Świadek Chrystusa w Kościele · Rozdział pierwszy podręcznika pt. Świadek Chrystusa w Kościele odnosi się do człowieka, jego pytania, kim jest, uczestnictwa we wspól-nocie

Świadek Chrystusaw Kościele

PORADNIK METODYCZNY

DO NAUCZANIA RELIGII

DLA KLASY I

LICEUM I TECHNIKUM

pod redakcją

ks. Stanisława Łabendowicza

RADOM 2013

Przewodniczący redakcji: ks. Stanisław ŁabendowiczZespół redakcji: Anna Duda, s. Elżbieta Gajowiak, Bożena Sałek

Redakcja techniczna: Damian Chrzanowski, ks. Dariusz Woźniczka

DECYZJA O ZATWIERDZENIU PODRĘCZNIKA DO NAUCZANIA RELIGIIDLA CAŁEJ POLSKI

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika nr AZ-41-01/10-RA-7/13, zgodnego z programem nauczania nr AZ-4-01/10.

Przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski Bp Marek Mendyk

Warszawa, 1 lipca 2013 r.

Recenzenci: ks. prof. dr hab. Andrzej Offmański, ks. prof. dr hab. Marian Zając

Imprimatur: Kuria Diecezji Radomskiej w Radomiu Bp Henryk Tomasik, Biskup Radomski Ks. dr Jarosław Wojtkun, Cenzor Ks. mgr Marek Fituch, Wicekanclerz Kurii L.dz. 1000/12, Radom, 1 października 2012 r.

ISBN 978-83-257-0480-3

© Copyright by ks. Stanisław Łabendowicz, Radom 2013

Wydanie II

Informacja: Wydział Katechetyczny Kurii Diecezji Radomskiej, 26-600 Radom, ul. Malczewskiego 1, tel./fax 48 340 62 38

Kolportaż: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4, tel. 15 644 04 00, fax 15 832 77 87 e-mail: [email protected], http://www.wds.pl

Druk i oprawa: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4, tel. 15 644 04 00, fax 15 832 77 87, e-mail: [email protected], http://www.wds.pl

3

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie ...................................................................................... 7

I. Kim jestem ........................................................................................ 11

1. Kim jestem? Chcę zrozumieć siebie ............................................... 11 2. Żyję we wspólnocie z innymi ............................................................ 16 3. Mocą Ducha Świętego jestem we wspólnocie Kościoła ......... 21 4. Duch Święty uzdalnia mnie do świadectwa ................................ 28 5. Potrzebuję rozwoju życia duchowego ........................................... 34

II. Taka jest nasza wiara ................................................................... 41

6. Wiara w Boga jako akt całego człowieka ..................................... 41 7. Wiara i rozum .......................................................................................... 47 8. Wierzę w Boga Wszechmogącego – Opatrzność Boża ........... 53 9. Wierzę w Boga Miłosiernego ............................................................ 60 10. Wierzę w Jezusa Chrystusa ................................................................ 66 11. Jezus Chrystus – pośrednik i pełnia Objawienia ....................... 75 12. Wierzę w Ducha Świętego .................................................................. 81 13. Pismo Święte i Tradycja ....................................................................... 89 14. Przekazywanie Objawienia Bożego ................................................ 99 15. Objawienie Boże a objawienia prywatne .................................. 105 16. Obrona wiary wobec współczesnych zagrożeń ..................... 112 17. W poszukiwaniu wiary dojrzałej .................................................. 117

III. Oto Ja jestem z wami ............................................................... 125

18. Wierzę w Kościół ................................................................................. 125 19. Jezus Chrystus gromadzi nowy Lud Boży ................................. 131 20. Maryja wzorem wiary Kościoła .................................................... 137 21. Otrzymaliście ducha przybrania za synów .............................. 143

4

22. Sakrament pojednania – chrześcijańskie przebaczenie 148 23. Eucharystia spotkaniem z żyjącym Chrystusem ................... 155 24. Sens cierpienia – sakrament namaszczenia chorych ........... 162 25. Sakrament kapłaństwa służbą Bogu i człowiekowi ............. 170 26. Sakrament małżeństwa znakiem miłości i służby ................ 177 27. Kościół jako wspólnota miłości ..................................................... 186 28. Czasy wielkich papieży ..................................................................... 194 29. Drogi odnowy Kościoła – Sobór Watykański II ...................... 204 30. Umacniać braci w wierze – pontyfikat Jana Pawła II i Benedykta XVI .................................................................................... 214 31. Główne postacie Kościoła polskiego w okresie międzywojennym ................................................................................ 228 32. Świadectwo wiary błogosławionych męczenników ............. 237 33. Na straży wiary narodu polskiego ............................................... 245 34. Błogosławiony Jan Paweł II – pielgrzymki do Ojczyzny ..... 258 35. Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko ......................................... 270

IV. Co mam czynić? .......................................................................... 281

36. Chrystus wyzwalający człowieka ................................................. 281 37. Chrystus broniący ludzkiej godności .......................................... 288 38. Powołanie człowieka do współdziałania z Bogiem w świecie ................................................................................................ 294 39. Chrześcijańska postawa wobec bliźniego ................................. 302 40. Błogosławieństwa drogą do życia w prawdzie i miłości .... 308 41. Kościół lokalny ..................................................................................... 316 42. Miejsce i zadania świeckich w parafii ........................................ 323 43. Wspólnoty religijne w Kościele ..................................................... 334 44. Misje w Kościele ................................................................................... 339

V. Gdy się modlicie .......................................................................... 345

45. Świadectwo życia chrześcijańskiego .......................................... 345 46. Modlitwa Arcykapłańska Jezusa Chrystusa ............................. 353 47. Modlitwa psalmami ............................................................................ 360 48. Biblijne wzorce modlitwy ................................................................ 370 49. Modlitwa jako owoc chrześcijańskiej wiary ............................ 377

5

50. Modlitwa w życiu chrześcijanina – formy i rodzaje modlitw ................................................................................................... 384 51. Świadectwa postaw modlitewnych ............................................. 392 52. Liturgia w życiu chrześcijanina ..................................................... 400 53. Chrześcijański sposób świętowania niedzieli ......................... 412

VI. Rok Kościoła ............................................................................... 421

54. Współczesny świat potrzebuje miłości i miłosierdzia ........ 421 55. Postawy wiary ludzi świętych i błogosławionych ................. 427 56. Jedność w modlitwie ze zmarłymi ............................................... 434 57. Jestem odpowiedzialny za moją Ojczyznę ................................ 440 58. Przeżywam czas adwentowego przygotowania i oczekiwania ......................................................................................... 446 59. Syn Boży stał się Człowiekiem ...................................................... 453 60. Troszczę się o pokój na całym świecie ....................................... 458 61. Uczestniczę w tajemnicy pojednania i pokuty ........................ 465 62. Chrystus Zmartwychwstały – dar i zadanie ............................. 473 63. Działanie Ducha Świętego we wspólnocie Kościoła ............. 478 64. Maryja pomaga nam być wrażliwymi w wierze, nadziei i miłości ................................................................................................... 485

6

7

WPROWADZENIE

Drodzy Katecheci

Z radością oddajemy w Wasze ręce nowy podręcznik metodyczny do nauczania religii w klasie pierwszej liceum i technikum pt. Świadek Chrystusa w Kościele. Podręcznik ten jest oparty o treści Podstawy pro-gramowej Kościoła katolickiego w Polsce z 2010 r. i Program nauczania religii z 2010 r.

Program nauczania religii w pierwszej klasie liceum i techni-kum ma uzdolnić ucznia do dawania świadectwa wiary. Uczniowie w pierwszej klasie znajdują się w specyficznej sytuacji. Po pierw-sze doświadczają obecności w nowej szkole, nowym środowisku, nowej grupie rówieśników i nauczycieli. Jest to sytuacja ciekawa, choć traumatyzująca. Młodzi czują potrzebę jakiegoś zakorzenienia i przemyślenia na nowo własnej tożsamości. Nie tak dawno przeży-te bierzmowanie nakłada specjalne zadania do spełnienia w Kościele, dlatego też tematyka lekcji religii dla pierwszej klasy licealnej wią-że się ze świadectwem dawanym Chrystusowi w Kościele. By móc świadczyć o Chrystusie w świecie i rodzinie, należy najpierw odnaleźć swoje miejsce jako świadek Chrystusa we wspólnocie Kościoła.

Program nauczania religii w pierwszej klasie zaczyna się od postawienia ważnego egzystencjalnie pytania: kim jestem? Na to pytanie uczniowie winni dać sobie odpowiedź, szukając punk-tów odniesienia w świecie. Program odnosi się do zagadnienia wyznawania wiary w Trójcę Świętą i w Kościół, który jest Ludem Bożym, a także do zasad działania moralnego i modlitwy. Znajdują się w nim także tematy wprowadzające w liturgię roku kościelnego, w tajemnicę żywego Kościoła, a także zwyczaje Kościoła lokalnego.

Świadek Chrystusa to ktoś, kto przeżywa wiarę, działa uczciwie, spotyka się ze swoim Panem na modlitwie i w sakramentach, bynaj-mniej nie po to, by się ludziom pokazać. Świadectwo wobec świa-ta i rodziny ma być skutkiem przylgnięcia do Chrystusa, a nawet głębokiej z Nim zażyłości. Nie można zatem oddzielić świadectwa

8

od głębokiego wewnętrznego zaangażowania w sprawy Kościoła, od przeżywania w Kościele wiary, nadziei i miłości. Układ programu klasy pierwszej ma stanowić silne przypomnienie o konieczności identyfikacji z Kościołem i unikania aktywizmu, czyli podejmowania działań dla samego działania.

Rozdział pierwszy podręcznika pt. Świadek Chrystusa w Kościele odnosi się do człowieka, jego pytania, kim jest, uczestnictwa we wspól-nocie i dawania świadectwa. Rozdział drugi jest poświęcony wyznaniu wiary chrześcijańskiej. Treści rozdziału trzeciego i czwartego wska-zują, że Chrystus umacnia naszą wiarę i sprawia, że wyznanie wiary we współczesnym świecie ma sens. Rozdział piąty dotyczy modlitwy jako owocu chrześcijańskiej wiary. W podręczniku nie zabrakło kate-chez związanych z rokiem liturgicznym i okolicznościowych (rozdział szósty). Cenne jest to, że występują korelacje z innymi przedmiotami, to jest: językiem polskim (rozdziały I, II, III, IV, V, VI, VI), podstawami przedsiębiorczości (rozdział IV), biologią (rozdział I), wiedzą o społe-czeństwie (rozdziały I, II, IV) i historią (III, VI).

Punkt wyjścia do nauczania religii w I klasie liceum i technikum stanowi wymiar egzystencjalny. Na wymiar ten składa się osobiste i bardzo zróżnicowane doświadczenie Kościoła odkrywane w wyzna-niu wiary, sakramentach, modlitwie i moralności błogosławieństw. Na tych doświadczeniach winien bazować katecheta na podstawie własnych przemyśleń i naszego podręcznika. W nauczaniu chodzi o oczyszczenie obrazu Kościoła i życia chrześcijańskiego odnośnie motywacji wiary, o doświadczanie bliskiego związku wiary z zagad-nieniem sensu życia i działania.

Wymiar biblijny jest powiązany z odkryciem związku między Kościołem a słowem Bożym. Ten aspekt jest niezmiernie ważny motywująco i powinien być wielokrotnie podkreślany przez nauczy-cieli i twórców podręczników. Kościół sakramentów i przykazań oraz błogosławieństw jest Kościołem słowa. Eklezjocentryczny motyw programu winien ukazać konieczność zakorzenienia się w Piśmie Świętym oraz związku między Kościołem a Biblią. Winien wreszcie ukazywać, że historia zbawienia składa się z trzech nieroze-rwalnie ze sobą związanych etapów: Starego Testamentu, życia Jezusa Chrystusa i historii Kościoła.

Wymiar doktrynalny realizowanego programu wiąże się z uszere-gowaniem celów katechetycznych i treści nauczania według schematu

9

zastosowanego w Katechizmie Kościoła Katolickiego. Zagadnienia, jakie podejmuje program wiążą się z wchodzeniem w tajemnicę związ-ku Boga – Trójcy Świętej i Kościoła. Program przeciwstawia się natu-ralizmowi – w formacji moralnej mówi zarówno o Kościele błogosła-wieństw, jak i o Kościele sakramentów.

Funkcja ewangelizacyjna programu dla klasy pierwszej dotyczy zwłaszcza zagadnień związanych z właściwym rozumieniem Kościo-ła. Praktyka sakramentów i życia według ideałów ewangelicznych stanowi szczególną trudność dla młodzieży w tym wieku. Stąd należy wyeksponować te treści, które dotyczą życia sakramentalnego i chrze-ścijańskiego. Dotyczy to szczególnie udziału we Mszy Świętej.

W czasie trwania nauki młodzi ludzie są na dość burzliwym etapie osiągania dojrzałości psychofizycznej i religijno-kulturowej. Młodzież licealna niejednokrotnie kwestionuje prawdy wiary. Realizowany na katechezach program winien jednocześnie pełnić funkcję ewange-lizacyjną. Zasadne jest podejmowanie dyskusji z młodzieżą na tematy związane z wiarą, by wykazać, że nie ma sprzeczności pomiędzy wiarą a wiedzą.

Metodyka pracy podczas katechezy powinna uwzględniać fakt, że przynajmniej dla części młodzieży bierzmowanie było ważnym elementem związania z Kościołem. Stąd też zasadne jest korzysta-nie z metod biblijnych i liturgicznych. W omawianiu kwestii dogma-tycznych należy wykorzystywać metodę dialogu i dyskusji. Potrzeba ponadto wykorzystywać metody, które będą służyły tworzeniu wspól-noty i otwarciu się młodzieży na siebie. Zadaniem katechety jest też zainteresowanie ucznia aktualnymi wydarzeniami z życia Kościoła, przeżywanymi okresami roku liturgicznego, działalnością grup dusz-pasterskich i kół zainteresowań.

Uczeń po skończonej pierwszej klasie powinien znać zasady życia i modlitwy wspólnoty Kościoła z podkreśleniem ożywionego życia sakramentalnego, różne formy modlitwy i podstawowe prawdy objawione. Uczeń powinien umieć przyjmować Chrystusa jako najdo-skonalszy wzorzec życia, dostrzegać w liturgii drogę przybliżania się ku Bogu i pomocy w osiąganiu doskonałości, odczytywać uczestnic-two w liturgii jako pogłębianie więzi z Chrystusem i Jego Kościołem, uzdalniające do wyraźniejszego zaangażowania się po stronie dobra. Uczeń ma żyć we wspólnocie Kościoła i angażować się po stronie Kościoła.

10

Każda opracowana w podręczniku metodycznym jednostka kate-chetyczna wyposażona jest w cele: ogólny i szczegółowe (z uwzględ-nieniem czasowników odpowiednich grup taksonomicznych). W przygotowanych katechezach zaproponowano interesujące metody i środki dydaktyczne. Tok katechezy jest organizowany przez: wpro-wadzenie, rozwinięcie i zakończenie. Spotkanie rozpoczyna i kończy wspólna modlitwa.

Mam nadzieję, że przygotowany zgodnie z powyższymi założenia-mi metodycznymi podręcznik posłuży jako dobra pomoc do przygoto-wania katechez w pierwszej klasie liceum i technikum. Na trud reali-zacji programu, wynikający z przyjętej misji apostolskiej, życzę wielu łask Bożych. Szczęść Boże!

ks. Stanisław Łabendowicz

Radom, 16 sierpnia 2012 r.

11

I. KIM JESTEM?

1. KIM JESTEM? CHCĘ ZROZUMIEĆ SIEBIE

Cel ogólnyUkazanie człowieka jako istoty rozumnej, zmierzającej do Boga.Kształtowanie postawy zawierzenia Chrystusowi.

Cele szczegółoweUczeń:

– nazywa człowieka dzieckiem Boga,– wylicza cechy charakteryzujące człowieka,– wyjaśnia, że bycie człowiekiem jest ogromnym darem, ale stanowi rów-

nież zadanie,– objaśnia, że człowiek jest zdolny poznawać siebie i panować nad sobą,– stwierdza, że pełnię człowieczeństwa możemy zobaczyć w Jezusie Chry-

stusie,– wnioskuje, że Chrystus wskazuje człowiekowi drogę do zrozumienia swo-

jego istnienia,– uzasadnia swoją postawę względem Chrystusa,– planuje starać się zrozumieć siebie i innych ludzi,– wykrywa potrzebę zawierzenia Chrystusowi,– dziękuje Bogu za dar życia, który od Niego otrzymał,– okazuje wdzięczność Bogu za to, że jest Jego dzieckiem.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, metoda kart dialogo-

wych, rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Christifi-

deles laici; karty dialogowe OH; T. Merton, Posiew kontemplacji. Nikt nie jest samotną wyspą, Kraków 1989; K. Pawlina, Nie zmarnować młodości, Warsza-wa 2000.

12

+

MODLITWA

„Duchu Święty...”.

WPROWADZENIE

Spotykamy się dziś na pierwszej katechezie po wakacjach. Jest to również wasza pierwsza katecheza w nowej szkole. Aby nam się dobrze pracowało, musimy poznać swoje imiona, dlatego propo-nuję, by każdy z nas się przedstawił.

Każdy wymienia swoje imię i imiona osób, które przedstawiały się wcześniej (przy końcu klasa pomaga).

Znamy już swoje imiona, więc możemy teraz spróbować poszukać odpowiedzi na pytanie: Kim jestem?

Młodzi ludzie mają różne doświadczenia, które prowadzą do praw-dziwej, pełnej odpowiedzi na to pytanie.

Przeczytajmy fragment z książki T. Mertona z podręcznika.

„W przeciwieństwie do zwierząt i drzew, nie wystarcza nam żyć w granicach naszej natury. Nie wystarcza nam to, że jesteśmy indy-widualnymi jednostkami. (...) Bóg zostawia nam swobodę wyboru, kim chcemy być. «(...) tylko Bóg posiada tajemnicę mej prawdziwej osobowości, On jeden może uczynić mnie tym, kim jestem», a raczej On jeden może uczynić mnie tym, kim będę (...). Każdy czło-wiek jest powołany do tego, żeby być kimś, ale musi zrozumieć, że aby spełnić to powołanie może być tylko jedną osobą: sobą samym” (T. Merton, Posiew kontemplacji. Nikt nie jest samotną wyspą, Kraków 1989, s. 18-19, 260).

– W Kim człowiek odnajduje pełnię swego istnienia?

Krótkie wypowiedzi uczniów podsumowuje katecheta.

ROZWINIĘCIE

Chrystus potrafi radykalnie przemienić perspektywę ludz-kiego życia i uleczyć ludzkie serce. Wszystko dlatego, że człowiek został stworzony na obraz Boży i jest Jego ukochanym dzieckiem.

&

X

13

„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz,na obraz Boży go stworzył:stworzył mężczyznę i niewiastę.Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni

i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie podda-ną (...)». A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre” (Rdz 1,27-28a.31).

– Co charakteryzuje człowieka?

„Człowiek, ponieważ został stworzony na obraz Boży, posiada godność osoby: nie jest tylko czymś, ale kimś. Jest zdolny pozna-wać siebie, panować nad sobą, w sposób dobrowolny dawać siebie oraz tworzyć wspólnotę z innymi osobami; przez łaskę jest powoła-ny do przymierza ze swoim Stwórcą, do dania Mu odpowiedzi wiary i miłości, jakiej nikt inny nie może za niego dać” (KKK 357).

– Co wyróżnia człowieka spośród innych stworzeń?

ZAKOŃCZENIE

Kim zatem jestem? Aby nam było łatwiej porozmawiać na ten temat, posłużymy się kartami dialogowymi. Każdy z was otrzyma po 5 kart. Przyjrzyjcie się im uważnie i wybierzcie trzy, które w jakiś sposób najle-piej określają zadanie i powołanie życiowe człowieka.

Obrazek ma być tylko impulsem w kierunku właściwej dyskusji. Następnie ochotnicy kładą po kolei swoje karty na stół i komentują je, podkreślając swój wybór. Czas pracy 15 minut.

Podsumowanie katechety.

Wszyscy jesteśmy dziećmi Boga i stworzył On nas na swój obraz i podobieństwo. Jest to dla nas jednocześnie dar i zadanie, jesteśmy bowiem istotami posiadającymi rozum i wolną wolę. Każdy człowiek pragnie szczęścia i wszystko, co w życiu robimy, zmierza do jego osią-gnięcia. Pełnię zadowolenia może dać tylko Chrystus, ponieważ to On daje nam wyzwolenie, uczy nas kochać innych ludzi oraz właściwie wybierać.

J

14

Ojciec Święty Jan Paweł II w adhortacji Christifideles laici mówi:

„Pozwólcie zatem – proszę Was, błagam Was z pokorą i ufnością – pozwólcie Chrystusowi mówić do człowieka. On jeden ma słowa życia – tak, słowa życia wiecznego. Otwarcie drzwi Chrystusowi, przyjęcie Go w sferę własnego człowieczeństwa nie tylko nie jest zagrożeniem dla człowieka, lecz stanowi jedyną drogę wiodącą do uznania człowie-ka w pełni jego prawdy i do wyniesienia jego wartości” (Jan Paweł II, Christifideles laici, 34).

Z Chrystusem przecież łatwiej, niż samemu iść przez życie. Mówi o tym autor wiersza pt. „Nie zmarnować młodości”.

Wybrana osoba odczytuje tekst z podręcznika ucznia.

Sam ze wszystkimi chcesz dać sobie radę.Nic nie potrzebujesz. Nikogo nie pytasz.Idziesz sam.Zdarza się, że młodość daleko człowieka poniesie.Czasami od Boga odchodzi się w młodości, bo krępuje, niewygod-

ny, a nawet niekiedy przeszkadza.Później tylko boli – Serce boli Jezusa.Żeś się zgubił, że nie widzisz drogi, że ci wszystko jedno.Czekając, kocha i ufa, że do Niego powrócisz.

(K. Pawlina, Nie zmarnować młodości, Warszawa 2000)

Pomyślmy:– Jak często dziękuję Bogu za dar życia, który od Niego otrzyma-

łem/-łam?– W jaki sposób staram się zrozumieć siebie i innych ludzi?– Kto jest dla mnie wzorem w dążeniu do doskonałości?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi odpowiedź na pytanie: – Co wyróżnia człowieka spośród innych stworzeń?

?

15

PRACA DOMOWA

Pomódl się w intencji kolegów z klasy, aby wszyscy właściwie potrafili docenić i korzystać z tego, że są dziećmi Boga.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

H

16

2. ŻYJĘ WE WSPÓLNOCIE Z INNYMI

Cel ogólnyUkazanie istoty życia wspólnotowego i problemu zakorzenienia uczniów

w społecznościach i wspólnotach.Kształtowanie postawy właściwych relacji w stosunku do życia wspól-

notowego.


– podaje znaczenie pojęcia: „wspólnota”,– wymienia rodzaje wspólnot – dom, przyjaciele, grupa rówieśnicza, nowa

klasa i szkoła, Ojczyzna,– wyjaśnia istotę życia wspólnotowego,– uzasadnia osobiste zaangażowanie w życie wspólnotowe,– wskazuje, iż należy dziękować Bogu za to, że dzięki wspólnocie może

wzrastać i rozwijać się,– określa, co może zrobić, aby jego relacje z innymi były głębsze, bogatsze,– ocenia swój wkład w życie wspólnoty,– podejmuje odpowiedzialność za życie we wspólnocie,– analizuje, w jaki sposób troszczy się o najbliższych.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, śpiew, pogadanka,

rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Do mło-

dych całego świata; B. Ferrero, Śpiew świerszcza polnego, Warszawa 1999.

MODLITWA

Śpiew: Bo nikt nie ma z nas”.Bo nikt nie ma z nas tego, co mamy razem,każdy wnosi ze sobą to, co ma, najlepszego.Zatem, aby wszystko mieć potrzebujemy siebie razem.Bracie, siostro ręka w rękę z nami idź.

X

17

WPROWADZENIE

Odczytanie i analiza fragmentu książki Bruno Ferrero pt. „Śpiew świerszcza polnego” zamieszczonego w podręczniku ucznia.

„Było kiedyś kilku ludzi, którzy usiedli i rozmawiali ze sobą. Gdy noc okryła ich swym czarnym płaszczem, zebrali sporo drzewa i zapalili ognisko. Siedzieli blisko siebie, ogień ogrzewał ich, a blask płomienia oświecał ich twarze. Ale jeden z nich, w pewnym momencie, nie chciał już dłużej przebywać z nimi i odszedł smutny. Wziął płonącą głownię z ogniska i usiadł daleko od innych. Jego drewno początko-wo świeciło i grzało. Ale wkrótce blask osłabł, a po chwili zgasł zupeł-nie. Samotnego człowieka ogarnęły ciemności i chłód nocy. Pomyślał przez chwilę, wstał, wziął kawał drewna i zaniósł do ogniska swych kolegów. Drewno natychmiast rozżarzyło się i wybuchnęło nowym płomieniem. Człowiek usiadł znów razem z innymi. Rozgrzał się, a blask płomienia oświetlił jego twarz” (B. Ferrero, Śpiew świerszcza polnego, Warszawa 1999, s. 31-32).

Zagadnienie wspólnoty pozostaje w ścisłym związku z rzeczywi-stością osoby. Człowiek, mimo iż stanowi pewien całkowity i zupełny

„świat w sobie”, nie może się rozwijać, realizować swoich możliwości ani uprawnień bez współdziałania z innymi ludźmi. „Być sobą to prze-kroczyć siebie w stronę każdego drugiego” (K. Wojtyła, Osoba i czyn, Lublin 1994, s. 509). W człowieku odkrywamy tę właściwość jego natury, dzięki której może on żyć i działać wspólnie z innymi, spełnia-jąc przez to siebie. Bóg nie stworzył człowieka jako „istotę samotną”, lecz jako „istotę społeczną”. Człowiek może rozwijać się i realizować swoje powołanie jedynie pozostając w relacjach z innymi. Spośród więzi społecznych, koniecznych człowiekowi do jego rozwoju, jedne, jak rodzina i wspólnota polityczna, odpowiadają bardziej bezpośred-nio jego najgłębszej naturze, inne natomiast pochodzą z jego wolnej woli.

Katecheta rozpoczyna rozmowę z uczniami na temat różnych wspól-not i grup, do których człowiek należy i w które jest zaangażowany.

+

18

ROZWINIĘCIE

Na czym polega życie wspólnotowe i co jest jego istotą, możemy dowiedzieć się analizując teksty z Pisma Świętego.

„Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał. (...) Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc»” (Rdz 2,15.18).

„Lepiej jest dwom niż jednemu, gdyż mają dobry zysk ze swej pracy. Bo gdy upadną, jeden podniesie drugiego. Lecz samotnemu biada, gdy upadnie, a nie ma drugiego, który by go podniósł” (Koh 4,10).

„Wejrzyj na mnie i zmiłuj się nade mną,bo jestem samotny i nieszczęśliwy” (Ps 25,16).

Po głośnym odczytaniu i krótkiej analizie uczniowie podają definicję „życia wspólnotowego” i zapisują ją na tablicy.

Katecheta zadaje pytania:

– Dlaczego Pan Bóg stworzył mężczyźnie „odpowiednią dla niego pomoc”?

– Dlaczego łatwiej jest nam żyć we wspólnocie?– Jakie odczucia w człowieku może powodować życie w samot-

ności?

Korzystamy z podręcznika, odczytując fragmenty Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz Listu apostolskiego Jana Pawła II „Do mło-dych całego świata” z 31 marca 1985 r.

„Osoba ludzka potrzebuje życia społecznego. Nie jest ono dla niej czymś dodanym, lecz jest wymaganiem jej natury. Przez wymianę z innymi, wzajemną służbę i dialog z braćmi człowiek rozwija swoje możliwości; w ten sposób odpowiada na swoje powołanie” (KKK 1879).

&

19

„Społeczność jest grupą osób powiązanych w sposób organicz-ny zasadą jedności, która przekracza każdą z nich. Społeczność, zgromadzenie widzialne i zarazem duchowe, trwa w czasie; dziedziczy przeszłość i przygotowuje przyszłość. Każdy człowiek staje się dzięki niej «dziedzicem», otrzymuje «talenty», które wzbogacają jego tożsa-mość i których owoce powinien pomnażać. Słusznie więc każdy czło-wiek jest zobowiązany do poświęcania się na rzecz wspólnot, do któ-rych należy” (KKK 1880).

„Dzieje ludzkości przebiegają od początku – i przebiegać będą do końca – poprzez rodzinę. Człowiek wchodzi w nią poprzez naro-dzenie, które zawdzięcza rodzicom: ojcu i matce, ażeby w odpowied-nim momencie «opuścić» to pierwsze środowisko życia i miłości i przejść ku nowemu». (...) Rodzice nauczyli każdą i każdego z Was mówić tym językiem, który stanowi podstawowy wyraz społecznej więzi z innymi ludźmi. W ten sposób dziedzictwo rodzinne poszerza się. Poprzez wychowanie rodzinne uczestniczycie w dziejach Waszego ludu lub narodu. (...) Nie możemy wobec tego dziedzictwa zachować postawy biernej czy wręcz marnotrawnej. Musimy uczynić wszyst-ko, na co nas stać, aby to duchowe dziedzictwo przyjąć, potwierdzić, utrzymać i pomnożyć” (Jan Paweł II, Do młodych całego świata, 11).

– Dlaczego osoba ludzka potrzebuje życia społecznego?– W jaki sposób rodzina przygotowuje do podejmowania zadań

w życiu wspólnotowym?

Uzupełniamy notatkę na tablicy, formułując odpowiednią treść wynikającą z analizy powyższych fragmentów.

Powołanie człowieka do życia wspólnotowego zaczyna się w rodzinie. To ona daje mu początek istnienia w społeczności, a także uczy nas właściwych relacji z innymi ludźmi.

ZAKOŃCZENIE

Do swojego rozwoju potrzebujemy wspólnoty. Jest to wymaganie naszej natury. Dzięki relacjom z innymi ludźmi wzrastamy we wszyst-kich swoich przymiotach i możemy spełniać się przez bezinteresowny dar z siebie.

J

20

Pomyślmy:– W jaki sposób troszczę się o najbliższych?– Jak często dziękuję Bogu za to, że dzięki tej wspólnocie mogę

wzrastać i rozwijać się?– Co mogę zrobić, aby moje relacje z innymi były głębsze, bogat-

sze?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi zdefiniowane przez uczniów pojęcie życia wspólno-towego.

PRACA DOMOWA

Napisz, jaką rolę w życiu człowieka pełni wspólnota.

MODLITWA

„Błogosławieństwo”.

Niech nie będzie dnia, w którym musiałbyś powiedzieć: Czuję się opuszczony.

Niech nie będzie dnia, w którym musiałbyś powiedzieć: Nie ma nikogo, kto chciałby ze mną śmiać się lub płakać.

Niech nie będzie dnia, w którym musiałbyś powiedzieć: Nie ma nikogo, kto obdarzy mnie zaufaniem i serdecznością.

X

?

H

21

3. MOCĄ DUCHA ŚWIĘTEGO JESTEM WE WSPÓLNOCIE KOŚCIOŁA

Cel ogólnyUkazanie Kościoła jako wspólnoty wierzących oraz drogi i celu wiodą-

cego ku zbawieniu.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za Kościół.


– podaje, kto jest fundamentem Kościoła założonego przez Chrystusa,– wyjaśnia znaczenie słowa: „Kościół” i „parafia”,– streszcza słowa Chrystusa o powołaniu Piotra,– wskazuje, co należy czynić, aby wiara umacniała się,– określa swoje miejsce i zadania w Kościele,– charakteryzuje rolę Ducha Świętego w życiu Kościoła,– ocenia swoją postawę zaangażowania w Kościele,– analizuje, w jaki sposób stara się odkrywać działanie Ducha Świętego

w swoim życiu,– okazuje wdzięczność Bogu za wspólnotę, jaką jest Kościół.– przyjmuje postawę odpowiedzialności za Kościół.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, praca w grupach,

rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Sobór Watykański II,

Lumen gentium; Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991; M. Rej, Modlitwa pokorna.

22

MODLITWA

Wszechmogący Boże nieskończonej mocy,Gdyż się nic stać nie może bez Twojej pomocy,Gdy żeś Ty jest początek i koniec wszystkiego,A trwać długo nie może nic bez Bóstwa Twego.Tyś jest Bóg nieskończony, a w Twojej opieceKażda sprawa zależy tu na wszystkim świecie.

(M. Rej, Modlitwa pokorna)

WPROWADZENIE

Odczytanie świadectwa z podręcznika ucznia.

„Po drugiej wojnie światowej w pobliżu Krakowa miało zostać wybudowane nowe miasto: Nowa Huta. Jednak bez Boga. Kościół nie był przewidziany. To nie podobało się wierzącym Polakom. Posta-wili na polu krzyż i zbierali się tam całymi tysiącami, nawet przy tem-peraturze dochodzącej do -25 stopni. Dziesięć lat walczyli o to, aby mogli postawić kościół. Wreszcie otrzymali pozwolenie wybudowa-nia go własnymi siłami. Powierzchnia kościoła miała wynosić tysiąc metrów kwadratowych. Odpowiedzialni za budowę prosili, aby wydobywano z rzek krzemień i dostarczano go. Realizacja tego pomy-słu stała się wspaniałym świadectwem: zewsząd przynoszono krze-mień; przysyłano go w tak wielu paczkach, że aż poczta zaczęła straj-kować. Kiedy wiadomość ta doszła do Rzymu, papież Paweł VI przysłał kamień pochodzący z Bazyliki św. Piotra, który stał się kamieniem węgielnym. Wieść dotarła aż do Stanów Zjednoczonych: stamtąd przy-słano kamień przywieziony przez astronautów z księżyca. Kamień ten został wmurowany do tabernakulum. Tak oto z komunistycznej Polski wyłoniło się wspaniałe świadectwo wiary wielu chrześcijan” (W. Hoffsümmer, Otwórz się, Kielce 2001, s. 51).

Słowo „Kościół” (ekklesia, z greckiego ek-kalein – „wołać poza”) oznacza „zwołanie”. W ten sposób określa się zgromadzenie ludu o charakterze religijnym. Już pierwsza wspólnota wierzących w Chry-stusa określa się mianem Kościoła.

+

X

23

Każdy z nas na mocy sakramentu chrztu świętego należy jedno-cześnie do Boga i do Kościoła. Z tej przynależności każdy chrześcijanin czerpie wiele darów, ale ta przynależność jednocześnie zobowiązuje go do świadczenia o Jezusie. Kościół, do którego należymy, oparty jest na trwałym, mocnym fundamencie i charakteryzuje się wieloma przy-miotami.

ROZWINIĘCIE

Sięgnijmy teraz do źródła, jakim jest Pismo Święte oraz do tekstów Katechizmu Kościoła Katolickiego, aby pogłębić swoje wiadomości o Kościele i umocnić swoją przynależność do Jego wspólnoty.

Praca w grupachPodział klasy na trzy grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy.

Uczniowie zapisują odpowiedzi na kartach, po czym lider grupy odczy-tuje na głos. Czas pracy 7 minut.

Grupa I„Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej skale zbuduję Kościół mój,

a bramy piekielne go nie przemogą” (Mt 16,18).

– Na jakim fundamencie Pan Jezus zbudował swój Kościół?– Do kogo skierował te słowa?

„Kościół jest apostolski, ponieważ jest zbudowany na Apostołach. Jest on apostolski w potrójnym znaczeniu:

– był i pozostaje oparty na «fundamencie Apostołów» (Ef 2,20; Ap 21,14), świadków wybranych i posłanych przez samego Chrystusa;

– zachowuje i przekazuje, z pomocą Ducha Świętego, który w nim mieszka, nauczanie, dobry depozyt i zdrowe zasady uzyskane od Apostołów;

– w dalszym ciągu – aż do powrotu Chrystusa – jest nauczany, uświęcany i prowadzony przez Apostołów dzięki tym, któ-rzy są ich następcami w misji pasterskiej, to znaczy Kolegium Biskupów; są w tym wspomagani «przez kapłanów» w jedności z następcą Piotra, Najwyższym Pasterzem Kościoła” (KKK 857).

&

24

– Wyjaśnij, na czym polega trynitarne nauczanie apostołów Kościoła?

Grupa II„Kto was przyjmuje, Mnie przyjmuje; a kto Mnie przyjmuje, przyj-

muje Tego, który Mnie posłał” (Mt 10,10).

– Jakiej postawy oczekuje od nas Chrystus w związku z głosze-niem Dobrej Nowiny?

„Cały Kościół jest apostolski, ponieważ pozostaje, przez następców św. Piotra i Apostołów, w komunii wiary i życia ze swoim początkiem. Cały Kościół jest apostolski, ponieważ jest «posłany» na cały świat. Wszyscy członkowie Kościoła, choć na różne sposoby, uczestniczą w tym posłaniu. «Posłanie chrześcijańskie jest również ze swej natu-ry powołaniem do apostolstwa». «Apostolstwem» nazywa się wszelką działalność Ciała Mistycznego, która zmierza do rozszerzenia Króle-stwa Chrystusa po całej ziemi” (KKK 863).

– W czym przejawia się powołanie chrześcijańskie?– Co nazywamy „apostolstwem”?

Grupa III„Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba

i w modlitwach” (Dz 2,42).

– Czym charakteryzowali się pierwsi chrześcijanie?

„Lud Boży posiada cechy charakterystyczne, które zdecydowanie odróżniają go od ugrupowań religijnych, etnicznych, politycznych czy kulturowych w historii:

– Jest on Ludem Bożym: Bóg nie jest własnością żadnego naro-du. To On nabył dla siebie tych, którzy kiedyś nie byli ludem: «wybrane plemię, królewskie kapłaństwo, naród święty» (1P 2,9);

– Członkiem tego Ludu staje się człowiek nie przez narodzenie fizyczne, ale przez «narodzenie z wysoka», «z wody i z Ducha» (J 3,3-5), to znaczy przez wiarę w Chrystusa i chrzest;

25

– Zwierzchnikiem (Głową) tego Ludu jest Jezus Chrystus (namaszczony Mesjasz); ponieważ to samo namaszczenie, czyli Duch Święty, spływa z Głowy na Ciało, dlatego jest on «Ludem mesjańskim»;

– «Udziałem tego Ludu jest godność i wolność synów Bożych, w których sercach Duch Święty mieszka jak w świątyni»;

– «Jego prawem jest nowe przykazanie miłości tak, jak umiło-wał nas sam Chrystus». Jest to «nowe» prawo Ducha Świętego (Rz 8,2; Ga 5,25);

– Jest posłany, aby być solą ziemi i światłem świata. «Stanowi dla całego rodzaju ludzkiego potężny zalążek jedności, nadziei i zbawienia»;

– «Jego celem jest Królestwo Boże, zapoczątkowane na zie-mi przez samego Boga, mające rozszerzać się coraz dalej, aż do końca wieków dopełnione zostanie również przez Boga»” (KKK 782).

– Wymień cechy charakteryzujące Kościół, do którego należysz.

Grupa IV„Kto was słucha, Mnie słucha, a kto wami gardzi, Mną gardzi, lecz

kto Mną gardzi, gardzi Tym, który Mnie posłał” (Łk 10,16).

– Jaką podstawową prawdę o zamyśle Boga dotyczącą Kościoła przekazuje wybrany fragment Ewangelii?

„Duch Święty jest «Zasadą wszystkich żywotnych i rzeczywi-ście zbawczych działań w poszczególnych częściach Ciała». Na róż-ne sposoby buduje On całe Ciało w miłości: przez słowo Boże, (...) przez chrzest, przez który formuje Ciało Chrystusa; przez sakramenty, które dają wzrost i uzdrowienie członkom Chrystusa; (...) przez cnoty, które pozwalają działać zgodnie z dobrem, a wreszcie przez wiele łask nadzwyczajnych (nazywanych «charyzmatami»), przez które czyni wiernych «zdatnymi i gotowymi do podejmowania rozmaitych dzieł lub funkcji mających na celu odnowę i dalszą pożyteczną rozbudowę Kościoła»” (KKK 798).

– Wymień działanie, przez które Duch Święty buduje w miłości i uświęca Kościół.

26

Prezentacja pracy w grupach.

Wspólnota Kościoła, do której należymy dzięki mocy Ducha Świę-tego jest znakiem i narzędziem budowania Królestwa Bożego na zie-mi, jednocześnie jest też sakramentem Chrystusa. Celem Kościoła natomiast jest kult Boga i pośrednictwo w uświęcaniu świata.

Papież Jan Paweł II naucza:

„Boży plan zbawienia obejmuje całą ludzkość, ten sam Duch Święty Boga Ojca posłany jest jako dar wszystkim, którzy są otwarci na przy-jęcie Go w wierze. Każdy z nas stanowi część Bożego planu. Wyłącznie osobista i prywatna postawa wobec zbawienia jest postawą niechrze-ścijańską i rodzi się z mentalności zasadniczo błędnej. Życie wasze nie może zatem przebiegać w izolacji. W Kościele nie ma miejsca na egoizm (...). Chrystus liczy na to, że skutki działania Ducha Świę-tego będą mogły promieniować przez was na innych” (Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991, s. 39).

Dzięki działaniu Ducha Świętego, przynależności do wspólnoty Kościoła oraz otwartej postawie możemy wypełniać Boży plan zba-wienia.

ZAKOŃCZENIE

Poprzez sakrament chrztu świętego zostaliśmy włączeni do wspólnoty Kościoła. Wtedy również otrzymaliśmy Ducha Świętego, który później ubogacił nas jeszcze bardziej w sakramencie dojrzało-ści chrześcijańskiej. Duch Święty, który jest duszą Kościoła, ożywia go, umacnia i uświęca, ciągle jest też w nim obecny.

W Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium czytamy:

„podobało się jednak Bogu uświęcać i zbawiać ludzi nie poje-dynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemnej między nimi więzi, lecz uczynić z nich lud, który by Go poznawał w prawdzie i zbożnie Mu służył” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 9).

J

27

Pomyślmy:– W jaki sposób staram się odkrywać działanie Ducha Świętego

w swoim życiu?– Co czynię, aby moja wiara umacniała się?– Jak okazuję wdzięczność Bogu za tę wspólnotę, jaką jest Kościół?

ZESZYT UCZNIA

„podobało się jednak Bogu uświęcać i zbawiać ludzi nie poje-dynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemnej między nimi więzi, lecz uczynić z nich lud, który by Go poznawał w prawdzie i zbożnie Mu służył” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 9).

PRACA DOMOWA

Wypisz dary Ducha Świętego.

MODLITWA

Dzięki Ci, Boże, że należę do Twojego Kościoła.

X

H

?

28

4. DUCH ŚWIĘTY UZDALNIA MNIE DO ŚWIADECTWA

Cel ogólnyUkazanie Ducha Świętego, który uzdalnia do dawania świadectwa. Kształtowanie postawy dawania świadectwa wierze.


– nazywa, czym jest „świadectwo w wierze”,– wylicza, jakie cechy powinien posiadać świadek Chrystusa,– wyjaśnia, dlaczego świętych nazywamy świadkami,– objaśnia, na czym polega powołanie do dawania świadectwa,– charakteryzuje wyzwania stojące przed katolikiem po przyjęciu sakra-

mentu bierzmowania,– wnioskuje, że bycie świadkiem jest odpowiedzialnym i wymagającym

zadaniem,– wskazuje na potrzebę modlitwy do Ducha Świętego,– ocenia swoją postawę świadka względem innych ludzi,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę dawania świadectwa wierze.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, rozmowa kierowana,

wywiad.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; homilia Jana Pawła II,

Żywiec, 22 maja 1995 r.; W.A. Niewęgłowski, Podnoszę z ziemi mój głos, Paryż 1992; życiorysy świętych.

MODLITWA

Panie pomóż miZobaczyć Ciebie w każdym człowieku.Bądź przy mnie zawsze,Abym umiał Cię dojrzeć.W jego uśmiechu, słowie, codzienności czy we łzach,Abym umiał z Tobą przeżywać.

X

29

Jego radość i smutek, pracę i wytchnienie, słowa i milczenie,Abym umiał dawać się Tobie.Służąc mu bez reszty, bez chwili wahania,Abym zawierzył Ci bezgranicznieI potrafił dawać świadectwo o Tobie całym sobą.

(W.A. Niewęgłowski, Podnoszę z ziemi mój głos, Paryż 1992)

WPROWADZENIE

Posłuchajcie świadectwa Daniela:

„Wiedziałem, że są we mnie wypalone pokłady miłości, bezduszne maski, zatarte sumienie, poczucie, że taki wrak nie może dać drugie-mu człowiekowi nic poza chorą duszą i goryczą życia. Nie wiedzia-łem, czy można to zmienić. Agnieszka zaczęła mówić o Bogu, że jest, że kocha, że przebaczy. Chciałem nawet wierzyć, bardziej dla niej niż dla Boga; dla niej, aby jej nie stracić. Powiedziała, że jedzie na kilka dni na rekolekcje, że jej nie będzie. Tak jak stałem wybiegłem i zabra-łem się z kumplami Agnieszki, którzy również jechali do Czerwińska. Nie mogłem żyć bez jej bliskości.

Nie wiedziałem, że jadę do Niego, że Go spotkam. Nie wiedziałem, że po trzydziestu latach życia bez Niego jeszcze o mnie pamięta. Stało się. To, czego nie dali mi ojciec i matka, co sam zniszczyłem w sobie, co rozdałem za przyjemności i pustkę. On dotknął. Po wielu latach poszedłem do spowiedzi z całego życia, przyjąłem Eucharystię. Nie miałem dotąd takiego pokoju w sercu, takiej siły, takiego «odlo-tu». Jedno tylko pytanie chodziło mi dzień i noc po głowie: dlaczego tak późno? Nie wiedziałem jednak, czy to ja Jemu zadaję to pytanie, czy On mnie?

Tak naprawdę to liczyć swoje lata zacząłem od początku. Wam mogę powiedzieć: otwórzcie oczy, On jest cierpliwy. Jest lekarzem naszych udręczonych myśli. Bóg z Wami” (www.bosko.pl).

– Jaka zmiana nastąpiła w życiu Daniela?– Czym jest dawanie świadectwa o wierze?– Kiedy chrześcijanin uzyskuje dojrzałość w wierze?– Jakie wyzwania stoją przed katolikiem po przyjęciu sakramen-

tu bierzmowania?

+

30

W nawiązaniu do opowiadania i rozmowy z uczniami czytamy fragmenty Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Mocą Ducha Świętego mamy udział w Męce Chrystusa, umierając dla grzechu i w Jego Zmartwychwstaniu, rodząc się do nowego życia” (KKK 1988).

„Jak wynika z samej celebracji, skutkiem sakramentu bierzmo-wania jest specjalne wylanie Ducha Świętego, jakie niegdyś stało się udziałem Apostołów w dniu Pięćdziesiątnicy” (KKK 1302).

„Bierzmowanie przynosi zatem wzrost i pogłębienie łaski chrzciel-nej:

– zakorzenia nas głębiej w Bożym synostwie, tak, że możemy mówić «Abba, Ojcze» (Rz 8,15);

– ściślej jednoczy nas z Chrystusem,– pomnaża w nas dary Ducha Świętego,– udoskonala naszą więź z Kościołem,– udziela nam, jako prawdziwym świadkom Chrystusa, specjal-

nej mocy Ducha Świętego do szerzenia i obrony wiary sło-wem i czynem, do mężnego wyznawania imienia Chrystusa oraz do tego, by nigdy nie wstydzić się Krzyża” (KKK 1303).

– Czyja moc uzdalnia nas do poprawy życia i dawania świadec-twa o miłości Chrystusa?

– Co jest skutkiem przyjęcia sakramentu bierzmowania?

ROZWINIĘCIE

Uczniowie mają za zadanie zwrócić uwagę na to, w jakim kontek-ście w tych fragmentach występują słowa: „świadek” i „świadczyć”.

„Bóg wskrzesił Go trzeciego dnia i pozwolił Mu ukazać się nie całemu ludowi, ale nam, wybranym uprzednio przez Boga na świadków, którzyśmy z Nim jedli i pili po Jego zmartwychwstaniu. On nam rozkazał głosić ludowi i dać świadectwo, że Bóg ustanowił Go sędzią żywych i umarłych. Wszyscy prorocy świadczą o tym, że każ-dy, kto w Niego wierzy, przez Jego imię otrzymuje odpuszczenie grze-chów” (Dz 10,40-43).

&

31

„Świeccy wypełniają swoją misję prorocką również przez ewan-gelizację, «to znaczy głoszenie Chrystusa... zarówno świadectwem życia, jak i słowem». W przypadku świeckich «ta ewangelizacja... nabiera swoistego charakteru i szczególnej skuteczności przez to, że dokonuje się w zwykłych warunkach właściwych światu».

Tego rodzaju apostolstwo nie polega jednak na samym tylko świa-dectwie życia. Prawdziwy apostoł szuka okazji głoszenia Chrystusa również słowem, bądź to niewierzącym... bądź wierzącym” (KKK 905).

– Co to znaczy ewangelizować poprzez świadectwo?– Komu i w jaki sposób mamy głosić Ewangelię?

„Być świadkiem Chrystusa – to znaczy być «świadkiem Jego zmartwychwstania» (Dz 1,22), «z Nim jeść i pić po Jego zmartwych-wstaniu» (Dz 10,41). Chrześcijańska nadzieja na zmartwychwstanie jest cała naznaczona doświadczeniem spotkań z Chrystusem Zmar-twychwstałym. My zmartwychwstaniemy jak On, z Nim i przez Niego” (KKK 995).

– Co to znaczy „być świadkiem Chrystusa”?– Jakie konsekwencje wynikają z naszej wiary w zmartwychwsta-

nie?

Doświadczenie zmartwychwstania przynagla nas do podejmowa-nia roli świadka wiary.

„Nikt nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego «Panem jest Jezus»” (1Kor 12,3).

– Czyja pomoc jest niezbędna przy dawaniu przez nas świadec-twa o przynależności do Jezusa?

„Świadkowie, którzy poprzedzili nas w drodze do Królestwa, szczególnie ci, których Kościół uznaje za «świętych», uczestniczą w żywej tradycji modlitwy przez wzór swojego życia, przez pozo-stawione przez nich pisma oraz przez swoją modlitwę dzisiaj. Kon-templują oni Boga, wychwalają Go i nieustannie opiekują się tymi, których pozostawili na ziemi. Wchodząc «do radości» swego Nauczyciela, zostali «postawieni nad wieloma». Wstawiennictwo jest ich najwyższą służbą zamysłowi Bożemu. Możemy i powinniśmy

32

modlić się do nich, aby wstawiali się za nami i za całym światem” (KKK 2683).

– O jakich świadkach mówi ten fragment?– W jaki sposób możemy ich postawę naśladować?

„Kiedy was ciągać będą po synagogach, urzędach i władzach, nie martwcie się, w jaki sposób albo czym macie się bronić lub co mówić, bo Duch Święty pouczy was w tej właśnie godzinie, co należy powiedzieć” (Łk 12,11).

– W jakich sytuacjach naszego życia Duch Święty szczególnie uzdalnia nas do dawania świadectwa wierze?

– Kto jest powołany do świętości?

Jan Paweł II mówiąc o powołaniu osób świeckich w Kościele stwierdza:

„Chrześcijanin jest powołany do tego, ażeby dawać świadec-two o Chrystusie, Chrystusie ukrzyżowanym i zmartwychwsta-łym. W ten sposób buduje się Kościół. Buduje się poprzez świadec-two apostołów, a także wszystkich chrześcijan – mężczyzn i kobiet” (Jan Paweł II, Żywiec, 22 maja 1995 r.).

– Na czym polega nasze powołanie do dawania świadectwa?– Kto może być dla nas przykładem do naśladowania?

ZAKOŃCZENIE

Można zastosować metodę wywiadu z nieznaną osobą. Wymaga ona przygotowania się katechety lub wyznaczenia np. trzech uczniów, którzy mają za zadanie opracować życiorys trzech wybranych świętych (np. św. Franciszka z Asyżu, św. Augustyna i św. Faustyny Kowalskiej). Katecheta lub wybrana osoba prezentuje świadectwo życia wybranego świętego, pozostali uczniowie mają za zadanie w trakcie przeprowadza-nego wywiadu (z osobą prezentującą życiorys) bliżej poznać omawianą postać. O ile to możliwe, można też przygotować zdjęcia czy reprodukcję portretów danych świętych. Wybrany uczeń może zapisywać na tabli-cy najważniejsze informacje, dotyczące świadectwa życia omawianego świętego.

J

33

Po prezentacji każdego ze świętych katecheta zadaje pytania:

– Czego uczy nas postawa życiowa i świadectwo tego świętego?– Co wnosi w nasze życie?– W czym możemy starać się go naśladować?

Na końcu należy zachęcić uczniów do naśladowania postaw pozna-nych świętych i dawania świadectwa swojej wiary.

ZESZYT UCZNIA

Notatkę stanowi zapis na tablicy, dotyczący wybranych faktów z życia świętych świadków wiary.

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę do Ducha Świętego z prośbą o umiejętność dawa-nia świadectwa wiary.

MODLITWA

Nie mam już rąk,Mam tylko Twoje ręce,By czynić dziś dzieła swoje.

Nie mam już nóg,Mam tylko Twoje nogi,By iść dzisiaj ku ludziom.

Nie mam już głosu,Mam tylko Twój głos,By mówić dzisiaj o sobie.

Nie mam już sił,Mam tylko Twoje siły,By prowadzić ludzi do mnie.

(Anonim z XV w., w: W.A. Niewęgłowski, Podnoszę z ziemi mój głos, Paryż 1992)

?

H

X

34

5. POTRZEBUJĘ ROZWOJU ŻYCIA DUCHOWEGO

Cel ogólnyUkazanie istoty życia duchowego. Zachęcenie do wewnętrznego rozwoju.


– nazywa, czym jest „rozwój duchowy”,– wylicza, co składa się na rozwój duchowy,– wyjaśnia, dlaczego człowiekowi potrzebny jest integralny rozwój,– stwierdza, że rozwój duchowy jest człowiekowi potrzebny do dojrzałego

przeżywania chrześcijaństwa i przezwyciężania zagrożeń wiary,– uzasadnia, dlaczego człowiek powinien rozwijać się duchowo,– określa, co powinien czynić, aby ożywiać w sobie pragnienie duchowego

rozwoju,– ocenia swoje możliwości rozwoju duchowego,– podejmuje odpowiedzialność za postawę wewnętrznego rozwoju.– dziękuje Duchowi Świętemu za to, że prowadzi go po drogach duchowego

rozwoju.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, dialog, praca indy-

widualna.

Środki dydaktycznePismo Święte; wybrane teksty z dokumentów Kościoła; Jan Paweł II,

Redemptor hominis; Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991; W.A. Niewęgłowski, Podnoszę z ziemi mój głos, Paryż 1992; karty pracy.

MODLITWA

„Modlitwa o osobisty rozwój”.

Boże Wszechmocny,Ty nie masz początku ani końca,

X

35

Ty wiesz wszystko.Ubogacasz człowieka cnotamiI stoisz na ich straży.Proszę Cię,Daj mi oprzeć się mocno na wierze jak na fundamencie;Nadzieja niech mnie osłania jak tarcza,A miłość niech mi będzie jak szata w dzień godów weselnych.Przez sprawiedliwość niech będę Ci poddany;Roztropność niech mnie uczy, jak ujść sideł kusiciela;Umiarkowanie – jak trzymać się złotego środka;Męstwo – jak znosić cierpliwie przeciwności. (...)Daj wzrost cnotom, któreś posiał we mnie,Niech będę gorliwy w tym, co jest Twoje,A w tym, co ludzkie – roztropny,I niech nie zaprzątam zbytnio głowy sprawami ciała.Proszę Cię, Panie,O gorącą skruchę,O szczerą spowiedź,O pełne zadośćuczynienie.Zechciej pobudzać mnie wewnętrznie ku dobremu życiu,Bym czynił to, co trzeba i co mi posłuży ku zasłudze,A dla bliźnich będzie budującym przykładem.

(św. Tomasz z Akwinu, w: W.A. Niewęgłowski, Podnoszę z ziemi mój głos, Paryż 1992)

WPROWADZENIE

Człowiek w różnoraki sposób może spotkać na swojej życiowej drodze Boga. Posłuchajcie świadectwa.

„Któregoś dnia «coś» pociągnęło mnie do kościoła na Eucha-rystię (nieco wcześniej przestałam uczęszczać na Mszę Świętą). Tego jednak dnia jakaś siła zaciągnęła mnie do świątyni. Wiedzia-łam, że nie uczyniłabym sama tego nigdy. Pomyślałam wówczas, że może to ów Bóg, na którego czekałam już trzy lata i który wreszcie postanowił «się odezwać». Ale zanim przekroczyłam próg świątyni w mojej głowie narodziło się następujące pytanie: «Boże, jeśli to Ty,

+

36

to powiedz, czego chcesz ode mnie» (tego dnia bałam się wszyst-kiego jeszcze bardziej niż zwykle). Z Eucharystii pamiętam tylko dwa słowa: «Pójdź za Mną». Nie potrafię wyrazić tego, co wów-czas czułam... Później wszystko potoczyło się jak w bajce. Trafiłam do wspólnoty przy kurii w Kielcach. Jakie było moje zaskoczenie, gdy ujrzałam kilkuset młodych ludzi modlących się żarliwie, ludzi żyjących Bogiem na co dzień. Następnie był kurs ewangelizacyjny. Przez cały czas czułam Boga przy sobie, czułam Jego miłość, troskę o każdego człowieka. W taki sposób upłynął kolejny rok, podczas któ-rego zastanawiałam się, co dalej robić z moim życiem, życiem, które było już zupełnie inne – przede wszystkim pełne optymizmu i wiary w to, że poza światem, w którym żyję, jest jeszcze inny świat – lepszy, prawdziwy i co najważniejsze nie jest to świat odległy” (Młodzi o wierze, Z. Krzyszowski [red.], Częstochowa 2000, s. 123-124).

Młoda dziewczyna doświadczyła obecności Boga i zdecydowała się podążać Jego drogą. Wkroczyła w nowy dla niej świat starań o roz-wój osobowy na poziomie duchowym.

ROZWINIĘCIE

Pismo Święte wskazuje nam, że sprawa rozwoju duchowego jest dużo ważniejsza, niż wszystkie inne dobra tego świata. W Ewangelii według św. Mateusza czytamy:

„Cóż bowiem za korzyść odniesie człowiek, choćby cały świat zyskał, a na swej duszy szkodę poniósł” (Mt 16,26).

List do Hebrajczyków przynosi również naświetlenie tej prawdy.

„Gdy bowiem ze względu na czas powinniście być nauczycielami, sami potrzebujecie kogoś, kto by was pouczył o pierwszych praw-dach słów Bożych, i mleka wam potrzeba, a nie stałego pokarmu. Każ-dy, który pije [tylko] mleko, nieświadom jest nauki sprawiedliwości ponieważ jest niemowlęciem. Przeciwnie, stały pokarm jest właściwy dla dorosłych, którzy przez ćwiczenie mają władze umysłu udoskona-lone do rozróżniania dobra i zła” (Hbr 5,12-14).

&

37

Widzimy zatem, że można być „niemowlęciem”, ale można też być „dorosłym”, jeśli chodzi o postępy w życiu duchowym. Można się zatrzymać na określonym etapie rozwoju, ale można również wzrastać ku pełni, jaką jest świętość, osiągnięcie zjednoczenia z Bogiem, pełni przyjaźni z Nim.

Kościół w swoich dokumentach naucza:

„Ludzie kształtują samych siebie i wzrastają wewnętrznie; całe swoje życie zmysłowe i duchowe czynią przedmiotem swojego wzro-stu” (KKK 1700).

„Aktywność ludzka jak pochodzi od człowieka, tak też ku niemu się skierowuje. Człowiek bowiem pracując nie tylko przemienia rze-czy i społeczność, lecz doskonali też samego siebie. Uczy się wie-lu rzeczy, swoje zdolności rozwija, wychodzi z siebie i ponad siebie. Jeżeli się dobrze pojmuje ten wzrost, jest on wart więcej, aniżeli zewnętrzne bogactwa, jakie można zdobyć. Więcej wart jest człowiek z racji tego, czym jest, niż ze względu na to, co posiada” (Sobór Waty-kański II, Gaudium et spes, 35).

Po krótkiej rozmowie z uczniami katecheta podsumowuje.

Wynika z tego, że w działaniu ludzkim w świecie chodzi o pełny rozwój człowieka, a nie tylko o tworzenie rzeczy materialnych, który-mi człowiek mógłby się posługiwać.

Jan Paweł II nauczał:

„Chodzi więc o to, aby nie tyle «więcej mieć», ile o to, by «bardziej być». Istnieje bowiem bardzo realne i wyczuwalne już niebezpieczeń-stwo, że wraz z olbrzymim postępem w opanowaniu przez człowieka świata rzeczy, człowiek gubi istotne wątki swojego wśród nich pano-wania, na różne sposoby podporządkowuje im swoje człowieczeń-stwo, sam staje się przedmiotem wielorakiej – czasem bezpośrednio nieuchwytnej – manipulacji” (Jan Paweł II, Redemptor hominis, 16).

– Kiedy człowiek może stać się „niewolnikiem rzeczy” i podlegać manipulacjom?

– W jaki sposób można temu zapobiec?

38


Rozwój – to wszelki proces przemian, przechodzenie z rzeczywi-stości mniej doskonałej do rzeczywistości bardziej doskonałej. Roz-wój jest próbą wykorzystania możliwości, jakie daje osobie ludzkiej rozumna natura.

– Czym jest rozwój duchowy? Z czym wam się kojarzy to pojęcie?

Ciekawe propozycje uczniów należy zapisać na tablicy.

Jan Paweł II tak nauczał na temat konieczności rozwoju duchowego:

„nie można żyć na powierzchni samego siebie, ale w głębi. Trze-ba odkryć głęboki wymiar osoby ludzkiej: bogactwa własnego serca, wartość innych ludzi, sens wydarzeń. Życie powierzchowne prowa-dzi do bolesnego rozczarowania. (...) Kiedy jest mowa o świadomości samego siebie, życiu wewnętrznym, refleksji i milczeniu, nie ozna-cza to zaproszenia do ucieczki od rzeczywistości, przeciwnie, jest to zaproszenie do zgłębiania jej aż po odkrycie jej wymiaru duchowego. Nie chodzi więc o to, by pozostawać na marginesie życia, lecz o to, ażeby wejść w nie tak głęboko, by spotkać, w wierze, Ducha Świętego, który działa w naszych sercach. On będzie waszym prze-wodnikiem w poszukiwaniu własnego wnętrza” (Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991, s. 85-86).

Dialog katechety z uczniami.

– Czemu ma służyć nasz rozwój duchowy?– Po co i dla kogo mamy się rozwijać?– Jaki to może mieć związek z naszym zaangażowaniem apostol-

skim?

ZAKOŃCZENIE

Osoba ludzka, stworzona na obraz Boży, jest równocześnie isto-tą cielesną i duchową. W Piśmie Świętym pojęcie „dusza” oznacza życie ludzkie lub całą osobę ludzką. Oznacza również to wszyst-ko, co w człowieku jest najbardziej wewnętrzne i najwartościow-sze to, co sprawia, że człowiek jest w sposób szczególny obrazem

J

39

Boga. Dusza jest uzdolniona do tego, by była w darmowy sposób podniesiona do komunii, zjednoczenia z Bogiem. Rozwój duchowy jest zadaniem, które chrześcijanin powinien podjąć, aby spełnić swe podstawowe powołanie do świętości. Rozwój duchowy to długotrwa-ły i złożony proces coraz pełniejszego otwierania się na Boga.

Katecheta rozdaje każdemu uczniowi indywidualną kartę pracy, prosząc o jej wypełnienie.

1. Jakie cechy dotyczące rozwoju życia duchowego powinniśmy w sobie rozwijać?2. Jakie osoby są dobrym przykładem realizacji tych cech?

Cechy:.......................................................................................................................Przykłady osób:.........................................................................................................................

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią słowa Jana Pawła II.

Jan Paweł II nauczał: „Chodzi więc o to, aby nie tyle «więcej mieć», ile o to, by «bardziej być». Istnieje bowiem bardzo realne i wyczuwalne już niebezpieczeństwo, że wraz z olbrzymim postępem w opanowaniu przez człowieka świata rzeczy, człowiek gubi istotne wątki swojego wśród nich panowania, na różne sposoby podporządkowuje im swo-je człowieczeństwo, sam staje się przedmiotem wielorakiej – czasem bezpośrednio nieuchwytnej – manipulacji” (Jan Paweł II, Redemptor hominis, 16).

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego rozwój duchowy jest ważny dla chrześcijanina.

MODLITWA

„Chwała Ojcu...”.

?

H

X

40

41

II. TAKA JEST NASZA WIARA

6. WIARA W BOGA JAKO AKT CAŁEGO CZŁOWIEKA

Cel ogólnyUkazanie przymiotów wiary.Kształtowanie postawy odpowiedzialnego wyznawania wiary.


– podaje, na czym polega wiara,– wylicza główne prawdy wiary,– wyjaśnia, jaką rolę pełni wola człowieka w akcie wiary,– streszcza naukę Kościoła na temat wiary,– stwierdza, że wiara łączy się z uczynkami,– wskazuje na postawę odpowiedzialnego wyznawania wiary,– określa, w jaki sposób pogłębia swoją wiarę, – ocenia, jakie są owoce jego wiary,– przyjmuje odpowiedzialność za życie wiarą.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, śpiew, praca w gru-

pach, rozmowa kierowana, autorefleksja.


Lumen gentium; karty pracy; E. Staniek, Ewangelia dziś, t. II, Kraków 1993.

MODLITWA

Śpiewem pieśni: „Dzięki, o Panie” wyraźmy Bogu wdzięczność za łaskę wiary.

X

42

WPROWADZENIE

Odczytanie tekstu z podręcznika ucznia.

,,Wiara pozwala wejść w kontakt z Bogiem żywym i umożli-wia przelanie Jego życia w nasze życie. To spotkanie, tak jak miłość przyjaźni, zmusza do konsekwentnego liczenia się z przyjacielem. Dwo-je ludzi połączonych miłością postępuje tak, by w każdym ich czynie ta miłość nie tylko była widoczna, ale by ona ustawicznie wzrasta-ła. Miłość jest żywa. (...) Podobnie jest z wiarą, ona jako zaufanie i zawierzenie Bogu jest rzeczywistością żywą. Stąd jeśli jest spotka-niem z Bogiem, natychmiast rzutuje na nasze czyny. Ona kształtuje każdą sekundę naszego życia. Wszystko bowiem jest czynione z Chry-stusem, w Chrystusie i przez Chrystusa. Nic nie da się czynić bez Nie-go. Podobnie jak zakochany człowiek cały jest zakochany i szczęśliwy w swej miłości, niezależnie od tego, czy jest blisko osoby kochanej czy nie, tak i wierzący cały jest oparty o Boga, niezależnie od tego, czy o nim myśli czy nie. On działa na mocy tego właśnie oparcia” (E. Staniek, Ewangelia dziś, rok B, t. II, Kraków 1993, s. 100).

Każdy człowiek potrzebuje refleksji nad swoim życiem. Człowiek wierzący potrzebuje zastanowienia się nad swoją wiarą. Jak kiedyś w Palestynie, tak i dziś na całym świecie Chrystus poprzez Kościół jest światłem pozwalającym znaleźć odpowiedź na najtrudniejsze nawet pytania. Trzeba tylko w Niego uwierzyć. Aby jednak uwierzyć i pokochać Boga, człowiek musi Go najpierw poznać.

ROZWINIĘCIE

Na dzisiejszym spotkaniu będziemy mówić, czym jest prawdziwa wiara i jakie są główne prawdy wiary.

Praca w grupachPodział uczniów na cztery grupy. Każda grupa otrzymuje karty pra-

cy. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Boga nikt nigdy nie widział, Ten Jednorodzony Bóg, który jest

w łonie Ojca, [o Nim] pouczył” (J 1,18).

&

+

43

„Wiara zaś jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowo-dem tych rzeczywistości, których nie widzimy” (Hbr 11,1).

– Kto pouczył nas o Bogu?– Czym jest wiara?

Grupa II„Jaki z tego pożytek, bracia moi, skoro ktoś będzie utrzymywał,

że wierzy, a nie będzie spełniał uczynków? Czy [sama] wiara zdoła go zbawić?” (Jk 2,14).

„Wiara w Jezusa Chrystusa i w Tego, który Go posłał dla nasze-go zbawienia, jest konieczna do zbawienia. «Ponieważ ‘bez wiary... nie można podobać się Bogu’» (Hbr 11,6) i dojść do udziału w Jego synostwie, nikt nie może być bez niej usprawiedliwiony ani nie otrzy-ma życia wiecznego, jeśli nie «wytrwa w niej do końca» (Mt 10,22; 24,13)” (KKK 161).

– Do czego potrzebna jest wiara?– Jaka powinna być nasza wiara?

Grupa III„Wiara jest aktem osobowym, wolną odpowiedzią człowieka

na inicjatywę Boga, który się objawia. Wiara nie jest jednak aktem wyizolowanym. Nikt nie może wierzyć sam, tak jak nikt nie może żyć sam. Nikt nie dał wiary samemu sobie, tak jak nikt nie dał sam sobie życia. Wierzący otrzymał wiarę od innych, dlatego powinien ją prze-kazywać innym. Nasza miłość do Jezusa i ludzi skłania nas do mówie-nia innym o naszej wierze” (KKK 166).

„Nic nie może tak umocnić naszej wiary i naszej nadziei, jak głę-bokie przekonanie wyryte w naszych duszach, że dla Boga nie ma nic niemożliwego. Jeśli nasz rozum przyjmie myśl o Bożej wszechmocy, z łatwością i bez żadnego wahania uzna to wszystko, co następnie przedstawi nam do wierzenia” (KKK 274).

– Czym jest wiara?– Co umacnia naszą wiarę?

44

Grupa IV„Ludzie świeccy stają się potężnymi głosicielami wiary w rzeczy,

których się spodziewają, jeśli z życiem wiary niezachwianie łączą wyznawanie wiary. Ta ewangelizacja, to znaczy głoszenie Chrystusa, dokonywane zarówno świadectwem życia, jak i słowem, nabiera swo-istego charakteru i szczególnej skuteczności przez to, że dokonuje się w zwykłych warunkach, właściwych światu” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 35).

„Rodzice powinni rozpocząć wychowanie do wiary od wczesne-go dzieciństwa. Zaczyna się ono już wtedy, gdy członkowie rodziny pomagają sobie wzrastać w wierze przez świadectwo życia chrze-ścijańskiego zgodnego z Ewangelią. Katecheza rodzinna poprzedza i ubogaca pozostałe formy nauczania wiary i towarzyszy im. Zadaniem rodziców jest nauczyć swoje dzieci modlitwy oraz pomóc im odkryć powołanie jako dzieci Bożych” (KKK 2226).

– Kiedy ludzie świeccy stają się głosicielami wiary?– W jaki sposób rodzice wychowują do wiary?

Prezentacja wyników pracy w grupach.

Podsumowanie wypowiedzi przez katechetę.

Wiara obejmuje całego człowieka, wymaga zaufania i posłuszeń-stwa Bogu. Ukazuje wieczną trwałość tworzonego dobra. Wymaga od człowieka całkowitego zawierzenia Bogu, jak również troski o jej ciągły rozwój.

ZAKOŃCZENIE

Bóg wzywa nas do umacniania naszej wiary zarówno dla dobra nas samych, jak i innych ludzi.

Odczytanie i analiza tekstu.

„Najprostszą formą publicznego wyznania wiary jest udział w nie-dzielnej Eucharystii. Już samo wędrowanie do kościoła jest wyzna-niem naszej wiary, nie mówiąc o obecności przy ołtarzu, wspólnej

J

45

modlitwie, śpiewie czy przyjmowaniu Komunii Świętej. Ta niedziel-na praktyka religijna kształtuje z kolei wyznanie wiary w życiu codziennym. Tam, gdzie nie dociera religijna książka, kapłan, dociera wierzący chrześcijanin i rozlewa szczęście swojego serca na otocze-nie. Staje się wówczas, jak Jan, drogowskazem ukazującym niełatwą, ale jedynie pewną i piękną drogę do prawdziwego szczęścia. Kto twierdzi, że wiara to jego prywatna sprawa, winien głębiej przemyśleć Chrystusowe słowa: «Wy jesteście światłością świata». Wynika z nich, że otrzymaliśmy wiarę nie po to, by oświecała jedynie nasze serca, ale świat! To oświecenie świata dokonuje się często przez publiczne wyznanie wiary” (E. Staniek, Ewangelia dziś, rok A, t. II, Kraków 1993, s. 9-10).

– Co to znaczy „uwierzyć”?– Dlaczego wiara nie jest prywatną sprawą człowieka?

Naszą wiarę powinniśmy pogłębiać i rozwijać dla własnego zba-wienia oraz dla zbawienia wszystkich, aby wzbogacała się wiara całe-go Kościoła. Już w chwili chrztu świętego Chrystus skierował do nas wezwanie do dawania świadectwa wiary.

Pomyślmy:– W jaki sposób pogłębiam swoją wiarę?– Jakie są owoce mojej wiary?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią fragmenty Pisma Świętego: Hbr 11,1 i Jk 2,14.

PRACA DOMOWA

Napisz, w czym powinno wyrażać się świadectwo wiary.

?

H

46

MODLITWA

Jesteś to pewność – chociaż Tajemnica,Tajemnica jak wszystko, co Tobą przeniknięte,Jak ja, jak najpospolitszy kwiat. (...)Wierzę, że to Ty jesteś prawdziwą radością mego serca.Wierzę, że będziesz i jego ratunkiem.

(J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987, s. 75)

X

47

7. WIARA I ROZUM

Cel ogólnyUkazanie prawdy o łączności między wiarą a rozumem.Kształtowanie postawy otwartości na słowo Boże.


– wymienia zadania rozumu na drodze poznania ludzkiego,– przytacza zadania wiary na drodze poznania ludzkiego,– charakteryzuje relację między wiarą a naukami przyrodniczymi,– wskazuje na istotny element ludzkiej natury, jakim jest potrzeba poznania,– określa, co powinien czynić, aby jego życie było poszukiwaniem prawdzi-

wej mądrości, – ocenia, jak realizuje swoje powołanie do poznawania i miłowania Boga,– dowodzi, że spotkanie z Jezusem, który jest Prawdą, nadaje sens ludzkie-

mu życiu,– podejmuje postawę otwartości na słowo Boże,– przyjmuje odpowiedzialność za rozwój wiary.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, praca indywidualna,

rozmowa kierowana, dyskusja, wykład, autorefleksja.


Gaudium et spes; Jan Paweł II, Fides et ratio; J. Flis, Konkordancja do Biblii Tysiąclecia, Warszawa 1991; karty pracy.

48

MODLITWA

Boże, pragniemy dowodów, ale nie wyruszyliśmy na poszukiwa-nie Ciebie.

Pragniemy pojęć, ale nie chcemy być przejęci prawdą o Tobie.Przyjęliśmy, że jesteś bezproblemową jasnością i nie szukaliśmy

Ciebie w ciemności.Pragniemy przyjść do Ciebie, a zapomnieliśmy,że Ty zjawiłeś się nad nami jak ciemna noc i promieniste światło.Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.

WPROWADZENIE

Na poprzedniej katechezie zajmowaliśmy się zagadnieniem wia-ry, która jest aktem angażującym całego człowieka, to znaczy jego wymiar intelektualny, wolitywny i emocjonalny. Dziś natomiast zasta-nowimy się nad relacją miedzy rozumem a wiarą.


„Pewien dziennikarz złościł się z powodu zbyt częstego i sloga-nowego użycia słowa «iluzja» przez jego kolegów. «Każda iluzja», mówił, «ma swoją własną historię i rzeczywistość». Udowadniając to, opowiedział następującą historię: W mieście występowała raz gru-pa linoskoczków. Rozpięli swoją linę między wieżą kościoła św. Jana Bosko, a wieżą ratusza. Przedstawienie odbyło się wieczorem przy świe-tle reflektorów i bez zabezpieczenia. Artyści biegali, tańczyli i jeździli po linie. Główną atrakcją miał być występ młodej dziewczyny, cór-ki pary aktorskiej. Jak płatek śniegu szybowała w świetle reflekto-rów między jedną a drugą wieżą ponad ciemną przepaścią. Później ojciec małej udzielił mi wywiadu. Nie kryłem oburzenia: «jak pan mógł nauczyć tą małą takiej karkołomnej sztuki?». «Taniec na linie nie jest trudny», odrzekł mężczyzna, «także pan nauczyłby się tego. Proble-mem jest tylko strach. Moja córka się nie boi, ponieważ jest przeko-nana, że pod nią rozpościera się niewidzialna sieć z mocnego nylonu i konopi». Kto umie tak zaufać, może wznosić się na skrzydłach wiary, dokąd chce. Będzie się czuł bezpieczny i niesiony” (W. Hoffsümmer, Otwórz się, Kielce 2001, s. 47).

+

X

49

Każdy z uczniów losuje kartkę z krótkim sformułowaniem dotyczą-cym rozumu lub wiary (teksty są zaczerpnięte z ksiąg Pisma Świętego). Po wylosowaniu kartek zadaniem uczniów jest zaprezentowanie naj-pierw tekstów dotyczących rozumu, a później wiary.

Propozycje tekstów są następujące:

– Teksty dotyczące rozumu:Syr 15,3; 17,7; 22,13; 37,23; 39,9; 47,14; Iz 11,2; Ez 28,2; Dn 4,31; Wj 31,3; Hi 11,6; 12,13; 26,3; Ps 32,9; 119,73; Prz 13,15; 16,16; 17,16.

– Teksty dotyczące wiary:Ps 93,5; 146,6; Mt 8,26; Mt 9,22; 9,29; 14,31; 15,28; 17,20; 21,20; Mk 11,22; 16,14; Łk 8,25; 17,5; 18,8; Rz 10,17; Ef 2,8; 3,17; 6,16; 1Tm 6,12; 2Tm 4,7; Jk 2,26.

ROZWINIĘCIE

Katecheta prosi uczniów, aby wskazali, co daje człowiekowi pozna-nie rozumowe, a co daje wiara.

Kolejnym etapem katechezy jest dyskusja nad problemem rangi rozumu i wiary oraz kwestią wzajemnej relacji między nimi. Chodzi o odpowiedź na pytanie:

– Dlaczego rozum i wiara są często osłabione w swych wzajem-nych odniesieniach?

Zdolność do abstrakcyjnej refleksji, właściwa dla ludzkiego umy-słu, pobudza człowieka do odkrywania coraz to nowych horyzontów wiedzy. Pragnienie poznania jest wspólną cechą wszystkich ludzi. Pragnienie poznania jest tak wielkie i rozbudza takie energie, że ludz-kie serce, choć natrafia na nieprzekraczalną granicę tęskni za odpo-wiedzią na każde dotąd nierozstrzygnięte pytanie. Ludzkie poznanie jest nieustanną wędrówką. Właściwym przedmiotem tego poznania jest prawda. Nawet w życiu codziennym obserwujemy, że ludzie stara-ją się poznać obiektywny stan rzeczy, nie zadowalają się informacjami z drugiej ręki. Jeśli wiedza jest fałszywa, człowiek odrzuca ją; doznaje

&

50

natomiast satysfakcji, gdy stwierdza, że jest prawdziwa. Dzięki rozu-mowi człowiek jest w stanie dotrzeć do Boga: „Bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę” (Mdr 13,5). Odczytując „księgę natury” przy pomocy narzędzi właściwych ludz-kiemu rozumowi, można dojść do poznania Stwórcy. W tej perspek-tywie należy dowartościować rozum, nie trzeba go jednak przeceniać. Rozum skupiony jednostronnie na poszukiwaniu wiedzy o człowie-ku może zapominać o tym, że powołaniem człowieka jest dążenie do prawdy, która przekracza jego samego.

Obok poznania właściwego ludzkiemu rozumowi, który ze swej natury jest zdolny dotrzeć nawet do samego Stwórcy, istnieje pozna-nie właściwe wierze. Jest to poznanie prawdy opartej na rzeczywi-stości samego Boga, który się objawia. Objawienie Boże nie jest owo-cem ani najwyższym osiągnięciem myśli wypracowanej przez rozum. Jest ono darem, pobudza do myślenia i domaga się, aby je przyjąć.

Katecheta prosi uczniów o przeczytanie w ciszy fragmentów Pisma Świętego (zamieszczonych w podręczniku).

„Ja jestem drogą, i prawdą, i życiem” (J 14,6).

„Baczcie, aby kto was nie zagarnął w niewolę przez tę filozofię będącą czczym oszustwem, opartą na ludzkiej tylko tradycji, na żywio-łach świata, a nie na Chrystusie” (Kol 2,8).

– Dlaczego swoje życie należy opierać na mądrości Bożej?

„Władze człowieka uzdalniają go do poznania osobowego Boga. Aby jednak człowiek mógł zbliżyć się do Niego, Bóg zechciał objawić mu się i udzielić łaski, by mógł przyjąć to objawienie w wierze. Dowo-dy na istnienie Boga mogą jednak przygotować człowieka do wiary i pomóc mu stwierdzić, że wiara nie sprzeciwia się rozumowi ludzkie-mu” (KKK 35).

„Badanie metodyczne we wszelkich badaniach naukowych, jeżeli tylko prowadzi się je z poszanowaniem norm moralnych, naprawdę nigdy nie będzie się sprzeciwiać wierze, sprawy bowiem świeckie i sprawy wiary wywodzą swój początek od tego samego Boga” (Sobór Watykański II, Gaudium et spes, 36).

51

„Wiara i rozum (Fides et ratio) są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek – poznając Go i miłu-jąc – mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie” (Jan Paweł II, Fides et ratio, słowo wstępne).

„Zadaniem rozumu nie jest bowiem wydawanie opinii o tre-ściach wiary; zadania tego nie mógłby podjąć, gdyż nie jest do tego przystosowany. Jego rola polega raczej na poszukiwaniu sensu, na odkrywaniu rozumowych uzasadnień, które pozwolą wszystkim uzyskać pewne zrozumienie treści wiary. (...) wiara domaga się, aby jej przedmiot został poznany przy pomocy rozumu; rozum, osią-gając szczyt swoich poszukiwań, uznaje, jak konieczne jest to, co uka-zuje wiara” (Jan Paweł II, Fides et ratio, 42).

– Jakie przesłanie zawierają te teksty?

Z tego, co dotychczas zostało powiedziane, wynika, że człowiek znajduje się na drodze poszukiwania, którego ludzkimi siłami nie moż-na zakończyć. Poszukuje on bowiem prawdy absolutnej oraz osoby, której mógłby zawierzyć. Wiara chrześcijańska wychodzi mu naprze-ciw i ukazuje konkretną możliwość osiągnięcia celu tego poszukiwa-nia. W Jezusie Chrystusie, który jest Prawdą, znajdują żywe wcielenie prawda naturalna i prawda objawiona. Objawienie Boże wprowadza zatem człowieka w uniwersalną i ostateczną prawdę o jego życiu i o jego celu: „Tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego” (Sobór Watykański II, Gaudium et spes, 22). Poza tą perspektywą tajemnica istnienia człowieka pozostaje nierozwiązywalną zagadką. Wiara pozwala wniknąć w jakiejś mierze do wnętrza tajemnicy i pomaga ją zrozumieć. Jednakże nasze poznanie rzeczywistości Bożej będzie nadal tylko cząstkowe i uwa-runkowane granicami naszego pojmowania.

ZAKOŃCZENIE

Pragnienie prawdy stanowi nieodłączny element ludzkiej natury. Wrodzoną cechą ludzkiego umysłu jest skłonność do zastanawiania się

J

52

nad przyczyną różnych zjawisk, do zdobywania pewnych elemen-tów uniwersalnej wiedzy, które pozwalają mu lepiej rozumieć same-go siebie i coraz pełniej się realizować. Obok poznania właściwego rozumowi istnieje również poznanie właściwe wierze. Jest to pozna-nie prawdy opartej na rzeczywistości samego Boga, który się objawia, a więc prawdy niezawodnej. Wiara, która opiera się na świadectwie Boga należy do innego porządku niż poznanie filozoficzne, dla które-go jedynym światłem jest rozum. Nie są one sprzeczne; przeciwnie, prowadzą do pełni prawdy.

Pomyślmy:– Co czynię, aby moje życie było poszukiwaniem prawdziwej

mądrości?– Jak realizuję swoje powołanie do poznawania i miłowania

Boga?

ZESZYT UCZNIA

„Wiara i rozum (Fides et ratio) są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek – poznając Go i miłu-jąc – mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie” (Jan Paweł II, Fides et ratio, słowo wstępne).

PRACA DOMOWA

Napisz, jak rozumiesz słowa z encykliki Jana Pawła II: „Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kon-templacji prawdy”.

MODLITWA

„Akt miłości”.

?

H

X

53

8. WIERZĘ W BOGA WSZECHMOGĄCEGO – OPATRZNOŚĆ BOŻA

Cel ogólnyUkazanie znaczenia wiary w Boga Ojca Wszechmogącego.Kształtowanie postawy wierności Bogu i współpracy z Nim.


– podaje przykłady z Pisma Świętego na temat Boga Ojca,– wymienia przymioty Boga Ojca,– objaśnia treść poznanych fragmentów Pisma Świętego i nauki Kościoła,– wskazuje, na czym polega istota wszechmocy Boga,– określa, dlaczego człowiek powinien wierzyć w Opatrzność Bożą,– redaguje słowa podziękowania Bogu Ojcu Wszechmogącemu,– analizuje, jakie znaczenie ma dla niego fakt, że Bóg jest wszechmogący,– ocenia, jak stara się odkrywać wolę Bożą w swoim życiu,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za wierność Bogu i współpracę

z Nim.


dyskusja, metoda „słoneczko”, pogadanka, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; karty pracy; W. Hoffsüm-

mer, 144 krótkie opowiadania, Kielce 2004.

MODLITWA

„Wierzę w Boga...”.

WPROWADZENIE

Od początku swego istnienia Kościół wyrażał i przekazywał wia-rę w krótkich regułach. Te syntezy nazywano „wyznaniami wiary”,

X

+

54

„symbolami wiary” i „Credo”. W ciągu wieków powstało wiele takich symboli, z których najważniejszym jest Symbol Apostolski, będący streszczeniem wiary Apostołów oraz Symbol Nicejsko-

-Konstantynopolitański, powstały w czasie pierwszych soborów powszechnych. „Greckie słowo symbolon oznaczało połowę przeła-manego przedmiotu (na przykład pieczęci), którą przedstawiano jako znak rozpoznawczy. (...) Symbol wiary jest więc znakiem roz-poznawczym oraz znakiem jedności między wierzącymi. Symbolon oznacza także zbiór, kolekcję lub streszczenie. Symbol wiary jest zbio-rem podstawowych prawd wiary, dlatego służy jako pierwszy punkt odniesienia dla katechezy” (KKK 188).

Na dzisiejszej katechezie zajmiemy się pierwszą prawdą wiary zawartą w Symbolu Apostolskim. Zastanowimy się, jakie znaczenie ma dla nas fakt, że wierzymy w Boga Ojca Wszechmogącego.

Odczytanie tekstu listu z podręcznika ucznia.

„Po długim czasie powróciłam do owczarni i z radością objęłam krzyż, który Chrystus podarował mi jako moje schody do Nieba; dając mi siłę do znoszenia wszystkiego, nawet tego, co wydaje się niemożliwe (...). Nieśmiało kilka razy zwróciłam się do Boga Ojca nazywając Go «Tata». Miałam nadzieję, że się nie rozgniewa na widok mojej poufałości.

Aż w końcu 10 sierpnia spotkałam Pana... Wydaje mi się, że narodziłam się ponownie. To, co się stało przewyższało wszelkie moje oczekiwania. W głębi serca szukałam Taty, który byłby czuły, godny zaufania, pełen miłości, z zawsze otwartymi ramionami, któ-ry nigdy by mnie nie odrzucił. Odkrycie Go i możliwość stwierdzenia, że przewyższa wszelkie moje pragnienia, dowiedzieć się, że już od dzieciństwa, kiedy jeszcze Go nie znałam współczuł mi, widząc jak ojciec mnie odrzucał. Przycisnął mnie wówczas mocno do swe-go Serca, ocierając łzy z mojej twarzy i ku radości mojej duszy ciepło nazwał mnie córką! Odkryć w Nim najlepszego z ojców, przeko-nać się, że w mojej nicości On kocha mnie w sposób niepowtarzalny, zachwyciło mnie. Poczułam się wybrana przez Ojca. Od tego momentu w moim sercu rozwijała się Miłość, Miłość, która jest w stanie zapo-mnieć wszystko. Po raz pierwszy w moim życiu znalazłam prawdziwy Pokój i prawdziwą Radość (...).

55

Słowa nie są w stanie wyrazić tego, co czuję. Czuję wielką radość i pragnienie ofiarowania się innym. Chcę być zawsze radością dla mego Ojca i nie przestanę w cichości mego serca wyśpiewywać Mu na różne sposoby moją miłość. Będę powtarzać zawsze: «Tato, kocham Cię całą sobą, z wszystkich sił, na zawsze». Potrzeba, by spra-wiać Mu radość jest coraz bardziej we mnie obecna. Teraz modlę się bardzo o nawrócenie mojej rodziny i wszystkich grzeszników” (List zamieszczony w periodyku pt. Bóg Ojciec, 28.05.1998, s. 15).

– Co wpłynęło na przemianę życia bohaterki opowiadania?– Z kim kojarzy się słowo „ojciec”?– Co oznacza słowo „Wszechmogący”?– Kto jest idealnym Ojcem i kto jest Wszechmogący?

Rozszerzymy swoją wiedzę na temat Boga jako Wszechmogące-go Ojca w oparciu o fragmenty Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego.

ROZWINIĘCIE

Katecheta umieszcza na tablicy planszę ze słowem „Bóg”. Wybra-ni uczniowie czytają teksty, a następnie zapisują na tablicy przymioty Boga.

„Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go” (Łk 15,20).

„Choćby mnie opuścili ojciec mój i matka,to jednak Pan mnie przygarnie” (Ps 27,10).

„Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta, która kocha syna swego łona?

A nawet, gdyby ona zapomniała, Ja nie zapomnę o tobie” (Iz 49,15).

„Nie troszczcie się zbytnio o swoje życie, o to, co macie jeść i pić, ani o swoje ciało, czym się macie przyodziać. (...) Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie” (Mt 6,25.32).

&

56

„Szczęśliwy, komu pomocą jest Bóg Jakuba,kto ma nadzieję w Panu, Bogu swoim,który stworzył niebo i ziemięi morze ze wszystkim, co w nich istnieje.On wiary dochowuje na wieki,daje prawo uciśnionymi daje chleb głodnym. (...)Pan strzeże przychodniów,chroni sierotę i wdowę” (Ps 146,5-7.9).

„On leczy złamanych na duchui przewiązuje ich rany.On liczbę gwiazd oznacza,wszystkie je woła po imieniu.Pan nasz jest wielki i zasobny w siły,mądrość Jego jest niewypowiedziana. (...)On niebo pokrywa chmurami,deszcz przygotowuje dla ziemi;sprawia, że góry wypuszczają trawę«i zioła, by ludziom służyły»” (Ps 147,3-5.8).

„Pan podtrzymuje wszystkich, którzy padająi podnosi wszystkich zgnębionych.Oczy wszystkich oczekują Ciebie,Ty zaś dajesz im pokarm we właściwym czasie.Ty otwierasz swą rękęi wszystko, co żyje, nasycasz do woli” (Ps 145,14-16).

Pismo Święte wielokrotnie wyznaje prawdę w Bożą wszechmoc. Bóg jest Wszechmogący, ponieważ stworzył niebo i ziemię, dla Nie-go nic nie jest niemożliwe. Bóg rozporządza swoim dziełem zgodnie ze swoją wolą. On jest Panem wszechświata. Sam ustalił jego porządek oparty na prawach, które nim rządzą. Bóg jest też Władcą historii; rzą-dzi losami ludzi i wydarzeniami według własnego upodobania.

Katecheta prosi, by uczniowie przeczytali fragmenty mówiące o tym, że Bóg jest Ojcem Wszechmogącym.

57

„Spośród wszystkich przymiotów Bożych Symbol wiary wymienia tylko wszechmoc Bożą; wyznanie jej ma wielkie znaczenie dla naszego życia. Wierzymy, że wszechmoc Boża jest powszechna, ponieważ Bóg wszystko stworzył, wszystkim rządzi i wszystko może; jest miłująca, ponieważ Bóg jest naszym Ojcem; jest tajemnicza, ponieważ tylko wiara może ją uznać, gdy «w słabości się doskonali» (2Kor 12,9)” (KKK 268).

– Jakie są przymioty Bożej Wszechmocy?

„Bóg jest Ojcem Wszechmogącym. Jego ojcostwo i Jego wszech-moc wyjaśniają się wzajemnie. Istotnie, On okazuje swoją ojcow-ską wszechmoc, gdy troszczy się o nasze potrzeby; przez przybrane synostwo, jakiego nam udziela («Będę wam Ojcem, a wy będziecie moimi synami i córkami – mówi Pan Wszechmogący», 2Kor 6,18); a wreszcie przez swoje nieskończone miłosierdzie, ponieważ On naj-bardziej okazuje swą wszechmoc dobrowolnie odpuszczając grzechy” (KKK 270).

– Kiedy najbardziej uwidacznia się wszechmoc Boga?

„Bożą Opatrznością nazywamy zrządzenia, przez które Bóg prowa-dzi swoje stworzenie do doskonałości: Wszystko zaś, co Bóg stworzył, zachowuje swoją Opatrznością i wszystkim rządzi (...), bo «wszyst-ko odkryte i odsłonięte jest przed Jego oczami» (Hbr 4,13), nawet to, co ma stać się w przyszłości z wolego działania stworzeń” (KKK 302).

– Czym jest Boża Opatrzność?

„Świadectwa Pisma Świętego (...) są jednomyślne: troska Opatrz-ności Bożej jest konkretna i bezpośrednia; obejmuje sobą wszystko, od rzeczy najmniejszych aż do wielkich wydarzeń świata i historii” (KKK 303).

– Co obejmuje Boża Opatrzność?

Katecheta dokonuje podsumowania rozważań na temat Opatrzno-ści Bożej.

58

Wszystko, co istnieje jest rządzone Bożą Opatrznością. Opatrz-ność Boża to pełna miłości ojcowska troska Boga o stworzenia, zwłaszcza o człowieka. Człowiek jest wyjątkowym przedmio-tem tej troski Boga, który nachyla się szczególnie nad biednymi i jest niezawodną pomocą w potrzebie. Kto zawierzy Bogu może za psalmistą mówić: „Pan jest moim Pasterzem, nie brak mi niczego. (...) Chociażbym chodził ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną” (Ps 23,1.4). Chrystus, objawiając Boga jako swego i naszego Ojca podnosi na nowy poziom Opatrzność Bożą nad światem i ludźmi. Nią Ojciec niebieski ogarnia wszystko, nawet wróble i włosy człowieka (por. Mt 10,29-30). Bóg zna potrzeby człowieka i zapewnia ich zaspo-kojenie. Wiara w Bożą Opatrzność winna kształtować w nas posta-wę bezgranicznego zaufania do Boga. Wiara ta pozwala żywić świa-domość, że zarówno ewolucja świata, jak dzieje ludzkości oraz losy poszczególnych ludzi są wyrazem Bożego zamysłu. Błędem było-by takie rozumienie Opatrzności, które prowadziłoby do bierności, rezygnacji i przenoszenia odpowiedzialności za wszystko, co się dzie-je na Boga. Opatrzność Boża nie tylko nie zwalnia człowieka z takiej odpowiedzialności, ale wręcz czyni go współsprawcą i współodpo-wiedzialnym za dzieje świata, ludzkości i za własny los.

ZAKOŃCZENIE

„W pewnej szkole w Afryce nie było środków na stypendia, a pieniądze na utrzymanie jednego z uczniów już się skończyły. Był gotowy spakować w środku lata swoje książki i wracać do domu. Kiedy dyrektor szkoły dowiedział się, że chłopiec chce wyjechać, wezwał go do siebie. Wysłuchał historii ucznia, a potem powie-dział: «Nie wiem, jak cię tutaj utrzymamy, ale nie chcemy żebyś odchodził. Pozostawmy więc to, co niemożliwe, Bogu i zatroszczmy się o to, co możliwe». Finansowe problemy zostały w końcu rozwiąza-ne. Uczeń opowiadał później: «Lekcja, którą otrzymałem wtedy w biu-rze dyrektora, była znacznie więcej warta niż pieniądze na szkołę!». Dzisiaj pracuje na kierowniczym stanowisku i jest odpowiedzialny za ponad pięć tysięcy pracowników. «To proste zdanie, że trzeba pozostawić Bogu to, co niemożliwe i samemu zatroszczyć się o to, co możliwe, pomogło mi w wielu tak zwanych sytuacjach bez wyjścia»” (W. Hoffsümmer, 144 krótkie opowiadania, Kielce 2004, s. 80).

J

59

W różnych sytuacjach życia doświadczamy Bożej Opatrzności. Potrzebna jest tylko nasza wiara i współpraca z Jego łaską.

Pomyślmy:– Jakie znaczenie ma dla mnie fakt, że Bóg jest wszechmogący?– W jaki sposób staram się odkrywać wolę Bożą w swoim życiu?

ZESZYT UCZNIA

„Bożą Opatrznością nazywamy zrządzenia, przez które Bóg prowa-dzi swoje stworzenie do doskonałości: Wszystko zaś, co Bóg stworzył, zachowuje swoją Opatrznością i wszystkim rządzi (...), bo «wszyst-ko odkryte i odsłonięte jest przed Jego oczami» (Hbr 4,13), nawet to, co ma stać się w przyszłości z wolego działania stworzeń” (KKK 302).

Uczniowie przepisują również z tablicy wnioski wypracowane w trakcie katechezy.

PRACA DOMOWA

Podziękuj Bogu za Jego Opatrzność objawiającą się w Twoim życiu.

MODLITWA


?

X

H

60

9. WIERZĘ W BOGA MIŁOSIERNEGO

Cel ogólnyUkazanie istoty miłosierdzia jako najważniejszego przymiotu Boga.Kształtowanie postawy miłosierdzia wobec bliźnich.


– przytacza teksty z Pisma Świętego mówiące o Bogu Miłosiernym,– podaje sposoby okazywania miłosierdzia,– wyjaśnia znaczenie pojęcia: „miłosierdzie”,– wyjaśnia, w czym przejawia się miłość Boga do człowieka (miłosierdzie

Boże),– wskazuje, że miłosierdzie jest istotnym rysem duchowej postawy chrze-

ścijanina,– dowodzi, że człowiek potrzebuje Bożego miłosierdzia,– proponuje, w jaki sposób może okazać miłosierdzie innym ludziom,– ocenia, co czyni, aby ożywiać w sobie pragnienie bycia miłosiernym, – przyjmuje postawę miłosierdzia wobec bliźnich.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, ekspozycja, rozmo-

wa kierowana, medytacja, autorefleksja.


Kraków-Łagiewniki, 17 sierpnia 2002 r.; obraz Rembrandta Powrót syna marnotrawnego; nagranie z muzyką refleksyjną; Konkordancja do Biblii Tysiąclecia, J. Flis (red.), Warszawa 2000; F. Kowalska, Dzienniczek, Warsza-wa 2002.

MODLITWA

„Akt nadziei”.

X

61

WPROWADZENIE

Na poprzedniej katechezie rozważaliśmy tajemnicę Bożej Opatrz-ności. Dziś będziemy zgłębiać prawdę o miłosierdziu, które jest naj-większym przymiotem Boga. Miłosierdzie odpowiada najgłębszej prawdzie owej miłości, jaką jest Bóg i która jest Bogiem, ale także wewnętrznej prawdzie człowieka. Właśnie dlatego, że w świecie, któ-ry Bóg tak umiłował, „że Syna swego Jednorodzonego dał” (J 3,16) ist-nieje grzech, Bóg, który jest miłością, nie może objawiać się inaczej niż jako Miłosierdzie. Ogólnie uważa się, że „miłosierdzie” to okaza-ne czynem współczucie lub przebaczenie. Takie właśnie rozumienie tego pojęcia ukształtowało się pod wpływem terminologii łacińskiej. Wyraz misericordia (miłosierdzie) łączy w sobie dwa terminy: miser (człowiek biedny, potrzebujący wsparcia lub współczucia) i cor (ser-ce, symbol uczucia miłości i dobroci). Tak rozumiane miłosierdzie jest pojęciem o wiele uboższym od tego, jakie sugeruje nam treść ksiąg Starego i Nowego Testamentu, do której dziś nawiążemy.

Katecheta umieszcza na tablicy obraz Rembrandta „Powrót syna marnotrawnego” lub daje uczniom ilustracje tego obrazu (jedną na każdą ławkę). Uczniowie medytują, słuchając odpowiednio dobranej muzyki.

Następnie odpowiadają na pytania postawione przez katechetę.

– Co przedstawia ten obraz?– Jakie jest przesłanie obrazu?

Uczniowie losują kartki z tekstami z Pisma Świętego mówiącymi o Bożym miłosierdziu. Po wylosowaniu każdy uczeń czyta głośno wylo-sowany tekst.

Teksty mogą stanowić następujące fragmenty:2Sm 2,6; 24,14; Ne 9,19; 13,22; Tb 3,2; 7,12; 8,16; 13,2; 13,8; Jdt 7,13; 2Mch 6,16; Ps 6,5; 13,6; 25,6; 30,9; 40,12; 51,3; 69,17; 79,8; 86,13; 145,9; Mdr 3,9; 4,15; Syr 2,18; 5,6; 16,12; 17,29; 18,5; 18,11; 35,23; 35,24; 51,8; Jr 31,20; Dn 3,35; Rz 9,18).

(można je wyszukać posługując się: „Konkordancja do Biblii Tysiąc-lecia”, J. Flis [red.], Warszawa 2000, s. 592)

+

62

ROZWINIĘCIE

Miłosierdzie Boże – obejmujące wszystkich ludzi i każdego z osobna – ma pewne charakterystyczne cechy. Jest ono wyrazem dobroci i miłości Boga. Pojawia się natychmiast nawet wtedy, kiedy sprawiedliwość Boża domaga się bezwzględnie kary. Przeważa ono szalę i triumfuje nad sprawiedliwością, ale tylko wówczas, gdy grzesz-nik wyznaje swoją winę i chce wrócić do Boga. Miłosierdzie Boże nie jest zatem pobłażliwą dobrocią ani niekrytyczną łagodnością. Miłość tkwi tak głęboko w sercu Boga, że w momencie upadku człowieka budzi bardzo głębokie współczucie i jakby wewnętrzną konieczność, żeby był dla człowieka wyrozumiały i dobry.

Katecheta poleca uczniom przeczytanie tekstów z Pisma Święte-go, które są zamieszczone w podręczniku. Uczniowie czytają w ciszy, a następnie odpowiadają na zadane przez katechetę pytania.

„Któryż bóg podobny Tobie, co oddalasz nieprawość, odpuszczasz występek reszcie dziedzictwa Twego? Nie żywi On gniewu na zawsze, bo upodobał sobie dobroć” (Mi 7,18).

„Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty! Nawróćcie się do Jahwe, Boga waszego! Bo On jest łaskawy i miłosierny, cierpliwy, pełen dobroci i przebacza zło” (Jl 2,13).

„Ja sam będę pasł moje owce i Ja sam będę je układał na legowi-sko – wyrocznia Pana Boga. Zagubioną odszukam, zabłąkaną sprowa-dzę z powrotem, skaleczoną opatrzę, chorą umocnię, a tłustą i mocną będę ochraniał” (Ez 34,15-16).

„Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny. Nie sądź-cie, a nie będą was sądzili; nie potępiajcie, a nie będziecie potępieni; odpuszczajcie, a będzie wam odpuszczone” (Łk 6,36-37).

„A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głę-boko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. (...) ojciec rzekł do swoich sług: «Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi»” (Łk 15,20.22).

&

63

– W czym przejawia się Boże miłosierdzie?

Niewidzialne przymioty Boga stają się „widzialne” w Chrystusie, przez Jego czyny i słowa. Chrystus jest „Wcieleniem Miłosierdzia”. Podkreśla to Katechizm Kościoła Katolickiego.

Katecheta prosi o odczytanie fragmentów Katechizmu Kościoła Katolickiego zamieszczonych w podręczniku (czyta jeden uczeń na głos).

„Gdy Mojżesz prosi, by mógł zobaczyć Jego chwałę, Bóg odpo-wiada: «Ja ukażę ci mój majestat i ogłoszę przed Tobą imię Pana» (Wj 33,18-19). Pan przechodzi przed Mojżeszem i mówi: «Jahwe, Jah-we, Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność» (Wj 34,5-6). Mojżesz wyznaje wówczas, że Pan jest Bogiem, który przebacza” (KKK 210).

„Imię Boże «Ja Jestem» (...) wyraża wierność Boga, który mimo niewierności ludzkiego grzechu i kary, na jaką człowiek zasługuje, zachowuje «swą łaskę w tysiączne pokolenie» (Wj 34,7). Bóg obja-wia, że jest «bogaty w miłosierdzie», aż do dania swojego jedynego Syna. Jezus, oddając swoje życie, by wyzwolić nas z grzechu, objawi, że On sam nosi imię Boże: «Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wte-dy poznacie, że JA JESTEM»” (KKK 211).

Uczniowie odpowiadają na pytania:

– Dlaczego Jezus czyni „widzialnym” Miłosierdzie Boga?– W jaki sposób Jezus okazuje miłosierdzie ludziom?– Kiedy Miłosierdzie Boga zajaśniało w całej pełni?

Katecheta prosi o odczytanie fragmentu homilii Jana Pawła II (jeden uczeń czyta głośno).

„«Jezu, ufam Tobie!» To wyznanie, w którym wyraża się ufność we wszechmocną miłość Boga, jest szczególnie potrzebne w naszych czasach, w których człowiek doznaje zagubienia w obliczu wielora-kich przejawów zła. (...) pragniemy na nowo odkrywać w Chrystusie oblicze Ojca, który jest «Ojcem miłosierdzia oraz Bogiem wszelkiej pociechy» (por. 2Kor 1,3). Pragniemy oczyma duszy wpatrywać się w oczy miłosiernego Jezusa, aby w głębi Jego spojrzenia znaleźć odbicie własnego życia oraz światło łaski, którą Bóg zachowuje dla nas na każdy dzień i na dzień ostateczny. (...) Trzeba tę iskrę

64

Bożej łaski rozniecać. Trzeba przekazywać światu ogień miłosierdzia. W miłosierdziu Boga świat znajdzie pokój, a człowiek szczęście. (...) Bądźcie świadkami Miłosierdzia” (Jan Paweł II, Kraków-Łagiewniki, 17 sierpnia 2002 r.).

– Jakie przesłanie zawiera usłyszany fragment homilii?

ZAKOŃCZENIE

Odczytanie i analiza tekstu z podręcznika ucznia.

„W czasie modlitwy usłyszałam te słowa wewnętrznie: «Nie znaj-dzie ludzkość ukojenia, dopóki nie zwróci się z ufnością do miłosier-dzia mojego. O, jak bardzo Mnie rani niedowierzanie duszy. Taka dusza wyznaje, że jestem święty i sprawiedliwy, a nie wierzy, że jestem Miłosierdziem, nie dowierza dobroci Mojej. I szatani wielbią sprawie-dliwość Moją, ale nie wierzą w dobroć Moją. Raduje się serce Moje tym tytułem Miłosierdzia. Powiedz, że miłosierdzie jest największym przymiotem Boga. Wszystkie dzieła rąk moich są ukoronowane miło-sierdziem»” (F. Kowalska, Dzienniczek, Warszawa 2002, s. 117-118).

Ufność w Boże miłosierdzie nadaje sens ludzkiemu życiu. Uczy nas przebaczenia wobec innych i jest wyrazem dojrzałej miłości.

Pomyślmy:– Co czynię, aby ożywiać w sobie pragnienie bycia miłosiernym?– W jaki sposób mogę dziś okazać miłosierdzie innym ludziom?

ZESZYT UCZNIA

Zapis fragmentów KKK 210 i KKK 211.

PRACA DOMOWA

Uzasadnij, dlaczego są uczynki miłosierdzia co do duszy i ciała.

J

?

H

65

MODLITWA

„Boże, Ojcze Miłosierny, który objawiłeś swoją miłość w Twoim Synu Jezusie Chrystusie, i wylałeś ją na nas w Duchu Świętym, Pocie-szycielu, pochyl się nad nami grzesznymi, ulecz naszą słabość, prze-zwycięż wszelkie zło, pozwól nam doświadczyć Twojego miłosier-dzia, abyśmy w Tobie, Trójjedyny Boże, zawsze odnajdywali źródło nadziei. Ojcze Przedwieczny, miej miłosierdzie dla nas i całego świata, przez Chrystusa, Pana naszego. Amen” (Jan Paweł II, Kraków-Łagiew-niki, 17 sierpnia 2002 r.).

X

66

10. WIERZĘ W JEZUSA CHRYSTUSA

Cel ogólnyUkazanie roli Jezusa Chrystusa w historii ludzkości i człowieka wierzą-

cego.Kształtowanie postawy naśladowania Chrystusa w swoim życiu.


– podaje teksty źródłowe,– wyjaśnia znaczenie słów: „Jezus”, „Chrystus”, „Syn Boży”, – objaśnia treść poznanych fragmentów Pisma Świętego i nauki Kościoła,– stosuje poprawnie słowa: „Wcielenie”, „Odkupienie”, „Zmartwychwstanie”,– wskazuje na wielką miłość Boga posyłającego Syna na świat,– dowodzi, że Jezus z miłości do nas podejmuje dzieło odkupienia,– ocenia własną postawę w naśladowaniu Jezusa Chrystusa,– analizuje, w jaki sposób przyjmuje cierpienia i trudności codziennego

życia,– podejmuje postawę naśladowania Chrystusa w swoim życiu.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, dyskusja, rozmowa

kierowana, praca w grupach, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; tekst modlitwy Jana

Pawła II; karty pracy; Jubileuszowy Rok Odkupienia 25 III 1983 – 22 IV 1984, Rzym 1985.

MODLITWA

Wspólne odczytanie tekstu modlitwy Ojca Świętego Jana Pawła II na Jubileuszowy Rok Odkupienia.

Jezu Chryste, Synu Boga Żywego,który przyjąłeś ciało z Dziewicy Maryii stałeś się Człowiekiem za sprawą Ducha Świętego!

X

67

Jezu Chryste, Odkupicielu człowieka!Ty, który jesteś wczoraj i dzisiaj,Tenże sam i na wieki!Spraw, abyśmy...jeszcze bardziej miłowali Ciebiei wszystkie tajemnice Twego życia,od poczęcia i narodzeniaaż do krzyża i zmartwychwstania.Bądź z nami przez te tajemnice,Bądź z nami w Duchu Świętym...

WPROWADZENIE

Na dzisiejszej katechezie będziemy analizować dalszą część Cre-do. Zastanowimy się, co to oznacza, że wierzymy w Jezusa Chrystusa, który jest Synem Bożym, który umarł i zmartwychwstał dla naszego zbawienia.

Odczytanie i krótka analiza świadectwa z podręcznika ucznia.

„Przeżywam ciężkie chwile, bo moi rodzice nie żyją w zgodzie, mój brat jest kaleką, ojciec nie ma pracy, a jeśli zamkną szkołę pry-watną, w której pracuje moja mama, to i ona straci pracę. Moja babcia jest poważnie chora, a jeden z moich najlepszych przyjaciół, zresztą ksiądz, może umrzeć lada dzień. Mimo to cieszę się życiem, bo żyję dla Jezusa, aby iść za Nim, służyć Mu i modlić się do Niego, a radość, którą w Nim odnajdujemy, pozwala radować się nawet w ciężkich chwilach. To Jezus rozpalił ogień mego serca, pragnienia pójścia za Nim i służenia Mu. Żeby ten płomień nigdy nie zgasł trzeba wierzyć w Chrystusa i nigdy nie zwątpić. Jeśli naprawdę wierzymy naszemu Panu, nasz ogień będzie wielki i ogrzeje wielu ludzi. Benedykta, 16 lat” (M. Michel, D. Ange, Jezus, którego szukasz, Warszawa 1998, s. 87).

Człowiek doświadcza w życiu wielu trudności, cierpienia, ale rów-nież chwil pełnych radości, optymizmu, nadziei. Idąc za Chrystusem i zawierzając Mu każdy dzień, odnajdujemy pokój serca i cel życia.

+

68

ROZWINIĘCIE

Odczytanie i analiza wybranych tekstów.

„Jezus w języku hebrajskim oznacza: «Bóg zbawia». W chwili Zwia-stowania anioł Gabriel nadaje Mu jako własne imię Jezus, które wyraża zarówno Jego tożsamość, jak i posłanie. Ponieważ jedynie Bóg «może odpuszczać grzechy» (Mk 2,7), to On w Jezusie, swoim odwiecznym Synu, który stał się Człowiekiem, «zbawi... lud od jego grzechów» (Mt 1,21). W ten sposób w Jezusie Bóg wypełnia całą historię zbawie-nia dla dobra ludzi” (KKK 430).

– Co oznacza imię Jezus?

„Chrystus jest greckim tłumaczeniem hebrajskiego pojęcia «Mesjasz», które znaczy «namaszczony». Pojęcie to stało się imieniem własnym Jezusa, ponieważ On doskonale wypełnił Boskie posłanie, które pojęcie to oznacza. Istotnie, w Izraelu namaszczano w imię Boże tych, którzy zostali konsekrowani przez Boga do misji zleconej przez Niego. Byli to królowie, kapłani, (...) prorocy. Takim namasz-czonym miał być przede wszystkim Mesjasz, którego Bóg miał posłać, by zapoczątkował ostatecznie Jego Królestwo” (KKK 436).

– Co oznacza imię Chrystus?

„Ewangelie przytaczają w dwóch uroczystych chwilach – pod-czas Chrztu i Przemienienia Chrystusa – głos Ojca, który określa Go jako swego «Syna umiłowanego»” (KKK 444).

„Po zmartwychwstaniu Chrystusa Jego Boskie Synostwo ukazuje się w mocy Jego uwielbionego Człowieczeństwa; Jezus został ustano-wiony «według Ducha Świętości przez powstanie z martwych pełnym mocy Synem Bożym» (Rz 1,4)” (KKK 445).

„W czasie całego życia publicznego Jezusa znaki Jego panowania nad naturą, nad chorobami, nad demonami, nad śmiercią i grzechem, ukazywały Jego Boską najwyższą władzę” (KKK 447).

– Co świadczy o tym, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym?

&

69

Wierzymy, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym, który umarł i zmartwychwstał dla naszego zbawienia. Już samo imię Jezus, w języku hebrajskim oznacza „Bóg zbawia”. W Jezusie Bóg wypeł-nia całą historię zbawienia dla dobra ludzi. Boży zamysł zbawie-nia przez wydanie na śmierć „Sługi” Sprawiedliwego (Iz 53,11) został zapowiedziany w Starym Testamencie jako tajemnica powszechnego odkupienia, to znaczy wykupu, który wyzwala ludzi z niewoli grzechu. Proroctwa mesjańskie w Starym Testamencie zapowiadały przyjście na świat Syna Bożego, który wypełni misję daną od Ojca.

Pomyślmy:– Dlaczego Syn Boży przyszedł na ziemię?– Dlaczego Słowo stało się Ciałem?

Praca w grupachUczniów dzielimy na 4 grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy.

Czas pracy 10 minut.

Grupa I„wyznajemy w Credo Nicejsko–Konstantynopolitańskim: «Dla nas

ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił z nieba. I za sprawą Ducha Świę-tego przyjął ciało z Maryi Dziewicy»” (KKK 456).

„Słowo stało się Ciałem, aby nas zbawić i pojednać z Bogiem” (KKK 457).

„abyśmy poznali w ten sposób miłość Bożą” (KKK 458).

„by być dla nas wzorem świętości” (KKK 459).

„by uczynić nas «uczestnikami Boskiej natury»” (KKK 460).

„Opierając się na słowach św. Jana («Słowo stało się Ciałem», J 1,14), Kościół nazywa «Wcieleniem» fakt, że Syn Boży przyjął naturę ludzką, by dokonać w niej naszego zbawienia” (KKK 461).

„Syn Boży stał się prawdziwie Człowiekiem, pozostając prawdzi-wie Bogiem. Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym Człowiekiem” (KKK 464).

70

– Czym jest Wcielenie?– Jaki był cel Wcielenia?

Grupa II„Całe życie Chrystusa jest misterium Odkupienia. Odkupienie przy-

chodzi do nas przede wszystkim przez krew Krzyża, ale to misterium jest obecne w dziele całego życia Chrystusa; jest już w Jego Wciele-niu, przez które, stawszy się ubogim, ubogacił nas swoim ubóstwem; w Jego życiu ukrytym, w którym przez swoje poddanie naprawia nasze nieposłuszeństwo; w Jego słowie, przez które oczyszcza słucha- czy; w Jego uzdrowieniach i egzorcyzmach, przez które «On wziął na siebie nasze słabości i nosił nasze choroby» (Mt 8,17); w Jego Zmar-twychwstaniu, przez które nas usprawiedliwia” (KKK 517).

„Całe bogactwo Chrystusa «jest przeznaczone dla każdego człowie-ka, ono jest dobrem każdego człowieka». Chrystus nie żył dla siebie, ale dla nas, od chwili Wcielenia «dla nas ludzi i dla naszego zbawie-nia» aż do swojej śmierci «za nasze grzechy» (1Kor 15,3) i Zmartwych-wstania «dla naszego usprawiedliwienia» (Rz 4,25). Także teraz jesz-cze jest On naszym «Rzecznikiem wobec Ojca» (1J 2,1), «bo zawsze żyje, aby się wstawiać» za nami (Hbr 7,25)” (KKK 519).

– Jak w życiu Jezusa realizuje się misterium Odkupienia?– Jakie ma ono znaczenie dla człowieka?

Grupa III„Karą za grzechy ludzi, popełnione po grzechu pierworodnym,

była śmierć. Bóg posyłając własnego Syna w postaci sługi, w postaci człowieka upadłego i poddanego śmierci z powodu grzechu, «dla nas grzechem uczynił Tego, który nie znał grzechu, abyśmy się stali w Nim sprawiedliwością Bożą» (2Kor 5,21)” (KKK 602).

„Bóg, czyniąc Go (...) solidarnym z nami jako grzesznikami, «własnego Syna nie oszczędził, ale Go za nas wszystkich wydał» (Rz 8,32), abyśmy zostali «pojednani z Bogiem przez śmierć Jego Syna» (Rz 5,10)” (KKK 603).

71

„Wydając swego Syna za nasze grzechy, Bóg ukazuje, że Jego zamysł wobec nas jest zamysłem życzliwej Miłości, która poprzedza wszelką zasługę z naszej strony: «W tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako Ofiarę przebłagalną za nasze grzechy» (1J 4,10)” (KKK 604).

– Dlaczego Bóg zesłał na świat swego Syna?– Czym Bóg się kierował?

Grupa IV„Kościół (...) naucza, że Chrystus umarł za wszystkich ludzi

bez wyjątku: «Nie ma, nie było i nie będzie żadnego człowieka, za któ-rego nie cierpiałby Chrystus»” (KKK 605).

„Syn Boży «z nieba zstąpił nie po to, aby pełnić swoją wolę, ale wolę Tego, który Go posłał» (J 6,38)” (KKK 606).

„Podejmując w swoim ludzkim sercu miłość Ojca do ludzi, Jezus «do końca ich umiłował» (J 13,1), ponieważ «nie ma większej miło-ści od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich» (J 15,13). (...) Istotnie, przyjął On w sposób dobrowolny mękę i śmierć z miłości do Ojca i do ludzi, których Ojciec chce zbawić: «Nikt Mi (życia) nie zabiera, lecz Ja od siebie je oddaję» (J 10,18). Syn Boży wydaje się więc na śmierć aktem najwyższej wolności” (KKK 609).

– Dlaczego Jezus przyszedł na świat?– Czym się kierował wypełniając plan Ojca?

Liderzy grup przedstawiają wyniki pracy i zapisują na tablicy.

Boży zamysł zbawienia przez wydanie na śmierć „Sługi”, Spra-wiedliwego (Iz 53,11) został zapowiedziany w Starym Testamencie jako tajemnica powszechnego odkupienia, która wyzwala ludzi z nie-woli grzechu.

72

„On wyrósł przed nami jak młode drzewoi jakby korzeń z wyschniętej ziemi. (...)Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi,Mąż boleści, oswojony z cierpieniem,jak Ktoś, przed Kim się twarze zakrywa,wzgardzony tak, iż mieliśmy Go za nic.Lecz On się obarczył naszym cierpieniem,On dźwigał nasze boleści,a myśmy Go za skazańca uznali,chłostanego przez Boga i zdeptanego.Lecz On był przebity za nasze grzechy,zdruzgotany za nasze winy.Spadła Nań chłosta zbawienna dla nas,a w Jego ranach jest nasze zdrowie.Wszyscyśmy pobłądzili jak owce,każdy z nas się obrócił ku własnej drodze,a Pan zwalił na Niegowiny nas wszystkich.Dręczono Go, lecz sam się dał gnębić,nawet nie otworzył ust swoich. (...)Jeśli On wyda swe życie na ofiarę za grzechy,ujrzy potomstwo, dni swe przedłuży,a wola Pańska spełni się przez Niego. (...)Zacny mój Sługa usprawiedliwi wielu,ich nieprawości On sam dźwigać będzie. (...)A On poniósł grzechy wielu,i oręduje za przestępcami” (Iz 53,2-7.10b.11b.12b).

Misterium Paschalne, które znajduje się w centrum Dobrej Nowiny, ma dwa aspekty: przez swoją śmierć Chrystus wyzwala nas od grzechu; przez swoje zmartwychwstanie otwiera nam dostęp do nowego życia (por. KKK 654). Dowodem na to jest pusty grób oraz ukazywanie się Chrystusa Zmartwychwstałego (chrystofanie). Jezus najpierw ukazuje się Marii Magdalenie i innym kobietom, które przyszły namaścić Jego ciało, a następnie Piotrowi i pozostałym Apo-stołom.

73

ZAKOŃCZENIE

Papież Jan Paweł II zwraca uwagę, że w Chrystusie odkrywamy pełnię człowieczeństwa.

„Warto być człowiekiem, ponieważ Ty byłeś Człowiekiem! Ponie-waż przyszedłeś na świat, aby dać świadectwo prawdzie! Ponieważ byłeś – przez miłość – całkowicie «dla drugich». Ponieważ wypełniłeś człowieczeństwo prostą, przejrzystą i niepodważalną treścią!

Dajesz nam wciąż odpowiedź na te pytania, które nurtują człowie-ka, a najbardziej człowieka młodego (...).

Nauczcie się od Chrystusa – Odkupiciela przezwyciężać grzech, przezwyciężać egoizm oraz ukrytą w nim pożądliwość oczu, ciała i pychę żywota. Ukrytą w nim postawę: «nie będę służył».

Nauczcie się również z doświadczenia Niedzieli Palmowej oddawać siebie, swoje «ja», swoje życie w jego pełnym i całkowitym wymiarze – Bogu nade wszystko” (Jan Paweł II, Warto być człowie-kiem. Jubileusz młodzieży, 15.04.1984, w: Jubileuszowy Rok Odkupienia 25 III 1983 – 22 IV 1984, Rzym 1985, s. 376-379).

Idąc za Chrystusem, odkrywamy sens i cel własnego życia, nasze człowieczeństwo. Uczymy się miłować Boga i bliźniego przez bezinte-resowną służbę i okazywanie miłosierdzia.

Pomyślmy:– Jak staram się naśladować Chrystusa w swoim życiu?– W jaki sposób przyjmuję cierpienia i trudności codziennego

życia?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią wnioski zapisane na tablicy.

PRACA DOMOWA

Napisz, do czego wzywa nas Jan Paweł II, na podstawie wypowie-dzi zamieszczonej w podręczniku.

J

?

H

74

MODLITWA

Wspólne odczytanie tekstu modlitwy Ojca Świętego.

Dziękujemy Ci, Ojcze nasz,za Słowo, które stało się Ciałemi w noc betlejemską zamieszkało pomiędzy nami (por. J 1, 14) (...)Dziękujemy Ci, Ojcze Przedwieczny,za betlejemską noc Bożego Narodzenia,kiedy Słowo stało się Ciałemi moc Odkupienia zamieszkała pomiędzy nami. (...)

(Jan Paweł II, Moc Odkupienia zamieszkała pomiędzy nami, w: Jubileuszowy Rok Odkupienia 25 III 1983 – 22 IV 1984, Rzym 1985, s. 255-256)

X

75

11. JEZUS CHRYSTUS – POŚREDNIK I PEŁNIA OBJAWIENIA

Cel ogólnyUkazanie Jezusa Chrystusa jako jedynego Pośrednika między Bogiem

a ludźmi.Kształtowanie postawy zawierzenia Chrystusowi.


– wymienia teksty biblijne mówiące o Jezusie jako Pośredniku,– wyjaśnia, dlaczego Jezusa nazywamy Pełnią Objawienia,– objaśnia związek życia ludzkiego z Osobą Jezusa Chrystusa,– wnioskuje, na czym polega uczestnictwo w pośrednictwie Jezusowym,– stwierdza, że Jezus jest jedynym Pośrednikiem między Bogiem a ludźmi,– określa swoją postawę wobec Chrystusa,– dowodzi, że Jezus jest Pełnią Objawienia,– proponuje, w jaki sposób może świadczysz o Bogu,– analizuje, jak realizuje zadanie bycia chrześcijaninem,– ocenia, w jaki sposób stara się naśladować Chrystusa w swoim życiu, – przyjmuje odpowiedzialność za postawę zawierzenia Chrystusowi.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, dyskusja, praca

w grupach, niedokończone zdanie, autorefleksja.


Warszawa, 2 czerwca 1979 r.; Słownik biblijny Od A do Z; karty pracy; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987.

76

MODLITWA

Boże, Ojcze nasz!Od Twojej mocy oczekuję siły do sprzeciwiania się wszystkiemu,

co Tobie jest przeciwne.Od Twojej mądrości – daru przewidywania wszystkiego, co mogło-

by Cię obrazić.Od Twojej dobroci – daru łaski przylgnięcia do Ciebie na zawsze

i nie sprzeciwiania się nigdy Twojej woli.Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.

WPROWADZENIE

Katecheta pisze na tablicy: Pośrednik to... Uczniowie kończą zdanie wybranymi przez siebie propozycjami.

Następnie katecheta, posługując się słownikiem biblijnym, czyta biblijne znaczenie terminu „pośrednik” w Starym i Nowym Testamencie.

– Co oznacza termin „pośrednik”?

ROZWINIĘCIE

Bóg chce nawiązać relacje z ludźmi. W Starym Testamencie spotykamy wielu pośredników, to znaczy osób, którym Bóg zle-cił jakąś misję do spełnienia wśród ludzi np. Abraham, Mojżesz, prorocy. Pośrednicy ci przygotowywali i zapowiadali przyjście jedynego Pośrednika, którym jest Jezus Chrystus. Do tej godności został On powołany przez Ojca. On jest Pośrednikiem niezrównanym w swej wielkości. Jako Słowo, które stało się Ciałem, Jezus przemawia i działa równocześnie w imieniu Boga i ludzi.

Poszczególni uczniowie czytają głośno teksty z Pisma Świętego, po czym odpowiadają na pytania stawiane przez katechetę.

„Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus” (1Tym 2,5).

„Chrystus zjawiwszy się jako Arcykapłan (...) nie przez krew kozłów i cielców, lecz przez własną krew wszedł raz na zawsze do Miej-sca Świętego, zdobywszy wieczne odkupienie (...) krew Chrystusa,

+

&

X

77

który (...) złożył Bogu samego siebie jako nieskalaną ofiarę, oczy-ści wasze sumienia (...), abyście służyć mogli Bogu żywemu. I dla-tego jest Pośrednikiem Nowego Przymierza. (...) Chrystus bowiem wszedł nie do świątyni, zbudowanej rękami ludzkimi, (...) ale do samego nieba, aby teraz wstawiać się za nami przed obliczem Boga” (Hbr 9,11-12.14-15.24).

Jezus jest żywym objawieniem Boga. On tylko jest w stanie poznać Ojca i objawić Go innym. Życie Jezusa, ukoronowane Jego śmiercią i zmartwychwstaniem, pozwala poznać objawienie miłości Boga wobec ludzi. Objawienie poprzez czyny pozostałoby niezrozumiałe, gdyby Jezus nie wyjaśnił słowami znaczenia swoich czynów i całego swojego życia.

– Jaką rolę pełni Jezus między Bogiem a ludźmi?– Na czym polega pośrednictwo Chrystusa?

Odczytanie i analiza tekstów z Pisma Świętego i Katechizmu Kościo-ła Katolickiego.

„Wszystko przekazał mi Ojciec mój. Nikt nie zna Syna tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić” (Mt 11,27).

„Głoszę to, co widziałem u mego Ojca. (...) Gdyby Bóg był waszym Ojcem, to i Mnie byście miłowali. Ja bowiem od Boga wyszedłem i przychodzę. Nie wyszedłem od siebie, lecz On Mnie posłał” (J 8,38.42).

„Ja i Ojciec jedno jesteśmy” (J 10,30).

„«Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna» (Hbr 1,1-2). Chrystus, Syn Boży, który stał się Człowiekiem, jest jedynym, doskonałym i ostatecznym Słowem Ojca. W Nim powiedział On wszystko i nie będzie już innego słowa oprócz Niego” (KKK 65).

To, że Chrystus jest jedynym Pośrednikiem, nie oznacza wcale, że skończyła się definitywnie rola ludzi w historii zbawienia.

78

Uczniowie dyskutują nad kwestią udziału ludzi w pośrednictwie Chrystusa.

Katecheta dokonuje podsumowania:

Chrystus sprawuje swoje pośrednictwo poprzez Kościół. W spo-sób szczególny funkcję pośrednictwa pełnią kapłani. Nie są oni jednak pośrednikami w sensie ścisłym, są oni jedynie pośrednimi ogniwami, poprzez które jedyny Pośrednik dosięga wszystkich ludzi.

Jeżeli święci są pośrednikami Boga, a Maryja zajmuje szczególne miejsce w tym względzie, to ich pośrednictwo nie jest pośrednictwem obok, ale w jedynym pośrednictwie Chrystusa.

Praca w grupachUczniów dzielimy na 4 grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy.

Czas pracy 5 minut.

Grupa I„On jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym

wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie. I On jest Głową Ciała – Kościoła. On jest Początkiem, Pierworodnym spośród umarłych, aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim. Zechciał bowiem Bóg, aby w Nim zamieszkała cała Pełnia i aby przez Niego znów pojednać wszystko z sobą: przez Niego – i to, co na ziemi, co w niebiosach, wpro-wadziwszy pokój przez krew Jego krzyża” (Kol 1,15-20).

„Jezus zapytał ich: «A wy za kogo Mnie uważacie?» Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie” (Mt 16,15-17).

– Za kogo uczniowie uważali Jezusa?– Kim jest Jezus według św. Piotra?

79

Grupa II„Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami. Kto trwa we Mnie,

a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie może-cie uczynić. Ten, kto we Mnie nie trwa, zostanie wyrzucony jak winna latorośl i uschnie. I zbiera się ją, i wrzuca do ognia, i płonie” (J 15,5-6).

– Co to znaczy trwać w Chrystusie?

Grupa III„Wszyscy ludzie są uwikłani w grzech Adama. Stwierdza to

św. Paweł: «Przez nieposłuszeństwo jednego człowieka wszy-scy stali się grzesznikami» (Rz 5,19); «Przez jednego człowieka grzech wszedł na świat, a przez grzech śmierć i w ten sposób śmierć przeszła na wszystkich ludzi, ponieważ wszyscy zgrzeszyli...» (Rz 5,12). Apostoł przeciwstawia powszechności grzechu i śmierci powszechność zbawienia w Chrystusie: «Jak przestępstwo jedne-go sprowadziło na wszystkich ludzi wyrok potępiający, tak czyn sprawiedliwy Jednego (Chrystusa) sprowadza na wszystkich ludzi usprawiedliwienie dające życie» (Rz 5,18)” (KKK 402).

– Z czego wyzwala nas Jezus?

Grupa IV„Kościół przyniósł Polsce Chrystusa – to znaczy klucz do rozu-

mienia tej wielkiej i podstawowej rzeczywistości, jaką jest czło-wiek. Człowieka bowiem nie można do końca zrozumieć bez Chry-stusa. Nie może zrozumieć ani kim jest, ani jaka jest jego właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne przeznaczenie. Nie może tego wszystkiego zrozumieć bez Chrystusa. I dlatego Chry-stusa nie można wyłączać z dziejów człowieka w jakimkolwiek miej-scu ziemi” (Jan Paweł II, Warszawa, 2 czerwca 1979 r.).

– Jaką rolę odgrywa Chrystus w życiu człowieka?

ZAKOŃCZENIE

Pośrednictwo Jezusa jest widoczne od chwili Wcielenia. Przez to, że Syn Boży stał się Człowiekiem, w Nim Bóg stał się nie-jako widzialny. Rolę Pośrednika spełnia Jezus przez swoją Ofiarę,

J

80

która jedna ludzkość z Bogiem. Ofiara ta ma wartość nieskoń-czoną, bo złożył ją Syn Boży w imieniu wszystkich ludzi i dlatego nazywamy Go jedynym Pośrednikiem Nowego Przymierza. Wyznajemy tę prawdę, gdy na zakończenie Modlitwy eucharystycznej we Mszy Świętej mówimy: „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chry-stusie, Tobie Boże, Ojcze Wszechmogący, (...) wszelka cześć i chwała”.

Pomyślmy:– W jaki sposób świadczę o Bogu?– Jak realizuję zadanie bycia chrześcijaninem?– W jaki sposób staram się naśladować Chrystusa w swoim

życiu?– Gdzie szukam pomocy na tej drodze?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi tekst KKK 65.

PRACA DOMOWA

Napisz, w czym przejawia się pośrednictwo Jezusa Chrystusa.

MODLITWA

Wszystko mamy w Chrystusie.Wszystkim dla nas jest Chrystus. (...)Jeśli pragniesz nieba –On jest drogą.Jeśli chcesz uniknąć ciemności –On jest światłem.Jeśli szukasz pokarmu –On jest pożywieniem.

(św. Ambroży, w: Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, J. Jachimczak, Warszawa 1987, s. 82)

?

H

X

81

12. WIERZĘ W DUCHA ŚWIĘTEGO

Cel ogólnyWskazanie na Ducha Świętego jako Trzecią Osobę Trójcy Świętej.Zachęcenie do modlitwy i współpracy z łaską Ducha Świętego.


– przytacza teksty biblijne dotyczące obietnicy zesłania Ducha Świętego, – podaje, że Duch Święty jest Trzecią Osobą Trójcy Świętej,– streszcza treść Dz 2,1-41,– uzasadnia potrzebę współpracy z Duchem Świętym w życiu chrześcijanina,– analizuje przesłanie Ojca Świętego skierowane do młodzieży,– redaguje modlitwę do Ducha Świętego,– wskazuje na potrzebę modlitwy i współpracy z łaską Ducha Świętego.– ocenia, w jaki sposób stara się rozwijać wiarę w działanie Ducha Świętego, – wykrywa, w czym przejawia się jego współpraca z łaską Bożą otrzymaną

w sakramencie bierzmowania.


ekspozycja, rozmowa kierowana, autorefleksja.


Warszawa, 3 czerwca 1979 r.; Jan Paweł II, Dominum et Vivificantem; plansze z tekstami; karty pracy.

MODLITWA

Boże, który w sakramentach chrztu i bierzmowania ofiarowałeś nam dary Ducha Świętego spraw, aby On wspierał nasze pragnienia, uczył, umacniał, leczył i pocieszał. Amen.

X

82

WPROWADZENIE

– Kogo uważacie za osobę wiarygodną?– Jakich cech od niej oczekujemy?

Taką najbardziej wiarygodną Osobą jest Jezus Chrystus. Pomyślmy, dlaczego?

Jezus zawsze mówił prawdę, On jest Prawdą, jest wierny swoim obietnicom. Jedną z bardzo ważnych obietnic danych przez Jezusa była obietnica zesłania Ducha Świętego, którą Jezus spełnił w Dzień Pięćdziesiątnicy. Na dzisiejszej katechezie podejmiemy refleksję nad prawdą wiary wyznawaną w Credo dotyczącą Ducha Świętego. Wypowiadamy ją codziennie.

Planszę z tekstem umieszczamy na tablicy.

Wierzę w Ducha Świętego


„W życiu matki Teresy z Kalkuty Duch Święty zadziałał zupeł-nie niespodziewanie, popychając ją do zmiany życia. Była od 18 lat zakonnicą, dyrektorką szkoły dla bogatych dziewcząt w Kalkucie i nauczycielką geografii, gdy we wrześniu 1946 roku udała się na rekolekcje ignacjańskie do Darjeeling w Himalajach. Udając się w drogę, przybyła na stację kolejową, gdzie uderzył ją widok nędza-rzy. Jadąc pociągiem przez całą noc myślała o ludziach, którymi nikt nie chciał się zająć. Wówczas Duch Święty podsunął jej myśl, że może się nimi zająć, poświęcić im swe życie. Duch Święty uzdalnia nas do podejmowania właściwych decyzji” (J. Machniak, Przyjdź Duchu Święty ja pragnę, Kraków 1999).

Duch Święty działa w dziejach ludzkich. Jest w dążeniach, pragnie-niach, niepokojach i radościach ludzi. Od początku istnienia stworze-nia prowadzi do pełni jedności ze Stwórcą.

+

83

ROZWINIĘCIE

W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy:

„Wierzyć w Ducha Świętego oznacza wyznawać, że Duch Święty jest jedną z Osób Trójcy Świętej, współistotny Ojcu i Synowi i «z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę»” (KKK 685).

Planszę z tekstem KKK 685 wieszamy na tablicy.

„Wierzyć w Ducha Świętego oznacza wyznawać, że Duch Święty jest jedną z Osób Trójcy Świętej,

współistotny Ojcu i Synowi i «z Ojcem i Synem wspólnie

odbiera uwielbienie i chwałę»” (KKK 685).

– Jaką ważną prawdę zawiera ten punkt Katechizmu Kościoła Katolickiego?

Wyznawać, że Duch Święty jest Osobą, to również wierzyć w działanie Ducha Świętego w całej historii zbawienia. Duch Świę-ty działa w jedności z Ojcem i Synem od początku historii zbawienia aż do wypełnienia jej przy Paruzji. Centrum historii zbawienia stano-wi Osoba Jezusa Chrystusa, dlatego przez Niego działanie Ducha Świę-tego objawiło się najpełniej. Jezus namaszczony Duchem Świętym w czasie chrztu nad Jordanem wypełnia swoją misję zbawczą – z mocą Ducha Świętego głosi Dobrą Nowinę, uzdrawia, wyrzuca złe duchy, wreszcie zapowiada wylanie Ducha Świętego na wierzących w Niego. My skupimy się nad tym, co Jezus mówił o Duchu Świętym i jak wypeł-niła się Jego obietnica.

Praca w grupachKlasę dzielimy na grupy. Każda grupa odpowiada na pytania

na podstawie tekstów z Pisma Świętego. Czas pracy 10 minut.

Grupa I„ale, gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc

i będziecie Moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi” (Dz 1,8).

&

84

„Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze” (J 14,16).

„Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie” (J 15,26).

– Jak Jezus nazywa Ducha Świętego i jak określa Jego działanie?

Grupa II„A Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w Moim

imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem” (J 14,26).

„Jednakże mówię wam prawdę: Pożyteczne jest dla was moje odej-ście. Bo jeżeli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie do was. A jeżeli odejdę, poślę Go do was. On zaś, gdy przyjdzie, przekona świat o grze-chu, o sprawiedliwości i o sądzie. O grzechu – bo nie wierzą we Mnie; o sprawiedliwości zaś – bo idę do Ojca i już Mnie nie ujrzycie; wreszcie o sądzie – bo władca tego świata został osądzony” (J 16,7-11).

„Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy. Bo nie będzie mówił od siebie, ale powie wszystko, cokolwiek usłyszy, i oznajmi wam rzeczy przyszłe” (J 16,13).

– Jak Jezus nazywa Ducha Świętego i jak określa Jego działanie?

Grupa III„Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się

wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nie-ba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak, jak im Duch pozwalał mówić.

Przebywali wtedy w Jerozolimie pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słońcem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłum-nie i zdumieli, bo każdy słyszał, jak przemawiali w jego własnym języku. «Czyż ci wszyscy, którzy przemawiają, nie są Galilejczykami?»

85

– mówili pełni zdumienia i podziwu. «Jakżeż więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty? – Partowie i Medowie, i Elamici, i miesz-kańcy Mezopotamii, Judei oraz Kapadocji, Pontu i Azji, Frygii oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny, i przybysze z Rzymu, Żydzi oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie – słyszymy ich głoszących w naszych językach wielkie dzieła Boże». (...) Wtedy sta-nął Piotr razem z Jedenastoma i przemówił do nich donośnym głosem: (...) Mężowie izraelscy, słuchajcie tego, co mówię: Jezusa Nazarejczyka, Męża, którego posłannictwo Bóg potwierdził wam niezwykłymi czy-nami, cudami i znakami, jakich Bóg przez Niego dokonał wśród was, o czym sami wiecie, tego Męża, który z woli postanowienia i prze-widzenia Bożego został wydany, przybiliście rękami bezbożnych do krzyża i zabiliście. Lecz Bóg wskrzesił Go, zerwawszy więzy śmier-ci (...) Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego świadkami. Wyniesiony na prawicę Boga, otrzymał od Ojca obiet-nicę Ducha Świętego i zesłał Go, jak to sami widzicie i słyszycie. (...) Gdy to usłyszeli, przejęli się do głębi serca: «Cóż mamy czynić, bracia?»

– zapytali Piotra i pozostałych Apostołów. «Nawróćcie się – powiedział do nich Piotr – i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystu-sa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego. Bo dla was jest obietnica i dla dzieci waszych, i dla wszyst-kich, którzy są daleko, a których powoła Pan Bóg nasz».

W wielu też innych słowach dawał świadectwo i napominał: «Ratujcie się spośród tego przewrotnego pokolenia!». Ci więc, którzy przyjęli jego naukę, zostali ochrzczeni. I przyłączyło się owego dnia około trzech tysięcy dusz” (Dz 2,1-11.14a.22-24a.32-34a.37-41).

– Czego dokonuje Duch Święty w życiu Apostołów i ludzi ze wszystkich narodów?

Grupa IV„Gdy to usłyszeli, przejęli się do głębi serca: «Cóż mamy czynić,

bracia?» – zapytali Piotra i pozostałych Apostołów. «Nawróćcie się – powiedział do nich Piotr – i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego. Bo dla was jest obietnica i dla dzieci waszych, i dla wszystkich, którzy są daleko, a których powoła Pan Bóg nasz» (Dz 2,37-39).

86

„Jeśli więc wy, choć źli jesteście, umiecie dawać dobre dary swoim dzieciom, o ileż bardziej Ojciec z nieba da Ducha Świętego tym, którzy Go proszą” (Łk 11,13).

„W ostatnim zaś, najbardziej uroczystym dniu święta, Jezus sto-jąc zawołał donośnym głosem: «Jeśli ktoś jest spragniony, a wierzy we Mnie – niech przyjdzie do Mnie i pije! Jak rzekło Pismo: Strumienie wody żywej popłyną z Jego wnętrza». A powiedział to o Duchu, którego mieli otrzymać wierzący w Niego; Duch bowiem jeszcze nie był «dany», ponieważ Jezus nie został jeszcze uwielbiony” (J 7,37-39).

– Kto może otrzymać Ducha Świętego?

Wyniki pracy w grupach uczniowie zapisują na tablicy lub dużym arkuszu papieru, który należy umieścić na tablicy.

Uczniowie przepisują tabelę do zeszytów.

OBIETNICA DUCHA ŚWIĘTEGO WYPEŁNIENIE OBIETNICY

– Duch Święty – da moc do świad-czenia o Jezusie aż po krańce ziemi,

– Pocieszyciel – zostanie z wami na zawsze,

– Duch Prawdy – będzie świad-czył o Jezusie,

– Pocieszyciel – wszystkiego was nauczy i przypomni, co Jezus powiedział,

– przekona świat o grzechu, o sprawiedliwości i o sądzie,

– Duch Prawdy – doprowadzi was do całej prawdy.

– jednoczy wszystkie narody,– udziela daru języków,– Apostołowie głoszą wielkie

dzieła Boże i świadczą o Jezusie,

– otwiera serca słuchaczy,– uzdalnia do wiary i nawró-

cenia,– tworzy Kościół.

Katecheta podsumowuje wyniki pracy w grupach.

Obietnica zesłania Ducha Świętego jest dla wszystkich, dla nas także. Ducha Świętego otrzymuje każdy, kto Go pragnie i prosi o Niego.

87

Posłuchajmy, co mówi Katechizm Kościoła Katolickiego o działa-niu Ducha Świętego w życiu Kościoła.

„Kościół, wspólnota żyjąca w wierze Apostołów, który tę wiarę przekazuje, jest miejscem naszego poznania Ducha Świętego:

– w Pismach, które On natchnął;– w Tradycji, której zawsze aktualnymi świadkami są Ojcowie

Kościoła;– w Nauczycielskim Urzędzie Kościoła, któremu On asystuje;– w liturgii sakramentalnej, w której przez jej słowa i symbole

Duch Święty prowadzi nas do komunii z Chrystusem;– w modlitwie, w której wstawia się za nami;– w charyzmatach i urzędach, które budują Kościół;– w znakach życia apostolskiego i misyjnego;– w świadectwie świętych, w którym ukazuje swoją świętość

i kontynuuje dzieło zbawienia” (KKK 688).

Wierzyć w Ducha Świętego oznacza otwierać się na Jego działanie w naszym osobistym życiu. On daje nam moc miłości.

ZAKOŃCZENIE

Na działanie Ducha Świętego w życiu młodzieży zwraca uwagę Ojciec Święty Jan Paweł II:

„Tak jak kiedyś mój rodzony Ojciec włożył mi w rękę książkę i pokazał w niej modlitwę o dary Ducha Świętego – tak ja, którego również nazywacie «Ojcem», pragnę modlić się z warszawską i pol-ską młodzieżą akademicką: o dar mądrości – o dar rozumu – o dar umiejętności, czyli poczucia sakralnej wartości życia, godności ludz-kiej, świętości ludzkiej duszy i ciała – wreszcie o dar bojaźni Bożej, o którym mówi Psalmista, że jest on «początkiem mądrości» (Ps 110). Przyjmijcie ode mnie tę modlitwę, której nauczył mnie mój Ojciec – i pozostańcie jej wierni” (Jan Paweł II, Warszawa, 3 czerwca 1979 r.).

J

88

Młodość to czas odkrywania swego powołania, zdobywania doświadczeń, podejmowania pierwszych samodzielnych decyzji na przyszłość. Pomaga nam w tym łaska Chrystusa. Sakrament bierz-mowania otworzył nas na pełnię darów Ducha Świętego. Należy je rozwijać w relacjach z drugim, aby budować wspólnotę Kościoła na fundamencie miłości i prawdy oraz zaufania Bogu Ojcu.

Pomyślmy:– Jak często modlę się Ducha Świętego?– W jaki sposób staram się rozwijać wiarę w działanie Ducha

Świętego?– W czym przejawia się moja współpraca z łaską Bożą otrzymaną

w sakramencie bierzmowania?

ZESZYT UCZNIA

Wnioski z pracy w grupach

PRACA DOMOWA

Rozwiń myśl zawartą w słowach Jana Pawła II: „Równocześnie zaś sam człowiek staje się «mieszkaniem Ducha Świętego», «żywą świą-tynią Boga». Przez Ducha Świętego Ojciec i Syn przychodzą do niego i czynią u niego swe mieszkanie” (Dominum et Vivificantem, 58).

MODLITWA

Panie, pomnóż w nas wiarę, umacniaj w Duchu Świętym, abyśmy postępowali według Ducha i cieszyli się Jego owocami. Amen.

?

X

H

89

13. PISMO ŚWIĘTE I TRADYCJA

Cel ogólnyUkazanie, czym jest Pismo Święte i Tradycja.Kształtowanie postawy otwartości na słowo Boże.Zachęcenie do systematycznego czytania Pisma Świętego.


– przytacza, czym jest „Pismo Święte”,– podaje, kto jest autorem Biblii,– wyjaśnia, czym jest natchnienie Pisma Świętego,– stwierdza, że słowo Boże jest zawarte nie tylko w Biblii, ale również

w Tradycji Apostolskiej,– wskazuje na łączność Pisma Świętego i Tradycji w głoszeniu Objawienia

Bożego,– przyjmuje odpowiedzialność za życie zgodne ze słowem Bożym,– podejmuje postawę otwartości na słowo Boże,– wykrywa wartość systematycznego czytania Pisma Świętego.– ocenia, w jaki sposób realizuje w swoim życiu naukę zawartą w słowie

Bożym, – analizuje, w jakim stopniu słowo Boże jest dla niego drogowskazem

postępowania moralnego.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, praca

w grupach, praca indywidualna (niedokończone zdanie), rozmowa kierowa-na, autorefleksja.


Dei verbum; karty pracy, test sprawdzający wiadomości o Biblii; R. Brandsta-etter, Lament nieczytanej Biblii; tekst modlitwy R. Brandstaettera.

90

MODLITWA

Wzywajmy Ducha Świętego do zgłębiania i rozumienia słowa Bożego:

„Duchu Święty, który oświecasz serca i umysły nasze dodaj nam ochoty i zdolności, aby ta nauka była dla nas pożytkiem doczesnym i wiecznym. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen”.

WPROWADZENIE


„Szukałam przez trzy lata... Szczęścia i życia. Miałam wielu przy-jaciół, bardzo różnych, ale żadna z tych znajomości nie przetrwa-ła długo. Robiłam wszystko, żeby zdobyć szczęście, ale spotykały mnie same niepowodzenia (...). Pewnego dnia jednak odkryłam to, czego szukałam. Zamierzałam właśnie zwiedzić kaplicę w niemiecko-języcznej części Szwajcarii. Kiedy do niej weszłam i zobaczyłam Chry-stusa umęczonego i ukrzyżowanego, zrobiło mi się wstyd, uklękłam i zaczęłam się modlić... Wyszłam z tego kościółka zupełnie przemienio-na (...). Postanowiłam być bliżej Boga, czyli czytać Biblię i inne książki religijne, częściej się modlić i, co było znacznie trudniejsze, regularnie odmawiać różaniec. W tym wszystkim dopiero zaczęłam odnajdywać szczęście... Nie wystarcza jednak czytać Biblię, trzeba jej naukę wpro-wadzać w życie. Najwięcej radości i szczęścia dawało mi wypełnianie słów Pisma. Agnes, 17 lat” (M. Michel, D. Ange, Jezus, którego szukasz, Warszawa 1998, s. 85).

Wśród wielu znanych wam książek jest też taka, która może zewnętrznie niewiele odróżnia się od pozostałych, bo posiada podob-ny format, szatę graficzną – odmienna jest jednak co do treści i roli, jaką spełnia w życiu człowieka. Jest to Pismo Święte – Stary i Nowy Testament, czyli Biblia. Na czym polega wyjątkowość księgi Pisma Świętego? Zanim odpowiemy na to pytanie, spróbujemy przypomnieć to, co na temat Biblii już wiemy.

Przypomnienie wiadomości na temat Pisma Świętego.

– Co to jest Pismo Święte?– O czym mówią księgi Pisma Świętego?

+

X

91

– Jak dzieli się Biblia?– Z ilu ksiąg składa się Nowy Testament? Wymieńcie przynaj-

mniej pięć.– Co to jest kanon Pisma Świętego?– Dlaczego Pismo Święte nazywamy Księgą natchnioną?– Kto jest Autorem ksiąg Pisma Świętego?– Z ilu ksiąg składa się Stary Testament? Wymieńcie przynaj-

mniej pięć.– Co to jest Tradycja Apostolska?– Jaka jest rola Pisma Świętego w życiu Kościoła?– Jakie znamy gatunki literackie, którymi posługuje się Biblia?– Podajcie czas powstania Starego i Nowego Testamentu.

Pismo Święte jest żywym słowem Boga, które powinniśmy jak najczęściej rozważać i wprowadzać w swoje życie. Kościół przyj-muje i czci jako natchnione 46 ksiąg Starego Testamentu i 27 ksiąg Nowego Testamentu. Jedność obu Testamentów wynika z jedności zamysłu Boga i Jego Objawienia. Stary i Nowy Testament wyjaśniają się wzajemnie.

ROZWINIĘCIE

Pismo Święte jest wyjątkową Księgą, ponieważ zawiera słowo Boga. Na podstawie wybranych tekstów Pisma Świętego poszukamy odpowiedzi na pytanie:

– Czym jest słowo Boga?

„Na początku było Słowo,a Słowo było u Boga,i Bogiem było Słowo.Ono było na początku u Boga.Wszystko przez Nie się stało,a bez Niego nic się nie stało,co się stało.W Nim było życie,a życie było światłością ludzi,a światłość w ciemności świecii ciemność jej nie ogarnęła” (J 1,1-5).

&

92

„Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna” (Hbr 1,1-2a).

„Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić” (Mt 5,17).

Pismo Święte ukazuje nam wielką miłość Boga, najpełniej obja-wioną w Jezusie Chrystusie.

Biblia powstała w ciągu długiego historycznego procesu. Stary Testament powstał we wspólnocie pierwszego narodu wybranego, a Nowy Testament wyrósł z wiary Kościoła i jest związany z jego życiem. Syntezę nauki katolickiej o natchnieniu Pisma Świętego podaje nam Sobór Watykański II w Konstytucji o Objawieniu Bożym

„Dei verbum”:

„Prawdy przez Boga objawione, które są zawarte i wyrażone w Piśmie Świętym spisane zostały pod natchnieniem Ducha Świę-tego. Albowiem święta Matka-Kościół uważa na podstawie wiary apostolskiej księgi tak Starego, jak Nowego Testamentu w całości, ze wszystkimi ich częściami, za święte i kanoniczne dlatego, że spisa-ne pod natchnieniem Ducha Świętego, Boga mają za Autora i jako takie zostały Kościołowi przekazane” (Sobór Watykański II, Dei verbum, 11).

Praca w grupachKlasę dzielimy na siedem grup. Uczniowie otrzymują karty pra-

cy. Przedmiotem rozważania uczniów będą fragmenty z Katechizmu Kościoła Katolickiego. Czas pracy ok. 5–7 minut. Po skończonej pracy liderzy grup odczytują odpowiedzi na pytania.

Grupa I„Przez wszystkie słowa Pisma Świętego Bóg wypowiada tylko

jedno Słowo, swoje jedyne Słowo, w którym wypowiada się cały: «Pamiętajcie, że to samo Słowo Boże rozciąga się na wszystkie księgi, że to samo Słowo rozbrzmiewa na ustach wszystkich świętych pisarzy. To Słowo, które było na początku u Boga, nie potrzebuje sylab, ponie-waż nie jest zależne od czasu»” (KKK 102).

93

„W Piśmie Świętym Kościół nieustannie znajduje swój pokarm i swoją moc, ponieważ przyjmuje w nim nie tylko słowo ludzkie, ale to, czym jest ono rzeczywiście: Słowo Boże. «W księgach świętych Ojciec, który jest w niebie, spotyka się miłościwie ze swymi dziećmi i prowadzi z nimi rozmowę»” (KKK 104).

– Czym jest Pismo Święte?– O Kim mówi i w Kim wypełnia się Pismo Święte?

Grupa II„Bóg jest Autorem Pisma Świętego. «Prawdy przez Boga objawio-

ne, które są zawarte i wyrażone w Piśmie Świętym, spisane zostały pod natchnieniem Ducha Świętego.

Święta Matka-Kościół uważa, na podstawie wiary apostolskiej, księgi tak Starego, jak Nowego Testamentu w całości, ze wszystkimi ich częściami za święte i kanoniczne, dlatego że, spisane pod natchnie-niem Ducha Świętego, Boga mają za Autora i jako takie zostały Kościo-łowi przekazane»” (KKK 105).

„Bóg natchnął ludzkich autorów ksiąg świętych. «Do sporządzenia ksiąg świętych Bóg wybrał ludzi, którymi posłużył się jako używający-mi swoich zdolności i sił, by dzięki Jego działaniu w nich i przez nich oni sami jako prawdziwi autorzy przekazali na piśmie to wszystko, i tylko to, czego On chciał»” (KKK 106).

– Kto jest Autorem Pisma Świętego?– Co oznacza „natchnienie Ducha Świętego”?

Grupa III„Czytać Pismo Święte w «żywej Tradycji całego Kościoła».

Według powiedzenia Ojców Kościoła, «Pismo Święte jest bardziej wypisane na sercu Kościoła niż na pergaminie». Istotnie Kościół nosi w swojej Tradycji żywą pamięć słowa Bożego, a Duch Święty przeka-zuje mu duchową interpretację Pisma Świętego (...) «według sensu duchowego, który Duch daje Kościołowi»” (KKK 113).

94

„Pismo Święte jest mową Bożą, utrwaloną pod natchnieniem Ducha Świętego na piśmie.

Święta Tradycja słowo Boże przez Chrystusa Pana i Ducha Świę-tego powierzone Apostołom przekazuje w całości ich następcom, by oświeceni Duchem Prawdy, wiernie je w swym nauczaniu zacho-wywali, wyjaśniali i rozpowszechniali” (KKK 81).

– Kto jest „Interpretatorem” Pisma Świętego?– Co to jest Tradycja?

Grupa IV„Według starożytnej tradycji można wyróżnić dwa rodzaje sensu

Pisma Świętego: dosłowny i duchowy; sens duchowy dzieli się jeszcze na sens alegoryczny, moralny i analogiczny. Ścisła zgodność między tymi czterema rodzajami sensu zapewnia całe jego bogactwo w żywej lekturze Pisma Świętego w Kościele” (KKK 115).

„Sens dosłowny. Jest to sens oznaczony przez słowa Pisma Święte-go i odkrywany przez egzegezę, która opiera się na zasadach popraw-nej interpretacji. (...) «Wszystkie rodzaje sensu Pisma Świętego powin-ny się opierać na sensie dosłownym»” (KKK 116).

„Sens duchowy. Ze względu na jedność zamysłu Bożego nie tylko tekst Pisma Świętego, lecz także rzeczywistości i wydarzenia, o któ-rych mówi, mogą być znakami.

1. Sens alegoryczny. Możemy osiągnąć głębsze zrozumienie wydarzeń, poznając ich znaczenie w Chrystusie. Na przykład przejście przez Morze Czerwone jest znakiem zwycięstwa Chrystusa, a przez to także znakiem chrztu.

2. Sens moralny. Wydarzenia opowiadane w Piśmie Świętym powinny prowadzić nas do prawego postępowania. Zostały zapisane «ku pouczeniu nas» (1Kor 10,11).

3. Sens anagogiczny. Możemy widzieć pewne rzeczywistości i wydarzenia w ich znaczeniu wiecznym; prowadzą nas (gr. anagoge) do naszej Ojczyzny. W ten sposób Kościół na ziemi jest znakiem Jeru-zalem niebieskiego” (KKK 117).

– Co oznacza sens dosłowny i duchowy Pisma Świętego?

95

Grupa V„Tradycja apostolska pozwoliła Kościołowi rozpoznać, jakie pisma

powinny być zaliczone do ksiąg świętych. Pełna ich lista została nazwana «kanonem» Pisma Świętego. Składa się on z 46 ksiąg Starego Testamentu (45, jeśli Księgę Jeremiasza i Lamentacje liczy się razem) i 27 ksiąg Nowego Testamentu:

Stary Testament: Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa, Jozuego, Sędziów, Rut, dwie Księgi Samuela, dwie Księgi Królewskie, dwie Księgi Kronik, Księga Ezdrasza, Nehe-miasza, Tobiasza, Judyty, Estery, dwie Księgi Machabejskie, Księga Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta (Eklezjastesa), Pieśń nad pieśnia-mi, Księga Mądrości, Mądrość Syracha (Eklezjastyk), Księga Izajasza, Jeremiasza, Lamentacje, Księga Barucha, Ezechiela, Daniela, Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofo-niasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza;

Nowy Testament: Ewangelie według: św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza, św. Jana, Dzieje Apostolskie, Listy św. Pawła: do Rzy-mian, dwa Listy do Koryntian, do Galatów, Efezjan, Filipian, Kolosan, dwa Listy do Tesaloniczan, dwa Listy do Tymoteusza, Tytusa, Filemona, List do Hebrajczyków, List św. Jakuba, dwa Listy św. Piotra, trzy Listy św. Jana, List św. Judy, Apokalipsa” (KKK 120).

„Istotnie, ekonomia Starego Testamentu była przede wszystkim ukierunkowana na przygotowanie przyjścia Chrystusa, Odkupiciela świata. Chociaż księgi Starego Testamentu zawierają także «sprawy niedoskonałe i przemijające», świadczą o Boskiej pedagogii zbawczej miłości Boga. Znajdują się w nich «wzniosłe nauki o Bogu oraz zba-wienna mądrość co do życia człowieka i przedziwny skarbiec modli-twy, w którym wreszcie utajona jest tajemnica naszego zbawienia»” (KKK 122).

„«Słowo Boże, które jest mocą Bożą ku zbawieniu każdego wie-rzącego, w pismach Nowego Testamentu znamienitym sposobem jest uobecnione i okazuje swoją siłę». Pisma te przekazują nam osta-teczną prawdę Objawienia Bożego. Ich centralnym przedmiotem jest Jezus Chrystus, wcielony Syn Boży, Jego czyny, Jego nauczanie, Jego męka i Jego zmartwychwstanie, a także początki Jego Kościoła pod działaniem Ducha Świętego” (KKK 124).

96

– Czym jest kanon Pisma Świętego? Jakie księgi do niego należą?– O czym mówią księgi Starego i Nowego Testamentu?

Grupa VI„Kościół już w czasach apostolskich, a potem nieustannie w swo-

jej Tradycji, wyjaśniał jedność planu Bożego w dwóch Testamentach za pośrednictwem typologii. Rozpoznaje ona w dziełach Bożych Stare-go Testamentu figury tego, czego Bóg dokonał w pełni czasów w Oso-bie swego wcielonego Syna” (KKK 128).

„Chrześcijanie czytają więc Stary Testament w świetle Chrystusa, który umarł i zmartwychwstał. Ta lektura typologiczna ukazuje nie-wyczerpaną treść Starego Testamentu. Nie pozwala ona zapomnieć, że Stary Testament zachowuje własną wartość Objawienia, potwier-dzonego na nowo przez samego naszego Pana. Zresztą także Nowy Testament wymaga, by był czytany w świetle Starego. Czyniła to nie-ustannie pierwotna katecheza chrześcijańska. Według starożytnego powiedzenia, «Nowy Testament jest ukryty w Starym, natomiast Stary znajduje wyjaśnienie w Nowym»” (KKK 129).

– Z czego wynika jedność Starego i Nowego Testamentu?

Grupa VII„«Tak wielka tkwi w słowie Bożym moc i potęga, że jest ono

dla Kościoła podporą i siłą żywotną, a dla synów Kościoła utwier-dzeniem wiary, pokarmem duszy oraz źródłem czystym i stałym życia duchowego». «Wierni Chrystusowi powinni mieć szeroki dostęp do Pisma Świętego»” (KKK 131).

„Kościół «usilnie i szczególnie upomina wszystkich wiernych... aby przez częste czytanie Pisma Świętego nabywali «najwyższą war-tość poznania Chrystusa Jezusa» (Flp 3,8). «Nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa» (św. Hieronim)»” (KKK 133).

– Czym jest Pismo Święte dla Kościoła?– Do czego wzywa Kościół wiernych?

Z udzielonych przez uczniów odpowiedzi powstaje notatka do zeszy-tu ucznia.

97

ZAKOŃCZENIE

Można wykorzystać opowiadanie pt. „Lament nieczytanej Biblii”. Uczniowie otrzymują teksty opowiadania i słuchając go, w odpowied-nim momencie uzupełniają niedokończone zdania, które w nim wystę-pują.

(tekst czyta katecheta)

„Stoję na najwyższej półce Twojej domowej biblioteki, wciśnięta między stare, pożółkłe, od wielu lat nie tknięte tomy encyklopedii, do których jestem podobna z formatu i objętości. I tak stojąc od wie-lu lat niedostrzeżona, nieomal niewidzialna, spokojnie medytuję nad moim niewesołym losem. Tematem moich najczęstszych medyta-cji jest pytanie: po co kupiłeś mnie człowieku, po co zapłaciłeś za mnie tyle złotych, po co dźwigałeś mnie przez miasto i po co mnie przy-niosłeś do domu? Czy po to, aby przerzucić kilka moich stronic, prze-czytać pobieżnie na chybił trafił kilka wybranych wersetów, spojrzeć na mnie z bogobojnym drżeniem i odstawić nabożnie na najgórniejszą półkę w księgozbiorze? Pamiętam, jak raz podczas przyjęcia w twoim domu, ktoś w towarzyskiej rozmowie błędnie zacytował słowa Chry-stusa, ktoś inny je sprostował, a gdy wybuchła pomiędzy rozmów-cami sprzeczka, który z cytatów jest właściwy, jeden z rozmówców prosił cię o przyniesienie Pisma Świętego. Podniosłeś głowę i spojrza-łeś w moim kierunku. Pomyślałam wówczas...

Ale próżna była moja nadzieja. Twój wzrok obojętnie mnie minął, prześliznął się po mnie, jak po niewidzialnym duchu, przez ułamek sekundy błąkał się po niższych półkach i – zatrzymał się bezradnie na twarzach twoich rozmówców: «Nie wiem, gdzie jest... nie wiem, gdzie ją postawiłem» – rzekłeś. Więc po co mnie kupiłeś, człowie-ku? Po co mnie przyniosłeś do domu? Po co? A potem umarła two-ja żona, a ty ugiąłeś się pod nowym ciosem, stałeś się niedołężnym starcem, przestałeś wychodzić do miasta i tylko przechadzałeś się po pustym mieszkaniu, od czasu do czasu przystawałeś w oknie, patrzyłeś na ulicę, spieszących przechodniów, nie rozumiejąc, po co oni żyją, po co sam jeszcze żyjesz i po co istnieje świat. Chciałam ci wtedy powiedzieć, że...

I pewnego dnia umarłeś. Szybko zjawili się spadkobiercy i likwi-dując mieszkanie, kiwali smutno głowami nad Twoim doczesnym majątkiem. Jeden znalazł mnie wśród książek zrzuconych bezładnie

J

98

na podłogę. Schylił się, podniósł mnie i obejrzał, otrzepał mnie z gru-bej warstwy pyłu i rzekł drżącym od wzruszenia głosem do stojące-go obok młodzieńca: «Widzisz, Twój stryj nieboszczyk, Panie świeć nad jego duszą, był pobożnym człowiekiem. Miał Biblię. Weź sobie z niego przykład». Na te słowa zareagowałam...”.

(R. Brandstaetter, Lament nieczytanej Biblii)

Pomyślmy:– Jak często czytam Pismo Święte?– W jaki sposób realizuję w swoim życiu naukę zawartą w słowie

Bożym?– W jakim stopniu słowo Boże jest dla mnie drogowskazem

postępowania moralnego?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią odpowiedzi udzielane podczas prezentacji pracy grup.

PRACA DOMOWA

1. Napisz, jak rozumiesz słowa św. Hieronima: „Nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa”.

2. Przeczytaj i rozważ Prolog św. Jana – J 1,1-18.

MODLITWA

Biblio, Ojczyzno moja (...),na Tobie uczyłem się żyć,na Tobie uczyłem się czytać,na Tobie uczyłem się pisać,na Tobie uczyłem się myśleć,na Tobie uczyłem się kochać,na Tobie uczyłem się mądrości,na Tobie uczyłem się modlić.

(R. Brandstaetter)

X

H

?

99

14. PRZEKAZYWANIE OBJAWIENIA BOŻEGO

Cel ogólnyKształtowanie postawy otwartości na naukę Kościoła.Ukazanie zadań Urzędu Nauczycielskiego Kościoła.Zwrócenie uwagi na osobistą odpowiedzialność za głoszenie słowa

Bożego w swoim środowisku.


– wymienia fragmenty Pisma Świętego mówiące o potrzebie przekazywa-nia Objawienia Bożego,

– wyjaśnia teksty źródłowe,– stwierdza, że jest powołany do głoszenia słowa Bożego,– dowodzi swoim życiem, że jest dzieckiem Boga,– przyjmuje odpowiedzialność za dawanie świadectwa i uobecnianie

Chrystusa w świecie,– określa, w jaki sposób stara się głosić innym Ewangelię– wykrywa wartość Objawienia Bożego, – ocenia, jak realizuje w swoim życiu Bożą wolę,– przyjmuje postawę otwartości na naukę Kościoła.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, dyskusja, pogadan-

ka, rozmowa kierowana, praca w grupach, autorefleksja.


Kijów, 23 czerwca 2001 r.; karty pracy.

MODLITWA

Duchu Święty udziel nam daru mądrości i zrozumienia prawdy objawionej w słowie Bożym, byśmy mogli osiągnąć życie wieczne. Amen.

X

100

WPROWADZENIE

Odczytanie i krótka analiza tekstu, zamieszczonego w podręczniku ucznia.

„Wspólna rzeczywistość Bożego Objawienia jako prawdy i jako życia pociąga za sobą fakt, że przedmiotem przekazywania nie jest tylko nauczanie, ale również styl życia – doktryna i przykład są nierozłączne. Tym, co się przekazuje, jest w rzeczywistości żywe doświadczenie, doświadczenie spotkania zmartwychwstałego Chry-stusa i to, co to zdarzenie oznaczało i nadal oznacza dla życia każde-go człowieka. Z tej przyczyny, mówiąc o przekazywaniu Objawienia, Kościół mówi o fides et mores, wierze i obyczajach, doktrynie i zacho-waniu” (G. Tanzella-Nitti, Pogłębiać wiarę. Objawienie, www.opusdei.pl).

Za pomocą rozumu człowiek może w sposób pewny poznać Boga na podstawie Jego dzieł. Istnieje jednak inne poznanie, do którego człowiek nie może dojść o własnych siłach – jest to Objawienie Boże. Na mocy swego całkowicie wolnego postanowienia Bóg objawia się i udziela człowiekowi. Bóg objawia w pełni swój zamysł, posyłając swego umiłowanego Syna, pragnąc, abyśmy Go poznali.

ROZWINIĘCIE

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego.

„Odpowiedział mu Jezus: «Ja jestem Drogą, i Prawdą, i Życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie»” (J 14,6).

„Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: «Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata»” (Mt 28,18-20).

– Czego pragnie Bóg dla człowieka?

Z woli Bożej Objawienie chrześcijańskie ma być przekazywane wszystkim pokoleniom, aż do skończenia świata. W tym celu Chrystus założył Kościół, który ma je realizować w swoim życiu, zgłębiać jego treść, głosić i strzec przed wypaczeniem. Ten sposób postępowania

&

+

101

widać już u Apostołów, świadków życia i zbawczego działania Chry-stusa, którzy – stanowiąc rzeczywisty zaczątek Kościoła – przeprowa-dzali dzieło i naukę Pana, żyli zgodnie z jej wymaganiami i ją aktuali-zowali.

Praca w grupachUczniów dzielimy na sześć grup. Każda grupa otrzymuje kartę pracy.


Grupa I„Przekazywanie Ewangelii, zgodnie z nakazem Pana, dokonuje się

dwoma sposobami:– ustnie: za pośrednictwem «Apostołów, którzy nauczaniem ust-

nym, przykładami i instytucjami przekazali to, co otrzymali z ust Chrystusa, z Jego zachowania się i czynów, albo czego nauczyli się od Ducha Świętego»;

– pisemnie: «przez tych Apostołów i mężów apostolskich, któ-rzy wspierani natchnieniem tegoż Ducha Świętego, na piśmie utrwalili wieść o zbawieniu»” (KKK 76).

– Jak dokonywało się przepowiadanie apostolskie Objawienia Bożego?

Grupa II„«Aby Ewangelia była zawsze w swej całości i żywotno-

ści w Kościele zachowywana, zostawili Apostołowie biskupów jako następców swoich ‘przekazując im swoje stanowisko nauczy-cielskie’». Rzeczywiście, «nauczanie apostolskie, które w szczególny sposób wyrażone jest w księgach natchnionych, miało być zachowane w ciągłym następstwie aż do czasów ostatecznych»” (KKK 77).

– Kto kontynuuje przekazywanie Objawienia Bożego?

Grupa III„«Tradycja święta i Pismo Święte ściśle się z sobą łączą i komu-

nikują... wypływając z tego samego źródła Bożego, zrastają się jakoś w jedno i zdążają do tego samego celu». Tradycja i Pismo Święte uobecniają i ożywiają w Kościele misterium Chrystusa, który obiecał pozostać ze swoimi «przez wszystkie dni, aż do skończenia świata» (Mt 28,20)” (KKK 80).

– Jakie są relacje między Tradycją a Pismem Świętym?

102

Grupa IV„«Pismo Święte jest mową Bożą, utrwaloną pod natchnieniem

Ducha Świętego na piśmie.Święta Tradycja słowo Boże, przez Chrystusa Pana i Ducha Świę-

tego powierzone Apostołom, przekazuje w całości ich następcom, by oświeceni Duchem Prawdy, wiernie je w swym nauczaniu zacho-wywali, wyjaśniali i rozpowszechniali»” (KKK 81).

– Jakie są sposoby przekazywania Objawienia Bożego?

Grupa V„«Święty depozyt» wiary (depositum fidei), zawarty w świętej Tra-

dycji i Piśmie Świętym, został powierzony przez Apostołów wspólno-cie Kościoła. «Na nim polegając, cały lud święty zjednoczony ze swymi pasterzami trwa stale w nauce Apostołów, we wspólnocie braterskiej, w łamaniu chleba i w modlitwach, tak, iż szczególna zaznacza się jed-nomyślność przełożonych i wiernych w zachowywaniu przekazywa-nej wiary, w praktykowaniu jej i wyznawaniu»” (KKK 84).

– Komu zostało powierzone przekazywanie Objawienia Bożego?

Grupa VI„«Zadanie autentycznej interpretacji słowa Bożego, spisanego

czy przekazanego przez Tradycję, powierzone zostało samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa», to znaczy biskupom w komunii z następcą Piotra, Biskupem Rzymu” (KKK 85).

– Czym jest i jakie ma zadania Urząd Nauczycielski Kościoła?

Po zakończeniu pracy w grupach następuje jej prezentacja, wnioski zapisujemy na tablicy.

Objawienie chrześcijańskie jest Objawieniem historycznym, zre-alizowanym w Synu Bożym, Jezusie Chrystusie. Jest ono najpełniej-sze w dziejach ludzkości i ostateczne: innego nie będzie do końca świata. Objawienie zrealizowane w Jezusie ujawnia nam nie tylko, kim jest Bóg, ale i człowiek. Odsłania przed człowiekiem nową per-spektywę istnienia, przemianę jego bytu i wyniesienie na wyższą płaszczyznę bytowania. Jeśli człowiek uzna w wierze Boże Obja-wienie, wówczas wiara usensawnia jego życie, nadaje mu określony

103

kierunek i cel. Objawienie Boże, zrealizowane w historii, zostało spisane w Piśmie Świętym i jest przekazywane w Tradycji Kościoła, czyli w żywej świadomości i wierze Ludu Bożego z Urzędem Nauczy-cielskim na czele.

Podczas pielgrzymki na Ukrainę (23-27.06.2001 r.) Jan Paweł II w Kijowie powiedział:

„Przybywając jako pielgrzym pokoju i braterstwa ufam, że zosta-nę przyjaźnie przyjęty także przez tych, którzy, chociaż nie należą do Kościoła katolickiego, mają serce otwarte na dialog i gotowe do współpracy. Pragnę ich zapewnić, że przybywam tu bez intencji prozelityzmu, ale by świadczyć o Chrystusie wraz z wszystkimi chrze-ścijanami z każdego Kościoła i wspólnoty kościelnej oraz by wezwać wszystkich synów i córki tej szlachetnej ziemi, ażeby skierowali wzrok ku Chrystusowi, który oddał życie za zbawienie świata” (Jan Paweł II, Kijów, 23 czerwca 2001 r.).

Na mocy sakramentów chrztu i bierzmowania jesteśmy wezwani do dawania świadectwa wiary i głoszenia Objawienia Bożego.

ZAKOŃCZENIE

Wielu pisarzy chrześcijańskich podejmowało problem Objawie-nia Bożego, które doprowadza nas do spotkania z Bogiem. Rozumie-li to szczególnie ci, których dziś nazywamy świętymi. Wielu z nich z narażeniem życia przekazywało nam wolę Boga. Mówi się, że „żyli Jezusem”, ogarnięci pasją pociągania innych tą drogą. Dziś szczególnie zachwycają nas misjonarze, którzy z wielką pasją głoszą Objawienie Boże.

Pomyślmy:– Jaką wartość ma dla mnie Objawienie Boże?– Jak realizuję w swoim życiu Bożą wolę?– W jaki sposób staram się głosić innym Ewangelię?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią hasła zapisane na tablicy.

J

?

104

PRACA DOMOWA

Pomódl się za osoby głoszące słowo Boże.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

H

105

15. OBJAWIENIE BOŻE A OBJAWIENIA PRYWATNE

Cel ogólnyUkazanie objawień maryjnych (objawień prywatnych) w świetle nauki

Kościoła.Kształtowanie postawy wdzięczności Maryi za jej obecność w objawie-

niach prywatnych w Kościele.


– wymienia objawienia maryjne w XIX i XX wieku,– charakteryzuje, czym jest „objawienie maryjne”,– uzasadnia, dlaczego objawienia prywatne są łaską,– charakteryzuje cel objawienia prywatnego,– rozróżnia objawienie publiczne i prywatne,– przyjmuje postawę wdzięczności Bogu za Jego objawienie i objawienia

prywatne w Kościele.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, dyskusja, rozmowa

kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Benedykt XVI, Verbum

Domini; tekst modlitwy odmawianej przez dzieci z Fatimy; tekst modlitwy przekazanej dzieciom fatimskim przez Anioła Pokoju.

MODLITWA

Boże mój, kocham Cię z całą wdzięcznością za wszystkie łaski, jakimi mnie obdarzyłeś. O Jezu, kocham Ciebie! Słodkie Serce Maryi, bądź moim ratunkiem. Niepokalane Serce Maryi, nawróć grzeszników, wybaw dusze od piekła. Bądź błogosławiony, bądź uwielbiony Prze-najświętszy Sakramencie Eucharystii, błogosławiony i święty owocu Przeczystej Dziewicy, Świętej Maryi.

(Modlitwa odmawiana przez dzieci z Fatimy)

X

106

WPROWADZENIE

Kościół głosi, że wraz ze śmiercią ostatniego Apostoła zakończy-ło się jedyne Objawianie Boże skierowane do wszystkich narodów i przestrzega przed poszukiwaniem, a nawet pragnieniem nowych objawień. Jedyne Objawienie Boże nazywane jest w Kościele Obja-wieniem publicznym. Prefekt Kongregacji Nauki Wiary kard. Joseph Ratzinger wyjaśnia, że określenie „Objawienie publiczne” oznacza działanie objawiające Boga, skierowane do całej ludzkości, które-mu nadano formę literacką w dwóch częściach Biblii – w Starym i Nowym Testamencie. „W Chrystusie Bóg powiedział wszystko, to znaczy wypowiedział samego Siebie, i dlatego Objawienie zakończyło się wraz z urzeczywistnieniem tajemnicy Chrystusa, któ-re znalazło wyraz w Nowym Testamencie” – podkreśla kard. J. Rat-zinger. Sobór Watykański II potwierdził w Konstytucji „Dei verbum”, że nie należy się przed powtórnym przyjściem Jezusa na świat na koń-cu czasów spodziewać nowego Objawienia publicznego.

Oprócz Objawienia publicznego Kościół uznaje istnienie objawień prywatnych. „Ich rolą nie jest «ulepszanie» czy «uzupełnianie» osta-tecznego Objawienia Chrystusa, lecz pomoc w pełniejszym przeży-waniu go w jakiejś epoce historycznej”. Taka jest rola także objawień maryjnych.


„Pamiętasz tę świętą? Urodziła się w roku 1844 w biednej rodzi-nie. Od samego początku była dzieckiem bardzo słabym pod wzglę-dem fizycznym i rodzice obawiali się o jej życie. Mając 14 lat, w Grocie Massabielskiej spotkała po raz pierwszy piękną Panią, która zleciła jej specyficzna misję do wypełnienia wobec świata. W imię wierności swemu posłannictwu musiała wiele wycierpieć od własnych rodziców, duchownych, współsióstr. Miała jednak zapewnienie pięknej Pani, że będzie szczęśliwa w niebie, dlatego spokojnie szła w kierunku wła-snego grobu.

Kiedy uświadomiła sobie, że nadchodzi nieuchronny koniec ziem-skiego pielgrzymowania, wówczas jej udziałem stał się normalny ludzki lęk, jakiego doświadcza każdy człowiek. Przy łóżku umierają-cej pełnili swą powinność: lekarz, ksiądz, matka przełożona i współ-siostry zakonne. W pewnym momencie ciało umierającej drgnęło,

+

107

oczy zajaśniały dziwnym blaskiem i usta wypowiedziały tylko jedno słowo: Kocham!

Bernadeta Soubirous, wybrana przez Boga na powiernicę pięknej Pani, umarła w tym zachwyceniu, jakiego doznawała podczas mistycz-nych spotkań z Maryją w Grocie Massabielskiej. Najświętsza przyszła osobiście po swoje dziecko, aby wyzwolić je z potężnego osamotnie-nia w obliczu śmierci i ułatwić mu przejście do domu Ojca niebieskie-go” (H. Łuczak, Wspólnota zbawienia, Warszawa 1990, s. 151).

Jan Paweł II, który wielokrotnie publicznie dawał wyraz swej wierze w uznane przez Kościół objawienia maryjne tak skomentował ich podstawowe orędzie:

„Naglące wezwanie Maryi do pokuty nie jest niczym innym, jak tyl-ko przejawem Jej macierzyńskiej troski o los ludzkiej rodziny, potrze-bującej nawrócenia i przebaczenia”.

ROZWINIĘCIE

Analiza tekstów biblijnych ukazujących objawiającego się Boga ludziom.

Pytania ogólne do tekstów:

– Komu Bóg się objawia?– Dlaczego Bóg objawia się wybranym ludziom?– O czym rozmawiają?– Jakie Bóg daje przesłanie ludziom, którym się objawia?

„Gdy Mojżesz pasał owce swego teścia, Jetry, kapłana Madiani-tów, zaprowadził «pewnego razu» owce w głąb pustyni przyszedł do góry Bożej Horeb. Wtedy ukazał mu się Anioł Pański w płomieniu ognia, ze środka krzewu. [Mojżesz] widział, jak krzew płonął ogniem, a nie spłonął od niego. Wtedy Mojżesz powiedział do siebie: «Podej-dę, żeby się przyjrzeć temu niezwykłemu zjawisku. Dlaczego krzew się nie spala?» Gdy zaś Pan ujrzał, że [Mojżesz] podchodził, żeby się przyjrzeć, zawołał «Bóg do» niego ze środka krzewu: «Mojżeszu, Mojżeszu !» On zaś odpowiedział: «Oto jestem». Rzekł mu (Bóg): «Nie zbliżaj się tu! Zdejm sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą». Powiedział jeszcze Pan: «Jestem Bogiem

&

108

ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba». Moj-żesz zasłonił twarz, bał się bowiem zwrócić oczy na Boga. (...)

Mojżesz zaś rzekł Bogu: «Oto pójdę do Izraelitów i powiem im: Bóg ojców naszych posłał mię do was. Lecz, gdy oni mnie zapyta-ją, jakie jest Jego imię, to cóż im mam powiedzieć?» Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: «JESTEM, KTÓRY JESTEM». (...) Postanowiłem więc wywieść was z ucisku w Egipcie i zaprowadzić do ziemi Kananejczyka” (Wj 3,1-6.13.17).

„W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imie-niem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, <błogosławiona jesteś między niewiastami>». Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jaku-ba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». Na to Maryja rze-kła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osło-ni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej staro-ści syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od Niej anioł” (Łk 1, 26-38).

„Objawienie Jezusa Chrystusa,które dał mu Bóg,aby ukazać swym sługom, co musi stać się niebawem,a On wysławszy swojego anioła oznajmił przez niego za pomocą znakówsłudze swemu Janowi.Ten poświadcza, że słowem Bożymi świadectwem Jezusa Chrystusajest wszystko, co widział.Błogosławiony, który odczytuje, i którzy słuchają słów Proroctwa,

109

a strzegą tego, co w nim napisane,bo chwila jest bliska” (Ap 1,1-3).

Wypowiedzi uczniów podsumowuje katecheta.

Dzięki temu, że Bóg się nam objawił możemy poznać Jego wolę i ją wypełniać. Każda prawda umieszczona w Objawieniu Bożym jest ważna dla człowieka i skierowana do wszystkich pokoleń.

Uczniowie przedstawiają wiadomości na temat objawień maryj-nych w Fatimie i Lourdes.

Uczniowie w dalszej części katechezy pracują z podręcznikiem i w oparciu o dokumenty Kościoła odpowiadają na pytania:

– Jaka jest istotna różnica między Objawieniem publicznym a objawieniem prywatnym?

– Jaką wartość mają objawienia prywatne?

„W historii zdarzały się tak zwane objawienia prywatne; niektóre z nich zostały uznane przez autorytet Kościoła. Nie należą one jednak do depozytu wiary. Ich rolą nie jest «ulepszanie» czy «uzupełnianie» ostatecznego Objawienia Chrystusa, lecz pomoc w pełniejszym prze-żywaniu go w jakiejś epoce historycznej. Zmysł wiary wiernych, kie-rowany przez Urząd Nauczycielski Kościoła, umie rozróżniać i przyj-mować to, co w tych objawieniach stanowi autentyczne wezwanie Chrystusa lub świętych skierowane do Kościoła.

Wiara chrześcijańska nie może przyjąć «objawień» zmierzają-cych do przekroczenia czy poprawienia Objawienia, którego Chrystus jest wypełnieniem. Chodzi w tym wypadku o pewne religie niechrze-ścijańskie, a także o pewne ostatnio powstałe sekty, które opierają się na takich «objawieniach»” (KKK 67).

„Wartość objawień prywatnych różni się zasadniczo od jedy-nego Objawienia publicznego: to ostatnie wymaga naszej wiary; w nim bowiem ludzkimi słowami i za pośrednictwem żywej wspól-noty Kościoła przemawia do nas sam Bóg. Kryterium prawdziwości objawienia prywatnego jest jego ukierunkowanie ku samemu Chry-stusowi. Jeśli oddala nas ono od Niego, z pewnością nie pochodzi od Ducha Świętego, który jest naszym przewodnikiem po Ewangelii,

110

a nie poza nią. Objawienie prywatne wspomaga wiarę i jest wiarygod-ne właśnie przez to, że odsyła do jedynego Objawienia publicznego. Stąd kościelna aprobata objawienia prywatnego zasadniczo mówi, że dane przesłanie nie zawiera treści sprzecznych z wiarą i dobrymi obyczajami; wolno je ogłosić, a wierni mogą przyjąć je w roztropny sposób” (Benedykt XVI, Verbum Domini, 14).

Kryterium prawdziwości i znaczenia objawienia prywatnego jest jego ukierunkowaniem ku samemu Chrystusowi. Jeżeli objawienie oddala się od Niego, jeśli staje się od Niego niezależne albo wręcz chce uchodzić za inny i lepszy zamysł zbawienia, ważniejszy od Ewan-gelii, wówczas z pewnością nie pochodzi od Ducha Świętego.

ZAKOŃCZENIE

Uczniowie w podsumowaniu katechezy odpowiadają na pytanie:

– Co jest celem objawień prywatnych?

Siostra Łucja, jako dziecko była uczestnikiem objawień Maryi w Fatimie, uważa, że celem wszystkich objawień było nakłonienie ludzi do nieustannego wzrastania w wierze, nadziei i miłości.

Podczas objawień maryjnych widzący niejednokrotnie otrzymy-wali wizje. Dzieci w Fatimie widziały szereg obrazów, wśród których najbardziej przerażający był widok piekła.

Najczęściej Matka Boża, która się objawia, wzywa ludzi do modli-twy, zmiany swojego postępowania i życia oraz pokuty, wzywa i doma-ga się, by ludzie zaufali Bożemu Miłosierdziu. Okazuje przy tym wielką miłość do ludzi i troskę o los całego świata.

W Fatimie, Lourdes czy w Gietrzwałdzie, Maryja wzywała ludzi do podjęcia pokuty i do modlitwy (zwłaszcza różańcowej) o nawróce-nie grzeszników.

Często Matka Boża pragnie, aby miejsce objawień było ośrod-kiem religijnym. Dlatego domaga się postawienia świątyni, do któ-rej będą pielgrzymowali ludzie, gdzie będzie oddawana Bogu cześć i chwała.

Zdarza się, że podczas objawień Niepokalana Maryja zapowia-da jakieś wydarzenia, przestrzega przed karą Bożą i nieszczęścia-mi, które mogą spotkać ludzi, gdy nie posłuchają Bożych nakazów

J

111

do nawrócenia (jak na przykład w La Salette), prosi o podjęcie kon-kretnych działań, aby im zapobiec. Czasami powierza wizjonerom sekrety. Tak zdarzyło się w Lourdes i w Fatimie.

Podczas objawień maryjnych potwierdzenie uzyskują niektóre ogłoszone przez Kościół dogmaty. W Lourdes Maryja potwierdziła dogmat o swoim Niepokalanym Poczęciu.

Pomyślmy:– W jaki sposób realizuję wezwania Maryi zawarte w objawie-

niach?– Jak często dziękuję Maryi za Jej obecność?

ZESZYT UCZNIA

Objawienia maryjne posiadają istotne przesłania. Podstawo-we to zaproszenie do powrotu do Boga, o którym zapomina się w naszych czasach. Powrócić do Boga to nawrócić się, zwrócić się do Niego odwracając się od zła, od grzechu. Inne wspólne przesłanie wszystkich objawień to modlitwa i post. Kolejny powtarzający się ele-ment to przesłanie pokoju, zaproszenie do pokoju.

PRACA DOMOWA

Zapoznaj się z treścią „Orędzia Fatimskiego”.

MODLITWA

„Akt uwielbienia Boga”.

Boże mój, wierzę w Ciebie.Uwielbiam Ciebie!Ufam Tobie i miłuje Ciebie!Proszę Cię o przebaczenie dla tych,Którzy w Ciebie nie wierzą,Ciebie nie wielbią,Tobie nie ufająI Ciebie nie miłują.

(Modlitwa przekazana dzieciom fatimskim przez Anioła Pokoju)

X

H

?

112

16. OBRONA WIARY WOBEC WSPÓŁCZESNYCH ZAGROŻEŃ

Cel ogólnyUkazanie współczesnych zagrożeń wiary. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za rozwój swojej wiary.


– podaje, czym jest „wiara”,– objaśnia, z czego wynikają zagrożenia dla życia wiarą,– wybiera sposób obrony wiary,– określa zagrożenia wiary,– wskazuje na potrzebę modlitwy o umocnienie wiary, – przyjmuje odpowiedzialność za rozwój swojej wiary.– ocenia, w jaki sposób stara się bronić wiary w Chrystusa.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, rozmo-

wa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Redemptor

hominis.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Wiara jest wielkim skarbem i tajemnicą. W swej istocie wia-ra jest aktem rozumu i woli człowieka, wspomaganym Bożą łaską. Choć opiera się na zaufaniu Bogu, nie jest wolna od zagrożeń. Zagro-żenia te są związane z szybko dokonującym się procesem przemian

X

+

113

cywilizacyjnych. Wiele osób zagrożonych jest wiarą powierzchowną, kryzysem wiary prawdziwej, ateizmem, praktycznym materializmem i laicyzacją życia. Naszym zadaniem jest rozpoznać liczne współcze-sne zagrożenia i stawić im czoła po to, aby ocalić w sobie skarb wiary, który daje życie wieczne.


„Przeżywaliśmy w niedawnej przeszłości smutne czaszy, kie-dy komunistyczne władze w Polsce, walcząc z religią, zarządzi-ły usunięcie krzyży z sal szkolnych. Między innymi zdjęto krzyże w Zespole Szkół Rolniczych w Miętnem koło Garwolina. Młodzież i kil-ku nauczycieli domagali się zawieszenia krzyży z powrotem, ale bez-skutecznie. Wówczas, 7 marca 1984 r., młodzież przystąpiła do strajku. Przez cały miesiąc okupowała szkołę, modliła się, śpiewała pieśni reli-gijne. Wreszcie władze szkolne ogłosiły zamknięcie szkoły, ale za parę dni pozwoliły na jej otwarcie i na powieszenie krzyży” (K. Pietrzyk, Trzy minuty dla Boga, Warszawa 2004, cz. 3, s. 22).

– Jaka powinna być nasza wiara?

ROZWINIĘCIE

Istnieje wiele zagrożeń wiary. Niektóre z nich spowodowane są przez ludzi, którzy nie służą Bogu, wzniecają spory przeciw naucza-niu Chrystusa i stają się powodem zgorszeń. Chrystus pragnie, aby-śmy byli wolni od grzechu i nie ulegali rozpuście, nieczystości, chci-wości, bałwochwalstwu i innym grzechom, abyśmy umieli skutecznie obronić naszą wiarę przed ułudą grzechu. Jeśli uda nam się obronić przed pokusami i wytrwać w wierze, będziemy mieli swój udział i swoje miejsce w Królestwie Boga.

Odczytanie i analiza tekstów z Pisma Świętego.

„zwycięstwem, które zwyciężyło świat, jest nasza wiara” (1J 5,4b).

„W każdym położeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdo-łacie zgasić wszystkie rozżarzone pociski Złego” (Ef 6,16).

&

114

„Proszę was jeszcze, bracia, strzeżcie się tych, którzy wznieca-ją spory i zgorszenia przeciw nauce, którą otrzymaliście. Strońcie od nich! Tacy bowiem ludzie nie Chrystusowi służą, ale własnemu brzuchowi, a pięknymi i pochlebnymi słowami uwodzą serca pro-staczków” (Rz 16,17-18).

„Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli!” (Ga 5,1).

„O tym bowiem bądźcie przekonani, że żaden rozpustnik ani nieczysty, ani chciwiec – to jest bałwochwalca – nie ma dziedzic-twa w królestwie Chrystusa i Boga. Niechaj was nikt nie zwodzi próż-nymi słowami” (Ef 5,5-6a).

Wiara odnosi zwycięstwo w świecie. Jest tarczą chroniącą nas przed atakami złego ducha. Nie bez przyczyny Apostołowie prosili Boga, aby przymnożył im wiary, bo to wiara daje usprawiedliwienie i sprawia, że człowiek nie podlega potępieniu. Owocem żywej wiary jest czynienie dobra.

Kościół naucza:

„Wiara jest darem danym człowiekowi przez Boga. Ten nieocenio-ny dar możemy utracić. Św. Paweł ostrzega przed tym Tymoteusza: Wystąp w dobrej walce, «mając wiarę i dobre sumienie. Niektórzy odrzuciwszy je, ulegali rozbiciu w wierze» (1Tm 1,18-19). Aby żyć, wzrastać i wytrwać w wierze aż do końca, musimy karmić ją słowem Bożym oraz prosić Pana, aby przymnażał nam wiary; powinna ona działać «przez miłość» (Ga 5,6), być podtrzymywana przez nadzieję i zakorzeniona w wierze Kościoła” (KKK 162);

„Niewiara jest lekceważeniem prawdy objawionej lub dobrowol-ną odmową dania przyzwolenia na nią. «Herezją nazywa się uporczy-we, po przyjęciu chrztu, zaprzeczanie jakiejś prawdzie, w którą nale-ży wierzyć wiarą Boską i katolicką, albo uporczywe powątpiewanie o niej; apostazją – całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej, schi-zmą – odmowę uznania zwierzchnictwa Biskupa Rzymu lub wspólno-ty z członkami Kościoła uznającymi to zwierzchnictwo»” (KKK 2089).

– Co może stanowić zagrożenie wiary?

115

Wiara jest darem, który choć drogocenny, może zostać utracony. Skuteczne zapobieganie zagrożeniom możliwe jest wówczas, gdy wia-rę karmi się słowem Bożym, poznaje i wypełnia nauczanie Kościoła oraz prosi Boga o przymnożenie wiary. Grzechami przeciw wierze są: niewiara, herezja, apostazja i schizma.

Ojciec Święty Jan Paweł II naucza:

„Człowiek dzisiejszy zdaje się być stale zagrożony przez to, co jest jego własnym wytworem, co jest wynikiem pracy jego rąk, a zarazem – i bardziej jeszcze – pracy jego umysłu, dążeń jego woli” (Jan Paweł II, Redemptor hominis, 15).

Zagrożenia, które współcześnie spotyka człowiek wiary, są nierzadko wytworem ludzkiej pracy i ludzkiego umysłu. Jednym z nich jest nihilizm, polegający na odrzucaniu i relatywizacji wszelkich przyjętych wartości, zasad i norm moralnych. W rezultacie człowiek doświadcza nicości i ona staje się jego filozofią.

ZAKOŃCZENIE

Wiara jest darem Boga. Nie zostanie on odebrany przez Boga nawet wówczas, gdy człowiek zbłądzi. Jednak odejście od Chrystusa może stać się przyczyną lęku, egoizmu, niepokoju, poczucia niższo-ści, winy, agresji, nudy. Znajomość stanów ducha staje się pierwszym krokiem do rozpoznania i uwolnienia się od nich. Sytuacje trud-ne, zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne, domagają się naszego nawrócenia, powierzenia się Chrystusowi i oczekiwania wszystkiego od Boga. Bóg zna człowieka, rozumie i przebacza; jest dobrym i miłu-jącym Ojcem. Winniśmy nieustannie dbać o drogocenny dar wiary.

Pomyślmy:– Jak często modlę się o umocnienie wiary?– W jaki sposób staram się bronić wiary w Chrystusa?

J

116

ZESZYT UCZNIA

Wiara jest łaską daną nam przez Boga. Naszym zadaniem jest ją rozwijać i czynić doskonalszą oraz strzec jej przed współczesnymi zagrożeniami.

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób chrześcijanin może umacniać wiarę.

MODLITWA

„Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego.Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach.(...)Chociażbym chodził ciemną doliną,zła się nie ulęknę,bo Ty jesteś ze mną.Twój kij i Twoja laskasą tym, co mnie pociesza” (Ps 23,1-2a.4).

X

H

?

117

17. W POSZUKIWANIU WIARY DOJRZAŁEJ

Cel ogólnyUświadomienie, iż wiara dojrzała wymaga dziecięcego zaufania Bogu

i współpracy z Jego łaską. Kształtowanie postaw na drodze do pełnej dojrzałości w wierze.


– wymienia etapy na drodze ku dojrzałości w wierze,– wylicza przymioty dojrzałej osobowości,– wyjaśnia, jak stara się realizować poszczególne etapy dojrzałości w wierze,– wnioskuje, co powinien uczynić, by jego relacje z Chrystusem były prze-

jawem dojrzałej wiary,– stosuje lekturę Pisma Świętego w odniesieniu do codziennego życia,– ocenia swoją współpracę z otrzymaną od Chrystusa łaską,– określa, co powinien uczynić, by pogłębić relacje z Chrystusem,– analizuje, jak wygląda Twoja współpraca z łaską Bożą w poszukiwaniu

dojrzałej wiary,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę na drodze do pełnej dojrzałości

w wierze.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, śpiew, praca w gru-

pach, dyskusja, rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Do Młodych

całego świata; tabela dla uczniów do indywidualnej pracy; J. Augustyn, Kto jest moim bliźnim? Pytania i odpowiedzi, Koszalin 1996; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987.

118

MODLITWA

Śpiew: „Szukajcie wpierw Królestwa Bożego”.

Szukajcie wpierw Królestwa Bożegoi Jego sprawiedliwościa wszystko inne będzie wam przydaneAllelu – Alleluja.

WPROWADZENIE


„Bierzmowanie– Czemu przystępujesz do bierzmowania?– Bo będą kłopoty ze ślubem, a wtedy nie będzie czasu na chodze-

nie do katedry.Cóż powiedzieć młodemu człowiekowi o dojrzałości chrześcijań-

skiej, wynikającej z tego sakramentu, skoro widoczny jest brak dojrza-łości wiary.

Odpowiedź młodzieńca:– Księża to tylko utrudniają życie.– Tak. W tej sytuacji, ksiądz jest «niedobry», bo nie godzi się

na kolejny falsyfikat chrześcijanina.Sakrament chorych

– Nie chcę, żeby mnie ksiądz namaszczał, jeszcze nie umieram.– Jakbyś bracie umierał to bym ci wezwał stolarza, aby wziął

twoje wymiary. Jest to sakrament dla żywych, nie umarłych, który ma wspomóc, wybawić i łaskami podźwignąć!

– Taaak?!Ślub

– Deszcz pada – ona będzie całe życie płakać – powiedzą ciotki.– Organista fałszuje, więc nie pójdą na żadną zabawę – dopowiedzą

koleżanki.– Zgaśnie świeca – któreś z nich umrze, na pewno któreś pierwsze

umrze.– Pomylą się w czasie składania przysięgi – będzie go zdradzać

i okłamywać – dorzucą «życzliwi».

+

X

119

– Ciotka załatwiła woreczek grosików – wszystko wyzbierajcie, a będziecie bogaci!

Tak czysta zewnętrzność, bzdury, przesądy są ważniejsze od przy-sięgi (...), którą sam Bóg uświęca w tym sakramencie. (...)

Kiedy jak kiedy, ale właśnie dzisiaj potrzeba ludzi, którzy by sobą prezentowali postawę godną człowieka. Właśnie w tym świe-cie, w którym tak wielu ludzi, a tak ciężko o człowieka.

Jeśli odrobina człowieczeństwa, «trochę» ludzkiej miłości czę-sto wystarcza, aby nas przekonać, że warto żyć, to tylko dlatego, że owa «odrobina miłości» naprowadza nas zawsze na nieskończo-ną miłość samego Dawcy życia – Boga” (B. Rudnicki, Kochając życie nad życie, Ząbki 2001).

Czym jest „dojrzałość”? Można ją rozumieć jako pewien idealny wzorzec lub jako umiejętne i mądre kierowanie sobą. Osiąga się ją na różnych płaszczyznach życia: psychicznego, duchowego, fizyczne-go, społecznego, politycznego, ekonomicznego.

Dojrzała osobowość charakteryzuje się: realnym poznaniem świata, akceptacją siebie, postawą miłości, wewnętrzną integracją, odkrywaniem sensu życia, świadomością hierarchii wartości, sze-rokimi zainteresowaniami, realistyczną oceną świata, twórczością w jakiejś dziedzinie, gotowością do poświęceń. Takie przymioty ma wypracować człowiek na płaszczyźnie psychicznej. Dojrzała oso-bowość to osiągnięcie rozwoju na różnych poziomach. Bardzo ważna jest dojrzała postawa wiary.

ROZWINIĘCIE

Praca w grupach.Uczniowie pracując w grupach, szukają odpowiedzi na pytanie:

– Jakie są elementy wiary dojrzałej?

Grupa I„Jeżeli więc ustami swoimi wyznasz, że JEZUS JEST PANEM,

i w sercu swoim uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych – osią-gniesz zbawienie. Bo sercem przyjęta wiara prowadzi do usprawiedli-wienia, a wyznawanie jej ustami – do zbawienia” (Rz 10,9-10).

&

120

Grupa II„Dlatego powiadam wam: Nie troszczcie się zbytnio o swoje życie,

o to, co macie jeść i pić, ani o swoje ciało, czym się macie przyodziać. Czyż życie nie znaczy więcej niż pokarm, a ciało więcej niż odzienie? (...) Bo o to wszystko poganie zabiegają. Przecież Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o Króle-stwo «Boga» i o Jego sprawiedliwość, a to wszystko będzie wam doda-ne” (Mt 6,25.32-33).

Grupa III„Życzę Wam również tego «wzrastania» przez obcowanie

z Bogiem. (...) W sposób bezpośredni służy temu zwłaszcza modlitwa. Módlcie się i uczcie się modlitwy. (...) Wnikajcie w Słowo Boga Żywego, czytając i rozważając Pismo Święte. To wszystko są metody i środki zbliżania się do Boga i obcowania z Nim. (...) Starajcie się żyć w łasce Bożej” (Jan Paweł II, Do Młodych całego świata, 14).

Grupa IV„Jezus domaga się dziecięcego zawierzenia Opatrzności Ojca nie-

bieskiego, który troszczy się o najmniejsze potrzeby swoich dzie-ci: «Nie troszczcie się więc zbytnio i nie mówcie: co będziecie jeść? co będziemy pić?... Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkie-go potrzebujecie. Starajcie się naprzód o Królestwo Boga i o Jego sprawiedliwość, a to wszystko będzie wam dodane» (Mt 6,31-33)” (KKK 305).

Grupa V„Tak więc młodość jest «wzrastaniem». Poprzez wszystko,

co dotąd zostało na ten temat powiedziane, owo ewangeliczne sło-wo wydaje się szczególnie syntetyczne i sugestywne. Wzrastanie «w latach» odnosi się do naturalnego związku człowieka z czasem (...). Odpowiada temu cały rozwój psychofizyczny: wzrastanie tych wszyst-kich energii, poprzez które konstytuuje się normalna ludzka indywi-dualność. Trzeba, ażeby procesowi temu odpowiadało «wzrastanie w mądrości i w łasce»” (Jan Paweł II, Do Młodych całego świata, 14).

121

Grupa VI„Trzeba, ażeby młodość była «wzrastaniem», aby niosła z sobą

stopniową akumulację wszystkiego, co prawdziwe, co dobre i pięk-ne – nawet, gdy bywa ona «od zewnątrz» połączona z cierpieniami, utratą bliskich i drogich osób oraz z całym doświadczeniem zła, jakie nieustannie daje o sobie znać w tym świecie, w którym żyjemy. (...) Tak więc, uczmy się ludzi, aby pełniej być człowiekiem poprzez umie-jętność «dawania siebie»: być człowiekiem «dla drugich». Taka prawda o człowieku – taka antropologia – znajduje swój niedościgniony szczyt w Jezusie z Nazaretu. I dlatego tak ważne są również Jego lata młodzieńcze, kiedy «wzrastał w mądrości i w łasce u Boga i ludzi»” (Jan Paweł II, Do Młodych całego świata, 14).

Prezentacja przez przedstawicieli grup odpowiedzi na pytania oraz podsumowanie wypowiedzi przez katechetę.

Dojrzałość wiary w człowieku wymaga:– przyjęcia Jezusa jako swojego Pana,– szukania Królestwa Bożego poprzez całkowite zawierzenie

Bogu,– odczytania słów Boga z kart Pisma Świętego,– rozważania słów Boga w swoim sercu,– współpracy z łaską Bożą we wszystkich płaszczyznach życia,

a szczególnie w służbie drugiemu człowiekowi.

ZAKOŃCZENIE

Dojrzałość w wierze wymaga ciągłej autorefleksji, podejmowania trudu pracy nad sobą przy współpracy z łaską Bożą.

„Miłość Boga i ludzi przychodzi w historii i poprzez całą histo-rię człowieka. (...) Chodzi bowiem o «całą ludzką» historię: od naro-dzin aż do śmierci. Zrozumienie siebie, pojednanie z sobą, z bliźnimi, z Bogiem przychodzi poprzez zrozumienie celu i sensu swojej historii. W tej historii trzeba uczyć się odczytywać wszystko: «dar miłości» Boga, zwyczajną ludzką przyjaźń i miłość (nawet jeżeli jest ona bardzo niedoskonała), wszelkie dary naturalne, doświadcze-nia duchowe itd. Ale z drugiej strony trzeba także zobaczyć w naszej

J

122

historii wszystko to, co jest trudne, bolesne i zawstydzające: zranie-nia osobiste (zwłaszcza zranienia w miłości), osobiste błędy, grzechy, porażki, zagubienia. (...) Integralne odczytanie swojej historii daje nam klucz do całościowego rozumienia siebie i odnalezienia praw-dziwego wyjścia z naszych problemów. Dla chrześcijanina wejście w historię życia dokonuje się przede wszystkim poprzez medytację słowa Bożego. Modlitwa jest spotkaniem dwóch historii: wielkiej historii zbawienia z indywidualną, osobistą historią człowieka. Jest to włączenie mojej historii w historię zbawienia” (J. Augustyn, Kto jest moim bliźnim? Pytania i odpowiedzi, Koszalin 1996, s. 210).

Poprzez naszą codzienność, wzloty i upadki, dążymy do celu, jakim jest zbawienie.

Pomyślmy:– Co powinienem uczynić, by pogłębić relacje z Chrystusem?– Jak wygląda moja współpraca z łaską Bożą w poszukiwaniu

dojrzałej wiary?

ZESZYT UCZNIA

Uczestnictwo przez wiarę w życiu Boga sprawia, że stajemy się nowym człowiekiem. Dojrzałość wiary w człowieku wymaga:

– przyjęcia Jezusa jako swojego Pana,– szukania Królestwa Bożego poprzez całkowite zawierzenie

Bogu,– odczytania słów Boga z kart Pisma Świętego,– rozważania słów Boga w swoim sercu,– współpracy z łaską Bożą we wszystkich płaszczyznach życia,

a szczególnie w służbie drugiemu człowiekowi.Przyjęcie tej postawy to uznanie Chrystusa jako naszej Drogi,

Prawdy i Życia.

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób można rozwijać się w wierze.

?

H

123

MODLITWA

„Wierzę”.

Gdzie miłość – jesteś blisko.Gdzie dobroć – dotykam Cię.Gdzie prawda – słyszę Cię.Gdzie piękno – widzę Cię.Wierzę, że to Ty jesteś prawdziwą radością mego serca.Wierzę, że będziesz i jego ratunkiem.


X

124

125

III. OTO JA JESTEM Z WAMI

18. WIERZĘ W KOŚCIÓŁ

Cel ogólnyUkazanie Kościoła jako rzeczywistości złożonej z pierwiastka Boskiego

i ludzkiego.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za wspólnotę Kościoła.


– podaje, że Kościół jest sakramentem, czyli znakiem wewnętrznego zjed-noczenia z Bogiem,

– wyjaśnia więź między Chrystusem a Kościołem,– wskazuje, że Kościół jest Mistycznym Ciałem Chrystusa,– uzasadnia, dlaczego Kościół jest święty,– przyjmuje odpowiedzialność za swoje uczestnictwo we wspólnocie wiary,– ocenia, jak angażuje się w budowanie wspólnoty Kościoła,– dziękuje Bogu za to, że jest członkiem Kościoła,– podejmuje postawę odpowiedzialności za wspólnotę Kościoła.


pogadanka, dyskusja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Stworzeni do miłości.

Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991; Mój problem. Karl Rah-ner odpowiada na pytania młodzieży, M. Szafrańska-Brandt (red.), Warszawa 1985; H. de Lubac, Medytacje o Kościele, Kraków 1997; F. Grudniok, Służyć ludziom, Kraków 1983.

126

MODLITWA

„Akt wiary”.

WPROWADZENIE

Kościół jest wspólnotą założoną przez Jezusa Chrystusa w celu prowadzenia ludzi do zbawienia. Ma Go głosić, pokazywać i dawać. Wielu ludzi, bynajmniej bez wrogich zamiarów, myli się co do natury Kościoła i dostrzega tylko ludzki wymiar jego wielkości. Dla jednych najistotniejszy jest zapewniany przez Kościół ład i stabilizacja. Podzi-wiają oni jego długie trwanie, niezmienność pośród burz, utrzymują-cą go zasadę autorytetu i zapewnianą przez niego społeczną spójność. Inni widzą w Kościele przede wszystkim wielką siłę rozwoju i postępu, która nadaje historii niedający się powstrzymać rozmach. Humaniści sławią go za popieranie sztuki, rozkwit jego dzieł wychowawczych lub instytucji charytatywnych, starania, jakimi otacza każdą fazę ludz-kiej egzystencji. Istota Kościoła stanowi prawdziwą tajemnicę wiary. Przedmiot tej wiary jest wyraźnie określony: „Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół”. Wiele światła na tajemnicę Kościoła rzuca słowo Boże.

ROZWINIĘCIE

Katecheta prosi uczniów o odczytanie fragmentów z Pisma Świętego.

„On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie.I On jest Głową Ciała – Kościoła.On jest Początkiem,Pierworodnym spośród umarłych,aby sam zyskał pierwszeństwo we wszystkim” (Kol 1,17-18).

– Jaką rolę pełni w Kościele Chrystus?

„Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego Siebie, aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, niema-jący skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany” (Ef 5,25-27).

+

&

X

127

– Co uczynił Chrystus dla Kościoła?

„Podobnie jak jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków, a wszystkie członki ciała, mimo, iż są liczne, stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem. Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, [aby stanowić] jedno Ciało: czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscyśmy też zostali napojeni jednym Duchem. (...) Wy przeto jesteście Ciałem Chrystusa i poszczególnymi członkami” (1Kor 12,12-13.27).

– W czym wyraża się jedność Kościoła?

„Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą” (Mt 16,18).

– Jaka jest rola św. Piotra w tworzeniu Kościoła?

Podsumowanie wypowiedzi przez katechetę.

Kościół jest tajemnicą wiary. I podobnie jak wszystkie inne tajem-nice, przekracza możliwości i siły naszego umysłu.

Katecheta prosi ucznia o odczytanie tekstów z Katechizmu Kościoła Katolickiego. Następnie stawia uczniom pytania.

„«Chrystus, jedyny Pośrednik, ustanowił tu na ziemi swój Kościół święty, wspólnotę wiary, nadziei i miłości, jako organizm widzialny; nieustannie go podtrzymuje i przez niego rozlewa na wszystkich prawdę i łaskę». Kościół jest równocześnie:

– społecznością wyposażoną w strukturę hierarchiczną i Mistycz-nym Ciałem Chrystusa;

– zgromadzeniem widzialnym i wspólnotą duchową;– Kościołem ziemskim i Kościołem obdarowanym już dobrami

niebieskimi».Te wymiary «tworzą jedną rzeczywistość złożoną, która zrasta się

z pierwiastka Boskiego i ludzkiego»” (KKK 771).

– Jakie wymiary tworzą rzeczywistość Kościoła?– Jakie elementy świadczą o Kościele jako zgromadzeniu widzial-

nym, a jakie o jego wymiarze duchowym, niewidzialnym?

128

„«Kościół jest w Chrystusie jakby sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego». Bycie sakramentem wewnętrznego zjednocze-nia ludzi z Bogiem jest pierwszym celem Kościoła. Ponieważ komu-nia między ludźmi opiera się na zjednoczeniu z Bogiem, Kościół jest także sakramentem jedności rodzaju ludzkiego. Taka jedność jest już w nim zapoczątkowana, ponieważ gromadzi on ludzi «z każdego naro-du i wszystkich pokoleń, ludów i języków» (Ap 7,9)” (KKK 775).

– Co to znaczy, że Kościół jest sakramentem zjednoczenia ludzi z Bogiem?

„Otóż moją odpowiedzią na to pytanie jest, droga młodzieży, zachęta do odnalezienia w samej Ewangelii, w czynach i słowach Jezusa, Jego wolę ustanowienia Kościoła «jako sakramentu», który ma potrójny cel: kontynuację w czasie i przestrzeni tego, co On roz-począł, a więc głoszenia ewangelicznej prawdy, dawania świadec-twa Błogosławieństwom Chrystusa przez życie swoich członków. (...) Na pewno być członkiem Kościoła znaczy dzielić jego drogę krzyżową, dzielić to, co w nim niedoskonałe, a przede wszystkim poczuwać się do odpowiedzialności i nie tylko stawiać wymagania, ale wnosić weń łaskę odnowy i wzrostu. Nie można zapominać, że Kościół to każ-dy ochrzczony: wy jesteście Kościołem, wy tworzycie Kościół, a gdy mówicie o Kościele, mówicie o sobie” (Jan Paweł II, Czy można wybrać chrześcijaństwo bez przynależności do Kościoła [Turyn, 3 wrze-śnia 1988 r.], w: Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młody-mi, Łomianki 1991, s. 185-186).

– Jakie są cele i zadania Kościoła?

Sakrament jest znakiem i zarazem środkiem uobecniania zba-wienia Chrystusowego w życiu osób ludzkich. Opisując zatem swo-ją naturę za pomocą tej idei, Kościół wyraża przekonanie, że jego liturgia, sakramenty, posługi, dzieła, urzędy i instytucje nie mogą być niczym innym jak przejrzystym znakiem przymierza Boga z ludźmi i nie mogą służyć niczemu innemu jak tylko zbawczemu pośrednictwu Chrystusa. Kościół nie jest tylko jakimś zgromadzeniem wokół Chry-stusa, lecz jest on zjednoczony w nim. Wyznajemy, że Kościół, które-go Głową jest Chrystus, jest święty. Nie oznacza to wcale, że wszyscy

129

jego członkowie są doskonali i że nie ma w nim grzeszników. Kościół jest tu na ziemi i pozostanie aż do końca wspólnotą zróżnicowaną. Będą w nim ci, w których owocuje świętość, ale będą też tacy, któ-rych można nazwać „jałowymi”, „ułomnymi”, „ulegającymi rozpadowi”, czy nawet „martwymi” jego członkami. Nawet najlepsze jego dzieci są tylko na drodze uświęcenia i muszą szukać schronienia przed złem świata w Bożym Miłosierdziu.

ZAKOŃCZENIE

Katecheta prosi jednego z uczniów o odczytanie listu Grzegorza do jednego z wybitnych teologów – Karla Rahnera.

„Drogi Ojcze! Wierzę w Boga, ale nie w Kościół. Trudno mi uzasad-nić dlaczego. Częściowo dlatego, że Kościół ma według mnie «czar-ną» przeszłość (patrz: średniowiecze), częściowo dlatego, że tak-że bez Kościoła potrafię zbliżyć się do Boga, a bez Mszy modlić się, co według mnie prowadzi do celu. (...) nie widzę sensu w chodzeniu do spowiedzi, ponieważ nie wierzę, że jakiś ksiądz przy pomocy tyl-ko kilku słów – i modlitwy jako «kary» – może przebaczyć mi moje grzechy. (...) Poza tym nie zgadzam się ze wszystkimi obrzędami w Kościele, uważam bowiem, że człowiek naprawdę wierzący nie potrzebuje dla swej wiary symbolicznych czynności (...). Niekiedy wydaje mi się jednak, że nie mam racji i wątpię w swoje rozważania. Wówczas życzyłbym sobie, bym mógł równie silnie jak w Boga wie-rzyć także w Kościół. Być może Ojciec potrafi mi pomóc zrozumieć Kościół, tak bym nie miał do niego tak negatywnego nastawienia” (Mój problem. Karl Rahner odpowiada na pytania młodzieży, M. Szafrańska-Brandt [red.], Warszawa 1985, s. 34).

Katecheta stawia pytanie:

– Jak można pomóc temu młodemu człowiekowi zrozumieć Kościół?

Po dyskusji katecheta dokonuje podsumowania.

J

130

Codzienność niesie ze sobą wiele pokus łatwego życia, zniechę-cenia, relatywizmu moralnego, indywidualizmu. Żyć we wspólnocie Kościoła to odnawiać przyrzeczenia chrztu świętego, stawiać wyma-gania, rozwijać w sobie człowieka duchowego, a przez to doświadczać obecności Chrystusa w swoim sercu i w drugim człowieku.

„Nie trzymaj się z daleka od Kościoła, bo nie ma nic silniejszego od Kościoła. Kościół jest twoją nadzieją, Kościół twym zbawieniem, Kościół twą ucieczką. Jest on wyższy od nieba i szerszy od ziemi; nigdy się nie starzeje, zawsze kwitnie młodością” (św. Jan Chryzostom, cyt. za: H. de Lubac, Medytacje o Kościele, Kraków 1997, s. 178).

Pomyślmy:– Jak często dziękuję Bogu za to, że jestem członkiem Kościoła?– Jak angażuję się w budowanie wspólnoty Kościoła?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią fragmenty KKK 771 i 775.

PRACA DOMOWA

Pomódl się za Kościół, aby był czytelnym znakiem obecności Boga we współczesnym świecie.

MODLITWA

Panie, miłuję piękno Twojego Kościoła,Uczyń go jeszcze piękniejszym,Niech ukaże się oczom świata w doskonałej czystości ducha.Niech na krańce świata niesie Twoje orędzie i daje niezłomne

świadectwo Twojej miłości.

(F. Grudniok, Służyć ludziom, Kraków 1983, s. 158).

X

?

H

131

19. JEZUS CHRYSTUS GROMADZI NOWY LUD BOŻY

Cel ogólnyUkazanie Kościoła jako nowego Ludu Bożego.Kształtowanie postawy zaangażowania we wspólnotę Kościoła.


– podaje zasady przynależności do nowego Ludu Bożego,– wymienia charakterystyczne cechy Ludu Bożego,– streszcza fragmenty Pisma Świętego mówiące o Ludzie Bożym,– wnioskuje, że przynależność do Ludu Bożego zobowiązuje do dawania

świadectwa Chrystusowi,– wskazuje, że członkowie Ludu Bożego są powołani do świętości,– określa, w jaki sposób angażuje się w życie wspólnoty Kościoła,– dowodzi, że Lud Boży uczestniczy w potrójnej misji Chrystusa,– przyjmuje odpowiedzialność za zaangażowanie we wspólnotę Kościoła.– podejmuje modlitwę za swoją wspólnotę parafialną.


autorefleksja.


Lumen gentium; tekst z Obrzędu chrztu dzieci; Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991; F. Grudniok, Służyć ludziom, Kraków 1983.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Odczytanie fragmentu Konstytucji dogmatycznej o Kościele „Lumen gentium”.

X

+

132

„Podobało się (...) Bogu uświęcać i zbawiać ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemnej między nimi więzi, lecz uczy-nić z nich lud, który by go poznawał w prawdzie i zbożnie mu służył” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 9).

W wyjaśnieniu natury Kościoła niezwykle pomocna jest idea sta-rotestamentalnego Ludu Bożego. Lud Boży, zrodzony z wezwania Bożego skierowanego do Abrahama, miał stać się w dziejach nośni-kiem i przekazicielem Przymierza, które Bóg pragnął zawrzeć z ludz-kością. Izrael pojmował siebie jako lud święty, wyodrębniony od innych przez Przymierze, cieszący się wyjątkową opieką Boga. Był on zara-zem ludem wędrowców. Jego pielgrzymowanie przez piaski pustyni i kolejne niewole stawało się wezwaniem do oczyszczenia, powrotu do wierności jedynemu Bogu i szukania wiecznej Ojczyzny, wbrew bardzo ludzkiemu pragnieniu ziemskiej stabilizacji. W miarę powta-rzających się aktów niewierności Prorocy odnawiali obietnicę Nowe-go Przymierza, przez które Lud Wybrany stanie się w pełnym znacze-niu Ludem Jahwe, złożonym z wszystkich narodów (por. Iz 66,18-24; Za 2,15). Jezus był świadomy tej orientacji Starego Testamentu i jako podstawowy cel swojej działalności postawił zebranie Ludu Bożego czasów ostatecznych. Ujawniło się to szczególnie w przepo-wiadaniu Królestwa Bożego. Jezus poświadczył, że królowanie Boga, które sławili Psalmiści i zapowiadali Prorocy, przychodzi do ludzi wła-śnie teraz – w Nim i przez Niego.

ROZWINIĘCIE

Po zmartwychwstaniu Jezusa pierwsi chrześcijanie zaczęli dostrze-gać, że właśnie oni stanowią nowy, zapowiadany przez Proroków, Lud Boży.

Katecheta prosi o odczytanie tekstów:

„Wy zaś jesteście wybranym plemieniem, królewskim kapłań-stwem, narodem świętym, ludem [Bogu] na własność przeznaczonym, abyście ogłaszali dzieła potęgi Tego, który was wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła, wy, którzyście byli nie-ludem, teraz zaś jesteście ludem Bożym, którzyście nie dostąpili miłosierdzia, teraz zaś jako ci, którzy miłosierdzia doznali” (1P 2,9-10).

&

133

„w całym postępowaniu stańcie się wy również świętymi na wzór Świętego, który was powołał. (...) Wiecie bowiem, że z waszego, odzie-dziczonego po przodkach złego postępowania zostaliście wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako Baranka niepokalanego i bez zmazy” (1P 1,15.18-19).

„I usłyszałem donośny głos mówiący od tronu:Oto przybytek Boga z ludźmi:i zamieszka wraz z nimii będą oni Jego ludema On będzie «Bogiem z nimi»” (Ap 21,3).

Uczniowie odpowiadają na postawione przez katechetę pytania:

– Jak św. Piotr określił wspólnotę chrześcijan?– W jaki sposób chrześcijanie stali się Ludem Nowego Przymierza?– Jaka jest relacja między Bogiem a Jego ludem?

Bóg wybrał sobie naród izraelski, z którym zawarł Przymierze i który stopniowo pouczał. Było to jednak przygotowanie do nowego i doskonałego Przymierza, które zostało zawarte w Chrystusie. Chry-stus ustanowił to Nowe Przymierze w swojej krwi, powołując lud, który nie według pochodzenia, lecz dzięki Duchowi Świętemu sta-nowi jedno. Nowy Lud Boży – Kościół, stał się wobec całej ludzkości reprezentantem i świadkiem uobecniającym Nowe Przymierze. Warun-kiem przynależności do niego jest wiara w Jezusa oraz chrzest. Można zatem powiedzieć, że przejęcie wyrażenia „Lud Boży” przez Nowy Testament wskazuje na świadomość zasadniczej jedności dziejów zbawienia i ścisłego wpisania w nie Kościoła.

Uczeń czyta tekst z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Lud Boży posiada cechy charakterystyczne (…):– Jest on Ludem Bożym: Bóg nie jest własnością żadnego naro-

du. To On nabył dla siebie lud tych, którzy kiedyś nie byli ludem: «wybrane plemię, królewskie kapłaństwo, naród święty» (1P 2,9);

– Członkiem tego Ludu staje się człowiek nie przez narodzenie fizyczne, ale przez «narodzenie z wysoka», «z wody i z Ducha» (J 3,3-5), to znaczy przez wiarę w Chrystusa i chrzest;

134

– Zwierzchnikiem (Głową) tego Ludu jest Jezus Chrystus (namasz-czony, Mesjasz); ponieważ to samo namaszczenie, czyli Duch Święty, spływa z Głowy na Ciało, dlatego jest on «Ludem mesjań-skim»;

– «Udziałem tego Ludu jest godność i wolność synów Bożych, w których sercach Duch Święty mieszka jak w świątyni»;

– «Jego prawem jest nowe przykazanie miłości, tak jak umiło-wał nas sam Chrystus». Jest to «nowe» prawo Ducha Świętego (Rz 8,2; Ga 5,25);

– Jest posłany, aby być solą ziemi i światłem świata. «Stanowi dla całego rodzaju ludzkiego potężny zalążek jedności, nadziei i zbawienia»;

– «Jego celem jest Królestwo Boże, zapoczątkowane na ziemi przez samego Boga, mające rozszerzać się coraz dalej, aż na koń-cu wieków dopełnione zostanie również przez Boga»” (KKK 782).

Uczniowie odpowiadają na następujące pytania:

– W jaki sposób stajemy się członkami Ludu Bożego?– Kto jest Głową Ludu Bożego?– Co jest udziałem członków Ludu Bożego?– Jakie jest prawo tego Ludu?– Do czego jest posłany Lud Boży?– Co jest jego celem?

Jezus Chrystus powołał i ukształtował Lud Nowego Przymierza po to, aby był znakiem i narzędziem Królestwa Bożego. Przez chrzest chrześcijanie są uzdolnieni i powołani do uczestnictwa w potrójnej misji Jezusa Chrystusa. Potwierdza to liturgia chrzcielna w obrzę-dzie namaszczenia olejem świętym: „Bóg wszechmogący, Ojciec Pana naszego, Jezusa Chrystusa, który Cię uwolnił od grzechu i odrodził z wody i z Ducha Świętego, On sam namaszcza Ciebie Krzyżmem zba-wienia, abyś włączony(a) w Lud Boży wytrwał(a) w jedności z Chry-stusem Kapłanem, Prorokiem i Królem na życie wieczne” (Obrzędy chrztu dzieci, s. 118).

Funkcja kapłańska oznacza, że ochrzczeni są powołani do skła-dania Bogu duchowych ofiar, wyznawania wiary przez przyjmowa-nie sakramentów, modlitwę i czynną miłość, do dawania świadectwa

135

o Chrystusie i głoszenia mocy Tego, który ich wezwał z ciemności do światła. Funkcja prorocka oznacza, że członkowie Ludu Bożego zobowiązani są do przyjmowania Słowa Bożego, do niezachwianego trwania w wierze, wnikania w prawdy wiary i pełnego stosowania ich w życiu oraz do dawania świadectwa nadziei życia wiecznego, która w nich jest. Funkcja królewska oznacza, że dla tego, kto oddał swe życie Chrystusowi „służyć Mu – znaczy panować” (LG 36). Chrystus, Król wszechświata „nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mt 20,28). Lud Boży urzeczywist-nia zatem swoją „godność królewską”, żyjąc zgodnie z powołaniem do służby z Chrystusem.

Wiemy, że Lud Boży różnicuje się na trzy stany życia: laikat, hie-rarchię i stan życia konsekrowanego. Wszystkie one zachowują wła-ściwą sobie tożsamość, a zarazem mają wspólny udział w godności i misji Chrystusa na mocy sakramentu chrztu, przy czym szczegól-ny udział mają w tej godności i misji ci, którzy otrzymali sakrament święceń. Wszystkie te stany życia, a więc cały Lud Boży, przez wiarę i sakrament chrztu, stają się uczestnikami „godności i wolności synów Bożych, w których sercach Duch Święty mieszka jak w świątyni”.

Odczytanie i analiza fragmentu katechezy Jana Pawła II.

„Kościół musi być ową wspólnotą braterską, gdzie można odzyskać siły, dzielić radość i troski, zjednoczyć się w wierze i modlitwie, razem sprawować uroczyście w Eucharystii ofiarę Krzyża oraz rzeczywistą i tajemniczą obecność Chrystusa zmartwychwstałego, karmić się Nim i Jego Duchem. (...) Zajmijcie swoje miejsce we wspólnocie parafialnej, bądźcie obecni, ażeby dać Kościołowi nową młodość, ażeby wciąż bar-dziej oblicze jego było «bez zmazy i zmarszczki», tak jak tego pragnie Chrystus” (Jan Paweł II, Jaka jest moralność chrześcijanina, w: Stworze-ni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991, s. 87).

– W jaki sposób mamy angażować się w życie wspólnoty Kościoła?

Na mocy tego obdarowania cały Lud Boży jest powołany do świętości, czyli doskonałej miłości, niezależnie w jakim stanie żyje i jakie funkcje czy zadania życiowe pełni.

136

ZAKOŃCZENIE

Żyjąc w Kościele, chrześcijanie tworzą wspólnotę nie tylko z Chry-stusem, ale też między sobą. Otrzymują potrzebne łaski do życia. Przynależność do wspólnoty Kościoła stawia konkretne wymagania. Jest to przede wszystkim wierność nakazom Ewangelii, życie w stanie łaski uświęcającej oraz służba bliźniemu.

Pomyślmy:– W jaki sposób angażuję się w życie wspólnoty Kościoła?– Jak często pamiętam w modlitwie o swojej wspólnocie parafial-

nej?

ZESZYT UCZNIA

Zapis tekstu Katechizmu Kościoła Katolickiego – KKK 782.

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę za Kościół święty.

MODLITWA

Panie należymy do Twojego Kościoła,oczyść nas z grzechów naszych,ażeby bardziej czystym był Kościół.Pomnóż w nas miłosierdzie,ażeby Kościół lepiej świadczył o Twojej Miłości.Pomnóż naszą gorliwość dla Ewangelii,wcielaj nas jak najmocniej do Twojego Kościoła,byśmy spełnili nasze posłannictwowidzialnych członków Kościoła.

(F. Grudniok, Służyć ludziom, Kraków 1983, s. 158).

J

?

H

X

137

20. MARYJA WZOREM WIARY KOŚCIOŁA

Cel ogólnyUkazanie roli Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła.Zachęcenie do naśladowania Maryi w pielgrzymce wiary i swoim życiu.


– wymienia działania, które podejmowała Maryja na drodze pielgrzymowa-nia ku Bogu,

– wylicza święta maryjne,– streszcza scenę Zwiastowania,– objaśnia, w jaki sposób Maryja prowadzi nas po ścieżkach wiary,– wskazuje, jak można naśladować Maryję,– redaguje modlitwę do Matki Bożej.– podejmuje postawę zwracania się o wstawiennictwo do Maryi, – dziękuje Maryi za otrzymane łaski.


w grupach, rozmowa kierowana, niedokończone zdanie.

Środki dydaktycznePismo Święte; Jan Paweł II, Redemptoris Mater; karty pracy; obrazki

przedstawiające Matkę Bożą; płyta z muzycznymi utworami maryjnymi.

MODLITWA

„Zdrowaś Maryjo”.

WPROWADZENIE

Odczytanie wstępu z podręcznika ucznia.

„Od wielu lat żyję w małym miasteczku, gdzie nabożeństwa są smutne. Nie odczuwa się zbytnio ducha wspólnoty. Trzeba wiele wytrwałości, aby w tych warunkach nie zrezygnować z chodzenia

X

+

138

do kościoła. To wszystko sprawiło, że miałam bardzo negatywne zdanie o Kościele. Było to do czasu, kiedy udałam się z pielgrzymką do La Salette. Zaraz po przyjeździe zobaczyłam małą tabliczkę z pro-stym zaproszeniem: «Chodźcie, moje dzieci mam wam coś do powie-dzenia». Podczas modlitwy zrozumiałam, że Maryja, Matka Kościo-ła pragnie, abym kochała Kościół, tak jak Ona. Jeśli się kogoś kocha całym sercem, przyjmuje się go takim, jakim jest. Iwona” („Jezus żyje”, nr 6, 1998, s. 6).

Maryja nieustannie prowadzi nas po ścieżkach naszej wiary, tak byśmy mogli odnaleźć Jej Syna. Ukazuje nam sens naszego życia i pomaga pełniej być chrześcijaninem. W momencie Zwiasto-wania uwierzyła, że „dla Boga nie ma nic niemożliwego”. Nigdy tego zawierzenia nie cofnęła. Ona uczy nas heroizmu wiary, gdy zano-simy za Jej wstawiennictwem nasze prośby do Boga. Uczy odkrywa-nia powołania przez słuchanie i przyjmowanie słowa Bożego. Swoim życiem ukazuje nam, jaka powinna być nasza wiara.

ROZWINIĘCIE

Katecheta podaje do dyskusji stwierdzenie: „Matka Boża jest niewiastą, której «łatwiej» było żyć i wierzyć”.Należy krótko uzasadnić swoje przekonanie.

Praca w grupach:Klasę dzielimy na grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy. Czas

pracy 10 minut.Uczniowie odpowiadają na postawione pytania.

– W czym przejawiała się dojrzała postawa wiary Maryi?

Grupa I„W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta

w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imie-niem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, <błogosławiona jesteś między niewiastami>».

Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo,

&

139

znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, które-mu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Naj-wyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie pano-wał nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». Na to rzekła Maryja: «Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa!». Wtedy odszedł od Niej anioł” (Łk 1,26-38).

Grupa II„Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była

tam Matka Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: «Nie mają już wina». Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to Moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina Moja?» Wte-dy Matka Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. Rzekł do nich Jezus: «Napełnijcie stągwie wodą!». I napełnili je aż po brzegi. Potem do nich powiedział: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu!» Oni zaś zanieśli. A gdy staro-sta weselny skosztował wody, która stała się winem – nie wiedział bowiem, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wie-dzieli – przywołał pana młodego i powiedział do niego: «Każdy czło-wiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory». Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie” (J 2,1-11).

Grupa III„A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego,

Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (J 19,25-27).

140

Grupa IV„A to «posłuszeństwo wiary» ze strony Maryi w ciągu całej dro-

gi posiadać będzie zadziwiające podobieństwo do wiary Abrahama. Podobnie jak ten patriarcha całego Ludu Bożego, tak i Maryja, w ciągu całej drogi swego uległego, macierzyńskiego fiat, będzie potwierdzać, iż «wbrew nadziei uwierzyła nadziei». Na niektórych zaś etapach tej drogi nabierze szczególnej wymowy błogosławieństwo Tej, «która uwierzyła». Uwierzyć – to znaczy «powierzyć siebie» samej istotnej prawdzie słów Boga żywego, znając i uznając z pokorą, «jak niezba-dane są Jego wyroki i niezgłębione Jego drogi» (por. Rz 11,33). Mary-ja, która z odwiecznej woli Najwyższego znalazła się – rzec można – w samym centrum owych «niezgłębionych dróg» oraz «niezbadanych wyroków» Boga, poddaje się w półcieniu wiary, przyjmując całkowi-cie i z sercem otwartym to wszystko, co było przewidziane w planie Bożym” (Jan Paweł II, Redemptoris Mater, 14).

Grupa V„Dla ówczesnego Kościoła i dla Kościoła wszystkich czasów Mary-

ja była i pozostaje nade wszystko Tą «błogosławioną, która uwierzy-ła»: uwierzyła pierwsza. Od chwili zwiastowania i poczęcia, od chwili narodzenia w stajni betlejemskiej, szła krok w krok z Jezusem w swojej macierzyńskiej pielgrzymce wiary. Szła poprzez lata Jego życia ukrytego w Nazarecie, szła w okresie zewnętrznego oddalenia, gdy rozpoczął «czynić i nauczać» pośród Izraela – szła nade wszystko poprzez straszliwe doświadczenie Golgoty. Teraz, gdy Maryja znajdu-je się z Apostołami w jerozolimskim Wieczerniku, u progu narodzin Kościoła, wiara Jej, zrodzona ze słów zwiastowania, znajduje potwier-dzenie. (...) Pozostała wciąż Tą, która podobnie jak Abraham «wbrew nadziei uwierzyła nadziei»” (Jan Paweł II, Redemptoris Mater, 26).

Przedstawiciele grup zapisują na tablicy cechy wiary Maryi.

Katecheta podsumowuje wypowiedzi uczniów.

Maryja to Niewiasta Zawierzenia, realizująca swoje powołanie przez:

– posłuszeństwo wiary,– współdziałanie z łaską Bożą,– wrażliwość na działanie Ducha Świętego,– heroiczne zawierzenie Bogu,

141

– uległość rozumu i woli,– słuchanie i rozważanie w sercu słowa Bożego.

ZAKOŃCZENIE

Na Soborze w Nicei w 787 r. ogłoszono, że można czcić wizerunki Maryi, aniołów i świętych razem z wizerunkiem krzyża. Maryi odda-jemy cześć i pamięć przez święta liturgiczne, pielgrzymki do miejsc kultu. Każdy kraj ma swoje narodowe maryjne sanktuarium. Najważ-niejsza jest jednak nasza osobista decyzja naśladowania Maryi i wpro-wadzania wzoru Jej miłości w życie.

Katecheta dzieli klasę na trzy grupy. Zadaniem każdej z nich jest wypisanie na kartkach różnych form oddawania czci Matce Bożej (osobistych, liturgicznych, ludowych). Po wykonaniu tego zadania kart-ki trzeba ułożyć w słupkach i przykleić na szarym papierze z napisem: Formy kultu Maryi.

Następnie katecheta przedstawia Maryjny Kalendarz Liturgiczny Kościoła Powszechnego.

UROCZYSTOŚCI:– Świętej Bożej Rodzicielki (1 stycznia)– Zwiastowanie (25 marca)– Wniebowzięcie NMP (15 sierpnia)– Niepokalanego Poczęcia (8 grudnia)

(w Polsce:)– NMP Królowej Polski (3 maja)– MB Częstochowskiej (26 sierpnia)

ŚWIĘTA:– Ofiarowania Pańskiego (2 lutego)– Nawiedzenia NMP (31 maja)– Narodzenia NMP (8 września)

WSPOMNIENIA:– NMP Wspomożycielki Wiernych (24 maja)– Niepokalanego Serca NMP (sobota po uroczystości Najświęt-

szego Serca Pana Jezusa)

J

142

– NMP z Góry Karmel (16 lipca)– NMP Bolesnej (15 września)– NMP Królowej Różańca świętego (7 października)– NMP z Lourdes (11 lutego)– Najświętszego Imienia Maryi (12 września)

Kolejnym etapem katechezy jest praca uczniów w tych samych trzech grupach. Każda grupa losuje kartkę z uroczystością, świętem bądź wspomnieniem maryjnym. Uczniowie układają modlitwę z wezwa-niem maryjnym, w kontekście danego święta lub uroczystości.

np. Maryjo Niepokalanie Poczęta, ucz nas życia w czystości...

ZESZYT UCZNIA

1. Maryja w sposób doskonały zrealizowała swoje powołanie. Swoim życiem wskazuje znaczenie wiary otwierającej drogę do Jezu-sa i prowadzącej do zbawienia. Taka postawa również od nas wymaga dojrzałej wiary, czyli:

– wsłuchania się w słowo Boże,– zachowywania i rozważania go w swoim sercu,– wypełniania w życiu.2. Cechy wiary Maryi (uczniowie przepisują z tablicy).

PRACA DOMOWA

Napisz, jak można naśladować Maryję w codziennym życiu.

MODLITWA

Trzy wezwania z Litanii loretańskiej, po których uczniowie odpo-wiadają:

Módl się za nami.

np. Stolico mądrości, Wspomożenie wiernych, Matko dobrej rady.

X

?

H

143

21. OTRZYMALIŚCIE DUCHA PRZYBRANIA ZA SYNÓW

Cel ogólnyUkazanie zadań, jakie wynikają z synostwa Bożego.Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za dar synostwa.


– wymienia warunki osiągnięcia dziecięctwa Bożego,– wyjaśnia rolę sakramentu chrztu świętego,– wskazuje Chrystusa jako wzór synostwa Bożego,– określa, w czym może naśladować Jezusa,– ocenia swoje życie jako dziecka Bożego,– dowodzi, że człowiek podniesiony jest do godności dziecka Bożego,– przyjmuje odpowiedzialność za wypełnianie zadań, jakie wynikają

z synostwa Bożego,– wyraża wdzięczność Bogu za dar synostwa.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, śpiew, pogadanka,

rozmowa kierowana, metaplan, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, homilia Benedykta XVI,

Kraków, 28 maja 2006 r., karty pracy.

MODLITWA

Śpiew: „Liczę na Ciebie, Ojcze”.

Liczę na Ciebie, Ojcze, liczę na miłość Twą.Liczę na Ciebie, Ojcze, na Twą Ojcowską dłoń.Liczę na Ciebie, Ojcze, liczę na każdy dzień.Liczę na Ciebie, ufam Tobie. I nie zawiodę się.

X

144

WPROWADZENIE

Odczytanie świadectwa z podręcznika.

„Pewien misjonarz w Afryce ochrzcił 80-letniego Murzyna. Po dwóch latach człowiek ten ciężko zachorował. Wezwany doń mi-sjonarz zapytał chorego, ile ma lat. Ten odpowiedział: – «Dwa lata...». Misjonarz zaśmiał się. Wówczas staruszek wytłumaczył mu, że dopie-ro od chrztu zaczął żyć po ludzku i dlatego liczy swój wiek od tej chwili” (K. Pietrzyk, Trzy minuty dla Boga, Warszawa 1985, s. 30).

Przez chrzest święty zostaliśmy odrodzeni do nowego życia i zobowiązani do wierności Bogu. Zostaliśmy wyzwoleni spod nie-woli grzechu, a przez to wezwani do miłości. Jako dzieci Boga wie-my, że całe nasze życie to nieustanna walka dobra ze złem, walka wewnętrzna, zmaganie się w drodze do Królestwa Niebieskiego.

Żyjemy w różnych rodzinach i odmienne są relacje zachodzące między ich członkami. Często zapominamy, że sami jesteśmy dla sie-bie jedną wielką rodziną, ze względu na wspólne pochodzenie od Boga Stworzyciela. Nie jest On tylko Dawcą życia. Jest także naszym Ojcem, ponieważ dał nam godność dzieci Bożych. Mówi o tym Pismo Święte.

ROZWINIĘCIE

Odczytanie i analiza tekstów źródłowych.

„On przywołał dziecko, postawił je przed nimi i rzekł: «Zapraw-dę, powiadam wam: Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzie-ci, nie wejdziecie do Królestwa niebieskiego. Kto się więc uniży jak to dziecko, ten jest największy w Królestwie niebieskim. I kto by przyjął jedno takie dziecko w imię moje, Mnie przyjmuje. Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza»” (Mt 18,2-6).

– Jakie warunki należy spełnić, aby wejść do Królestwa niebie-skiego?

+

&

145

„Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie

– jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca. (...) Otóż, jeżeli umarliśmy razem z Chrystusem, wierzymy, że z Nim również żyć będziemy, wiedząc, że Chrystus powstawszy z martwych już więcej nie umiera, śmierć nad Nim nie ma już władzy. Bo to, że umarł, umarł dla grzechu tylko raz, a że żyje, żyje dla Boga. Tak i wy rozumiejcie, że umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie” (Rz 6,3-4.8-11).

– Jaką rolę pełni sakrament chrztu świętego?

„Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec:Zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi:I rzeczywiście nimi jesteśmy.Świat zaś dlatego nas nie zna,Że nie poznał Jego.Umiłowani, obecnie jesteśmy dziećmi Bożymi,Ale jeszcze się nie ujawniłoCzym będziemy.Wiemy, że gdy się objawi,Będziemy do Niego podobni,Bo ujrzymy Go takim, jakim jest.Każdy zaś, kto pokłada w Nim tę nadzieję,Uświęca się, podobnie jak On jest święty” (1J 3,1-3).

– Do czego prowadzi nas droga dziecięctwa Bożego?

„Praktykowanie życia moralnego ożywianego przez miłość daje chrześcijaninowi duchową wolność dzieci Bożych. Nie stoi on już przed Bogiem z lękiem jak niewolnik, ani jak najemnik oczekujący zapłaty, lecz jak syn, który odpowiada na miłość Tego, który «sam pierwszy nas umiłował» (1J 4,19)” (KKK 1828).

– Kiedy osiągamy wolność dziecka Bożego?

146

Bóg-Człowiek przyszedł do nas nie jak do poddanych, ale jak do wolnych ludzi. Nauczał o Prawdzie, czynił cuda, zmarł i zmar-twychwstał, wreszcie dał swego Ducha, który ma moc uczynienia nas dziećmi Boga Wiecznego. Początkiem naszej drogi w zjednocze-niu z Bogiem jest przyjęcie sakramentu chrztu świętego. Jeśli chcemy, możemy być Jego dziećmi i dziedziczyć wieczność.

– W jaki sposób chrześcijanie realizują drogę dziecka Bożego?

Uczniowie w zespołach metodą metaplanu odpowiadają na pytanie.

Jak jest? Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?

Jak powinno być? Wnioski

Prezentacja pracy na forum klasy.

Podsumowaniem naszych rozważań niech będą słowa papieża Benedykta XVI, który daje nam wskazówki, jak realizować powołanie dziecka Bożego.

„Również ja, Benedykt XVI, następca papieża Jana Pawła II:– proszę was, byście stojąc na ziemi, wpatrywali się w niebo –

w Tego, za którym od dwóch tysięcy lat podążają kolejne pokolenia żyjące na naszej ziemi, odnajdujące w Nim ostateczny sens istnienia;

– proszę was, byście umocnieni wiarą w Boga, angażowali się żarliwie w umacnianie Jego Królestwa na ziemi, Królestwa dobra, sprawiedliwości, solidarności i miłosierdzia;

– proszę was, byście odważnie składali świadectwo Ewange-lii przed dzisiejszym światem, niosąc nadzieję ubogim, cierpiącym, opuszczonym, zrozpaczonym, łaknącym wolności, prawdy i pokoju;

– proszę was, byście czyniąc dobro bliźniemu i troszcząc się o dobro wspólne, świadczyli, że Bóg jest Miłością;

– proszę was w końcu byście skarbem wiary dzielili się z innymi narodami Europy i świata” (Benedykt XVI, Kraków, 28 maja 2006 r.).

147

Dziecięctwo Boże wymaga zaangażowania w życie codzienne przy współpracy z łaską Bożą. Bez względu na to, gdzie się znajdu-ję, jaką spełniam posługę, zawsze należy pamiętać o godności i zada-niach chrześcijanina.

ZAKOŃCZENIE

Jan Paweł II odwiedzając wadowicki kościół w czasie I pielgrzym-ki do Ojczyzny, ukląkł przy chrzcielnicy, gdzie był ochrzczony i uca-łował ją. W tym miejscu zaczęło się jego chrześcijańskie życie, pełne cierpienia i bólu, ale również dające chwile radości i chwały. Warto tak, jak papież stanąć przy chrzcielnicy, gdzie byliśmy ochrzczeni. W modlitwie podziękować za rodziców, chrzestnych, kapłana udziela-jącego tego sakramentu oraz wszystkich dobrych ludzi prowadzących nas po ścieżkach życia duchowego.

Postawa dziecka Bożego pozwala nam bardziej i autentycznie otworzyć się na drugiego człowieka, lepiej kochać naszych bliskich i wszystkich ludzi. Aby ją ukształtować trzeba bardziej poznawać Boga przez lekturę i rozważanie Pisma Świętego, osobistą i wspólnotową modlitwę, życie sakramentalne.

Pomyślmy:– W jaki sposób staram się wypełniać wolę Boga w swoim życiu?– W czym mogę naśladować Jezusa?– Jak często modlę się do Ducha Świętego?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią wnioski z metaplanu.

PRACA DOMOWA

Pomódl się o łaskę naśladowania Chrystusa na drodze duchowego rozwoju.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

J

X

?

H

148

22. SAKRAMENT POJEDNANIA – CHRZEŚCIJAŃSKIE PRZEBACZENIE

Cel ogólnyUkazanie skutków sakramentu pokuty i pojednania. Kształtowanie postawy otwartości na łaskę płynącą z sakramentu

pokuty.Wyjaśnienie nauki Kościoła o przebaczeniu i pokucie.


– wymienia warunki sakramentu pokuty i pojednania,– podaje, czym jest „przebaczenie” i „pokuta”,– objaśnia, dlaczego należy się zadośćuczynienie Bogu i bliźniemu za popeł-

nione grzechy,– uzasadnia, dlaczego ludzie powinni przebaczać sobie wzajemnie,– wykrywa, że powinien przebaczać swojemu bliźniemu,– ocenia, jak często korzysta z sakramentu pokuty,– analizuje, jak wygląda jego pojednanie z Bogiem,

– przyjmuje postawę otwartości na łaskę płynącą z sakramentu pokuty,– podejmuje odpowiedzialność za właściwe przeżycie sakramentu pokuty

i pojednania.


dyskusja, rozmowa kierowana, parafraza, autorefleksja, śpiew.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Reconcilia-

tio et paenitentia.

MODLITWA

„Akt żalu”.

X

149

WPROWADZENIE

Odczytanie wstępu z podręcznika ucznia.

„Objawiając się siostrze Faustynie Pan Jezus mówił: «wystarczy przystąpić do stóp zastępcy mojego z wiarą i powiedzieć mu nędzę swoją, a cud Miłosierdzia Bożego okaże się w całej pełni. Choćby dusza była jak trup rozkładająca się i choćby po ludzku już nie było wskrze-szenia i wszystko już stracone, nie tak jest po Bożemu, cud Miłosier-dzia Bożego wskrzesza tę duszę w całej pełni.

Kiedy się zbliżasz do spowiedzi, wiedz o tym, że Ja sam w kon-fesjonale czekam na ciebie, zasłaniam się tylko kapłanem, lecz sam działam w duszy. Tu nędza duszy spotyka się z Bogiem Miłosierdzia... z tego Źródła Miłosierdzia czerpać można łaski jedynie naczyniem ufności. Jeżeli ufność będzie wielka, hojności Mojej nie ma granic»” („Miłujcie się”, nr 3-4, 1995).

Katecheta podejmuje rozmowę z uczniami na temat przebaczania innym, spowiedzi, trudności przy spowiadaniu się i potrzeby wyznawa-nia grzechów.

Człowiek żyjący we współczesnym świecie jest skłonny widzieć źródło zła nie w sobie, lecz w materii, w drugim człowieku, w sytu-acji – bo przecież wszyscy tak postępują. Człowiek naszych czasów przez wpływy prądów laicyzujących tworzy w swoim życiu brak poczucia winy i odpowiedzialności za czyny popełnione wobec Boga i człowieka.

Człowiek, gdy grzeszy jest słaby, ulega skłonności do zła. Jednak chce się z tego zła uwolnić lub szuka usprawiedliwienia, chce napra-wić zło, które uczynił i szuka tego, który by go wysłuchał.

To łaska Boża, nawrócenie i pokuta jedna człowieka z Bogiem w Kościele. Dzięki temu człowiek otrzymuje przebaczenie i odpusz-czenie win i przechodzi ze śmierci do życia – życia na płaszczyźnie duchowej jedności z Bogiem. Jednak sakrament pojednania wyma-ga podjęcia trudu. Czasem decyzja o przystąpieniu do sakramentu pojednania jest trudna. Szuka się wtedy argumentów przeciwko temu sakramentowi.

Sakrament ten chcą niektórzy zastąpić różnymi formami odsłaniania duszy – telefonem zaufania, listem do gazet, spotkaniem

+

150

z psychoanalitykiem itp. Jednak różnica między tymi sposobami a spowiedzią jest zasadnicza. To Chrystus w sakramencie pokuty i pojednania daje przez pośrednictwo kapłana łaskę rozgrzeszenia i uzdrowienia temu, kto o to szczerze zabiega.

Nowy Testament poucza, iż nawrócenie musi zmieniać postę-powanie człowieka i sprawiać odnowę życia. Istotną rolę spełnia tu przebaczenie i pokuta. Człowiek chcąc dostąpić przebaczenia Bożego, sam musi być nastawiony na przebaczanie innym. Pokuta zaś to pewien złożony etap życia człowieka, który uświadamia sobie popełnione zło, uznaje swoją winę, żałuje za grzechy i jest gotowy ponieść za nie odpowiedzialność – zadośćuczynić.

– Jakie istotne elementy są potrzebne, by sakrament pokuty i pojednania był ważnie i godnie przeżyty?

Uczniowie wymieniają warunki sakramentu pokuty i pojednania oraz zapisują je na tablicy.

ROZWINIĘCIE

Istotę powrotu człowieka do Boga przedstawił Chrystus w przy-powieści o miłosiernym Ojcu.

Odczytanie i analiza fragmentu Pisma Świętego – Łk 15,11-24.

„Powiedział też: «Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: <Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przy-pada>. Podzielił więc majątek między nich. Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko wydał, nastał cięż-ki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, któ-rymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to robotników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był

&

151

jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. A syn rzekł do niego: <Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem>. Lecz ojciec rzekł do swoich sług: <Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, ponieważ ten syn mój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się>. I zaczęli się bawić. Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. Ten mu rzekł: <Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdro-wego>. Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. Lecz on odpowiedział ojcu: <Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. Skoro jednak wró-cił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kaza-łeś zabić dla niego utuczone cielę>. Lecz on mu odpowiedział: <Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się>»” (Łk 15,11-32).

– Dlaczego syn marnotrawny odszedł od Ojca?– W jaki sposób dokonywała się wewnętrzna przemiana syna?– W jaki sposób przyjął Ojciec marnotrawnego syna?

Na tablicy wypisujemy w kolumnie poszczególne etapy:a) stan szczęścia,b) pragnienie autonomii,c) roztrwonienie majątku,d) świadomość nędzy,e) zrozumienie sytuacji,f) plan powrotu,g) powrót,h) wyznanie zła,i) reakcja Ojca.

Następnie młodzież przypomina warunki sakramentu pokuty i pojednania oraz dokonuje aktualizacji w świetle etapów w wyżej wymienionej przypowieści.

152

Odczytanie i analiza fragmentów Katechizmu Kościoła Katolickiego dotyczących warunków sakramentu pokuty.

„Wśród aktów penitenta żal za grzechy zajmuje pierwsze miejsce. Jest to «ból duszy i znienawidzenie popełnionego grzechu z postano-wieniem nie grzeszenia w przyszłości»” (KKK 1451).

„Gdy żal wypływa z miłości do Boga miłowanego nade wszystko, jest nazywany «żalem doskonałym» lub «żalem z miłości» (contritio). Taki żal odpuszcza grzechy powszednie. Przynosi on także przebacze-nie grzechów śmiertelnych, jeśli zawiera mocne postanowienie przy-stąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy tylko będzie to możliwe” (KKK 1452).

– Jakie miejsce zajmuje żal za grzechy wśród aktów penitenta?– Z czego wypływa i co daje żal za grzechy?

„Wyznanie grzechów (spowiedź), nawet tylko z ludzkiego punk-tu widzenia, wyzwala nas i ułatwia nasze pojednanie z innymi. Przez spowiedź człowiek patrzy w prawdzie na popełnione grzechy, bierze za nie odpowiedzialność, a przez to na nowo otwiera się na Boga i na komunię Kościoła, by umożliwić nową przyszłość” (KKK 1455).

„Wyznanie grzechów wobec kapłana stanowi istotną część sakra-mentu pokuty: «Na spowiedzi penitenci powinni wyznać wszystkie grzechy śmiertelne, których są świadomi po dokładnym zbadaniu sie-bie, chociaż byłyby najbardziej skryte i popełnione tylko przeciw dwu ostatnim przykazaniom Dekalogu, ponieważ niekiedy ciężej ranią one duszę i są bardziej niebezpieczne niż popełnione jawnie»” (KKK 1456).

– Jaką spełnia rolę wyznanie grzechów podczas spowiedzi świę-tej?

„Wiele grzechów przynosi szkodę bliźniemu. Należy uczynić wszystko, co możliwe, aby ją naprawić (na przykład oddać rzeczy ukradzione, przywrócić dobrą sławę temu, kto został oczerniony, wynagrodzić krzywdy). Wymaga tego zwyczajna sprawiedliwość. Ponadto grzech rani i osłabia samego grzesznika, a także jego rela-cję z Bogiem i z drugim człowiekiem. Rozgrzeszenie usuwa grzech,

153

ale nie usuwa wszelkiego nieporządku, jaki wprowadził grzech. Grzesznik podźwignięty z grzechu musi jeszcze odzyskać pełne zdro-wie duchowe. Powinien zatem zrobić coś więcej, by naprawić swoje winy: powinien «zadośćuczynić» w odpowiedni sposób lub «odpoku-tować» za swoje grzechy. To zadośćuczynienie jest nazywane także «pokutą»” (KKK 1459).

– Dlaczego należy się zadośćuczynienie Bogu i bliźniemu za popełnione grzechy?

Każdy człowiek jest grzeszny, każdy człowiek może przyjść do swojego Ojca i powiedzieć: Ojcze zgrzeszyłem – proszę Cię, prze-bacz mi. Dlatego teraz wstańmy i prośmy Jezusa, aby przebaczył nam nasze grzechy.

Wspólne odmówienie „Aktu żalu”.

Katecheta dzieli klasę na dwuosobowe zespoły, rozdaje kartki i fla-mastry. Na tablicy należy umieścić plansze z następującymi tekstami:

– „i odpuść nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym wino-wajcom” (Mt 6,12).

– „Czyż więc i ty nie powinieneś był ulitować się nad twoim współ-sługą, jak ja ulitowałem się nad tobą?” (Mt 18,33).

Zadaniem uczniów jest sparafrazowanie wskazanych tekstów, uży-wając innych własnych sformułowań, aby dokładnie oddały sens zamie-rzony przez autora. Pozwoli to uczniom głębiej wniknąć w tekst Pisma Świętego.

ZAKOŃCZENIE

Ojciec Święty Jan Paweł II wskazuje na wielki dar i ogromne zna-czenie pojednania z Bogiem w sakramencie pokuty.

„trzeba podkreślić, że najcenniejszym owocem przebaczenia uzy-skanego w sakramencie pokuty jest pojednanie z Bogiem, dokonujące się w głębi serca syna marnotrawnego i odnalezionego, którym jest każdy penitent. Należy też dodać, że owe pojednanie z Bogiem rodzi – można powiedzieć – dalsze pojednania, które naprawiają inne rozdar-cia spowodowane przez grzech: penitent, który uzyskał przebaczenie,

J

154

jedna się z samym sobą w głębi własnego ja, odzyskując wewnętrzną prawdę; jedna się z braćmi, w jakiś sposób przezeń skrzywdzonymi i znieważonymi; jedna się z Kościołem, jedna się z całym stworzeniem. Z tej świadomości rodzi się w penitencie po zakończeniu obrzędu pojednania, poczucie wdzięczności – do której zachęca go Kościół – wobec Boga za dar otrzymanego miłosierdzia” (Jan Paweł II, Reconci-lintio et paenitentia, 31).

Sakrament pojednania to dar wielkiego miłosierdzia, w którym człowiek jednoczy się z Bogiem, bliźnim i samym sobą.

Pomyślmy:– Jak często korzystam z sakramentu pokuty?– Jak wygląda moje pojednanie z Bogiem?– Dlaczego mam przebaczać swojemu bliźniemu?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi fragment KKK 1455.

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego ludzie powinni przebaczać.

MODLITWA

Śpiew: „Akt skruchy”.

Panie, przebacz nam!Ojcze, zapomnij nam!Zapomnij nam nasze winy,przywołaj kiedy zbłądzimy!Ojcze, zapomnij nam!

?

H

X

155

23. EUCHARYSTIA SPOTKANIEM Z ŻYJĄCYM CHRYSTUSEM

Cel ogólnyUkazanie Eucharystii jako osobowego spotkania człowieka z żyjącym

Chrystusem.Zachęcenie do postawy wdzięczności za dar spotkania z żyjącym Chry-

stusem.


– przytacza teksty biblijne mówiące o istocie Eucharystii,– definiuje, czym jest „Eucharystia”,– wyjaśnia, na czym polega nasze zjednoczenie z Chrystusem w sakramen-

cie Eucharystii,– objaśnia, jaka była praktyka liturgiczna pierwszych chrześcijan,– uzasadnia, dlaczego Eucharystia jest największym skarbem i świętością

chrześcijan,– wskazuje na wartość, jaką ma dla niego Eucharystia,– dowodzi, dlaczego Eucharystia jest zadatkiem życia wiecznego,– ocenia, jak uczestniczy w Ofierze Mszy Świętej,– wyraża wdzięczność za dar spotkania z Chrystusem,– planuje osobiste dążenie do jedności z Chrystusem Eucharystycznym.


w grupach (okienko informacyjne), autorefleksja.

Środki dydaktyczne

Pismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Nauka Dwunastu Apostołów, (Didache); Sobór Watykański II, Sacrosanctum concilium; Jan Paweł II, Redemptor hominis; karty pracy; tekst drugiej prefacji o Najświęt-szej Eucharystii.

156

MODLITWA

Ty, o Panie Wszechmocny,stworzyłeś wszystko dla imieniaTwegoPokarm i napój dałeś ludziomna pożywienie.Nam zaś darowałeśpokarm duchowy oraz napóji żywot wiecznyprzez Chrystusa, Syna Twego...

(por. Nauka Dwunastu Apostołów, [Didache], s. 3).

WPROWADZENIE


„Nasz syn, gdy miał 5 miesięcy zaczął cofać się w rozwoju. Okazało się, że ma bardzo rzadką chorobę, polegającą na tym, że jego system odpornościowy atakował móżdżek. W szpitalu, w izo-latce, żona i syn spędzili ponad 3 miesiące. Okres choroby Franka był dla nas bardzo trudny i bolesny. Z drugiej strony był to czas, w którym przeżyliśmy bardzo osobiste spotkanie z Panem Bogiem: czas głębo-kiej modlitwy i oddania Mu wszystkiego, co było dla nas najdroższe. Do Agnieszki codziennie przychodził ksiądz z Panem Jezusem, a ja każ-dy dzień rozpoczynałem Mszą świętą. Po wyjściu ze szpitala znaleźli-śmy się w innej rzeczywistości i paradoksalnie, zaczęliśmy odczuwać brak czegoś istotnego: brakowało nam codziennego obcowania z Chry-stusem. Wiele osób pytało, jak dawaliście sobie radę przez te trzy mie-siące. Odpowiedź jest dla nas oczywista: siłę czerpaliśmy z Eucharystii. Odczuwaliśmy wtedy niemal fizyczną bliskość Boga, pochylającego się nad naszym cierpieniem. Dziś jesteśmy wdzięczni Bogu za ten czas i za wszystkie łaski, którymi nas w tym cierpieniu obdarzył. Agnieszka i Paweł” („Jezus żyje”, nr 30, s. 33-34).

Pogadanka na temat znaczenia Eucharystii w życiu człowieka.

+

X

157

Eucharystia jest szczytem i źródłem chrześcijańskiego życia oraz stanowi ośrodek życia i działalności Kościoła. Chrystus przekazał w Eucharystii zbawczą ofiarę swojej męki, śmierci i zmartwychwsta-nia nakazując Kościołowi, aby sprawował ją jako pamiątkę Jego zbaw-czego dzieła.

Eucharystia jest sercem wszystkich sakramentów świętych.

ROZWINIĘCIE

Uroczyste odczytanie tekstu biblijnego przez ucznia.

„A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławień-stwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedźcie, to jest Cia-ło moje». Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: «Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przy-mierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. Lecz powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w króle-stwie Ojca mojego»” (Mt 26,26-29).

Analiza tekstu biblijnego.

– Kiedy Pan Jezus ustanowił sakrament Eucharystii?– Jakimi słowami Jezus ustanowił sakrament Eucharystii?– W jakim celu Chrystus złożył ofiarę ze swego życia?– Jaki wymiar posiada ofiara Chrystusa?

W czasie Ostatniej Wieczerzy Chrystus ustanowił sakrament Eucharystii, by móc przebywać z nami, umacniać nas w wierze i pro-wadzić do swego Ojca.

Praca w grupachWykorzystujemy metodę tzw. „okienka informacyjnego”. Katecheta

rozdaje uczniom kartki formatu A–3, podzielone na cztery części, z zapi-sanym hasłem: EUCHARYSTIA. Zadanie polega na przedstawieniu istoty Eucharystii przez:

1. definicję, opis słowny,2. schemat graficzny, zawierający kluczowe słowa, strzałki, linie itp.,3. metaforę, symbol, porównanie,4. dialog komiksowy związany z tematem.

&

158

Katecheta podkreśla, że chodzi o to, by tę samą rzeczywistość pokazać przy pomocy czterech form wyrazu. Każda z grup otrzymuje oprócz karty pracy także kartki z odpowiednimi tekstami, które pomo-gą im odpowiednio ukierunkować swoją pracę i uzupełnić karty okienka informacyjnego.

Po otrzymaniu powyższych materiałów każda grupa najpierw zapoznaje się z treścią przydzielonych tekstów dotyczących Eucharystii, a potem wypełnia kartę A–3. Czas pracy 15 minut.

Każda grupa odpowiada na postawione pytania, wnioski wykorzy-stuje do uzupełnienia okienka informacyjnego.

EUCHARYSTIA

1) Definicja, opis słowny 2) Schemat graficzny

3) Metafora, porównanie, symbol

4) Dialog komiksowy (dialog mówiący,

czym jest Eucharystia)

Teksty do pracy w grupach:

Grupa I„A gdy nadeszła pora, zajął miejsce u stołu i Apostołowie z Nim.

Wtedy rzekł do nich: «Gorąco pragnąłem spożyć tę Paschę z wami, zanim będę cierpiał. Albowiem powiadam wam: Już jej spożywać nie będę, aż się spełni w królestwie Bożym».

Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie rzekł: «Weź-cie go i podzielcie między siebie; albowiem powiadam wam: odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu, aż przyjdzie królestwo Boże»” (Łk 22,14-18).

– Czym jest Eucharystia w świetle tego tekstu?

Grupa II„Dla urzeczywistnienia tak wielkiego dzieła Chrystus jest zawsze

obecny w swoim Kościele, szczególnie w czynnościach liturgicznych. Jest obecny w ofierze Mszy świętej, czy to w osobie odprawiającego, gdyż «Ten sam, który kiedyś ofiarował się na krzyżu, obecnie ofia-ruje się przez posługę kapłanów», czy też zwłaszcza pod postaciami

159

eucharystycznymi. Obecny jest mocą swoją w sakramentach tak, że gdy ktoś chrzci, sam Chrystus chrzci. Jest obecny w swoim słowie, albowiem gdy w Kościele czyta się Pismo Święte, wówczas On sam mówi. Jest obecny wreszcie, gdy Kościół modli się i śpiewa psalmy, gdyż On sam obiecał: «Gdzie dwaj albo trzej są zgromadzeni w imię moje, tam i Ja jestem pośród nich» (Mt 18,20)” (Sobór Watykański II, Sacrosanctum concilium, 7).

– Gdzie w sposób wyjątkowy spotykamy się z Chrystusem?

Grupa III„Sposób obecności Chrystusa pod postaciami eucharystycznymi

jest wyjątkowy. Stawia to Eucharystię ponad wszystkimi sakramenta-mi i czyni z niej «jakby doskonałość życia duchowego i cel, do którego zmierzają wszystkie sakramenty»” (KKK 1374).

„Eucharystię powinniśmy więc pojmować:jako dziękczynienie i uwielbienie Ojca,jako pamiątkę ofiary Chrystusa i Jego Ciała,jako obecność Chrystusa dzięki mocy Jego słowa i Jego Ducha”

(KKK 1358).

– Jak powinniśmy pojmować Eucharystię?

Grupa IV„Eucharystia jest najświętszym sakramentem tego Zjednoczenia.

Sprawując ją i zarazem w niej uczestnicząc, jednoczymy się z Chry-stusem ziemskim i niebiańskim zarazem, który teraz wstawia się «za nami przed obliczem Boga» (Hbr 9,24; 1J 2,1), ale jednoczymy się zawsze poprzez zbawczy akt Jego ofiary, przez którą nas odkupił, tak że za wielką cenę zostaliśmy nabyci (1Kor 6,20). A wielkość ceny naszego odkupienia świadczy zarazem o tej wartości, jaką człowie-kowi przyznaje sam Bóg, świadczy o naszej godności w Chrystusie” (Jan Paweł II, Redemptor hominis, 20).

– Z Kim jednoczymy się poprzez sakrament Eucharystii?

Przedstawiciele grup prezentują wyniki pracy. Wspólnie dokonu-jemy wyboru najciekawszej pracy, której treść przedstawiciel grupy zapisuje na tablicy, a pozostali uczniowie w zeszytach. Każdą pracę nagradzamy brawami. Wykonane prace możemy zawiesić w sali kate-chetycznej – jako wystrój i pomoc dydaktyczną.

160


Obecność Chrystusa w Eucharystii jest rzeczywista i potwierdza prawdę o „communio”, czyli zjednoczeniu człowieka z Chrystusem i braćmi, by tworzyć Kościół – Mistyczne Ciało, którego Głową jest Chrystus. Eucharystia winna być rozumiana jako organiczna całość w jej tajemnicy, w której Ofiara, Komunia święta i adoracja stanowią jedno.

ZAKOŃCZENIE

Chrystus zawsze czeka na nas w sakramencie Eucharystii. Powin-niśmy uświadomić sobie, że Uczta Eucharystyczna jest najważniej-szym i najwspanialszym spotkaniem, które na ziemi można przeżyć. Pozwala ona człowiekowi iść z niewypowiedzianą radością na spotka-nie z Bogiem, przyjmować Jego zaproszenie do Wieczernika.

Msza święta będzie miała dla człowieka charakter najpiękniejsze-go spotkania z żyjącym Chrystusem, jeśli człowiek będzie miał świa-domość, że Bóg go kocha, a on sam potrafi odwzajemnić tę miłość. Wówczas człowiek odkryje w Eucharystii bogactwo. Człowiek zatem winien jest Bogu wdzięczność za dar, który go z Nim jednoczy.

Celebrowanie Eucharystii wymaga jedności wewnątrz zgroma-dzenia liturgicznego, która przejawia się we wspólnej modlitwie, śpie-wie, gestach, postawach i zostaje pogłębiona przez słuchanie słowa Bożego i Komunię świętą.

Udział w Eucharystii nie może być i nie jest „prywatną sprawą” chrześcijanina. Jezus przychodzi do nas i jednoczy swój Kościół pod-czas Eucharystii. Owocem tego sakramentu będzie postawa służby, umiejętność przebaczania i miłosierdzie wobec bliźnich.

Pomyślmy:– Jaką wartość posiada dla mnie Eucharystia?– Jak często uczestniczę w Ofierze Mszy Świętej?

ZESZYT UCZNIA

Notatkę stanowi treść okienka informacyjnego jednej z grup.

?

J

161

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego Eucharystia jest spotkaniem z żyjącym Chrystu-sem.

MODLITWA

Spraw, prosimy, abyśmy przystępując do uczty sakramentalnej,Przeniknięci Twą łaską, stawali się podobni do Ciebie,naszego Niebieskiego Wzoru,który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Amen.

(por. druga prefacja o Najświętszej Eucharystii)

H

X

162

24. SENS CIERPIENIA – SAKRAMENT NAMASZCZENIA CHORYCH

Cel ogólnyUkazanie sensu cierpienia oraz roli sakramentu namaszczenia chorych

w drodze do życia wiecznego.Kształtowanie postawy służby ludziom chorym i cierpiącym.Zachęcenie do odpowiedzialności za bliskich chorych, którym potrzeb-

ny jest sakrament namaszczenia chorych.


– definiuje sakrament namaszczenia chorych,– podaje znaczenie sakramentu chorych,– wyjaśnia znaczenie pomocy chorym i cierpiącym,– stwierdza potrzebę przyjęcia sakramentu namaszczenia chorych,– opisuje liturgię sakramentu namaszczenia chorych,– wskazuje na sens cierpienia oraz rolę sakramentu namaszczenia chorych

w drodze do życia wiecznego,– uzasadnia, że sens cierpienia ma swoje źródło w Chrystusie,– dowodzi sensu cierpienia,– ocenia, w jaki sposób pomaga chorym,– przyjmuje postawę służby ludziom chorym i cierpiącym,– przyjmuje odpowiedzialność za bliskich chorych, którym potrzebny jest

sakrament namaszczenia chorych.



Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Orędzie Jana Pawła II

na Światowy Dzień Chorego, Watykan 1993 r.; Jan Paweł II, Salvifici dolo-ris; Katolicyzm A-Z, Z. Pawlak (red.), Poznań 1982; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987.

163

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE


„Wypadek miał miejsce w styczniu 1997 roku – mój syn Łukasz spadł z wysokości 12 metrów z dachu hali sportowej. Skut-ki były tragiczne: pęknięcie podstawy czaszki, utrata przytomności, odbite płuca, uraz wielonarządowy. Lekarze nie dawali nadziei. Łukasz leżał na łóżku bez ruchu, tylko monitory «mówiły», że serce bije. Jestem osobą wierzącą, ale co to znaczy tak naprawdę, zrozumia-łam przy łóżku nieprzytomnego syna. Zaufałam Bogu bezgranicznie

– tak jakbym na ołtarzu złożyła ofiarę z syna. Podczas wizyty księdza Łukasz został namaszczony olejami świętymi i wspólnie z córkami odmówiliśmy Koronkę do Miłosierdzia Bożego. Miałam nadzieję, że wydarzy się cud uzdrowienia. Ksiądz odszedł, a ja delikatnie uję-łam rękę syna. Jego ciało zadrżało, a z ust wypłynęła krew – widok był przerażający, ale równocześnie przeżyłam dziwne uczucie poko-ju. Jakby jakaś ręka przesunęła się nad ciałem Łukasza i usunęła to, co chore. To właśnie był moment cudu i wielkiego miłosierdzia, jakie okazał nam Pan Jezus. Badania komputerowe potwierdziły, iż krwiak zniknął, a widoczne jest tylko lekkie stłuczenie tkanki mózgowej. Łukasz już na drugi dzień ruszał rękami i nogami. Po czterech tygo-dniach syn opuścił szpital na własnych nogach. Nieustannie dziękuję Bogu za ten wielki dar łaski” („Orędzie Miłosierdzia”, nr 31).

Uczniowie odpowiadają na pytania:

– Czym jest cierpienie?– Jaki jest sens cierpienia i choroby?– Dlaczego potrzebny jest sakrament namaszczenia chorych?

Następuje rozmowa, w której wyjaśniamy poszczególne zagadnie-nia.

X

+

164

Cierpienie – subiektywnie dotkliwe i ciężkie doznawanie zła fizycznego (np. głód, ból) lub duchowego (np. nienawiść) albo braku wartości fizycznych lub duchowych (np. brak zamożności, kalectwo, utrata osoby ukochanej, brak sensu życia, poczucia wartości osobistej, bezpieczeństwa, sprawiedliwości), albo niedoskonałości bytu.

Choroba – w sensie ścisłym dotyczy ciała lub psychiki; w sensie szerokim, ze względu na substancjalną jedność duszy i ciała, mówi się także o „chorobach duszy” (np. bezwład moralny, zniechęcenie, poczucie bezsensu, skrupuły, agresywność, pasja niszczenia).

Sakrament namaszczenia – udziela choremu łaski Ducha Świę-tego. Łaska ta wspiera całego człowieka; budzi ufność w Bogu; wzmac-nia chorego, by mógł mężnie znieść cierpienie, by zobaczył sens swojej choroby w historii zbawienia jako osobiste włączenie w zwycięstwo Chrystusa nad chorobą i śmiercią pochodzącymi z grzechu; budzi u chorego świadomość, że współcierpi z Chrystusem za cały Kościół i wszystkich ludzi.

ROZWINIĘCIE

Według Starego Testamentu choroba i cierpienie jest skutkiem grzechu pierworodnego, oznaką Bożego gniewu, karą za niewierność przymierzu.


„Do niewiasty powiedział: «Obarczę cię niezmiernie wiel-kim trudem twej brzemienności, w bólu będziesz rodziła dzieci, ku twemu mężowi będziesz kierowała swe pragnienia, a on zaś będzie panował nad tobą». Do mężczyzny zaś [Bóg] rzekł: «Ponieważ posłu-chałeś swej żony i zjadłeś z drzewa, co do którego dałem ci rozkaz w słowach: Nie będziesz z niego jeść – przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu:

w trudzie będziesz zdobywał od niej pożywienie dla siebiepo wszystkie dni twego życia.Cierń i oset będzie ci ona rodziła,a przecież pokarmem twym są płody roli.W pocie więc oblicza twegobędziesz musiał zdobywać pożywienie,

&

165

póki nie wrócisz do ziemi,z której zostałeś wzięty;bo prochem jesteśi w proch się obrócisz!»” (Rdz 3,16-19).

– Z czego wypływa cierpienie człowieka?

„Nie karć mnie, Panie, w Twoim gniewiei nie karz mnie w Twej zapalczywości!Utkwiły bowiem we mnie Twoje strzałyi ręka Twoja zaciążyła nade mną.Nie ma w mym ciele nic zdrowego na skutek Twego zagniewania,nic nietkniętego w mych kościach na skutek mego grzechu.Bo winy moje przerosły moją głowę,gniotą mnie jak ciężkie brzemię” (Ps 38,2-5).

– Z czym była połączona prośba o uzdrowienie?

Choroba nie zawsze jest karą za grzechy. Przykład sprawiedliwego Hioba lub Tobiasza wskazuje na to, że choroba i cierpienie mogą być próbą wiary.

W Nowym Testamencie Pan Jezus potwierdził przeświadcze-nie starotestamentalnych autorów natchnionych na temat choro-by. Uzdrowionego przy sadzawce Betesda upomina słowami: „Oto wyzdrowiałeś. Nie grzesz już więcej, aby ci się coś gorszego nie przy-darzyło” (J 5,14b).

Uzdrowienia dokonane przez Chrystusa są nie tylko przejawem Jego miłosierdzia dla cierpiących, ale głównie znakiem Jego mesjań-skiego posłannictwa i uzdrowienia duchowego – uwolnienia od mocy Szatana i grzechu.

„Gdy Jezus odchodził stamtąd, szli za Nim dwaj niewidomi, któ-rzy wołali głośno: «Ulituj się nad nami, Synu Dawida!» Gdy wszedł do domu, niewidomi przystąpili do Niego, a Jezus ich zapytał: «Wie-rzycie, że mogę to uczynić?» Oni odpowiedzieli Mu: «Tak, Panie!» Wtedy dotknął ich oczu, mówiąc: «Według wiary waszej niech wam się stanie!»” (Mt 9,27-29).

166

„Wtem jakaś kobieta, która dwanaście lat cierpiała na krwo-tok, podeszła z tyłu i dotknęła się frędzli Jego płaszcza. Bo sobie mówiła: Żebym się choć Jego płaszcza dotknęła, a będę zdrowa. Jezus obrócił się, i widząc ją, rzekł: «Ufaj, córko! Twoja wiara cię ocali-ła». I od tej chwili kobieta była zdrowa” (Mt 9,20-22).

– Co jest warunkiem uzdrowienia dokonanego przez Jezusa?

Jako konsekwencja grzechu choroba sama w sobie nie jest war-tością, ale dotknięta mocą łaski może przyczynić się do pełniejszego zjednoczenia z Bogiem. Chrystus, przyjmując na siebie ludzkie choro-by, cierpienie, śmierć, ukazuje sens tej drogi.

„Byłem nagi, a przyodzialiście Mnie;byłem chory, a odwiedziliście Mnie;byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie” (Mt 25,36).

„Wzruszony tylu cierpieniami, Chrystus nie tylko pozwala dotykać się chorym, lecz także bierze na siebie ich nędzę: «On wziął na siebie nasze słabości i nosił nasze choroby» (Mt 8,17). Nie uleczył wszyst-kich chorych. Jego uzdrowienia były znakami przyjścia Królestwa Bożego, zapowiadały uzdrowienie bardziej radykalne: zwycięstwo nad grzechem i śmiercią przez Jego Paschę. Na krzyżu Chrystus wziął na siebie cały ciężar zła i zgładził «grzech świata» (J 1,29), którego skutkiem jest właśnie choroba. Przez swoją mękę i śmierć na krzyżu Chrystus nadał cierpieniu nowe znaczenie; teraz może ono upodab-niać nas do Niego i jednoczyć nas z Jego zbawczą męką” (KKK 1505).

– W Kim odnajdujemy pełny sens cierpienia?

„Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modli-twa pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone. Wyznawajcie zatem sobie nawzajem grzechy, módlcie się jeden za drugiego, byście odzy-skali zdrowie. Wielką moc posiada wytrwała modlitwa sprawiedliwe-go” (Jk 5,14-16).

– Jak można pomóc człowiekowi choremu (na podstawie Listu św. Jakuba)?

167

Kościół, zgodnie z poleceniem zawartym w Liście św. Jakuba, wpro-wadził obrzęd namaszczenia oraz modlitwy kapłanów, polecające cho-rych cierpiącemu Chrystusowi, aby On przynosił im ulgę i zbawienie.

Liturgia sakramentu namaszczenia chorych zawiera pozdrowienie i pokropienie chorego wodą święconą na pamiątkę chrztu, wezwanie do modlitwy za chorego i akt pokuty. Jeśli chory pragnie przyjąć sakra-ment pokuty i pojednania, wtedy kapłan udziela mu tego sakramentu, po czym następuje liturgia słowa Bożego zakończona modlitwą lita-nijną, stosownie do sytuacji, w jakiej znajduje się chory. Po tej modli-twie kapłan w milczeniu wkłada ręce na głowę chorego i namaszcza olejem jego czoło i ręce. Następnie odmawia modlitwę i kończy obrzęd wspólną recytacją Modlitwy Pańskiej, po której można udzie-lić choremu Komunii świętej i uroczystego błogosławieństwa.

Sakramentu namaszczenia należy udzielać wiernym, którzy są słabi i z powodu choroby lub starości znajdują się w niebezpieczeń-stwie śmierci. Mogą go przyjąć również chore dzieci, jeżeli mają już przynajmniej ogólną świadomość dokonujących się czynności. Sakra-ment ten może być ponownie udzielony, jeżeli chory po jego przyję-ciu powrócił do zdrowia lub jeśli w tej samej chorobie stan chorego staje się krytyczny.

„Choroba, która w powszechnym odczuciu sprzeciwia się natural-nej woli życia, staje się dla wierzących wezwaniem do «odczytania» nowej trudnej sytuacji w optyce wiary. Jakże inaczej zresztą można by odkryć w chwili próby konstruktywną rolę cierpienia? Jak zna-leźć sens i wartość lęku, niepokoju, bólu fizycznego i psychicznego związanego z naszą śmiertelną naturą? Gdzie szukać usprawiedliwie-nia dla zmierzchu starości i dla śmierci, która mimo rozwoju nauki i techniki, pozostaje nieuniknionym, ostatecznym kresem ziemskiego życia? Tylko w Chrystusie, Słowie Wcielonym, Odkupicielu człowieka i Zwycięzcy śmierci można znaleźć pełną odpowiedź na te fundamen-talne pytania.

W świetle śmierci i zmartwychwstania Chrystusa choroba nie jawi się już jako wydarzenie wyłącznie negatywne: jest postrze-gana raczej jako doświadczenie «Bożego nawiedzenia», dane po to, «ażeby wyzwalało miłość, ażeby rodziło uczynki miłości bliźniego, ażeby całą cywilizację przetwarzało w <cywilizację miłości>»” (Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Chorego, Watykan, 1993 r.).

168

– Dlaczego choroba i cierpienie może mieć aspekt pozytywny?

Choroba i cierpienie są trudne do przyjęcia. Czasami mogą dopro-wadzić do rozpaczy i buntu, ale mogą też być drogą do większej doj-rzałości, szukania Boga i powrotu do Niego.

Sakrament namaszczenia udziela choremu łaski Ducha Świętego. Łaska ta wspiera człowieka: budzi ufność w stosunku do Boga oraz wzmacnia, by mógł mężnie znieść cierpienie i zobaczyć sens swojej choroby w odniesieniu do historii zbawienia. Prowadzi do świadomo-ści, że współcierpi z Chrystusem za cały Kościół i wszystkich ludzi.

ZAKOŃCZENIE

Człowiek chory potrzebuje nie tylko pomocy medycznej dla chore-go ciała, ale także pomocy duchowej i religijnej.

Odczytanie świadectwa.

„Któregoś dnia podczas obchodu, na neurologii, podeszła do mnie pielęgniarka mówiąc, że w sali obok leży kobieta, która jest już na «zejściu» i że rodzina prosi o «oleje». Rzeczywiście stan tej kobiety był bardzo ciężki. Pomodliłem się udzielając jej sakramentu namaszczenia chorych. Mimo, że była nieprzytomna, powiedziałem jej na ucho, żeby swoje cierpienie oddała Matce Bożej. Następnego dnia przypadkowo też byłem na tym oddziale. Poszedłem do sali, gdzie wczoraj leżała chora kobieta. Już od drzwi zobaczyłem panią Wale-rię, która siedząc na łóżku zawołała do mnie: «Oddałam, oddałam». Po tygodniu wyszła ze szpitala na własnych nogach. To pierwszy egzamin z żywej sakramentologii, w którym Pan Jezus pokazał mi, że to nie obrzęd, ale życie. Ks. Artur Nagroba” („Jezus żyje”, nr 5).

Chrześcijanin, dotknięty chorobą we wszystkich wymiarach swojego życia, otrzymuje od Chrystusa i Kościoła właściwą pomoc w postaci sakramentu namaszczenia chorych.

Pomyślmy:– Jaką postawę przyjmuję wobec cierpienia?– Jak często modlę się o zdrowie?– W jaki sposób pomagam chorym?

J

169

ZESZYT UCZNIA

Sakrament namaszczenia udziela choremu łaski Ducha Świętego, budzi ufność wobec Boga, wzmacnia chorego, by mógł mężnie znieść cierpienie i zobaczył sens swojej choroby w historii zbawienia.

Ojciec Święty w Liście apostolskim o chrześcijańskim sensie cier-pienia mówi: „Cierpienie ma służyć nawróceniu, czyli odbudowaniu dobra w podmiocie, który w wezwaniu do pokuty może rozpoznać Miłosierdzie Boże” (Jan Paweł II, Salvifici doloris, 12).

PRACA DOMOWA

Rozwiń myśl zawartą w słowach Pana Jezusa:

„byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie” (Mt 25,36).

MODLITWA

„Boże niezrównana Ostojo ludzkiej słabości, okaż potężną pomoc Twoim chorym sługom, aby dzięki Twojemu miłosierdziu, w pełnym zdrowiu mogli brać udział w życiu świętego Kościoła. Amen”.


?

X

H

170

25. SAKRAMENT KAPŁAŃSTWA SŁUŻBĄ BOGU I CZŁOWIEKOWI

Cel ogólnyUkazanie sakramentu kapłaństwa jako powołania do współuczestnic-

twa w kapłaństwie Chrystusa.Kształtowanie postawy wdzięczności za dar kapłaństwa.


– podaje, że tylko Bóg powołuje do kapłaństwa,– wymienia warunki niezbędne do przyjęcia sakramentu kapłaństwa,– wyjaśnia, dlaczego Chrystus jest jedynym Kapłanem,– wskazuje sposoby realizowania powołań kapłańskich,– określa skutki sakramentu święceń,– analizuje wpływ autentycznie chrześcijańskiego życia na budzenie powo-

łań kapłańskich i zakonnych,– dowodzi sensu i znaczenia powołania kapłańskiego,– ocenia, jak angażuje się w pomoc kapłanom w pełnieniu ich posługi,– podejmuje modlitwę o dobre i święte powołania kapłańskie,– wyraża wdzięczność Bogu za dar kapłaństwa.


w grupach, rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Przemówienie

Benedykta XVI do duchownych, Warszawa, 25 maja 2006 r.; Katolicyzm A-Z, Z. Pawlak (red.), Poznań 1982; życiorys ks. Jana Ziei; A. Frossard, „Nie lękaj-cie się”. Rozmowy z Janem Pawłem II, Kraków 1983.

MODLITWA


X

171

WPROWADZENIE

W języku codziennym utrwaliło się przeświadczenie, że słowo „powołanie” odnosi się do wyboru kapłaństwa lub życia zakonnego. Wiemy jednak, że Bóg każdego z nas powołuje do wypełnienia okre-ślonej misji.


„«Panie uczyń mnie narzędziem Twego Pokoju» – te słowa umieściłem na moim obrazku prymicyjnym wierząc, że staną się one hasłem przewodnim mojego kapłańskiego życia (…) W pracy na misjach poza Polską starałem się być bardzo stanowczy, szorst-ki (…). Pragnąłem być narzędziem pokoju a tutaj coś odwrotnego. Mam obecnie dużo czasu, aby o tym myśleć i prosić Boga o odnowę, o dobro, o pokój we mnie, by umieć go dawać innym. Już po paru mie-siącach w Polsce widzę, jak wiele osób tego pokoju potrzebuje i szuka, aby go choć trochę doświadczyć. Zachorowałem na «trąd», ale wie-rzę, że Bóg i to doświadczenie wykorzysta, abym znowu mógł wró-cić na drogę dawania pokoju innym w myśl słów św. Pawła: «Dążność, bowiem ciała prowadzi do śmierci, dążność zaś Ducha – do życia i pokoju». (ks. Piotr)” (www.kaplani.com.pl).

Powołanie (łac. vocatio – wezwanie) – według współczesnych poglądów teologicznych wszyscy ludzie są powołani do świętości, każdy na własnej drodze życia. Łaska Boża działa w każdym człowie-ku zgodnie z planem Bożym, który obejmuje wszystkie odcinki rzeczy-wistości. Swoją wolę Bóg może wyrazić w znakach naturalnych; łaska wpływa na wybór od wewnątrz, by człowiek poszedł po linii swych podstawowych potrzeb i planu Bożego. Bezpośrednia decyzja należy do człowieka. Powołanie w tak szerokim znaczeniu obejmuje każdy stan życia i zawód, pod warunkiem, że dokonano wyboru stosownie do wrodzonych uzdolnień i zamiłowań, a wykonanie przyczynia się do pełnego rozwoju osoby, spełnia wymagania stanu i jest ożywio-ne dążeniem do uświęcenia się i służenia Bogu (por. Katolicyzm A-Z, Z. Pawlak [red.], Poznań 1994).

+

172

ROZWINIĘCIE

Uczniowie wraz z katechetą analizują teksty i odpowiadają na pytania.

„Każdy bowiem arcykapłan z ludzi brany, dla ludzi bywa usta-nawiany w sprawach odnoszących się do Boga, aby składał dary i ofiary za grzechy. Może on współczuć z tymi, którzy nie wiedzą i błądzą ponieważ sam podlega słabości. I ze względu na nią powi-nien jak za lud, tak i za samego siebie składać ofiary za grzechy. I nikt sam sobie nie bierze tej godności, lecz tylko ten, kto jest powo-łany przez Boga jak Aaron. Podobnie i Chrystus nie sam siebie okrył sławą przez to, iż stał się arcykapłanem, ale [uczynił to] Ten, który powiedział do Niego: Ty jesteś moim Synem, Jam Cię dziś zrodził, jak i w innym [miejscu]: Tyś jest kapłanem na wieki na wzór Melchi-zedeka” (Hbr 5,1-6).

– Jaki jest cel posługi kapłańskiej?– Kto powołał Chrystusa do godności Kapłana?

„Ten właśnie, ponieważ trwa na wieki, ma kapłaństwo nieprze-mijające. Przeto i zbawiać na wieki może całkowicie tych, którzy przez Niego zbliżają się do Boga, bo zawsze żyje, aby się wstawiać za nimi. Takiego bowiem potrzeba nam było Arcykapłana: świętego, niewinnego, nieskalanego, oddzielonego od grzeszników, wywyż-szonego ponad niebiosa, Takiego, który nie jest obowiązany, jak inni arcykapłani, do składania codziennej ofiary najpierw za swoje grzechy, a potem za grzechy ludu. To bowiem uczynił raz na zawsze, ofiarując samego siebie” (Hbr 7,24-27).

– Kto jest jedynym Kapłanem i dlaczego?

„Nikt nie ma prawa do otrzymania sakramentu święceń, ponieważ nikt nie może przyznać sobie samemu tej posługi. Powołuje do niej Bóg. Kto uważa, że rozpoznaje w sobie znaki powołania Bożego do posługi święceń, powinien pokornie poddać swoje pragnienie autorytetowi Kościoła, na którym spoczywa odpowiedzialność i prawo wybrania kogoś do przyjęcia sakramentu święceń. Jak każda łaska, sakrament święceń może być przyjęty tylko jako niezasłużony dar” (KKK 1578).

&

173

„«Święcenia ważnie przyjmuje tylko mężczyzna (vir) ochrzczo-ny». Pan Jezus wybrał mężczyzn (viri), by utworzyć kolegium Dwuna-stu Apostołów, i tak samo czynili Apostołowie, gdy wybierali swoich współpracowników, którzy mieli przejąć ich misję. Kolegium Bisku-pów, z którymi prezbiterzy są zjednoczeni w kapłaństwie, uobecnia i aktualizuje aż do powrotu Chrystusa kolegium Dwunastu. Kościół czuje się związany tym wyborem dokonanym przez samego Pana. Z tego powodu nie są możliwe święcenia kobiet” (KKK 1577).

– Kto może otrzymać sakrament święceń?– Jakie warunki musi spełnić przyjmujący święcenia?

„Sakrament święceń jest sakramentem, dzięki któremu posła-nie, powierzone przez Chrystusa Apostołom, nadal jest spełniane w Kościele aż do końca czasów. Jest to więc sakrament posługi apo-stolskiej. Obejmuje on trzy stopnie: episkopat, prezbiterat, diakonat” (KKK 1536).

„Przez łaskę Ducha Świętego, która jest właściwa dla sakramen-tu święceń, wyświęcony zostaje upodobniony do Chrystusa Kapłana, Nauczyciela i Pasterza, którego jest sługą” (KKK 1585).

– Jakie stopnie obejmuje sakrament święceń?– Wymień skutki sakramentu święceń.

„Bądźcie autentyczni w waszym życiu i posłudze. Wpatrzeni w Chrystusa, żyjcie życiem skromnym, solidarni z wiernymi, do któ-rych jesteście posłani. Służcie wszystkim, czekajcie na nich w para-fiach i w konfesjonałach, towarzyszcie nowym ruchom i wspólno-tom, wspierajcie rodziny, nie traćcie więzi z młodzieżą, pamiętajcie o ubogich i opuszczonych. Gdy będziecie żyli wiarą Duch Święty wam podpowie, co macie mówić, jak macie służyć. Będziecie mogli zawsze liczyć na pomoc Tej, która przewodzi Kościołowi w wierze” (Benedykt XVI, Przemówienie do duchownych, Warszawa, 25 maja 2006 r.).

– Jaki sposób realizacji powołania kapłańskiego ukazuje Ojciec Święty Benedykt XVI?

Uczniowie odczytują głośno fragmenty i udzielając odpowiedzi na zadane pytania, interpretują tekst. Kwestie dyskusyjne są wyjaśniane przez katechetę.

174

Następnie uczeń czyta życiorys ks. Jana Zieji. Katecheta analizuje tekst z uczniami, zwracając uwagę na wyjątkowy sposób realizowania powołania kapłańskiego przez ks. Zieję.

Jednym z wybitnych kapłanów, działających w XX w. między innymi na terenie diecezji radomskiej, był ksiądz Jan Zieja. Urodził się 1 marca 1897 r. we wsi Ossa w parafii Odrzywół w Ziemi Opoczyńskiej. Święcenia kapłańskie otrzymał 6 lipca 1919 r. w Sandomierzu. Zmarł 19 października 1991 r. i został pochowany w Laskach koło Warszawy. Ksiądz Zieja był jednym z najwspanialszych współczesnych polskich duszpasterzy, „żywym dowodem na istnienie Boga”. W szczególny spo-sób umiłował ubóstwo i służbę potrzebującym. Przyjaźnił się z wielo-ma osobami, które są obecnie kandydatami na ołtarze: założycielami Zakładu dla Niewidzących w Laskach Matką Elżbietą Czacką i Ojcem Władysławem Korniłowiczem, założycielką Szarych Urszulanek Matką Urszulą Ledóchowską, Prymasem Tysiąclecia Stefanem Wyszyńskim. Przez całe życie realizował to, co współcześnie nazywamy „cywilizacją miłości”. Jerzy Turowicz mówił o nim: „Są w Kościele jednostki, któ-re są znakami czasu. W Kościele polskim Ojciec Jan Zieja był jakimś człowiekiem wyjątkowym, o dużej kulturze i inteligencji. O ogromnej wierze, ogromnej pobożności, gorliwości apostolskiej. Człowiek, który żył Ewangelią, był świadkiem Ewangelii. Był otwarty na wszystkich ludzi, był człowiekiem dialogu”. Powyższą opinię potwierdzają nie-które zdarzenia z życia księdza Jana. Ks. Zieja pracował jako duszpa-sterz w różnych placówkach diecezji radomskiej: był prefektem szkół w Radomiu, w Drzewicy, w Kozienicach i administratorem parafii Grabów nad Pilicą. W Kozienicach pracował przy zarządzie miejskim Komisji Opieki Społecznej. W latach 1945-1949 ks. Zieja pracował w Słupsku i okolicy. Pomagał w organizowaniu Liceum i Towarzystwa Naukowego. Stworzył „Bibliotekę Filarecką” dla młodzieży szkolnej oraz Uniwersytet Ludowy w Orzechowie Morskim, a w roku 1945 założył w Słupsku pierwszy w Polsce Dom Matki i Dziecka. Stawał w obronie krzywdzonych przez władze komunistyczne robotników i ich rodzin. Mimo represji, które go spotykały, podpisywał listy prote-stacyjne do władz. Znał 10 języków, wiele tłumaczył i pisał.

Ks. Jan Zieja realizował ewangeliczny ideał kapłaństwa i fran-ciszkańską zasadę ubóstwa. Długim, kapłańskim życiem zaświadczył, że można w pełni realizować naukę Chrystusa.

175

ZAKOŃCZENIE

Obowiązek budzenia powołań spoczywa na całej społeczno-ści chrześcijańskiej, która winna go spełniać przede wszystkim przez życie zgodne z Ewangelią. W realizacji tego zadania najważ-niejszą rolę odgrywają rodziny. Jeśli są ożywione duchem wiary, miłości i pobożności – stają się dla dzieci jakby pierwszym seminarium. Podobnie jest w parafiach, gdzie młodzież może uczestniczyć w życiu religijnym. Nauczyciele i wszyscy, którzy w jakikolwiek sposób zaj-mują się wychowaniem dzieci i młodzieży, zwłaszcza stowarzyszenia katolickie, powinni starać się wychowywać swoich podopiecznych tak, aby mogli oni uświadomić sobie swoje powołanie oraz chętnie za nim podążać. Potwierdza to Jan Paweł II ukazując swoją drogę do kapłań-stwa:

„W okresie kończenia szkoły średniej i rozpoczęcia studiów wyższych różne osoby z mego otoczenia myślały, że wybiorę powo-łanie kapłańskie. Natomiast ja sam w tym okresie urobiłem sobie przekonanie, że powinienem pozostać świeckim chrześcijaninem. Owszem, myślałem o możliwościach świeckiego zaangażowania w życiu Kościoła i społeczeństwa. Myśl o kapłaństwie raczej dość zde-cydowanie odsuwałem (...). Ogromnie wiele zawdzięczam kapłanom, zwłaszcza jednemu, dziś już sędziwemu, który jeszcze w latach chło-pięcych swoją ogromną prostotą i dobrocią przybliżał mi Chrystusa – a potem wiedział, w którym momencie mógł jako spowiednik powie-dzieć mi: Chrystus wskazuje ci drogę do kapłaństwa” (A. Frossard, „Nie lękajcie się”. Rozmowy z Janem Pawłem II, Kraków 1983, s. 16).

ZESZYT UCZNIA

Kapłani: a) uczestniczą w kapłaństwie Jezusa Chrystusa, b) na mocy święceń należą do stanu kapłańskiego, c) są współpracownikami biskupa, d) wykonują w Kościele posługę: – głoszenia Ewangelii (misja nauczania), – rządów pasterskich (misja pasterzowania), – sprawowania kultu Bożego (misja uświęcająca).

J

?

176

PRACA DOMOWA

Zbierz informacje o kapłanie zaangażowanym w działalność spo-łeczną. Przedstaw je w formie notatki lub projektu.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

H

177

26. SAKRAMENT MAŁŻEŃSTWA ZNAKIEM MIŁOŚCI I SŁUŻBY

Cel ogólnyUkazanie prawdy, że małżeństwo jest powołaniem do wspólnoty z ludź-

mi i Bogiem.Kształtowanie dojrzałej postawy wobec małżeństwa jako komunii osób

otwartych na miłość Boga i ludzi.


– podaje koncepcję małżeństwa ukazaną jako rzeczywistość sakramentalną,– wymienia zadania małżonków zgodne z zamysłem Boga,– objaśnia wymiar wspólnotowy małżeństwa,– wyjaśnia wartości małżeństwa związane z wzrastaniem w miłości

ku Bogu i ludziom,– wskazuje na istotny przymiot małżeństwa, jakim jest świętość,– charakteryzuje naukę Ojca Świętego skierowaną do małżeństw,– określa, jak wychowuje siebie do odpowiedzialnej miłości i dojrzałej

postawy wobec małżeństwa,– wykrywa wartość łask płynących z przyjęcia sakramentu małżeństwa,– proponuje, w jaki sposób może przygotowywać się do założenia rodziny,– ocenia, w jaki sposób przyczynia się do umacniania miłości w rodzinie, – przyjmuje współodpowiedzialność za swoją rodzinę.


praca w grupach, dyskusja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Familiaris

Consortio; Jan Paweł II, List do Rodzin; plansza z rysunkiem pomocniczym; karty pracy.

178

MODLITWA

Panie Boże, Ty stworzyłeś człowieka na Twój obraz i na podo-bieństwo Twojej miłości. Ty pragniesz, aby kobieta i mężczyzna złą-czyli się w małżeństwie w jedno ciało, aby dzielili się miłością wierną i nieodwołalną, aby mocą Twojej miłości tworzyli szczęśliwą rodzi-nę. Prosimy Cię, Boże, o światło Twojej prawdy i moc Twojej miłości, abyśmy lepiej zrozumieli, na czym polega dojrzała miłość małżeńska i rodzicielska, i abyśmy szczerze takiej miłości się uczyli. Prosimy o to przez Chrystusa, jedynego Pana naszego życia. Amen.

WPROWADZENIE


„Jestem kobietą zamężną, która codziennie dziękuje Bogu za wspa-niałego męża i za szczęśliwą rodzinę, którą razem budujemy. Zda-ję sobie jednak sprawę, że moje obecne szczęście nie jest dziełem przypadku, ale w pełni świadomie podjętego zobowiązania i pracy nad budowaniem harmonii. A jest to praca ciężka, bo polega na cią-głym zmaganiu się z własnymi grzechami, egoizmem i szukaniu z rado-ścią dobra małżonka. Jakże obficie Pan Bóg udziela nam potrzebnych do tego łask... Na początku drogi do szczęśliwego małżeństwa była wytrwała modlitwa do świętego Józefa. Jest specjalistą w tej dzie-dzinie. Zawierzcie Mu swoje powołanie. (Daria)” (adonai.pl).

Odwołując się do Księgi Rodzaju (Rdz 2,8.15-17; 3,1-19) przywołuje-my analogię małżonków tworzących jedno ciało. Pierwotny obraz mał-żonków powołanych przez Boga jest pełen harmonii i miłości zarówno w relacjach małżeńskich, jak i w odniesieniu do Boga. Dalsze jednak wersety mówią nam o tym, że taki stan nie trwał długo.

„A zasadziwszy ogród w Eden na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił. (...) Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał. A przy tym Pan Bóg dał człowiekowi taki rozkaz: «Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać według upodobania; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz». (...) A wąż był bardziej przebiegły niż wszystkie zwierzęta

X

+

179

lądowe, które Pan Bóg stworzył. On to rzekł do niewiasty: «Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu?» Niewiasta odpowiedziała wężowi: «Owoce z drzew tego ogrodu jeść możemy, tylko o owocach z drzewa, które jest w środku ogrodu, Bóg powiedział: Nie wolno wam jeść z niego, a nawet go dotykać, abyście nie pomarli». Wtedy rzekł wąż do nie-wiasty: «Na pewno nie umrzecie! Ale wie Bóg, że gdy spożyjecie owoc z tego drzewa, otworzą się wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło».

Wtedy niewiasta spostrzegła, że drzewo to ma owoce dobre do jedzenia, że jest ono rozkoszą dla oczu i że owoce tego drzewa nadają się do zdobycia wiedzy. Zerwała zatem z niego owoc, skoszto-wała i dała swemu mężowi, który był z nią: a on zjadł. A wtedy otwo-rzyły się im obojgu oczy i poznali, że są nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski.

Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga przecha-dzającego się po ogrodzie, w porze kiedy był powiew wiatru, skry-li się przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. Pan Bóg zawołał na mężczyznę i zapytał go: «Gdzie jesteś?» On odpowiedział: «Usły-szałem Twój głos w ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się». Rzekł Bóg: «Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść?» Mężczyzna odpowiedział: «Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zjadłem». Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: «Dlacze-go to uczyniłaś?» Niewiasta odpowiedziała: «Wąż mnie zwiódł i zja-dłam». Wtedy Pan Bóg rzekł do węża:

«Ponieważ to uczyniłeś,bądź przeklęty wśród wszystkich zwierząt domowych i polnych;na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie

dni twego istnienia.Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę,pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej:ono zmiażdży ci głowę,a ty zmiażdżysz mu piętę».Do niewiasty powiedział: «Obarczę cię niezmiernie wielkim tru-

dem twej brzemienności, w bólu będziesz rodziła dzieci, ku twemu mężowi będziesz kierowała swe pragnienia, on zaś będzie panował nad tobą». Do mężczyzny zaś [Bóg] rzekł: «Ponieważ posłuchałeś

180

swej żony i zjadłeś z drzewa, co do którego dałem ci rozkaz w słowach: Nie będziesz z niego jeść –

przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu:w trudzie będziesz zdobywał od niej pożywienie dla siebiepo wszystkie dni twego życia.Cierń i oset będzie ci ona rodziła,a przecież pokarmem twym są płody roli.W pocie więc oblicza twegobędziesz musiał zdobywać pożywienie,póki nie wrócisz do ziemi,z której zostałeś wzięty;bo prochem jesteśi w proch się obrócisz!»” (Rdz 2,8.15-17; 3,1-19).

– Co spowodowało zmianę sytuacji małżonków?– Jakie są konsekwencje dysharmonii wynikającej z grzechu?

Zostaje zakłócona równość i ufność między małżonkami, w ich miejsce pojawia się upokarzające podporządkowanie i nieład w sferze uczuciowej.

– Jakie sposoby naprawienia porządku moralnego Bóg proponu-je człowiekowi?

Na Soborze Trydenckim stwierdzono: „Przyjmując i rozważa-jąc wiernie słowo Boże, Kościół uroczyście nauczał i naucza, że mał-żeństwo między ochrzczonymi jest jednym z siedmiu sakramentów Nowego Przymierza. Zauważamy tu pewną ciągłość sakramentalną, małżeństwo jest sakramentem możliwym dopiero po przyjęciu chrztu świętego, bowiem poprzez chrzest mężczyzna i kobieta zostają defini-tywnie włączeni w Nowe i Wieczne Przymierze oblubieńcze Chrystu-sa z Kościołem. Sakramentalny charakter małżeństwa sprawia zatem, że jako głęboka wspólnota życia i miłości małżeństwo doznaje wywyż-szenia i włączenia w miłość oblubieńczą Chrystusa, zostaje wsparte i wzbogacone Jego mocą zbawczą. Jedynie w odniesieniu do Boga, któ-ry jest źródłem miłości małżonkowie mogą wspólnie realizować swo-ją miłość w świecie dając świadectwo wiary.

181

ROZWINIĘCIE

Praca w grupachW grupach uczniowie analizują wybrane fragmenty ukazujące

rzeczywistość małżeństwa. Zadaniem uczniów jest wyjaśnić:

– Jakie łaski wiążą się z sakramentem małżeństwa?– Jakie zadania stoją przed małżeństwem?


Grupa I„Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej! Żony

niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus – Głową Kościoła: On – Zbawca Ciała. Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom – we wszystkim. Mężo-wie, miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić, oczyściwszy, obmyciem wodą, któ-remu towarzyszy słowo, aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, niemający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podob-nego, lecz aby był święty i nieskalany. Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie same-go miłuje. Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do wła-snego ciała, lecz [każdy] je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus – Kościół, bo jesteśmy członkami Jego Ciała. Dlatego opuści człowiek ojca i mat-kę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. W końcu więc niechaj także każdy z was tak miłuje swą żonę jak sie-bie samego! A żona niechaj się odnosi ze czcią do swojego męża!” (Ef 5,21-33).

„Podobnie mężowie we wspólnym pożyciu liczcie się rozumnie ze słabszym ciałem kobiecym! Darzcie żony czcią jako te, które są razem z wami dziedzicami łaski, [to jest życia], aby nie stawiać prze-szkód waszym modlitwom” (1P 3,7).

Grupa II„Mężczyzna i kobieta są stworzeni «jedno dla drugiego»: Bóg

nie stworzył ich «jako części» i «niekompletnych». Bóg stworzył ich do wspólnoty osób, w której jedno może być «pomocą» dla drugiego,

&

182

ponieważ są równocześnie równi jako osoby («kości z moich kości...») i uzupełniają się jako mężczyzna i kobieta. Bóg łączy ich w małżeństwie w taki sposób, że stając się «jednym ciałem» (Rdz 2,24), mogą przekazywać życie ludzkie: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię» (Rdz 1,28). Przekazując swojemu potom-stwu życie ludzkie, mężczyzna i kobieta jako małżonkowie i rodzice współdziałają w wyjątkowy sposób z dziełem Stwórcy” (KKK 372).

„Związanie się na całe życie z drugim człowiekiem może wydawać się trudne, a nawet niemożliwe. Tym ważniejsze jest głoszenie Dobrej Nowiny, że Bóg nas kocha miłością trwałą i nieodwołalną, że małżon-kowie mają udział w tej miłości, że Bóg ich prowadzi i podtrzymuje oraz że przez swoją wierność mogą oni być świadkami wiernej miło-ści Boga. Małżonkowie, którzy z pomocą łaski Bożej dają to świadec-two, często w bardzo trudnych warunkach, zasługują na wdzięczność i wsparcie wspólnoty eklezjalnej” (KKK 1648).

„Wierność oznacza stałość w dochowywaniu danego słowa. Bóg jest wierny. Sakrament małżeństwa wprowadza mężczyznę i kobietę w wierność Chrystusa wobec Jego Kościoła. Przez czystość małżeńską świadczą oni wobec świata o tej tajemnicy” (KKK 2365).

Grupa III„Podobnie jak każdy z siedmiu sakramentów, również małżeń-

stwo we właściwy sobie sposób jest rzeczywistym znakiem dzie-ła zbawienia. «Zaślubieni, jako małżonkowie, uczestniczą w nim we dwoje, jako para, do tego stopnia, że pierwszym i bezpośrednim skutkiem małżeństwa (res et sacramentum) nie jest sama łaska nad-przyrodzona, ale chrześcijańska więź małżeńska, komunia dwojga typowo chrześcijańska, ponieważ przedstawia tajemnicę Wcielenia Chrystusa i tajemnicę Jego Przymierza. Szczególna jest także treść uczestnictwa w życiu Chrystusa; miłość małżeńska zawiera jakąś cał-kowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby – impulsy cia-ła i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajem-nym obdarowaniu i otwiera się ku płodności (por. Humanae vitae, 9). Jednym słowem chodzi o normalne cechy charakterystyczne każdej

183

naturalnej miłości małżeńskiej, ale w nowym znaczeniu, gdyż sakra-ment nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, że stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich»” (Jan Paweł II, Fami-liaris Consortio, 13).

„Wedle zamysłu Bożego, małżeństwo jest podstawą szer-szej wspólnoty rodzinnej, ponieważ sama instytucja małżeństwa i miłość małżeńska są skierowane ku rodzeniu i wychowaniu potomstwa, w którym znajdują swoje uwieńczenie. W swej najgłęb-szej rzeczywistości miłość jest istotowo darem, a miłość małżeńska, prowadząc małżonków do wzajemnego «poznania», które czyni z nich «jedno ciało», nie wyczerpuje się wśród nich dwojga, gdyż uzdalnia ich do największego oddania, dzięki któremu stają się współpracownika-mi Boga, udzielając daru życia nowej osobie ludzkiej. W ten sposób małżonkowie, oddając się sobie, wydają z siebie nową rzeczywistość – dziecko, żywe odbicie ich miłości, trwały znak jedności małżeńskiej oraz żywą i nierozłączną syntezę ojcostwa i macierzyństwa.

Stawszy się rodzicami, małżonkowie otrzymują od Boga dar nowej odpowiedzialności. Ich miłość rodzicielska ma się stać dla dzieci widzialnym znakiem tej samej miłości Boga, «od której bierze nazwę wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi»” (Jan Paweł II, Familiaris Consortio, 14).

Grupa IV„Dzieci, bądźcie posłuszne w Panu waszym rodzicom, bo to jest

sprawiedliwe. Czcij ojca twego i matkę – jest to pierwsze przykaza-nie z obietnicą – aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na ziemi. A [wy], ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci, lecz wycho-wujcie je stosując karcenie i napominanie Pańskie” (Ef 6,1-4).

„Jak z sakramentu wypływa dar i zobowiązanie małżonków, ażeby co dzień żyli otrzymanym uświęceniem, tak też z tegoż sakramentu pochodzą łaska i moralny obowiązek przemiany całego ich życia w nieustanną «ofiarę duchową». Również do małżonków i rodziców chrześcijańskich, zwłaszcza w odniesieniu do właściwych im spraw ziemskich i doczesnych, stosują się słowa wypowiedziane przez Sobór: «W ten sposób i ludzie świeccy, jako zbożnie działający wszędzie czciciele Boga, sam świat Jemu poświęcają»” (Jan Paweł II, Familiaris Consortio, 56).

184


Podsumowanie wypowiedzi uczniów przez katechetę.

ZAKOŃCZENIE

Kobieta i mężczyzna związani sakramentem małżeństwa zostają obdarzeni szczególnymi łaskami. Stają się nową wspólnotą w Chrystu-sie, realizującą wyznaczone jej przez Boga zadania. Doniosłe znacze-nie małżeństwa i rodziny od zarania ludzkości konstytuuje funkcjo-nowanie ludzkiej społeczności. W dzisiejszym świecie na małżonkach i rodzicach spoczywa ogromna odpowiedzialność za kształt życia publicznego. Wobec zagrożeń współczesnego świata małżeństwo zgodnie z zamysłem samego Boga realizować powinno miłość, której źródłem jest sam Chrystus.

W Liście do Rodzin, tak o miłości małżeńskiej pisze bł. Jan Paweł II.

„Miłość jest prawdziwa wówczas, gdy tworzy dobro osób i wspól-not, gdy tym dobrem obdarowywuje drugich. Tylko zaś człowiek, któ-ry umie wymagać od siebie samego w imię miłości, może także wyma-gać miłości od drugich. Bo miłość jest wymagająca. Jest wymagająca w każdej sytuacji. Jest wymagająca przede wszystkim dla tych, którzy są otwarci na naukę Ewangelii. Tak właśnie głosi Chrystus w swym największym przykazaniu. Trzeba, ażeby ludzie współcześni taką wymagającą miłość odkrywali u podstaw rodziny. Ona bowiem musi być zdolna do tego, by, wszystko przetrzymać. Idąc dalej za Apostołem, trzeba powiedzieć, że miłość nie będzie zdolna «przetrzymać wszyst-kiego», jeśli ulega «zazdrościom», jeśli szuka łatwego «poklasku», jeśli nie umie «opierać cię pysze», jeśli «dopuszcza się bezwstydu» (por. 1Kor 13,4-5)” (Jan Paweł II, List do Rodzin, 14).

Uczmy się zatem wymagać najpierw od siebie, aby w przyszłości mieć do zaoferowania prawdziwą miłość, jakiej nauczył nas Chrystus i która stanowi podstawę małżeństwa.

J

185

Pomyślmy:– W jaki sposób przyczyniam się do umacniania miłości w rodzi-

nie?– Jak wychowuję siebie do odpowiedzialnej miłości?– W jaki sposób przygotowuję się do założenia rodziny?

ZESZYT UCZNIA

Pod tematem formułujemy zapis w postaci punktów.

1. Zamysł Boży względem małżeństwa.2. Dysharmonia w relacjach małżeńskich spowodowana grzechem.3. Przywrócenie właściwego obrazu małżeństwa poprzez porzą-

dek sakramentalny.4. Łaski i zadania płynące z sakramentalności małżeństwa:

– miłość małżonków rozumiana jako troska o prawdziwe i peł-ne dobro drugiego człowieka,

– jedność wyrażona w postawie wierności małżonków, – uczestnictwo w dziele zbawienia poprzez wychowanie po-

tomstwa, – postawa służebna wobec współmałżonka i każdego człowie-

ka.

PRACA DOMOWA

Napisz, jakie zadania wynikają z przyjęcia sakramentu małżeństwa.

MODLITWA


?

H

X

186

27. KOŚCIÓŁ JAKO WSPÓLNOTA MIŁOŚCI

Cele ogólneUkazanie Kościoła jako wspólnoty miłości.Kształtowanie postawy służby wobec bliźnich.


– wymienia działania, którymi zajmuje się Caritas Polska,– przytacza postawy zalecane przez św. Pawła wobec bliźnich,– wyjaśnia, dlaczego należy modlić się o miłość dla siebie i innych osób,– rozróżnia postawy służące człowiekowi od postaw utrudniających pomoc

oraz działanie we wspólnocie,– wskazuje na potrzebę czynienia dobra i służby drugiemu człowiekowi,– dowodzi, że działanie wspólnotowe jest bardziej skuteczne od działanie

jednostkowego,– analizuje swoje zaangażowanie w pomoc innym,– planuje osobistą modlitwę za osobę potrzebującą wsparcia,– podejmuje postawę służby wobec bliźnich.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, praca w grupach

(burza mózgów).

ŚrodkiPismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Benedykt XVI, Caritas

in veritate; H. Theyssen, Dialog z Nieskończonym, Warszawa 1985; tekst uka-zujący historię Caritas Polska; M. Bednarz, Skarbnica modlitw, Kraków, 2001.

MODLITWA

O Panie, uczyń mnie godnąsłużenia współbraciom na całym świecie,którzy żyją i umierają w nędzy i głodzie.O Panie, uczyń mnie narzędziem twego pokoju;abym przynosiła miłość tam, gdzie istnieje nienawiść;

X

187

abym przebaczenie niosła tam, gdzie panują oskarżenia;abym jednoczyła tam, gdzie ludzie są podzieleni;abym głosiła prawdę tam, gdzie panuje kłamstwo;abym niosła wiarę tam, gdzie zakrada się zwątpienie;abym budziła nadzieję tam, gdzie dręczy rozpacz;abym zapalała światło tam, gdzie rządzą ciemności;abym stworzyła przyjaźń tam, gdzie mieszka zgryzota.

(Modlitwa Matki Teresy z Kalkuty, w: Dialog z Nieskończonym, H. Theyssen, Warszawa 1985, s. 55)

WPROWADZENIE

Odczytanie opowiadania z podręcznika ucznia.

„Pewien ubogi człowiek siedział na rogu ulicy i żebrał. Przecho-dził tamtędy jakiś zamożnie wyglądający mężczyzna i chciał mu dać jałmużnę. Włożył rękę do kieszeni i spostrzegł, że nie ma pieniędzy. Wówczas zmieszany, powiedział do biedaka: «Bracie żałuję bardzo, chciałem cię wesprzeć, ale widzę, że nie mam przy sobie ani grosza». A żebrak odpowiedział wzruszony: «Dziękuję panu, dał mi pan wię-cej niż jałmużnę, nazywając mnie bratem. Nigdy jeszcze nie słyszałem tego słowa od tych, którzy wspomagali mnie pieniędzmi»” (K. Pietrzyk, Trzy minuty dla Boga, Warszawa 1985, s. 93).

Miłość wymaga pochylenia się nad losem człowieka. Życie w nie-godnych warunkach sprawia, że człowiek czuje się poniżony. Kościół od początku swojego istnienia kierował się przykazaniem miłości. W średniowieczu tworzył pierwsze szkoły, szpitale, schroniska dla ubogich, które powstawały przy kościołach, domach zakonnych. Kościół wierny poleceniu swego Pana przyjmuje Jego postawę. Służ-ba Bogu znajduje odzwierciedlenie, w służbie człowiekowi. Przyjęcie Boga, który jest miłością, prowadzi do pochylenia się nad losem ludzi cierpiących niedostatek. Ogromny jest obszar ludzkiej biedy a postęp techniczny, cywilizacyjny jeszcze ją poszerza.

Szczególne miejsce w służbie potrzebującemu człowiekowi zaj-muje katolicka organizacja „Caritas”.

+

188

Kształtowanie postawy miłości i sumienności chrześcijańskiej związane jest z dokonywaniem wyborów oraz podejmowaniem decyzji w duchu odpowiedzialności za Kościół i człowieka. W Koście-le mimo ludzkiej słabości jest i działa przede wszystkim Boża miłość, a tym jest pełniejsza, gdy działania podejmowane są we wspólnocie.

ROZWINIĘCIE

Uczniowie dokonują analizy tekstów źródłowych i wnioski zapisują na tablicy.

Grupa I„A Król im odpowie: «Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko,

co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili»” (Mt 25,40).

„Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich wierzących. Żaden nie nazywał swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne. Apo-stołowie z wielką mocą świadczyli o zmartwychwstaniu Pana Jezusa, a wszyscy oni mieli wielką łaskę. Nikt z nich nie cierpiał niedostatku, bo właściciele pól albo domów sprzedawali je i przynosili pieniądze [uzyskane] ze sprzedaży, i składali je u stóp apostołów. Każdemu też rozdzielano według potrzeby” (Dz 4,32-35).

– Do jakiej postawy zachęca Jezus?– Jak postępowali pierwsi chrześcijanie?

Grupa II„Miłość niech będzie bez obłudy! Miejcie wstręt do złego, podą-

żajcie za dobrem! W miłości braterskiej nawzajem bądźcie życzliwi! W okazywaniu czci jedni drugich wyprzedzajcie! Nie opuszczajcie się w gorliwości! Bądźcie płomiennego ducha! Pełnijcie służbę Panu! Weselcie się nadzieją! W ucisku bądźcie cierpliwi, w modlitwie – wytrwali! Zaradzajcie potrzebom świętych! Przestrzegajcie gościnno-ści!” (Rz 12,9-13).

„Komu zaś cokolwiek wybaczyliście, ja też [mu wybaczam]. Co bowiem wybaczyłem, o ile coś wybaczyłem, uczyniłem to dla was wobec Chrystusa, ażeby nie uwiódł nas szatan, którego knowania dobrze są nam znane” (2Kor 2,10-11).

&

189

– Jaką postawę wobec bliźnich zaleca przyjąć święty Paweł?

Grupa III„Działanie praktyczne pozostaje niewystarczające, jeżeli

nie jest w nim uchwytna miłość do człowieka, miłość, która się karmi spotkaniem z Chrystusem. Głęboki, osobisty udział w potrzebie i cier-pieniu drugiego staje się w ten sposób dawaniem samego siebie: aby dar nie upokarzał drugiego, muszę mu dać nie tylko coś mojego, ale siebie samego, muszę być obecny w darze jako osoba” (Benedykt XVI, Caritas in veritate, 34).

„W Kościele pulsuje dynamizm miłości wzbudzanej przez Ducha Chrystusa. Ta miłość daje ludziom nie tylko pomoc materialną, ale również odpoczynek i troskę o duszę, pomoc często bardziej konieczną od wsparcia materialnego” (Benedykt XVI, Caritas in veritate, 28).

– Do jakiej postawy zachęca papież Benedykt XVI?

Grupa IV„Bez pomocy łaski ludzie nie mogliby «dostrzegać wąskiej nieraz

ścieżki między małodusznością, która ulega złu, a przemocą, która chce je zwalczać, a w rzeczywistości je pomnaża». Jest to droga miło-ści – miłości Boga i bliźniego. Miłość stanowi największe przykazanie społeczne. Szanuje drugiego i jego prawa. Wymaga praktykowania sprawiedliwości, do czego tylko ona nas uzdalnia. Jest natchnieniem dla życia będącego darem z siebie: «Kto będzie się starał zacho-wać swoje życie, straci je; a kto je straci, zachowa je» (Łk 17,33)” (KKK 1889).

„Chodzi o «nasz» chleb, «jeden» dla «wielu». Ubóstwo zalecone w błogosławieństwach jest cnotą hojności: wzywa ona do przekazy-wania i dzielenia dóbr materialnych i duchowych nie z przymusu, lecz z miłości, by obfitość u jednych mogła zaradzać potrzebom drugich” (KKK 2833).

– Czym charakteryzuje się postawa miłości?

Uczynki miłosierdzia pełnione były w Kościele od samego począt-ku jego istnienia. Stanowiły one, realizację szczególnego mandatu

190

pozostawionego przez Chrystusa wszystkim ludziom. Są najbardziej wiarygodnym świadectwem wierności Ewangelii oraz czytelnym znakiem miłosiernego Boga we współczesnym świecie. Chrystus był pierwszym, który przynosił ulgę i pocieszenie chorym i cierpią-cym, troszczył się o tych, którzy potrzebowali pomocy. Podobnie czy-nili Apostołowie i Kościół pierwotny. Tę misję podtrzymuje Kościół, pielęgnując ją i traktując jako samarytańską służbę wobec cierpiących i potrzebujących braci.

Wnioski z pracy w grupach posłużą do wykonania ćwiczenia, któ-rego celem będzie pełniejsze uświadomienie sobie możliwości podjęcia działań na rzecz osób potrzebujących wsparcia.

Uczniowie w parach wypisują postawy, które wzmacniają człowieka w potrzebie i są wyrazem miłości oraz postawy utrudniające pomoc.

Przykłady postaw, które służą człowiekowi będącemu w potrzebie:– służba, poświęcenie, heroizm,– przebaczenie,– budowanie dobra wspólnego,– modlitwa, troska o zbawienie innych i swoje,– wyrzeczenie na rzecz potrzebującego, hojność,– bezinteresowność,– radość,– współodczuwanie, cierpliwość,– sprawiedliwość,– miłosierdzie,– właściwy podział dóbr materialnych,– pokora, poszanowanie godności osoby ludzkiej.

Przykłady postaw utrudniających pomoc:– bierność, obojętność,– egocentryzm,– małoduszność,– zwątpienie religijne, brak życia sakramentalnego, modlitwy,– brak zainteresowania sytuacją innych.

Człowieka łatwiej podźwignąć z nędzy duchowej czy materialnej we wspólnocie, niż samemu.

191

Uczeń odczytuje historię powstania „Caritas Polska”.

„Charytatywna działalność Kościoła, czyli niesienie pomocy duchowej i materialnej ludziom potrzebującym, przybierała różne organizacyjne formy. W 1870 roku powołano oficjalnie po raz pierw-szy do istnienia w Paryżu Centralę CARITAS, koordynującą pracę wielu organizacji i towarzystw dobroczynnych. Na terenie Polski we Lwowie w 1895 r. powstał katolicki związek Towarzystw i Zakładów Dobroczynności, który koordynował pracę Stowarzyszeń św. Wincentego a’ Paulo. W 1907 r. ks. St. Adamski i ks. Piotr Wawrzy-niak powołali w Poznaniu Związek Caritas, który odegrał pionierską rolę w stosunku do inicjatyw, które po odrodzeniu Polski zostały pod-jęte we wszystkich diecezjach. W 1937 r. powstał projekt stworzenia centrali diecezjalnych związków Caritas. Na przeszkodzie w realizacji tego projektu stanęła II wojna światowa. Po zakończeniu okupacji die-cezjalne związki Caritas reaktywowały swoją działalność. (...) Władze państwowe ustanowiły 25 stycznia 1950 r. nowe, komisaryczne zarzą-dy we wszystkich siedzibach związków diecezjalnych. Celem specjal-nych komisji było ujawnienie rzekomych nadużyć finansowych i gospo-darczych. Centrala ogólnopolskiego związku Caritas otrzymała nowe władze tzw. «zarząd przymusowy» (...). Działalność charytatywna Kościoła w Polsce została sprowadzona ponownie do poziomu para-fii. W 1980 r. Przewodniczącym Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski został mianowany biskup diecezji katowickiej Czesław Domin. W okresie stanu wojennego w Katowicach koordynowano rozdział pomocy materialnej (żywności, ubrań, sprzętu medycznego i lekarstw) przychodzącej z całego świata. W wielu diecezjach polskich powstały komitety pomocy internowanym. Caritas szybko zmieniła swoją stra-tegię i zajęła się udzielaniem pomocy charytatywnej dzięki środkom pozyskiwanym od ludzi dobrej woli i instytucji. Caritas Polska została reaktywowana 10 października 1990 r. Jest instytucją charytatywną Konferencji Episkopatu Polski. (...) Posiada własną osobowość praw-ną i działa w oparciu o przepisy prawa kościelnego i państwowego. Caritas Polska koordynuje pracę 44 Caritas diecezjalnych i archidiece-zjalnych w Polsce. Współpracuje na arenie międzynarodowej z Caritas Internationalis i Caritas Europa. Udziela pomocy doraźnej i długofa-lowej, materialnej i finansowej osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, starszym, dzieciom z rodzin ubogich a także imigrantom,

192

uchodźcom, ofiarom wojen, kataklizmów i nieszczęść naturalnych poza granicami Polski. Caritas utworzyła profesjonalne placówki opiekuńczo-wychowawcze: Stacje Opieki Caritas, ośrodki rehabilita-cyjne, Zakłady Pielęgnacyjno-Opiekuńcze, Domy Pomocy Społecznej, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Domy Samotnej Matki, kuchnie dla ubo-gich, świetlice dziennego pobytu dla dzieci i osób w podeszłym wie-ku, hospicja itp. Organizuje wypoczynek dla dzieci z rodzin ubogich w okresie wakacji oraz ferii. W ciągu swego istnienia, Caritas w Polsce przygotowała i wdrożyła kilka programów: organizacja zimowego i let-niego wypoczynku dla dzieci z ubogich rodzin, Wigilijne Dzieło Pomo-cy Dzieciom, Jałmużna Wielkopostna, Kromka Chleba, Program Skrzy-dła, Okno życia i zagraniczną – Adopcja na Odległość. Udziela pomocy społecznej i charytatywnej w Europie Środkowej i Wschodniej, Afryce i Azji (kraje objęte współpracą: Afganistan, Białoruś, Indie, Irak, Iran, Kazachstan, Kongo, Korea Północna, Litwa, Rosja, Ruanda, Sri Lan-ka, Sudan, Ukraina, kraje WNP). (…) Obecnie w Polsce Caritas działa na zasadzie w pełni autonomicznych organizacji diecezjalnych. Two-rzy ją 39 diecezjalnych Caritas obrządku rzymskokatolickiego z cen-tralami w stolicach diecezji, Caritas diecezji wrocławsko-gdańskiej i Caritas diecezji przemysko-warszawskiej obrządku greckokatolickie-go, Caritas Ordynariatu Polowego, Caritas Pallotyńska Prowincji Chry-stusa Króla i Caritas Zakonu Bonifratrów” (pl.wikipedia.org).

Młodzież może podzielić się swoim doświadczeniem z udzielania pomocy, angażowania się w budowanie dobra wspólnego.

Miłość Boga i bliźniego stanowią nierozdzielną całość, należą do istoty życia Kościoła jako wspólnoty.

ZAKOŃCZENIE

W wielu polskich szkołach podjęto inicjatywę tworzenia Szkol-nych Kół Caritas. Działanie to służy zaspokojeniu duchowych i spo-łecznych potrzeb dzieci i młodzieży. Szkolne Koła Caritas przez prowa-dzone dzieła miłosierdzia, a także formację wewnętrzną są ciekawym doświadczeniem budzenia wśród młodzieży ewangelicznej wrażliwo-ści na ludzi cierpiących. Bezinteresowna pomoc potrzebującym, oso-biste zetknięcie się z osobami chorymi, starszymi i niepełnosprawny-mi kształtują w młodych wolontariuszach postawę solidarnej miłości.

J

193

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią wnioski z pracy w grupach oraz wyniki ćwiczenia wykonanego w klasie.

PRACA DOMOWA

Napisz, jak można pomóc tym, którzy są w potrzebie.

MODLITWA

„Panie, uwolnij mnie od największego mego wroga: ode mnie samego, od nieustannego szukania siebie, swojej woli, swo-ich spraw, swego wygodnictwa, swego świętego spokoju. (...) Uwolnij mnie od częstego obrażania się na swoje otoczenie, od domagania się usług, od absorbowania innych sobą. (…) Daj, abym wyszedł wreszcie z więzienia własnego „ja” na wolność dzieci Bożych, rozradowanych dawaniem, dzieleniem się chlebem, czasem sercem. Tej przemiany możesz we mnie dokonać tylko Ty, który powiedziałeś: «Nie ma więk-szej miłości nad tę, gdy ktoś życie oddaje za przyjaciół swoich». Tyś dał życie za mnie i za każdego z bliźnich moich, których postawiłeś na drodze mego życia”.

(Anonim, cyt. za: M. Bednarz, Skarbnica modlitw, Kraków, 2001)

X

?

H

194

28. CZASY WIELKICH PAPIEŻY

Cele ogólne:Ukazanie postaci papieży Piusa XI, Piusa XII, Jana XXIII, Pawła VI.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za losy Kościoła.

Cele szczegółowe:Uczeń:

– wymienia omawianych papieży,– wyjaśnia, jaki jest warunek trwania w zjednoczeniu z Chrystusem,– ilustruje pontyfikaty poszczególnych papieży,– wyszczególnia zmiany, jakie chciał w Kościele przeprowadzić Jan XXIII,– wnioskuje, dlaczego potrzebna była odnowa Kościoła po II wojnie świa-

towej,– planuje przeczytanie encykliki społecznej,– ocenia, jak stara się realizować nauczanie papieży w swoim życiu,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za losy Kościoła.


w grupach (notatka dziennikarska), wywiad, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Piusa XI, Divini redemp-

toris; Pius XII, Summi pontificatus; Jan XXIII, Ad Petri Cathedran; Paweł VI, Po-pulorum Progressio; karty pracy; Pius XI, Modlitwa powszechna; E. Ziemann, Papieże XX wieku, „Czas Serca” 44; Paweł VI, Modlitwa za kapłanów.

MODLITWA

„Natchnij mnie troską o czystość sumienia, skromność zachowania się i wyglądu, mowę bez zarzutu i życie uporządkowa-ne. Pomóż mi czuwać nad popędami natury, nad współpracą z łaską, zachowywaniem twego prawa i postępowaniem wysługującym zba-wienie”.

(Pius XI, fragment Modlitwy powszechnej)

X

195

WPROWADZENIE

Papiestwo jest powszechnie uważane za największy w świecie autorytet moralny i duchowy. Historia papiestwa XX wieku jest nie-wątpliwie świadectwem drogi, jaką pokonał Kościół, a wraz z nim cała ludzkość, na przestrzeni ostatniego stulecia. Z jednej strony to pierwsza i druga wojna światowa, komunizm i nazizm oraz ideolo-gie propagujące antychrześcijański stosunek do obiektywnych warto-ści. Z drugiej strony natomiast niebywałe w historii ludzkości zabiegi Kościoła na rzecz obrony praw człowieka, zwłaszcza jego godności i wolności. Potężnym głosem w tej sprawie był zwłaszcza II Sobór Watykański (10 XI 1962 – 08 XII 1965), który zapoczątkował odnowę na bazie dialogu wiary i wzajemnego szacunku. Jan XXIII – inicjator dzieła Soboru, ze względu na swój wiek, postrzegany był jako papież „przejściowy”. Jego decyzja spowodowana nagłym natchnieniem była tym bardziej zaskakująca, że stanowiła urzeczy-wistnienie planów Piusa XI i Piusa XII, które ze względu na liczne zastrzeżenia, zwłaszcza ze strony Kurii Rzymskiej, nie zostały zre-alizowane. Podstawowym zadaniem postawionym przed Soborem przez Jana XXIII miało być przystosowanie Kościoła do apostolatu w skomplikowanym świecie współczesnym (aggiornamento), odno-wa Kościoła oraz troska o jedność chrześcijan. Dzieło soborowe kon-tynuował Paweł VI.

Uczniowie analizują teksty źródłowe.

„Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5,9).

„W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: «Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go, i przyj-dziemy do niego, i będziemy u niego przebywać. Kto Mnie nie miłuje, ten nie zachowuje słów moich. A nauka, którą słyszycie, nie jest moja, ale Tego, który Mnie posłał, Ojca. To wam powiedziałem przebywa-jąc wśród was. A Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem. Pokój zostawiam wam, pokój mój daję wam. Nie tak jak daje świat, Ja wam daję. Niech się nie trwoży serce wasze ani się lęka!»” (J 14,23-27).

+

196

– Kogo Jezus nazywa błogosławionym?– Jaki jest warunek trwania w zjednoczeniu z Jezusem?

„Chrześcijanie swoim życiem na wzór Chrystusa przyspieszają nadejście Królestwa Bożego, «Królestwa sprawiedliwości, prawdy i pokoju». Nie zaniedbują jednak swoich ziemskich zadań; wierni swo-jemu Nauczycielowi, wypełniają je uczciwie, cierpliwie i z miłością” (KKK 2046).

– W jaki sposób chrześcijanie przyczyniają się do nadejścia Kró-lestwa Bożego?

Chrystus chce obdarzyć nas swoim pokojem w całej pełni. Odcho-dząc z tego świata zostawia nam swojego Ducha, który uczy praw-dy o Bogu, świecie, ludziach oraz pomaga zachować jedność w tym, co konieczne.

ROZWINIĘCIE

Uczniowie w grupach otrzymują informacje o danym papie-żu (oprac. na podstawie: E. Ziemann, Papieże XX wieku, „Czas Serca” 44; www.czasserca.pl). Przygotowują 3 min. dziennikarską notatkę do „Teleexspresu” – wydanie specjalne: „Czasy wielkich papieży”.

Grupa IPius XI (6 II 1922-10 II 1939)Pontyfikat papieża Piusa XI był zwłaszcza konfrontacją

z politycznymi systemami totalitarnymi. Wystarczy przypomnieć, że we Włoszech doszedł do głosu faszyzm, w Niemczech nazizm, natomiast w Rosji komunizm. Z jednej strony Pius XI zabiegał o wol-ność religijną w krajach owładniętych systemami totalitarnymi. Z dru-giej strony zaś w bardzo zdecydowany sposób potępiał niewolnicze ideologie. Za jego pontyfikatu zostały podpisane liczne konkordaty: w 1925 roku z II Rzeczypospolitą, w 1929 roku z państwem wło-skim oraz w 1933 roku z Niemcami. Nieprzestrzeganie przez Hitle-ra podpisanych umów spotkało się z jednoznaczną reakcją papieża w opublikowanej encyklice: Mit brennender Sorge (1937). Podob-nie zareagował Pius XI na sytuację w Związku Sowieckim słowa-mi encykliki: Divini Redemptoris (1937). (...) W roku 1929 doszło

&

197

do podpisania tzw. układów laterańskich, na mocy których Waty-kan zyskał suwerenność. W celu szerokiego dotarcia do wiernych, papież ten założył Radio Watykańskie. Pius XI przeprowadził 500 be-atyfikacji oraz 33 kanonizacje.

Pius XI – hasło pontyfikatu: „Pokój Chrystusa w państwie Chrystu-sowym”.

– 31 V 1857 r. – urodził się w Desio, Achille Ratti;– 1914 r. – zostaje prefektem Biblioteki Watykańskiej;– 1919 r. – otrzymuje nominację na Nuncjusza Apostolskiego

w Polsce;– VIII 1920 r. – jako jeden z dwóch dyplomatów, w czasie wojny

bolszewicko-polskiej pozostaje w Warszawie;– 1921 r. – pełni rolę obserwatora w czasie plebiscytu na Śląsku;– 6 II 1922 r. – zostaje wybrany na Stolicę Piotrową, przyjmuje

imię Pius XI;– 1925, 1933 r. – ogłosił Latami Jubileuszowymi;– 1925 r. – wprowadził święto Chrystusa Króla;– 2 VIII 1925 r. – zawarto konkordat między Stolicą Apostolską

a Polską;– 1929 r. – zawarto Układy Laterańskie potwierdzające suweren-

ność miasta Watykan;– 1937 r. – powołał Papieską Akademię Nauk;– 10 II 1939 r. – umiera Pius XI w cieniu nowej wojny.

„Nie można jednak bezkarnie gardzić prawem naturalnym ani Bogiem – jego Twórcą. Komunizm nie zdołał osiągnąć swych celów i nigdy ich nie osiągnie, nawet w dziedzinie czysto gospodarczej. (...) Nadmienić należy również, że w sprawach ekonomicznych potrzeb-ne jest pewne minimum moralności i pewne poczucie odpowiedzial-ności, a na to w materialistycznym systemie, takim jak komunizm, nie ma miejsca. (...) Oskarżamy system, jego twórców i propagato-rów, którzy Rosję uznali za najdogodniejszy teren do urzeczywistnie-nia teorii opracowywanych od dziesiątków lat, by rozpowszechniać je stamtąd po całym świecie” (Pius XI, Divini Redemptoris, 23, 24).

– Scharakteryzuj pontyfikat Piusa XI.– Na jakie źródło fundamentów odnowy Kościoła, społeczeństwa

wskazuje papież?

198

Grupa IIPius XII (2 III 1939-09 X 1958)Papież Pius XII był człowiekiem niezwykłego intelektu i ducha.

(...) Jego pontyfikat przypadł na czas drugiej wojny światowej oraz trudny okres powojennych przemian. W perspektywie zbliżającej się wojny wystosował do świata apel o zachowanie pokoju. Podobnie było w czasie działań wojennych. W swoich przemówieniach podkre-ślał konieczność respektowania prawnych i religijnych zasad pokoju. (...) Niebywały jest również wkład Piusa XII w teologiczno-filozoficzny rozwój kwestii dogmatycznych i etycznych. Wydał 40 encyklik, w tym Summi pontyficatus (O solidarności ludzkiej i państwie totalitarnym). Kanonizował 33 świętych. Jego wypowiedzi najczęściej cytowano na Soborze Watykańskim II. Można powiedzieć, że Pius XII wyznaczył drogę dla II Soboru Watykańskiego. Obecnie w Kościele trwa proces beatyfikacji Sługi Bożego Piusa XII.

Pius XII – hasło pontyfikatu: „Pokój jest dziełem sprawiedliwości”.– 2 III 1876 r. – urodził się w Rzymie, w rodzinie szlacheckiej,

Eugenio Pacelli;– 1899 r. – przyjmuje świecenia kapłańskie;– 1901 r. – rozpoczyna pracę w Papieskim Sekretariacie Stanu;– 1917 r. – zostaje Nuncjuszem w Monachium;– 1920 r. – mianowany zostaje Nuncjuszem w Berlinie, co pozwa-

la mu gruntownie poznać Kościół w Niemczech, życie i kulturę tego kraju;

– 2 III 1939 r. – wybrany zostaje na Stolicę Piotrową, przyjmuje imię Pius XII, próbując ratować od razu zagrożony pokój;

– 5 III 1939 r. – przekazuje Hitlerowi notę, w której wskazuje jako główny cel zachowanie pokoju;

– 1939-1945 r. – w różny sposób stara się pomagać ludności oku-powanych krajów (udziela schronienia 5 tys. Żydom);

– 1 XI 1950 r. – ogłosił dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny;

– 1951 r. – rozpoczął reformę Tygodnia Liturgicznego. Ujedno-licił post eucharystyczny, wprowadził wieczorne Msze świę-te, dopuścił do częściowego stosowania języków narodowych w liturgii Eucharystii oraz liturgii niektórych sakramentów;

– 9 X 1958 r. – umiera Pius XII w Caste Gandolfo.

199

„Nowy ład oprze się raczej na niewzruszonych i trwałych pod-stawach zasad prawa naturalnego oraz prawa objawionego. Z nich to winien ustawodawca czerpać ducha równowagi i słuszności, sumienności i roztropności w wykonywaniu wziętych na się obowiąz-ków, inaczej łatwo zgubić granice między słusznym użyciem władzy i jej nadużyciem. (…) Aby zatem nowe wychowanie ludzkości przy-niosło pożądane skutki, musi być przede wszystkim wychowaniem duchowym i religijnym, a więc musi wyjść z Chrystusa” (Pius XII, Sum-mi pontificatus, 65).

– Scharakteryzuj pontyfikat Piusa XII.– Na jakie źródło odnowy Kościoła, społeczeństwa wskazuje

papież?

Grupa IIIJan XXIII (28 X 1958-3 VI 1963)Papież Jan XXIII nazywany jest papieżem dobroci. Powszechnie

uważano, że będzie to papież „przejściowy”. Ogromnym zaskoczeniem dla Kolegium Kardynałów była jego deklaracja, podana do wiadomo-ści 24 I 1959 roku w bazylice św. Pawła za murami, iż zamierza zwołać II Watykański Sobór Ekumeniczny – Powszechny, choć nie miał jeszcze żadnego programu jego obrad i przebiegu. Przed rozpoczęciem Sobo-ru papież odbył pielgrzymkę do Loreto i Asyżu. Było to niezwykłe zda-rzenie, gdyż od 1870 roku po raz pierwszy następca św. Piotra opu-ścił Wieczne Miasto. Pod koniec tej sesji Jan XXIII zachorował. Drugiej już nie doczekał. W czasie krótkiego pontyfikatu Jan XXIII ogłosił kil-ka ważnych encyklik: Mater et Magistra (1961) – poświęcona kwestii społecznej oraz Pacem in Terris (1963) – o pokoju, wolności i sprawie-dliwości. Bezpośrednim motywem wydania tego drugiego dokumentu było zagrożenie światowego pokoju. Jan Paweł II 3 X 2000 r. ogłosił go błogosławionym.

Jan XXIII– hasło pontyfikatu: „Posłuszeństwo i pokój”.– 25 XI 1881 r. – w Sotto il Monte w biednej wielodzietnej rodzi-

nie przychodzi na świat Angelo Giuseppe Roncalli;– 1904 r. – otrzymuje święcenia kapłańskie;– 1925 r. – zostaje oficjałem w Bułgarii;– 1935 r. – apostolski delegat w Turcji i Grecji;

200

– 1939-1944 r. – korzystając ze statutu dyplomaty pomaga ludziom prześladowanym przez hitlerowców;

– 1944 r. – zostaje Nuncjuszem w Paryżu;– 1951 r. – pełni funkcje obserwatora przy Unesco;– 1953 r. – zostaje kardynałem Wenecji;– 28 X 1958 r. – wybrany zostaje na Stolicę Piotrową przyjmując

imię Jan XXIII. Wyznaczył sobie 3 zadania: powołanie Synodu dla Rzymu, stworzenie nowego prawa kanonicznego, zwołanie Powszechnego Soboru Watykańskiego II;

– 14 VI 1959 r. – użył słowa „Aggiornamento” – otwarcie Kościo-ła;

– 1959 r. – w uroczystość Zesłania Ducha Świętego zaczyna pra-cować I komisja przygotowująca Sobór;

– 1960 r. – spotkał się z arcybiskupem Canterbury;– 1962 r. – ekskomunikował Fidela Castro, powołując się

na dekret Piusa XII z 1949 r. – zakazujący katolikom popierania rządów komunistycznych;

– 8 XII 1962 r. – zamknięto I Sesję Soborową;– 3 VI 1963 r. – umiera Jan XXIII, zwany Janem Dobrym, „Papie-

żem Soborowym”.

„Okazuje to ponad wszelką wątpliwość, że Kościół katolicki usta-wiczną rozkwita młodością i że jest jakby chorągwią podniesioną mię-dzy narodami (por. Iz 11,12) oraz że ten Kościół rozlewa jaśniejące światło wraz ze słodką miłością, którą obejmuje wszystkie narody.

Poza tym, wiadomość, że nosimy się z zamiarem zwołania soboru powszechnego i synodu rzymskiego, przystosowania kodeksu prawa kanonicznego do dzisiejszych potrzeb i ogłoszenia nowego kodeksu dla kościoła obrządku wschodniego, ta wiadomość zyskała uznanie u nadzwyczaj wielu i zrodziła powszechną nadzieję, że umysły wszyst-kie zostaną w ten sposób skutecznie pobudzone do szerszego i głęb-szego poznania prawdy, do zbawiennego odnowienia chrześcijań-skich obyczajów i do budowania jedności, zgody i pokoju” (Jan XXIII, Ad Petri Cathedran, 2, 3).

– Scharakteryzuj pontyfikat Jana XXIII?– Jakie zmiany w kościele chciał przeprowadzić Jan XXIII?

201

Grupa IVPaweł VI (21 VI 1963-6 VIII 1978)Papież Paweł VI zamierzał kontynuować soborowe dzieło

Jana XXIII. Ponieważ na zakończenie pierwszej Sesji II Soboru Watykańskiego nie podjęto żadnych uchwał, Paweł VI, chcąc nadać dalszym obradom dynamiczny kierunek, postanowił oprzeć je na słowie-kluczu – „dialog”. Obrady drugiej sesji Soboru wyznaczono na 29 X 1963 roku. Uroczystego zamknięcia II Soboru Watykań-skiego dokonano 8 XII 1965 roku. Paweł VI był wierny szeroko rozumianej zasadzie dialogu, szczególnie dialogowi ekumeniczne-mu. Świadczą o tym zwłaszcza spotkania z ortodoksyjnym Patriar-chą Konstantynopola Athenagorasem. Pewną nowością związaną z funkcją sprawowania posługi Piotra były zagraniczne podróże Paw-ła VI. Między innymi odwiedził on Ziemię Świętą, Bombaj, Bogotę, Fatimę, Genewę, ONZ w Nowym Jorku oraz Daleki Wschód. Bez wąt-pienia pontyfikat Pawła VI należy zaliczyć do jednego z najtrudniej-szych w tym stuleciu. Główną przyczyną tego było wprowadzenie w życie nauczania Soboru Watykańskiego II. Papież zwoływał nad-zwyczajne Synody Biskupów oraz ogłaszał encykliki. Spośród wielu na uwagę zasługują: Ecclesiam Suam (1964) – o Kościele; Misterium Fidei (1965) – o Eucharystii; Sacerdotalis Coelibatus (1967) – o celibacie kapłańskim; Humanae Vitae (1968) – o małżeństwie, miłości małżeńskiej i regulacji urodzin; Populorum Progressio (1967) – o rozwoju. W roku 1975 pod hasłem: „Pojednanie, odnowa, pokój” świętowano wydarzenie Roku Świętego. Przeszedł do histo-rii jako papież, który w niespokojnych czasach kierował Kościołem z wielką rozwagą.

Paweł VI – hasło pontyfikatu: „W imię Pańskie”.– 28 IX 1897 r. – w pobliżu Brescii urodził się Giovanni Batista

Montini;– 1920 r. – otrzymuje święcenia kapłańskie;– 1923 r. – pracuje w nuncjaturze w Warszawie;– 1937 r. – zostaje podsekretarzem stanu, jednym z najbliższych

współpracowników Piusa XII;– 1944 r. – obejmuje urząd do spraw wewnątrzkościelnych

w Sekretariacie Stanu;– 1954 r. – zostaje arcybiskupem Mediolanu;

202

– 1960 r. – bierze udział w pierwszej sesji Soboru Watykańskiego II;– 21 VI 1963 r. – wybrany zostaje na Stolicę Piotrową, przyjmuje

imię Paweł VI;– 1963 r. – otwiera II sesję Soboru Watykańskiego II;– 1964 r. – pielgrzymuje do Ziemi Świętej;– 1965 r. – wygłasza przemówienie w ONZ;– 8 XII 1965 r. – uroczyście zamknął Sobór;– 7 XII 1967 r. – zniósł wielką ekskomuniką nałożoną na Kościół

prawosławny w 1054 r.;– 1975 r. – obchodził Rok Święty pod hasłem: „Pojednanie, odno-

wa, pokój”;– 6 VIII 1978 r. – umiera w Rzymie Paweł VI.

„Zbyt wielkie dysproporcje ekonomiczne i społeczne oraz różnice ideologiczne powodują niechęci i spory i często zagrażają pokojowi. (...) Przeciwstawiając się zatem nędzy i walcząc z niesprawiedliwymi warunkami bytu, nie tylko przyczyniamy się do materialnej pomyśl-ności ludzi, ale wspieramy również ich rozwój duchowy i moralny, i tak służymy pożytkowi całej ludzkości. Pokój bowiem nie sprowa-dza się tylko do zaniechania wszelkiej wojny, jak gdyby opierał się na niestałej równowadze sił. Pokój wypracowuje się wytrwale, dzień po dniu, zachowując ustanowiony przez boga porządek, który domaga się doskonalszej sprawiedliwości między ludźmi” (Paweł VI, Populo-rum Progressio, 76).

– Scharakteryzuj postać Pawła VI?– Na jakie uwarunkowania w budowaniu pokoju zwraca uwagę

papież?

Uczniowie dokonują prezentacji.Przygotowują krótką notatkę o każdym z papieżu.

Postawy papieży są świadectwem trwania w jedności z Chrystu-sem i Jego Ewangelią.

ZAKOŃCZENIE

Po zakończeniu II wojny światowej trzeba było przystąpić do odbu-dowy poszczególnych państw, wzmocnić duchowo społeczeństwa.

J

203

Dokonujące się przemiany na gruncie życia religijnego, ekonomiczne-go, społecznego, stawiały przed papiestwem ważne zadanie. Chociaż nie tylko od nich zależał kształt historii kościoła, to jednak mieli na nią duży wpływ.

My również wezwani jesteśmy do podejmowania wysiłku w kształtowaniu wspólnoty Kościoła. Odczytanie przesłań Soboru Watykańskiego II wymaga podejmowania wysiłku na co dzień we wspólnocie Kościoła. Jest to zadanie związane ze stałą czujnością, dialogiem, pracą nad sobą, nie uleganiu fałszywym ideologiom.

Pomyślmy:– Jak często czytam dokumenty papieskie?– Jak staram się realizować nauczanie papieży w swoim życiu?

ZESZYT UCZNIA

Notatka z pracy w grupach

PRACA DOMOWA

Zapoznaj się z encykliką Jana XXIII Ad Petri Cathedram.

Katecheta rozdaje wybranym uczniom teksty do przygotowania katechezy 29.

MODLITWA

O Panie, daj im serce wielkie, otwarte na Twoje zamysły i zamknię-te na wszelkie ciasne ambicje, na wszelkie małostkowe współzawod-nictwo międzyludzkie. Serce wielkie, zdolne równać się z Twoim i zdolne pomieścić w sobie rozpiętość Kościoła, rozpiętość światła, zdolne wszystkich kochać, wszystkim służyć, być rzecznikiem wszyst-kich.(...) W końcu, o Panie, serce zdolne do prawdziwej miłości, to zna-czy zdolne rozumieć, akceptować, służyć i poświęcać się, zdolne być szczęśliwym, pulsującym Twoimi uczuciami i Twoimi myślami. Amen.

(Paweł VI, fragment Modlitwy za kapłanów)

?

H

X

204

29. DROGI ODNOWY KOŚCIOŁA – SOBÓR WATYKAŃSKI II

Cel ogólnyUkazanie przebiegu i ogólnych postanowień Soboru Watykańskiego II.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za dzieło odnowy Kościoła.


– podaje definicję „Soboru”,– wymienia dokumenty Soboru Watykańskiego II,– objaśnia hasło soborowe „Aggiornamento”,– charakteryzuje przebieg Soboru,– określa wkład papieża Jana XXIII i Pawła VI w dzieło soborowe,– wskazuje, że szukając wiedzy w nauczaniu soborowym, może rozwiązać

nurtujące go problemy życiowe,– stwierdza, że dzięki nauczaniu soborowemu może lepiej pełnić posłan-

nictwo Chrystusa i Kościoła,– ocenia, po jaką lekturę sięga, by lepiej poznać Kościół Jezusa Chrystusa,– podejmuje modlitwę za Kościół,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za dzieło odnowy Kościoła.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, praca w grupach

(konferencja medialna), rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktyczne

Pismo Święte; Sobór Watykański II, Gravissimum educationis; Sobór Watykański II, Unitatis redintegratio; Sobór Watykański II, Apostolicam actuositatem; A. Läpple, Mała historia Kościoła, Poznań 2009; Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych, Kraków 2002; karty z tekstem modlitwy; karty pracy dla uczniów.

MODLITWA

Duchu Święty, Boże,tchnij mnie Twoim tchnieniem,Abym myślał o tym, co jest święte.

X

205

Prowadź mnie, Duchu Święty,abym czynił to, co jest święte.Przyciągnij mnie do siebie, Duchu Święty,abym kochał to, co jest święte.Umacniaj mnie, Duchu Święty,abym strzegł tego, co jest święte.Strzeż mnie, Duchu Święty,Abym nigdy nie utracił tego,co jest święte.Amen.

(św. Augustyn)

WPROWADZENIE

Katecheza będzie poprowadzona metodą: „konferencja medialna” z ojcami Soboru Watykańskiego II. Katecheta przejmuje rolę prowa-dzącego konferencję. Poniższy materiał i wszystkie teksty wykorzy-stywane na katechezie mogą służyć uczniom, aby przygotowali się do swoich ról – „ojców soborowych”. Role zostają przydzielone wybra-nym uczniom odpowiednio wcześniej. Pytania zadawane podczas kon-ferencji będą układali pozostali uczniowie na katechezie. Wcześniej należy powołać Komisję Wniosków (2 uczniów z komputerem), której rolą będzie redakcja głównych zagadnień z konferencji. Będzie to zara-zem notatka, jaką wszyscy uczniowie otrzymają pocztą elektroniczną. Na jej podstawie odrobią pracę domową.

Poniższy tekst o Soborze Watykańskim II będzie podzielony na czę-ści i wykorzystany przez uczniów w trakcie katechezy.

Katecheta rozpoczyna konferencję: wita wszystkich, przedstawia gości i podaje kolejność zadawania pytań dotyczących Soboru Waty-kańskiego II:

– historia zwołania;– papieże;– główne cele;– znaczenie słowa odnowy: „Aggiornamento”;– praca komisji;– powstawanie tekstów soborowych;– podział dokumentów;

+

206

– treść dokumentów;– inne pytania.

Tekst dla uczniów.Sobór Watykański II, zwany Vaticanum II, to dwudziesty

pierwszy Sobór Powszechny, a zarazem dotychczas ostatni Sobór, jaki został zwołany w Kościele katolickim. Sobór, obradując od 11 X 1962 r. do 8 XII 1965 r., dokonał w Kościele gwałtownego przełomu, którego istotne znaczenie odczuwamy w ustawodawstwie kościelnym.

Jan XXIII w dniu 25 I 1959 r. zapowiedział, że zwiastuje Braciom w Biskupstwie i wszystkim wiernym radość wielką i ogłasza Sobór. Ta decyzja była niewątpliwie zaskoczeniem dla świata katolickiego. Po przerwanym Soborze Watykańskim I z zamiarem jego wznowie-nia nosili się papieże Pius XI i Pius XII. Jednak dopiero Jan XXIII pod-jął decyzję o zwołaniu Soboru. Papież postanowił, że obecny Sobór nie będzie kontynuacją poprzedniego, lecz otrzyma miano Soboru Watykańskiego II. W encyklice Ad Petri Cathedram określił cel Soboru, jako „wzrost wiary katolickiej, właściwe odnowienie oby-czajów ludu chrześcijańskiego oraz lepsze dostosowanie karności kościelnej do warunków i wymogów dzisiejszych czasów”. Cel nad-rzędny Soboru, to strzeżenie i obrona wiary oraz bardziej skutecz-ne „głoszenie depozytu doktryny chrześcijańskiej w nowych warun-kach życia człowieka”. Papież podkreślił, że jego pragnieniem jest,

„aby Sobór okazał się cudownym przykładem prawdy, jedności i miłości; przykładem, który – oglądany przez braci odłączonych od Stolicy Apostolskiej – skłoni ich do szukania i osiągania jedności”. Hasłem charakterystycznym dla Soboru stało się słowo „Aggiorna-mento”. Jak je tłumaczyć?

„Aggiornamento”:– odnowa i rozróżnienie tego, co było uwarunkowane epoką,

od tego, co trwale obowiązujące,– odnowa i dostosowanie Kościoła do czasów współczesnych.Należało Ewangelię, Prawdę przyniesioną przez Jezusa przy-

bliżyć współczesnemu człowiekowi w nowych słowach, symbolach i liturgii, jak również wprowadzić Kościół w nową epokę („Aggior-namento”). Papież postulował, by „nagle otwarto długo zamknięte okno, aby wpuścić świeże powietrze” i Sobór mógł przyczynić się

207

do tego, że oświecony jego światłem Kościół wzbogacił się o skarby duchowe, zaczerpnął z nich sił i mocy do realizacji swego posłannictwa, nie oddalił się od świętego dziedzictwa prawdy, równocześnie uwzględniając teraźniejszość, nowe warunki i formy życia. One mia-ły otwierać Kościół na nowe drogi dla apostolstwa świeckich i być wyzwaniem dla duszpasterstwa. Sobór miał „uczynić Kościół znów obecnym w świecie, a jego misję zrozumiałą i oczywistą dla rozumu i serca człowieka zaangażowanego w rewolucję techniczną XX wieku”.

Czas dzielący zapowiedź papieża od rozpoczęcia soboru był bar-dzo pracowity w komisjach przygotowawczych. Sobór obradował nad propozycjami dokumentów przygotowanych wcześniej przez teo-logów z całego świata (najbardziej tradycyjnych – „konserwatystów”, jak ich nazywano, a najbardziej nowoczesnych „progresistów”). Pra-ca teologów trwała w okresie przygotowawczym do Soboru, w ciągu Soboru, a także w przerwach między obradami czy sesjami.

Przed rozpoczęciem Soboru wpływały propozycje zagadnień, które miały być rozpatrzone, przedyskutowane i rozstrzygnięte na Soborze. O tematy do dyskusji Soborowych poproszono biskupów całego świata, przedstawicieli uniwersytetów katolickich, zgroma-dzeń zakonnych.

Ojcowie soborowi otrzymali 16 tomów dokumentów przygoto-wanych do prac podczas Soboru. Zmieniali je i opracowywali. Każdy z nich brał udział w zapoznaniu się z projektem dokumentu zwane-go „schematem”. Następnie w Auli Soborowej odbywała się dyskusja nad zaproponowanym tekstem i projekt konstytucji wracał do komisji w celu naniesienia poprawek. Podczas kolejnych obrad poprawiony projekt został przyjmowany w głosowaniu lub ponownie poddawany dyskusji.

W latach 1962-1965 odbyły się cztery sesje, w których działało dziesięć komisji Soborowych. Pierwszej przewodził papież Jan XXIII, a po jego śmierci – nowy papież Paweł VI. W Soborze uczestniczyło 3070 Ojców Soborowych oraz eksperci. Obecni byli także przedstawi-ciele innych chrześcijańskich wyznań i obserwatorzy świeccy. Z Polski na Sobór pojechało 20 biskupów, wśród nich kard. Stefan Wyszyński, abp Karol Wojtyła i abp Bolesław Kominek. Żaden biskup, ze względu na sytuację polityczną w danym kraju, nie mógł przybyć z Chińskiej Republiki Ludowej, Demokratycznej Republiki Wietnamu, Rumunii i Związku Radzieckiego.

208

Na otwarcie II sesji Soboru (29 IX 1963 r.) Paweł VI powiedział, że przedmiotem obrad Soborowych będzie cały Chrystus, to znaczy Kościół w czterech aspektach: świadomość Kościoła, odnowa Kościoła, jedność chrześcijan i dialog Kościoła ze współczesnym światem. Zaproponowana odnowa miała polegać na powrocie do źródeł oraz na odnowie opartej na Piśmie Świętym i Tradycji.

Na Soborze Watykańskim II „Kościół zaprezentował się jako wspólnota gotowa do dialogu, zwrócona ku ludziom i ich proble-mom. Dobitnie zaakcentowano wolność religijną i inne prawa czło-wieka, a także słuszną autonomię obszarów świeckich. Dopuszcze-nie języka ludu w liturgii doprowadziło następnie do reformy liturgii i powstania nowego Mszału Rzymskiego w 1970 r. (przeciw było Bractwo św. Piusa X – francuskiego arcybiskupa Marcela Lefebvre´a)” – (A. Läpple, Mała historia Kościoła, Poznań 2009, s. 197). Wprowadzo-no liturgię w językach narodowych. Uelastyczniono formy przeka-zu posługi kapłańskiej – zwrócenie się w stronę wiernych (również dosłownie – kapłan podczas Mszy świętej stoi przodem do wiernych). Wprowadzono nabożeństwa ekumeniczne oraz dowartościowano rolę świeckich katolików w Kościele.

Podczas obrad Soboru papież Paweł VI kontaktował się z patriar-chą Konstantynopola, najwyższym dostojnikiem Kościoła prawosław-nego, Atenagorasem. Efektem porozumienia w duchu ekumenizmu było anulowanie ekskomunik, które z obu stron padły podczas wiel-kiej schizmy w 1054 r.

Prace Soboru Watykańskiego II zapisano w 16 dokumentach:

DOKUMENTY SOBORU WATYKAŃSKIEGO IIKonstytucje

KL Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium

KK Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium

KO Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum

KDKKonstytucja duszpasterska

o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et Spes

209

Dekrety

DSP Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli Inter Mirifica

DKW Dekret o katolickich Kościołach Wschodnich Orientalium Ecclesiarum

DE Dekret o ekumenizmie Unitatis Redintegratio

DB Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Chistus Dominus

DZ Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae Caritatis

DFK Dekret o formacji kapłańskiej Optatam Totius

DA Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam Actuositatem

DM Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad Gentes Divinitus

DP Dekret o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum OrdinisDeklaracje

DWCh Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum Educationis

DRNDeklaracja o stosunku Kościoła

do religii niechrześcijańskich Nostra Aetate

DWR Deklaracja o wolności religijnej Dignitatis Humanae

Na początku katechezy katecheta podaje temat zajęć, który ucznio-wie zapisują na tablicy i w zeszytach.

Następnie przechodzi do prezentacji tekstu przedstawiającego mowę Piotra na Soborze w Jerozolimie.

210

ROZWINIĘCIE

W dziejach ludzkości pojawiają się wciąż nowe problemy, kon-flikty, bolączki, otwierają się zagadnienia zupełnie nowe, niezna-ne poprzednim pokoleniom, pytania obce ludziom dawnych epok. I na nie Kościół daje odpowiedzi. Tak było za czasów Apostołów po Zmartwychwstaniu Jezusa.

Odczytanie tekstu z Dziejów Apostolskich i krótkie omówienie.

„Po długiej wymianie zdań przemówił do nich Piotr: «Wiecie, bracia, że Bóg już dawno wybrał mnie spośród was, aby z moich ust poganie usłyszeli słowa Ewangelii i uwierzyli. Bóg, który zna serca, zaświad-czył na ich korzyść, dając im Ducha Świętego tak samo jak nam. Nie zrobił żadnej różnicy między nami a nimi, oczyszczając przez wiarę ich serca. Dlaczego więc teraz Boga wystawiacie na próbę, wkładając na uczniów jarzmo, którego ani ojcowie nasi, ani my sami nie mieliśmy siły dźwigać. Wierzymy przecież, że będziemy zbawie-ni przez łaskę Pana Jezusa tak samo jak oni». Umilkli wszyscy, a po-tem słuchali opowiadania Barnaby i Pawła o tym, jak wielkich cudów i znaków dokonał Bóg przez nich wśród pogan” (Dz 15,7-12).

Kolegium Apostołów pod przewodnictwem Piotra podjęło pierw-sze decyzje w rozwijającym się Kościele. Było to na Soborze Jerozolim-skim w latach 49/50. Nie był to jednak Sobór zaliczany do Powszech-nych. Sobór Jerozolimski był Soborem Apostolskim.

Sobór powszechny – spowodowane odpowiednimi okoliczno-ściami spotkanie biskupów całego Kościoła, którzy – z papieżem i pod jego kierownictwem – głoszą naukę i ustanawiają prawa jako zespół, a także mogą wypowiadać się nieomylnie w sprawach do-tyczących wiary i obyczajów (Leksykon pojęć teologicznych i kościel-nych, Kraków 2002).

Każdy Sobór w historii Kościoła był „dla czegoś”: bo trzeba było ratować zagrożone wartości, rozstrzygać sporne kwestie, wytyczać nowy kierunek ludzkości zaczynającej błądzić. Każdy dawał odpo-wiedź na wyłaniające się zasadnicze pytania.

Katecheta przed rozpoczęciem konferencji medialnej informuje o jej temacie. Jest on zbieżny z tematem katechezy. Uczniowie biorą-cy bezpośredni udział w konferencji przygotowali się odpowiednio

&

211

wcześniej („Ojcowie Soborowi” i Komisja Wniosków), pozostali otrzymu-ją podzielony na części tekst „z Wprowadzenia” o Soborze Watykańskim II i dokumentach soborowych dotyczących jedności chrześcijan, apostol-stwa świeckich i liturgii (DWCH 4, DE 4, DE 8, DA 29, DA 11). Układają po jednym lub dwa pytania do przydzielonego tekstu.

„W wypełnianiu swego obowiązku wychowawczego Kościół, zapobiegliwy o wszystkie odpowiednie środki, troszczy się szcze-gólnie o te, które są mu właściwe, a z których pierwszym jest kate-chizacja, ona to oświeca i wzmacnia wiarę, karmi życie wedle ducha Chrystusowego, doprowadza do świadomego i czynnego uczestnicze-nia w misterium liturgicznym i pobudza do działalności apostolskiej. Kościół wysoko ceni i stara się duchem swoim przepoić oraz udo-skonalić także inne pomoce, które należą do wspólnego dziedzictwa ludzkości i które bardzo przyczyniają się do rozwijania umysłów i kształtowania ludzi, których celem są ćwiczenia duchowe i cielesne, stowarzyszenia młodzieżowe, a zwłaszcza szkoły” (Sobór Watykański II, Gravissimum educationis, 4).

„Ponieważ dziś w bardzo wielu stronach świata pod tchnieniem łaski Ducha Świętego czyni się tyle wysiłków przez modlitwę, słowo i działalność, by przybliżyć się do tej pełni jedności, jakiej chce Jezus Chrystus, obecny Sobór święty zachęca wszystkich wiernych Kościoła katolickiego, by rozeznając znaki czasu pilnie uczestniczyli w dziele ekumenicznym. Przez «Ruch ekumeniczny» rozumie się działalność oraz przedsięwzięcia zmierzające do jedności chrześcijan, zależnie od różnych potrzeb Kościoła i warunków chwili” (Sobór Watykański II, Unitatis redintegratio, 4).

„Nawrócenie serca i świętość życia łącznie z publicznymi i pry-watnymi modlitwami o jedność chrześcijan należy uznać za duszę całego ruchu ekumenicznego, a słusznie można je zwać ekumenizmem duchowym” (Sobór Watykański II, Unitatis redintegratio, 8).

„Przede wszystkim zaś człowiek świecki niech nauczy się pełnić posłannictwo Chrystusa i Kościoła, przeżywając przez wiarę Boską tajemnicę stworzenia i odkupienia, pobudzany przez ożywiającego Lud Boży Ducha Świętego, który nakłania wszystkich ludzi do miłości Boga Ojca oraz świata i ludzi w Bogu. Takie przygotowanie należy uwa-żać za podstawę i warunek każdego owocnego apostolstwa. Oprócz przygotowania duchowego potrzebne jest gruntowne przygotowanie

212

doktrynalne, mianowicie z zakresu teologii, etyki i filozofii, zależnie od różnicy wieku, warunków życia i zdolności. Nie wolno również pomijać znaczenia kultury ogólnej łącznie z wykształceniem praktycz-nym i technicznym” (Sobór Watykański II, Apostolicam actuositatem, 29).

„Ponieważ Stwórca wszechrzeczy ustanowił związek małżeński początkiem i podstawą społeczności ludzkiej, a przez swoją łaskę uczynił go tajemnicą wielką w odniesieniu do Chrystusa i Kościoła (por. Ef 5,32), dlatego apostolstwo wśród małżonków i rodzin posia-da szczególną doniosłość tak dla Kościoła, jak i dla społeczeństwa świeckiego. Chrześcijańscy małżonkowie są wzajemnie dla siebie, dla swoich dzieci i innych domowników współpracownikami łaski i świadkami wiary. Oni są dla swych dzieci pierwszymi głosiciela-mi wiary i wychowawcami; słowem i przykładem przysposabiają je do życia chrześcijańskiego i apostolskiego, roztropnie służą im pomocą w wyborze drogi życiowej, a odkryte u nich w danym wypadku powo-łanie do służby Bożej, pielęgnują z wielką troskliwością” (Sobór Waty-kański II, Apostolicam actuositatem, 11).

Katecheta podsumowuje konferencję. Komisja Wniosków przedsta-wia swoją pracę. Następuje wspólne podziękowanie za pracę.

ZAKOŃCZENIE

Ojcowie Soborowi mogli podejmować wiele znaczących decyzji, ponieważ „Aggiornamento” przepełniał Duch Boży.

Pomyślmy:

„Początkiem każdego dzieła – słowo,a przed każdym działaniem – myśl.Korzeniem zamierzeń jest serce,skąd wyrastają cztery gałęzie:dobro i zło, życie i śmierć,a nad tym wszystkim język ma pełną władzę” (Syr 37,16-18).

– Po jaką lekturę sięgam, by lepiej poznać Kościół Jezusa Chrystu-sa?

– Jak często rozwiązuję problemy życiowe szukając, wiedzy w dokumentach soborowych?

J

213

ZESZYT UCZNIA

Do zeszytu zostanie wklejona modlitwa wypowiedziana na zakoń-czenie katechezy, którą otrzyma każdy uczeń. Notatka z lekcji powsta-nie w formie pracy domowej.

PRACA DOMOWA

Napisz relację z odbytej konferencji medialnej poświęconej odno-wie Kościoła zapoczątkowanej przez Sobór Watykański II.

MODLITWA

Rozpal, Panie, nasze serca,Duchem Twojej miłości,byśmy myśleli i działalizgodnie z Twoją woląi byśmy umieli kochać Ciebie i Twój Kościółszczerze i z całego serca.Amen.

?

H

X

214

30. UMACNIAĆ BRACI W WIERZE – PONTYFIKAT JANA PAWŁA II I BENEDYKTA XVI

Cel ogólnyUkazanie pontyfikatu Jana Pawła II i Benedykta XVI w nurcie postano-

wień Soboru Watykańskiego II.Uświadomienie konieczności kształtowania postawy wiary we współ-

czesnym świecie.Motywacja do zaangażowania się w życie Kościoła.


– przytacza wydarzenia, które papież określa mianem „grzechów Kościoła”,– podaje dokumenty, które powstały w myśl założeń Soboru Watykańskie-

go II,– wyjaśnia powód ekspiacji podjętej przez Jana Pawła II,– wymienia sposoby zaangażowania świeckich w życie Kościoła.– opisuje pontyfikat Benedykta XVI,– charakteryzuje Kościół otwarty na problemy współczesnego świata,– wskazuje najważniejsze wydarzenia pontyfikatu Jana Pawła II i tezy

nauczania papieża,– określa, z jakich dokumentów Kościoła oraz nauczania papieży może

korzystać, aby rozwijać swoją wiarę,– proponuje, w jaki sposób może zaangażować się w odnowę Kościoła

w świecie,– ocenia, jak przyjmuje i realizuje nauczanie papieży,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za dzieło odnowy Kościoła i roz-

wój swojej wiary.


praca w grupach, artykuł prasowy, autorefleksja.

215

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Kompendium Katechi-

zmu Kościoła Katolickiego; YOUCAT; Sobór Watykański II, Apostolicam actu-ositatem; Sobór Watykański II, Lumen gentium; Jan Paweł II, Tertio millennio adveniente; Benedykt XVI, Porta fidei; tekst modlitwy Jana Pawła II; tekst modlitwy Benedykta XVI; karty z tekstem źródłowym; duży arkusz papieru.

MODLITWA

Owocem ducha jest:miłość, cierpliwość, dobroć, pokój.Ześlij na nas, Ojcze,nowe tchnienie Ducha,abyśmy mogli godnie kroczyćdrogą chrześcijańskiego powołaniaofiarowując światu świadectwoprawdy ewangeliczneji działając z ufnościądla połączenia wierzącychwięzią pokoju.

(Jan Paweł II, 21 stycznia 1993 r.)

WPROWADZENIE

Styl nauczania papieża Jana Pawła II i Benedykta XVI określa się jako nauczanie w duchu Soboru Watykańskiego II. W liście Tertio mil-lennio adveniente z 1994 r., zapowiadającym ogłoszenie Roku Jubile-uszowego 2000, Jan Paweł II napisał:

„Podczas Zgromadzenia soborowego Kościół, aby być w pełni wierny swemu Mistrzowi, poszukiwał własnej tożsamości, na nowo odkrywając głębię swej tajemnicy jako Ciało Chrystusa i Jego Oblu-bienica. Wsłuchując się pilnie w słowo Boże, potwierdził powszech-ne powołanie do świętości; zatroszczył się o reformę liturgii, «źródło i szczyt» swego życia; zainicjował odnowę wielu dziedzin swej egzystencji w wymiarze powszechnym i Kościołów lokalnych; zajął się

X

+

216

sprawą budzenia różnych powołań chrześcijańskich, zarówno świec-kich jak i zakonnych, posługą diakonów, kapłanów i biskupów; odkrył na nowo w sposób szczególny kolegialność biskupów, uprzywilejo-waną formę posługi pasterskiej sprawowanej przez nich w łączności z Następcą św. Piotra. Sobór, w oparciu o tę gruntowną odnowę, otwo-rzył się na chrześcijan innych wyznań, na członków innych religii, na wszystkich ludzi naszych czasów. Podczas żadnego innego Soboru nie mówiło się tak wyraźnie o jedności chrześcijan, o dialogu z religia-mi niechrześcijańskimi, o szczególnym znaczeniu Starego Przymierza oraz Izraela, o godności sumienia, o zasadzie wolności religijnej, o różnych tradycjach kulturowych, wśród których Kościół spełnia swoją misję, o środkach społecznego przekazu” (Jan Paweł II, Tertio millennio adveniente, 19).

Prześledźmy najważniejsze wydarzenia z pontyfikatu Jana Pawła II i Benedykta XVI w poszukiwaniu wypełniania się w ich działalności apo-stolskiej założeń soborowych.

Poniższe teksty odpowiednio porozcinane dotyczące chronologii życia i działalności papieży rozdajemy uczniom. Można wybrać niektó-re. Zadanie uczniów polega na usystematyzowaniu, według dat, działań Ojca Świętego Jana Pawła II i Benedykta XVI, odczytaniu treści z kartek i umieszczeniu ich na tablicy lub przygotowanym wcześniej papierze. Kartki należy przykleić tak, by całość przedstawiała kalendarium dzia-łalności każdego papieża. Czas pracy: 10 minut.

Najważniejsze wydarzenia pontyfikatu Jana Pawła II:– Wybór na Stolicę Piotrową – 16 X 1978 r.– Przyjął zawołanie papieskie: „TotusTuus” – „Cały Twój”.– Na Mszy św., na Placu św. Piotra w Rzymie podczas Inaugura-

cji pontyfikatu, 22 X 1978 r., wypowiedział słowa, które stały się jed-nym z haseł jego posługi w Kościele: „Otwórzcie drzwi Chrystusowi, nie lękajcie się”. – Został 264. papieżem w dziejach.

– Był zarazem pierwszym od 455 lat następcą św. Piotra nie-Włochem i pierwszym papieżem-Słowianinem.

– Pierwsza z 14 encyklik: Redemptor hominis – 1979 r. Papież ukazał człowiekowi jedynego Odkupiciela – dokonał oceny duchowej kondycji współczesnego świata, który nie zawsze troszczy się o obro-nę nienaruszalnych praw człowieka.

217

– Pierwsza pielgrzymka do Ojczyzny – 2-10 VI 1979 r. Wołanie Papieża w Warszawie na Placu Zwycięstwa: „Niech zstąpi Duch Twój (….) i odnowi oblicze Ziemi, tej Ziemi”, zapoczątkowało ruch solidar-nościowy w Polsce i na świecie.

– Wystąpienie w UNESCO – 2 VI 1980 r. Jan Paweł II wyraził prze-konanie o szczególnym związku religii – zwłaszcza chrześcijaństwa – z kulturą, którą dla niego jest to, przez co człowiek staje się bardziej człowiekiem.

– Zamach na Placu św. Piotra w Rzymie – 13 V 1981 r. O tym wydarzeniu – 13 V – w rocznicę pierwszych objawień w Fatimie w 1917 r. papież powiedział: „Czyjaś ręka strzelała, ale Inna Ręka pro-wadziła kulę”.

– Pielgrzymka do Fatimy – 13 V 1982 r. Oprócz dziękczynienia za ocalone życie, Jan Paweł II, zawierza Maryi losy świata.

– Wizyta w rzymskiej synagodze – 13 IV 1986 r. Po raz pierwszy w dziejach papież przekracza próg synagogi. Czterokrotnie nazywa Żydów braćmi: „Religia żydowska nie jest dla naszej religii zewnętrz-na, lecz w pewien sposób wewnętrzna. Mamy zatem z nią relacje, jakich nie mamy z żadną inną religią. Jesteście naszymi umiłowany-mi braćmi i w pewien sposób można powiedzieć, „naszymi starszymi braćmi”.

– Międzyreligijne spotkanie modlitewne w Asyżu – 27 X 1986 r. Następca św. Piotra zaprasza do miasta św. Franciszka przedstawi-cieli różnych religii, by modlić się z nimi o pokój na świecie – „Nasze religie, tak liczne i różnorodne, są odbiciem towarzyszącego mężczy-znom i kobietom pragnienia kontaktu z Najwyższym Bytem. Ludzkość w całym swoim zróżnicowaniu, angażując się w wielką sprawę pokoju, winna sięgać do swych najgłębszych i najbardziej życiodajnych źró-deł”.

– Światowe Dni Młodzieży. „Młody duchem” papież Jan Paweł II był inicjatorem Światowych Dni Młodzieży. Rok 1985 ogłosił Między-narodowym Rokiem Młodzieży.

– Pielgrzymki zagraniczne. „Papież nie mógł dłużej pozostać więźniem Watykanu. Musiał stać się na nowo Piotrem pielgrzymują-cym” – mówił Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Ojczyzny (Warsza-wa, 2 VI 1979 r.).

218

Niektóre pielgrzymki:– Casablanca (Maroko) – 19 VIII 1985 r. Papież przybył

do Maroka na zaproszenie króla Hassana II. Na stadionie prze-mawiał do muzułmanów, realizując przesłanie Soboru Waty-kańskiego II, który z szacunkiem wypowiada się o innych reli-giach.

– Wizyta w Sarajewie – 12-13 IV 1997 r. Z miasta, w którym sty-kają się różne kultury, religie i narody, Jan Paweł II kieruje apel: Nigdy więcej wojny.

– Pielgrzymka na Kubę – 21-25 I 1998 r. Papieskie słowa o wolno-ści sumienia i wyznania, o prawdzie, wolności i sprawiedliwo-ści wielokrotnie przerywały entuzjastyczne owacje.

– Pielgrzymka do Rumunii – 7-9 V 1999 r. Następca św. Piotra po raz pierwszy w dziejach Kościoła przybywa do kraju o więk-szości prawosławnej.

– Pielgrzymka do Ziemi Świętej – 20-26 III 2000 r. Na spotka-niu międzyreligijnym w Jerozolimie – świętym mieście Żydów, chrześcijan i muzułmanów – Jan Paweł II wyraża nadzieję na lepsze zrozumienie między religiami; zapewnia o swoich modlitwach w intencji pokoju na Bliskim Wschodzie.

– Łagiewniki – ofiarowanie świata Bożemu Miłosierdziu – 17 VIII 2002 r. Papież wyraża nadzieję, że właśnie z Łagiewnik wyjdzie iskra, która objawi ludzkości Boże miłosierdzie – jedy-ną nadzieję.

– Katechizm Kościoła Katolickiego – 7 XII 1992 r. Papież był inicjatorem wydania Katechizmu Kościoła Katolickiego. Określił Katechizm jako „jedno z największych wydarzeń w najnowszej histo-rii Kościoła” oraz jako „najdojrzalszy i najdoskonalszy owoc” Soboru Watykańskiego II.

– List apostolski Tertio millenio adveniente – 10 XI 1994 r. Jan Paweł II nakreślił w tym dokumencie program przygotowania do jubileuszu 2000 lat chrześcijaństwa.

– Przemówienie w ONZ – 05 X 1995 r. Przemawiając do przed-stawicieli blisko 200 państw papież wzywa narody świata do posza-nowania ludzkich praw i potępia prowadzące do przemocy i zbrodni przejawy nacjonalizmu i nietolerancji.

219

– Dzień Przebaczenia w Kościele – Jubileuszowy rachunek sumienia – 12 III 2000 r. Obawiano się, że wydarzenie to może zmie-nić wizerunek Kościoła. Świat jednak z uznaniem i podziwem przyjął odważny gest papieża, który dokonał niezwykłego rachunku sumie-nia. Podczas liturgii sprawowanej w bazylice św. Piotra wraz z prze-wodniczącymi najważniejszych watykańskich urzędów wypowiedział słowa modlitwy, w których wymienione zostały grzechy Kościoła popełnione w przeszłości.

Papież przepraszał za nie i nawoływał:– do oczyszczenia pamięci i wejścia na drogę nawrócenia

(w świetle Ewangelii należy nazwać nasze błędy, nasze odejścia od dróg Ewangelii);

– do odrzucenia sięgania po siłę dla obrony wiary, która w prze-szłości doprowadziła do wojen religijnych, wypraw krzyżo-wych, trybunałów inkwizycji;

– do braterstwa z chrześcijanami wszelkiej denominacji (wynika stąd uznanie za winę ekskomunik i prześladowań towarzyszą-cych podziałom między Kościołami);

– do nazwania Żydów „starszymi braćmi” (wyznanie grzechów popełnionych w stosunkach z narodem pierwszego Przymierza, Izraelem: pogardy, aktów wrogości, milczenia);

– do upomnienia się o prawa narodów (winą było nawracanie przy pomocy siły);

– do uznania równej godności każdej osoby ludzkiej (nastąpiło wyznanie grzechów popełnionych przeciw kobietom, rasom, ludom);

– do opowiedzenia się za sprawiedliwością (żałowano za grze-chy wobec maluczkich, ubogich, nie narodzonych, wobec ludzi z marginesu).

– Odejście do Domu Ojca – 2 IV 2005 r., godz. 21:37.– Pontyfikat Jana Pawła II trwał 26 lat 5 miesięcy i 16 dni.

Ten ponad 26-letni okres służby w Kościele powszechnym okazał się najdłuższym pontyfikatem w XX stuleciu i trzecim co do długości w dziejach Kościoła. Był jednocześnie najbardziej rekordowym, i to pod wieloma względami, np. co do liczby podróży zagranicznych – 104 i odwiedzonych podczas nich krajów – 129, przemierzonych kilometrów – prawie 1,3 mln, przeprowadzonych beatyfikacji –

220

148 i kanonizacji – 51 oraz ogłoszonych podczas nich błogosławio-nych – 1343 i świętych – 482.

– Beatyfikacja – 1 V 2011 r. na Placu Świętego Piotra w Rzymie. Papież Benedykt XVI ogłosił Jana Pawła II Błogosławionym.

Najważniejsze wydarzenia pontyfikatu Benedykta XVI:– Wybór na Stolicę Piotrową – 19 IV 2005 r.– Kard. Joseph Ratzinger został wybrany 265. papieżem, przy-

jął imię: Benedykt XVI. Nawiązał w tym do „papieża pokoju” – Benedykta XV oraz patrona Europy i założyciela zakonu benedykty-nów, św. Benedykta z Nursji. Jest pierwszym Niemcem na tym stano-wisku od czasów Wiktora II (1055-57).

– Pierwsza podróż zagraniczna – 18-21 VIII 2005 r. VIII Świa-towe Dni Młodzieży w Kolonii – przełamanie wizerunku papieża jako profesora, który nie potrafi znaleźć kontaktu z młodymi.

– Inne podróże: do Polski – 24-28 V 2006 r.; do Bawarii – 9-14 IX 2006 r.; do Turcji – 28 XI-1 XII 2006 r. spotkanie z ekume-nicznym patriarchą Konstantynopola; do Brazylii – 9-13 V 2007 r.; do Austrii – 7-9 IX 2007 r. (pod hasłem „Patrzeć na Chrystusa”); do Francji – 12-15 IX 2008 r.; do Afryki – 17-23 III 2009 r.; do Republi-ki Czeskiej – 26-28 IX 2009 r.; na Maltę – 17-18 IV 2010 r.; do Portu-galii – 11-14 V 2010 r.; na Cypr – 4-6 VI 2010 r.; do Wielkiej Brytanii – 16-19 IX 2010 r. (pierwsza historyczna wizyta papieża na zaprosze-nie władz brytyjskich); do Hiszpanii – 6-7 XI 2010 r.; do Chorwacji – 4-5 VI 2011 r.; do Hiszpanii – 18-21 VIII 2011 r. (XXVI Światowe Dni Młodzieży w Madrycie); do Niemiec – 22-25 IX 2011 r.; do Be-ninu – 18-20 XI 2011 r.; do Meksyku – 23-26 III 2012 r. i na Kubę – 26-29 III 2012 r.

– Otwarcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II – 13 V 2005 r.– Pierwsza encyklika Deus caritas est (Bóg jest miłością) –

25 I 2006 r.– Ogłoszenie encyklilki Spe Salvi – 30 XI 2007 r.– Trzecią encykliką Benedykta XVI jest Caritas in veritate –

7 VII 2009 r.– Przemówienie w ONZ – 15-20 IV 2008 r. Podczas pielgrzym-

ki do USA papież wzywa amerykańskich katolików do odnowy swej wiary, a tamtejszy Kościół do przejrzystego i uczciwego świadec-twa w kontekście rosnących zagrożeń sekularyzacji.

221

– XXIII Światowy Dzień Młodzieży w Sydney – 15-20 VII 2008 r.– Zdjęcie ekskomuniki z czterech biskupów konsekrowanych

w 1988 r. bez zgody Stolicy Apostolskiej przez abp. Marcela Lefebvre’a – 24 I 2009 r.

– Pielgrzymka do Ziemi Świętej – 8-15 V 2009 r.– Otwarcie Roku Kapłańskiego – 19 VI 2009 r. Tego roku przypa-

dała 150. rocznica śmierci patrona proboszczów, św. Jana Marii Vian-ney´a.

– Wizyta w Synagodze Większej w Rzymie – 17 I 2010 r. Papież prosi o przebaczenie za wszystko, co ze strony Kościoła „mogło sprzy-jać pladze antysemityzmu i antyjudaizmu”.

– Powołanie ordynariatów personalnych dla byłych anglikanów – 9 XI 2010 r.

Podsumowanie katechety:

Działania podejmowane przez papieży: Jana Pawła II i Benedyk-ta XVI wyraźnie wskazują na wypełnianie przez nich założeń Soboru Watykańskiego II. Miały i mają na celu umacnianie wiary wierzących i troskę o zbawienie narodów.

Zapisanie tematu katechezy i wpis powyższego zdania w formie notatki pod tematem.

ROZWINIĘCIE

Nauczanie Kościoła kierowane przez papieży do wiernych i nie-wierzących całego świata ma swoje źródło w Ewangelii. Jezus w przy-powieści o robotnikach w winnicy wyraźnie mówi, o tym, kto ma szan-sę skorzystać z łaski zbawienia.

„Albowiem królestwo niebieskie podobne jest do gospodarza, któ-ry wyszedł wczesnym rankiem, aby nająć robotników do swej winnicy. Umówił się z robotnikami o denara za dzień i posłał ich do winnicy. Gdy wyszedł około godziny trzeciej, zobaczył innych, stojących na rynku bezczynnie, i rzekł do nich: «Idźcie i wy do mojej winnicy, a co będzie słuszne, dam wam». Oni poszli. Wyszedłszy ponownie około godzi-ny szóstej i dziewiątej, tak samo uczynił. Gdy wyszedł około godziny jedenastej, spotkał innych stojących i zapytał ich: «Czemu tu stoicie

&

222

cały dzień bezczynnie?». Odpowiedzieli mu: «Bo nas nikt nie najął». Rzekł im: «Idźcie i wy do winnicy!». A gdy nadszedł wieczór, rzekł właściciel winnicy do swego rządcy: «Zwołaj robotników i wypłać im należność, począwszy od ostatnich aż do pierwszych!». Przyszli najęci około jedenastej godziny i otrzymali po denarze. Gdy więc przy-szli pierwsi, myśleli, że więcej dostaną; lecz i oni otrzymali po denarze. Wziąwszy go, szemrali przeciw gospodarzowi, mówiąc: «Ci ostatni jedną godzinę pracowali, a zrównałeś ich z nami, którzyśmy znosili ciężar dnia i spiekotę». Na to odrzekł jednemu z nich: «Przyjacielu, nie czynię ci krzywdy; czy nie o denara umówiłeś się ze mną? Weź, co twoje i odejdź! Chcę też i temu ostatniemu dać tak samo jak tobie. Czy mi nie wolno uczynić ze swoim, co chcę? Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem dobry?» Tak ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi” (Mt 20,1-16).

– Kogo i kiedy Chrystus powołuje do swojej Winnicy?– Jaką nagrodę otrzymują powołani?

Pan powołuje w każdym czasie i o każdej porze do pracy w swo-jej Winnicy – Kościele. Od Niego zależy czas i miejsce. Nagroda cze-ka każdego, kto pójdzie za głosem Jezusa i będzie współpracował w głoszeniu Dobrej Nowiny o zbawieniu. Możliwość korzystania z łaski zbawienia dana jest wszystkim.

Uzupełniamy notatkę pod tematem dopisując ostatnie zdanie z powyższego tekstu.

Praca w grupachTen kto słucha Jezusa, troszczy się o Jego Kościół. Na podstawie

tekstów soborowych zastanowimy się: – Jaką postawę powinni przyjąć wierzący w Chrystusa, aby

przez ich życie w świecie dokonywała się odnowa Kościoła?Czas pracy: 5 minut.

Przewidywane odpowiedzi:Wierzący w Chrystusa powinni przyjąć postawę świadectwa wiary –

poprzez życie moralne i świadectwo misyjne.

223

Grupa I„Wierność ochrzczonych jest podstawowym warunkiem głosze-

nia Ewangelii i misji Kościoła w świecie. Orędzie zbawienia powinno być potwierdzane świadectwem życia chrześcijan w celu ukazania ludziom mocy jego prawdy i oddziaływania. «Sam przykład chrześci-jańskiego życia i dobre uczynki spełniane w duchu nadprzyrodzonym mają już siłę pociągania ludzi do wiary i do Boga»” (KKK 2044).

Grupa II„Chrześcijanie, ponieważ są członkami Ciała, którego Chry-

stus jest Głową, przyczyniają się stałością swoich przekonań i obyczajów do budowania Kościoła. Kościół wzrasta, umacnia się i rozwija przez świętość swoich wiernych, aż dojdzie do «człowieka doskonałego, do miary wielkości według Pełni Chrystusa» (Ef 4,13)” (KKK 2045).

Grupa III„Chrześcijanie swoim życiem na wzór Chrystusa przyspieszają

nadejście Królestwa Bożego, «Królestwa sprawiedliwości, prawdy i pokoju». Nie zaniedbują jednak swoich ziemskich zadań; wierni swo-jemu Nauczycielowi, wypełniają je uczciwie, cierpliwie i z miłością” (KKK 2046).

Grupa IV„Podczas gdy Chrystus, «święty, niewinny, nieskalany» (…),

nie znał grzechu (…), lecz przyszedł jedynie dla przebłagania za grze-chy ludu (…), Kościół, w którego łonie znajdują się grzesznicy, święci i zarazem ciągle potrzebujący oczyszczenia, nieustannie podejmu-je pokutę i odnowę. Kościół «wśród prześladowań świata i pociech Bożych podąża naprzód w pielgrzymce», głosząc krzyż i śmierć Pana, aż przyjdzie (…).

Mocą zaś zmartwychwstałego Pana krzepi się, aby swoje utrapie-nia i trudności, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, przezwycię-żać cierpliwością i miłością, a Jego misterium, choć pod osłoną, wier-nie przecież objawiać w świecie, dopóki się ono na koniec nie ujawni w pełnym świetle” (Sobór Watykański II, Lumen gentium, 8).

Po zakończonej pracy w grupach uzupełniamy notatkę pod tema-tem wpisując zdanie:

224

Korzystając z daru zbawienia, wierzący w Chrystusa powinni przyjąć postawę świadectwa, by mogła dokonać się odnowa Kościoła.

Troska o wierne trwanie młodzieży przy Chrystusie jest również obecna w nauczaniu posoborowym Kościoła.

Aby wzmacniała się w młodych ludziach dojrzałość do podej-mowania we właściwy sposób nowych, życiowych obowiązków, mogą oni korzystać z pomocy, jaką daje Kościół w odnowie posoboro-wej opracowując również dla nich specjalne dokumenty, np. Katechizm Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickie-go czy YOUCAT.

Powyższe zdanie należy wpisać do zeszytu, jako uzupełnienie notatki.

Katecheta pokazuje poszczególne dokumenty Kościoła: Katechizm Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, YOUCAT i bardzo krótko je prezentuje.

Katecheta informuje uczniów, że ich zadaniem w domu będzie napi-sanie zwięzłego artykułu do gazety młodzieżowej, którego treść winna dotyczyć promocji jednego z wymienionych dokumentów. By utrwalić informację o wspomnianym dokumencie uczeń może skorzystać z kate-chizmu. Pracę domową wykona na luźnej kartce.

Kolejną katechezę należy rozpocząć od prezentacji prac i umiesz-czeniu ich na specjalnie zaprojektowanej „stronie gazety” na tablicy lub kartonie.

KATECHIZM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO:Został podpisany przez papieża Jana Pawła II w 1992 roku,

w trzydziestą rocznicę rozpoczęcia Soboru Powszechnego Watykań-skiego II. Katechizm przyczynił się w znacznym stopniu do odnowy całego życia kościelnego, którą zapoczątkował Sobór Watykański II. Wykłada on wiarę Kościoła oraz naukę katolicką, poświadczone przez Pismo święte, Tradycję apostolską i Urząd Nauczycielski Kościoła. Katechizm Kościoła Katolickiego w sposób uporządkowany przedstawia także duchowe dziedzictwo Ojców, Doktorów i świętych Kościoła, by umożliwiać lepsze poznanie tajemnic chrześcijańskich i ożywiać wiarę Ludu Bożego.

225

KOMPENDIUM KATECHIZMU KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO:„Minęło już dwadzieścia lat od rozpoczęcia prac nad Katechizmem

Kościoła Katolickiego, którego domagało się nadzwyczajne Zgroma-dzenie Synodu Biskupów, obradujące z okazji dwudziestej rocznicy zakończenia Soboru Watykańskiego II. (…) Dziękuję nieskończe-nie Panu Bogu za to, że dał Kościołowi taki Katechizm (…). Obecnie z wielką radością zatwierdzam i ogłaszam Kompendium tego Katechi-zmu. (…) Mój nieodżałowanej pamięci Poprzednik, przychylając się do tego życzenia, podjął w lutym 2003 roku decyzję jego opracowa-nia, powierzając redakcję wąskiej Komisji Kardynałów, przeze mnie kierowanej i wspieranej przez kilku ekspertów z nią współpracu-jących. (…) Kompendium, które teraz przedstawiam Kościołowi powszechnemu, jest wierną i pewną syntezą Katechizmu Kościoła Katolickiego. Obejmuje w sposób zwięzły wszystkie istotne i pod-stawowe elementy wiary Kościoła tak, aby mogło stanowić, jak tego życzył sobie mój Poprzednik, pewien rodzaj vademecum, które pozwoli osobom wierzącym i niewierzącym objąć jednym rzutem oka całą panoramę wiary katolickiej” (Benedykt XVI, Kompendium Kate-chizmu Kościoła Katolickiego, Rzym 2005, wstęp).

YOUCAT:YOUCAT to Katechizm Kościoła Katolickiego dla Młodych (konty-

nuacja myśli soborowej ujęta w pytania i krótkie odpowiedzi), wydany w 2011 r.

Troska Benedykta XVI o rozumienie zagadnień wiary przez mło-dych ludzi spowodowała, że każdy uczestnik Światowych Dni Młodzie-ży w Madrycie w 2011r. otrzymał YOUCAT. Książka jest tłumaczona na 22 języki. YOUCAT podzielony jest na cztery podrozdziały:

„W co wierzymy”, „Jak celebrujemy misteria Kościoła”, „W jaki sposób mamy życie w Chrystusie”, „Jak powinniśmy się modlić”.

We wstępie do YOUCAT-u papież napisał: „Mam nadzieję, że wielu młodych ludzi da się porwać tej książce. Niektórzy mówią mi: «Dzisiejszej młodzieży to nie zainteresuje». Nie zgadzam się z tym i jestem pewny, że mam rację. Współcześni młodzi ludzie nie są tak powierzchowni, jak się im imputuje. Chcą wiedzieć, o co w życiu tak naprawdę chodzi (…). Studiujcie Katechizm! Jest to pragnienie

226

mojego serca. Ten katechizm nie będzie Wam schlebiał. Nie będzie dla Was łatwą lekturą. Będzie bowiem wymagał od Was nowego życia. Odsłoni przed Wami orędzie Ewangelii jak «drogocenną perłę», dla której trzeba się wszystkiego pozbyć”.

ZAKOŃCZENIE

Pamięć Benedykta XVI o wielkim wydarzeniu, jakim był Sobór Watykański II, zaowocowała ogłoszeniem Roku Wiary. Roz-począł się on 11 X 2012 r., w pięćdziesiątą rocznicę otwarcia Soboru Watykańskiego II i w dwudziestą rocznicę opublikowania Katechizmu Kościoła Katolickiego, tekstu promulgowanego przez Ojca Świętego Jana Pawła II.

W Porta fidei, liście apostolskim zapowiadającym Rok Wiary, Benedykt XVI napisał:

„Pod pewnymi względami mój czcigodny poprzednik postrze-gał ten Rok jako «konsekwencję i wymóg posoborowy». Sądzę, że inauguracja Roku Wiary w związku z pięćdziesiątą rocznicą otwar-cia Soboru Watykańskiego II może być dobrą okazją, aby zrozumieć teksty pozostawione przez ojców soborowych, które zdaniem bło-gosławionego Jana Pawła II, «nie tracą wartości ani blasku. Koniecz-ne jest, aby były należycie odczytywane, poznawane i przyswajane jako miarodajne i normatywne teksty Magisterium, należące do Tra-dycji Kościoła»” (Benedykt XVI, Porta fidei, 5).

Pomyślmy:– W jaki sposób mogę zaangażować się w odnowę Kościoła

w świecie?– Z jakich dokumentów Kościoła oraz nauczania papieży mogę

korzystać, aby owocnie przeżyć Rok Wiary?

J

227

ZESZYT UCZNIA

Działania podejmowane przez papieży: Jana Pawła II i Benedyk-ta XVI wyraźnie wskazują na wypełnianie przez nich założeń Soboru Watykańskiego II. Miały i mają na celu umacnianie wiary wierzących i troskę o zbawienie narodów. Możliwość otrzymania łaski zbawienia dana jest wszystkim. Korzystając z daru zbawienia, wierzący w Chry-stusa powinni przyjąć postawę świadectwa, by mogła dokonać się odnowa Kościoła. Aby wzmacniała się w młodych ludziach dojrzałość do podejmowania we właściwy sposób nowych, życiowych obowiąz-ków, mogą oni korzystać z pomocy, jaką daje Kościół opracowując również dla nich specjalne dokumenty, np. Katechizm Kościoła Kato-lickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego czy YOUCAT.

PRACA DOMOWA

Napisz zwięzły artykuł do gazety młodzieżowej, którego treść będzie dotyczyć promocji jednego z wymienionych dokumentów: Katechizm Kościoła Katolickiego, Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego lub YOUCAT.

MODLITWA

Na Soborze Watykańskim II ogłoszono Maryję Matką Kościoła.Słowami Benedykta XVI prośmy Maryję o wstawiennictwo za nami.

„Dziękujemy Ci, o Niepokalana, że jesteś zawsze z nami!Czuwaj zawsze nad nami:pocieszaj chorych, dodawaj odwagi młodym, wspieraj rodziny.Wlewaj siłę, abyśmy odrzucali zło w każdej postaci a wybierali

dobro,nawet wówczas, kiedy ono kosztuje i każe pójść pod prąd.Daj nam radość czucia się kochanymi przez Pana Boga,błogosławionymi przez Niego i przeznaczonymi do bycia Jego

dziećmi.Dziewico Niepokalana, Najsłodsza nasza Matko, módl się za nami!

Amen!”.

?

H

X

228

31. GŁÓWNE POSTACIE HISTORII KOŚCIOŁA POLSKIEGO W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

Cel ogólny:Ukazanie roli Kościoła katolickiego w tworzeniu państwowości polskiej

po okresie rozbiorów.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za dobro wspólne w Ojczyź-

nie.


– wymienia najważniejsze osobistości Kościoła katolickiego w Polsce okre-su międzywojennego,

– podaje najważniejsze osiągnięcia kardynałów okresu międzywojennego,– wyjaśnia najważniejsze postanowienia konkordatu z 1925 roku,– opisuje okoliczności podpisania konkordatu,– wskazuje na ruchy i stowarzyszenia religijne działające w latach między-

wojennych,– ukazuje rolę Kościoła katolickiego w tworzeniu państwowości polskiej

w okresie międzywojennym,– określa, w jaki sposób może zaangażować się w działalność służącą

Kościołowi i Ojczyźnie, – ocenia, jak często modli się za Kościół i Ojczyznę,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za dobro wspólne w Ojczyźnie.


w grupach, autorefleksja.

Środki dydaktyczne:Pismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; homilia Jana Pawła II,

Katowice, 20 czerwca 1983 r.; Encyklopedia Katolicka, Z. Zieliński, S. Wilk (red.), Lublin 1981; Encyklopedia katolicka, Lublin 2000; Encyklopedia „bia-łych plam”, Radom 2002.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

229

WPROWADZENIE

Dzieje narodów łączą się ściśle z historią Kościoła rozwijające-go się na terenie danych państw. Okres międzywojenny był dla pol-skiej państwowości i budowania ducha narodowego czasem bardzo burzliwym i zarazem owocnym dla kształtowania ducha narodowego i jedności społecznej. Działania Kościoła mocno wpisały się w ugruntowanie polskości na odzyskanych po zaborach ziemiach.Służyły temu postawy konkretnych ludzi odpowiedzialnych za życie Kościoła – czyli hierarchia kościelna – jak też działania podejmowane przez ludzi świeckich zrzeszonych w ruchach i organizacjach społecz-nych i religijnych.

ROZWINIĘCIE

Zastanówmy się nad wizją wspólnego życia przedstawioną na kar-tach Pisma Świętego.

„A my, którzy jesteśmy mocni [w wierze], powinniśmy zno-sić słabości tych, którzy są słabi, a nie szukać tylko tego, co dla nas dogodne. Niech każdy z nas stara się o to, co dla bliźniego dogodne – dla jego dobra, dla zbudowania. Przecież i Chrystus nie szukał tego, co było dogodne dla Niego, ale jak napisano: Urągania tych, którzy Tobie urągają, spadły na Mnie. To zaś, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało i dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję. A Bóg, który daje cierpliwość i pociechę, niech sprawi, abyście wzorem Chrystusa te same uczucia żywili do siebie” (Rz 15,1-5)

– Jakie postawy społeczne proponuje św. Paweł?– Skąd człowiek ma czerpać siłę i wzorce postępowania w trosce

o Ojczyznę?

„Niech więc posiadane przez was dobro nie stanie się sposob-nością do bluźnierstwa! Bo królestwo Boże to nie sprawa tego, co się je i pije, ale to sprawiedliwość, pokój i radość w Duchu Świętym. A kto w taki sposób służy Chrystusowi, ten podoba się Bogu i ma uzna-nie u ludzi. Starajmy się więc o to, co służy sprawie pokoju i wzajem-nemu zbudowaniu” (Rz 14,16-19)

+

&

230

– Jakie są warunki rozwoju społecznego?– Jakie cechy powinien posiadać człowiek pełniący funkcje spo-

łeczne?

Zasady zawarte w tekstach natchnionych są uniwersalne i powin-ny mieć zastosowanie w życiu społecznym – tak przez pełniących wła-dzę jak też tych, którzy w hierarchii społecznej pełnią inne zadania.

Postarajmy się wydobyć z analizy tekstów opisujących naszą historię okresu międzywojennego postawy i działania odpowiadające temu, co nakreślił św. Paweł w Liście do Rzymian.

Uczniowie w grupach odpowiadają na pytanie:

– Jak w okresie międzywojennym realizowano wezwanie troski o Ojczyznę?

Grupa IKard. Aleksander KakowskiUrodził się 5 II 1862 r. w Dębinach k. Przasnysza. Wstąpił

do Seminarium Duchownego w Warszawie, chciał bowiem służyć nie tylko Ojczyźnie, ale i Bogu. 30 V 1886 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W czerwcu 1913 r. został metropolitą warszawskim.

Współdziałał przy organizowaniu Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Warszawskim. Dnia 15 XII 1919 r. papież Benedykt XV mianuje abp. Aleksandra Kakowskiego kardynałem. Jako arcybiskup warszawski dożywotnio (od 1925 r.) używał tytu-łu Prymasa Królestwa Polskiego. Po przewrocie majowym w 1926 r. ogłosił list pasterski do duchowieństwa i wiernych, w którym wzywał do zgody, zaniechania nienawiści i waśni wzajemnych, poszanowania władzy i praw państwowych.

Przy jego współudziale w 1925 r. został zawarty konkordat ze Stolicą Apostolską, w związku z tym otrzymał Order Orła Białe-go. Od 1927 r. brał aktywny udział w organizowaniu Akcji Katolic-kiej, powołał w związku z tym w 1930 r. Katolicki Związek Instytucji i Zakładów Wychowawczych „Caritas” oraz zorganizował działalność duchowieństwa wśród młodzieży akademickiej. W 1931 r. rozpoczął w Warszawie budowę Katolickiego Domu tzw. Romy, gdzie znalazły pomieszczenie biura Kurii i organizacji katolickich (Encyklopedia katolicka, t. VIII, Lublin 2000, s. 346-347).

231

Grupa IIKonkordatW II Rzeczypospolitej konkordat z Watykanem został podpisa-

ny 10 II 1925 r. przez Stanisława Grabskiego, ówczesnego ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Przyjęto w nim założe-nie o zgodności działania Kościoła katolickiego z interesem państwa, a także przyznano prawo nominowania biskupów i arcybiskupów papieżowi po konsultacji z rządem polskim, uznano i potwierdzono prawa majątkowe Kościoła w Polsce, wprowadzono, w myśl zasad prawa kanonicznego, prawo kleru do odpowiedzialności w spra-wach cywilnych i karnych przed sądami duchownymi oraz przewi-dziano wprowadzenie nowego podziału administracyjnego diecezji. Stolica Apostolska zagwarantowała, że żadna część Rzeczypospolitej nie będzie podlegała biskupowi, którego siedziba znajduje się poza granicami państwa polskiego oraz nie będzie powierzała sta-nowisk kościelnych cudzoziemcom. Potwierdzono istnienie stałej ambasady polskiej przy Watykanie i nuncjatury apostolskiej w War-szawie. Uprawnienia nuncjusza obejmowały również Wolne Miasto Gdańsk. Duchowni zwolnieni byli ze służby wojskowej, poza wykonu-jącymi posługę kapelana oraz służby sanitarnej. Konkordat z 1925 r. zagwarantował nauczanie religii we wszystkich szkołach polskich przez nauczycieli mianowanych przez władze oświatowe, ale wybranych spośród osób upoważnionych do tego przez miejscowe-go biskupa za pomocą missio canonica. Władze kościelne otrzymały także funkcje kontrolne w stosunku do nauczania religii i uczących, zarówno pod względem treści, jak i moralności katechetów. We wszystkich diecezjach miały być powołane seminaria duchowe. W niedzielę oraz w święto narodowe 3 maja księża odmawiali modli-twę za Rzeczpospolitą Polską oraz za Prezydenta.

Po zakończeniu II wojny światowej 12 IX 1945 r. władze komu-nistyczne jednostronnie zerwały konkordat. Nowe porozumienie ze Stolicą Apostolską ratyfikowano dopiero 28 VII 1993 r.

Grupa IIIKard. August HlondUrodził się 6 VII 1881 r. w Brzęczkowicach pod Mysłowica-

mi w rodzinie dróżnika kolejowego. W 1896 r. wstąpił do Towarzy-stwa Salezjańskiego w Foglizzo (Włochy). W 1922 r. Pius XI mia-nował ks. Hlonda administratorem apostolskim Górnego Śląska,

232

a po trzech latach pierwszym biskupem ordynariuszem nowo utworzonej diecezji katowickiej. 24 VI 1926 r. otrzymał nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego oraz Prymasa Polski. Rok później został kardynałem. Na życzenie papieża Piusa XII w 1946 r. zrezygnował z arcybiskupstwa poznańskiego i został metropolitą warszawskim, zatrzymując stolicę prymasowską. Po przeszło dwóch latach ofiarnej pracy zmarł niespodziewanie 22 X 1948 r. po kilku-dniowej chorobie.

Działalność kard. Augusta Hlonda była akceptowana przez ogrom-ną część narodu. Ceniono sobie, że rzeczywiście bezkompromisowo stał „na straży sumienia narodu”. Miał duży autorytet, tak w obozie rządowym, jak w ugrupowaniach opozycyjnych. W czasach, gdy naród był politycznie rozdarty, odgrywał rolę czynnika jego integracji (Ency-klopedia „białych plam”, t. VIII, Radom 2002, s. 12-16).

Grupa IVKard. Adam SapiehaUrodzony 14 V 1867 r. w Krasiczynie, zmarł 23 VII 1951 r.

w Krakowie – książę siewierski, kardynał, arcybiskup krakowski, w latach 1922-1923 senator II RP. Po ukończeniu w 1886 r. gimna-zjum we Lwowie zapisał się na wydział prawa na Uniwersytecie Wie-deńskim. W 1890 r. rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie w Innsbrucku. Święcenia kapłańskie otrzymał 1 X 1893 r. Natomiast 8 XI 1911 r. cesarz Franciszek Józef nominował go na ordynariusza krakowskiego a konsystorz przyjął tę nominację.

Podczas II wojny światowej, pod nieobecność przebywające-go we Francji prymasa Augusta Hlonda, był faktycznym przywódcą. Kościoła i jednym z przywódców narodu. Jedną z ważniejszych orga-nizacji, w których tworzeniu brał udział, była Rada Główna Opiekuń-cza, bazująca na przedwojennym Caritasie. Od pierwszych dni okupa-cji był związany z działalnością niepodległościową. Współpracował z rządem polskim na emigracji. 18 II 1946 r. mianowany został kardy-nałem. Kardynał Adam Stefan Sapieha 1 XI 1946 r. wyświęcił Karola Wojtyłę – przyszłego metropolitę krakowskiego i papieża – na księdza. W 1950 r. był inspiratorem i współautorem listów protestacyjnych Episkopatu Polski do prezydenta Bolesława Bieruta, potępiających represje i prześladowania Kościoła w Polsce. Kapelusz kardynalski otrzymał 18 II 1946 r. z rąk papieża Piusa XII. W 1949 r. nowy prymas – kard. Stefan Wyszyński, dotychczasowy biskup ordynariusz lubelski,

233

złożył przysięgę na ręce kardynała Sapiehy. Kardynał Adam Stefan Sapieha zmarł 23 VII 1951 r., a jego pogrzeb przekształcił się w ogrom-ną manifestację. Pochowany został w katedrze wawelskiej, w kryp-cie pod konfesją św. Stanisława (Encyklopedia „białych plam”, t. XVI, Radom 2005, s. 95-98).

Grupa VKatolicki Uniwersytet LubelskiKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II jest najstarszą uczel-

nią Lublina i jednym z najstarszych uniwersytetów w Polsce. Powstał w 1918 r. z inicjatywy ks. Idziego Radziszewskiego, który został pierw-szym rektorem. Od początków istnienia zadaniem Uczelni jest służba Bogu i Ojczyźnie – Deo et Patriae. W ciągu swojej prawie 100-letniej historii KUL stał się jednym z najważniejszych ośrodków myśli kato-lickiej, który wpływał na kształt nauki i kultury polskiej, zyskując sze-rokie uznanie w kraju i zagranicą (www.kul.pl).

Grupa VIDziałania duszpasterskieTercjarstwo, zwane też III Zakonem. Istniało ono w wielu parafiach,

z reguły jednak przy każdym klasztorze franciszkańskim. Organizacja ta propagowała osobistą ascezę, dość surową obyczajność i swoistą dewocję. Koncentrowała się ona na duchowym urabianiu członków i działalności zespołowej, najczęściej charytatywnej. W 1937 r. liczba tercjarzy w Polsce obejmowała 198 652 członków.

Organizacje różańcowe (Bractwa Różańcowe i tzw. Żywy Różaniec). Organizacje te, działając z inspiracji dominikanów, istniały niemal w każdej parafii. Członkowie ich byli zobowiązani do wypełnienia ustalonych praktyk religijnych, zwłaszcza do modlitwy różańco-wej oraz do prowadzenia działalności apostolskiej. W 1937 r. liczba ich członków mogła sięgać nawet kilku milionów.

Apostolstwo Modlitwy kierowane przez Towarzystwo Jezusowe zmierzało do ukształtowania odpowiedniej postawy swoich człon-ków, m.in. gotowości do przyjęcia doktryny i wskazań Kościoła. Wszyscy członkowie organizacji byli zobowiązani do ofiarowywania modlitw oraz codziennych czynności na rzecz miesięcznych intencji. Dużą wagę przywiązywano do uświęcenia rodziny (dzieło poświęce-nia rodzin Najświętszemu Sercu Pana Jezusa). W 1936 r. organizacja ta skupiała w swoich szeregach 750 000 członków.

234

Krucjata eucharystyczna założona w 1925 r., przejęła podstawy doktrynalne i sposoby działania z Apostolstwa Modlitwy, zaś formy organizacyjne z harcerstwa. Celem jej było przeciwdziałanie proce-sowi laicyzacji, wychowanie religijno-moralne oraz zwalczanie prze-ciwników w wierze. Przed wybuchem II wojny światowej organizacja ta liczyła 190 000 członków.

Grupa VIIDziałania duszpasterskieSodalicja Mariańska dawniej była kierowana wyłącznie

przez Towarzystwo Jezusowe, a w okresie międzywojennym także przez księży diecezjalnych. Organizacja ta starała się objąć swoimi wpływami wszystkie warstwy społeczne, zwłaszcza jednak inteli-gencję. Nastawiona była na pogłębienie światopoglądu katolickiego i obronę wiary katolickiej. W szczególności chodziło o przygotowanie ludzi oddanych Kościołowi. W 1936 r. zrzeszała 40 504 członków.

„Rycerstwo Niepokalanej” założone przez o. Maksymiliana Kolbe-go, zmierzało do uświęcenia swoich członków, apostolstwa wśród katolików, nawracania ludzi ustosunkowanych wrogo do Kościoła oraz do walki ze złem upowszechniającym się w najbliższym śro-dowisku. Pierwsze koła tej organizacji powstały w Polsce w 1919 r. W następnych latach organizacja ta szybko się rozszerzała, zwłaszcza wśród warstw chłopskich i robotniczych. Przed wybuchem II wojny światowej liczyła ona już 750 000 członków.

Akcja Katolicka. Teren pod jej rozwój przygotowywały w Polsce różne organizacje, zwłaszcza Liga Katolicka, która istniała w archi-diecezji poznańsko-gnieźnieńskiej od 1920 r., a w archidiecezji war-szawskiej od 1926 r. Akcja Katolicka korzystała z doświadczeń Ligi i na jej strukturze oparła swoją działalność. Oficjalnie została ona w Polsce przyjęta w 1930 r. Celem Akcji Katolickiej było z jednej stro-ny pogłębienie życia religijno-moralnego katolików oraz pobudzenie do aktywnej działalności społeczno-religijnej, z drugiej zaś przeciw-działanie procesom laicyzacji oraz walka z ugrupowaniami lewico-wymi. Dążyła do przemiany życia społecznego w oparciu o katolicką etykę społeczną (Kościół w Drugiej Rzeczypospolitej, w: Encyklopedia Katolicka, Z. Zieliński, S. Wilk [red.], Lublin 1981, s. 141-143).

Podsumowanie pracy w grupach i zapisanie wniosków.

235

ZAKOŃCZENIE

Troska o Ojczyznę, która jest dobrem wspólnym wymaga od nas podejmowania różnorodnych zadań i obowiązków. Realizacja ich wymaga współdziałania wszystkich członków danej społeczności. Katechizm Kościoła Katolickiego wskazuje na kilka istotnych zasad pomocnych w realizacji tych zadań.

„Obywatele mają obowiązek przyczyniać się wraz z władzami cywilnymi do dobra społeczeństwa w duchu prawdy, sprawiedliwo-ści, solidarności i wolności. Miłość ojczyzny i służba dla niej wynika-ją z obowiązku wdzięczności i porządku miłości. Podporządkowanie prawowitej władzy i służba na rzecz dobra wspólnego wymagają od obywateli wypełniania ich zadań w życiu wspólnoty politycznej” (KKK 2239).

Wielokrotnie przypominał o tym Ojciec Święty Jan Paweł II:

„Dalszym wymiarem miłości społecznej jest ojczyzna: synowie i córki jednego narodu trwają w miłości wspólnego dobra, jakie czer-pią z kultury i historii, znajdując w nich oparcie dla swej społecznej tożsamości, a zarazem dostarczając tego oparcia bliźnim, rodakom. Ten krąg miłości społecznej posiada szczególne znaczenie w naszym polskim doświadczeniu dziejowym – i w naszej współczesności. Miłość społeczna jest otwarta ku wszystkim ludziom i ku wszystkim ludom. Jeżeli ukształtuje się ona głęboko i rzetelnie w swych podsta-wowych kręgach – człowiek, rodzina, ojczyzna – wówczas zdaje rów-nież egzamin w kręgu najszerszym” (Jan Paweł II, Katowice, 20 czerw-ca 1983 r.).

Zaangażowanie społeczne służy budowaniu dobra wspólnego a nie uzyskiwaniu korzyści tylko w wymiarze interesu własnego czy jakiejkolwiek grupy. Wyrazem odpowiedzialności za Ojczyznę jest włączenie się w organizacje społeczne, kultywowanie tradycji, troska o miejsca pamięci narodowej.

Pomyśl:– W jaki sposób mogę zaangażować się w działalność służącą

Ojczyźnie?– Jak często modlę się za Ojczyznę?

J

236

ZESZYT UCZNIA

Uczniowie zapisują wyniki z pracy w grupach

PRACA DOMOWA

Napisz, jaką rolę pełnił Kościół w okresie międzywojennym.

MODLITWA

Słowa pieśni: „Boże coś Polskę...”.

?

H

X

237

32. ŚWIADECTWO WIARY BŁOGOSŁAWIONYCH MĘCZENNIKÓW

Cel ogólnyUkazanie powszechnego powołania do świętości na podstawie błogo-

sławionych kapłanów męczenników diecezji radomskiej z okresu II wojny światowej.

Kształtowanie postawy odpowiedzialności za realizację swojego powo-łania i dawania świadectwa wiary.


– podaje znaczenie słów: „świadectwo”, „męczeństwo”,– wyjaśnia teksty Katechizmu Kościoła Katolickiego na temat powołania

do świętości,– analizuje słowa Jezusa o powołaniu,– opisuje kapłanów, którzy dali świadectwo męczeństwa,– wskazuje sposób realizacji drogi powołania do świętości i dawania świa-

dectwa wiary,– redaguje modlitwę o właściwą realizację powołania,– określa, w jaki sposób stara się być uczniem Jezusa, – wyraża wdzięczność Bogu za powołanie do świętości,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za realizację swojego powołania

i dawania świadectwa wiary.


ekspozycja, praca w grupach, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Incarnatio-

nis misterium; homilia Jana Pawła II, Bydgoszcz, 7 czerwca 1999 r.; Słownik Teologiczny, A. Zuberbier (red.); Męczennicy za wiarę – 1939-1945, Warsza-wa 1996; fotografie błogosławionych kapłanów diecezji radomskiej.

238

MODLITWA

„Duchu Święty…”.

WPROWADZENIE

Współczesny świat coraz częściej w pogoni za tym, co docze-sne, łatwe i przyjemne, zdaje się zapominać o tych, którzy własnym życiem, ofiarą i poświęceniem przyczynili się do wolności, swobody i komfortu życia, w którym wielu z nas uczestniczy. Tymczasem pamięć o męczennikach, ofiarach wojny, prześladowań za wiarę jest obowiązkiem każdego człowieka, a dla chrześcijanina staje się szczególnym wezwaniem.

Każdy z nas w różnych okolicznościach spotkał się ze słowami: „świadectwo życia”, „męczeństwo”.

– Co oznaczają te sformułowania?

Świadectwo – to stwierdzenie rzeczywistości jakiegoś faktu, nadając mu charakter urzędowy, oficjalny dokument (np. akt uro-dzenia, świadectwo szkolne). W szerszym znaczeniu świadectwo jest to czyjaś wypowiedź poświadczająca pewien fakt bezpośrednio zaobserwowany.

Męczeństwo – w chrześcijaństwie jest rozumiane jako poświęce-nie własnego życia dla Chrystusa, jako mężne i dobrowolne przyjęcie śmierci dla poświadczenia wyznawanej prawdy.

Chrystus nieustannie zaprasza nas na drogę świętości, która wymaga podjęcia wysiłku, zmagania się często z wieloma trudnościa-mi i cierpieniem, ale w ostateczności prowadzi do zwycięstwa i pełnej realizacji powołania.

„Potem mówił do wszystkich: «Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje! Bo kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe życie z Mego powodu, ten je zachowa. Bo cóż za korzyść ma człowiek, jeśli cały świat zyska, a siebie zatraci lub szkodę ponie-sie? Kto się bowiem Mnie i słów Moich zawstydzi, tego Syn Człowieczy

X

+

239

wstydzić się będzie, gdy przyjdzie w swojej chwale oraz w chwale Ojca i świętych aniołów. Zaprawdę, powiadam wam: Niektórzy z tych, co tu stoją, nie zaznają śmierci, aż ujrzą królestwo Boże»” (Łk 9,23).

– Jaki warunek należy spełnić, aby wejść na drogę świętości?

„Zostać uczniem Chrystusa oznacza przyjąć zaproszenie do przy-należenia do rodziny Bożej, do życia zgodnego z Jego sposobem życia: «Kto pełni wolę Ojca Mojego, który jest w niebie, ten jest Mi bratem, siostrą i matką» (Mt 12,50)” (KKK 2233).

– Kiedy stajemy się prawdziwymi uczniami Chrystusa?

Prawdziwy chrześcijanin pragnie podążać za Chrystusem, pra-gnie stawać się człowiekiem żyjącym Ewangelią na co dzień. Jesteśmy powołani do budowania prawdziwej wspólnoty, gdzie pełnia jedności wynika z męczeńskiej ofiary Syna Bożego i chwały zmartwychwstania.

Ojciec Święty Jan Paweł II wielokrotnie podkreślał wielką wartość męczeństwa dla współczesnego Kościoła. Podczas pielgrzymki do Pol-ski w 1999 r. powiedział:

Męczennicy „stanowią dla nas wzór do naśladowania, z ich krwi winniśmy czerpać moce do codziennej ofiary, jaką mamy składać Bogu z naszego życia. Są dla nas przykładem, byśmy tak jak oni odważnie dawali świadectwo wierności krzyżowi Chrystusa” (Jan Paweł II, Byd-goszcz, 7 czerwca 1999 r.).

Znamy wielu ludzi, którzy na przestrzeni wieków byli prawdzi-wymi świadkami prawdy i wiary, którzy realizowali swoje powołanie w głębokim zjednoczeniu z Bogiem, w całkowitym oddaniu Jego woli i miłości. Do tego grona należą z pewnością błogosławieni kapłani die-cezji radomskiej z czasów II-giej wojny światowej, którzy znaleźli się w grupie 108 męczenników wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II podczas pielgrzymki do Polski 13 VI 1999 r. w Warszawie.

Są to: prefekci Kazimierz i Stefan Grelewscy, proboszczowie Bole-sław Strzelecki i Kazimierz Sykulski oraz profesor Franciszek Rosła-niec.

Ekspozycja fotografii błogosławionych.

240

ROZWINIĘCIE

Patrząc na działalność, świadectwo wiary męczenników, zastano-wimy się:

– Jak można realizować drogę powołania do świętości w codzien-nym życiu, aby stawać się prawdziwym uczniem Chrystusa?

Praca w grupachUczniowie zapisują wnioski na tablicy i układają wezwania

do modlitwy wiernych.

Grupa IBł. ks. Kazimierz GrelewskiMiał niespełna 35 lat, gdy poniósł śmierć w Dachau 9 stycznia

1942 roku. Był niezapomnianym prefektem szkół powszechnych w Radomiu, gorliwym spowiednikiem swych uczniów i ich rodzin. Po wybuchu wojny spieszył z pomocą dzieciom organizując ochron-kę i roztoczył opiekę nad rodzinami pomordowanych na Firleju. Uczył na tajnych kompletach i w szkołach do czasu aresztowania, które nastąpiło w styczniu 1941 roku.

MęczeństwoAresztowany w parafialnym mieszkaniu przy ul. Rwańskiej,

został przewieziony najpierw do Oświęcimia, gdzie zasłynął jako popularny spowiednik więźniów, zwłaszcza księży. Każdego dnia śpiewał „Godzinki do Najświętszej Marii Panny”, a wieczorami

„Wszystkie nasze dzienne sprawy przyjm litośnie Boże prawy”. Wielo-krotnie bity i poniżany, zawsze przebaczał swoim oprawcom.

Patrząc na życie i postawę tego kapłana odpowiedzmy: Jak można realizować powołanie do świętości?

1. Módlmy się o cierpliwość w znoszeniu cierpienia, przykrości, abyśmy...

Ciebie prosimy…

Grupa IIBł. ks. Stefan GrelewskiStarszy brat księdza Kazimierza, wykształcony na Uniwersytetach

w Lublinie i Strasburgu, w diecezji był zaangażowany w działalność

&

241

Związku Robotników Chrześcijańskich. Znany i ceniony publicysta, a nade wszystko prefekt szkół radomskich, który po wybuchu wojny nie zaprzestał troski o swych uczniów i ich rodziny – zbierał żywność i odzież. Dwukrotnie aresztowany, ostatecznie zesłany do Oświęcimia i Dachau.

MęczeństwoMimo ciężkich, obozowych warunków, przepracowania, był naj-

częściej uśmiechnięty i wesoły, podtrzymywał innych na duchu. Zmarł z głodu i wycieńczenia w opinii świętości, jako przykładny i gorliwy kapłan, w rewirze, czyli obozowym więzieniu 9 maja 1941 roku.


2. Módlmy się o odwagę, abyśmy umieli...Ciebie prosimy...

Grupa IIIBł. ks. Franciszek RosłaniecNa początku pierwszej wojny światowej został wysłany na studia

do Rzymu. Po powrocie do kraju, związany z Wydziałem Teologicz-nym Uniwersytetu Warszawskiego, był prekursorem polskiej teologii biblijnej. Nie zaprzestał nigdy posługi ściśle kapłańskiej jako kapelan i spowiednik sióstr zakonnych, a także ceniony rekolekcjonista. Aresz-towany w listopadzie 1939 roku, przeszedł przez Pawiak, Oświęcim, Dachau.

MęczeństwoW obozie miał zawsze czas dla innych, głosił więźniom konfe-

rencje biblijne i podtrzymywał na duchu. Wyniszczony fizycznie, został przeniesiony do rewiru, gdzie współwięzień dokarmiał go wła-snym i uproszonym od innych chlebem. Śmiertelnie chory, z pokorą znosił cierpienie. Zginął z wycieńczenia w transporcie więźniów skie-rowanym do Linzu, w marcu 1943 roku.


3. Módlmy się o zapał do nauki, aby nasza praca...Ciebie prosimy...

242

Grupa IVBł. ks. Bolesław StrzeleckiDoktor prawa kanonicznego, gorliwy prefekt, kapelan więzien-

ny i działacz harcerski. Po wybuchu wojny nazwany „ojcem ubogich” i „przyjacielem dzieci”. Przez ostatnie pół roku życia był proboszczem parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Radomiu, gdzie niezmor-dowanie pomagał biednym. Aresztowany w styczniu 1941 roku.

MęczeństwoZostał aresztowany w chwili, gdy po Mszy świętej rozdawał

chleb i tłuszcze ubogim. W obozowej społeczności, rozwinął opiekę charytatywną, zwłaszcza wśród bliskich mu radomian. Odmawiał sobie jedzenia, albo „żebrał” o chleb u innych, aby oddawać go bar-dziej potrzebującym. Zmarł w Oświęcimiu w maju 1941 roku wymę-czony pracą i wyczerpany torturami.


4. Módlmy się o umiejętność przebaczania bliźnim, aby...Ciebie prosimy...

Grupa VBł. ks. Kazimierz SykulskiPo święceniach kapłańskich studiował w Rzymskokatolickiej

Akademii Duchownej w Petersburgu. Po powrocie organizował powstającą parafię św. Józefa w Skarżysku, a potem był probosz-czem w Policznej. W 1920 roku brał udział w wojnie polsko-bolsze-wickiej jako kapelan wojskowy. Był posłem na Sejm Rzeczpospolitej. W 1921 roku został pierwszym proboszczem parafii Opieki Naj-świętszej Maryi Panny w Radomiu, a od 1929 roku duszpasterzował w rodzinnych Końskich. Zawsze wrażliwy na potrzeby innych z nie-zmordowanym zaangażowaniem roztaczał opiekę nad ofiarami wojny, nad wysiedlonymi, dla których miał otwarte serce i dom.

MęczeństwoW obozie pracował w betoniarni. Był bardzo lubiany, dzie-

lił się swoją porcją z kolegami. Nie dostrzegano w nim zwątpienia ani załamania. Krzepił innych na duchu. Aresztowany w październiku został rozstrzelany w Oświęcimiu 11 grudnia 1941 roku.

243


5. Módlmy się, abyśmy będąc uczniami Chrystusa potrafili naśla-dować Go...

Ciebie prosimy...

Odczytanie wniosków z pracy w grupach.

ZAKOŃCZENIE

Dziękując Bogu za tak wspaniałych przewodników na drodze powołania i świadectwa wiary posłuchajmy słów Jana Pawła II:

„Także nasze stulecie, zbliżające się ku końcowi, wydało bardzo wielu męczenników, którzy ponieśli śmierć przede wszystkim jako ofiary nazizmu i komunizmu oraz walk rasowych i plemiennych. Ludzie z wszystkich warstw społecznych cierpieli za wiarę, pła-cąc krwią za przynależność do Chrystusa i do Kościoła lub znosząc odważnie wieloletnie więzienia i różnorakie udręki, aby nie poddać się naciskom ideologii, która przerodziła się w bezlitosną dyktaturę. Z psychologicznego punktu widzenia męczeństwo jest najwymow-niejszym dowodem prawdziwości wiary, która może nadać ludzkie oblicze nawet najbardziej gwałtownej śmierci i ujawnia swe piękno podczas najokrutniejszych prześladowań” (Jan Paweł II, Incarnationis misterium, 13).

Starajmy się w codziennym życiu podejmować wezwania, także te trudne, wymagające wyrzeczenia i ofiarności, stawiając sobie za wzór męczenników, ich postawę zawierzenia i miłości do Chrystusa.

Pomyślmy:– Jak często dziękuję Bogu za powołanie do świętości?– W jaki sposób staram się być uczniem Jezusa?– W czym przejawia się moja służba wobec bliźniemu?

J

244

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią wnioski z pracy w grupach.

Powołanie do świętości realizujemy poprzez:– gorliwe wykonywanie swoich obowiązków,– wierność powołaniu,– spieszenie z pomocą potrzebującym,– systematyczną modlitwę,– znoszenie upokorzeń,– umiejętność wybaczania.– sumienne zdobywanie wiedzy,– zaangażowanie w działalność społeczną,– troskę o bliźniego,– działalność charytatywną, bezinteresowną,– podtrzymywanie innych na duchu.– głoszenie Ewangelii,– poświęcenie czasu dla innych,– pokorne znoszenie cierpienia.– pomoc biednym,– działalność charytatywną,– podejmowanie postu, umartwienie.– służbę Ojczyźnie,– zaangażowanie w życie polityczne,– życzliwość i otwartość dla innych,– wytrwałość i odwagę.

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób można we współczesnym świecie stawać się prawdziwym świadkiem wiary.

MODLITWA

Za wstawiennictwem błogosławionych kapłanów męczenników prośmy naszego Ojca o potrzebne łaski na drodze powołania do świę-tości.

(uczniowie odczytują ułożoną w grupach modlitwę)

H

X

?

245

33. NA STRAŻY WIARY NARODU POLSKIEGO

Cel ogólnyUkazanie postaci prymasów: Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego

jako broniących wiary w polskim Kościele.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za rozwój wiary.


– wylicza inicjatywy podejmowane przez prymasa A. Hlonda i St. Wyszyń-skiego w celu umocnienia wiary w Narodzie,

– wymienia główne tematy Ślubów Jasnogórskich,– wyjaśnia, kiedy władza sprawowana jest w sposób prawowity,– wskazuje na potrzebę modlitwy i odpowiedzialności za Kościół i Ojczyznę

oraz powierzenie swojego życia Maryi,– dowodzi, że treści Wielkiej Nowenny Narodu Polskiego są aktualne także

dzisiaj,– opowiada, jak doszło do powstania Ślubów Jasnogórskich,– ocenia, jak troszczy się o rozwój swojej wiary,– podejmuje modlitwę o umocnienie i rozwój swojej wiary oraz za Kościół

i Ojczyznę,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za rozwój wiary, Kościół i Ojczyznę.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, niedokończone zda-

nie, pogadanka, praca w grupach, projekt graficzny, autorefleksja.

Środki metodycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; homilie Kardynała

Stefana Wyszyńskiego; przemówienie Jana Pawła II, Rzym, 23 paździer-nika 1978 r.; St. Wyszyński, Wszystko postawiłem na Maryję, Komań-cza 1956 r.; Akt Oddania Polski w Macierzyńską niewolę Maryi, Mat-ki Kościoła za wolność Kościoła Chrystusowego; A. Dudek, Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995.

246

MODLITWA

O Duchu Święty, Boskie swe dary spuść na tych, którzy kieru-ją losami Polski i na cały Naród, abyśmy słuchając Twych natchnień w życiu prywatnym i publicznym, żyli świętym prawem Bożym. Amen.

(A. Hlond)

WPROWADZENIE

Uczniowie kończą zdanie: Kiedy myślę Ojczyzna...

Odczytanie tekstu z podręcznika ucznia oraz przybliżenie przez katechetę sytuacji Kościoła w Polsce po II wojnie światowej.

Kościół katolicki po zakończeniu II wojny światowej musiał sta-wić czoła poważnym problemom. Komuniści chcieli osiągnąć wpływy w sferze duchowej, jednak na przeszkodzie stał Kościół rzymskoka-tolicki, który odgrywał znaczącą rolę w kulturze społecznej Narodu polskiego. Kościół był jedyną niezależną strukturą społeczną, dlatego od początku wiadomo było, że władze komunistyczne będą toczyły z nim walkę. Po zdobyciu władzy przez komunistów sytuacja Kościoła w Polsce znacznie się pogorszyła.

We wrześniu 1945 roku rząd wymówił konkordat ze Stolicą Apo-stolską. Chcąc ożywić wiarę i pobożność ludu polskiego, kardynał Hlond rzucił hasło poświęcenia całego Narodu Niepokalanemu Ser-cu Maryi. W samą uroczystość Narodzenia Marii Panny, 8 września 1946 roku, Prymas Polski otoczony całym episkopatem i półmiliono-wą rzeszą pielgrzymów, oddawał w uroczystym akcie poświęcenia całą Polskę w macierzyńską opiekę Królowej Nieba.

Kardynał Hlond powołał specjalną Radę Prymasowską, której powierzył troskę o zbieranie funduszy na cel odbudowy zniszczo-nych przez wojnę świątyń z katedrą warszawską na czele. Był nie-strudzony w wizytowaniu parafii i instytucji kościelnych. Głosił słowo Boże, konferencje, bronił praw Kościoła i nieustannie odpierał ataki na panującego papieża.

22 października 1948 roku zmarł prymas August Hlond. Papież mianował nowym arcybiskupem warszawsko-gnieźnieńskim, a tym samym prymasem Polski biskupa lubelskiego Stefana Wyszyń-skiego.

+

X

247

Rząd postanowił rozbić Kościół od środka. Stalinizacja życia była coraz silniej odczuwana przez Kościół po 1949 roku.

Wobec stałego łamania przez komunistów porozumienia z 1950 roku, 8 maja 1953 roku biskupi wystosowali do rządu PRL list nazwany „Non possumus”, w którym opisano gwałty władz i naruszanie przez nie obustronnego porozumienia. Usuwanie religii ze szkół, presję polityczną i organizowanie dywersji wśród księży, ciągłe żądanie deklaracji przeciw Niemcom i Zachodowi, ograniczanie wydawnictw katolickich, ingerencje w sprawy wewnętrzne Kościoła w postaci dekretu z lutego 1953 roku, czy wymuszanie na księżach ślubowań wierności państwu. Episkopat uznał, że nadeszła chwila wypowiedzieć – ani kroku wstecz. Lapidarnie ujął to prymas Wyszyń-ski podczas procesji Bożego Ciała w Warszawie w 1953 roku: „Należy oddać co jest Cezara Cezarowi a, co Bożego Bogu. A gdy Cezar siada na ołtarzu, to mówimy krótko: «nie wolno»” (zob. A. Dudek, Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995).

Prymas Stefan Wyszyński został uwięziony i przebywał od wrze-śnia 1953 do października 1956 roku kolejno w: Stoczku Warmińskim, Prudniku Śląskim, Komańczy. Był nieugięty wobec inwigilowania ze strony władzy i całkowicie zawierzał siebie Maryi. Zwycię-stwo przyszło dopiero po trzech latach i stało się początkiem pracy ku odnowie i umocnienia Narodu Polskiego.

Uczniowie odczytują i analizują teksty.

„Wtedy faryzeusze odeszli i naradzali się, jak by pochwycić Go w mowie. Posłali więc do Niego swych uczniów razem ze zwolen-nikami Heroda, aby Mu powiedzieli: «Nauczycielu, wiemy, że je-steś prawdomówny i drogi Bożej w prawdzie nauczasz. Na nikim Ci też nie zależy, bo nie oglądasz się na osobę ludzką. Powiedz nam więc, jak Ci się zdaje? Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie?». Jezus przejrzał ich przewrotność i rzekł: «Czemu Mnie wystawiacie na próbę, obłudnicy? Pokażcie Mi monetę podatkową!» Przynieśli Mu denara. On ich zapytał: «Czyj jest ten obraz i napis?». Odpowiedzieli: «Cezara». Wówczas rzekł do nich: «Oddajcie więc Cezarowi to, co nale-ży do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga». Gdy to usłyszeli, zmieszali się i zostawiwszy Go, odeszli” (Mt 22,16-22).

– Jakiej postawy wobec władzy uczy nas Jezus?

248

„Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, któ-rego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja»” (J 19,25b-27a).

– Jaką rolę ma spełniać Maryja wobec ucznia Jezusa?

„Władza jest sprawowana w sposób prawowity tylko wtedy, gdy troszczy się o dobro wspólne danej społeczności i jeśli do jego osią-gnięcia używa środków moralnie dozwolonych. Jeśli sprawujący władzę ustanawiają niesprawiedliwe prawa lub podejmują działania sprzeczne z porządkiem moralnym, to rozporządzenia te nie obowią-zują w sumieniu. «Wtedy władza przestaje być władzą, a zaczyna się bezprawie»” (KKK 1903).

– Kiedy władza sprawowana jest w sposób prawowity?

Posługa duszpasterska Prymasa Stefana Wyszyńskiego to nieustan-ne dowody troski o umocnienie wiary w polskim Narodzie. Nawet w miejscu swojego odosobnienia w Komańczy w apelu do duchowień-stwa, Ksiądz Prymas dokonał oceny moralnej kondycji Narodu:

„Nasza moralna słabość i chwiejność, pomimo silnej wiary, nasz relatywizm moralny, skłonność do ulegania złym przykładom i prą-dom, posłuch najrozmaitszym błędom, nieraz wprost absurdalnym, upadek moralności małżeńskiej, niewierność, rozwiązłość, nietrzeź-wość – to wszystko sprawia, że pion moralno-społeczny Narodu jest tak chwiejny. Umiemy trwać godzinami w świątyniach, stać na Placu Jasnogórskim jak stara dąbrowa, ale ulegamy łatwo najsłab-szym nawet podnietom do wszystkich grzechów i występków. Jeste-śmy duchowo rozdwojeni, rozbici psychicznie, a stąd pozbawieni stylu życia i charakteru narodowego. To wszystko umiemy dziwnie łączyć z naszym przywiązaniem do Kościoła, którego nie słuchamy w codzien-nym życiu, z naszą gorącą modlitwą, z której nie zbieramy należytych owoców. Zwalczyć to rozdwojenie, zdobyć pion moralny, nauczyć się zwyciężać siebie, zdobyć męstwo wiary i życia chrześcijańskiego – to błogosławione dążenia niemal zachowawczego instynktu narodo-wego i zmysłu katolickiego” (St. Wyszyński, Komańcza, 3 maja 1953 r.).

Nakreślony obraz moralnej kondycji Narodu miał stać się punktem wyjścia w realizacji programu zawartego w Ślubach Jasnogórskich. Przez dziewięć lat modlitwy i pracy moralnej Naród miał się odnowić duchowo i uprosić u Boga przez wstawiennictwo Matki Najświętszej

249

zwycięstwo wiary i wolność Kościoła. Każdy rok Wielkiej Nowenny miał za temat modlitwy i pracy jedno przyrzeczenie Ślubów Jasnogór-skich.

ROZWINIĘCIE

Uczniowie w grupach analizują tekst Ślubów Jasnogórskich.Wielka Nowenna Narodu Polskiego staje się elementami „domu wia-

ry”, którego poszczególne części to kolejne lata pracy duszpasterskiej. Wspólnie na tablicy wykonują symboliczny „Dom Wiary”. Katecheta na kolorowych kartkach lub paskach papieru przygotowuje tematy Wielkiej Nowenny oraz Społecznej Krucjaty Miłości.

Grupa I„Gdy przybyłam do Komańczy 25 marca 1956 r., w dniu Zwia-

stowania Najświętszej Maryi Panny, razem z Janką Michalską (posiadałam przepustkę dla dwóch osób), Ojciec uradowany naszym przybyciem, otworzył nam po ojcowsku ramiona. Od razu powiedzia-łyśmy, że głównym celem naszego przybycia jest prośba, aby Ojciec napisał tekst odnowionych Ślubów Królewskich. Wysłali nas Ojco-wie Paulini, którzy przygotowują już wielką uroczystość na 26 sierp-nia 1956 r. Zaczęły się ciężkie chwile dla Ojca i dla nas. Ojciec pra-gnął napisać tekst Ślubów Narodu, ale był w rozterce, czy ma prawo to uczynić. Jest przecież więźniem – z woli Bożej, a więzień musi mil-czeć. «Wydawało mi się wtedy – mówił – że nie pora rozwijać skrzy-deł do lotu, skoro Pan Bóg nie pozwala wrócić do diecezji (...). Byłem przecież in vinculis pro Ecclesia». Przychodziłam wielokrotnie do Ojca z błaganiem: «Ojcze, pisz Śluby, bo czas ucieka, a 26 sierpnia się zbliża. Nie możemy wrócić na Jasną Górę bez tekstu Ślubowań». Odpowia-dał mi ciągle to samo: «Nie mogę. Gdyby Matka Boża chciała, abym napisał tekst Ślubów Narodu, byłbym już na wolności, ale jestem w więzieniu, a ja niczego nie zrobię, co mogłoby się Matce Bożej nie podobać i co nie byłoby zgodne z Jej wolą». I wtedy – było to 15 maja – nagle przyszła mi do głowy olśniewająca myśl, którą natychmiast przekazałam Ojcu: «Ojcze, przecież św. Paweł Apostoł najpiękniejsze listy pisał z więzienia!» – aż sama się zdumiałam, skąd mi to przyszło na myśl. Widziałam, że Ojca ten argument wprost zaskoczył i uradował. Prawie wykrzyknął: «Co ci przyszło do gło-wy! Skąd ta myśl? Przecież to prawda!» Twarz mu się rozjaśniła

&

250

promiennym uśmiechem, wyszedł z pokoju bez słowa. Na drugi dzień, 16 maja o godzinie 7.00 rano, Ojciec wszedł do kaplicy przedziwnie radosny. Podszedł do mojego klęcznika i położył na nim kilka stron rękopisu zatytułowanego: «Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego». Teraz ja osłupiałam i zaczęłam szlochać ze szczęścia. Wiedziałam już na pewno, że Matka Boża otworzy niedługo drzwi Ojca więzienia, wracając mu wolność” (M. Okońska).

Zamysłem Prymasa było odnowienie Ślubów w następujących etapach:

„I etap – 26 sierpnia: Uroczyste Przyrzeczenia na Jasnej Górze. Rozpoczyna się praca religijno-duszpasterska w terenie: we wszyst-kich diecezjach i parafiach oraz rodzinach zakonnych i w zasięgu ich wpływów. Trwa ona do 3 maja 1957 roku.

II etap – 3 maja 1957: Poprzedzony przez Triduum, rozwijany w czytaniach majowych we wszystkich kościołach parafialnych i zakonnych całej Polski; odczytany jest ten sam Akt Przyrzeczeń.

III etap – praca nad realizacją Przyrzeczeń, do 1966 roku, jako przygotowanie do Milenium” (St. Wyszyński, Wszystko postawi-łem na Maryję, Komańcza, 4 czerwca 1956 r., s. 121).

– Jak doszło do powstania tekstu Ślubów Jasnogórskich?– Jak przebiegało odnowienie Ślubów Jasnogórskich?

Grupa IIRok I. 1957/58: „Wierność Bogu, Krzyżowi, Ewangelii, Kościołowi

i jego Pasterzom”.„Szukamy dzisiaj wielkich mocy, bo widzimy, ile nadziei zawiodło

na tysiącletnim szlaku dziejowym naszej ojczystej rodzimej, polskiej drogi. Ale gdy znikały sztandary i korony, gdy waliły się moce i ustro-je – jeden znak nigdy nie znikał z drogi Narodu polskiego: znak Krzy-ża. Tysiąc już lat idzie Krzyż przez polską ziemię. (…) Czyżby u kresu tysiącletniej wędrówki Narodu po naszej krzyżowej drodze Krzyż miałby się osunąć? Będziemy stali, bo pod nim stoi Królowa nasza, Królowa świata i Polski Królowa, bo pod nim rzesza ludu, który swo-imi ramionami podtrzyma Krzyż, choćby się chwiał. Ale to nie Krzyż się chwieje i toczy. Krzyż stoi! Tyle mocy poszło w proch na oczach tysiącletnich dziejów, a Krzyż pozostał jako sztandar zwycięstwa. I... pozostanie!” (St. Wyszyński, Jasna Góra, 3 maja 1957 r.).

251

Rok II. 1958/59: „Naród wierny łasce” – życie w łasce Bożej i prze-ciwstawianie się każdemu grzechowi.

„Kapłani wyznawali, że musieli – wbrew programowi – całe noce spowiadać. Nie mogli zamykać świątyń na noc tam, gdzie Obraz przebywał. Inni wyznawali, że w czasie Nawiedzenia przyby-wali ludzie, których nigdy przedtem nie widziano w kościele i któ-rych bez Nawiedzenia nadal w świątyni by nie oglądano. Najwięk-sze nawet kościoły nie byłyby w stanie ogarnąć wszystkich, którzy przyszli z hołdem dla Maryi. Oto, Najmilsi, widoczne znaki działania łaski Bożej” (St. Wyszyński, Warszawa, 6 sierpnia 1958 r.).

– Nad jakimi obszarami życia religijnego, społecznego wierni podejmowali pracę?

– Które z zadań pozostają nadal ważne do przepracowania w pol-skim Kościele?

Grupa IIIRok III. 1959/60: „Życie jest światłością ludzi” – Rok życia, obrona

życia duszy i ciała.„Ludzie szukają łatwych i szybkich rozwiązań, aby ułatwić życie:

sobie, swojemu narodowi, społeczeństwu czy też jednostkom. Skłon-ni są niekiedy argumentem drugorzędnym usprawiedliwiać zbrodnię przeciwko człowiekowi i jego prawu do życia. A przecież sam Bóg ustala hierarchię! Naprzód – «Nie zabijaj», potem –«Nie cudzołóż», a jeszcze później «Nie kradnij». Naprzód wartość życia, a potem dopie-ro wartości i dobra materialne, które są naszą własnością. Dlatego aby ratować i dobra materialne, osiągnięcia fizyczne, doczesny program ekonomiczno-gospodarczy, nie wolno przeskakiwać tej hierarchii, bo zawsze będzie to kosztem człowieka. Tymczasem nie istnieje żadna racja, dla której wolno by było zabić bezbronnego i niewinnego czło-wieka: ani racja ekonomiczna, ani «państwowa racja stanu» – żadna!” (St. Wyszyński, Do lekarzy stolicy, Warszawa, 15 marca 1964 r.).

Rok IV. 1960/61: „Małżeństwo – sakrament wielki w Kościele”.„Znów patrzymy na przedziwną instytucję – rodzinę. Tyle

potężnych organizacji zawaliło się w ciągu Tysiąclecia. Ale dotychczas człowiek nie ważył się rozłączyć na polskiej ziemi tego, co Bóg złączył. Wiemy, że nie ma wspanialszej i trwalszej społeczności jak rodzina. I choć próbowano oddać dzieci do przytułku, a kobiety wysłać do fabryki, przekonano się dzisiaj, że trzeba zawracać z tej drogi.

252

Nazaret jest najlepszą formą życia i wychowania młodego pokole-nia, nie tylko przed dwoma tysiącami lat, ale i dzisiaj” (St. Wyszyński, Jasna Góra, 3 maja 1957 r.).

Rok V. 1961/62: „Rodzina Bogiem silna” – wychowanie w duchu Chrystusowym.

„Wiele się zmieniło na naszej ziemi, ale rodzina pozostała i pozo-stanie, bo my niemal odruchem, instynktem naszego zachowawczego dążenia czujemy, że Naród polski utrzyma się w tej ziemi tak długo, jak długo będziemy mieli czyste matki i godne kobiety; jak długo w ognisku rodzinnym tlić będzie nie tylko iskra ognia, co ogrzewa zmarzłe członki, ale iskra Boża, która ogrzewa serca w miłości, uczy porządku i ładu” (St. Wyszyński, Jasna Góra, 3 maja 1957 r.).



Grupa IVRok VI. 1962/63: „Młodzież wierna Chrystusowi”.

„Będziemy pracować nad tym, aby w rodzinach polskich wycho-wanie było Boże, aby dzieci nasze zdobywały cnoty, bez których nie da się utrzymać życia społecznego w pokoju” (St. Wyszyński, Zakopane, 1957 r.).

Rok VII. 1963/64: „Abyście się społecznie miłowali” – sprawiedli-wość i miłość społeczna.

„Pragniemy pracować nad tym, ażeby Polska przez sprawiedliwość i miłość społeczną doszła do tego, by wśród nas nie było głodnych, nagich ani bezdomnych; byśmy umieli się chętnie i ochotnie dzielić chlebem naszym powszednim” (St. Wyszyński, Zakopane, 1957 r.).



Grupa VRok VIII. 1964/65: „Nowy człowiek w Chrystusie” – walka z wada-

mi narodowymi, pielęgnowanie cnót chrześcijańskich i narodowych.

253

„Byśmy wyzbyli się wszyscy wad i nałogów, które są tak ciężką męką naszego współczesnego życia, a które mogą doprowadzić do cał-kowitego rozprężenia i anarchii naszego życia publicznego i społecz-nego. (...) I naszym narodowym «być albo nie być» jest nakaz władania sobą, spokój, równowaga, trzeźwość, umiejętność rządzenia wszyst-kimi swymi porywami, odruchami, namiętnościami, skłonnościami i uczuciami” (St. Wyszyński, Zakopane, 1957 r.).

Rok IX. 1965/66: „Weź w opiekę Naród cały” – cześć Maryi jako Królowej Polski.

„Polska do dziś dnia wierna! Polska silna i radosna zwycię-stwem wiary! Wiary miłującej Boga i ludzi! Wiary służącej Narodowi nadzieją! Wierzymy mocno, ożywiając naszą wiarę szczególnie dzi-siaj, w tym momencie, przed Aktem Oddania Polski w macierzyńską niewolę Maryi, dla ubezpieczenia wiary Narodu, że nasza wierność Bogu jest nam w szczególny sposób wysłużona przez Matkę Najświęt-szą, której my dochowujemy wierności” (St. Wyszyński, Jasna Góra, 3 maja 1966 r.).



Grupa VIMyśl „Społecznej Krucjaty Miłości” kardynał Wyszyński zaczerp-

nął od kardynała Augusta Hlonda, który to w okresie międzywojen-nym powołał Radę Społeczną przy Prymasie Polski, w skład której wchodził przyszły następca Prymasa. Był to kolejny program duszpa-sterski na lata 1967-1976.

1. Szanuj każdego człowieka, bo Chrystus w nim żyje. Bądź wrażli-wy na drugiego człowieka, twojego brata.

2. Myśl dobrze o wszystkich – nie myśl źle o nikim. Staraj się nawet w najgorszym znaleźć coś dobrego.

3. Mów zawsze życzliwie o drugich – nie mów źle o bliźnich. Napraw krzywdę wyrządzoną słowem. Nie czyń rozdźwięku między ludźmi.

4. Rozmawiaj z każdym językiem miłości. Nie podnoś głosu. Nie przeklinaj. Nie rób przykrości. Nie wyciskaj tez. Uspokajaj i okazuj dobroć.

254

5. Przebaczaj wszystko, wszystkim. Nie chowaj w sercu urazy. Zawsze pierwszy wyciągnij rękę do zgody.



Grupa VII6. Działaj zawsze na korzyść bliźniego. Czyń dobrze każde-

mu, jakbyś pragnął, aby tobie tak czyniono. Nie myśl o tym, co tobie jest kto winien, ale co Ty jesteś winien innym.

7. Czynnie współczuj w cierpieniu. Chętnie spiesz z pociechą, radą, pomocą, sercem.

8. Pracuj rzetelnie, bo z owoców twej pracy korzystają inni, jak Ty korzystasz z pracy drugich.

9. Włącz się w społeczną pomoc bliźnim. Otwórz się ku ubogim i chorym. Użyczaj ze swego. Staraj się dostrzec potrzebujących wokół siebie.

10. Módl się za wszystkich, nawet za nieprzyjaciół.Prymas chciał dać ludziom nadzieję i wlać w ich serca nowego

ducha. Pragnął pokazać, że niezależnie od panującego systemu, chrze-ścijanin może żyć wedle Ewangelii.



Grupa VIII„Każdy musi zacząć od siebie, abyśmy prawdziwie się odmie-

nili. A wtedy, gdy wszyscy będziemy się odradzać i politycy będą musieli się odmienić, czy będą tego chcieli, czy nie. Nie idzie bowiem w ojczyźnie naszej w tej chwili o zmianę instytucji społecznej, nie idzie też o wymianę ludzi, ale idzie przede wszystkim o odno-wienie się człowieka. Idzie o to, aby człowiek był nowy, aby nastało

„nowych ludzi plemię. Bo jeżeli człowiek się nie odmieni, to najbardziej zasobny ustrój, najbardziej bogate państwo nie ostoi się, będzie roz-kradzione i zginie. (…) tylko żeby sumienie wszystkich się obudziło,

255

żebyśmy zrozumieli naszą odpowiedzialność za naród, który Bóg wskrzesza” (St. Wyszyński, Gniezno, 1981 r.).

– Jakie zadania wyznaczał prymas dla Narodu?

Młodzież wykonuje Dom Wiary, umieszczając hasła z programów duszpasterskich jako poszczególne jego części.

ZAKOŃCZENIE

Jubileusz Tysiąclecia Chrześcijaństwa stał się niezwykłą mani-festacja wiary i łączności wiernych z Kościołem. Wielka Nowenna Narodu Polskiego stanowiła zwięzły program duszpasterski, który nic nie traci na swojej aktualności. Zobowiązania wynikające z Jasno-górskich Ślubów Narodu ciągle oczekują na swoje wypełnienie. Jest to zadanie dla wszystkich, szczególnie jednak winno stać się przedmiotem refleksji i troski dla pełniących określone zadania w społeczności i w różnych instytucjach społecznych, których celem jest dobro wspólne. Realizacji programu wielkiej Nowenny służyła też peregrynacja kopii Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, pobło-gosławionej przez Ojca Świętego Piusa XII. Zwycięstwem Maryi był wybór Jana Pawła II. Błogosławiony Jan Paweł II skierował po wybo-rze następujące słowa do kardynała Stefana Wyszyńskiego:

„Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego papieża Polaka, który dziś pełen bojaźni Bożej, ale i pełen ufności, rozpoczyna nowy pontyfi-kat, gdyby nie było twojej wiary, nie cofającej się przed więzieniem i cierpieniem, twojej heroicznej nadziei, twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła, gdyby nie było Jasnej Góry – i tego całego okresu dzie-jów Kościoła w Ojczyźnie naszej, które związane są z twoim biskupim i prymasowskim posługiwaniem” (Jan Paweł II, Rzym, 23 październi-ka 1978 r.).

Dla Prymasa ważną sprawą było powstanie wolnych związków zawodowych „Solidarność”. Bronił praw Kościoła do swobodnego głoszenia słowa Bożego, uczył żywej wiary, był orędownikiem spra-wiedliwości społecznej, cieszył się niepodważalnym autorytetem moralnym i zaufaniem w społeczeństwie. Wielokrotnie powtarzał, że istnienie Kościoła w Polsce powojennej jest cudem i realizacją pro-roczej wizji kardynała A. Hlonda.

J

256

Pomyślmy:– Jak troszczę się o rozwój swojej wiary?– Jak często w modlitwie powierzam swoje życie Maryi?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią główne tematy Ślubów Jasnogórskich

PRACA DOMOWA

Napisz życiorys Prymasa Stefana Wyszyńskiego.Wybierz jeden z tematów Wielkiej Nowenny Narodu Polskiego

i uzasadnij, dlaczego możemy sądzić, że jest aktualny i dzisiaj.

MODLITWA

„Akt Oddania Polski w Macierzyńską niewolę Maryi, Matki Kościo-ła za wolność Kościoła Chrystusowego”.

(fragment)

„Bogurodzico Dziewico, Matko Kościoła, Królowo Polski i Pani nasza Jasnogórska, dana nam jako pomoc ku obronie Narodu pol-skiego! (...) Czyń z nami co chcesz! Pragniemy wykonać wszystko, czego zażądasz, byleby tylko Polska po wszystkie wieki zachowa-ła nieskażony skarb wiary świętej, a Kościół w Ojczyźnie naszej cieszył się należną mu wolnością; bylebyśmy z Tobą i przez Ciebie, Matko Kościoła i Dziewico Wspomożycielko, stawali się prawdziwą pomocą Kościoła Powszechnego – ku budowaniu Ciała Chrystusowego na ziemi! Dla tego celu pragniemy odtąd żyć, jako Naród katolic-ki, przez pracę ku chwale Bożej i dla dobra Ojczyzny doczesnej. Oddani Tobie w niewolę, pragniemy czynić w naszym życiu osobistym, rodzinnym, społecznym i narodowym nie wolę własną, ale wolę Twoją i Twojego Syna, która jest samą Miłością. Oddając się Tobie za Kościół, który jest żyjącym i obecnym w świecie współczesnym Chrystusem, wierzymy, że przez Twoje ręce oddajemy się w niewolę samemu Chry-stusowi i Jego sprawie na ziemi. Ufamy, że tym aktem głębokiej wiary i ufności wyjednamy Kościołowi świętemu wolność, a Ojczyźnie naszej

?

H

X

257

Twą macierzyńską opiekę na nowe Wiary Tysiąclecie. Panno Chwa-lebna i Błogosławiona. Przyjmij naszą ufność, umocnij ją w sercach naszych i złóż przed obliczem Boga w Trójcy Świętej Jedynego. Amen” (Jasna Góra, 3 maja 1966 r.).

258

34. BŁOGOSŁAWIONY JAN PAWEŁ II – PIELGRZYMKI DO OJCZYZNY

Cel ogólnyUkazanie bł. Jana Pawła II jako pielgrzyma do Ojczystej ziemi.Kształtowanie postawy wdzięczności za pasterskie nauczanie i świadec-

two życia papieża Polaka wśród Rodaków.


– wymienia pielgrzymki Jana Pawła II do Polski,– wyjaśnia, na czym polega wspólnotowy charakter powołania ludzkiego,– wybiera sposób włączenia się w ożywienie Kościoła współczesnego,– wskazuje rolę wybranych świętych w dziejach Kościoła i Polski,– analizuje treści przemówień i homilii bł. Jana Pawła II,– ocenia swoje zaangażowanie w zgłębianie nauczania bł. Jana Pawła II

do Polaków, – wyraża wdzięczność Bogu za pasterskie nauczanie i świadectwo życia

papieża bł. Jana Pawła II wśród Rodaków,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za zgłębianie nauczania bł. Jan

Pawła II i świadectwa życia według jego wskazań.


praca w grupach, prezentacja multimedialna, autorefleksja.

Środki dydaktyczne

Pismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Modlitew-nik młodego człowieka, Kraków 2005; teksty z relacjami świadków spotkania z Janem Pawłem II; teksty źródłowe z nauczania papieskiego; wykaz podró-ży Jana Pawła II do Ojczyzny; hymn Rodziny Szkół im. Jana Pawła II, karty z tabelą pielgrzymek Jana Pawła II do Ojczyzny.

259

MODLITWA

Błogosławiony papież Jan Paweł II odkrył swoją drogę do Boga. Poznał jej wartość wydając owoce świętości. Tych, którzy będą o Nim pamiętać prosił w Testamencie: „Po śmierci proszę o Msze święte i modlitwy”.

Odmówmy modlitwę o kanonizację Jana Pawła II, prosząc Go o wstawiennictwo przed Bogiem za polską młodzieżą.

„Modlitwa o kanonizację Jana Pawła II”

Boże w Trójcy Przenajświętszej,dziękujemy Ci za to, że dałeś Kościołowibłogosławionego Papieża Jana Pawła II,w którym zajaśniała Twoja ojcowska dobroć,chwała krzyża Chrystusa i piękno Ducha miłości.On, zawierzając całkowicie Twojemu miłosierdziui matczynemu wstawiennictwu Maryi,ukazał nam żywy obraz Jezusa Dobrego Pasterza,wskazując świętość, która jest miarą życia chrześcijańskiego,jako drogę dla osiągnięcia wiecznego zjednoczenia z Tobą.Udziel nam, za jego przyczyną, zgodnie z Twoją wolą, tej łaski,o którą prosimy z nadzieją,że Twój Sługa Papież Jan Paweł II,zostanie rychło włączonyw poczet Twoich świętych.Amen.

WPROWADZENIE

Działalność apostolska błogosławionego Jana Pawła II przejawia-ła się między innymi w podróżach papieża do wielu krajów świata.

Do Polski podróżował 8 razy.

Katecheta podaje temat, zapisuje go na tablicy, korzystając z rzut-nika multimedialnego i komputera prezentuje treść tabeli, zwracając uwagę na tematy pielgrzymek i cele podróży. Rozdaje uczniom poniższą tabelę prosząc o wklejenie jej do zeszytu.

+

X

260

PIELGRZYMKI JANA PAWŁA II DO OJCZYZNY

Hasło Czas trwania Trasa Cel

„GAUDE MATER POLONIA”

2-10 czerwca 1979 r.

Warszawa – Gniezno – Częstochowa –

Kraków – Kalwaria Zebrzydowska–

Wadowice – Oświęcim – Nowy Targ

Udział w obchodach 900. rocznicy śmierci

św. Stanisława – patrona Polski

„POKÓJ TOBIE, POLSKO,

OJCZYZNO MOJA”

16-23 czerwca 1983 r.

Warszawa – Niepokalanów –

Częstochowa – Poznań – Katowice – Wrocław

– Góra Św. Anny – Kraków

Udział w obchodach 600-lecia obecności

Maryi w Jasnogórskim Obrazie; beatyfikacja m. Urszuli Ledóchowskiej,

br. Alberta – Adama Chmielowskiego

i o. Rafała – Józefa Kalinowskiego

„DO KOŃCA ICH UMIŁOWAŁ”


Warszawa – Lublin – Tarnów – Kraków – Szczecin, Gdynia –

Gdańsk – Częstochowa – Łódź – Warszawa

Udział w II Krajowym

Kongresie Eucharystycznym;

beatyfikacja Karoliny Kózkówny

i bpa Michała Kozala

„BOGU DZIĘKUJCIE, DUCHA

NIE GAŚCIE”

Część I:1-9 czerwca

1991 r.

Część I:Koszalin – Rzeszów –

Przemyśl – Lubaczów – Kielce – Radom –

Łomża – Białystok – Olsztyn – Włocławek –

Płock – Warszawa

Rozpoczęcie II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego,

beatyfikacja bpa Józefa Pelczara,

m. Bolesławy Lament, o. Rafała Chylińskiego

i Anieli Salawy

„BOGU DZIĘKUJCIE, DUCHA

NIE GAŚCIE”

Część II:13-16 sierpnia

1991 r.

Część II:Kraków – Wadowice –

Częstochowa – Kraków

W sierpniu Jan Paweł II

przewodniczył odbywającym się w Częstochowie

obchodom VI Światowego Dnia Młodzieży

„ZŁO DOBREM ZWYCIĘŻAJ”

22 maja 1995 r.

Skoczów – Bielsko-Biała – Żywiec

Oddanie czci św. Janowi Sarkandrowi,

poprzedniego dnia kanonizowanemu

przez Jana Pawła II w Ołomuńcu, podczas pielgrzymki do Czech

261

„JEZUS CHRYSTUS WCZORAJ, DZIŚ

I NA WIEKI”

31 maja - 10 czerwca

1997 r.

Wrocław – Legnica – Gorzów Wlkp. –

Gniezno – Poznań – Kalisz – Częstochowa – Zakopane – Kraków –

Dukla – Krosno – Kraków-Balice

Zakończenie 46. Międzynarodowego

Kongresu Eucharystycznego

oraz udział w obchodach

1000-lecia śmierci św. Wojciecha

„BÓG JEST MIŁOŚCIĄ”


Gdańsk – Pelpin – Elbląg – Licheń –

Bydgoszcz – Toruń – Licheń – Ełk – Wigry – Siedlce – Drohiczyn –

Warszawa – Sandomierz – Zamość – Radzymin – Warszawa –

Łowicz – Sosnowiec – Kraków – Stary Sącz – Wadowice – Kraków –

Gliwice – Kraków – Balice

Zakończenie II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego

„BÓG BOGATY W MIŁOSIERDZIE”

16-19 sierpnia 2002 r.

Kalwaria Zebrzydowska –

Kraków-Łagiewniki

Poświęcenie sanktuarium

Miłosierdzia Bożego w Krakowie-

Łagiewnikach

ROZWINIĘCIE

Ewangeliczne przesłanie o Jezusie Dobrym Pasterzu realizowało się w apostolskiej działalności Jana Pawła II.

Uczniowie analizują tekst biblijny wymieniając cechy Dobrego Pasterza i reakcje owiec na jego wołanie. Omawiany fragment Ewange-lii należy odnieść do zagadnienia wspólnoty ludzkiej jako społeczności dobrze prowadzonej przez sprawujących władzę.

„Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Kto nie wchodzi do owczarni przez bramę, ale wdziera się inną drogą, ten jest zło-dziejem i rozbójnikiem. Kto jednak wchodzi przez bramę, jest paste-rzem owiec. Temu otwiera odźwierny, a owce słuchają jego głosu; woła on swoje owce po imieniu i wyprowadza je. A kiedy wszystkie wyprowadzi, staje na ich czele, a owce postępują za nim, ponieważ głos jego znają. Natomiast za obcym nie pójdą, lecz będą uciekać od niego, bo nie znają głosu obcych” (J 10,1-5).

&

262

W każdej społeczności ludzkiej, Bożej owczarni, obowiązują zasa-dy i cele. Bóg dzieli się z nami mądrością rządzenia.

Uczniowie odczytują teksty z Katechizmu Kościoła Katolickiego i omawiają je na forum klasy.

„Każdą wspólnotę określa jej cel, a zatem kieruje się ona własnymi regułami. Jednak «osoba ludzka jest i powinna być zasadą, podmiotem i celem wszystkich urządzeń społecznych»” (KKK 1881).

„Bóg nie chciał zatrzymać dla samego siebie sprawowania wszel-kich władz. Każdemu stworzeniu powierza zadania, które jest ono zdolne wypełniać stosownie do zdolności swojej natury. Ten sposób rządzenia powinien być naśladowany w życiu społecznym. Postępo-wanie Boga w rządzeniu światem, świadczące o ogromnym szacunku dla wolności ludzkiej, powinno być natchnieniem dla mądrości tych, którzy rządzą wspólnotami ludzkimi. Powinni oni postępować jak słu-dzy Opatrzności Bożej” (KKK 1884).

Wspólnotowy charakter powołania ludzkiego zobowiązuje rzą-dzonych i sprawujących władzę do przestrzegania hierarchii zasad, w których podmiotem i celem najwyższym jest człowiek.

Praca w grupach.Hasła dotyczące wspólnoty ludzkiej, osoby i zasad funkcjonowania

społeczności były w szerokim zakresie obecne podczas pielgrzymek Ojca Świętego Jana Pawła II do Ojczyzny. Dowodem tego są beatyfi-kacje – m. Urszuli Ledóchowskiej, br. Alberta – Adama Chmielowskie-go, o. Rafała Kalinowskiego, Karoliny Kózkówny, bpa Michała Kozala, bpa Józefa Pelczara, m. Bolesławy Lament, o. Rafała Chylińskiego, Anieli Salawy. Również w czasie spotkań z młodzieżą papież akcento-wał te ponadczasowe wartości.

Katecheta przydziela czterem grupom zadania. Uczniowie otrzymu-ją teksty, analizują je i przedstawiają odpowiedź na trzy pytania metodą „relacje świadków zdarzenia”. Wyobrażają sobie, że uczestniczą w spo-tkaniu z Janem Pawłem II w tym miejscu i tego dnia, na który wskazuje opis i data pod otrzymanym tekstem. Odpowiedź redagują w 1 os. l. mn. Po 15-20 minutach odczytują swoje relacje ze spotkania pielgrzymko-wego.

263

Przybliżając klimat spotkań pielgrzymkowych można podczas pre-zentacji prac uczniów zastosować multimedialny pokaz zdjęć z wizyt Jana Pawła II w Ojczyźnie.

– Na jakie wartości Jan Paweł II zwracał uwagę młodym ludziom?– W jaki sposób papież uzasadniał sens i cel życia w duchu war-

tości?– Jakie sposoby włączenia się młodzieży w ożywienie Kościoła

współczesnego można zauważyć w nauczaniu Jana Pawła II?

Grupa I„Drodzy chłopcy i dziewczęta, (…) Chcę was zapewnić: Papież bar-

dzo miłuje młodych i zależy mu bardzo na waszej przyszłości. Wszyst-kim nam zależy na waszej przyszłości, abyście dobrze przygotowali się do zadań, które na was oczekują.

Nie lękajcie się wejść na drogę waszego powołania, nie lękajcie się szukać prawdy o sobie i otaczającym was świecie. Tak bardzo bym chciał, abyście wszyscy mieli w waszych domach atmosferę prawdziwej miłości. Bóg dał wam rodziców i za ten wielki dar win-niście Panu Bogu często dziękować. Szanujcie i miłujcie waszych rodziców. Oni was zrodzili i wychowują. Oni są dla was zastępca-mi Boga Stwórcy i Ojca. Są też, powinni być, dla was najbliższymi przyjaciółmi, u których winniście szukać pomocy i rady w waszych życiowych problemach. W tej chwili myślę z bólem i wielką tro-ską o tych waszych rówieśnikach, którzy nie mają domu rodzin-nego i pozbawieni są miłości i ciepła rodziców. Powiedzcie im, że Papież o nich pamięta w swoich modlitwach i bardzo ich kocha.

Wiek wasz jest porą życia najbardziej korzystną dla zasiewów i przygotowania gruntu pod przyszłe zbiory. Im żywsze będzie zaan-gażowanie, z jakim podejmiecie wasze obowiązki, tym lepiej i skutecz-niej będziecie spełniać wasze posłannictwo w przyszłości. Przykładaj-cie się do nauki z wielkim zapałem. Uczcie się poznawać coraz to nowe przedmioty. Wiedza bowiem otwiera horyzonty i sprzyja duchowe-mu rozwojowi człowieka. Prawdziwie wielki jest ten człowiek, który chce się czegoś nauczyć.

Młodość poszukuje wzorów i przykładów. Z pomocą przy-chodzi wam sam Jezus Chrystus, który poświęcił całe swoje życie dla dobra innych. Ku Niemu kierujcie wzrok. Niech będzie obecny w waszych myślach, podczas waszych zabaw i w waszych rozmowach.

264

Z Nim winniście zawsze żyć w szczególnej przyjaźni. Pan Jezus chce wam pomóc. Chce być dla was podporą i umacniać w młodzieńczej walce o zdobywanie takich cnót, jak: wiara, miłość, uczciwość, szla-chetność, czystość i wielkoduszność.

Gdy będzie wam trudno, gdy będziecie w życiu przeżywać jakieś niepowodzenie czy zawód, niech myśl wasza biegnie ku Chry-stusowi, który was miłuje, który jest wiernym towarzyszem i który pomaga przetrwać każdą trudność. Wiedzcie, że nie jesteście samotni. Towarzyszy wam Ktoś, kto was nigdy nie zawiedzie. Chrystus rozu-mie najtajniejsze pragnienia waszego serca. On czeka na waszą miłość i na wasze świadectwo” (Jan Paweł II, Łowicz 14 czerwca 1999 r.).

Grupa II„«Wzrastać», «dojrzewać»: oto zadanie młodego człowieka. W sfe-

rze biologicznej zastój, brak rozwoju jest znakiem rozpoczynającej się starości. To samo prawo odnosi się do życia duchowego. Różnica jest tylko jedna: duch nie zna biologicznych ograniczeń wzrostu. I właśnie dlatego może nie podlegać procesowi starzenia się.

Drogie dziewczęta i chłopcy, oto zadanie, jakie wam zostawia Matka Boża: wzrastajcie jako osoby, rozwijajcie talenty właściwe dla ciała i dla duszy, wzrastajcie jako chrześcijanie w dążeniu do świę-tości; wzrastajcie jako świadkowie Chrystusa, który jest «światłością świata» (J 8,12). Maryja wskazuje wam również drogę tego rozwoju: drogę, którą jest Chrystus. Jest to droga stroma, droga wąska i trudna. Dla tego jednak, kto pragnie iść nią dalej według wskazań Ewangelii, jest to droga, która prowadzi do prawdziwej radości.

Drodzy młodzi przyjaciele, «otrzymaliście ducha przybrania za synów» (Rz 8,15). Nie zmarnujcie tego wspaniałego dziedzic-twa! Bądźcie wymagający wobec otaczającego was świata, ale przede wszystkim wymagajcie od siebie samych. Jesteście synami Bożymi: bądźcie z tego dumni!

Nie popadajcie w przeciętność, nie ulegajcie dyktatom zmie-niającej się mody, która narzuca styl życia niezgodny z chrześcijań-skimi ideałami, nie pozwólcie się mamić złudzeniom konsumizmu. Chrystus wzywa was do rzeczy wielkich. Nie sprawcie Mu zawodu, bo w ten sposób wy sami spotkalibyście się z zawodem. Z mocą, któ-rą obdarza was Chrystus, mówcie wszystkim ludziom, że Bóg pra-gnie uczynić każdego człowieka swoim synem. Wasze świadectwo

265

niech będzie zaczynem nowego świata, którego pragnie każdy czło-wiek: świata prawdziwie sprawiedliwego, solidarnego i braterskiego. Na tej drodze niech wam towarzyszy Matka Boga i ludzi, Pani Jasnogórska” (Jan Paweł II, Jasna Góra 15 sierpnia 1991 r.).

Grupa III„Wielka jest moja radość, że mogłem w dniu dzisiejszym dokonać

w Krakowie beatyfikacji Anieli Salawy. Ta córka ludu polskiego, uro-dzona w niedalekim Sieprawiu, znaczną część swego życia związała z Krakowem. To miasto było środowiskiem jej pracy, jej cierpienia, jej dojrzewania w świętości. Związana z duchowością św. Franciszka z Asyżu, okazywała niezwykłą wrażliwość na działanie Ducha Święte-go. Świadczą o tym zapiski, jakie po niej pozostały (…).

Świątynie Krakowa! Ileż one mówiły o Bogu – o tym Bogu, który sobą pragnie obdarowywać człowieka – ileż one o tym Bogu mówiły Anieli Salawie, dzisiejszej błogosławionej!

(…) Razem ze wszystkimi, którzy w ciągu dziejów, a także za naszych dni stawali się radością Ducha Świętego, razem z tą umi-łowaną Panią Wawelską, Jadwigą Andegawenką, powtarzamy sło-wa Apostoła: «Nie zasmucajcie Ducha Świętego!» (…) Powtarzamy te słowa z Jadwigą, królową Polski, «matką narodów». I powtarzamy je z Anielą Salawą, błogosławioną. Niech się zjednoczą w naszej świa-domości te dwie kobiece postaci: królowa i służąca! Czyż całe dzieje świętości chrześcijańskiej, duchowości budowanej na ewangelicz-nym wzorze, nie wyrażają się w tym prostym zdaniu: «Służyć Bogu – to znaczy królować!» (…). Tę samą prawdę wyraża życie wielkiej kró-lowej i życie prostej służącej!

Na zakończenie tej Eucharystii (…), w czasie której Kościół wyniósł do chwały ołtarzy Anielę Salawę, pragnę, aby zabrzmia-ły jej własne słowa. Pochodzą one z Dziennika. Jedno zdanie, jakby szczególnie potrzebne w tym momencie po Komunii św. Tak pisze, tak woła do Chrystusa Aniela: «Pragnę, żebyś był tak wielbiony, jak jesteś wyniszczony». I jeszcze o swoim własnym powołaniu, a raczej o tym, które dał jej Bóg: «Wobec duszy mojej Pan Bóg miał zamiary wielkie, stwarzając mnie na swój własny obraz». (…) Jest to dla mnie ogromna radość, że mogłem dzisiaj w Krakowie wynieść do chwały błogosławionych Anielę Salawę. Ile razy modli-łem się przy jej relikwiach, jak głęboko zapadły mi w pamięć, w serce

266

te słowa: «Panie! Żyję, bo każesz, umrę, kiedy chcesz, zbaw mnie, bo możesz».

(…) wszystko łączy się w jakąś wielką całość, która należy do przeszłości, która wskazuje drogę ku przyszłości, razem z tobą, błogosławiona sieprawianko, razem z tobą, Anielu. Kiedy kończyłaś swoje życie, przeżywaliśmy początek II Rzeczypospolitej (…).

Polecamy ci, błogosławiona Anielu, (…) polecamy tę III Rzecz-pospolitą. Prosimy cię: (…) Naucz nas być wolnymi!” (Jan Paweł II, Kraków, 13 sierpnia 1991 r.)

Grupa IV„Ognisty język Ducha Prawdy, Parakleta, zatrzymał się nad postacią

prostej, wiejskiej dziewczyny: Bóg wybrał właśnie to, (...) co niemocne, aby mocnych poniżyć, aby zawstydzić mędrców (por. 1 Kor 1,27).

Czyż święci są po to, ażeby zawstydzać? Tak. Mogą być i po to. Cza-sem konieczny jest taki zbawczy wstyd, ażeby zobaczyć człowieka w całej prawdzie. Potrzebny jest, ażeby odkryć lub odkryć na nowo właściwą hierarchię wartości. Potrzebny jest nam wszystkim, starym i młodym. Chociaż ta młodziutka córka Kościoła tarnowskiego, któ-rą od dzisiaj będziemy zwać błogosławioną, swoim życiem i śmier-cią mówi przede wszystkim do młodych. Do chłopców i dziewcząt. Do mężczyzn i kobiet. Mówi o wielkiej godności kobiety: o godności ludzkiej osoby. O godności ciała, które wprawdzie na tym świecie podlega śmierci, jest zniszczalne, jak i jej młode ciało uległo śmierci ze strony zabójcy, ale nosi w sobie to ludzkie ciało zapis nieśmiertel-ności, jaką człowiek ma osiągnąć w Bogu wiecznym i żywym, osiągnąć przez Chrystusa (…).

Karolina Kózkówna była świadoma tej godności. Świadoma tego powołania. Żyła z tą świadomością i dojrzewała w niej. Z tą świado-mością oddała wreszcie swoje młode życie, kiedy trzeba było je oddać, aby obronić swą kobiecą godność. Aby obronić godność polskiej, chłopskiej dziewczyny (…). Tam, wpośród równinnych lasów, w pobli-żu miejscowości Wał-Ruda, zdaje się trwać ta wasza rodaczka, córka ludu, gwiazda ludu, i świadczyć o niezniszczalnej przynależności czło-wieka do Boga samego (…).

Liturgia dzisiejszej beatyfikacji, a zwłaszcza psalm respon-soryjny, pozwala nam niejako odczytać poszczególne momenty tego świadectwa. Tego męczeństwa. Czyż to nie ona tak mówi, ona, Karolina? Zachowaj mnie, Boże, bo chronię się u Ciebie, mówię Panu:

267

Tyś jest Panem moim (Ps 16,1-2). Czyż to nie ona mówi poprzez sło-wa Psalmisty? W momencie straszliwego zagrożenia ze strony drugie-go człowieka, wyposażonego w środki przemocy, chroni się do Boga. A okrzyk Tyś Panem moim oznacza: nie zapanuje nade mną brud-na przemoc, bo Ty jesteś źródłem mej mocy – w słabości. Ty, jedyny Pan mojej duszy i mego ciała, mój Stwórca i Odkupiciel mego życia i mojej śmierci. Ty, Bóg mojego serca, z którym nie rozstaje się moja pamięć i moje sumienie. Zawsze stawiam sobie Pana przed oczy. On jest po mojej prawicy, nic mnie nie zachwieje. Bo serce napomina mnie nawet nocą (Ps 16, 8.7). Tak Psalmista, i tak Karolina w momen-cie śmiertelnej próby wiary, czystości i męstwa.

Jakbyśmy szli po śladach ucieczki tej dziewczyny, opierającej się zbrojnemu napastnikowi, szukającej ścieżek, na których mogła-by pośród tego rodzimego lasu w pobliżu jej wsi, ocalić życie i god-ność. Ty ścieżkę życia mi ukazujesz (por. Ps 16, 11). Ścieżka życia. Na tej ścieżce ucieczki został zadany ostatni, zabójczy cios. Karolina nie ocaliła życia doczesnego. Znalazła śmierć. Oddała to życie, aby zyskać życie z Chrystusem w Bogu.

W Chrystusie bowiem, wraz z sakramentem chrztu, który otrzy-mała w kościele parafialnym w Radłowie, zaczęło się jej nowe życie, i oto, padając pod ręką napastnika, Karolina daje ostatnie na tej ziemi świadectwo temu życiu, które jest w niej. Śmierć cielesna go nie znisz-czy. Śmierć oznacza nowy początek tego życia, które jest z Boga, któ-re staje się naszym udziałem przez Chrystusa, za sprawą Jego śmierci i zmartwychwstania. Ginie więc Karolina. Jej martwe ciało dziewczęce pozostaje wśród leśnego poszycia. A śmierć niewinnej zdaje się odtąd głosić ze szczególną mocą tę prawdę, którą wypowiada Psalmista: Pan jest moim dziedzictwem, Pan jest moim przeznaczeniem. To On mój los zabezpiecza (por. Ps 16,5). Tak. Karolina porzucona wśród lasu rudziańskiego jest bezpieczna. Jest w rękach Boga, który jest Bogiem życia, i męczennica woła wraz z Psalmistą: Błogosławię Pana.

Dziecko prostych rodziców, dziecko tej nadwiślańskiej ziemi, gwiazdo twojego ludu, dziś Kościół podejmuje to wołanie twojej duszy, wołanie bez słów – i nazywa ciebie błogosławioną! Chrystus stał się twoją mądrością od Boga i sprawiedliwością, i uświęceniem, i odkupieniem (1Kor 1,30). Stał się twoją mocą. Dziękujemy Chrystu-sowi za tę moc, jaką objawił w twoim czystym życiu i w twojej męczeń-skiej śmierci” (Jan Paweł II, 10 czerwca 1987 r.).

268

Jan Paweł II przynagla do tego, by uczyć się aksjologicznego myślenia, by nadawać sens działaniu i określać cele życia w duchu wartości. Jego zaangażowanie w formację młodzieży może zaowoco-wać włączeniem się młodych ludzi w ożywienie Kościoła współcze-snego.

ZAKOŃCZENIE

Włączenie się młodych ludzi w ożywienie Kościoła współczesne-go może nastąpić na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest pójście za Chrystusem i wybór stanu kapłańskiego lub zakonnego. Odpo-wiadając na troskę Jana Pawła II o Kościół pomódlmy się modlitwą przez niego wypowiedzianą.

„Modlitwa o powołania”.

Chrystus wzywa wielu spośród was.On potrzebuje was,waszej energii, waszej inteligencji,waszej wiary, waszej miłości,waszej świętości.

Proszę was, módlcie się tak:Panie, Jezu, który powołujesz,kogo chcesz, wezwij wielu z nasdo pracy z Tobą.Oświeć nasdarem wiary w Ciebie,pomóż nam, młodym,w naszych trudnościach,a jeżeli powołujesz któregoś z nasdo swojej wyłącznej służby,niech od samego początkuTwoja miłość rozpali to powołanie,Pozwoli mu wzrastać aż do końca.Amen.

(Jan Paweł II, Modlitewnik młodego człowieka, Kraków 2005, s. 78)

J

269

Pomyślmy:– Z jakim zaangażowaniem zgłębiam nauczanie pasterskie

bł. Jana Pawła II do Polaków?– Z kim dzielę się przemyślanymi nad treściami tych przemówień

i homilii?– Jak często modlę się o kanonizację papieża z Polski?

ZESZYT UCZNIA

Do zeszytu zostanie wklejona tabela zawierająca informacje o pielgrzymkach Jana Pawła II do Ojczyzny.

PRACA DOMOWA

Rozwiń myśl zawartą w słowach bł. Jana Pawła II „Świętość jest zawsze młoda tak, jak wieczna jest młodość Boga”.

MODLITWA

Wspólne odśpiewanie hymnu Rodziny Szkół im. Jana Pawła II (na melodię Barki)

1. My, Jana Pawła uczniowie, Słowa Ojca w czyn chcemy przemieniać, Pomagać ludziom i wciąż pamiętać.

Ref. Twoje myśli, które drogi wskazują, Twoje słowa, które uczą mądrości, Twoje czyny przepełnione miłością, By na zawsze czyste serce już mieć.

2. Trudno być dobrym człowiekiem, Gdy świat pędzi i goni bez celu. Dlatego razem przypomnieć warto

Ref. Twoje myśli, które drogi wskazują...

X

?

H

270

35. BŁOGOSŁAWIONY KS. JERZY POPIEŁUSZKO

Cel ogólnyUkazanie postaci bł. ks. Jerzego Popiełuszki jako głosiciela prawd ewan-

gelicznych.Kształtowanie postawy odwagi i męstwa w wyznawaniu wiary.


– nazywa, czym jest „męczeństwo”,– wymienia przyczyny zniewolenia człowieka,– ilustruje działalność bł. ks. Jerzego Popiełuszki,– wyjaśnia słowa: „zło dobrem zwyciężaj”,– uzasadnia potrzebę modlitwy o trwanie w prawdzie i wolności,– wskazuje na postać błogosławionego jako wzoru życia chrześcijańskiego,– stwierdza, że w wyznawaniu wiary istotna jest postawa odwagi i męstwa,– ocenia, co czyni dla umocnienia wewnętrznej wolności,– podejmuje modlitwę o trwanie w prawdzie i wolności,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za trwanie w prawdzie i wolności

oraz dawanie świadectwa wiary.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, skojarzenia, praca w

grupach, rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktyczneFilm o bł. ks. Jerzym Popiełuszce (np. Popiełuszko. Wolność jest w nas,

reż. R. Wieczyński; Zabić księdza, reż. A. Holland); pieśń Mury Jacka Kacz-marskiego; wideoklip Tylko miłość Violi Brzezińskiej; „L’Osservatore Roma-no” [wydanie polskie], nr 12, 1994; obraz krat; zdjęcia bł. ks. Jerzego Popie-łuszki; teksty do pracy w grupach.

271

MODLITWA

– Orędowniku spraw Kościoła i Narodu – módl się za nami,– Męczenniku prawdy i wolności – módl się za nami,– Wzywający do męstwa i solidarności – módl się za nami,– Uczący zło dobrem zwyciężać – módl się za nami,

WPROWADZENIE

Katechezę można rozpocząć od wysłuchania piosenki Jacka Kacz-marskiego „Mury”. Następnie zastanowić się wspólnie, z jakim okresem ten utwór się kojarzy? Czego symbolem są mury, kraty, kajdany, bat...? Krótka rozmowa na temat sytuacji w Polsce po wojnie, a szczególnie w czasie stanu wojennego (cierpienie niewinnych ludzi, niesprawiedli-we wyroki, ból internowanych i ich rodzin, rozczarowanie i frustracja społeczeństwa, rozkład gospodarki, masowa emigracja osób wykształ-conych i najaktywniejszych).

Na tablicy umieszczamy obraz krat lub kajdan i po lewej stronie wypisujemy rodzaje zniewolenia w powojennej Polsce, szczególnie w czasie stanu wojennego.

– Jak polskie społeczeństwo reagowało na próby pozbawienia wolności, łamanie praw, niesprawiedliwość?

Pomimo represji, wielu Polaków przeciwstawiało się władzy przez kontynuację działalności związkowej i politycznej, manifestacje i strajki, organizowanie niezależnej kultury, szczególnie wydawanie czasopism i książek w tzw. drugim obiegu. Z drugiej strony w trudnych czasach dla Ojczyzny łatwo było pogubić się, tym bardziej, że wła-dze manipulowały opinią publiczną, dlatego ludzie byli wobec siebie podejrzliwi i nieufni.

Dziś żyjemy w wolnym kraju. Jednak wolność polityczna nie gwa-rantuje automatycznie prawdziwej wolności wewnętrznej człowieko-wi.

Po prawej stronie krat wypisujemy to, co sprawia, że dzisiejszy czło-wiek nie czuje się wolny. Co go zniewala?

X

+

272

ZNIEWOLENIE

ZEWNĘTRZNE WEWNĘTRZNE – niesprawiedliwe – narkotyki wyroki – alkoholizm – internowania – pracoholizm – brak wolności – pornografia słowa – nienawiść – przesłuchania – egoizm – zastraszanie – opinia innych ludzi – łamanie praw – pragnienie – tortury posiadania psychiczne i fizyczne za wszelką cenę

ROZWINIĘCIE

Wobec zła można przyjąć wiele postaw.

– Jak dzisiaj reagować na zło?– Jak z nim walczyć skutecznie?

Odpowiedź na to pytanie odnalazł błogosławiony ks. Jerzy Popie-łuszko. Dewizą swojego życia uczynił słowa: „Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło zwyciężaj dobrem” (Rz 12.21). Całe jego życie było swoistym komentarzem do tych słów. Poświęcenie się na służbę Chrystusowi wymaga wyrzeczenia i ofiary.

„Kto chce znaleźć swe życie, straci je, a kto straci swe życie z Mego powodu, znajdzie je” (Mt 10,39).

Miłość nieprzyjaciół to uniwersalne przesłanie Ewangelii, które aż po męczeńską śmierć zrealizował dobrze ks. Jerzy.

„Męczeństwo jest najwyższym świadectwem złożonym praw-dzie wiary; oznacza ono świadectwo aż do śmierci. Męczennik daje świadectwo Chrystusowi, który umarł i zmartwychwstał, z którym jest zjednoczony przez miłość. Daje świadectwo prawdzie wiary i nauki chrześcijańskiej. Ponosi śmierć w wyniku użycia wobec niego siły. «Pozwólcie mi stać się pożywieniem dla dzikich zwierząt, dzięki którym dojdę do Boga»” (KKK 2473).

&

273

– Kim był błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko?

Wykorzystując fotografie lub fragment filmu albo załącznik nr 2, katecheta prezentuje życiorys błogosławionego:

– praca duszpasterska wśród ludzi pracy, służby zdrowia,– walka o prawa robotników, o prawdę,– pomoc potrzebującym, internowanym,– Msze święte za Ojczyznę,– męczeńska śmierć.

Jan Paweł II powiedział:

„Ten kapłan męczennik (ks. Jerzy Popiełuszko) pozostanie na zawsze w pamięci naszego Narodu jako nieustraszony obrońca prawdy, sprawiedliwości, wolności i godności człowieka. W jednym ze swych kazań powiedział: «aby pozostać człowiekiem wolnym duchowo, trzeba żyć w prawdzie (...). Jesteśmy powołani do praw-dy, jesteśmy powołani do świadczenia o prawdzie swoim życiem». Przy grobie księdza Jerzego uczmy się odpowiedzialności za Polskę i za całe to dziedzictwo chrześcijańskie, które zostało nam przekazane w ciągu stuleci. Módlmy się do Boga Ojca, aby ofiara tego kapłana przy-nosiła nieustannie owoce w naszej Ojczyźnie. Aby nie zabrakło ludzi, którzy w tym męczeństwie będą odnajdywać natchnienie do własne-go uświęcenia oraz zachętę i siłę do autentycznej służby człowiekowi” („L’Osservatore Romano” [wydanie polskie], nr 12, 1994, s. 47).

19 października 1984 r. ksiądz Jerzy przyjechał do Bydgoszczy i odprawił nabożeństwo różańcowe w kościele Świętych Polskich Braci Męczenników. Wypowiedział tu publicznie swe ostatnie słowa. Nikt nie przypuszczał wtedy, że za chwilę zostanie porwany i że zginie. Rozważania przygotowane na to modlitewne spotkanie stały się swe-go rodzaju duchowym testament księdza Jerzego.

Uczniowie otrzymują fragmenty rozważań różańcowych (załącz-nik 1) i w grupach analizują je, szukając odpowiedzi na pytanie:

– Jak ks. Jerzy Popiełuszko rozumiał zdanie: „Zło dobrem zwycię-żaj”?

Prosimy uczniów o podkreślenie w każdym omawianym fragmencie dwu lub trzech zdań, które najlepiej ukazują istotę problemu (zdania te mogą stanowić notatkę z lekcji).

274

Na tle spokojnej muzyki, prosimy przedstawicieli poszczególnych grup o przeczytanie podkreślonych zdań.

Warto również wykorzystać piosenkę „Tylko miłość” – Violi Brzeziń-skiej wraz z wideoklipem z fragmentami filmu „Popiełuszko. Wolność jest wśród nas”.

Załącznik 1DUCHOWY TESTAMENT: ROZWAŻANIA Z BYDGOSZCZY (19 października 1984 roku)Maryjo, Matko polskiej ziemi, Nadziejo Nasza, Bolesna Kró-

lowo Polski. W naszej dzisiejszej modlitwie różańcowej stajemy przed Tobą my, ludzie pracy oraz oaza Domowego Kościoła. Chcemy trwać przy Twoim Synu w godzinach Jego agonii, spojrzeć na Jego spo-niewierane oblicze, chcemy wziąć swój krzyż, krzyż naszej codziennej pracy, naszych znojów, naszych problemów i pójść drogą Chrystusa na Kalwarię.

Nas, których dręczą rany i bóle fizyczne, wspieraj Maryjo. Nas, któ-rych tak często spotyka niepokój, rozterka i załamanie, podtrzymaj na duchu, Maryjo. Nam, którzy jesteśmy upokorzeni, pozbawieni nie-raz praw i godności ludzkiej, użycz męstwa i wytrwałości. Nam, któ-rzy dokładamy wszelkich starań, aby odnowić oblicze tej ziemi, naszej polskiej ziemi, w duchu Ewangelii, okaż swą matczyną opiekę, Maryjo. Nam, którzy w trudzie i znoju walczymy o Prawdę, Sprawiedliwość, Miłość, Pokój i Wolność w Ojczyźnie naszej, podaj pomocną dłoń.

Pierwsza tajemnica bolesna: agonia w OgrójcuOjciec Święty, Jan Paweł II, 23 czerwca 1982 r., zwrócił się

do Pani Jasnogórskiej w następujących słowach modlitwy: Dziękuję Ci, o Matko, za wszystkich, którzy pozostają wierni Swemu sumieniu, któ-rzy sami walczą ze słabością i umacniają innych. Dziękuję Ci, Matko, za wszystkich, którzy nie dają się zwyciężyć złu, ale zło zwyciężają dobrem. Tylko ten może zwyciężać zło, kto sam jest bogaty w dobro, kto dba o rozwój i wzbogacenie siebie tymi wartościami, które stano-wią o ludzkiej godności dziecka Bożego. Odnawiać dobro i zwyciężać zło to dbać o godność dziecka Bożego, o godność swoją, ludzką. Życie trzeba godnie przeżyć, bo jest tylko jedno.

Trzeba dzisiaj bardzo dużo mówić o godności człowieka, aby zro-zumieć, że człowiek przerasta wszystko, co może istnieć na świecie,

275

prócz Boga. Przerasta mądrość całego świata. Zachować godność, by móc powiększać dobro, zwyciężać zło – to pozostać wewnętrznie wolnym, nawet w warunkach zewnętrznego zniewolenia, pozostać sobą w każdej sytuacji życiowej. Jako synowie Boga nie możemy być niewolnikami. Nasze synostwo Boże niesie w sobie dziedzictwo wol-ności, wolność daną człowiekowi, jako wymiar jego wielkości. Módl-my się o poszanowanie godności każdego człowieka.

Druga tajemnica bolesna: biczowanie Pana JezusaZachować godność, by móc powiększać dobro i zwyciężać zło –

to kierować się w życiu sprawiedliwością. Sprawiedliwość wypły-wa z Prawdy i Miłości. Im więcej w człowieku jest Prawdy i Miłości, tym więcej i sprawiedliwości. Sprawiedliwość musi iść w parze z miłością, bo bez miłości nie można być w pełni sprawiedliwym. Gdzie brak jest miłości i dobra, tam na ich miejsce wchodzi nienawiść i przemoc. A kierując się nienawiścią i przemocą, nie można mówić o sprawiedliwości. Bo nie ma sprawiedliwości w krajach, gdzie wła-danie opiera się nie na służbie miłości, ale na przemocy i zniewoleniu. Ważną sprawą dla chrześcijanina jest uświadomienie sobie, że źró-dłem sprawiedliwości jest sam Bóg. Trudno więc mówić o sprawie-dliwości tam, gdzie nie ma miejsca dla Boga i jego przykazań, gdzie słowo Bóg urzędowo jest eliminowane z życia narodu. Należy więc zdać sobie sprawę z niesprawiedliwości i krzywdy, jaką czyni się naszemu narodowi, w zdecydowanej większości chrześcijańskie-mu, gdy urzędowo ateizuje się go za pieniądze wypracowane rów-nież i przez chrześcijan, gdy niszczy się w duszach dzieci i młodzieży te wartości chrześcijańskie, które wszczepiali im od kolebki rodzice, wartości, które zdawały wielokrotnie egzamin w tysiącletnich dzie-jach naszej historii. Sprawiedliwość czynić i o sprawiedliwość wołać, mają obowiązek wszyscy bez wyjątku. Bo jak powiedział starożytny myśliciel: „Złe czasy, gdy sprawiedliwość nabiera wody w usta”.

Módlmy się, byśmy w życiu naszym na co dzień kierowali się spra-wiedliwością.

Trzecia tajemnica bolesna: cierniem ukoronowanieZwyciężać zło dobrem to zachować wierność Prawdzie. Praw-

da jest bardzo delikatną właściwością naszego rozumu. Dążenie do prawdy wszczepił w człowieka Pan Bóg. Stąd w człowieku

276

jest naturalne dążenie do prawdy i niechęć do kłamstwa. Prawda, podobnie jak sprawiedliwość, łączy się z miłością, a miłość kosztu-je – prawdziwa miłość jest ofiarna, stąd i prawda musi kosztować. Prawda zawsze ludzi jednoczy i zespala. Wielkość Prawdy przeraża i demaskuje kłamstwa ludzi małych, zalęknionych. Od wieków trwa nieprzerwanie walka z prawdą. Prawda jest jednak nieśmiertelna, a kłamstwo ginie szybką śmiercią. (…) Musimy nauczyć się odróżniać kłamstwo od prawdy. Nie jest to łatwe w czasach, w których żyjemy. Nie jest to łatwe w czasach, o których powiedział współczesny poeta, że nigdy jeszcze tak okrutnie nie chłostano grzbietów naszych batem kłamstwa i obłudy. Nie jest łatwo dzisiaj, gdy cenzura wykreśla, zwłasz-cza w pismach katolickich, słowa prawdziwe i myśli odważne, gdy wykreśla nawet słowa Księdza Prymasa, Ojca Świętego. Nie jest łatwo, gdy katolikowi nie tylko zabrania się zwalczać poglądy przeciwnika, lecz po prostu nie wolno mu bronić przekonań jego własnych czy prze-konań ogólnoludzkich wobec napaści choćby najbardziej oszczerczych i krzywdzących. Nie wolno mu prostować fałszu, który inni mają pełną swobodę głosić i rozszerzać bezkarnie. Nie jest łatwo, gdy w ostatnich dziesiątkach lat w glebę ojczystą zasiewano ziarna kłamstwa i ateizmu. Obowiązek chrześcijanina – to stać przy prawdzie, choćby miała ona wiele kosztować. Bo za prawdę się płaci. Tylko plewy nic nie kosztują, za pszeniczne ziarno prawdy trzeba czasami zapłacić.

Módlmy się, by nasze życie codzienne było przepełnione prawdą.

Czwarta tajemnica bolesna: dźwiganie krzyżaAby zwyciężać zło dobrem, trzeba troszczyć się o cnotę męstwa.

Cnota męstwa jest przezwyciężeniem ludzkiej słabości, zwłaszcza lęku i strachu. Chrześcijanin musi pamiętać, że bać się trzeba tylko zdrady Chrystusa za parę srebrników jałowego spokoju.

Chrześcijaninowi nie może wystarczyć tylko samo potępienie zła, kłamstwa, tchórzostwa, zniewalania, nienawiści, przemocy, ale sam musi być prawdziwym świadkiem, rzecznikiem i obrońcą sprawie-dliwości, dobra, prawdy, wolności i miłości. O te wartości musi upo-minać się odważnie dla siebie i dla innych. Prawdziwie roztropnym i sprawiedliwym, mówił Ojciec Święty, może być tylko człowiek mężny. Biada społeczeństwu – wołał Prymas Tysiąclecia – którego obywatele nie rządzą się męstwem, przestają być wtedy obywate-lami, stają się zwykłymi niewolnikami. Jeżeli obywatel rezygnuje

277

z cnoty męstwa, staje się niewolnikiem i wyrządza największą krzyw-dę sobie, swojej ludzkiej osobowości, rodzinie, grupie zawodowej, narodowi, państwu i Kościołowi. Chociaż byłby łatwo pozyskany dla lęku i bojaźni, dla chleba i względów ubocznych. Ale i biada wład-com, którzy chcą pozyskać obywatela za cenę zastraszania i niewol-niczego lęku. Jeśli władza rządzi zastraszonymi obywatelami, obniża swój autorytet, zubaża życie narodowe, kulturalne i wartości życia zawodowego. Troska więc o męstwo powinna leżeć w interesie zarówno władzy, jak i obywateli.Prośmy Chrystusa Pana dźwigającego krzyż, abyśmy w naszym codziennym życiu okazywali męstwo w wal-ce o wartości prawdziwie chrześcijańskie.

Piąta tajemnica bolesna: ukrzyżowanie ChrystusaAby zło dobrem zwyciężać i zachować godność człowieka,

nie wolno walczyć przemocą. Ojciec Święty w czasie stanu wojennego, w modlitwie do Pani Jasnogórskiej, powiedział, że naród nie może rozwijać się prawidłowo, gdy jest pozbawiony praw, któ-re warunkują jego pełną podmiotowość i państwo nie może być mocne siłą żadnej przemocy. Komu nie udało się zwyciężyć sercem i rozumem, usiłuje zwyciężyć przemocą. Każdy przejaw przemo-cy dowodzi moralnej niższości. Najwspanialsze i najtrwalsze walki, jakie zna ludzkość, jakie zna historia, to walki ludzkiej myśli; najnędz-niejsze i najkrótsze to walki przemocą. Idea, która potrzebuje bro-ni, by się utrzymać, sama obumiera. Idea, która utrzymuje się tylko przy użyciu przemocy, jest wypaczona. Idea, która jest zdolna do życia, podbija sobą; za nią spontanicznie idą miliony. Solidarność dlatego tak szybko zadziwiła świat, że nie walczyła przemocą, ale na kolanach, z różańcem w ręku, przy polowych ołtarzach, upominała się o godność ludzkiej pracy, o godność i szacunek dla człowieka. O te wartości woła-ła bardziej, niż o chleb powszedni.

Módlmy się, byśmy byli wolni od lęku, zastraszenia, ale przede wszystkim od żądzy odwetu i przemocy.

Załącznik 2Mistrz budowania relacjiKs. Popiełuszko po prostu lubił ludzi. Bez narzucania i natręctwa

potrafił się naprawdę głęboko zainteresować drugim człowiekiem, jego życiem, jego perspektywą, jego problemami. Szanował każdego.

278

Nie przytłaczał. Umiał stworzyć wokół siebie duchową przestrzeń dla innych. Przyciągał ich, bo wyczuwali jego życzliwość. Był mistrzem nawiązywania kontaktów, budowania relacji, tworzenia więzi. To patron dla tych wszystkich, którzy w dobie indywidualizmu i pogoni za samorealizacją cierpią z powodu samotności i mimo kosztownych wizyt u psychoterapeutów nie potrafią tego cierpienia przezwyciężyć.

Odpowiedzialny za najsłabszychNa niego można było liczyć – w chorobie, przy braku mieszkania,

w trudnościach materialnych, w sytuacji internowania, czy procesu. Problemy innych były jego problemami. Nie licząc się z zagrożeniem upominał się zwłaszcza o tych, którymi najbardziej poniewierano. Był obrońcą ich ludzkiej godności. Mówił o sprawiedliwości społecz-nej, o budowaniu wspólnego dobra, o solidarności. Jako duszpasterz służby zdrowia wiele energii poświęcił obronie nienarodzonych dzie-ci.

Niestety każda epoka, również obecna, ma swoich najsłab-szych, wobec których bywa bezwzględna. Problemy „dalekiej” Afryki, nierówności społeczne, aborcja, eutanazja czy inżynieria genetyczna pokazują, że wciąż potrzeba bronić godności tych, którzy sami bronić się nie mogą.

Stróż prawdyJak napisał Jan Paweł II w encyklice Veritatis splendor męczenni-

cy są stróżami „granicy między dobrem a złem”. Ks. Jerzy Popiełuszko przez całe swoje życie bronił jasnej granicy między prawdą a kłam-stwem. Mówił o wartości prawdy i miernocie kłamstwa, które wymaga wielu słów, a i tak szybko ginie. Dziś, w dobie szumu informacyjnego, relatywizacji i subiektywizacji wartości, gdy stawianie ostrej granicy między dobrem i złem nie jest w dobrym tonie i w zgodzie z politycz-ną poprawnością – jego przesłanie pozostaje wciąż bardzo istotne. Jest on świadkiem, że nie wszystko jest względne. Są rzeczy, za które warto umrzeć.

Wzór kapłana i współpracy ze świeckimiJego wielkość rodziła się przy ołtarzu, a nie w jakiejś działalności –

z perspektywy powołania kapłańskiego – zastępczej. Był człowiekiem głębokiej modlitwy i zawierzenia Bogu, nie swoim możliwościom i talentom. Może być wzorem w relacji między kapłanem i świeckimi –

279

bezpośredni, niestwarzający dystansu, mówiący prostym języ-kiem, nigdy nie nawracający na siłę, ale jednak przede wszystkim duszpasterz, skoncentrowany na swojej misji prowadzenia ludzi do Boga. Warto przypomnieć, że jego kazania na ogół nie trwały dłużej niż 15 minut.

Nauczyciel wolnościW swoich kazaniach wiele mówił o wolności. Podkreślał, że wol-

ność nie oznacza anarchii, czyli czynienia wszystkiego, czegokolwiek człowiek zapragnie i co jest możliwe do wykonania, ale jest swobo-dą w poszukiwaniu dobra. Nauczał, że istotą wolności jest wolność wewnętrzna, a początkiem każdego zniewolenia – odrzucenie Boga, grzech. W dobie zagrożeń liberalizmem etycznym, fałszywą wizją wolności, czy pułapkami demokracji kształtowanej bez wartości, jest to nauczanie wciąż aktualne.

Patron jednościUmiał łączyć ludzi. Tworzył wspólnotę. Sprawiał, że hermetycz-

ne i nie mające wiele ze sobą wspólnego środowiska zaczynały się na siebie otwierać i stopniowo przenikać. Był człowiekiem dialogu i pojednania. Może być patronem jedności ponad podziałami, zwłasz-cza w dzisiejszej Polsce, w której tak potrzeba solidarnej współpracy różnych frakcji politycznych i różnych grup społecznych.

Zło dobrem zwyciężajMiłość nieprzyjaciół – to uniwersalne przesłanie Ewangelii.

Zwyciężać zło dobrem. Być wolnym od nienawiści, żądzy odwetu, zemsty. Umieć dostrzec w swoim przeciwniku i prześladowcy czło-wieka, któremu być może trzeba pomóc. Ks. Popiełuszko wychodził z gorącą kawą do zmarzniętych milicjantów, którzy zimą w czasie stanu wojennego obserwowali jego dom. Wbrew sugestiom przy-jaciół nigdy nie wymieniał publicznie nazwisk autorów paszkwili pod swoim adresem. Tłumaczył, że walczy ze złem, a nie z jego ofia-rami. To zadanie dla każdego chrześcijanina, bez względu na czas, w którym przyjdzie mu żyć.

Zwykły świętyBył człowiekiem z krwi i kości. Zupełnie zwyczajny, „szary” uczeń,

ministrant, kleryk, ksiądz. Przeciętnie zdolny. Nie urodził się święty,

280

miał swoje słabości – np. jako młody wikary bał się głoszenia kazań. Jego postać może być zachętą dla wszystkich średnich i przeciętnych, którzy myślą, że świętość jest tylko dla wielkich i wybranych.

ZAKOŃCZENIE

Ksiądz Jerzy Popiełuszko bronił granicy między prawdą a kłam-stwem. Przeciwstawiał się relatywizmowi i zakłamaniu. Zawsze sta-wał na straży życia i ludzkiej godności. Jednoczył Polaków wokół troski o Ojczyznę, o rozwój rodziny, o właściwą edukację i inne najważniej-sze wartości. Jest dla nas Orędownikiem u Boga, do którego możemy się zwracać z modlitwą o wytrwanie w prawdzie i wolności.

Pomyślmy:– Co czynię dla umocnienia wewnętrznej wolności?– Jak często modlę się o trwanie w prawdzie i wolności?

ZESZYT UCZNIA

Notatkę stanowią wnioski z pracy w grupach.

PRACA DOMOWA

Napisz krótki życiorys bł. ks. Jerzego Popiełuszki.

MODLITWA

Odczytanie wezwań modlitewnych z tekstów rozważań różańco-wych z poszczególnych grup.

X

H

J

?

281

IV. CO MAM CZYNIĆ?

36. CHRYSTUS WYZWALAJĄCY CZŁOWIEKA

Cel ogólnyUkazanie Chrystusa, który obdarza wolnością i przemienia życie czło-

wieka na lepsze.Kształtowanie postawy do życia w wolności dzieci Bożych.


– podaje, na czym polega wolność osoby ludzkiej,– wyjaśnia pojęcie „wolności” na podstawie Pisma Świętego,– wskazuje na Osobę Zbawiciela jako fundament wolności,– uzasadnia potrzebę czynienie dobra jako drogi do wolności,– stwierdza, że Chrystus wyzwala człowieka do wolności w prawdzie,– określa, kiedy umacnia się w przemienianiu własnego życia na lepsze,– wskazuje na wartość korzystania z sakramentu pokuty, w którym Chry-

stus wyzwala z niewoli grzechu,– dowodzi, że Chrystus pozwala stać się pełniej człowiekiem,– podejmuje modlitwę o trwanie w wolności i w prawdzie,– ocenia, jakie czynniki mają wpływ na jego wolne i odpowiedzialne dzia-

łanie, – przyjmuje postawę odpowiedzialność za życie w wolności dzieci Bożych.


autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Veritatis

splendor; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987.

282

MODLITWA

To Ty sprawiasz,że jesteśmy niespokojni,że jesteśmy niezadowoleni z siebie,że Cię szukamy.I niech tak będzie.Ale prosimy Cię, daj nam trochę radości –radości kupca po odnalezieniuupragnionej perły,radości syna marnotrawnego,który wrócił do Ojca.


WPROWADZENIE

Podstawowym i niezbywalnym prawem człowieka jest godność i wolność jego osoby. Żyjąc na ziemi doświadczamy jednak ograniczeń, które pochodzą zarówno z zewnątrz, jak i z wnętrza człowieka, stąd wymowa powyższego psalmu jest tak aktualna.

Dawid Wilkerson w swej książce pt. „Krzyż i sztylet” przedstawia swoje przeżycia i doświadczenia z pracy wśród młodocianych gangów w Nowym Jorku i między innymi opisuje takie wydarzenie:

Odczytanie tekstu z podręcznika.

„To były pierwsze rekolekcje, które nie polegały jedynie na ODCZUCIU bliskości Boga. Uczucia są ważne, ale nie najważniejsze, przychodzą same, nie trzeba ich wymuszać, żeby udowodnić sobie, iż Bóg w tej chwili jest blisko mnie! Po za tym uczucia, przemijają. Czę-sto, kiedy są, mamy niewiarygodną chęć modlitwy, kiedy jednak miną, niknie nasz zapał i nie mamy już takiego pragnienia uwielbienia... Dla-czego?! Przecież Pismo Święte mówi nam: Nie bądźcie jak dzieci, któ-rymi miotają fale, ale stójcie z wiarą na skale, którą jest sam Chrystus. W dzisiejszym świecie wszystko staje do góry nogami, musimy iść pod wiatr! Pod prąd! Chrystus potrzebuje odważnych, którzy bez względu na uczucia będą szli za Nim! Wcześniej wiedziałam,

X

+

283

że Chrystus żyje i jest obecny, po tych rekolekcjach wierzę, że Chrystus żyje – On jest życiem! (Dominika)” (www.mbkp.info).

– Co wpłynęło na taką radykalną zmianę Nicky’go?– Jakiego wyboru dokonał?

Uczniowie podają znane im przykłady podobnych sytuacji.


Zadziwiająca zdaje się być przemiana Nicky’ego, ale istnieje taka prawidłowość, że przeżycia i doświadczenia takie jak: odrzucenie, nieufność, brak akceptacji – wyzwalają w człowieku agresywne zacho-wania: gorycz, bunt, złośliwość, chęć odwetu itp. Natomiast okazane zaufanie i uprzedzająca miłość mogą stać się źródłem zaskakującej i nieoczekiwanej przemiany, odsłaniającej jego dobre strony. Bywa-ją krzywdy, których nie można naprawić, zdarzają się błędy i upad-ki, od których nie może uwolnić drugi człowiek, nawet najbardziej kochany. Istnieje jednak ktoś, kto w takich wypadkach może powiedzieć: „przebaczam ci, kocham cię zawsze, zależy mi na tobie, możesz zacząć od nowa”. Przez Nowe Przymierze, które Chrystus zawarł ze swoim Ludem, słowa te nabierają szczególnej mocy i zna-czenia.

ROZWINIĘCIE

Przeczytajmy głośno znaną nam perykopę biblijną o nawróconej grzesznicy – Łk 7,36-50.

„Jeden z faryzeuszów zaprosił Go do siebie na posiłek. Wszedł więc do domu faryzeusza i zajął miejsce za stołem. A oto kobieta, któ-ra prowadziła w mieście życie grzeszne, dowiedziawszy się, że jest gościem w domu faryzeusza, przyniosła flakonik alabastrowy olejku, i stanąwszy z tyłu u nóg Jego, płacząc, zaczęła łzami oblewać Jego nogi i włosami swej głowy je wycierać. Potem całowała Jego stopy i namaszczała je olejkiem.

Widząc to faryzeusz, który Go zaprosił, mówił sam do siebie: «Gdyby On był prorokiem, wiedziałby, co za jedna i jaka jest ta kobieta, która się Go dotyka, że jest grzesznicą». Na to Jezus rzekł do niego:

&

284

«Szymonie, mam ci coś powiedzieć». On rzekł: «Powiedz, Nauczycie-lu!» «Pewien wierzyciel miał dwóch dłużników. Jeden winien mu był pięćset denarów, a drugi pięćdziesiąt. Gdy nie mieli z czego oddać, darował obydwom. Który więc z nich będzie go bardziej miłował?» Szymon odpowiedział: «Sądzę, że ten, któremu więcej darował». On mu rzekł: «Słusznie osądziłeś».

Potem zwrócił się do kobiety i rzekł Szymonowi: «Widzisz tę kobietę? Wszedłem do twego domu, a nie podałeś Mi wody do nóg; ona zaś łzami oblała Mi stopy i swymi włosami je otarła. Nie dałeś Mi pocałunku; a ona, odkąd wszedłem, nie przestaje całować nóg moich. Głowy nie namaściłeś Mi oliwą; ona zaś olejkiem namaści-ła moje nogi. Dlatego powiadam ci: Odpuszczone są jej liczne grze-chy, ponieważ bardzo umiłowała. A ten, komu mało się odpuszcza, mało miłuje». Do niej zaś rzekł: «Twoje grzechy są odpuszczone». Na to współbiesiadnicy zaczęli mówić sami do siebie: «Któż On jest, że nawet grzechy odpuszcza?» On zaś rzekł do kobiety: «Twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju!»” (Łk 7,36-50).

– Jak się zachowuje kobieta?– Co chce wyrazić swoją postawą wobec Jezusa?– Jaki dar otrzymała od Jezusa?

Już na początku stworzenia człowiek źle wykorzystał swoje pra-wa i doznał ograniczenia wolności przez konsekwencje swojego czynu

– utratę życia wiecznego. Pan Bóg nie pozostawia człowieka samego. W Jezusie Chrystusie objawiła się bezwarunkowa, uprzedzająca i przemieniająca miłość Boga do ludzi.

Trzech uczniów odczytuje inne fragmenty z Pisma Świętego i Kate-chizmu Kościoła Katolickiego.

„W tym objawiła się miłość Boga ku nam,że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat,abyśmy życie mieli dzięki Niemu.W tym przejawia się miłość,że nie my umiłowaliśmy Boga,ale że On sam nas umiłowałi posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy”

(1J 4,9-10).

285

„Wy zatem, bracia, powołani zostaliście do wolności. Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do hołdowania ciału, wręcz przeciwnie, miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie!” (Ga 5,13).

„Podejmując w swoim ludzkim sercu miłość Ojca do ludzi, Jezus «do końca ich umiłował» (J 13,1), ponieważ «nie ma większej miło-ści od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich» (J 15,13). W ten sposób w cierpieniu i śmierci człowieczeństwo Jezusa sta-ło się wolnym i doskonałym narzędziem Jego Boskiej miłości, która pragnie zbawienia ludzi. Istotnie, przyjął On w sposób dobrowolny mękę i śmierć z miłości do Ojca i do ludzi, których Ojciec chce zba-wić: «Nikt Mi (życia) nie zabiera, lecz Ja od siebie je oddaję» (J 10,18). Syn Boży wydaje się więc na śmierć aktem najwyższej wolności” (KKK 609).

„Eucharystia, którą Jezus ustanawia w tej chwili, będzie «pamiąt-ką» (1Kor 11,25) Jego ofiary. Włącza On Apostołów do swojej ofiary i poleca, by ją przedłużali. Przez to Jezus ustanawia swoich Aposto-łów kapłanami Nowego Przymierza: «Za nich Ja poświęcam w ofie-rze samego siebie, aby i oni byli uświęceni w prawdzie» (J 17,19)” (KKK 611).

– Z czego wyzwolił nas Chrystus?– Czym charakteryzuje się wolność?– W czym wyraziła się najpełniej miłość Boga?

Wolność jest nierozerwalnie złączona z czynieniem dobra, nato-miast każdy zły czyn ogranicza naszą wolność. Otrzymanie wolności od Chrystusa opiera się na świadomym wyborze dobra w każdej dzie-dzinie życia osobistego i społecznego. Tylko taka droga jest gwarancją przemiany życia na lepsze.

„Jezus Chrystus, «światłość narodów», rozjaśnia oblicze swoje-go Kościoła, posłanego przezeń na cały świat, aby głosić Ewangelię wszelkiemu stworzeniu. Dzięki temu Kościół, Lud Boży pośród naro-dów, świadom nowych wyzwań historii i ludzkich wysiłków w poszu-kiwaniu sensu życia, przynosi wszystkim odpowiedź, której źródłem jest prawda Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii. (...) Św. Augustyn doda-je: «Ponieważ nadal podlegamy słabości, śmiem twierdzić, że jesteśmy

286

wolni w takiej mierze, w jakiej służymy Bogu, o ile zaś idziemy za pra-wem grzechu, o tyle jesteśmy niewolnikami»” (Jan Paweł II, Veritatis splendor, 2).

Głoszenie Ewangelii, która niesie pełnię wyzwolenia człowieka jest celem działalności Kościoła. Żyjąc słowem Chrystusa, odkrywamy swoją prawdziwą godność.

ZAKOŃCZENIE

Prawe sumienie i wolna wola pomagają w rozpoznaniu dobra i są gwarancją dojścia do pełnej wolności (fizycznej, psychicznej i duchowej). Dlatego stale potrzebujemy Chrystusa – Zbawiciela. On uwalnia nas z konsekwencji złego wyboru oraz umacnia wolną wolę swoją łaską.

– Kiedy stajemy się prawdziwie wolnymi ludźmi?– Kto jest gwarancją naszej nieprzemijającej wolności?

ZESZYT UCZNIA

Uprzedzająca i przemieniająca miłość boga jest wezwa-niem dla nas. Powinniśmy być znakiem miłosierdzia dla bliźnich. Nasza postawa prawdy i wewnętrznej wolności pomoże innym w powrocie na drogę dzieci Bożych.

PRACA DOMOWA

Przeczytaj rozdział trzeci Księgi Przysłów w Starym Testamencie i napisz, jakie postępowanie jest gwarancją wolności.

MODLITWA

Do Ciebie wołam, o Panie,mówię: Ty jesteś moją ucieczką,udziałem moim w ziemi żyjących.Zważ na moje wołanie,bo jestem bardzo słaby.

J

X

?

H

287

Wybaw mię od prześladowców,gdyż są ode mnie mocniejsi.Wyprowadź mnie z więzienia,bym dziękował imieniu Twojemu.Otoczą mnie sprawiedliwi,gdy okażesz mi dobroć.

(Ps 142,6-8)

288

37. CHRYSTUS BRONIĄCY LUDZKIEJ GODNOŚCI

Cel ogólnyUkazanie godności człowieka i jej podstaw.Kształtowanie postawy szacunku i odpowiedzialności za poszanowanie

godności własnej i bliźniego.


– podaje, z czego wypływa i na czym polega godność człowieka,– wyjaśnia konieczność poszanowania każdej osoby ludzkiej jako dziecka

Bożego,– stwierdza potrzebę zaangażowania się Kościoła w obronie godności czło-

wieka,– wskazuje na Chrystusa i Ewangelię jako źródło poszanowania godności

i praw człowieka,– wyraża wdzięczność Bogu za otrzymaną godność i dziecięctwo Boże, – ocenia, jak szanuje godność własną i drugiego człowieka oraz jak odnosi

się do ludzi poniżanych, słabszych, niepełnosprawnych,– podejmuje postawę szacunku wobec każdego człowieka,– przyjmuje odpowiedzialność za poszanowanie godności własnej i bliźnie-

go.


wa kierowana, praca w grupach, niedokończone zdania, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Przekro-

czyć próg nadziei, Lublin 1994; wypowiedź kard. St. Wyszyńskiego; tekst modlitwy J. Nowińskiego; tekst modlitwy Toca H.

289

MODLITWA

Panie, ja proszę, aby była zawsze na każdej pustyni: oaza poko-ju, chwila światła, gest czułości. Aby źródło wysychające wypełniła na nowo woda czysta jak kryształ. Aby serca zniechęcone rozpoczęły na nowo swój dzień. Aby oczy smutne i puste wypełniła nowa nadzie-ja, nowa radość.

W tylu gniazdach rodzinnych, Panie, miłość umiera.Panie, ja proszę: niechaj miłość ciągle się odradza.

(J. Nowiński)

WPROWADZENIE

Odczytanie i analiza z podręcznika ucznia świadectwa.

„Mam 18 lat i chodzę do szkoły średniej. Pochodzę z rodziny katolickiej, w której nie było ani przemocy, ani alkoholu... Jednak odkąd pamiętam, rzadko modliliśmy się wspólnie prawie w ogóle nie czytaliśmy Pisma Świętego. Zaniedbanie życia duchowego w naszej rodzinie spowodowało osłabienie naszej wiary i brak atmosfery praw-dziwej miłości. (...) Zamiast walczyć z grzechem i pokusami, zacząłem zagłuszać swoje sumienie i staczać się na dno. Opuszczałem modli-twę, przez długi czas nie przystępowałem do Komunii świętej, zanie-dbywałem naukę, (...). Szkoła zeszła na drugi plan. Najważniejsze było najeść się, wyspać, obejrzeć film lub wyjść do kolegów. (...) Po pew-nym czasie zacząłem dochodzić do wniosku, że życie nie ma sensu (...). Ze łzami prosiłem Maryję o pomoc. Poczułem się tak jak wtedy, gdy po raz pierwszy w życiu na poważnie odmówiłem różaniec. Nagle dotarło do mnie, że dwa tysiące lat temu pewna Osoba, pełna miło-ści, oddała za wszystkich ludzi swoje życie, wygrywając ze wszyst-kimi grzechami i z całą ludzką słabością! Tą Osobą jest Jezus Chry-stus, który ofiarował nam nowe życie – życie w miłości z Bogiem. (...) Moje życie teraz to ciągła walka, a moją bronią jest modlitwa, Komu-nia święta, częsta spowiedź i nieustanna praca nad sobą. Jest ciężko, ale przecież życie ma się tylko jedno, a od niego będzie zależeć nasze życie wieczne. (Nikodem)” („Miłujcie się”, 2012, nr 3).

X

+

290

Człowiek jest istotą stworzoną na obraz i podobieństwo Boże. Mimo swoich ograniczeń, słabości, które wynikają ze skutków grzechu pierworodnego, przez wiarę i łaskę Chrystusa odnajdujemy godność i sens życia.

ROZWINIĘCIE

Boże Objawienie pomaga poznać prawdziwe źródła godności czło-wieka. Odpowiedź na pytanie, dlaczego osobie ludzkiej należy się sza-cunek, znajdziemy w nauczaniu Kościoła.

Odczytanie fragmentów z Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz,na obraz Boży go stworzył:stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1,27).

„Godność osoby ludzkiej ma podstawę w stworzeniu jej na obraz i podobieństwo Boże” (KKK 1700).

„Człowiek, ponieważ został stworzony na obraz Boży, posiada godność osoby: nie jest tylko czymś, ale kimś. Jest zdolny pozna-wać siebie, panować nad sobą, w sposób dobrowolny dawać siebie oraz tworzyć wspólnotę z innymi osobami; przez łaskę jest powołany do przymierza ze swoim Stwórcą, do dania Mu odpowiedzi wiary i miłości, jakiej nikt inny nie może za niego dać” (KKK 357).

– W czym tkwi godność człowieka?

Z samego faktu powołania do życia istoty podobnej Bogu wynika wielka godność człowieka.

„Z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa (...).

W Nim mamy odkupienie przez Jego Krew –odpuszczenie występków,według bogactwa Jego łaski.Szczodrze ją na nas wylał (...),aby wszystko na nowo zjednoczyć w Chrystusie jako Głowie”

(Ef 1,5-10).

– Gdzie jest źródło godności człowieka?

&

291

Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa sprawiły, że godność czło-wieka, istniejąca już w fakcie stworzenia, została podniesiona z upadku i wezwana do wiecznej doskonałości. Po grzechu pierworodnym życie ludzkie jest nieustanną walką pomiędzy dobrem a złem. W tej wal-ce Bóg umacnia człowieka swoją łaską, dzięki której może skutecznie pokonywać grzech przez pracę nad sobą, powrót do Boga i nieustan-nie wznawiane próby świętego życia. Ewangelia ukazuje działalność Jezusa jako przykład wielkiego poszanowania godności człowieka i przejaw Jego troski o człowieka.

We współczesnym świecie człowiek musi bronić swej godności i praw. Ojciec Święty w swym nauczaniu wymienia ich źródła.

„Ewangelia jest najpełniejszym potwierdzeniem wszystkich praw człowieka. Bez niej można bardzo łatwo rozminąć się z prawdą o nim. Ewangelia bowiem potwierdza ten Boży zapis, który warun-kuje porządek moralny wszechświata, potwierdza go w sposób szczególny przez sam fakt Wcielenia. Kimże jest człowiek, skoro Syn Boży przyjmuje ludzką naturę? Kimże musi być człowiek, skoro ten-że sam Syn Boży płaci najwyższą cenę za jego godność? Rokrocznie liturgia Kościoła wypowiada głębokie zadziwienie nad tą prawdą i nad tą tajemnicą, zarówno w czasie Bożego Narodzenia, jak i pod-czas Wigilii Paschalnej. «O felix culpa, quae talem ac tantum meru it habere Redemptorem» («O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel»; Exultet). Odkupiciel potwierdza prawa czło-wieka przez to, że przywraca mu pełnię godności, jaką otrzymał przez sam fakt stworzenia na obraz i podobieństwo Boga” (Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 147).

– W czym tkwi źródło godności człowieka?

Stworzony na obraz i podobieństwo Boże człowiek nosi w sobie odbicie Boga. Bycie obrazem i podobieństwem Boga jest dla nas zobo-wiązujące. Oznacza wykonywanie rzeczy po ludzku niemożliwych, ale właściwych naturze Boga. Człowiek powinien przebaczać, miłować nieprzyjaciół, dobrze czynić tym, którzy go prześladują, a żyjąc miło-ścią na co dzień, świat stanie się lepszy i łatwiej będzie o zachowanie godności człowieka.

292

ZAKOŃCZENIE

Zastanówmy się nad słowami ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego.

„Szanuj każdego człowieka, twojego brata...,Myśl dobrze o wszystkich. Nie myśl źle o nikim.Staraj się w najgorszym dostrzec coś dobrego,Rozmawiaj z każdym językiem miłości. Nie podnoś głosu.

Nie przeklinaj.Nie rób przykrości. Nie wyciskaj łez”.

Katecheta dzieli klasę na grupy i prosi, aby dopisać zakończenie zdania po słowie „ponieważ”,

np. Szanuj każdego człowieka, twojego brata, ponieważ...Prezentacja pracy uczniów.

Pomyślmy:– Jak często dziękuję Bogu za otrzymaną godność i dziecięctwo

Boże?– Jak szanuję godność własną i drugiego człowieka?– Jak odnoszę się do ludzi poniżanych, słabszych, niepełnospraw-

nych?

W ciszy przeprośmy Boga, najlepszego Ojca, za wszystko, czym obraziliśmy Go, nie szanując godności własnej i bliźniego.

Wspólne odmówienie modlitwy „Ojcze nasz”.

ZESZYT UCZNIA

„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz,na obraz Boży go stworzył:stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1,27).

Godność osoby ludzkiej ma podstawę w stworzeniu człowieka na obraz i podobieństwo Boże. Wypływa ona również z Tajemnicy Odkupienia przez Chrystusa, które dokonało się na krzyżu i jest przede wszystkim naprawieniem oraz utwierdzeniem Bożego obrazu w człowieku.

?

J

293

PRACA DOMOWA

Napisz, jak można wzrastać w poszanowaniu praw i godności człowieka.

MODLITWA

Ojcze, któryś stworzył wszystkich ludzi na swepodobieństwo i miłujesz wszystkich, którychśstworzył, nie dozwól oddzielić ich od siebie przezpodziały wedle rasy i koloru skóry.

Syn Twój, Zbawiciel, narodził się z hebrajskiejmatki, lecz uradowała Go wiara syryjskiej kobietyi rzymskiego żołnierza. Życzliwie przyjąłszukających Go Greków i zezwolił, by Afrykańczykdźwigał Jego krzyż.

Naucz nas więc, Panie, uważać ludzi wszystkich rasza współdziedziców królestwa Jezusa Chrystusa.

(Toc H. – Afryka Południowa)

H

X

294

38. POWOŁANIE CZŁOWIEKA DO WSPÓŁDZIAŁANIA Z BOGIEM W ŚWIECIE

Cel ogólnyUkazanie zadań wynikających z powołania chrześcijańskiego.Kształtowanie postawy zaangażowania w służbę dla innych.Zachęcenie do pracy nad sobą, aby być świadkiem Boga we współcze-

snym świecie.


– podaje znaczenie słowa „powołanie”,– przytacza wydarzenia z życia Jerzego Ciesielskiego,– objaśnia, na czym polega współpraca człowieka z Bogiem w kształtowa-

niu świata,– określa drogę pracy nad sobą, by żyć większą miłością na co dzień,– wyszczególnia zaangażowanie ludzi świeckich w swojej parafii,– dowodzi potrzebę współpracy z Bogiem w udoskonalaniu świata,– redaguje modlitwę o właściwe rozpoznanie i realizację swojego powołania.– ocenia, w jaki sposób stara się odkrywać swoje powołanie w świecie, – przyjmuje postawę zaangażowania w służbę dla innych,– podejmuje modlitwę o właściwe wypełnianie zadań wynikających

z powołania chrześcijańskiego,– przyjmuje postawę odpowiedzialności, aby być świadkiem Chrystusa

we współczesnym świecie.


kolaż, rozmowa kierowana, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Christifide-

les laici; Słownik Teologiczny, A. Zuberbier (red.); M. Quoist, Modlitwa i czyn; zdjęcia z gazet ukazujące różne działania człowieka; Panie, naucz nas modlić się, Warszawa 1980.

295

MODLITWA

Panie, przenikasz i znasz mnie,Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję,Z daleka przenikasz moje zamysły,widzisz moje działanie i mój spoczyneki wszystkie moje drogi są Ci znane.

Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie,godne podziwu są Twoje dzieła.I dobrze znasz moją duszę,nie tajna Ci moja istota,kiedy w ukryciu powstawałem,utkany w głębi ziemi.

(Ps 139,1-4. 13-14).

WPROWADZENIE

Katecheta wyjaśnia termin „powołanie”, na podstawie „Słownika Teologicznego” pod redakcją ks. A. Zuberbiera.

„Powołanie – to w hebr. qara – wołać; w języku greckim: kaleo – wołam, zapraszam, nazywam i eklegomai – wybieram. Podstawo-wym powołaniem człowieka jest jego stworzenie przez Boga, który «to, co istnieje, powołuje do istnienia» (Rz 4,17). Na tle tego funda-mentalnego powołania do życia, które sięga w wieczność, Biblia mówi o powołaniu Ludu Bożego Starego i Nowego Przymierza oraz o wezwa-niu poszczególnych ludzi do służby wspólnocie. (...) W języku codzien-nym utrwaliło się pozareligijne rozumienie powołania jako zawodu, zwłaszcza niektórych zawodów, związanych ze służbą człowiekowi, wymagających całkowitego oddania się, poświęcenia się bez reszty bliźnim, jak np. zawód lekarza, nauczyciela czy księdza. (...) Do dziś w znacznym jeszcze stopniu panuje wśród chrześcijan przeświadcze-nie, jakoby idea powołania odnosiła się tylko do wyboru kapłaństwa czy życia zakonnego. Wybór małżeństwa, a zwłaszcza tzw. świeckie-go zawodu, uważany jest przez ogół za decyzję nie związaną niczym z wezwaniem Boga. Ten pogląd jest błędny.

X

+

296

Współczesna myśl teologiczna wskazuje na naukę św. Pawła, głównie na jego bogate teksty o charyzmatach, by skorygować te nie-słusznie zakorzenione mniemania. Chrześcijanin powinien wiedzieć, czy ma powołanie do małżeństwa i to do tego właśnie małżeństwa z tym oto człowiekiem jako dane przez Boga. Powinien szukać wezwania Bożego w posiadanych zdolnościach i darach, gdy się zasta-nawia nad wyborem zawodu. Winien modlić się o dary Boże i o łaskę rozpoznania własnej misji wewnątrz wspólnoty Kościoła, także misji niezwiązanej wyłącznie z drogą zawodową, wyrażającej się w innych postaciach służby braterskiej, w dawaniu świadectwa prawdzie ewan-gelicznej, w obwieszczaniu całym swoim istnieniem, że życie ludzkie wówczas zabrzmi pełnym sensem, gdy stanie się obrazem Ewangelii” (Słownik Teologiczny, A. Zuberbier [red.]).

Propozycja IMłodzież otrzymuje różne zdjęcia z gazet, aby wskazać cel i sens

ludzkiego działania. Przygotowują kolaż na ten temat. Prezentacja kompozycji, komentarz i krótka rozmowa, czy dane działanie przynosi człowiekowi prawdziwą realizację jego osoby.

Przedstawienie życiorysu Jerzego Ciesielskiego jako przykład współ-pracy człowieka z Bogiem.

Propozycja IIPo wprowadzeniu na temat powołania, rysując symboliczny obraz

kuli ziemskiej, rozpocząć krótką rozmowę z młodzieżą o egzystencji współczesnego człowieka na świecie: o szacunku dla życia, wykorzysta-niu surowców naturalnych, trosce o środowisko, urbanizacji, sytuacji ekonomicznej, problemie wyżywienia ludności, rozwoju techniki, prze-mysłu.

Człowiek podejmuje różne działania, nie zawsze przynoszące jemu i jego najbliższym szczęście. Nieustannie poszukuje, udoskonala otaczającą go rzeczywistość.

297

ROZWINIĘCIE

Pracując w grupach, młodzież odpowiada na pytania:– Do czego człowiek został wezwany przez Boga?– W jaki sposób człowiek może wypełniać swoje powołanie

do współdziałania z Bogiem w świecie?– Jaką drogę współpracy z Bogiem wskazują dokumenty Kościoła?Czas pracy 10 minut.

Grupa I„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz,na obraz Boży go stworzył:stworzył mężczyznę i niewiastę.Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni

i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». I rzekł Bóg: «Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkie-go ptactwa w powietrzu, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielo-na». I stało się tak. A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre.

I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty” (Rdz 1,27-31).

Grupa II„Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli,dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi,tym, którzy wierzą w imię Jego –którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała,ani z woli męża,ale z Boga się narodzili.A Słowo stało się ciałemi zamieszkało wśród nas.I oglądaliśmy Jego chwałę,chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca,pełen łaski i prawdy” (J 1,12-14).

&

298

„Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebie-ski” (Mt 5,48).

Grupa III„Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje

posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś obja-wia się Duch dla [wspólnego] dobra. Jednemu dany jest przez Ducha dar mądrości słowa, drugiemu umiejętność poznawania według tego samego Ducha, innemu jeszcze dar wiary w tymże Duchu, innemu łaska uzdrawiania w jednym Duchu, innemu dar czynienia cudów, innemu proroctwo, innemu rozpoznawanie duchów, innemu dar języków i wreszcie innemu łaska tłumaczenia języków. Wszystko zaś sprawia jeden i ten sam Duch, udzielając każdemu tak, jak chce” (1Kor 12,4-11).

Grupa IV„A zatem zachęcam was ja, więzień w Panu, abyście postępowali

w sposób godny powołania, jakim zostaliście wezwani, z całą pokorą i cichością, z cierpliwością, znosząc siebie nawzajem w miłości. Usi-łujcie zachować jedność Ducha dzięki więzi, jaką jest pokój. Jedno jest Ciało i jeden Duch, bo też zostaliście wezwani do jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie” (Ef 4,1-4).

„Powołaniem ludzkości jest ukazywanie obrazu Boga i przekształ-canie się na obraz Jedynego Syna Ojca. Powołanie to przyjmuje formę osobistą, ponieważ każdy jest wezwany do Boskiego szczęścia; doty-czy ono także całej wspólnoty ludzkiej” (KKK 1877).

„Prawdziwy rozwój obejmuje całego człowieka. Chodzi o to, by rozwijać zdolność każdej osoby do odpowiedzi na jej powołanie, a więc na wezwanie Boże” (KKK 2461).

Grupa V„Chrzest bowiem nie odrywa świeckich od świata, lecz powierza

im powołanie, które właśnie w świecie, wewnątrz świata winno się urzeczywistniać, gdyż «tam ich Bóg powołuje, aby wykonując wła-ściwe sobie zadania, kierowani duchem ewangelicznym przyczynia-li się do uświęcenia świata na kształt zaczynu, od wewnątrz niejako,

299

i w ten sposób przykładem zwłaszcza swojego życia, promieniując wiarą, nadzieją i miłością, ukazywali innym Chrystusa». (...) [Świeccy] żyjąc wewnątrz świata słyszą głos Boga, który objawia im swój plan i oznajmia szczególne powołanie do tego, by «szukali Królestwa Bożego zajmując się sprawami Bożymi i kierując nimi po myśli Bożej»” (Jan Paweł II, Christifideles laici, 15).



Bóg wezwał człowieka do czynienia ziemi sobie poddaną. Przyj-mując i żyjąc słowem Bożym, naśladując Chrystusa, człowiek dąży do doskonałości, wprowadzając miłość w codzienność. Otrzymał róż-ne dary do ubogacania wspólnoty, w której żyje. Powołanie do życia wypełnia przez miłość, pokój, budowanie jedności, zaś drogowska-zem w rozpoznawaniu jest modlitwa, życie sakramentalne, lektura Pisma Świętego. Współdziałanie z Bogiem w świecie to nieustanna praca człowieka nad sobą, nad swoim charakterem. Trzeba wypra-cować dobre cechy charakteru w oparciu o naukę Jezusa i rozwijać w sobie talenty, jakimi wyposażył Bóg każdego z nas, byśmy wytrwale i z poświęceniem budowali Jego Królestwo na ziemi.

ZAKOŃCZENIE

W książce „Modlitwa i czyn” M. Quoista czytamy o powołaniu czło-wieka.

„Marzenie człowieka – to być całkowicie panem swego istnienia. I słusznie, to bowiem stanowi o jego wyższości nad zwierzęciem, że może spojrzeć w siebie, patrzeć na świat, osądzać swoje życie i nim kierować według zasad swego ideału. Wielu jednak ludzi, któ-rzy uważają się za panów swych czynów, w rzeczywistości jest mniej lub więcej niewolnikiem swego ciała i swej wrażliwości. Nie potrafili oni zaprowadzić ani w pełni utrzymać hierarchii swych możliwości. Albo nie widzą jasno, albo żeby żyć, stojąc mocno na nogach, liczą tylko na własne siły. (...)

J

300

Człowiek dobrze zbudowany ma trzy piętra:trzecie piętro – sfera duchowa,drugie piętro – sfera uczuciowa,pierwsze piętro – sfera fizyczna.Wszystkie trzy piętra zazębiają się, łączą, współoddziałują na sie-

bie, ale ich hierarchia musi być zachowana: sfera cielesna, najmniej szlachetna, jest na dole; duchowa, najpiękniejsza, jest na górze. Jeże-li nie zachowuje się tego porządku wartości, budowla jest zła, czło-wiek jest wadliwie zbudowany. (...) Człowiek trzymający się mocno na nogach to ten, którego duch, całkowicie wolny, rządzi uczuciowo-ścią i ciałem. Nie lekceważy ani pierwszego, ani drugiego, bo obydwa są piękne i pożyteczne, skoro stworzone zostały przez Boga, ale panu-je nad nimi i nimi kieruje. To on jest zwierzchnikiem, tamte są sługami. (...)

Aby się dobrze ukształtować i mocno stać na nogach, musisz często sobie przypominać różne piętra w człowieku i ich hierarchię; następ-nie musisz się bezstronnie obserwować w stosunku do danej osoby, danego uczynku, danej postawy... Co cię popchnęło, że tak zdecydowa-łeś, w ten sposób postąpiłeś lub że zrezygnowałeś? (...)

Człowiek nie może mocno stać na nogach o własnych siłach: ciało ma za ciężkie, uczuciowość zbyt ruchliwą. Potrzebna mu siła, która by go pociągała w górę, podtrzymywała i przemieniała wewnętrznie. Jeżeli otworzysz swą duszę Bogu, będziesz silny Jego siłą, a uczucio-wość i ciało będziesz miał w swoich rękach, skoro twoje ręce będą w rękach Jego”.

– Jakie obszary tworzą integralną wizję człowieka?

Człowiek z nieskończonej miłości został powołany, by współ-działać z Bogiem Ojcem w kształtowaniu świata, wypełnianiu go dobrem i dążeniu do coraz większej doskonałości. Pracę tę jed-nak musi zacząć od siebie, by osiągnąć dojrzałość na różnych „pię-trach” rozwoju. Człowiek nie jest „samotną wyspą”. Kształtuje siebie w odniesieniu do Boga i drugiego człowieka.

Pomyślmy:– W jaki sposób staram się odkrywać swoje powołanie w świecie?– Co dobrego uczyniłem/-łam ostatnio dla innych?

301

ZESZYT UCZNIA

Przed grzechem pierworodnym człowiek otrzymał polecenie, aby pracować i czynić sobie ziemię poddaną. Nasze powołanie do współdziałania z Bogiem w przetwarzaniu i doskonaleniu świata realizujemy poprzez wypełnianie codziennych obowiązków szkol-nych, domowych, zaangażowanie społeczne, działania prowadzące do rozwoju pełni człowieczeństwa.

PRACA DOMOWA

1. Zbierz informacje o inicjatywach podejmowanych przez osoby świeckie w parafii, do której należysz. Przedstaw je w formie gazetki, projektu, wywiadu z księdzem lub w innej ciekawej formie.

2. Ułóż modlitwę o właściwe odkrywanie i zaangażowanie mło-dych na drogach ich Bożego powołania.

MODLITWA

Boże,dziękuję za wszystko,co jest na świecie.Kocham Cię,Za całe istniejące piękno –Za kwiaty i ptaki,Za słońce i drzewa,Za całe życie.A także za ludzi,Którzy tworzą rzeczy piękne.

(Panie, naucz nas modlić się, Warszawa 1980)

?

H

X

302

39. CHRZEŚCIJAŃSKA POSTAWA WOBEC BLIŹNIEGO

Cel ogólnyUkazanie prawdy, że źródłem miłości jest Bóg.Kształtowanie postawy miłości wobec bliźniego.Umocnienie powołania człowieka do niesienia chrześcijańskiej miłości.


– wymienia cechy chrześcijańskiej miłości,– objaśnia, co nadaje najgłębszy sens działaniu człowieka,– wskazuje na osobę Chrystusa jako wzór prawdziwej miłości bliźniego,– określa źródło chrześcijańskiej miłości,– stwierdza, że współpraca z Bogiem nadaje ostateczny sens działalności

człowieka,– charakteryzuje postawę chrześcijańską wobec bliźniego,– dowodzi, że człowiek jest powołany do niesienia chrześcijańskiej miłości,– wyraża wdzięczność Bogu za Jego miłość do człowieka, – podejmuje modlitwę o wzrost miłości w swoim życiu,– przyjmuje chrześcijańską postawę miłości wobec bliźniego.


praca w grupach, kolaż, autorefleksja.


Toruń, 7 czerwca 1999 r.; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987; kolorowe gazety; szary papier; nożyczki; klej.

MODLITWA

„Akt wiary”.

X

303

WPROWADZENIE

Angielski filozof Thomas Hobbes powiedział: „Człowiek dla czło-wieka jest wilkiem” (Homo homini lupus).

– Co sądzicie o tej tezie?


„Pewna rodzina miała bardzo ciężkie życie, ponieważ ojciec był pijakiem. Ciągłe awantury, marnotrawstwo pieniędzy (...). Nic dla niego nie znaczyły słowa, nie wzruszały łzy żony i dzieci. Gdy już po raz drugi nie przyszedł na wieczerzę wigilijną, wszyscy członko-wie rodziny postanowili w następną Wigilię pościć o chlebie i wodzie, dla uproszenia u Boga łaski nawrócenia. Gdy ojciec dowiedział się o tym planie bardzo się tym przejął i poprzysiągł zerwać z pijaństwem. Próbował różnych metod, gorąco się modlił, wreszcie wyleczył się ze swego nałogu. Do jego domu wrócił spokój i radość” (K. Pietrzyk, Trzy minuty dla Boga, Warszawa 1985, s. 29).

Antidotum na nienawiść jest miłość. To miłość nadaje kształt ludz-kiemu istnieniu. Bóg powołał człowieka z miłości i do miłości.

ROZWINIĘCIE

W Piśmie Świętym otrzymujemy wiele wskazówek dotyczących naszej chrześcijańskiej postawy wobec bliźnich. Przypomina o tym św. Jan Apostoł.

„Umiłowani, miłujmy się wzajemnie,ponieważ miłość jest z Boga,a każdy, kto miłuje,narodził się z Boga i zna Boga.Kto nie miłuje, nie zna Boga,bo Bóg jest miłością. (...)W tym przejawia się miłość,że nie my umiłowaliśmy Boga,ale że On sam nas umiłowałi posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy

+

&

304

(...) Jeśliby ktoś mówił: «Miłuję Boga», a brata swego nienawidził, jest kłamcą,

albowiem kto nie miłuje brata swego, którego widzi,nie może miłować Boga, którego nie widzi.Takie zaś mamy od Niego przykazanie,aby ten, kto miłuje Boga,miłował też i brata swego” (1J 4,7-8.10.20-21).

– Gdzie miłość chrześcijańska znajduje swoje źródło?– Kto jest największym wzorem chrześcijańskiej miłości?

Miłość chrześcijańska, bezinteresowna i powszechna, zawdzię-cza swoją naturę miłości Chrystusa, który z miłości oddał swoje życie. Miłość bliźniego jest miarą miłości Boga. Ta miłość nie zna granic, bo jej źródłem jest sam Bóg.

„Nędza ludzka pod swymi różnorodnymi postaciami takimi, jak: niedostatek materialny, niesprawiedliwy ucisk, choroby fizyczne i psychiczne, a wreszcie śmierć – jest jawnym znakiem wrodzonej słabości człowieka, w jakiej znajduje się on od grzechu pierworod-nego, oraz potrzeby zbawienia. Dlatego przyciągnęła ona współczu-cie Chrystusa – Zbawiciela, który zechciał wziąć ją na siebie i utożsa-mić się z «najmniejszymi ze swych braci». Stąd ci, których przygniata nędza, są przedmiotem szczególnej miłości ze strony Kościoła, który od początku swego istnienia, mimo grzechów wielu swoich człon-ków, nie przestał pracować, by przynieść im ulgę, bronić ich i wyzwa-lać. Czyni to przez niezliczone dzieła dobroczynności, które zawsze i wszędzie są niezbędne” (KKK 2448).

– Kto jest przedmiotem szczególnej troski ze strony Kościoła?

Człowiek odnajduje w miłości również sens swojego życia. Pod-kreśla tę prawdę Ojciec Święty Jan Paweł II.

„Ta Miłość, która jest Darem, daje się człowiekowi poprzez akt stworzenia i odkupienia. Dlatego: «Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją,

305

jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa». Ta właśnie praw-da o «Bogu-Miłości» staje się źródłem nadziei świata i drogowska-zem naszej odpowiedzialności. Człowiek może miłować, ponieważ został najpierw umiłowany przez Boga” (Jan Paweł II, Toruń, 7 czerw-ca 1999 r.).

– Z czego wypływa zdolność miłowania?– W jaki sposób powinna wyrażać się miłość chrześcijańska

wobec bliźniego?

Praca w grupachPodział klasy na 6 grup. Każda grupa otrzymuje teksty biblij-

ne. Uczniowie odpowiedź na zadane pytanie wyrażają za pomo-cą kolażu. Z wycinków kolorowych gazet naklejonych na szary papier oraz na podstawie przydzielonych tekstów biblijnych tworzą plakat na temat: „Chrześcijańska postawa wobec bliźniego”. Czas pracy 15 minut.

Grupa I„Dzieci,nie miłujmy słowem i językiem,ale czynem i prawdą!” (1J 3,18).

„Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie” (Mt 10,8b).

Grupa II„Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni!” (Ef 4,32a).

„Jeden drugiego brzemiona noście” (Ga 6,2a).

Grupa III„Miłujcie waszych nieprzyjaciół; dobrze czyńcie tym, którzy was

nienawidzą; błogosławcie tym, którzy was przeklinają, i módlcie się za tych, którzy was oczerniają” (Łk 6,27-28).

„Niech każdy z nas stara się o to, co dla bliźniego dogodne – dla jego dobra, dla zbudowania” (Rz 15,2).

306

Grupa IV„Niech nie wychodzi z waszych ust żadna mowa szkodliwa, lecz

tylko budująca, zależnie od potrzeby, by wyświadczała dobro słucha-jącym” (Ef 4,29).

„Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5,16).

Grupa V„Jako więc wybrańcy Boży – święci i umiłowani – obleczcie się

w serdeczne miłosierdzie, dobroć, pokorę, cichość, cierpliwość, zno-sząc jedni drugich i wybaczając sobie nawzajem” (Kol 3,12-13a).

„Jeśli brat twój zawini, upomnij go; i jeśli żałuje, przebacz mu!” (Łk 17,3).

Grupa VI„Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili,

i wy im czyńcie!” (Mt 7,12a).

„Niech będzie znana wszystkim ludziom wasza wyrozumiała łagodność” (Flp 4,5a).

Prezentacja i omówienie prac na forum klasy.

ZAKOŃCZENIE

Z miłości Chrystus wyzwolił nas z grzechu do życia wiecznego. Dzięki temu uświadamiamy sobie, najważniejsza jest osoba ludzka, a wszystkie rzeczy są na tyle ważne, o ile służą rozwojowi oraz budowaniu dobrych relacji z innymi. Rozumiał to św. Augustyn, który powiedział: „Kochaj prawdziwie i czyń, co miłość chce”.

Pomyślmy:– Od kogo mogę uczyć się miłości wobec drugiego człowieka?– Jak często modlę się o wzrost miłości w moim życiu?

J

307

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią treści wypracowane w czasie katechezy.

PRACA DOMOWA

Podaj przykłady osób, które w swoim życiu realizowały postawę chrześcijańskiej miłości wobec bliźniego i uzasadnij swój wybór.

MODLITWA

Strzeż nas, Panie, abyśmy nie byli:– tymi, którzy dużo mówią, a nie podejmują niczego,– tymi, którzy podejmują wszystko, a niczego nie kończą,– tymi, którzy zawsze obiecują, a nigdy nie dotrzymują słowa,– tymi, którzy nic nie robią, a wciąż krytykują,– tymi, którzy ubolewają nad okrucieństwem obecnych czasów

i ludzkim egoizmem, a nie podejmują niczego, by wspomagać innych,

– tymi, którzy marzą, by otrzymywać, a nic nie dawać,– tymi, którzy umieją prosić, a nie chcą dziękować.


X

?

H

308

40. BŁOGOSŁAWIEŃSTWA DROGĄ DO ŻYCIA W PRAWDZIE I MIŁOŚCI

Cel ogólnyUkazanie błogosławieństw jako drogi życia w prawdzie i miłości.Kształtowanie osobowości w oparciu o naukę błogosławieństw.Zachęcenie do przyjęcia odpowiedzialności za głoszenie Chrystusowego

orędzia prawdy i miłości.


– wymienia osiem błogosławieństw,– wyjaśnia pojęcie „błogosławieni”,– wskazuje na Chrystusa, jako źródło prawdy i miłości,– uzasadnia potrzebę świadectwa chrześcijańskiego życia w prawdzie

i miłości,– określa, co może uczynić, by lepiej wypełniać wskazania Ośmiu Błogosła-

wieństw,– ocenia, jak świadczy o Chrystusie na co dzień,– przyjmuje odpowiedzialność za głoszenie Chrystusowego orędzia praw-

dy i miłości,– podejmuje postawę w oparciu o naukę błogosławieństw.


pogadanka, burza mózgów, rozmowa kierowana, autorefleksja.


Galilea, 24 marca 2000 r.; karty pracy; W.A. Niewęgłowski, Błogosławieni.

MODLITWA

Śpiew: „Wy jesteście na ziemi światłem Mym...”.

X

309

WPROWADZENIE

Odczytanie wstępu z podręcznika ucznia o Piotrze Jerzym Frassatim.

„W roku 1977 kardynał Karol Wojtyła powiedział, otwierając wystawę u Ojców Dominikanów w Krakowie, poświęconą Piotro-wi Jerzemu Frassatiemu: «Popatrzcie, jak wyglądał człowiek Ośmiu Błogosławieństw, który nosił w sobie na co dzień tę radość Ewangelii, Dobrej Nowiny, radość zbawienia ofiarowanego nam przez Chrystusa» (...). Karol Wojtyła już jako Papież powie: «Piotr Jerzy daje nam przy-kład, że «szczęśliwe jest życie w duchu Chrystusa, w duchu Błogosła-wieństw, i że tylko ten, kto staje się człowiekiem Błogosławieństw», umie darzyć braci miłością i pokojem. Powtarza nam, że naprawdę warto poświęcić wszystko w służbie Bogu. Zaświadcza, że świętość jest dostępna dla wszystkich i że tylko rewolucję miłości może roz-palić w ludzkich sercach nadzieja na lepszą przyszłość»” („Jezus żyje”, nr 20, s. 10).

Czasem może jesteśmy świadkami braku konsekwentnego chrze-ścijaństwa, gdy wiara nie ma wpływu na codzienne życie. Skutki, jakie wypływają z takiej niezgodności są różne: zgorszenie, odchodze-nie od wiary, uprzedzenia czy kpiny z religii...

W kontekście Kazania na Górze umieszczona jest metafora: „Wy jesteście solą ziemi, Wy jesteście światłem świata”. Stawiamy sobie pytanie, co to znaczy? – a to znaczy być apostołem Chrystusa, ewangeliczną świętością być zaczynem dobra przemieniającym świat; być światłem wskazującym drogę, aby ludzie patrząc na nas chwalili Ojca, który jest w niebie. Realizacja miłości chrześcijańskiej jest możli-wa, o czym świadczą wspaniałe przykłady z życia wielu świętych.

ROZWINIĘCIE

Katecheta tak kieruje rozmową, by uczniowie odkryli, czym jest szczęście.

– Jeśli komuś składamy życzenia np. z okazji ślubu, to czego mu życzymy?

W błogosławieństwach w czasie Kazania na Górze Jezus mówi o szczęściu, ponieważ „błogosławieni” znaczy szczęśliwi.

+

&

310


„Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy Króle-stwo niebieskie.

Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem

oni będą nasyceni.Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą

nazwani synami Bożymi. Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwo-

ści, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.Błogosławieni jesteście, gdy ludzie wam urągają i prześladu-

ją was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami” (Mt 5,3-12).

– Kogo Jezus nazywa szczęśliwym?

„Błogosławieństwa odsłaniają cel życia ludzkiego, ostateczny cel czynów ludzkich: Bóg powołuje nas do swojego własnego szczę-ścia. Powołanie to jest skierowane do każdego osobiście, ale tak-że do całego Kościoła, nowego ludu tych, którzy przyjęli obietnicę i żyją nią w wierze” (KKK 1719).

– Kto jest wezwany do realizacji błogosławieństw?

„Ostatecznie Jezus nie tylko głosi Błogosławieństwa. On żyje Bło-gosławieństwami (...). Spoglądając na Niego uwierzycie, co to znaczy być ubogimi w duchu, cichymi i miłosiernymi, tymi, którzy płaczą, łaknącymi i pragnącymi sprawiedliwości, czystego serca, czyniącymi pokój, prześladowanymi. Dlatego ma prawo powiedzieć: «Pójdźcie za Mną!», naśladujcie Mnie. Nie mówi tak po prostu: «Czyńcie to, co Ja mówię». On powiada: «Pójdźcie za Mną; Mnie naśladujcie!»” (Jan Paweł II, Galilea, 24 marca 2000 r.).

– Kto jest doskonałym wzorem realizacji błogosławieństw?

311

W pierwszej chwili może nam się wydawać, że te wymagania są nierealne i niemożliwe do wprowadzenia w życie. Rzeczywiście, nie da się ich zrozumieć w oderwaniu od Osoby Chrystusa i Jego zbawczego dzieła, bez wiary w Niego i Jego obecności wśród nas, bez przyjęcia Jego wezwania do zmiany życia, do zmiany nasze-go myślenia pełnego egoizmu i nieufności do drugiego człowieka. A nagrodą za spełnienie tych wymagań jest Ten, który tu i teraz jest natchnieniem i mocą do walki, solidarności i miłości.

Praca w grupachKlasę dzielimy na osiem grup. Każda grupa otrzymuje kartę pra-

cy (tekst jednego błogosławieństwa oraz komentarz do opowiadania). Uczniowie odpowiadają na pytania. Czas pracy 5 minut.

Grupa I„Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy Króle-

stwo niebieskie”.

„W błogosławieństwie tym nie chodzi wyłącznie o odwrócenie naszej uwagi od spraw ziemskich ku niebieskim, ale o nasz stosunek do posiadania. Czy potrafimy wszystko, co mamy traktować jako nie-zasłużony dar, który otrzymaliśmy od Pana Boga. Ubodzy duchem to ludzie, którzy umieją przyjmować z wdzięcznością. Ludzie, dla których wszystko, co mają, jest darem. Pan Bóg pragnie, byśmy byli ubodzy. Mówi, że wtedy będziemy szczęśliwi. Ubodzy, tzn. tacy, którzy zawsze są gotowi porzucić wszystko, co zostało im dane przez Boga, po to, by mogli otrzymać to z powrotem, powiększone i pomnożone (...). W błogosławieństwie tym chodzi także o to, czy potrafimy trakto-wać jako dar ludzi, których Bóg stawia na naszej drodze. Czy nie chce-my ich posiadać, mieć na własność” („Jezus żyje”, nr 20, s. 10).

– Kogo nazywamy ubogim w duchu?

Grupa II„Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni”.

„Nie chodzi o smutek, którego przyczyną jest to, że nam się coś nie udało, że ktoś nas nie lubi, że czujemy się samotni. Jest tu mowa o smutku, który odczuwamy widząc zło, grzech w sobie czy w świe-cie. Smutek spowodowany tym, że ludzie odrzucają Boga, smutek

312

wywołany ludzkim cierpieniem, bólem, niewiernością. Jest to smutek, który nie obwinia, nie pogardza, nie osądza. Prawdziwy, autentycz-ny ból, który pozwala wejść w mękę Chrystusa. A błogosławieństwa, szczęście tego smutku, to nadzieja, że Boża miłość zdolna jest wypro-wadzić życie nawet ze śmierci, co jest przyczyną radości chrześcijan” („Jezus żyje”, nr 20, s. 10).

– Kim są błogosławieni, którzy się smucą?

Grupa III„Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię”.

„Żyjemy w świecie, w którym wciąż bada się związki przyczyno-we. Na ich podstawie wymyśla się techniki działania, by być skutecz-nym. Skuteczność jest miarą naszego działania. Ona prowadzi do suk-cesu. Tymczasem, tylko to, co robimy, łączy nas z działaniem Bożym, a nie nasze cele i wyobrażenia. Rzeczą najistotniejszą nie jest walka o realizację swoich celów, lecz samo działanie skierowane ku Bogu” („Jezus żyje”, nr 20, s. 10).

– Kim są błogosławieni – cisi?

Grupa IV„Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem

oni będą nasyceni”.

„Głód sprawiedliwości to głód Boga, Jego porządku w świecie, a także ładu w naszym życiu. Jest to głód, pragnienie, którego nigdy się nie pozbędziemy, bo jest ono wpisane w nasze wnętrze. Jeśli nawet zaprzeczymy jego istnieniu, to w rzeczywistości przeniesiemy je tyl-ko na jakieś przedmioty, ludzi czy idee. Ale nic i nikt poza Bogiem nie zaspokoi do końca tego głodu. Wszystkie nasze pragnienia dopiero skupione wokół najważniejszego, pragnienia Boga, zajmą właściwe miejsca. Bez takiego uporządkowania, w którym Bóg jest na pierwszym miejscu, nasze życie skazane jest na nieład” („Jezus żyje”, nr 20, s. 10-11).

– Kim są błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości?

313

Grupa V„Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią”.

„Każdy człowiek doświadcza miłosierdzia Boga i każdy jest wezwa-ny do stawania się miłosiernym. Nie chodzi tu o zasłużenie na pobłaż-liwość w zamian za okazanie jej bliźnim. Człowiek staje się miłosier-ny nawracając się, zwracając się ku Bogu, odkrywając wierność Jego współczucia, poznaje szczęście, którym jest bycie kochanym przez Nie-go. Wówczas sam staje się zdolny do okazywania miłosierdzia” („Jezus żyje”, nr 20, s. 11).

– Kim są błogosławieni miłosierni?

Grupa VI„Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą”.

„Czystego serca to tyle, co czystego wnętrza, myśli, umysłu, woli. Mieć czyste serce, to mieć serce, które zostało stworzone przez Boga i nieustannie przez Ducha Świętego jest odnawiane. Mieć czyste ser-ce, to znaczy wszędzie, we wszystkim widzieć Boga, objawiającego się na niezliczone, różne sposoby. Czystość serca oczyszcza spojrzenie. Czystość przenika wtedy brzydotę, upadek, cierpienie, aby odnaleźć w nich Boga” („Jezus żyje”, nr 20, s. 11).

– Kim są błogosławieni czystego serca?

Grupa VII„Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą

nazwani synami Bożymi”

„Istnieje bardzo bliska więź między tym błogosławieństwem a poprzednim, ponieważ czystość serca i pokój tworzą nieroz-dzielną całość. Prawdziwy pokój rodzi się w nas z czystości ser-ca, a bez pokoju w nas samych nie mamy większych szans, by nieść go innym. Aby mieć taki pokój, trzeba poznać prawdę o sobie i w miłosierdziu zaakceptować ją. Zobaczyć siebie w całej prawdzie możemy tylko w obliczu Boga. Takim miejscem jest adoracja w ciszy Najświętszego Sakramentu. Jeśli będziemy mieli pokój w ser-cu, będziemy mogli nieść go innym” („Jezus żyje”, nr 20, s. 11).

– Kim są błogosławieni, którzy wprowadzają pokój?

314

Grupa VIII„Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwo-

ści, albowiem do nich należy królestwo niebieskie”.

„Bycie prześladowanym dla sprawiedliwości w sensie ewangelicz-nym nie oznacza zwykłego cierpienia wtedy, kiedy jest się niewinnym. Być prześladowanym dla sprawiedliwości, to pójść za Chrystusem, wziąć swój krzyż i iść za Nim, a to znaczy miłować tak, jak On miłuje. I na tej drodze miłości czeka nas prześladowanie, dla większości z nas prześladowaniem tym będzie niekończący się ciąg drobnych udręczeń pochodzących nie od wrogów, lecz od przyjaciół, rodziny, sąsiadów, jako reakcja na nasz stosunek do aborcji, wierności i czystości, Kościo-ła i prawd wiary czy też do pieniędzy i spraw materialnych” („Jezus żyje”, nr 20, s. 12).

– Kim są błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla spra-wiedliwości?

Pójście drogą błogosławieństw nie oznacza postawy rezygnacji i biernego oczekiwania na nagrodę w niebie. Przejawia się jako czyn-ne miłosierdzie wobec potrzebujących i zdolność przebaczania. Przyj-mując drogę błogosławieństw, godzimy się na wspólny los z Chrystu-sem ukrzyżowanym i zmartwychwstałym.

Wnioski z pracy w grupach uczniowie zapisują w zeszytach.

ZAKOŃCZENIE

Miłość, do jakiej wzywa nas Jezus w błogosławieństwach, wiąże się ściśle z postawą miłosierdzia. Pobudza do służenia drugiemu czło-wiekowi, zapominania o sobie dla drugiego człowieka.

Na chrzcie świętym zostaliśmy wszczepieni w Chrystusa. Jego miłość i postawa służby wobec potrzebujących winny być naszym udziałem. W człowieku mamy widzieć Chrystusa, brata w potrzebie, któremu trzeba pośpieszyć z pomocą, by otworzył się na miłość Boga. Akceptacja człowieka nie oznacza jednak akceptacji zła, jakie on popełnia.

J

315

Pomyślmy:– Co mogę uczynić, aby lepiej wypełniać wskazania Ośmiu Błogo-

sławieństw?– Jak mogę świadczyć o Chrystusie na co dzień?

ZESZYT UCZNIA


PRACA DOMOWA

Uzasadnij, że droga Błogosławieństw jest życiem w prawdzie i miłości.

MODLITWA

Błogosławieni ubodzy duchemŚwiadomi niedostatku wewnętrznego.Błogosławieni, którzy płacząWrażliwi na los drugich.Błogosławieni cisiNiezagłuszający swego serca i sumienia.Błogosławieni miłosierniNie – egoiści.Błogosławieni czystego sercaŻyjący w każdym dniu bez grzechu.Błogosławieni pokój czyniący,Siewcy zgody, zwyciężający zło dobrocią.Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości

– uczciwi.Błogosławieni cierpiący dla sprawiedliwościLudzie z jedną twarzą.

(W.A. Niewęgłowski, Błogosławieni)

?

H

X

316

41. KOŚCIÓŁ LOKALNY

Cel ogólny:Zapoznanie ze strukturą Kościoła lokalnego.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za rozwój wiary w środowi-

sku Kościoła lokalnego.


– wymienia instytucje składające się na Kościół lokalny,– wyjaśnia znaczenie poszczególnych struktur Kościoła lokalnego, – uzasadnia potrzebę rozwoju wiary we własnym środowisku,– wskazuje na rolę i pomoc Kościoła w kształtowaniu odpowiedzialnych

postaw,– określa, w jaki sposób przyczynia się do rozwoju wiary we własnym śro-

dowisku, – wyraża wdzięczność Bogu za pomoc Kościoła w kształtowaniu jego wiary,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za rozwój wiary w środowisku

Kościoła lokalnego.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, dyskusja, wykład,

praca w grupach, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; homilia Benedykta XVI,

Madryt, 21 sierpnia 2011 r.; Encyklopedia dla młodzieży Bóg, Człowiek, Świat, Warszawa 1990.

MODLITWA

W intencji Kościoła lokalnego: „Ojcze Nasz”.

WPROWADZENIE

W radio, telewizji słowo „Kościół” jest najczęściej używane do określenia hierarchii kościelnej – księży, biskupów, papieża.

X

+

317

Oczywiście jest to strona ludzka Kościoła, widzialna. Stronę niewi-dzialną dostrzec jest zdecydowanie trudniej, gdyż jest duchowa.

Dziś, kiedy mówi się ludziom o Kościele, sami często twierdzą, że nie rozumieją „tej instytucji”. Wiedzę na temat Kościoła zamy-kają tylko w ramach sensacji, problemów czy też skandali, o któ-rych słyszą. Często mają problem z wyrażaniem swoich własnych uczuć. Czy Kościół można kochać? Może warto przypomnieć sobie, że ja poprzez chrzest należę do Kościoła Chrystusowego i żyję w okre-ślonym środowisku swojej parafii, gdzie Kościół pomaga mi rozwijać wiarę i coraz bardziej stawać się odpowiedzialnym chrześcijaninem.

„Kościół jest równocześnie:– «społecznością wyposażoną w strukturę hierarchiczną i Mistycz-

nym Ciałem Chrystusa;– zgromadzeniem widzialnym i wspólnotą duchową;– Kościołem ziemskim i Kościołem obdarowanym już dobrami

niebieskimi».Te wymiary «tworzą jedną rzeczywistość złożoną, która zrasta się

z pierwiastka Boskiego i ludzkiego»” ( KKK 771).

Na początek warto uświadomić sobie jak wygląda struktu-ra Kościoła lokalnego, kto stanowi jej fundament i jakie instytucje kościelne istnieją w naszym środowisku.

„Przez Kościół partykularny, którym jest na pierwszym miejscu diecezja rozumie się wspólnotę wiernych chrześcijan w jedności wiary i sakramentów z ich biskupem wyświęconym w sukcesji apo-stolskiej. Kościoły partykularne są uformowane «na wzór Kościo-ła powszechnego; w nich istnieje i z nich składa się jeden i jedyny Kościół katolicki»” (KKK 833).

Biskup (gr. episcopus – strażnik) – nazwa przyjęta przez Kościół na oznaczenie przełożonych gmin chrześcijańskich, któ-rych zadaniem było strzeżenie i głoszenie nauki Apostołów, sprawo-wanie kultu oraz kierowanie życiem pierwszych chrześcijan. Wszyscy biskupi są następcami Apostołów. Obecnie rozróżniamy: biskupów diecezjalnych, stojących na czele Kościołów lokalnych, czyli diecezji, oraz biskupów tytularnych, wyznaczanych do pomocy biskupowi die-cezjalnemu, zwanych też biskupami pomocniczymi.

318

Katedra (gr. kathedra – krzesło, siedzenie) – w podstawowym znaczeniu to krzesło, a w zgromadzeniach chrześcijańskich krzesło biskupa diecezjalnego, z którego przemawiał do wiernych. Od X wie-ku katedrami zaczęto nazywać rezydialne kościoły biskupie. Katedra nazywana jest matka wszystkich kościołów diecezji.

Kuria Diecezjalna (łac. curare – troszczyć się) – to zespół osób i urzędów, zwanych referatami bądź wydziałami, pomocnych biskupo-wi w kierowaniu diecezją min.: urząd kanclerza, notariusza, ekonoma i sędziego kościelnego.

Dekanat – część diecezji obejmująca kilka lub kilkanaście para-fii. Podział diecezji na dekanaty (obowiązek ten należy do biskupa) ma na celu usprawnienie pracy duszpasterskiej. Na czele dekana-tu stoi jeden z księży pracujących w tymże dekanacie, przeważnie jeden z proboszczów. Nazywa się go dziekanem. Jego rolą jest nad-zór nad poszczególnymi parafiami oraz troska o dobro materialne i duchowe kapłanów pracujących w dekanacie.

Parafia (łac. parochia), probostwo – podstawowa jednostka orga-nizacyjna Kościoła katolickiego a przede wszystkim określona wspól-nota wiernych. Zwierzchnikiem parafii jest proboszcz, któremu mogą pomagać inni księża wikariusze, oraz kapelani czy rezydenci. Central-nym ośrodkiem życia parafii jest kościół parafialny.

Seminarium Duchowne (łac. semino – zasiewam, wydaję plon, owoc) – kościelna wspólnota naukowo-wychowawcza, przygotowują-ca kandydatów do kapłaństwa. Formacja trwa zwykle 6 lat. Składają się na nią studia filozoficzno-teologiczne, modlitwa i praca nad sobą oraz ćwiczenia z zakresu praktyki duszpasterskiej. Oprócz zdobywa-nia wiedzy seminarzyści maja upewnić się co do swojego powołania, uświadomić sobie jego treść i obowiązki z nim związane, oraz pogłę-bić swoją więź z Chrystusem.

Zgromadzenia zakonne, inaczej instytucje zakonne – to zatwier-dzone przez władzę kościelną zorganizowane wspólnoty mężczyzn i kobiet, którzy w odpowiedzi na Boże powołanie poświęcają się Mu całkowicie poprzez modlitwę, różne wyrzeczenia i służbę ludziom.

319

Sanktuarium (łac. sanctus – święty, sanctuarium – miejsce świę-te) – w znaczeniu szerszym oznacza miejsce sakralne, które dzięki nadzwyczajnemu objawieniu posiada szczególne znaczenie kultowe. Początkowo rozwijały się w miejscach historycznej obecności Chry-stusa w Ziemi Świętej, w okresie prześladowań Kościoła sanktuaria-mi stały się groby męczenników, potem świątynie posiadające groby lub relikwie Apostołów.

ROZWINIĘCIE

O roli i znaczeniu Kościoła lokalnego, odpowiedzialności bisku-pów, mówi Pismo Święte:

„Wy przeto jesteście Ciałem Chrystusa i poszczególnymi członka-mi. I tak ustanowił Bóg w Kościele najprzód apostołów, po wtóre pro-roków, po trzecie nauczycieli, a następnie tych, co mają dar czynienia cudów, wspierania pomocą, rządzenia oraz przemawiania rozmaity-mi językami. Czyż wszyscy są apostołami? Czy wszyscy prorokują? Czy wszyscy są nauczycielami? Czy wszyscy mają dar czynienia cudów? Czy wszyscy posiadają łaskę uzdrawiania? Czy wszyscy prze-mawiają językami? Czy wszyscy potrafią je tłumaczyć? Lecz wy sta-rajcie się o większe dary: a ja wam wskażę drogę jeszcze doskonalszą” (1Kor 12,27-31).

„Wiele znaków i cudów działo się przez ręce Apostołów wśród ludu. Trzymali się wszyscy razem w krużganku Salomona. A z obcych nikt nie miał odwagi dołączyć się do nich, lud zaś ich wychwalał. Coraz bardziej też rosła liczba mężczyzn i kobiet, przyjmujących wiarę w Pana” (Dz 5,12-14).

Wspólnota Kościoła, do której należymy, szczególnie Kościół lokal-ny, w którym żyjemy wraz z naszymi bliskimi, jest miejscem, w którym poprzez kapłanów działa i czyni cuda Jezus Chrystus.

&

320

Praca w grupach.Uczniowie analizują tekst homilii Benedykta XVI wygłoszonej w cza-

sie Światowych Dni Młodzieży w Madrycie 21 sierpnia 2011 r. Odpowia-dają na pytanie:

– W jaki sposób mogę świadczyć o Chrystusie angażując się w życie Kościoła lokalnego?

Grupa I„Drodzy młodzi, także dziś Chrystus zwraca się do was z tym

samym pytaniem, jakie zadał Apostołom: «A wy, za kogo Mnie uważa-cie?». Odpowiedzcie Mu wielkodusznie i śmiało, jak wypada sercom młodym, takie jak wasze. Powiedzcie Mu: «Jezu, wiem, że jesteś Synem Bożym, który dał swoje życie za mnie. Chcę iść za Tobą wiernie i dać się kierować Twoim słowem. Znasz i miłujesz mnie. Ufam Tobie i całe moje życie składam w Twoje ręce. Chcę, żebyś był siłą, która mnie pod-trzymuje, radością, która mnie nigdy nie opuszcza».

Odpowiadając na wyznanie Piotra, Jezus mówi o Kościele: «A Ja ci powiadam, ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój». Co to oznacza? Jezus buduje Kościół na skale wiary Pio-tra, który wyznaje boskość Chrystusa”.

– W jaki sposób mogę świadczyć o Chrystusie angażując się w życie kościoła lokalnego?

Grupa II„Tak, Kościół nie jest zwykłą ludzką instytucją, jak każda inna,

ale jest ściśle zjednoczony z Bogiem. Sam Chrystus odnosi się doń jako do «swojego» Kościoła. Nie można oddzielać Chrystusa od Kościoła, tak jak nie można oddzielać głowy od ciała (por. 1 Kor 12,12). Kościół nie żyje sam z siebie, ale z Pana. Jest On obecny w nim i daje mu życie, pokarm i siły”.


Grupa III„Drodzy młodzi, pozwólcie, że jako Następca Piotra zachęcę was

do umocnienia tej wiary, którą przekazali nam apostołowie, do umiesz-czenia Chrystusa, Syna Bożego, w centrum waszego życia. Pozwólcie

321

jednak również, abym przypomniał, że pójście za Jezusem w wierze oznacza kroczenie z Nim w komunii Kościoła. Za Jezusem nie moż-na pójść samemu. Temu, kto ulega pokusie, by pójść «na własną rękę» lub żyć wiarą według dominującej w społeczeństwie mentalności indywidualistycznej, grozi to, że nigdy nie spotka Jezusa Chrystusa, lub że skończy, idąc za fałszywym Jego obrazem”.


Grupa IV„Mieć wiarę oznacza opierać się na wierze twoich braci i że twoja

wiara służy w ten sam sposób jako wsparcie dla wiary innych. Pro-szę was, drodzy przyjaciele, abyście kochali Kościół, który zrodził was do wiary, który wam dopomógł w lepszym poznaniu Chrystusa, który pozwolił wam odkryć piękno Jego miłości. Fundamentalne zna-czenie dla wzrostu waszej przyjaźni z Chrystusem ma uznanie zna-czenia waszego radosnego włączenia się w życie parafii, wspólnot i ruchów, jak również udział w niedzielnej Eucharystii, częste korzy-stanie z sakramentu pojednania, troska o modlitwę oraz modlitwa i rozważanie Słowa Bożego”.


Grupa V„Z tej przyjaźni z Jezusem zrodzi się także bodziec prowadzą-

cy do dawania świadectwa wiary w najróżniejszych środowiskach, nawet tam, gdzie się ją odrzuca lub gdzie panuje obojętność. Nie moż-na spotkać Chrystusa i nie ukazywać Go innym. Nie zatrzymujcie więc Chrystusa dla siebie! Przekazujcie innym radość waszej wiary! Świat potrzebuje świadectwa waszej wiary, z pewnością potrzebuje Boga. Myślę, że wasza obecność tutaj, młodych przybyłych z pięciu konty-nentów, jest wspaniałym dowodem płodności polecenia Chrystusa skierowanego do Kościoła: „Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu!” (Mk 16,15). Także was dotyczy niezwykłe zadanie bycia uczniami i misjonarzami Chrystusa w innych ziemiach i krajach, gdzie jest mnóstwo młodych ludzi, którzy dążą do wyższych rzeczy, a dostrzegając w swych sercach możliwość wartości bardziej autentycznych, nie dają się uwieść fałszywym obietnicom stylu życia bez Boga”.

322


ZAKOŃCZENIE

Podczas wizyty w jednej z parafii w Rzymie (11 grudnia 2011 r.) Benedykt XVI powiedział do dzieci i młodzieży, że Kościół czeka na ich entuzjazm.

„Dzisiaj i jutro historii oraz przyszłość wiary powierzone są w szczególny sposób wam, młodym pokoleniom. Kościół wiele ocze-kuje po waszym entuzjazmie, waszej zdolności spoglądania naprzód, kierowania się ideałami i waszego pragnienia radykalności wyborów życiowych. (…) Pokonajcie ograniczenia indywidualizmu, zamknięcia w samych sobie, fascynacji relatywizmem” – wzywał.

Ojciec Święty pragnie, abyśmy kochali Kościół, który zrodził nas do wiary, który dopomaga w lepszym poznaniu Chrystusa i Jego miło-ści. Fundamentalne znaczenie dla wzrostu duchowego ma włączenie się w życie parafii, wspólnot i ruchów religijnych, jak również udział w niedzielnej Eucharystii, częste korzystanie z sakramentu pojedna-nia, troska o modlitwę oraz rozważanie słowa Bożego.

ZESZYT UCZNIA

Uczniowie zapisują wnioski z pracy w grupach.

PRACA DOMOWA

Pomódl się o rozwój duchowy wspólnoty Kościoła lokalnego.

MODLITWA

Módlmy się za Kościół lokalny, aby stawał się skutecznym narzę-dziem w wychowywaniu młodych do wzrastania w prawdziwej i ser-decznej przyjaźni z Panem, umacnianej poprzez modlitwę osobistą i liturgiczną.

J

X

?

H

323

42. MIEJSCE I ZADANIA ŚWIECKICH W PARAFII

Cel ogólnyPoznanie roli i zadań osób świeckich w parafii. Wezwanie do zaangażowania w życie parafii.


– podaje znaczenie słów: „parafia”, „osoba świecka”,– przytacza przykłady zaangażowania osób świeckich w parafiach,– wymienia, w jakich funkcjach Chrystusa mają udział świeccy,– wyjaśnia, na czym polega teologiczny wymiar zaangażowania świeckich

na rzecz parafii,– wskazuje na miejsce świeckich we wspólnocie parafialnej,– określa, w jaki sposób może wykorzystać swoje talenty na rzecz wspól-

noty parafialnej,– dowodzi potrzeby pracy ludzi świeckich w parafii.– ocenia swoje zaangażowanie w życie parafii,– wyraża wdzięczność Bogu za wspólnotę parafialną,– przyjmuje odpowiedzialność za zaangażowanie w życie parafii.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, wykład, praca

w grupach, autorefleksja.


Lumen Gentium; Jan Paweł II, Christifideles laici; Sobór Watykański II, Apo-stolicam actuositatem; Z. Iwański, Katecheza w szkole; M. Quiost, Modlitwa i czyn, Warszawa 1984.

324

MODLITWA

Śpiew: „Błogosław Panie”.

Ref. Błogosław, Panie nas na pracę i znojny trud, Wszak Tyś sam wybrał nas, by Cię poznał I wielbił świat – Alleluja.

Z radością wiernych sług, bierzemy jarzmo TwePoznawszy wolę Twą, idziemy pełnić ją.

WPROWADZENIE

Katecheta zadaje pytanie uczniom:

– Co rozumiemy pod pojęciem „parafia”?

Odpowiedzi uczniów mogą być zapisane na tablicy.

Katechizm Kościoła Katolickiego podaje:

„«Parafia jest określoną wspólnotą wiernych, utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą troskę paster-ską, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi» (KPK, kan. 515, §1). Jest ona miejscem, gdzie wszyscy wierni mogą się zgromadzić na niedzielną celebrację Eucharystii. Parafia wprowadza lud chrześcijański do uczestniczenia w życiu liturgicznym i gromadzi go podczas tej celebracji; głosi zbaw-czą naukę Chrystusa; praktykuje miłość Pana w dobrych i braterskich uczynkach” (KKK 2179).

Odczytanie wypowiedzi lubelskiej młodzieży licealnej w ramach przeprowadzanej ankiety na temat: „Twoje miejsce w parafii”.

Wypowiedzi uczestników:

– „nie można być statystą i odstać po prostu tych kilka minut i uważać się za katolików, mnie to nie wystarcza,

– chyba trzeba przełamać ten dotychczasowy stereotyp Pola-ka-katolika, który tylko słucha kazań nic poza tym nie robi, jakby

+

X

325

go w ogóle nie interesowało; dzisiaj młodzież potrzebuje bezpośred-nich kontaktów z duszpasterzem,

– jestem zadowolona, że mogę uczestniczyć w spotkaniach kon-wersatorium, że poruszamy tyle tematów i że mogę moje doświadcze-nia porównać z doświadczeniami moich rówieśników,

– nie wystarcza mi niedzielna Eucharystia, dlatego przycho-dzę na spotkania grupy misyjnej przy naszej parafii. To mi daje wewnętrzną radość, mogę poznać, że cały Kościół jest misyjny, że nawet nie wyjeżdżając na misje, mogę pomagać misjonarzom swoją modlitwą czy nawet małymi datkami materialnymi,

– jestem ministrantem i to jest moje miejsce w Kościele, do któ-rego przychodzę wiem, że może wielu moich kolegów z uśmiechem patrzy na mnie, jak jestem blisko ołtarza, ale ja uważam, że swojej wiary nie wolno się wstydzić i trzeba mieć odwagę, by może wła-śnie tak blisko jak ja stanąć przy ołtarzu. Nie jestem samochwałą, ale powinniśmy mieć odwagę wierzyć w Chrystusa”

– „mnie wystarcza dobrze przeżyta Eucharystia i świadomość, że właśnie tutaj spotykam Chrystusa”.

(Z. Iwański, Katecheza w szkole)

Z wypowiedzi zawartych w ankiecie wynika potrzeba kontaktów z duszpasterzem oraz różnych form pracy podejmowanej przez mło-dzież na terenie parafii.

ROZWINIĘCIE

Analiza tekstu na forum klasy.

Chrystus nauczając o Kościele posłużył się metaforą krzewu win-nego.

„Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który [go] uprawia. Każdą latorośl, która we Mnie nie przynosi owo-cu, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza, aby przynosiła owoc obfitszy. Wy już jesteście czyści dzięki słowu, które wypo-wiedziałem do was. Wytrwajcie we Mnie, a Ja [będę trwał] w was. Podobnie jak latorośl nie może przynosić owocu sama z siebie – jeśli nie trwa w winnym krzewie – tak samo i wy, jeżeli we Mnie trwać nie będziecie. Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami. Kto trwa

&

326

we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie możecie uczynić. Ten, kto we Mnie nie trwa, zostanie wyrzu-cony jak winna latorośl i uschnie. I zbiera się ją, i wrzuca do ognia, i płonie. Jeżeli we Mnie trwać będziecie, a słowa moje w was, poproście, o cokolwiek chcecie, a to wam się spełni. Ojciec mój przez to dozna chwały, że owoc obfity przyniesiecie i staniecie się moimi uczniami. Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Wytrwajcie w miłości mojej! Jeśli będziecie zachowywać moje przy-kazania, będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja zachowałem przy-kazania Ojca mego i trwam w Jego miłości. To wam powiedziałem, aby radość moja w was była i aby radość wasza była pełna” (J 15,1-11).

– Co Chrystus mówi o wzajemnej współzależności chrześcijan?

„Podobnie jak jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków, a wszystkie członki ciała, mimo iż są liczne, stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem. Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, [aby stanowić] jedno Ciało: czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscyśmy też zostali napojeni jednym Duchem. Ciało bowiem to nie jeden członek, lecz liczne [członki]. (...) Tak więc, gdy cierpi jeden członek, współcierpią wszystkie inne człon-ki; podobnie gdy jednemu członkowi okazywane jest poszanowanie, współweselą się wszystkie członki. Wy przeto jesteście Ciałem Chry-stusa i poszczególnymi członkami. I tak ustanowił Bóg w Kościele naj-przód apostołów, po wtóre proroków, po trzecie nauczycieli, a następ-nie tych, co mają dar czynienia cudów, wspierania pomocą, rządzenia oraz przemawiania rozmaitymi językami” (1Kor 12,12-14.26-28).

– Jakie zadania stawia Jezus przed swoimi uczniami?

„Wy jesteście solą dla ziemi. Lecz jeśli sól utraci swój smak, czymże ją posolić? Na nic się już nie przyda, chyba na wyrzucenie i podeptanie przez ludzi. Wy jesteście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się też światła i nie stawia pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciło wszystkim, którzy są w domu. Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5,13-16).

327

– Co to znaczy być „solą” i „światłem” dla świata?– Do kogo Jezus kieruje te słowa?– Kim są świeccy?

Świecki znaczy w języku polskim: „ten ze świata”. W językach zachodnich brak tego wyrażenia. Słowo „laik” pochodzi od greckiego laicos, które z kolei wywodzi się od słowa laos, czyli „lud”. „Laik” ozna-cza „jednego z ludu”.

„Pod nazwą świeckich rozumie się... wszystkich wiernych chrze-ścijan niebędących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego prawnie ustanowionego w Kościele, mianowicie wiernych chrześcijan, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako Lud Boży i uczynieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, proroc-kiego i królewskiego urzędu Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłannictwo w Kościele i w świecie” (KKK 897).

Ludzie świeccy:– nie są członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego,– zostali przez chrzest wcieleni w Chrystusa,– uczestniczą w kapłańskim, prorockim i królewskim urzędzie

Chrystusa,– sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłan-

nictwo w Kościele i w świecie.

Katecheta dzieli klasę na 8 grup.

Grupa I„Ponieważ świeccy, jak wszyscy wierni, wezwani są przez Boga

do apostolstwa na mocy chrztu i bierzmowania, dlatego mają obo-wiązek i prawo, indywidualnie lub zjednoczeni w stowarzysze-niach, starania się, by orędzie zbawienia zostało poznane i przyjęte przez wszystkich ludzi na całej ziemi. Obowiązek ten jest tym bardziej naglący tam, gdzie jedynie przez nich inni ludzie mogą usłyszeć Ewan-gelię i poznać Chrystusa. Ich działalność we wspólnotach eklezjalnych jest tak konieczna, że bez niej w większości przypadków apostolstwo pasterzy nie może być w pełni skuteczne” (KKK 900).

328

– Na mocy, których sakramentów chrześcijanin otrzymuje szcze-gólne posłannictwo w Kościele do bycia świadkiem Chrystusa?

– Podaj przykłady miejsc, gdzie świeccy mogą skuteczniej apo-stołować niż kapłani.

Grupa II„Świeccy prowadzą różnorodną działalność apostolską tak

w Kościele, jak i w świecie. W obydwu tych dziedzinach otwierają się różne pola pracy apostolskiej, spośród których pragniemy tu wymie-nić główniejsze. Są to: wspólnoty kościelne, rodzina, młodzież, środo-wisko społeczne, sprawy narodowe i międzynarodowe. Ponieważ zaś w naszych czasach kobiety biorą coraz żywszy udział w całym życiu społeczeństwa, dlatego jest sprawą wielkiej wagi większe ich uczest-nictwo także w różnych dziedzinach działalności apostolskiej Kościo-ła” (Sobór Watykański II, Apostolicam actuositatem, 9).

– Na jakie pola pracy świeckich w Kościele wskazuje Dekret?– Co Dekret mówi o roli kobiet w Kościele?

Grupa III„Ludzie świeccy zaś szczególnie powołani są do tego, aby czynić

obecnym i aktywnym Kościół w takich miejscach i w takich okolicz-nościach, gdzie jedynie przy ich pomocy stać się on może solą zie-mi. Tak oto każdy świecki na mocy samych darów, jakie otrzymał staje się świadkiem i zarazem żywym narzędziem posłannictwa samego Kościoła „według miary daru Chrystusowego (Ef 4,7).

Oprócz tego apostolatu, który jest zadaniem wszystkich w ogóle chrześcijan, ludzie świeccy mogą być także powoływani w różny spo-sób do bardziej bezpośredniej współpracy z apostolatem hierarchii, na wzór owych mężów i niewiast, co pomagali Pawłowi w głoszeniu Ewangelii wielce się trudząc w Panu (por. Flp 4,3, Rz 16,3 nn)” (Sobór Watykański II, Lumen Gentium, 33).

– Kim staje się osoba świecka na mocy darów otrzymanych poprzez sakramenty chrztu i bierzmowania?

– Podaj przykłady ścisłej współpracy świeckich z duszpasterza-mi.

329

Grupa IV„Świeccy winni nabierać coraz głębszego przekonania o tym,

jak bardzo istotne jest apostolskie zaangażowanie na terenie własnej parafii. (…) W aktualnych warunkach świeccy mogą i powinni czynić bardzo wiele dla rozwoju autentycznej, kościelnej jedności we wła-snych parafiach oraz dla rozbudzania misyjnego zapału w stosun-ku do niewierzących, jak i tych, którzy zachowując wiarę porzucają lub zaniedbują praktykę chrześcijańskiego życia” (Jan Paweł II, Chri-stifidelis laici, 27).

– Jaka jest rola świeckich w parafii?

Grupa V„Jako uczestnicy funkcji Chrystusa – Kapłana, Proroka i Kró-

la, mają świeccy swój czynny udział w życiu i działalności Kościo-ła. We wspólnotach kościelnych działalność ich jest do tego stopnia konieczna, że bez niej apostolstwo samych pasterzy nie może zwy-kle być w pełni skuteczne. Świeccy bowiem, ożywieni duchem praw-dziwie apostolskim, uzupełniają to, czego nie dostaje im braciom, i pokrzepiają ducha zarówno pasterzy, jak i reszty wiernego ludu (por. 1 Kor 16,17–18), na wzór owych mężów i niewiast, którzy wspo-magali Pawła w głoszeniu Ewangelii (por. Dz 18,18–26; Rz 16,3). (...)

Apostolstwo w środowisku społecznym, a mianowicie staranie się o kształtowanie w duchu chrześcijańskim sposobu myślenia i oby-czajów, praw oraz ustroju własnej społeczności, jest tak dalece zada-niem i obowiązkiem świeckich, że inni nigdy nie potrafią go należycie wypełnić. Na tym polu świeccy mogą apostołować między podobnymi sobie. Tutaj uzupełniają świadectwo życia świadectwem słowa. Tutaj w środowisku pracy czy zawodu, studiów czy miejsca zamieszkania, rozrywki czy spotkań towarzyskich mają odpowiedniejszą sposob-ność wspomagania braci” (Sobór Watykański II, Apostolicam actuosi-tatem, 10-13).

– Dlaczego działalność duszpasterska nie może być w pełni sku-teczna bez zaangażowania świeckich?

– Dlaczego działalność apostolska świeckich może być w niektó-rych środowiskach skuteczniejsza niż duszpasterza?

330

Grupa VI„Parafia dostarcza naocznego przykładu apostolstwa wspólnoto-

wego, gromadząc w jedno wszelkie występujące w jej obrębie różno-rakie właściwości ludzkie i wszczepiając je w powszechność Kościoła. Niech świeccy przyzwyczajają się działać w parafii w ścisłej jedności ze swoimi kapłanami, przedstawiać wspólnocie Kościoła problemy własne i świata oraz sprawy dotyczące zbawienia celem wspólnego ich omówienia i rozwiązania; współpracować w miarę sił we wszyst-kich poczynaniach apostolskich i misyjnych swojej kościelnej rodzi-ny. Niech będą zawsze uwrażliwieni na sprawy diecezji, której parafia jest jakby komórką, gotowi zawsze na wezwanie swego pasterza zaan-gażować własne siły w przedsięwzięcia diecezjalne” (Sobór Watykań-ski II, Apostolicam actuositatem, 10).

– Co świeccy mogą robić w swojej parafii?– Do czego zachęca Kościół osoby świeckie poza parafią?

Grupa VII„By zadośćuczynić potrzebom miast i okręgów wiejskich, niech

nie zacieśniają swej współpracy do granic parafii czy diecezji, ale niech usiłują rozszerzyć ją na tereny międzyparafialne, międzydiecezjalne, narodowe i międzynarodowe, tym bardziej że nasilający się ustawicz-nie ruch ludnościowy, wzrastająca współzależność ludzi i łatwość komunikacji nie pozwalają już, aby jakakolwiek część społeczności pozostawała w izolacji. W ten sposób niech troszczą się o potrzeby ludu Bożego rozsianego po całym świecie; przede wszystkim niech za własną sprawę uważają dzieła misyjne, służąc im pomocą material-ną lub nawet własną osobą. Jest to bowiem obowiązkiem i zaszczytem dla chrześcijan oddawać Bogu część dóbr, które od Niego otrzymują” (Sobór Watykański II, Apostolicam actuositatem, 10).

– Na jakie obszary pracy świeckich wskazuje Dekret?– Co Dekret mówi o zaangażowaniu misyjnym świeckich?

Grupa VIII„Olbrzymie pole do działalności apostolskiej otwiera się

na terenie narodowym i międzynarodowym, gdzie głównie świec-cy przekazują mądrość chrześcijańską. Kochając swój naród i peł-niąc rzetelnie powinności obywatelskie, winni katolicy poczuwać się

331

do obowiązku popierania prawdziwego dobra wspólnego; niech swoją opinią wywierają nacisk w tym kierunku, by władza świecka była sprawiedliwie wykonywana, a prawa odpowiadały wymogom prawa moralnego i wspólnego dobra. Katolicy biegli w sprawach publicznych, a przy tym utwierdzeni w wierze oraz nauce chrze-ścijańskiej, niech nie uchylają się od pełnienia funkcji publicznych, ponieważ sprawując je godnie, mogą przyczynić się do wspólnego dobra i zarazem torować drogę Ewangelii” (Sobór Watykański II, Apo-stolicam actuositatem, 14).

– Jaka może być rola świeckich na rzecz dobra wspólnego w pań-stwie?

– Do jakiej postawy wobec funkcji publicznych zachęca Dekret katolików świeckich?

Prezentacja pracy grup.

ZAKOŃCZENIE

Młodzi ciągle poszukują dróg realizacji miłości. Jedną z nich są wspólnoty młodzieżowe istniejące przy parafiach, gdzie odkrywają swoje powołanie, talenty, pogłębiają wiarę, budują więzi z Chrystu-sem i między sobą. Są to między innymi: ministranci, schola, Oaza, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży. Mogą też prowadzić strony internetowe parafii, pisać artykuły do gazetek parafialnych, tworzyć grupy modlitwy i wsparcia.

Odczytanie i krótka analiza świadectwa z podręcznika ucznia.

„Jeszcze przed Wielkanocą Świetlica Środowiskowa «Józef», dzia-łająca przy parafii św. Józefa w Skarżysku, obchodziła pierwszą rocz-nicę istnienia. Świetlica prowadzi działalność charytatywną; świad-czy pomoc materialną i psychospołeczną dzieciom z biednych rodzin. Pierwszy rok był okresem intensywnej pracy, czasem uczenia się prawdziwej tolerancji, pokonywania problemów. Nasi wychowanko-wie zżyli się, chętnie przychodzą na zajęcia; wiedzą, że mogą liczyć na wsparcie osoby dorosłej. W minionym roku uczestniczyli w licz-nych imprezach sportowych, integracyjnych, obejrzeli kilka przed-stawień zorganizowanych przez wolontariuszy. Organizowaliśmy też:

J

332

piesze wycieczki, spacery sprzątanie Grobu Nieznanego Żołnierza, imprezy z okazji Dnia Matki i Dnia Dziecka, spotkanie opłatkowe, mikołajki, kilkudniowe wycieczki itp. Cały ten rok można podsumo-wać słowami ks. Jana Twardowskiego: «Można trudzić się za Bóg zapłać i można kochać za Bóg zapłać»” („AVE”, nr 408 [2001], s. 8).

Pomyślmy:– W jaki sposób wykorzystuję swoje talenty w pomocy bliźnie-

mu?– Jak staram się angażować w życie parafii?

ZESZYT UCZNIA

Świecki znaczy w języku polskim: „ten ze świata”.„Laik” oznacza „jednego z ludu”.Ludzie świeccy:

– nie są członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego,– zostali przez chrzest wcieleni w Chrystusa,– uczestniczą w kapłańskim, prorockim i królewskim urzędzie

Chrystusa,– sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłan-

nictwo w Kościele i w świecie.

PRACA DOMOWA

Przygotuj pisemnie informacje na temat wybranej wspólnoty, gru-py, stowarzyszenia, ruchu, który działa przy Twojej parafii.

MODLITWA

„Modlitwa młodych”.

O Panie!Ty powierzyłeś w nasze dłonie budowanie świata i rozszerzanie

Kościoła.Ty zleciłeś nam głoszenie radosnej nowiny zbawienia,Ty chcesz, byśmy widzieli Ciebie w każdym człowieku,Także ubogim i cierpiącym.

?

H

X

333

Ty czekasz na naszą zdecydowaną odpowiedź i czyn.Twoje wezwanie jest zaproszeniem wielkim.Pójście za Twoim głosem bez oglądania się wstecz daje radość

i szczęście.Nasze pójście za Twoim głosem jest trudne, Panie.Pragniemy jednak prawdy i dobra.Niech każdy z nas na wskazanym przez Ciebie miejscu zapragnie

i faktycznie daje z miłością całego siebie ludziom, którzy są Twoim obrazem i Twoją własnością. Amen.

(M. Quiost, Modlitwa i czyn, Warszawa 1984, s. 396).

334

43. WSPÓLNOTY RELIGIJNE W KOŚCIELE

Cel ogólnyUkazanie różnych wspólnot działających w Kościele.Kształtowanie postawy zaangażowania we wspólnoty religijne Kościoła.


– podaje, czym jest Kościół jako „wspólnota wspólnot”,– wymienia różne wspólnoty religijne działające w Kościele,– wyjaśnia, jakie jest znaczenie wspólnot religijnych,– wskazuje na potrzebę zaangażowania się w życie wspólnoty całego Ko-

ścioła,– planuje zaangażować się we wspólnoty religijne Kościoła,– ocenia, jak troszczy się o swój rozwój duchowy,– proponuje, co może zrobić, aby Kościół stawał się widzialnym znakiem

miłości Boga,– określa, w jaki sposób angażuje się w dzieło ewangelizacji,– przyjmuje odpowiedzialność za wspólnotę Kościoła.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, praca w

grupach, metoda skojarzeń, gra sytuacyjna, autorefleksja.


Gaudium et spes; Jan Paweł II, Christifideles laici; A. Vergara, Radość bycia człowiekiem, Kraków 2002; karty pracy.

335

MODLITWA

Wierzę w możliwość trwania wielkiej rodziny człowieczej,Którą Chrystus ukochał;W wymianę wszystkich dóbr ducha,W uścisku przyjaznych dłoni.Wierzę we mnie samegoI w ową zdolność, której sam Bóg mi udzielił:Przeżywania najwyższej radości,Jaką jest dawać wszystko, dawać nawet siebie.

(A.J. Bevilacqua, w: A. Vergara, Radość bycia człowiekiem, Kraków 2002, s. 20)

WPROWADZENIE

Podczas ostatniego spotkania wiele mówiliśmy o roli i zadaniach katolików świeckich w parafii. Jan Paweł II w wielu homiliach zwró-cił uwagę świata i nas wszystkich na szczególny owoc Soboru Waty-kańskiego II, jakim są wspólnoty religijne. Istnieją one obok zakonów i instytutów świeckich. Wspólnoty te skupiają przede wszystkim ludzi świeckich żyjących w małżeństwie lub samotnie i pracujących w różnych zawodach. Ideał odnowy świata w Chrystusie wyrasta z tego podstawowego zaangażowania będącego konsekwencją chrztu świętego.

Odczytanie i analiza tekstów biblijnych.

„Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, [aby stanowić] jedno Ciało” (1Kor 12,13a).

„Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie możecie uczynić” (J 15,5).

„Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch dla [wspólnego] dobra” (1Kor 12,4-7).

X

+

336

– Jaka jest rola świeckich w Kościele?

Jezus Chrystus ukazuje nam bogactwo Kościoła, w którym jest miejsce dla każdego, a wielość charyzmatów i posługiwania pozwala na coraz pełniejszą realizację misji Kościoła w świecie.

ROZWINIĘCIE

Praca w grupach.Klasę dzielimy na cztery grupy. Uczniowie otrzymują karty pracy

i analizują wybrane teksty źródłowe.Czas pracy 5 minut.

Grupa I„Ponieważ świeccy, jak wszyscy wierni, wezwani są przez Boga

do apostolstwa na mocy chrztu i bierzmowania, dlatego mają obo-wiązek i prawo, indywidualnie lub zjednoczeni w stowarzysze-niach, starania się, by orędzie zbawienia zostało poznane i przyjęte przez wszystkich ludzi na całej ziemi. Obowiązek ten jest tym bar-dziej naglący tam, gdzie jedynie przez nich inni ludzie mogą usły-szeć Ewangelię i poznać Chrystusa. Ich działalność we wspól-notach eklezjalnych jest tak konieczna, że bez niej w większości przypadków apostolstwo pasterzy nie może być w pełni skuteczne” (KKK 900).

– Jaki obowiązek mają świeccy na mocy sakramentu chrztu i bierzmowania?

Grupa II„Wspólnota składa się z ludzi, którzy zespoleni w Chrystusie

prowadzeni są przez Ducha Świętego w swym pielgrzymowaniu do Królestwa Ojca, i przyjęli orędzie zbawienia, aby przedstawić je wszystkim. Z tego powodu czuje się ona naprawdę ściśle złączona z rodzajem ludzkim i jego historią” (Sobór Watykański II, Gaudium et spes, 1).

– Kto umacnia działalność wspólnot chrześcijańskich?

&

337

Grupa III„Ażeby wszystkie (...) parafie mogły stanowić prawdziwie chrze-

ścijańskie wspólnoty, władze lokalne powinny zadbać: (...) o tworze-nie niewielkich podstawowych wspólnot kościelnych, zwanych tak-że wspólnotami żywymi, w których wierni mogą przekazywać sobie nawzajem Słowo Boże oraz służyć innym i praktykować miłość. Wspólnoty te są prawdziwym wyrazem kościelnej komunii i ośrod-kami ewangelizacji, działającymi w łączności ze swoimi pasterzami” (Jan Paweł II, Christifideles laici, 26).

– Jakie znaczenie ma tworzenie wspólnot lokalnych?

Grupa IV„W czasach najnowszych zjawisko zrzeszania się katolików świec-

kich ożywiło się i przybrało charakter szczególnie zróżnicowany (...). Istotnie, «obok zrzeszeń tradycyjnych, a niekiedy wprost z ich korzeni wyrosły nowe ruchy i stowarzyszenia, o specyficznym charakterze i celach: wielkie jest bowiem bogactwo i wielorakie zasoby, który-mi Duch Święty ożywia Kościół (...)». Istnieje wszelako wśród nich powszechna i głęboka zbieżność celu, który je ożywia, a którym jest odpowiedzialne uczestnictwo w misji Kościoła głoszącego Ewan-gelię Chrystusa jako źródło ludzkiej nadziei i odnowy społecznej” (Jan Paweł II, Christifideles laici, 29).

– Jaki jest cel wspólnot istniejących w Kościele?

Po zakończeniu pracy katecheta wspólnie z uczniami wydobywa najistotniejsze treści i krótko podsumowuje wypowiedzi uczniów.

W chwili ciszy podziękujmy Bogu za dar mocy Ducha Święte-go, dzięki któremu Kościół odnawia się wewnętrznie i promieniuje na cały świat.

338

ZAKOŃCZENIE

Wybrani uczniowie prezentują pracę domową z katechezy nr 42 na temat wspólnot, ruchów i stowarzyszeń religijnych.

– Ruch Światło Życie „Oaza”,– Neokatechumenat,– Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży,– Odnowa w Duchu Świętym,– Akcja Katolicka,– Parafialny „Caritas”,– Ruch Rodzin Nazaretańskich,– Ruch Czystych Serc.

Rozmowa na temat wspólnot religijnych. Podczas rozmowy zwraca-my uwagę na charakterystyczne cechy danej wspólnoty.

– W jaki sposób możemy poprzez uczestnictwo we wspólnocie odnawiać siebie i wzbogacić Kościół?

– Czym są wspólnoty religijne w Kościele?

Pomyślmy:– Jak troszczę się o swój rozwój duchowy?– Co robię, aby Kościół stawał się widzialnym znakiem miłości

Boga?– W jaki sposób angażuję się w dzieło ewangelizacji?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią nazwy wspólnot, ruchów, stowarzyszeń religijnych.

PRACA DOMOWA

Pomódl się o rozwój wspólnot religijnych w Kościele.

MODLITWA


?

H

X

J

339

44. MISJE W KOŚCIELE

Cel ogólnyUkazanie znaczenia misji w Kościele.Kształtowanie postawy zaangażowania w działalność misyjną Kościoła.


– podaje znaczenie nakazu misyjnego Chrystusa,– objaśnia cele misyjne Kościoła,– używa poprawnie terminu „misje w Kościele”, „misja Kościoła”, „nowa

ewangelizacja”,– wskazuje na związek misji Kościoła z Ewangelią,– uzasadnia osobiste zaangażowanie w rozwój misji w Kościele,– określa, w jaki sposób pomaga misjonarzom,– analizuje rolę misji parafialnych,– ocenia, jak swoim życiem głosi Ewangelię, – podejmuje modlitwę w intencji misji, – przyjmuje odpowiedzialność za misje w Kościele i osobiste zaangażowa-

nie się w działalność misyjną.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, wywiad,

autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, przemówienie Jana Pawła II na Światowy Dzień Misyjny

1999 r.; Słownik pojęć historycznych i biblijnych, karty pracy, listy misjonarzy, statystyki misyjne; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozwa-żania dla studentów, Warszawa 1987; „Misyjne drogi” 6, R. 2005.

MODLITWA

Panie JezuKtóry powołujesz tego, kogo zechcesz,wezwij wielu z nas do pracy dla Ciebie, do pracy z Tobą.Ty, który swoim słowem oświeciłeś tych, których powołałeś,

X

340

oświeć nas darem wiary w Ciebie.Ty, który wsparłeś powołanych w trudnościach,pomóż przezwyciężyći nasze trudności młodzieży współczesnej.A jeżeli powołujesz kogoś z nas,aby poświęcić go w całości sobieniech od samego początku Twoja miłośćrozpali to powołaniei pozwoli mu wzrastać aż do końca.I tak niech się stanie!

(Jan Paweł II, w: Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, J. Jachimczak, Warszawa 1987, s. 100)

WPROWADZENIE

Ostatni tydzień października ogłoszony jest w Kościele jako Świa-towy Tydzień Misyjny. Ojciec Święty Jan Paweł II na każdy Światowy Dzień Misyjny (niedziela rozpoczynająca tydzień misyjny) kierował specjalne orędzie do całego Kościoła.

Na początku tej katechezy należy wskazać trzy pojęcia:a) misja Kościoła to duszpasterstwo wśród wierzących w Chry-

stusa;b) misje to ewangelizacja wśród tych, którzy jeszcze nie wierzą

w Chrystusa;c) nowa ewangelizacja to niesienie Chrystusa tym, którzy

już nie wierzą lub ich wiara jest słaba, płytka.

ROZWINIĘCIE

Analiza tekstów źródłowych.

Tekst I– Czym są misje Kościoła i jakie rodzaje misji wyróżniamy?„Ponieważ Kościół partykularny powinien jak najdoskonalej

odzwierciedlać Kościół powszechny, ma on sobie dobrze uświadomić fakt, że jest posłany również do tych, którzy w Chrystusa nie wierzą, a żyją razem z nim na tym samym terytorium, aby przez świadectwo

+

&

341

życia poszczególnych wiernych i całej wspólnoty stać się znakiem ukazującym im Chrystusa. Poza tym konieczna jest posługa słowa, aby Ewangelia dotarła do wszystkich” (Sobór Watykański II, Ad gentes divinitus, 20).

Tekst II– Dlaczego Kościół ma być misyjny?

„Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: «Dana Mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przyka-załem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata»” (Mt 28,18-20).

„I rzekł do nich: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszel-kiemu stworzeniu! Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony»” (Mk 16,15-16).

„Po rozmowie z nimi Pan Jezus został wzięty do nieba i zasiadł po prawicy Boga. Oni zaś poszli i głosili Ewangelię wszędzie, a Pan współdziałał z nimi i potwierdzał naukę znakami, które jej towarzy-szyły” (Mk 16,19–20).

„Wtedy oświecił ich umysły, aby rozumieli Pisma, i rzekł do nich: «Tak jest napisane: Mesjasz będzie cierpiał i trzeciego dnia zmar-twychwstanie; w imię Jego głoszone będzie nawrócenie i odpusz-czenie grzechów wszystkim narodom, począwszy od Jerozolimy. Wy jesteście świadkami tego. Oto Ja ześlę na was obietnicę mojego Ojca. Wy zaś pozostańcie w mieście, aż będziecie przyobleczeni mocą z wysoka». Potem wyprowadził ich ku Betanii i podniósłszy ręce bło-gosławił ich. A kiedy ich błogosławił, rozstał się z nimi i został uniesio-ny do nieba” (Łk 24,46-50).

Tekst III– Jakie przesłanie zawarte jest we fragmencie Dziejów Apostol-

skich?

„Pierwszą Księgę napisałem, Teofilu, o wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku aż do dnia, w którym udzielił przez Ducha Świętego poleceń Apostołom, których sobie wybrał, a potem został

342

wzięty do nieba. Im też po swojej męce dał wiele dowodów, że żyje: ukazywał się im przez czterdzieści dni i mówił o królestwie Bożym. A podczas wspólnego posiłku kazał im nie odchodzić z Jerozolimy, ale oczekiwać obietnicy Ojca:

«Słyszeliście o niej ode Mnie – [mówił] – Jan chrzcił wodą, ale wy wkrótce zostaniecie ochrzczeni Duchem Świętym». Zapytywali Go zebrani: «Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraela?». Odpowiedział im: «Nie wasza to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą, ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi»” (Dz 1,1-8).

Tekst IV– Jaka jest rola Dnia Misyjnego?

„Kościół świadomy jest, że został powołany do głoszenia ludziom w każdym czasie i w każdym miejscu miłości jedynego Ojca, który w Jezusie Chrystusie chce zgromadzić swoje rozproszone dzie-ci”. „Dzień Misyjny daje każdemu sposobność do lepszego ukazania wspólnego powołania misyjnego, które przynagla uczniów Chrystusa, by stawali się apostołami Jego Ewangelii pojednania i pokoju. Misja zbawienia jest powszechna: dla każdego człowieka. Jest ona zada-niem całego Ludu Bożego, wszystkich wiernych. Misyjność powinna w ten sposób stać się pasją każdego chrześcijanina” (Jan Paweł II, Światowy Dzień Misyjny, 1999 r.).

ZAKOŃCZENIE

Posłannictwo głoszenia Ewangelii dotyczy każdego chrześcija-nina, chociaż przejawia się w różny sposób w zależności od danego powołania.

Informacje na temat misji i Dzieła Ad gentes są na stronach: www.misje.pl; www.adopcjaserca.pl; www.czadowapara.pl.

Obecnie w krajach misyjnych na świecie pracuje 2081 misjona-rzy z Polski, w tym 48 osób świeckich. Najwięcej, bo 918 misjonarzy znajduje się w Afryce. Papież Jan Paweł II poświęcił problemom misji encyklikę Redemptoris missio wydaną w 1990 roku.

J

343

Praca metodą wywiadu.Katecheta przedstawia się jako reporter lokalnej gazety, która

chce zebrać informacje na temat reakcji naszej miejscowości na list misjonarza z Kamerunu. Uczniowie zostają osadzeni w konkretnych rolach odpowiednich grup:

a) Rada Miasta z prezydentem,b) trener z drużyną piłkarską,c) kobiety sprzedające na targu,d) dzieci w przedszkolu,e) młodzież z naszej szkoły (mogą też być inne).

Następuje odczytanie listu.

„MISJE WOŁAJĄ O POMOC!! POMOC AFRYKAŃSKIM DZIECIOM!Od kilku lat jestem proboszczem Kamerunu Wom – Yanda. Jest

to nowo utworzona parafia w afrykańskiej dżungli, gdzie – jak do tej pory – nie dotarła jeszcze cywilizacja, tak więc nie ma prą-du elektrycznego, telewizji czy też dróg... Ludzie z plemienia Ewondo zajmują się głównie uprawą kakao, co daje przeciętnej rodzinie około 100 USD rocznie. Nie jest to wiele w sytuacji, kiedy za lekarstwa czy też za szkołę trzeba zapłacić. Wierni z mojej para-fii – pomimo swej biedy – są bardzo radośni i życzliwi. Przy pomocy własnych środków zbudowali gliniany kościółek, szkołę podstawo-wą, do której uczęszczają dzieci z pobliskich wiosek. Niestety, wiele dzieci nie może chodzić do szkoły, gdyż rodzice nie mają pieniędzy. Jako misjonarz pracujący w Kamerunie pragnę zwrócić się do wszyst-kich, którzy mają dobre serca o modlitwę i o pomoc materialną.

Formy pomocy dla najbardziej potrzebujących:1. Opłacenie dziecku jednego roku szkoły podstawowej – 80 zł.2. Opłacenie dziecku całej szkoły podstawowej – 480 zł (nauka

trwa 6 lat).3. Jednorazowa pomoc w wysokości 400 zł. Dla: rodzin wielodziet-

nych, osób chorych, których nie stać na leczenie, młodzieży czy też osób starszych, opuszczonych, samotnych, którzy nie mają żadnych źródeł dochodów.

Proszę też o list z podaniem adresu.WASZĄ POMOC OTRZYMAJĄ KONKRETNI LUDZIE!!! Dlatego myślę, że oni sami napiszą do Was, dziękując za dobre

344

serce. Wraz z moimi parafianami będę się modlił, aby Bóg w szczegól-ny sposób Wam błogosławił. Ks. Andrzej Jędrzejak”.

Po przeczytaniu listu pytamy, jak oni, przedstawiciele pewnych grup społeczeństwa zaangażują się w pomoc misjom? (odpowiedzi można zapisać).

Podsumowaniem będzie zachęta do złożenia ofiary na rzecz potrze-bujących.

Pomyślmy:– Jak swoim życiem głoszę Ewangelię?– Jaki jest mój udział w misjach parafialnych?– Jak często modlę się w intencji misji?– W jaki sposób pomagam misjonarzom?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią wnioski wypracowane podczas analizy tekstów.

PRACA DOMOWA

Podaj krótką informację o działalności zgromadzenia misyjnego.

MODLITWA

Jezu! Dzisiaj tylu szuka Cięszlachetnym i spragnionym sercem,nie znając Twego imienia ni twarzy!Wyjdź im naprzeciw.Niech w ich życiu rozpocznie sięwielka historia przyjaźni z TobąTym zaś, którzy nie potrafią pragnąć i szukać czegoś więcej daj nowe ludzkie serce, aby również mogli Cię spotkać.

(„Misyjne drogi” 6, R. 2005, s. 49)

X

?

H

345

V. GDY SIĘ MODLICIE

45. ŚWIADECTWO ŻYCIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO

Cel ogólnyUkazanie znaczenia świadectwa chrześcijańskiego.Wezwanie do dawania świadectwa w codziennym życiu.


– podaje znaczenie słowa: „świadectwo”,– wymienia cechy prawdziwego świadka Chrystusa,– objaśnia, na czym polega powszechne powołanie do dawania świadectwa

wiary,– wskazuje na aktualne możliwości realizacji tego świadectwa,– uzasadnia potrzebę troski o rozwój wiary, by coraz pełniej świadczyć

o Bogu,– określa, co może pomóc w rozwoju wiary i dochowaniu wierności Bogu,– dowodzi potrzeby dawania świadectwa wiary,– proponuje, w jaki sposób może w swoim środowisku dawać świadectwo

wiary, – podejmuje modlitwę o właściwe dawania świadectwa wiary w codzien-

nym życiu,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za realizację swojego powołania

chrześcijańskiego i dawania świadectwa wiary w codziennym życiu.


metaplan, praca w grupach, autorefleksja.

346


Apostolicam actuositatem; homilie Jana Pawła II; plansza z fragmentem homilii Jana Pawła II, Żywiec, 22 maja 1995 r.; karty pracy; J. Jachimczak, Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, Warszawa 1987.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Papież Jan Paweł II, wynosząc na ołtarze wielu świętych i błogo-sławionych, podkreślał, że wielkość tych ludzi polegała na dochowy-waniu wierności Bogu w codzienności życia. Z faktu przyjęcia wiary i przynależności od chwili chrztu do wspólnoty Kościoła wynikają pewne konsekwencje i zobowiązania. Jan Paweł II przypomina:

„Chrześcijanin jest powołany do tego, ażeby dawać świadectwo o Chrystusie... W ten sposób buduje się Kościół” (Jan Paweł II, Żywiec, 22 maja 1995 r.).

Umieszczenie na tablicy planszy z fragmentem homilii Papieża.

„Chrześcijanin jest powołany do tego, ażeby dawać świadectwo o Chrystusie...

W ten sposób buduje się Kościół” (Jan Paweł II, Żywiec, 22 maja 1995 r.).

Spotkanie z Bogiem na płaszczyźnie wiary jest dla człowieka wezwaniem do przyjęcia i realizacji poznanej prawdy. Na dzisiej-szej katechezie zastanowimy się, dlaczego potrzebne jest świadec-two wiary i co to znaczy świadczyć swoim życiem o przynależności do Chrystusa. Dlaczego Ojciec Święty zachęca nas do bycia świętymi.


X

+

347

„Moje lata chłopięce i młodzieńcze łączą się przede wszystkim z postacią ojca, którego życie duchowe po stracie żony i starsze-go syna niezwykle się pogłębiło. Patrzyłem z bliska na jego życie, widziałem jak umiał od siebie wymagać, widziałem, jak klękał do modlitwy. To było najważniejsze w tych latach, które tak wiele zna-czą w okresie dojrzewania młodego człowieka. Ojciec, który umiał sam od siebie wymagać, w pewnym sensie nie musiał już wymagać od syna. Patrząc na niego, nauczyłem się, że trzeba samemu sobie stawiać wymagania i przykładać się do spełniania własnych obowiąz-ków” (A. Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II, Watykan 1982, s. 15).

– Jakie znaczenie ma dawanie świadectwa wiary w codziennym życiu?

ROZWINIĘCIE

Ojciec Święty Jan Paweł II mówił, że dzisiejszemu światu potrzeb-ni są przede wszystkim świadkowie wiary – głębokiej, wytrwałej i autentycznej, niecofającej się przed trudnościami. Do świadectwa takiej wiary zachęca nas Chrystus.

Odczytanie fragmentów Pisma Świętego.

„Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5,16).

„Do każdego więc, który się przyzna do Mnie przed ludźmi, przy-znam się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie. Lecz kto się Mnie zaprze przed ludźmi, tego zaprę się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie” (Mt 10,32-33).

– Do czego wzywa Chrystus w przytoczonych tekstach biblijnych?

Dawać świadectwo przynależności do Boga, to wpatrywać się w Osobę Jezusa Chrystusa, który całym życiem świadczył, że posłał Go Ojciec.

Odczytanie fragmentu Pisma Świętego.

&

348

„Ja mam świadectwo większe od Janowego. Są to dzieła, które Ojciec dał Mi do wykonania; dzieła, które czynię, świadczą o Mnie, że Ojciec Mnie posłał” (J 5,36).

Świadectwo wiary jawi się jako powszechne powołanie każ-dego wierzącego. Szczególną rolę w apostolstwie wiary spełniają świeccy. Oni to w różnych środowiskach, w codzienności życia mogą swoją chrześcijańską postawą głosić Ewangelię. Potwierdzają to dokumenty Kościoła.

„Świeccy wypełniają swoją misję prorocką również przez ewan-gelizację, «to znaczy głoszenie Chrystusa... zarówno świadec-twem życia, jak i słowem». W przypadku świeckich «ta ewange-lizacja... nabiera swoistego charakteru i szczególnej skuteczności przez to, że dokonuje się w zwykłych warunkach właściwych światu»” (KKK 905).

„Niezliczone okazje nadarzają się świeckim do uprawiania apo-stolstwa w zakresie szerzenia Ewangelii i uświęcania. Sam przykład chrześcijańskiego życia i dobre uczynki spełniane w duchu nadprzy-rodzonym mają już siłę pociągania ludzi do wiary i do Boga” (Sobór Watykański II, Apostolicam actuositatem, 6).

Wiemy już, jakie zadania stoją przed wierzącymi. Zastanówmy się teraz, jak te zadania realizujemy.

Praca w grupachPodział klasy na 4-5 grup. Grupy otrzymują szary papier z wypisa-

nymi pytaniami i tematem pracy. Czas pracy 10 minut.

ŚWIADECTWO ŻYCIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO

Jak jest? Jak być powinno?

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?

Co zrobić, żeby było lepiej?(Wnioski)

Po upływie ustalonego czasu poszczególne grupy relacjonują swoje przemyślenia.

349

W tych samych grupach uczniowie zapoznają się z fragmentami homilii papieskich i uzupełniają swoje wypowiedzi, zapisując wiodącą myśl nauczania papieskiego.

Grupa I„Otóż nie można być świadkiem Boga, jeśli się do Niego nie należy

całym sercem. To przede wszystkim starajcie się naśladować w Jezu-sie Chrystusie: Jego całkowite oddanie Ojcu. (...)

Naśladujcie zatem samego Chrystusa w Jego absolutnym wsłu-chaniu się w wolę Ojca: «Nie szukam własnej woli – mówi Jezus o sobie – lecz woli Tego, który Mnie posłał» (J 5,30). Naśladujcie Jezusa w Jego modlitwie podczas długich godzin spędzanych sam na sam przed obliczem Ojca (por. Mt 14,23; Łk 6,12; 11,1). Naśladuj-cie Jego całkowite oddanie Ojcu nawet w nocy Ogrójca (por. Mt 26,39) i w godzinie Kalwarii (por. Łk 23,46)” (Jan Paweł II, Kielce, 3 czerwca 1991 r.).

Grupa II„Bracia i siostry, w naszych czasach, gdy nie potrzeba już świa-

dectwa krwi, tym bardziej czytelne musi być świadectwo codzien-nego życia. O Bogu winno się świadczyć słowem i czynem, wszędzie, w każdym środowisku: w rodzinie, w zakładach pracy, w urzędach, w szkołach, w biurach. W miejscach, gdzie człowiek się trudzi i gdzie odpoczywa. Winniśmy wyznawać Boga przez gorliwe uczestnicze-nie w życiu Kościoła; przez troskę o słabych i cierpiących, a także poprzez podejmowanie odpowiedzialności za sprawy publiczne, w duchu troski o przyszłość narodu budowaną na prawdzie Ewange-lii. Taka postawa wymaga dojrzałej wiary, osobistego zaangażowania” (Jan Paweł II, Gorzów Wielkopolski, 2 czerwca 1997 r.).

Grupa III„Zadania, jakie Pan Bóg stawia przed nami, są na miarę każdego

z nas. Nie przekraczają naszych możliwości. Bóg przychodzi na pomoc w chwilach naszej słabości. On jeden zna ją naprawdę. Zna ją lepiej niż my sami, a przecież nas nie odtrąca. Przeciwnie, w swej miłosier-nej miłości pochyla się nad człowiekiem, by go umacniać. To umoc-nienie człowiek otrzymuje przez żywy kontakt z Bogiem. Wypada na ten aspekt naszego życia zwrócić szczególną uwagę. Wśród zwy-kłych ludzkich zajęć nie możemy zatracać łączności z Chrystusem.

350

Potrzebne są nam szczególne momenty przeznaczone wyłącznie na modlitwę. Modlitwa jest niezbędna w życiu osobistym i w apo-stolacie. Nie może być autentycznego świadectwa chrześcijańskiego bez modlitwy. Ona jest źródłem natchnienia, energii, odwagi w obliczu trudności i przeszkód; jest źródłem wytrwałości i mocy podejmowa-nia inicjatywy” (Jan Paweł II, Gorzów Wielkopolski, 2 czerwca 1997 r.).

Grupa IV„To właśnie męczennicy, a wraz z nimi wszyscy święci Kościo-

ła, dzięki wymownemu i porywającemu przykładowi życia, budują zmysł moralny. Poprzez swoje świadectwo dobru stają się wyrzutem dla tych wszystkich, którzy łamią prawo” (por. Veritatis splendor, 93). Patrząc na przykład męczenników, nie bójcie się dawać świadectwa. Nie lękajcie się świętości. Starajcie się odważnie dążyć do pełnej mia-ry człowieczeństwa. Wymagajcie od siebie, choćby inni nawet od was nie wymagali!” (Jan Paweł II, Gorzów Wielkopolski, 2 czerwca 1997 r.).

Grupa V„Ta moc potrzebna jest, by żyć na co dzień odważnie, także

w sytuacji obiektywnie trudnej, aby dochować wierności sumieniu w studiach, w pracy zawodowej, by nie ulec modnemu dziś konfor-mizmowi, by nie milczeć, gdy drugiemu dzieje się krzywda, ale mieć odwagę wyrażenia słusznego sprzeciwu i podjęcia obrony. «Więcej być». Dzisiejsze «więcej być» młodego człowieka to odwaga trwania pełnego inicjatywy – nie możecie z tego zrezygnować, od tego zależy przyszłość każdego i wszystkich – trwania pulsującego świadectwa wiary i nadziei. «Więcej być» to na pewno nie ucieczka od trudnej sytuacji.

Ta moc napełni twoje serce tym życiodajnym napojem. Ta moc potrzebna jest, by żyć autentycznym życiem wiary, życiem sakramen-talnym, które odnawia się zwłaszcza w sakramencie pokuty i wyraża się przez Eucharystię.

Ta moc potrzebna jest, by apostołować w swoim otoczeniu radością i nadzieją mimo wszystko, by dawać siebie innym w pra-cy, w rodzinie, w szkole czy na uczelni, we wspólnocie parafialnej, w środowisku i wszędzie – na miarę swoich możliwości” (Jan Paweł II, Gdańsk, 12 czerwca 1987 r.).

351

Świadectwo życia chrześcijańskiego realizuje się przez:– naśladowanie Chrystusa w Jego posłuszeństwie woli Ojca,– świadczenie o Bogu słowem i czynem w każdym środowisku,– gorliwe uczestnictwo w życiu Kościoła,– troskę o słabych i cierpiących,– podejmowanie odpowiedzialności za sprawy publiczne,– życie sakramentalne i modlitwę,– dążenie do pełni człowieczeństwa przez stawianie sobie

wymagań,– wierność prawemu sumieniu, odwagę w głoszeniu prawdy,

twórczym działaniu w służbie bliźniemu.

ZAKOŃCZENIE

Chrystusowe prawo miłości powinno być dla chrześcijan mocą do czynienia wszelkiego dobra. Miłość ta nie wyraża się tylko w pomocy dla biednych – „caritas”, lecz także w szacunku dla „braci najmniejszych”, w gościnności, przebaczaniu, w modlitwie, we wspól-nocie, która się karmi Ciałem i Krwią Chrystusa, życzliwości i gotowo-ści do poświęceń.

Pomyślmy:– W jaki sposób mogę w swoim środowisku dawać świadectwo

wiary?– Co może pomóc mi w rozwoju wiary i dochowaniu wierności

Bogu?

W chwili osobistej modlitwy niech każdy powierzy Bogu własną dro-gę realizacji Bożego wezwania do dawania świadectwa.

ZESZYT UCZNIA

Zapis wniosków wypracowanych przez poszczególne grupy.

PRACA DOMOWA

Opisz osobę, którą można nazwać świadkiem wiary.

J

?

H

352

MODLITWA

„Modlitwa św. Franciszka z Asyżu”.

Panie, uczyń z nas narzędzia Twego pokoju,Abyśmy siali miłość tam, gdzie panuje nienawiść,Wybaczenie tam, gdzie panuje krzywda,Jedność tam, gdzie panuje zwątpienie,Nadzieję tam, gdzie panuje rozpacz,Światło tam, gdzie panuje mrok,Radość tam, gdzie panuje smutek.Spraw, abyśmy mogli nie tyleszukać pociechy, co pociechę dawać,nie tyle szukać zrozumienia, co rozumieć,nie tyle szukać miłości, co kochać.Albowiem dając – otrzymujemy,Wybaczając – zyskujemy przebaczenie,A umierając – rodzimy się do życia wiecznego.

(św. Franciszek z Asyżu, w: Modlę się do Ciebie Panie. Modlitwy i rozważania dla studentów, J. Jachimczak, Warszawa 1987, s. 69)

X

353

46. MODLITWA ARCYKAPŁAŃSKA JEZUSA CHRYSTUSA

Cel ogólnyUkazanie Jezusa jako Arcykapłana, który całkowicie powierza się Ojcu

i wypełnia Jego wolę.Kształtowanie postawy ufności wobec Boga, Jego planów przez modli-

twę zawierzenia.


– definiuje, czym jest Modlitwa Arcykapłańska,– streszcza rozmowę Jezusa z Ojcem,– charakteryzuje Modlitwę Arcykapłańską jako wzór modlitwy dla chrze-

ścijanina,– uzasadnia, dlaczego Jezus jest wzorem modlitwy,– analizuje postawę Jezusa na modlitwie w odniesieniu do życia chrześci-

janina,– dowodzi wartości modlitwy zawierzenia Bogu,– ocenia, jak modli się za innych,– podejmuje modlitwę za bliźnich, – przyjmuje postawę ufności wobec Boga, Jego planów przez modlitwę

zawierzenia.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, wykład, rozmowa



Watykan, 1 kwietnia 2010 r.; tekst modlitwy Jana Pawła II.

MODLITWA

„Ojcze nasz...”.

X

354

WPROWADZENIE


„Właściwie to od zawsze Bóg był dla mnie ważny, choć na początku mojej drogi nie do końca uświadamiałam sobie, że jest naprawdę blisko. (…) Przez kilka lat, w czasie studiów, uczestniczyłam w spotkaniach duszpasterstwa akademickiego. (…) Brałam udział w rekolekcjach w (…) Taize i to okazało się dla mnie bardzo ważnym momentem w życiu, bardzo mocno doświadczyłam obecności Boga w ciszy. (…) Przyjęłam po raz pierwszy tak świadomie mój krzyż, historię moje-go życia, odkryłam nadzieję i błogosławieństwo płynące z tego krzy-ża. (…) Doświadczyłam głębokiego miłosierdzia i konfrontowałam prawdę Słowa Bożego z tym, co we mnie... Mój dzień już od wielu lat najczęściej rozpoczynam modlitwą i Eucharystią, w miarę możliwości też adoracją w ciszy. (Agnieszka)” (www.wmu.pl).

Modlitwa nadaje sens naszemu powołaniu, wspiera na drogach życia, uczy cierpliwości i dodaje sił w przezwyciężaniu problemów.

Pan Jezus modlił się w różnych momentach dnia, powierzał Bogu wszystkie zadania, trudności i obawy. Uczył patrzeć zawsze w stronę Ojca, który najlepiej zna nasze życie, chce wspierać nas i prowadzić według Jego woli.

Najdłuższą modlitwę Jezusa przekazał Jan Ewangelista. Miała ona miejsce w wieczerniku. Chrystus odmówił ją na zakończenie uczty paschalnej, jaką spożył z Apostołami przed swym aresztowaniem i śmiercią. W tradycji żydowskiej paschalna uczta kończyła się pieśnią uwielbienia Boga. Śpiewano ją przez pokolenia.

Jezus wielbił Ojca za zadanie, jakie Mu zlecił do wykonania na ziemi. Jest to pieśń wieńcząca dzieło zbawienia, mimo, że najtrud-niejszy odcinek jego wykonania – Golgota, był jeszcze przed Jezusem. Ta modlitwa, o niezwykłej głębi, została nazwana Modlitwą Arcyka-płańską Chrystusa. Jest bowiem modlitwą wstawienniczą i stanowi część ofiary, jaką Jezus składał Ojcu za ludzkość.

+

355

ROZWINIĘCIE

Zapoznamy się z tekstem, aby wejść do szkoły modlitwy Jezusa.

Odczytanie Modlitwy Arcykapłańskiej – J 17,1-26:

„To powiedział Jezus, a podniósłszy oczy ku niebu, rzekł: «Ojcze, nadeszła godzina. Otocz swego Syna chwałą, aby Syn Ciebie nią oto-czył i aby mocą władzy udzielonej Mu przez Ciebie nad każdym czło-wiekiem dał życie wieczne wszystkim tym, których Mu dałeś. A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa. Ja Ciebie otoczyłem chwałą na ziemi przez to, że wypełniłem dzieło, które Mi dałeś do wykonania. A teraz Ty, Ojcze, otocz Mnie u siebie tą chwałą, którą miałem u Ciebie pierwej, zanim świat powstał. Objawiłem imię Twoje ludziom, których Mi dałeś ze świata. Twoimi byli i Ty Mi ich dałeś, a oni zachowali sło-wo Twoje. Teraz poznali, że wszystko, cokolwiek Mi dałeś, pochodzi od Ciebie. Słowa bowiem, które Mi powierzyłeś, im przekazałem, a oni je przyjęli i prawdziwie poznali, że od Ciebie wyszedłem, oraz uwierzyli, żeś Ty Mnie posłał. Ja za nimi proszę, nie proszę za świa-tem, ale za tymi, których Mi dałeś, ponieważ są Twoimi. Wszystko bowiem moje jest Twoje, a Twoje jest moje, i w nich zostałem oto-czony chwałą. Już nie jestem na świecie, ale oni są jeszcze na świe-cie, a Ja idę do Ciebie. Ojcze Święty, zachowaj ich w Twoim imie-niu, które Mi dałeś, aby tak jak My stanowili jedno. Dopóki z nimi byłem, zachowywałem ich w Twoim imieniu, które Mi dałeś, i ustrze-głem ich, a nikt z nich nie zginął z wyjątkiem syna zatracenia, aby się spełniło Pismo. Ale teraz idę do Ciebie i tak mówię, będąc jeszcze na świecie, aby moją radość mieli w sobie w całej pełni. Ja im przeka-załem Twoje słowo, a świat ich znienawidził za to, że nie są ze świa-ta, jak i Ja nie jestem ze świata. Nie proszę, abyś ich zabrał ze świata, ale byś ich ustrzegł od złego. Oni nie są ze świata, jak i Ja nie jestem ze świata. Uświęć ich w prawdzie. Słowo Twoje jest prawdą. Jak Ty Mnie posłałeś na świat, tak i Ja ich na świat posłałem. A za nich Ja poświęcam w ofierze samego siebie, aby i oni byli uświęceni w prawdzie. Nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy dzię-ki ich słowu będą wierzyć we Mnie; aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno,

&

356

aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał. I także chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im, aby stanowili jedno, tak jak My jedno stanowimy. Ja w nich, a Ty we Mnie! Oby się tak zespolili w jedno, aby świat poznał, żeś Ty Mnie posłał i żeś Ty ich umiłował tak, jak Mnie umi-łowałeś. Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowa-łeś Mnie przed założeniem świata. Ojcze sprawiedliwy! Świat Ciebie nie poznał, lecz Ja Ciebie poznałem i oni poznali, żeś Ty Mnie posłał. Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby miłość, którą Ty Mnie umiłowałeś, w nich była i Ja w nich»” (J 17,1-26).

Można dokonać podziału na grupy. Analizujemy test w oparciu o pytania:

– W jaki sposób Jezus się modli?– O co prosi Ojca?– Za kogo zanosi prośby?– Kim mają stać się Jego uczniowie?– Jak ma wyglądać przyszły Kościół?– W czym ma przejawiać się jedność Kościoła?

W Modlitwie Arcykapłańskiej Jezus zwraca się do Ojca, podsu-mowuje swoje dzieło na ziemi. Wypełnił misję i teraz jest gotowy, aby ją zakończyć z pomocą Boga Ojca.

Chrystus prosi za uczniów, którzy pozostają na świecie, aby sta-nowili jedno, aby stali się prawdziwymi Jego świadkami. Prosi Boga, aby ustrzegł ich od złego, by wytrwali w prawdzie, bo On oddaje za nich własne życie.

Jezus prosi również za przyszły Kościół, aby stanowił jedno, aby wszyscy uwierzyli w Niego jako Syna Bożego, by kierowali się prawdą i miłością w tej jedności na wzór Trójcy Świętej i w ten sposób doszli do Chwały życia wiecznego.

Pięknie tę prawdę podkreślił Ojciec Święty Benedykt XVI w czasie homilii Mszy świętej Wieczerzy Pańskiej w 2010 r.:

„Jezus prosi o Kościół zjednoczony i apostolski. A zatem właśnie ta modlitwa jest aktem założycielskim Kościoła. Pan prosi swego Ojca o Kościół. Rodzi się on z modlitwy Jezusa i dzięki przepowiadaniu

357

Apostołów, którzy głoszą imię Boga i włączają ludzi we wspólno-tę miłości z Bogiem. Jezus prosi więc o to, żeby głoszenie uczniów nie ustawało w historii oraz żeby gromadziło ludzi, którzy dzięki nie-mu poznają Boga i Tego, którego On posłał, Syna, Jezusa Chrystusa. Modli się o to, żeby ludzie byli prowadzeni do wiary, a przez wiarę, do miłości” (Benedykt XVI, Watykan, 1 kwietnia 2010 r.).

– O co prosi Chrystus w Modlitwie Arcykapłańskiej?

Jezus wypowiedział swoją modlitwę w Wieczerniku, przed męką i śmiercią. Modlił się w obecności tych, których nazwał swoimi przy-jaciółmi. To właśnie ci ludzie stali się później pierwszymi kapłanami we wspólnocie Kościoła.

„Jezus wypełnił całkowicie dzieło Ojca i Jego modlitwa – podob-nie jak Jego Ofiara – rozciąga się aż po spełnienie się czasu. Modlitwa Godziny napełnia czasy ostateczne i kieruje je do ich spełnienia. Jezus, Syn, któremu Ojciec dał wszystko, powierzył się całkowicie Ojcu; jed-nocześnie wyraża się z niezależną wolnością (por. J 17,11.13.19.24) dzięki władzy, jaką Ojciec dał Mu nad wszystkim. Syn, który stał się Sługą, jest Panem, Pantokratorem. Nasz Arcykapłan, który modli się za nas, jest także Tym, który modli się w nas, i jest Bogiem, który nas wysłuchuje” (KKK 2749)

– Jakiej postawy uczymy się od modlącego Chrystusa?

W Ewangelii wg św. Jana Modlitwa Arcykapłańska jest „tekstem podstawowym” dla teologii kapłaństwa. Każdy kapłan ma nie tylko powtarzać gesty i słowa Jezusa przy sprawowaniu Ofiary, ale przede wszystkich wchodzić w coraz głębszą i intymną relację z tym, który go wybrał. Jedność między kapłanem a Chrystusem staje się niemal ich utożsamieniem. Dotyczy to nie tylko samego momentu odprawia-nia liturgii, ale całego życia. Kapłan zawsze i w każdej sytuacji zako-rzeniony w Chrystusie będzie mógł czynić Boże dzieła i kontynuować misję Syna. Wtedy świat pozna i uwierzy w Ojca.

ZAKOŃCZENIE

Uczmy się od Chrystusa wielbienia Ojca swymi czynami. Módlmy się za innych, wstawiajmy w ich potrzebach, bądźmy gorliwi i wytrwa-li, aby łaska Pana mogła przemieniać nasze życie.

J

358

Warto przez słowa Modlitwy Arcykapłańskiej spojrzeć na własne cierpienie, które zawsze jest trudnym dziełem. W odniesieniu do Boga cierpienie przyjęte jako Jego wola, zyskuje swój sens. Krzyż bowiem bez Ewangelii jest przekleństwem, a w Ewangelii jest błogosławień-stwem.

Pomyślmy:– Jak często modlę się za innych?– W jaki sposób buduję jedność w rodzinie, klasie?

ZESZYT UCZNIA

Najdłuższą modlitwę Jezusa przekazał Jan Ewangelista (17,1-26). Miała ona miejsce w wieczerniku. Chrystus odmówił ją na zakończe-nie uczty paschalnej, jaką spożył z Apostołami tuż przed swym aresz-towaniem i śmiercią.

W Modlitwie Arcykapłańskiej Jezus zwracał się do Ojca, podsu-mowując swoje dzieło na ziemi. Prosił za uczniów, aby byli prawdzi-wymi Jego świadkami oraz za przyszły Kościół, aby stanowił jedno, aby wszyscy uwierzyli w Niego jako Syna Bożego, by kierowali się praw-dą i miłością na wzór Trójcy Świętej i w ten sposób doszli do Chwały życia wiecznego.

PRACA DOMOWA

Pomódl się o jedność w rodzinie i wspólnocie Kościoła.

MODLITWA

Módlmy się, aby Bóg, który w Jezusie Chrystusie pragnął złączyć wszystkich ludzi w jedną wspólnotę zbawienia, obdarzył swoich uczniów zdolnością do dawania świadectwa jedności w naszych cza-sach.

Panie, Ty posłałeś swojego Jednorodzonego Syna, aby odkupił i zbawił całą ludzkość.

Błogosławiony jesteś, o Panie!

?

H

X

359

Ty, który dałeś nam Twojego Ducha, gromadzisz nas w naszych wspólnotach.

Błogosławiony jesteś, o Panie!Ty chcesz uczynić wszystkich ludzi Twoim świętym ludem;

Ty obdarzasz darami i talentami i wzywasz wszystkich do jedności i jednego ciała.

Błogosławiony jesteś, o Panie!Spraw, o Panie, abyśmy mogli z ufnością zwracać się do Ciebie

jako Ojca i mówić jednym głosem: Ojcze nas!

(Jan Paweł II)

360

47. MODLITWA PSALMAMI

Cel ogólnyUkazanie Psalmów jako źródła modlitwy.Wezwanie do modlitwy psalmami w różnych intencjach i sytuacjach

życiowych.


– definiuje pojęcie „psalm”,– wyjaśnia wybrane psalmy,– rozróżnia rodzaje modlitwy na przykładzie psalmów,– wskazuje na sytuacje życiowe opisane w psalmach,– analizuje głębię modlitwy psalmami,– ocenia, jak często i w jaki sposób modli się w różnych sytuacjach życio-

wych,– podejmuje modlitwę psalmami w różnych intencjach,– wyraża wdzięczność Bogu za otrzymywane łaski, np. przez modlitwę

psalmami.


kierowana, praca w grupach, autorefleksja.


Watykan, 15 lutego 2006 r.

MODLITWA

Psalm. Dawidowy.Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego.Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach.Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć:orzeźwia moją duszę.Wiedzie mnie po właściwych ścieżkachprzez wzgląd na swoje imię.

X

361

Chociażbym chodził ciemną doliną,zła się nie ulęknę,bo Ty jesteś ze mną.Twój kij i Twoja laskasą tym, co mnie pociesza.Stół dla mnie zastawiaszwobec mych przeciwników;namaszczasz mi głowę olejkiem;mój kielich jest przeobfity.Tak, dobroć i łaska pójdą w ślad za mnąprzez wszystkie dni mego życiai zamieszkam w domu Pańskimpo najdłuższe czasy

(Ps 23,1-6).

WPROWADZENIE

Nasze dzisiejsze spotkanie rozpoczęliśmy od modlitwy Psalmem 23, pełnym ufności, oddania względem Boga, dobrego pasterza, który prowadzi nas przez życie i wie, co jest dla nas najlepsze. Takich pięk-nych modlitw odnajdujemy w Psałterzu bardzo wiele.

Nazwa „psalm” pochodzi z greckiego i łacińskiego określe-nia psalmos/psalmus. Oznacza ona „utwór religijny o charakterze poetyckim, wykonywany przy akompaniamencie instrumentów stru-nowych”. Kanoniczny zbiór psalmów Biblii Hebrajskiej obejmuje 150 takich utworów, przekazanych przez tradycję synagogalną. Psal-my są dziełem wielu autorów bardzo różnych okresów i środowisk i ulegały wielokrotnym przeróbkom, adaptacjom i opracowaniom, zwłaszcza do celów liturgicznych. Powstawały już w okresie monar-chii i w czasie niewoli babilońskiej, także w czasach machabejskich (ok. 1000-300 r. przed Chr.) Nazwa psalmów jako „Psałterza Dawi-dowego” wskazuje tylko na szczególną rolę tego wielkiego króla, jaką odegrał w powstawaniu księgi.

Najbardziej charakterystycznym rodzajem psalmów są hymny pochwalne i dziękczynne oraz indywidualne i zbiorowe lamentacje zawierające błagalną prośbę. Dużą rolę odgrywają także psalmy kró-lewskie, dydaktyczne, mądrościowe i prorockie.

+

362

ROZWINIĘCIE

Jezus jako jeden z ludu wybranego znał dobrze psalmy, cyto-wał je i modlił się nimi. On to nadał im nową treść, nowe znaczenie. Gdy spróbujemy je odczytać w Jego imieniu, zobaczymy, że wprowa-dzają nas one w świat wewnętrzny Jezusa Chrystusa, dają uczest-nictwo w Jego modlitwie, ubogacają ludzkie nieudolne sformuło-wania i dają tym sformułowaniom niezwykły dynamizm. Całe życie Jezusa było utkane psalmami np. w czasie Wieczerzy Paschalnej recytuje, jak wszyscy Izraelici, sławny Hallel, czyli psalmy 113-118. W Ogrodzie Oliwnym modli się o odwrócenie kielicha męki (Mt 26,39; por. Ps 16,5; 75,9). Na krzyżu mówi: „Boże mój czemuś mnie opuścił” (Ps 22,2) oraz „Pragnę” ( J 19,28; Ps 22,16; 69,22) i „Ojcze, w Twe ręce powierzam Ducha mojego” ( Łk 23,46; Ps 31,6).

Można tu wysnuć następujący wniosek, że treść psalmów nasuwa się Jezusowi w najbardziej decydujących momentach Jego życia. Jezus posługiwał się także psalmami w działalności apostolskiej np. błogo-sławieństwa w Kazaniu na Górze są dopełnieniem psalmu 1:

„Błogosławiony mąż” – „ Błogosławieni ubodzy w duchu, błogosła-wieni cisi…”.

Psalmy od początku stanowiły też modlitewnik Kościoła. Nie dla-tego, że mają wyjątkową formę, pełną piękna, ale z powodu ich litur-gicznego charakteru. Św. Augustyn, jeden z najdoskonalszych komen-tatorów Biblii napisał: „Psalmy są modlitwą natchnioną, modlitwą daną z góry i otrzymaną z góry. Bóg włożył w ręce człowieka teksty, którymi chciał być wielbiony i wysławiany”.

Słowo Boże wzywa nas do ciągłej modlitwy we wszystkich inten-cjach i w oparciu o teksty ze Starego i Nowego Testamentu.

„Napełniajcie się Duchem, przemawiając do siebie wzajemnie w psalmach i hymnach, i pieśniach pełnych ducha, śpiewając i wysła-wiając Pana w waszych sercach. Dziękujcie zawsze za wszystko Bogu Ojcu w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa!” (Ef 5,19-20).

Psałterz – obejmuje całokształt zbawczego planu Boga od stwo-rzenia świata poprzez wzloty i upadki człowieka w jego dążeniu ku Bogu aż do czasów pełni Chrystusowej i wielkiej eschatologicznej

&

363

przemiany. Jest on księgą modlitwy, której Kościół przypisuje szcze-gólną rolę w liturgii, odnajdując tu wskazania dla swojej chrześcijań-skiej egzystencji, swoje posłannictwo w dziejach zbawienia.

„Psalmy podtrzymują i wyrażają modlitwę Ludu Bożego, który gromadzi się podczas wielkich świąt w Jerozolimie i w każdy sza-bat w synagogach. Ta modlitwa jest nierozłącznie modlitwą osobistą i wspólnotową; dotyczy tych, którzy się modlą, a jednocześnie wszyst-kich ludzi. Wznosi się z Ziemi Świętej i ze wspólnot diaspory, ale obejmuje całe stworzenie; przypomina zbawcze wydarzenia z prze-szłości i rozciąga się aż na spełnienie historii; upamiętnia wypełnio-ne już obietnice Boga i oczekuje Mesjasza, który wypełni je w sposób ostateczny. Psalmy, odmawiane i wypełnione w Chrystusie, pozostają istotnym elementem modlitwy Jego Kościoła” (KKK 2586).

– Co wyrażają psalmy?– Jaką są formą modlitwy?– Co obejmują i w Kim się wypełniają?

Do modlitwy słowami psalmów i kantyków zachęcał pielgrzymów z Polski papież Benedykt XVI podczas audiencji generalnej w Watyka-nie w dniu 15 lutego 2006 r.:

„Pozdrawiam obecnych tu Polaków. Dzisiaj zakończyliśmy rozwa-żania Psalmów i Kantyków z Liturgii Godzin. Maryjnym Magnificat dziękujemy Bogu za ten dar Ducha Świętego, skarbiec wiary i Bożej mądrości. Zachęcam wszystkich do korzystania z tych natchnionych modlitw. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”.

„Ucząc nas modlitwy psalmy uczą nas, że nawet w przygnębie-niu, w bólu, obecność Boga pozostaje źródłem podziwu, pocieszenia i zaufania. Można płakać, błagać, wstawiać się za innymi będąc świa-domym, że idziemy w stronę światła, gdzie chwalenie może być defi-nitywne. Jak nas uczy psalm 36: «Albowiem w Tobie jest źródło życia i w Twej światłości oglądamy światłość» (Ps 36,10)” (Benedykt XVI, Watykan, 22 czerwca 2011 r.).

Pracując w grupach, zapoznamy się teraz z treścią fragmentów kilku psalmów, rodzajem zanoszonej w nich modlitwy oraz zawartym przesłaniem.

364

Grupa IRodzaj psalmu – hymn mądrościowy.

„Gdy patrzę na Twe niebo, dzieło Twych palców,księżyc i gwiazdy, któreś Ty utwierdził:czym jest człowiek, że o nim pamiętasz,i czym – syn człowieczy, że się nim zajmujesz?Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich,chwałą i czcią go uwieńczyłeś.Obdarzyłeś go władzą nad dziełami rąk Twoich;złożyłeś wszystko pod jego stopy:owce i bydło wszelakie,a nadto i polne stada,ptactwo powietrzne oraz ryby morskie,wszystko, co szlaki mórz przemierza.O Panie, nasz Panie,jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi!” (Ps 8,4-10).

– Za co autor wychwala Boga?– Kim jest człowiek w oczach Stwórcy?– Za co możemy Mu dziękować?– Do jakiego rodzaju modlitwy możemy zaliczyć ten psalm?

Autor zachwyca się wielkością, mocą i dziełami Stwórcy. Widzi również swoje wyróżnienie wśród stworzenia, mimo słabości i grze-chu wielka jest jego godność – wszystko czyni Bóg ze względu na niego.

(rodzaj modlitw – uwielbienie)

Grupa IIRodzaj psalmu – lamentacja o charakterze pokutnym.

„Jeśli zachowasz pamięć o grzechach, Panie,Panie, któż się ostoi?Ale Ty udzielasz przebaczenia,aby Cię otaczano bojaźnią.W Panu pokładam nadzieję,nadzieję żywi moja dusza:oczekuję na Twe słowo.Dusza moja oczekuje Pana

365

bardziej niż strażnicy świtu,«bardziej niż strażnicy świtu».Niech Izrael wygląda Pana.U Pana bowiem jest łaskawośći obfite u Niego odkupienie.On odkupi Izraelaze wszystkich jego grzechów” (Ps 130,3-8).

– O co autor prosi Boga?– W czym pokłada nadzieję?– Do czego nas wzywa?– Do jakiego rodzaju modlitwy możemy zaliczyć ten psalm?

Przebaczenie jest wolnym darem łaski Bożej, udzielanym tylko okazującym wobec Boga lęk i uległość. W ten sposób przebaczając, Bóg pomnaża grono „bojących” się” Go, do których należy Psalmista.

Autor prosi Boga o przebaczenie, o litość nad jego grzesznym życiem. Wierzy w niezgłębione miłosierdzie Boga, w Jego dobroć i łaskę.

(rodzaj modlitwy – prośba).

Grupa IIIRodzaj psalmu – dziękczynny.

„Psalm. Pieśń na uroczystość poświęcenia świątyni. Dawidowy.Wysławiam Ciebie, Panie, boś mnie wybawiłi nie uradowałeś mych wrogów z mojego powodu.Panie, mój Boże,do Ciebie wołałem, a Tyś mnie uzdrowił.Panie, dobyłeś mnie z Szeolu,przywróciłeś mnie do życia spośród schodzących do grobu.Śpiewajcie Panu psalm wy, co Go miłujecie,wychwalajcie pamiątkę Jego świętości!Gniew Jego bowiem trwa tylko przez chwilę,a Jego łaskawość – przez całe życie.Płacz nadchodzi z wieczora,a rankiem okrzyki radości.A ja powiedziałem pewny siebie:«Nigdy się nie zachwieję». (...)

366

Wysłuchaj, Panie, zmiłuj się nade mną;bądź, Panie, dla mnie wspomożycielem!»Biadania moje zmieniłeś mi w taniec;wór mi rozwiązałeś, opasałeś mnie radością,by moje serce nie milknąc psalm Tobie śpiewało.Boże mój, Panie, będę Cię wysławiał na wieki” (Ps 30,1-7.11-13).

– Za co autor wyraża wdzięczność Bogu?– O co prosi?– Jakie przymioty Boga wysławia?– Do jakiego rodzaju modlitwy możemy zaliczyć ten psalm?

Autor wielbi Boga za uratowanie go od śmierci – ocalenie od grze-chu. Błaga o miłosierdzie, aby jak najdłużej mógł radować się i głosić chwałę na cześć Pana.

(rodzaj modlitwy – dziękczynienie, uwielbienie).

Grupa IVRodzaj psalmu – pouczający.

„Nie podnoście rogu ku górze,nie mówcie bezczelnie przeciw Skale.Bo nie ze wschodu ani z zachodu,ani z pustyni, ani z gór [przychodzi] wywyższenie,lecz Bóg jedynie jest sędzią –tego zniża, tamtego podnosi.Bo w ręku Pana jest kielich,który się pieni winem, pełnym przypraw.I On z niego nalewa: aż do mętów wypiją,pić będą wszyscy niegodziwi na ziemi».Ja zaś będę się radował na wieki,zaśpiewam Bogu Jakuba.I połamię cały róg niegodziwych,a róg sprawiedliwego się wzniesie” (Ps 75,6-11).

– O jakim wydarzeniu mówi ten psalm?– Jakie cechy Boga podkreśla?– Do jakiej postawy nas wzywa?

367

Mamy być zawsze gotowi na spotkane z Panem. Nawet gdy-by zachwiały się wszelkie ustalone prawa świata, Bóg, ich twórca, będzie stał na straży porządku moralnego i sądził sprawiedliwie.

(rodzaj modlitwy – dziękczynienie, uwielbienie)

Grupa VRodzaj psalmu – królewski o charakterze mesjańskim.

„Dawidowy. Psalm.Wyrocznia Boga dla Pana mego:«Siądź po mojej prawicy,aż Twych wrogów położęjako podnóżek pod Twoje stopy».Twoje potężne berłoniech Pan rozciągnie z Syjonu:«Panuj wśród swych nieprzyjaciół!Przy Tobie panowaniew dniu Twej potęgi,w świętych szatach [będziesz].Z łona jutrzenkijak rosę Cię zrodziłem».Pan przysiągłi żal Mu nie będzie:«Tyś Kapłanem na wiekina wzór Melchizedeka».Pan po Twojej prawicyzetrze królów w dniu swego gniewu.Będzie sądził narody,wzniesie stosy trupów,zetrze głowyjak ziemia szeroka.Po drodze będzie pił ze strumienia,dlatego głowę podniesie” (Ps 110,1-7).

– Koga zapowiada ten psalm?– Jaką role będzie spełniał Mesjasz?– Dlaczego Jego misja jest tak ważna dla człowieka?– Do jakiego rodzaju modlitwy możemy zaliczyć ten psalm?

368

Psalm zapowiada zajęcie zaszczytnego miejsca po prawicy Ojca przez Chrystusa zmartwychwstałego. Boski król będzie panował na nowym, odrodzonym Syjonie, zwyciężając otaczających go nieprzy-jaciół. On zmieni porządek świata – nada sens ludzkiemu życiu.

(rodzaj modlitwy – wywyższenie, uwielbienie)

Psalmy to wspaniała forma modlitwy, poznawania wielkości Boga oraz odkrywania losów człowieka w kontekście całej historii zbawie-nia.

ZAKOŃCZENIE

Kościół od początku polecał i nadal poleca modlitwę słowami Psalmów. Jest to klasyczny i wypróbowany sposób modlitwy zarówno w Starym Testamencie i judaizmie, jak i w chrześcijaństwie. Psalmy są sercem liturgii Kościoła i pobożności chrześcijan.

Liturgia Godzin jest modlitwą Kościoła (codzienną modlitwą ludu Bożego) podzieloną na określone godziny w cyklu całodobowym. Na oznaczenie tej świętej czynności w historii używano rozmaitych określeń (np. Breviarium, Preces horarum, Preces canonicae, Opus Divinum, Officia Divina). Wyrażenie Liturgia Godzin pojawiło się w 1959 roku i zostało użyte jako nazwa księgi wydanej w 1970 roku, która zastąpiła dotychczasowy Brewiarz. Sobór Watykański II wraz z reformą liturgiczną oficjalnie wprowadził nazwę Liturgia Godzin. Podkreślił przez to po pierwsze, że jest ona działaniem o cha-rakterze liturgicznym, ponieważ w modlitwie cały Kościół wypełnia kapłańską posługę Chrystusa. Po drugie, chodzi o to, aby modlitwa, o ile jest złączona z określonymi godzinami, wyznaczała rytm całego dnia.

Liturgia składa się z określonych godzin:– Wezwanie wraz z psalmem – rozpoczyna modlitwę liturgiczną

dnia.– Jutrznia – ma za zadanie uświęcić początek dnia w świetle

zmartwychwstania Chrystusa i oddać Bogu ten dzień.– Nieszpory – odmawia się o zmierzchu, w tej modlitwie dziękuje

się Bogu za otrzymany dzień i za wszystko, co on przyniósł.

J

369

Jutrznia i nieszpory stanowią zawiasy modlitwy liturgicznej.– Godzina czytań – jest to obszerna medytacja Pisma Świętego

i tekstów z dziedziny duchowości.– Godzina w ciągu dnia – podzielona na przedpołudniową, połu-

dniową i popołudniową, obowiązek stanowi wybranie jednej z nich, ma na celu modlitwę pośród różnorakich czynności dnia.

– Kompleta – jest to modlitwa na zakończenie dnia, ostatnia przed spoczynkiem, w niej człowiek wiernie i ufnie oddaje się Bogu.

Modlitwa Liturgii Godzin składa się głównie z psalmów, których odmawianie (wszystkich 150) rozłożone jest na okres czterech tygo-dni. Do nich dodawane są (w jutrzni i nieszporach) pieśni ze Starego i Nowego Testamentu.

ZESZYT UCZNIA

Zapis wniosków z pracy w grupach.

PRACA DOMOWA

Pomódl się słowami Psalmu 121, dziękując Bogu za cały dzień.

MODLITWA

„Chwała Ojcu...”.

?

H

X

370

48. BIBLIJNE WZORCE MODLITWY

Cel ogólnyUkazanie modlitwy jako szczególnej relacji z Bogiem na podstawie

wybranych postaci biblijnych.Kształtowanie postawy modlitewnej w realizacji powołania chrześcijań-

skiego.


– podaje przykłady modlitwy postaci biblijnych,– wyjaśnia znaczenie modlitwy w codziennym życiu,– uzasadnia potrzebę pogłębiania relacji z Bogiem,– wskazuje na wartość modlitwy w realizacji powołania chrześcijańskiego,– określa, kto jest wzorem modlitwy, – analizuje swoją postawę modlitewną wobec Boga Ojca,– ocenia, ile czasu poświęca na rozmowę z Bogiem,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę modlitewną w realizacji powo-

łania chrześcijańskiego.




Madryt, 18 sierpnia 2011 r.; Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994; modlitwa R. Brandstaettera.

MODLITWA

„Ojcze nasz...”.

WPROWADZENIE

Ojciec Święty Jan Paweł II powiedział:

X

+

371

„O modlitwie napisano bardzo dużo. Jeszcze więcej niż napisano, doświadczono modlitwy w dziejach rodzaju ludzkiego, a zwłaszcza w dziejach Izraela, a także w dziejach chrześcijaństwa. Pełnię modli-twy osiąga człowiek nie wtedy, kiedy najbardziej wyraża siebie, ale wtedy, gdy w niej najpełniej staje się obecny sam Bóg” (Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 35).

Na kartach Biblii spotykamy tak wiele ciekawych postaci, ludzi wiary i prawdziwego kontaktu z Bogiem. Warto zapatrzeć się w nie i podjąć w swoim życiu, szczerą, otwartą i głęboką rozmowę z Chrystusem, aby nieustannie umacniać więź przyjaźni i jedności z naszym najlepszym Ojcem

ROZWINIĘCIE

Analiza tekstów biblijnych, można dokonać podziału na grupy.

Biblia ukazuje nam piękne przykłady postaw modlitewnych. Wśród nich jest Abraham, który usiłował ocalić Sodomę i Gomorę.

„Zbliżywszy się do Niego, Abraham rzekł: «Czy zamierzasz wygubić sprawiedliwych wespół z bezbożnymi? Może w tym mieście jest pięćdziesięciu sprawiedliwych; czy także zniszczysz to miasto i nie przebaczysz mu przez wzgląd na owych pięćdziesięciu sprawie-dliwych, którzy w nim mieszkają? O, nie dopuść do tego, aby zginęli sprawiedliwi z bezbożnymi, aby stało się sprawiedliwemu to samo, co bezbożnemu! O, nie dopuść do tego! Czyż Ten, który jest sędzią nad całą ziemią, mógłby postąpić niesprawiedliwie?» Pan odpowie-dział: «Jeżeli znajdę w Sodomie pięćdziesięciu sprawiedliwych, prze-baczę całemu miastu przez wzgląd na nich»” (Rdz 18,23-26).

– W jaki sposób Abraham prosił Boga o pomoc?– Jakich używał słów, argumentów?

Poczynając od prośby dla pięćdziesięciu sprawiedliwych, a skoń-czywszy na dziesięciu, Abraham nie przestawał prosić Boga o ocale-nie. Nalegał, powtarzał prośby, wierzył, że Pan wszystko może uczynić. Był pełen zaufania, śmiały i zdecydowany, zawierzył całkowicie Bogu.

&

372

Druga postać to Mojżesz, który prawie ciągle się modlił, wsta-wiał za niewiernym Narodem Wybranym. Miał nawet specjalnego człowieka, który chodził za nim i od czasu do czasu rozstawiał namiot, aby Mojżesz mógł stawać przed obliczem Pana.

„Mojżesz jednak zaczął usilnie błagać Pana, Boga swego, i mówić: «Dlaczego, Panie, płonie gniew Twój przeciw ludowi Twemu, któ-ry wyprowadziłeś z ziemi egipskiej wielką mocą i silną ręką? Czemu to mają mówić Egipcjanie: W złym zamiarze wyprowadził ich, chcąc ich wygubić w górach i wygładzić z powierzchni ziemi? Odwróć zapalczywość Twego gniewu i zaniechaj zła, jakie chcesz zesłać na Twój lud»” (Wj 32,11-12).

– O co prosił Mojżesz Boga?– W jaki sposób się modlił?

Mojżesz prosił o ocalenie dla Izraelitów, którzy w drodze do Zie-mi Obiecanej, wiele razy odwracali się od Boga, brakowało im wiary i nadziei na spełnienie obietnicy danej Abrahamowi.

On jednak nie ustawał w błaganiu, cierpliwie i wytrwale modlił się do Pana.

Innym przykładem pięknej modlitwy serca jest Hiob, który pod-dany próbie, tracąc wszystko: rodzinę, dobra, zachowuje wierność wobec Boga.

„Hiob wstał, rozdarł swe szaty, ogolił głowę, upadł na ziemię, oddał pokłon i rzekł: «Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wró-cę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech będzie imię Pańskie błogosławione!»” (Hb 1,20-21).

– Jak zachowuje się Hiob w godzinę próby?

Hiob nawet wtedy, gdy wszystko stracił, nie traci wiary. Z pokorą uniżył się przed Bogiem, modlił się, wstawiał nawet za swych przyja-ciół, którzy upatrywali dla niego karę zesłaną przez Boga.

Ojcem modlitwy prywatnej i indywidualnej jest z pewnością pro-rok Jeremiasz. Jego modlitwa przenika formę i ducha jego orędzia. W chwilach opuszczenia i samotności modlitwa staje się dla niego środkiem komunikacji z Bogiem.

373

„Ty zaś, Panie, znasz mnie, patrzysz na mnie, badasz serce moje, ono jest z Tobą” (Jr 12,3).

„Uzdrów mnie, Panie, bym się stał zdrowym; ratuj mnie, bym doznał ratunku. Ty bowiem jesteś moją chlubą. Oto oni, którzy mi mówią: «Gdzie jest słowo Boże? Niechże się wypełni!» Ale ja nie nalegałem na Ciebie o nieszczęście, ani nie pragnąłem dnia zagłady. Ty wiesz: to, co wyszło z moich ust, jest zupełnie jawne przed Tobą” (Jr 17,14-16).

– Które słowa Jeremiasza wskazują na wielkie zaufanie wobec Boga?

Prorok Jeremiasz nie zawsze był zrozumiany i przyjmowany przez Izraelitów. Mimo to nie ustawał w misji głoszenia słowa. Wstawiał się za Ludem, błagał o jego ocalenie. Był pełen wiary, szczerym sercem prosił o pomoc, bo wiedział, że Bóg przenika całe życie człowieka.

W Nowym Testamencie na plan pierwszy wysuwa się postać Maryi „służebnicy Pańskiej”, która całkowicie zawierza Bogu i potrafi Mu dziękować za wszystkie doświadczenia.

„Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od Niej anioł” (Łk 1,38).

„Wtedy Maryja rzekła: «Wielbi dusza moja Pana, i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy»” (Łk 1,46-47).

„Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiasta-mi, Maryją, Matką Jezusa, i braćmi Jego” (Dz 1,14).

Maryja modli się także w innych momentach życia i działalności Jezusa:

„Ewangelia ukazuje nam, jak Maryja modli się i wstawia w wie-rze: w Kanie Matka Jezusa prosi Syna, by zaradził potrzebom uczest-ników uczty weselnej, będącej znakiem innej Uczty – Uczty godów

374

Baranka, podczas której ofiaruje On swoje Ciało i swoją Krew na proś-bę Kościoła, swej Oblubienicy. W godzinie Nowego Przymierza, u stóp krzyża, Maryja zostaje wysłuchana jako Niewiasta, nowa Ewa, praw-dziwa «Matka żyjących»” (KKK 2618).

– W jakich sytuacjach spotykamy modlącą się Maryję?

Maryja uczy nas zawierzenia, modlitwy w każdej okoliczności życia. Wiara i całkowite otwarcie się na Boga jest najlepszą drogą do prawdziwego spotkania z Nim.

Przykład idealnej modlitwy odnajdujemy przede wszystkim w osobie Jezusa Chrystusa. Spędzał On na modlitwie długie godziny, całe dnie. Modlił się samotnie w górach, na pustyni, we dnie i w nocy.

„Gdy raz modlił się na osobności, a byli z Nim uczniowie, zwrócił się do nich z zapytaniem: «Za kogo uważają Mnie tłumy?»” (Łk 9,18).

„W tym czasie Jezus wyszedł na górę, aby się modlić, i całą noc spę-dził na modlitwie do Boga” (Łk 6,12).

„I odszedłszy nieco dalej, upadł na ziemię i modlił się, żeby – jeśli to możliwe – ominęła Go ta godzina. I mówił: «Abba, Ojcze, dla Ciebie wszystko jest możliwe, zabierz ten kielich ode Mnie! Lecz nie to, co Ja chcę, ale to, co Ty [niech się stanie]!»” (Mk 14,35-36).

„Czuwajcie więc i módlcie się w każdym czasie, abyście mogli unik-nąć tego wszystkiego, co ma nastąpić, i stanąć przed Synem Człowie-czym»” (Łk 21,36).

– W jaki sposób Jezus się modlił?– Ile czasu spędzał na rozmowie z Ojcem, o co prosił?

Jezus zawsze pragnął tego, czego pragnął Bóg Ojciec. Na tym wła-śnie polega idealna modlitwa. Słowo Boże mówiące o życiu Jezusa poucza nas, że najważniejsze jest w naszej modlitwie nie to, co mówi-my, ale jacy jesteśmy.

Podczas Światowych Dni Młodzieży w Madrycie papież Benedykt XVI powiedział:

„Słuchajcie słów Pana, aby były w was «duchem i życiem» (J 6,63), korzeniami, które ożywiają Wasze istnienie, kryteriami postępowa-nia upodabniającymi nas do osoby Chrystusa; być ubogim w duchu,

375

łaknącymi sprawiedliwości, miłosiernymi, czystego serca, miłujący-mi pokój. Czyńcie to każdego dnia z wytrwałością, jak ma to miejsce z prawdziwym przyjacielem, który nie oszukuje i z którym chcemy dzielić drogę życia” (Benedykt XVI, Madryt, 18 sierpnia 2011 r.).

Wsłuchiwanie się w słowa Jezusa jest zadaniem dla każdego chrze-ścijanina. On mówi do nas w codziennej modlitwie, poprzez teksty Ewangelii, nauczanie Kościoła.

ZAKOŃCZENIE

Duch Święty stanowi podstawę naszego życia i naszej modlitwy. On sam wstawia się za nas błaganiami, „których nie można wyrazić słowami” (Rz 8,26). To, o czym mówi Duch Święty w naszych sercach, jest tym samym, co przekazuje nam On przez Biblię i codzienną naukę Kościoła.

Pomyślmy:– Kto jest dla mnie wzorem modlitwy?– Ile czasu poświęcam na rozmowę z Bogiem?

ZESZYT UCZNIA

Modlitwa ubogaca serce człowieka, pomaga w codziennym życiu, kształtuje sumienie, wspiera na drodze powołania i realiza-cji codziennych zadań. Biblia wskazuje nam wzory pięknych postaw modlitewnych, pełnych zawierzenia, ufności i oddania Bogu. Podej-mujmy z odwagą i radością wezwanie Chrystusa „Dlatego powiadam wam: Wszystko, o co w modlitwie prosicie, stanie się wam, tylko wierzcie, że otrzymacie” (Mk 11,24).

PRACA DOMOWA

Wybierz jedną z postaci biblijnych i napisz, czego możemy uczyć się od niej na temat modlitwy.

H

J

?

376

MODLITWA

„Modlitwa bez słów”.

Jeżeli nie umiesz modlić się słowami,Nie rozdzieraj szatAni głowy nie posypuj popiołem,Ale módl się tak, jak umiesz,Bez słów, jak drzewa, jak trawy, jak morza,które również zmawiają modlitwę bez słów.

Słowa są nieporadne, zawodne.Nieokreślone i nie określające.Są rozczarowaniem. Bolesna omylnością.Módl się zatem bez słów,Jak drzewo, jak trawa, jak morze.

(R. Brandstaetter)

X

377

49. MODLITWA JAKO OWOC CHRZEŚCIJAŃSKIEJ WIARY

Cel ogólnyUkazanie ścisłej zależności między modlitwą i wiarą.Zachęcenie do pogłębienia osobistej modlitwy.Kształtowanie właściwej postawy podczas modlitwy do Boga.


– wymienia warunki dobrej modlitwy,– streszcza teksty źródłowe dotyczące zależności między modlitwą i wiarą,– wskazuje rolę, jaką w modlitwie pełni wiara,– określa, czym jest modlitwa,– dowodzi zależności między modlitwą i wiarą,– ocenia swoją postawę podczas modlitwy,– podejmuje modlitwę w różnych intencjach,– przyjmuje odpowiedzialność za własną modlitwę.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, ćwicze-

nia: „W szkole modlitwy” i „Osobiste przemyślenia dotyczące modlitwy”.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Benedykt XVI, Deus

caritas est; różne ilustracje z kalendarzy; czasopism; kartki z wypisanymi twierdzeniami o modlitwie.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.X

378

WPROWADZENIE

Katecheta rozkłada na dwóch lub trzech stolikach ilustracje z kalen-darzy, czasopism oraz dzienników. Uczniowie oglądają je, po czym każdy wybiera jedną ilustrację. Następnie w ciszy każdy formułuje wezwanie do modlitwy wiernych,

np. „Panie Boże, pozwól ludziom rozpoznać i podjąć odpowiedzial-ność za świat przyrody”.

lubInna wersja tego spotkania może się wiązać z wyborem krót-

kich doniesień z prasy. Można je wyciąć i rozłożyć w sali. Każdy uczeń wybiera wycinek mówiący o określonym wydarzeniu. Czyta po cichu i do tej notatki formułuje krótka prośbę,

np. „Panie, pozwól, aby w rodzinie panowała zgoda i aby nie stoso-wano przemocy”.

Katecheta dokonuje podsumowania. Zwraca uwagę na to, że chrześcijanin powinien ustosunkować się w modlitwie do wiadomości ze świata, a nie tylko szukać sensacji. Np. strącenie samolotu powinno wiązać się z prośbą za rodziny tych, którzy ulegli wypadkowi, czy też za tych, którzy ponieśli śmierć.

Zagadnienie modlitwy jest zawsze aktualne. Modlitwa jest oso-bistym, nie dającym się wyminąć spotkaniem ludzkiej egzystencji z tajemnicą Boga osobowego. Życia modlitwy nie da się wykształ-cić drogą studiowania. Zdobywa się je prostszym sposobem. Jezus Chrystus na prośbę apostołów, aby ich nauczył modlitwy, uchylił się od wykładu i dał im pokazowo przykład jak mają się modlić.

„A wy tak się modlić będziecie: «Ojcze nasz...»” (por. Mt 6,8n). Trzeba zatem stać się dzieckiem, aby z Bogiem obcować jak z Ojcem. W roz-woju modlitwy pierwszym stadium jest uświadomienie sobie obecno-ści Boga i wypływające z wiary przylgnięcie do Niego. Może to nastą-pić wówczas, gdy Bóg nie jest pojęciem spekulatywnym, lecz Osobą objawiającą się i godną, miłującą i godną miłości. Dalszym stadium rozwojowym modlitwy jest wzbudzenie pokory i uznanie swej zależ-ności od Boga. Do tego potrzeba wysiłku, aby przełamać różne złu-dzenia codzienności uczciwie przyznając się do swej ograniczoności i nędzy. O wartości modlitwy decyduje głęboka wiara, która ożywia i inspiruje wszystkie prawdziwe postawy modlitwy.

+

379

ROZWINIĘCIE

Modlący się człowiek winien Bogu uwierzyć i zawierzyć, czyli w pełni zaufać. Znany był aksjomat: Taką jest miara modlitwy, jaką jest miara naszej wiary. Można powiedzieć również: jak wierzysz, tak się modlisz oraz jak się modlisz, tak wierzysz. Pismo Święte potwierdza prawdę o tym, że modlitwa winna wypływać z wiary i z wiarą winna być zanoszona.

Poszczególni uczniowie czytają na głos fragmenty Ewangelii. Kate-cheta zadaje pytania po każdym tekście.

„«Nauczycielu, przyprowadziłem do Ciebie mojego syna, który ma ducha niemego. (...)» Na widok Jezusa duch zaraz począł szar-pać chłopca, tak że upadł na ziemię i tarzał się z pianą na ustach. Jezus zapytał ojca: «Od jak dawna to mu się zdarza?» Ten zaś odrzekł: «Od dzieciństwa. (...) Lecz jeśli możesz co, zlituj się nad nami i pomóż nam!» Jezus mu odrzekł: «Jeśli możesz? Wszystko możliwe jest dla tego, kto wierzy». Natychmiast ojciec chłopca zawołał: «Wie-rzę, zaradź memu niedowiarstwu!»” (Mk 9,17.20-24).

– Dlaczego prośba skierowana do Jezusa domagała się sprosto-wania?

– Jaką rolę przypisuje Jezus wierze?

„Wszystko, o co w modlitwie prosicie, stanie się wam, tylko wierz-cie, że otrzymacie” (Mk 11,24).

– Jakie przesłanie zawarte jest w tym fragmencie Ewangelii?

„I Pan dodał «(...) A Bóg, czyż nie weźmie w obronę swoich wybra-nych, którzy dniem i nocą wołają do Niego, i czy będzie zwlekał w ich sprawie? Powiadam wam, że prędko weźmie ich w obronę. Czy jednak Syn Człowieczy znajdzie wiarę na ziemi, gdy przyjdzie?»” (Łk 18,6-8).

– Jaki warunek musi zostać spełniony, aby Bóg wysłuchał modlą-cych się do Niego?

&

380

Jezus Chrystus proszącym Go o jakąś łaskę stawiał pytanie: „Wie-rzycie, że mogę to uczynić?” (Mt 9,28). Niejednokrotnie też mówił:

„Według wiary waszej niech wam się stanie” (Mt 9,29). W modlitwie najbardziej odzwierciedla się poczucie wiary i zaufania wobec Boga.

Katechizm Kościoła Katolickiego uwydatnia prawdę o zależności, jaka istnieje między modlitwą i wiarą.

Katecheta poleca uczniom, by przeczytali głośno poniższe fragmen-ty, po każdym z nich są zadawane pytania:

„W modlitwę wchodzi się tak, jak wchodzi się w liturgię: przez ciasną bramę wiary. Przez znaki Jego Obecności szukamy i pra-gniemy właśnie Oblicza Pana; chcemy słuchać Jego słowa i je zacho-wywać” (KKK 2656).

– Jaką funkcję pełni w modlitwie wiara?

„Serce zdecydowane na takie nawrócenie uczy się modlitwy w wierze. Wiara jest synowskim przylgnięciem do Boga, ponad tym, co czujemy i pojmujemy. Stała się ona możliwa, ponieważ umiłowany Syn Ojca otwiera nam przystęp do Ojca. Może żądać, abyśmy «szukali» i «pukali», gdyż On sam jest bramą i drogą” (KKK 2609).

– Dzięki czemu wiara stała się dla nas możliwa?

„Najczęstszą i najbardziej ukrytą pokusą jest nasz brak wiary. Objawia się on nie tyle przez wyznane niedowiarstwo, co przez fak-tyczny wybór. Gdy zaczynamy się modlić, natychmiast tysiące prac i kłopotów, uznanych za bardzo pilne, wchodzą na pierwsze miej-sce; i znowu jest to chwila prawdy serca i wyboru miłości. Zwraca-my się do Pana jako do naszej ostatniej ucieczki: ale czy naprawdę w to wierzymy? Albo bierzemy Pana za sprzymierzeńca, ale serce ciągle jeszcze pozostaje zarozumiałe. W każdym przypadku nasz brak wiary ukazuje, że nie jesteśmy jeszcze w postawie serca pokornego: «beze Mnie nic nie możecie uczynić» (J 15,5)” (KKK 2732).

– Jakie są przejawy braku wiary w modlitwie?

381

„Nadszedł moment, aby potwierdzić wagę modlitwy wobec aktywizmu i groźnej sekularyzacji wielu chrześcijan zaangażowa-nych w pracę charytatywną. Oczywiście chrześcijanin, który się modli, nie chce zmieniać planów Bożych ani korygować tego, co Bóg prze-widział. Pragnie czegoś więcej, spotkania z Ojcem Jezusa Chrystusa, prosząc, aby On był obecny z pociechą Ducha w nim i w jego pracy. (...) On nie zabrania nam wołać, jak Jezus na krzyżu: «Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?» (Mt 27,46). Powinniśmy pozostawać z tym pytaniem przed Jego obliczem w modlitewnym dialogu (...) Nasze wołanie jest – jak na ustach ukrzyżowanego Jezusa – osta-tecznym najgłębszym wyrażeniem naszej wiary w Jego wszechmoc. Chrześcijanie bowiem, pomimo wszystkich nieporozumień i zamie-szania w otaczającym ich świecie, nie przestają wierzyć w «dobroć i miłość Boga do ludzi» (por. Tt 3,4). Choć, jak inni ludzie pogrążeni są w dramatycznej złożoności dziejów historycznych, pozostają utwierdzeni w przekonaniu, że Bóg jest Ojcem i kocha nas, nawet, jeżeli Jego milczenie pozostaje dla nas niezrozumiałe” (Benedykt XVI, Deus caritas est, 37-38).

– Jaką zależność między modlitwą i wiarą pozwala odkryć powyższy tekst?


Modlitwa nie może być zatem tylko powierzchownym gestem lub formą, lecz wypowiedzią całej osoby. W modlitwie człowiek otwiera swoje wnętrze na Boga. Nie chodzi tylko o to, aby samym umysłem zwrócił się do Boga, lecz całym sercem i całą mocą swej wiary. Modlitwa pełna wiary zbliża do Boga i ożywia kontakt z Nim. Bóg w swej dobroci nie zawsze udziela natychmiast to, o co czło-wiek prosi. Nieraz trzeba długo prosić i trwać na modlitwie. Nie oznacza to, że Bóg nie chce udzielić dobra człowiekowi proszącemu, lecz jak dobry Ojciec wychowuje człowieka, aby dojrzewał do otrzy-mania łaski. W ten sposób człowiek bardziej uwierzy Bogu i doceni Jego dobroć. Z dystansu czasu i wysiłku człowiek lepiej pozna wartość tego, o co prosi. Chrystus zaleca wytrwałość w modlitwie i do niej zachęca: „Proście, a będzie wam dane, szukajcie a znajdziecie, kołacz-cie, a otworzą wam...” (Mt 7,7-11). Przykładem wytrwałej modlitwy jest niewiasta kananejska (zob. Mt 15,21-28).

382

ZAKOŃCZENIE

W modlitwie Bóg zawsze pierwszy wychodzi z miłością do czło-wieka, a zwrócenie się człowieka do Niego to odpowiedź wiary.

Katecheta przeprowadza ćwiczenie: Osobiste przemyślenia doty-czące modlitwy. W tym celu rozkłada na stoliku kilkanaście twierdzeń napisanych na oddzielnych kartkach. Uczniowie wybierają jedną kart-kę na dwie osoby. Potem z wybranym uczniem dzielą się własnymi spo-strzeżeniami, związanymi z twierdzeniem. Następnie wszyscy wymie-niają najważniejsze, ich zdaniem, spostrzeżenia z rozmów w dwójkach.

Lista twierdzeń:1. Jeśli chcesz się modlić, módl się całym swoim życiem. Spró-

buj wyrazić w słowach i w myślach przed Bogiem to, co cię porusza, co wpływa na twoje życie.

2. Życie każdego człowieka jest interesujące, warto omówić z Bogiem w modlitwie także codzienność.

3. Gdy zaczynam interesować się modlitwą, pragnę tak się modlić, jak mi się to najbardziej podoba. Dlatego wybieram taki sposób, jaki mi najbardziej odpowiada.

4. Jeśli na serio zabieram się do modlitwy, muszę dokładnie okre-ślić, kiedy znowu będę się modlił. Powinienem znaleźć pewien rytm i porządek i w ten sposób zachowywać się, aby podtrzymać tę ryt-miczność.

5. Rodzące się potrzeby, mogą w modlitwie prowadzić do powierzchowności, ale trudności życiowe mogą również stanowić drogę do ponownego głębszego spotkania z Bogiem.

6. Dla wielu osób nie ma uzasadnień na to, że Bóg jest i nie ma dowodów na to, że modlitwa, jako rozmowa z Bogiem, to coś sensownego. Tylko praktyka tej modlitwy czyni ją sensowną.

7. Powtarzająca się modlitwa, nieraz tylko jedno zdanie tej modli-twy, może mnie pogłębiać, ubogacać, obdarowywać.

8. Czasami tylko cielesna obecność połączona z dobrą wolą może być warunkiem dobrej i prawdziwej modlitwy.

9. Wielu młodych ludzi przeżywa i doświadcza w modlitwie tego, że warto się modlić. Jakie znasz przykłady na potwierdzenie tej praw-dy?

J

383

10. Dla zdrowia duchowego i psychicznego, a także cielesnego człowiek potrzebuje ciszy. Potrzebuje milczenia, aby odnaleźć siebie. Potrzebuje ciszy, aby spotkać Boga.

11. W modlitwach, które są formułowane przez innych, np. pod-czas Mszy Świętej mogę również odnaleźć swoje życie, własne doświadczenia i myśli, szczególnie, jeśli próbuję osobiście zaangażo-wać się i modlić się tymi modlitwami.

12. Kto modli się tylko wtedy, gdy sprawia mu to radość, gdy modlitwa daje mu coś, ten modli się egoistycznie. Bóg jest cen-trum modlitwy. Jeśli chcę Go traktować serio, to staję w modlitwie przed Nim, staram się być Mu wiernym.

13. Powinniśmy się modlić o to, aby nauczyć się modlitwy. Powin-niśmy prosić o to, aby Bóg pozwolił nam doświadczyć Jego bliskości. Modlitwa jest darem, jest łaską.

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią fragmenty tekstu: Mk 11,24 i KKK 2609.

PRACA DOMOWA

Napisz krótkie rozważanie na temat: „Modlitwa jest owocem chrześcijańskiej wiary”.

MODLITWA

Panie, przychodzę Cię błagać o pokój, o mądrość, o siłę.Chcę patrzeć dziś na świat oczami przepełnionymi miłością.Być cierpliwym, wyrozumiałym, cichym i mądrym.Patrzeć ponad to, co jest tylko pozorem, widzieć innych ludzi tak,jak Ty sam ich widzisz i dostrzegać w nich to, co dobre.Daj mi taką życzliwość i radość, by wszyscy, którzy się ze mną sty-

kają,odczuli Twoją obecność. Amen.

X

?

H

384

50. MODLITWA W ŻYCIU CHRZEŚCIJANINA – FORMY I RODZAJE MODLITW

Cel ogólnyPogłębienie wiedzy na temat form i rodzajów modlitwy.Kształtowanie odpowiedzialności za życie modlitewne.


– wymienia formy modlitwy i rodzaje modlitwy,– streszcza teksty źródłowe,– charakteryzuje poszczególne formy modlitwy i rodzaje modlitwy,– uzasadnia konieczność różnych form i rodzajów modlitwy,– wskazuje, co czyni, aby pogłębiać swój kontakt z Bogiem, – określa, jaka forma modlitwy jest mu najbliższa,– podejmuje właściwą formę i rodzaj modlitwy w zależności od sytuacji

życiowej,– przyjmuje odpowiedzialność za własne życie modlitewne.


wykład, medytacja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Benedykt XVI, Deus

caritas est; Leksykon Duchowości Katolickiej, red. M. Chmielewski, Lublin--Kraków 2002; mnich z Chevetogne, Zbawiciel

MODLITWA


X

385

WPROWADZENIE

Odczytanie i krótka analiza poniższego tekstu lub tekstu z podręcz-nika ucznia.

(odczytaniu może towarzyszyć odpowiedni podkład muzyczny)

„«Oto stoję u drzwi i kołaczę: jeśli kto usłyszy mój głos i drzwi otwo-rzy, wejdę do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze mną» (Ap 3,20). «Oto stoję u drzwi...». Widziałem Go, gdy nadchodził. Szedł szybkim krokiem. Wiedziałem, czułem raczej, że zbliża się do mego domu. Nie byłem pewny, czy mu otworzę. I oto przyszedł do mych drzwi. Nie do głównych drzwi domu. Stoi teraz przed mniejszymi, boczny-mi drzwiami. W początkach naszej zażyłości, gdy nie chciałem mieć przed Nim tajemnic, prosiłem Go, by zawsze przychodził tymi boczny-mi drzwiami; główne, wielkie drzwi pozostawiałem dla mniej znanych gości, dla ceremonialnych wizyt. Później zacząłem odczuwać zażeno-wanie: wchodząc od tyłu mógł widzieć pokoje gorzej utrzymane, czy nawet wchodzić do nich. Nieporządek i kurz nie uchodził jego uwa-gi. Robił nawet dyskretne, a zarazem wyraźne aluzje. Odpowiadałem wymijająco: «och, to tak trudno... Nie daję rady!» powiedział mi wów-czas: «a gdybyśmy tak spróbowali razem, we dwóch?», ale ja się bałem, że On odkryje, do jakiego stopnia niektóre sprawy nie były takie, jakie powinny być. W końcu zamknąłem na klucz boczne drzwi. Przyjmo-wałem Go w salonie. Wprowadzałem Go paradnym wejściem. Jego odwiedzinom nadawałem coraz bardziej chłodny i formalny charak-ter; stawały się też coraz rzadsze. A jednak on przyszedł do bocznych drzwi i patrzy na nie. Czy zapuka? Czy wejdzie przez te drzwi i okaże przez to, że pragnie odnowić dawną serdeczną zażyłość? – Zapukał! Czy mu otworzyć? Nic nie jest gotowe na Jego przyjęcie. Wszędzie strasz-liwy nieporządek. On puka znowu. Obserwuję Go z daleka. Jego twarz jest poważna, skupiona, lecz nie ma w niej zniecierpliwienia. Wydaje się być skoncentrowany nie na drzwiach i nie na tym, jak odpowiem na Jego pukanie, lecz na łasce, jakiej Ojciec może udzielić. Puka ciągle delikatnie. «Oto stoję u drzwi i kołaczę...». Co robić? Nie mogę żyć bez Jego obecności (...) Śmiało! Podchodzę do drzwi. Otwieram je. Skrzypią zardzewiałe zawiasy, trujące zielska przylgnęły do drew-na. Cofam się, by Go wpuścić. «Wejdź, Panie. Panie, Ty wiesz...» chciałem powiedzieć: «Ty wiesz, że mimo wszystko cię kocham...»,

+

386

lecz nie śmiem mówić dalej, szloch ściska mi gardło. On patrzy na mnie z łagodnym uśmiechem. I mówi: «Wiem... Będę z tobą wieczerzał». Wołam przerażony: «Panie, nie przygotowałem posiłku! Nie mam czym Cię ugościć». On odpowiada mi: «to Ja zapraszam ciebie na mój posiłek. Chcę u ciebie odprawić moją ostatnią wieczerzę»” (mnich z Chevetogne, Zbawiciel).

Tekst z podręcznika ucznia.

„Siostra Faustyna w swoim Dzienniczku pisze, że «dusza zbroi się przez modlitwę do walki wszelakiej. W jakimkolwiek dusza jest stanie, powinna się modlić. – musi się modlić dusza czysta i pięk-na, bo inaczej utraciłby swą piękność; modlić się musi dusza dopiero, co nawrócona, bo inaczej upadłaby z powrotem; modlić się musi dusza grzeszna, pogrążona w grzechach, aby mogła powstać. I nie ma duszy, która by nie była obowiązana do modlitwy, bo wszelka łaska spływa przez modlitwę» (146)” („Miłujcie się”, nr 3-4, 1995).

W każdej sytuacji życia wezwani jesteśmy do dialogu z Bogiem.

ROZWINIĘCIE

Modlitwa chrześcijańska jawi się jako osobowe bycie człowieka z Bogiem, dokonujące się przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystu-sie. Z określenia modlitwy jako osobowego bycia człowieka z Bogiem wynikają jej zasadnicze rodzaje.

Katechizm Kościoła Katolickiego wyróżnia: modlitwę błogosła-wieństwa, prośby, wstawiennictwo, dziękczynienie i uwielbienie.

Katecheta poleca poszczególnym uczniom odczytanie tekstów z Pisma Świętego, a po ich odczytaniu zadaje pytania.

„Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa; On napełnił nas wszelkim błogosławieństwem ducho-wym na wyżynach niebieskich – w Chrystusie. W Nim bowiem wybrał nas przed założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem. Z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przy-branych synów przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli” (Ef 1,3-5).

&

387

– Jaka jest istota modlitwy błogosławieństwa?„Proście, a będzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; kołaczcie,

a otworzą wam. Albowiem każdy, kto prosi, otrzymuje, kto szuka, znajduje; a kołaczącemu otworzą (...). Ojciec wasz, który jest w niebie, da to, co dobre, tym, którzy Go proszą” (Mt 7,7-11).

– Dlaczego Jezus zachęca nas do modlitwy prośby?

„Zalecam więc przede wszystkim, by prośby, modlitwy, wspólne błagania, dziękczynienia odprawiane były za wszystkich ludzi (...), abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością i godnością. Jest to bowiem rzecz dobra i miła w oczach Zbawiciela naszego, Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy” (1Tm 2,1-4).

– Dlaczego wstawiennictwo za innych przybliża nas do Jezusa?

„Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie! W każdym poło-żeniu dziękujcie, taka jest bowiem wola Boża w Jezusie Chrystusie względem was” (1Tes 5,16-18).

– Co może stać się przedmiotem dziękczynienia?

„Temu zaś, który może was ustrzec od upadku i stawić nienagan-nymi i rozradowanymi wobec swej chwały, jedynemu Bogu, Zbaw-cy naszemu przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego, chwała, majestat, moc i władza przed wszystkimi wiekami i teraz, i na wszystkie wieki” (Jud 24-25).

– Co człowiek wyznaje w modlitwie uwielbienia?Ukazane w Piśmie Świętym rodzaje modlitwy wyrażają nie-

zgłębione misterium Boga, działające w życiu, w sakramentach i w posłaniu Jego Kościoła. Katechizm Kościoła Katolickiego wiele miejsca poświęca wyszczególnionym formom modlitwy, które rozwi-jały się w wielkich tradycjach liturgicznych i duchowych.

Katecheta poleca poszczególnym uczniom odczytanie tekstów, po każdym z nich kieruje pytania do całej klasy.

388

„Błogosławieństwo jest wyrazem głębokiego dążenia modlitwy chrześcijańskiej: jest ono spotkaniem Boga i człowieka; w błogosła-wieństwie dar Boga i przyjęcie go przez człowieka przyzywają się nawzajem i jednoczą. Modlitwa błogosławieństwa jest odpowiedzią człowieka na dary Boże. Ponieważ Bóg błogosławi, serce człowieka może z kolei błogosławić Tego, który jest źródłem wszelkiego błogo-sławieństwa” (KKK 2626).

– Jak została w tym fragmencie określona modlitwa błogosła-wieństwa?

„Najbardziej zwyczajną formą błagania, ponieważ najbardziej spontaniczną, jest prośba. Przez modlitwę prośby wyrażamy świa-domość naszego związku z Bogiem: jako stworzenia nie decy-dujemy o naszym początku, nie jesteśmy panami naszego losu; nie stanowimy sami dla siebie celu; ponadto jako chrześcijanie wiemy, że – będąc ludźmi grzesznymi – odwracamy się od naszego Ojca. Proś-ba jest już powrotem do Niego” (KKK 2629).

– Co wyrażamy przez modlitwę prośby?

„Wstawianie się za innymi, prośba o coś dla innych, jest – od czasu Abrahama – czymś właściwym dla serca pozostającego w harmonii z miłosierdziem Bożym. W czasie Kościoła wstawiennic-two chrześcijańskie uczestniczy we wstawiennictwie Chrystusa: jest wyrazem komunii świętych. We wstawiennictwie ten, kto się modli, «niech ma na oku nie tylko swoje własne sprawy, ale też i drugich» (Flp 2,4), do tego stopnia, aby modlił się za tych, którzy wyrządzają mu zło” (KKK 2635).

– Dlaczego nasze wstawiennictwo uczestniczy we wstawiennic-twie Chrystusa?

„Dziękczynienie jest cechą charakterystyczną modlitwy Kościo-ła, który celebrując Eucharystię, ukazuje się i staje się bardziej tym, czym jest. Istotnie, w dziele zbawienia Chrystus wyzwala stworzenie od grzechu i śmierci, by je na nowo poświęcić i zwrócić Ojcu na Jego chwałę. Dziękczynienie członków Ciała uczestniczy w dziękczynieniu ich Głowy” (KKK 2637).

389

– Dlaczego dziękczynienie jest charakterystyczną cechą modli-twy Kościoła?

„Uwielbienie jest tą formą modlitwy, w której człowiek najbar-dziej bezpośrednio uznaje, iż Bóg jest Bogiem. Wysławia Go dla Nie-go samego, oddaje Mu chwałę nie ze względu na to, co On czyni, ale dlatego, że ON JEST. Uczestniczy w szczęściu serc czystych, które kochają Go w wierze, zanim ujrzą Go w chwale” (KKK 2639).

– Co jest istotą modlitwy uwielbienia?

Modlitwa indywidualna jest osobistym kontaktem człowieka z osobowym Bogiem. Może ona wyrazić się w postaci spontanicznej, czyli takiej, w której modlący nie posługuje się gotowymi sformu-łowaniami lub uformowanej, tzn. takiej, której podstawę stanowią gotowe formuły modlitewne. Modlitwa spontaniczna jest modlitwą osobistą, w której człowiek przekazuje własne myśli i odczucia Bogu. Można powiedzieć, że ta forma modlitwy jest najbardziej angażująca, gdyż człowiek wyraża bezpośrednio Bogu swoje ubolewania, żale, pragnienia, smutki i radości. Jest to „mowa serca”, czyli modlitwa ser-ca. Trzeba jednak uważać, aby nie stała się ona ciasnym kręceniem się w tych samych zwrotach, szukaniem siebie i nie prowadziła do fałszy-wej pobożności.

– Czym charakteryzuje się modlitwa indywidualna i spontanicz-na?

Modlitwa wspólnotowa jest realizowana we wspólnocie w ramach liturgii lub poza nią. Modlitwa liturgiczna jest oficjalną modli-twą Kościoła jako mistycznego Ciała Chrystusa i dlatego jest zanoszona w jedności z nim. Stanowi ona wzór i źródło treści dla modlitwy indy-widualnej. Jej szczególnym wyrazem jest liturgia godzin, do praktyko-wania, której zobowiązani są kapłani i osoby konsekrowane, a którą w sposób dobrowolny coraz częściej odmawiają ludzie świeccy.

– Czym charakteryzuje się modlitwa wspólnotowa?

Modlitwa ustna, oparta na jedności ciała i ducha w ludzkiej naturze sprowadza się do wypowiadania w myśli lub na głos słów. Najistotniejszym elementem tego wypowiadania jest zwrócenie serca ku Temu, do kogo się mówi. Modlitwa ustna jest niezbędnym elemen-tem życia chrześcijańskiego.

390

Modlitwa myślna, zwana też rozmyślaniem, polega na poznawa-niu prawdy Bożej i przyjęciu jej przez człowieka. Istotą rozmyślania jest poszukiwanie. Człowiek pragnie odkryć, o co Bóg go prosi i udzie-lić na to odpowiedzi. Zazwyczaj pomagają w tym procesie księgi Pisma Świętego. W przeciągu historii wypracowano różne metody rozmyśla-nia, których zadaniem jest wspomaganie człowieka w kształtowaniu siebie na podobieństwo Boga. Do najbardziej znanych należą: metoda ignacjańska – św. Ignacego z Loyoli, św. Franciszka Salezego.

– Na czym polega modlitwa ustna i myślna?

Kontemplacja to osobowa więź z Bogiem oparta na miłości. Według św. Teresy z Avila kontemplacja jest „niczym innym jak głę-bokim związkiem przyjaźni, w którym rozmawiamy sam na sam z Bogiem, w przekonaniu, że On nas kocha” (KKK 2709). Wyróżniamy kontemplację nabytą, zwykłą i mistyczną. Kontemplacja zwykła, którą uzyskuje się na wskutek długotrwałej modlitwy i dążenia do wyższej formy świętości, jest w zasadzie możliwa dla wszystkich chrześcijan, chociaż niewiele osób dochodzi do tego stanu. Kontemplacja mistycz-na jest nadzwyczajnym darem Bożym. Wprowadza ona człowieka w szczególne uczestnictwo w tajemnicy Chrystusa.

– Czym jest kontemplacja?


ZAKOŃCZENIE

Modlitwy trzeba się uczyć, ponieważ ona nie sprowadza się tylko do powstania spontanicznego odruchu wewnętrznego. Kochające ser-ce człowieka odnajduje modlitwę jako konieczność życiową.

Nie wystarczy wiedzieć, co Pismo Święte i dokumenty Kościoła mówią o modlitwie. Trzeba systematycznie szukać osobistego kon-taktu z Bogiem.

J

391

Odczytanie fragmentu encykliki Benedykta XVI.

„Modlitwa, jako sposób czerpania wciąż na nowo sił od Chrystu-sa, staje się całkiem konkretną koniecznością. Kto się modli, nie traci czasu, nawet jeśli wszystko wskazuje na potrzebę pilnej interwencji i skłania jedynie do działania” (Deus caritas est, 36).

– Co czynić, aby ożywiać w sobie świadomość, że modlitwa jest koniecznością?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią rodzaje modlitwy.

Rodzaje modlitwy:– ze względu na adresata: modlitwa błogosławieństwa, prośby,

wstawiennictwo, dziękczynienie i uwielbienie.– ze względu na podmiot modlitwy: modlitwa indywidualna

i wspólnotowa.– ze względu na sposób modlenia się podmiotu: modlitwa ustna,

myślna i kontemplacja.

PRACA DOMOWA

Przeczytaj fragment Ewangelii Mt 6,6-8 i przez chwilę porozmy-ślaj nad nim.

MODLITWA

Panie, nasz Boże, przed Twoim obliczem stajemy pełni otwartości wobec tego, co przynosi nam dzień dzisiejszy.

Chcemy Ci najpierw podziękować za to, że znamy Ciebie.Chcemy Ci podziękować za wszystkich ludzi, których dziś spotka-

my.Pragniemy, abyś był wśród nas i ogarnął nas Twym miłującym

spojrzeniem.Pozwól nam odczuć tu i dziś, że Ty, Pan, wychodzisz naprzeciw nas

z otwartymi ramionami. Amen.

?

H

X

392

51. ŚWIADECTWA POSTAW MODLITEWNYCH

Cel ogólnyUkazanie wpływu modlitwy chrześcijańskiej na życie człowieka.Kształtowanie właściwej postawy modlitewnej.


– podaje przykłady osób, które w swoim życiu zachowywały właściwą postawę modlitewną,

– przytacza teksty źródłowe mówiące o postawach modlitewnych,– wyjaśnia naukę Kościoła odnośnie do modlitwy, będącej spotkaniem

z Bogiem w sercu,– objaśnia, jaki wpływ ma modlitwa na życie chrześcijanina,– określa cechy właściwej postawy modlitewnej,– ocenia jakość i częstotliwość swoich modlitewnych spotkań z Bogiem, – wykrywa, jakie jest świadectwo jego postawy modlitewnej, – analizuje, co może uczynić, aby jego postawa modlitewna była właściwa,– planuje podjęcie ciągłej troski o właściwą postawę modlitewną.


w grupach, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Ut unum

sint; teksty zawierające wypowiedzi wybranych Świętych; cztery duże serca wycięte z czerwonego papieru; mazaki.

MODLITWA

Śpiew: „Ofiaruję Tobie, Panie mój”.

X

393

WPROWADZENIE

Z pewnością wiele razy słuchaliście lub czytaliście wypowie-dzi różnych ludzi na temat modlitwy. Wypowiadali się na ten temat zarówno ludzie wielcy, jak i zwyczajni. Na dzisiejszej katechezie zapo-znamy się z kilkoma świadectwami na ten temat. Najpierw odczytamy świadectwo pielęgniarki, które znajduje w podręczniku.


„Myślę, że modlitwa jest czymś tak naturalnym, potrzebnym i koniecznym dla mnie, jak każdy z podstawowych warunków istnienia. I na własnej skórze (i duszy) odczuwam od razu zachwianie równowa-gi, jeśli w jakimś okresie życia modlitwę zaniedbuję. Już dość dawno zauważyłam, że jak się źle zaczyna ze mną dziać: rozdrażnienie, roz-goryczenie, pretensje do wszystkich i o wszystko, niechybnie po uczci-wym namyśle okazuje się, że źle jest z moją modlitwą. A jeśli staram się modlitwę systematycznie pogłębiać i nasycać nią życie, wszystko się uładza. Naprawdę (...). Z modlitwą jest jak z miłością i przyjaźnią: trzeba ją pielęgnować. Tak łatwo jest zerwać różne cienkie nici, odda-lić się. A wtedy trudno to naprawić” (Pielęgniarka, Bezimienni mówią o modlitwie, Kraków 1973).

– Co mówi bezimienna autorka na temat swojej modlitwy?


ROZWINIĘCIE

Pismo Święte mówi nam, czym jest modlitwa i jaka powinna być nasza postawa podczas modlitwy. Wiele miejsca poświęca temu zagadnieniu Księga Psalmów.

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego.

„Nakłoń swe ucho, wysłuchaj mnie, Panie,bo jestem nędzny i ubogi.Strzeż mojego życia, bo jestem pobożny,zbaw sługę Twego, który ufa Tobie.Ty jesteś Bogiem moim,Panie, zmiłuj się nade mną,

+

&

394

bo nieustannie wołam do Ciebie.Rozraduj życie swego sługi,bo ku Tobie, Panie, wznoszę moją duszę.Ty bowiem, Panie, jesteś dobry i pełen przebaczenia,pełen łaskawości dla wszystkich, którzy Cię wzywają.Wysłuchaj, Panie, modlitwę mojąi zważ na głos mojej prośby!Wołam do Ciebie w dniu mego utrapienia,bo Ty mnie wysłuchujesz” (Ps 86,1-7).

– W jaki sposób autor psalmu zwraca się do Boga?– O co prosi Boga psalmista?– Jaką postawę przyjmuje psalmista w swojej modlitwie?

Psalmy to szczególny rodzaj modlitwy, bo są „natchnionym przez Ducha pouczeniem”. Tak mówi o Psalmach Ewagriusz z Pon-tu, uważany za pierwszego z Ojców pustyni, który pisał o modlitwie. Pisząc o modlitwie, czerpał on zarówno z doświadczenia osobistego, jak i swoich braci żyjących na pustyni. Ewagriusz niezwykle ceni sobie modlitwę opartą na psalmach. Poucza nas, iż w tej modlitwie należy z uwagą słuchać i rozważać słowo Boga w swoim sercu – tak jak czy-niła to Maryja – niedościgniony wzór modlitwy. To, co mówi nam Bóg o modlitwie, znajduje swoje potwierdzenie w nauce Kościoła.

Odczytanie tekstu z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Serce jest mieszkaniem, w którym jestem, gdzie przebywam (według wyrażenia semickiego lub biblijnego: gdzie «zstępuję»). Jest naszym ukrytym centrum, nieuchwytnym dla naszego rozumu ani dla innych; jedynie Duch Boży może je zgłębić i poznać. Jest ono miejscem decyzji w głębi naszych wewnętrznych dążeń. Jest miejscem prawdy, w którym wybieramy życie lub śmierć. Jest miejscem spotka-nia, albowiem nasze życie, ukształtowane na obraz Boży, ma charakter relacyjny: serce jest miejscem przymierza” (KKK 2563).

– Na czym polega sens naszego wysiłku modlitewnego w świetle przeczytanego tekstu?

– Co to znaczy, że „serce jest miejscem przymierza”?

395

Kościół poucza nas, że serce jest szczególnym miejscem spotka-nia człowieka z Bogiem. To właśnie w sercu nawiązuję tajemniczą łączność z moim Panem i Zbawcą. Serce jest mieszkaniem, do którego zstępuje sam Bóg, w którym przebywam z człowiekiem sam na sam, słuchając Jego głosu i odpowiadając Mu wiarą.

Bóg pragnie otworzyć nasze serca na swoje słowo, dlatego sta-wia na naszej drodze wzory modlitewnych postaw, które mogą nam pomóc odkryć niewypowiedzianą głębię naszej modlitwy. Osoby, które dają nam świadectwo swoich postaw modlitewnych to między innymi: św. Bonawentura, bł. Zygmunt Szczęsny Feliński, św. Maksy-milian Kolbe, św. Faustyna Kowalska.

Krótkie informacje odnośnie do wymienionych osób:

Św. Bonawentura (właśc. Johannes Fidanza) – żył w latach 1221–1274, filozof średniowieczny, pochodzenia włoskiego, francisz-kański teolog i mistyk, wykładowca uniwersytetu w Paryżu, doktor Kościoła, kanonizowany w 1482 r.

Bł. Zygmunt Szczęsny Feliński – żył w latach 1822–1892, Arcybi-skup Metropolita Warszawski, założyciel Zgromadzenia Sióstr Fran-ciszkanek Rodziny Maryi, beatyfikowany 18 sierpnia 2002 r.

Św. Maksymilian Maria Kolbe – żył w latach 1894–1941, francisz-kanin, założyciel Milicji Niepokalanej, zginął w obozie koncentracyj-nym w Oświęcimiu, kanonizowany 10 października 1982 r.

Św. Faustyna Helena Kowalska – żyła w latach 1905–1938, profe-ska Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, wielka czcicielka i propagatorka kultu Miłosierdzia Bożego, kanonizowana 30 kwietnia 2000 r.

Praca w grupachDzielimy uczniów na cztery grupy. Każda grupa otrzymuje odpo-

wiedni tekst do przeczytania i analizy z zestawem dwóch pytań do tegoż tekstu oraz duże serce z czerwonego papieru, na którym jest umiesz-czone imię i nazwisko świętego/świętej. Pod tym nazwiskiem uczniowie wpisują swoje odpowiedzi na pytania do tekstu, dotyczącego danego świętego/świętej. Czas pracy 8 minut.

396

Grupa I„Owoce modlitwyNiezmierna potęga jest w modlitwie, ściąga ona wszystko dobre,

a oddala złe.Chcesz w przeciwnościach życia doznawać ulgi – bądź wiernym

w modlitwie.Chcesz zwyciężać szatana w pokusach – módl się gorąco.Chcesz żyć spokojnie w Służbie Bożej i drogę krzyża zmienić

na drogę ci miłą – módl się!Chcesz postąpić na drodze życia duchowego – módl się!Chcesz mieć serce wzniesione z dala od ziemi – musisz się

w modlitwie lubować.Chcesz zgładzenia swych grzechów, a wzrostu cnót – musisz się

również oddawać modlitwie.W modlitwie jest natchnienie Ducha Świętego, który dusze

do wszystkiego, co wzniosłe, rozgrzewa.Chcesz spotkać się wreszcie ze swym Boskim Oblubieńcem –

musisz wyjść naprzeciw Niego z modlitwą na ustach” (św. Bonawen- tura, „Różaniec”, nr 3 [597], marzec 2002, s. 13).

– Co, według św. Bonawentury, jest efektem prawdziwie chrze-ścijańskiej modlitwy?

– Jakiego rodzaju owoce rodzi modlitwa?

Grupa II„A przeto ktokolwiek czujesz się w tej powodzi świata bardziej

burzą i zawieją miotanym, niż spokojnie po ziemi pielgrzymującym, nie odwracaj oczu od blasku Tej Gwiazdy, jeśli nie chcesz zginąć wśród burzy. Jeśli powstaną przeciw tobie wiatry pokuszenia, jeśli ude-rzysz o podwodne utrapień skały, spojrzyj na Gwiazdę, wzywaj Maryi. Jeżeli gniew, łakomstwo, albo pożądliwość ciała wstrząsną łódką twej duszy, rzuć okiem ku Maryi! Jeżeli występków ciężarem przyciśnięty, szpetnością sumienia dręczony i grozą sądu przerażony wpadniesz w przepaść smutku i otchłań rozpaczy, o, wznieś myśl twoją do Maryi!

Słowem, w niebezpieczeństwach, w utrapieniach, w zwątpieniu myśl o Maryi! Maryi wzywaj! Za nią idąc nie zbłądzisz, Jej wzywając nie staniesz się łupem rozpaczy. Gdy Ona ci rękę poda, nie upad-niesz; gdy cię zasłoni, nie ulękniesz się; gdy cię prowadzić będzie,

397

nie doznasz znużenia; gdy ci łaskawa będzie, cel swój osiągniesz i sam doznasz na sobie, że prawdziwie Maryja jest Gwiazdą” (bł. Zygmunt Szczęsny Feliński, List pasterski Arcybiskupa do duchowieństwa i wier-nych, w: „Pisma”, nr 26, Warszawa, 27 kwietnia 1863 r.).

– Kim, według bł. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, jest dla nas Maryja?

– Jakie sprawy powinniśmy powierzać Jej w swojej modlitwie?

Grupa III„Każda modlitwa przez pośrednictwo Niepokalanej i każdy akt

spełnienia Jej woli przynosi Bogu chwałę i uwielbia Go najdoskona-lej, bo stwierdza Jego niezmierzoną wszechmoc, iż tak doskonałą, tak zaszczytną i świętą istotę stworzył...”.

„Ona jest «Szafarką» łask wypływających z Przenajświętszego Ser-ca Jezusowego”.

„Potężna więc jest modlitwa, a już bez granic potężna, jeżeli się do Niepokalanej zwraca, która jest wszechwładną Królową”.

„Za cenę modlitwy otrzymujemy łaski i nie ma łask bez modlitwy”.„Żadna modlitwa nie jest zanoszona na próżno..., bo jeśli nie otrzy-

mujemy tego, o co prosimy, to otrzymamy na pewno co innego, jeśli nie teraz, to otrzymamy później”.

„Starajmy się więc modlić dużo i dobrze. Rozmawiajmy często z Matką Najświętszą. Wzbudzajmy do Niej częste akty strzeliste, choć-by tylko jednym słowem «Maryja»”.

„Przez oddanie się Niepokalanej i pełnienie Jej woli, oddajemy się tym samym i pełnimy wolę Pana Jezusa – tylko w najdoskonalszy spo-sób, na jaki człowiek może się zdobyć...” (św. Maksymilian Maria Kolbe,

„Rycerz Niepokalanej”, nr 5, 2001, s. 175-176).

– Jaką rolę, według św. Maksymiliana Kolbe, pełni Maryja w naszej modlitwie?

– Jak powinniśmy się modlić?

Grupa IV„Maryjo, Matko moja i Pani moja, oddaję Ci duszę i ciało moje,

życie i śmierć moją i to, co po niej nastąpi. Wszystko składam w Twoje ręce, o Matko moja, okryj swym płaszczem dziewiczym moją duszę i udziel mi łask czystości serca, duszy i ciała i broń mnie swą potęgą

398

przed nieprzyjaciółmi wszelkimi, a szczególnie przed tymi, którzy zło-śliwość swoją pokrywają maską cnoty. O śliczna Lilio, Tyś dla mnie zwierciadłem, o Matko moja” (św. Faustyna Kowalska, Dzienniczek, 79).

„Jezu mój, kieruj umysłem moim, weź w zupełne posiadanie moją całą istotę, zamknij mnie w głębi Serca Swego i chroń od napaści wro-ga. W Tobie jedyna moja nadzieja...” (św. Faustyna Kowalska, Dzienni-czek, 77).

– O czym świadczy modlitwa św. Faustyny Kowalskiej zanoszona przez Nią do Maryi?

– O co św. Faustyna prosi w swojej modlitwie Chrystusa?

Prezentacja odpowiedzi przez przedstawicieli poszczególnych grup.Wyeksponowanie „serc” z odpowiedziami uczniów w widocznym

miejscu.


Wsłuchując się w wypowiedzi św. Bonawentury, bł. Zygmun-ta Szczęsnego Felińskiego, św. Maksymiliana Kolbego, św. Faustyny, z pewnością zauważyliście, że wszyscy z nich byli niezwykłymi czci-cielami Matki Najświętszej. Każda z tych osób zawierzała Jej swo-je życie i razem z Nią wielbiła Boga – naszego Stwórcę i Zbawiciela. Dla każdej z tych osób modlitwa była źródłem życia i świętości.

ZAKOŃCZENIE

Modlitewne zjednoczenie wszystkich chrześcijan wokół Chrystu-sa jest w stanie przezwyciężyć wszelkie podziały, powstałe w Kościele w wyniku ludzkich słabości. Na niezwykłą moc modlitwy zwraca uwa-gę Ojciec Święty Jan Paweł II.

„Na ekumenicznej drodze do jedności trzeba przypisać stanow-czy prymat wspólnej modlitwie – modlitewnemu zjednoczeniu wokół samego Chrystusa. Jeśli chrześcijanie, pomimo podziałów, będą umieli jednoczyć się coraz bardziej we wspólnej modlitwie wokół Chrystusa, głębiej sobie uświadomią, o ile mniejsze jest to wszystko, co ich dzieli, w porównaniu z tym, co ich łączy. Jeśli się będą spotykali,

J

399

coraz częściej i coraz wytrwalej modlili do Chrystusa, będą mieli odwagę podjąć całą bolesną i ludzką rzeczywistość podziałów, odnajdując się w tej wspólnocie Kościoła, którą Chrystus stale two-rzy w Duchu Świętym ponad wszystkimi słabościami i ograniczenia-mi ludzkimi. I wreszcie taka wspólnota modlitwy warunkuje nowe widzenie Kościoła i chrześcijaństwa” (Jan Paweł II, Ut unum sint, 22, 23).

Kiedy się modlimy, Duch Święty zsyła na nas słowa miłości, któ-re dokonują w nas niezwykłej przemiany, dotykającej głębi naszego umysłu, serca, charakteru i sposobu bycia. Często nie zdajemy sobie sprawy z tej zmiany, ale każda bliska nam osoba bez trudu ją dostrzeże.

Wytrwała, gorliwa i systematyczna modlitwa sprawia, że mistycz-ny i niewidzialny obraz Chrystusa w tajemniczy sposób odbija się w naszym wewnętrznym bycie. Otrzymujemy wówczas Jego zalety, to znaczy odbicie Jego dobroci, cierpliwości, łagodności, sprawiedli-wości. Modlitwa jest zawsze wyrazem głębokiej miłości pomiędzy Bogiem i człowiekiem.

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią odpowiedzi jednej z czterech dowolnie wybranych grup.

PRACA DOMOWA

Napisz, jaki wpływ ma modlitwa na życie chrześcijanina.

MODLITWA

Jezu mój, kieruj umysłem moim, weź w zupełne posiadanie moją całą istotę, zamknij mnie w głębi Serca Swego i chroń od napaści wro-ga. W Tobie jedyna moja nadzieja...

(św. Faustyna Kowalska, Dzienniczek, 77)

?

H

X

400

52. LITURGIA W ŻYCIU CHRZEŚCIJANINA

Cel ogólnyUkazanie znaczenia liturgii w życiu chrześcijanina.Kształtowanie postawy świadomego uczestnictwa w liturgii Kościoła.


– nazywa różne znaki i gesty liturgiczne,– wyjaśnia znaczenie słowa „liturgia”,– opisuje postawy modlitewne,– stosuje poznane postawy modlitewne w codzienności,– analizuje teksty biblijne o liturgii,– ocenia swoje zaangażowanie w liturgię Kościoła oraz jaka jest jego posta-

wa w czasie liturgii Mszy Świętej,– proponuje, co może zmienić, aby jego udział w liturgii Kościoła był coraz

bardziej świadomy,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę świadomego uczestnictwa

w liturgii Kościoła.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, wykład, praca w

grupach, rozmowa kierowana, autorefleksja.


Sacrosanctum Concilium; Jan Paweł II, Familiaris consortio; Ogólne Wpro-wadzenie do Mszału Rzymskiego; Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin; Liturgia Godzin (Brewiarz).

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

401

WPROWADZENIE

Tyle razy słyszymy takie pojęcia jak: celebracja liturgiczna, zgro-madzenie liturgiczne, obchody liturgiczne, liturgia danego sakramen-tu itd. Słowo „liturgia” odmieniane jest w tak wielu formułach słow-nych i to przeważnie w kontekście zachęcania nas do uczestniczenia w niej, że trzeba zadać to fundamentalne pytanie: czym jest liturgia i na ile jest ona niezbędna dla duchowego życia chrześcijańskiego.

Liturgia jest to żywa obecność i działalność Jezusa Chrystusa, który w Kościele i przez Kościół, poprzez sakramentalne znaki i sło-wa, spełnia swoją misję uświęcania człowieka i zarazem oddaje cześć Bogu.

W każdej celebracji liturgicznej wyróżniamy cztery zasadnicze elementy, wzajemnie się uzupełniające i przenikające:

– Obecność Jezusa Chrystusa;W akcji, w celebracji, w rzeczywistości nazywanej „liturgią” naj-

ważniejsza jest obecność i działalność samego Chrystusa. Zagadnie-nie to jest trudne do opisania. Ze względu na Niego gromadzimy się np. na Mszy Świętej, to On gładzi grzechy, to Chrystus jest tym, który chrzci, itd.

– Osoba przewodniczącegoKażdej akcji liturgicznej musi ktoś przewodniczyć. Przeważnie

jest nim kapłan, ale w wyjątkowej sytuacji może np. sakramentu Chrztu udzielać każdy ochrzczony.

– Słowa i znakiTrzecim istotnym elementem każdej celebracji jest zespół słów

i znaków (obrzęd), z których składa się wszelka akcja, którą określa-my liturgią.

– LudW końcu, liturgia jest dla ludzi, to my bierzemy w niej udział

(zgodnie zresztą z etymologią greckiego słowa „liturgia”; leiton ergon – dzieło dla ludu).

Do liturgii zaliczamy przede wszystkim siedem sakramentów świętych, sakramentalia (są to święte znaki, które na podobieństwo sakramentów są oznaczone, przy czym otrzymywane są pewne skut-ki duchowe, a także fizyczne; do nich zaliczamy liturgię zmarłych,

+

402

poświęcenia i błogosławieństwa – np. kościoła, dewocjonalii, itp. – oraz profesję zakonną). Ponadto do liturgii zaliczamy Liturgię Godzin (tradycyjnie zwane brewiarzem).

W duszpasterstwie parafialnym spotykamy szereg celebra-cji, które, jakkolwiek nie należą wprost do liturgii, nie są niezbęd-ne do zbawienia, są „ludzkiego” pochodzenia, jednakże również mają swoją duchową wartość i są przedmiotem troski Kościoła. Mamy tu na uwadze tzw. nabożeństwa ludowe (np. Droga Krzyżowa, Gorzkie Żale, Różaniec, nabożeństwa majowe, czerwcowe itd.). Nabożeństwa ludowe są trwałym dziedzictwem Kościoła, a także oka-zją spotkania z Bogiem.

ROZWINIĘCIE

Na mocy sakramentu chrztu świętego jesteśmy wezwani do peł-nego uczestnictwa w liturgii Kościoła. Przykładem oddawania kultu i czci Bogu jest dla nas Święta Rodzina.

„Gdy potem upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Moj-żeszowego, przynieśli Je do Jerozolimy, aby Je przedstawić Panu. Tak bowiem jest napisane w Prawie Pańskim: Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu. Mieli również złożyć w ofierze parę synogarlic albo dwa młode gołębie, zgodnie z przepi-sem Prawa Pańskiego” (Łk 2,22-24).

Jezus swoją postawą modlitewną, gestami wielokrotnie zwracał się do Ojca, stając się wzorem postępowania dla swoich uczniów.

„Codziennie trwali jednomyślnie w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali posiłek z radością i prostotą serca. Wielbi-li Boga, a cały lud odnosił się do nich życzliwie. Pan zaś przymnażał im codziennie tych, którzy dostępowali zbawienia” (Dz 2,46-47).

Uczestnictwo w liturgii Kościoła pomaga nam wzrastać na drodze zbawienia.

„Liturgia jest «czynnością» całego Chrystusa (...). Ci, którzy obec-nie ją celebrują – poprzez znaki, którymi się posługują – uczestniczą

&

403

już w liturgii niebieskiej, gdzie celebracja w całej pełni jest komunią i świętem” (KKK 1136).

Poprzez różne znaki, gesty, symbole, postawy, elementy material-ne ułożone w formie obrzędów liturgicznych i opatrzone towarzyszą-cymi słowami także biblijnymi – jest przekazywana, przybliżana łaska Boża, która uobecnia samego Chrystusa.

Praca w grupachUczniów dzielimy na dziesięć grup. Każda grupa otrzymuje kartę

pracy. Czas pracy 10 minut.

OWMR – Ogólne Wprowadzenie do Mszału RzymskiegoOWLG – Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin

Grupa I– Wyjaśnij religijny sens znaku.

Religijny sens znakuZnak ma także znaczenie religijne. Chrystus był tym pierw-

szym Znakiem Boga-Ojca. On stał się „widzialnym” pośrednikiem między Stwórcą i stworzeniem. On jest także i dzisiaj jedynym sposo-bem komunikacji między Bogiem-Ojcem a człowiekiem, bo On wła-śnie, tak jak przed prawie dwoma tysiącami lat, tak i obecnie, „uzmy-sławia” i „zaznacza” obecność Boga pośród nas.

Znaki wymagają poznawania. Nie wszystkie są klarowne, czytelne, naturalne. Niektóre z nich są obciążone historią, świadectwem kultury, czasu, pochodzą z umowy społecznej. Nawet niektóre obrazy biblijne, w niejednym zwłaszcza miejskim środowisku, są dziś mniej czytelne aniżeli przed laty (np. obraz Dobrego Pasterza, symbolika zabitego baranka itd.). Zresztą, trudności poznawcze występują także po stro-nie adresata znaków. Człowiek wierzący nie może bowiem zatrzy-mywać się na poziomie tego, co słyszy i widzi w czasie sprawowa-nia liturgii, na poziomie samego rytu czy obrzędu. Znajomość znaku i Łaska wiary przeprowadzają człowieka przez zasłonę znaku, poza treść symbolu, poza strukturę obrzędu. Ten cały zewnętrz-ny świat obrzędu odgrywa w sumie drugorzędną rolę, pełni funkcje pomocnicze. Wszelkie znaki w liturgii – nawet te najważniejsze, sakra-mentalne – są o tyle ważne, o ile są nośnikami łaski.

404

Grupa II– W jaki sposób oddajemy chwałę Bogu w czasie liturgii?

„W liturgii nie ma miejsca na bierność. Wszyscy powinni brać w niej czynny udział przez wykonywanie aklamacji, odpowiedzi, psal-mów, antyfon, pieśni, jak również czynności czy gestów oraz przybie-rania właściwej postawy ciała. W odpowiednim czasie należy zacho-wać także pełne czci milczenie” (Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium, 30).

„Podczas odprawiania Mszy wierni tworzą społeczność święta, lud nabyty przez Boga i królewskie kapłaństwo, aby dziękować Bogu, składać w ofierze niepokalaną Hostię nie tylko przez ręce kapłana, ale razem z nim i uczyć się składania samych siebie w ofierze. Niech się tedy starają okazać to przez głęboką pobożność i miłość względem braci, którzy uczestniczą w tej samej akcji liturgicznej.

Niech się też wystrzegają wszelkiego indywidualizmu i wyróżnia-nia się, pamiętając o tym, że mają wspólnego Ojca w niebie i, że wobec tego, wszyscy są sobie braćmi.

Niech więc tworzą jedno ciało, niech słuchają Słowa Bożego, czy też gdy biorą udział w modlitwach i w śpiewie, a szczególnie gdy wspólnie składają ofiarę i wspólnie przystępują do stołu Pań-skiego. Jedność tę dobrze ukazuje zachowanie tych samych gestów i tej samej postawy ciała.

Niech zatem wierni z radością służą ludowi Bożemu ilekroć się ich zaprasza do pełnienia jakiejś szczególnej funkcji liturgicznej” (OWMR 62).

Wygląd zewnętrznyWygląd zewnętrzny jest najbardziej rzucającym się w oczy ,,ele-

mentem” posługi, a przez to jest pierwszym świadectwem składa-nym wobec zgromadzonych wiernych. Powinien więc na swój sposób podkreślać wielkość dokonujących się tajemnic. Msza Święta nie jest wydarzeniem sportowym, rozrywkowym, ani turystycznym. Ma ona inny, poważniejszy charakter. Dlatego domaga się odpowiedniego wyglądu tych, którzy w niej uczestniczą.

O swój wygląd należy zatroszczyć się jeszcze przed wyjściem do kościoła. Najczęstsze braki dotyczą czystości oraz odpowiedniego stroju.

405

Grupa III– Czym się charakteryzuje postawa stojąca w liturgii Kościoła?

Postawa stojącaLiturgiczna postawa stojąca posiada dwie cechy charakterystyczne:

– ciało i głowa wyprostowane,– ręce złożone na wysokości piersi (w niektórych wypadkach

ręce mogą być inaczej ułożone, szczególnie ręce kapłana. Nigdy jednak nie są skierowane w dół, lecz w górę, ku Bogu ).

Postawa stojąca nie może być urzędowa i sztuczna. Powinno ją przenikać odpowiednie nastawienie ducha. Ma wyrażać szacunek i cześć wobec Chrystusa i Jego tajemnic, ma być znakiem gotowości do wykonania zleconych nam zadań. Przyjmujemy tę postawę rów-nież wtedy, gdy wykonujemy uroczysty śpiew lub modlitwę (np. hymn, wyznanie wiary...).

Postawa stojąca jest zasadniczą postawą w liturgii. Jest znakiem świadomego uczestnictwa i zaangażowania, a nie biernej tylko obec-ności. Wymownym wzorem.biblijnym jest dla niej obraz z Apokalip-sy: „wielki tłum, którego nikt nie mógł policzyć... stojący przed tronem i przed Barankiem... i głosem donośnym wołają: Zbawienie u Boga naszego” (Ap 7,9-10).

Grupa IV– Czemu służy postawa siedząca w liturgii?

Postawa siedząca sprzyja rozważaniu usłyszanego słowa Bożego. Kiedy więc w czasie Mszy świętej siadamy, nie znaczy to, że nadeszła chwila „odpoczynku”. Siadamy w tym celu, aby lepiej słuchać, aby wię-cej zapamiętać, aby doskonalej rozważyć słowo, które Bóg do nas kie-ruje.

Wygląd takiego człowieka można porównać do postaci człowie-ka „zasłuchanego”, ale pozostającego w postawie pełnej szacunku. Trzeba usiąść prosto, nogi oprzeć swobodnie na ziemi, ręce oprzeć na kolanach.

Tej zewnętrznej postawie skupienia i uwagi winno towarzy-szyć otwarcie serca i gotowość do przyjęcia nauki. W przypowieści o siewcy Chrystus wyjaśnia, że słuchanie musi się łączyć z odpowied-nią postawą w życiu. Od niej bowiem w dużym stopniu zależy los słowa Bożego (por. Mt 13,3-23). Trzeba usłyszane słowo codziennie

406

wprowadzać w czyn, dlatego właściwa postawa słuchająca jest tak-że świadectwem gotowości przyjęcia słowa. Wzorem takiej postawy jest ewangeliczna Maria, która usiadła „u stóp Pana i przysłuchiwa-ła się Jego mowie” (Łk 10,39). Z podobnym nastawieniem uczestni-czymy we wspólnym śpiewie lub recytacji psalmów Liturgii Godzin. Nasza modlitwa ma wtedy szczególnie medytacyjny charakter, ponie-waż psalmy są natchnionym słowem Bożym.

Postawa siedząca może także uświadamiać człowiekowi bliskość Chrystusa, który codziennie ze swymi uczniami zasiadał do stołu. Dziś także zaprasza do swego stołu wszystkich, którzy w Niego wierzą.

Grupa V– Co wyraża postawa klęcząca?

Postawa klęczącaNajczęstszą postawą w modlitwie indywidualnej jest postawa

klęcząca. Jest to przede wszystkim postawa adoracyjna. W ten spo-sób człowiek pragnie wyrazić swoją małość w obliczu Boga i pra-gnie wyznać, że Bóg jest Panem i Królem. Przed Chrystusem Zmar-twychwstałym zgina się „każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych” (Flp 2,10). Postawa klęcząca jest także postawą bła-galną oraz wyrazem pokuty. Jak celnik bijący się w piersi, stajemy przed Bogiem skruszeni, świadomi naszych win. Postawa syna mar-notrawnego, który pada na kolana przed ojcem, posiada również swe cechy charakterystyczne. Łączy się z niskim pochyleniem głowy, biciem się w piersi i innymi znakami żalu.

Postawa klęcząca wyraża się nie tylko zgiętymi kolanami. Istotne znaczenie mają także ręce złożone na piersi, oczy wpatrzone w Naj-świętszy Sakrament, wyprostowany tułów. Z całej postaci winno bić skupienie i świadomość trwania w obecności Boga.

Szczególnie z tą postawą związany jest gest podnoszenia oczu w górę. Jest to wyraz skierowania duszy i myśli do Boga. Modlący się człowiek instynktownie podnosi oczy w górę. Ten gest ułatwia modli-twę i skupienie. W kanonie rzymskim jest przepis polecający kapłano-wi podnieść oczy w górę przed Przeistoczeniem, w chwili, gdy kapłan wspomina ten gest Jezusa.

407

Grupa VI– W jakich okolicznościach stosujemy i co oznacza ukłon w litur-

gii?

UkłonRozróżnia się dwa rodzaje ukłonów: pochylenie głowy i pochyle-

nie ciała (por. OWMR 234).

Pochylenie głowyCiało pozostaje wyprostowane, a lekko skłania się tylko głowę.

Ręce powinny być złożone.Lekki skłon głowy wykonujemy:

– wymawiając imiona trzech osób Boskich, imię Jezusa, Najświęt-szej Maryi Panny i świętego, na którego cześć sprawuje się Mszę Świętą,

– wskazany jest taki ukłon przed czynnością liturgiczną i po jej zakończeniu,

– przyjmując błogosławieństwo.

Pochylenie ciała Pochylenie ciała wykonujemy głęboko, całym tułowiem, a ręce

trzymamy złożone.Taki ukłon wykonuje celebrans w czasie niektórych modlitw

mszalnych. Razem z kapłanem wykonujemy go w następujących oko-licznościach:

– w czasie wyznania wiary na słowa ,,I za sprawą Ducha Święte-go”,

– oddając cześć ołtarzowi, na którym nie ma Najświętszego Sakramentu,

– poza tym wykonujemy go przed czynnością okadzenia i po jej zakończeniu.

Nie czynią ukłonu, ani nie przyklękają ci, którzy niosą krzyż, świe-ce i księgę Ewangelii.

Grupa VI– Co wyraża przyklęknięcie?

PrzyklęknięciePrzyklęknięcie jest najbardziej właściwym znakiem, który wyra-

ża na zewnątrz wolę i pragnienie człowieka, aby Bogu oddać cześć,

408

aby zbliżając się do Niego przywitać Go lub pożegnać w sposób naj-bardziej właściwy. Jest ono znakiem uniżania się człowieka i oddania czci Bogu. Jest nim jednak tylko wtedy, gdy jest wykonane właściwie.

Przyklękając należy pamiętać o następujących uwagach:– klęka się zawsze na prawe kolano i nie czyni się przy tym żad-

nych innych gestów, np. znaku krzyża lub skłonu,– ciało powinno być wyprostowane,– nie należy przyklękać w biegu, lecz zatrzymać się, zwrócić się

w odpowiednim kierunku i dopiero wtedy przyklęknąć.

Grupa VIII– W jakich okolicznościach w liturgii stosujemy przejście i jakie

jest jego znaczenie?

PrzejścieW liturgii nie biegamy, ani nie chodzimy, tylko kroczymy. Jest

w tym kroczeniu jakaś powaga i dostojeństwo płynące z wielkości przeżywanych tajemnic. Odnosi się to przede wszystkim do procesji, ale nie tylko. Z człowieka idącego w procesji liturgicznej promieniuje chwała Boża i radość służenia Panu.

Niektórzy radzą tak chodzić, jakbyśmy mieli na głowie książ-kę. Trzymamy się więc prosto, ręce mamy złożone, nie oglądamy się na boki, nie zostajemy też w tyle. Nigdy także nie przechodzimy przez kościół w czasie proklamacji Ewangelii, Modlitwy Eucharystycz-nej, modlitwy „Oto Baranek Boży”, czy błogosławieństwa końcowego.

Najczęstsze przejścia w liturgii, to procesje. Idziemy wtedy równo według ustalonego porządku, nie spiesząc się, zachowując poważny nastrój, pamiętając, że procesja jest znakiem naszego pielgrzymowa-nia do Boga.

Grupa IX– Co wyrażają gesty rąk w liturgii?

Gesty rąkGesty rąk odgrywają w liturgii niezwykle ważną rolę. Przez odpo-

wiednie ułożenie rąk człowiek może lepiej wyrazić radość, uwielbienie dziękczynienie, prośbę, żal i inne swoje wewnętrzne przeżycia. Poprzez ręce człowiek i najczęściej świadczy dobro drugiemu człowiekowi, poprzez gesty ręki pełniej wyraża także swoją wiarę i miłość do Boga.

409

Wszystkie gesty rąk należy wykonywać w sposób czytelny i poprawny.

Szczególną uwagę należy zwrócić na następujące gesty:– Ręce złożone do modlitwy (dłonie przylegają do siebie, są skie-

rowane ku górze, prawy palec założony na lewy, ręce przylegają do tułowia);

– Ręce czyniące znak krzyża (lewa ręka spoczywa na piersi pra-wa powoli dotyka czoła, piersi i ramion);

– Ręce uderzające w pierś (lewa ręka spoczywa poniżej piersi prawa lekko zaciśnięta uderza delikatnie w pierś);

– Ręce skrzyżowane na piersi;– Ręce przekazujące znak pokoju;– Ręce pełniące posługę liturgiczną (powinny być prawidłowo

ułożone, w każdym wypadku inaczej zależnie od rodzaju wyko-nywanej czynności).

Ręce człowieka zbliżającego się do Boga powinny być nieskalane: „Kto wstąpi na górę Pana, kto stanie w Jego świętym miejscu? Człowiek o rękach nieskalanych i o czystym sercu” (Ps 24,3-4).

Grupa X– Czym jest Liturgia Godzin w Kościele?

Liturgia GodzinOd samego początku Kościoła ci, którzy zostali ochrzczeni: trwali

w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie (por. Dz 2,42).

Celem Liturgii Godzin jest uświęcenie dnia i ludzkiej działalności. Liturgia Godzin najlepiej przygotowuje do właściwego sprawowania Eucharystii. Modlitwa Liturgii Godzin jest obowiązująca dla tych, któ-rzy przyjęli święcenia, tj. biskupi, kapłani, diakoni (por. OWLG 28). Obowiązek ten spoczywa także na kapitułach katedralnych i kolegiac-kich oraz na wspólnotach zakonnych. Zalecana jest także modlitwa Liturgii Godzin w rodzinach, które są Kościołem domowym, aby w miarę możliwości odmawiały jakąś część Liturgii Godzin.

Liturgia Godzin, wzbogacona z czasem czytaniami, jest modlitwą uwielbienia i prośby. Jest to modlitwa Kościoła razem z Chrystusem i do Chrystusa (por. OWLG 2).

410


ZAKOŃCZENIE

Miejscem, gdzie uczymy się kultu wobec Boga, Maryi i świętych jest Kościół, rodzina, wspólnota religijna.

Odczytanie fragmentu adhortacji Jana Pawła II.

„Ważnym więc celem modlitwy Kościoła domowego jest stworze-nie dzieciom warunków do naturalnego wprowadzenia w modlitwę li-turgiczną, właściwą dla całego Kościoła, zarówno przez przygotowanie do niej jak i przez objęcie nią życia osobistego, rodzinnego i spo-łecznego. Stąd konieczność stopniowego uczestnictwa wszystkich członków rodziny w Eucharystii zwłaszcza niedzielnej i świątecznej oraz w innych sakramentach, a szczególnie w sakramentach inicja-cji chrześcijańskiej dzieci. Wskazania soborowe otworzyły nową możliwość dla rodziny chrześcijańskiej, zaliczając ją do grup, którym zaleca się wspólne odmawianie modlitwy brewiarzowej” (Jan Paweł II, Familiaris consortio, 61).

Świadome zaangażowanie w liturgię Kościoła wymaga odpowied-nich znaków, postaw i gestów. Do postaw liturgicznych zaliczamy: postawę stojącą, klęczącą, siedzącą. Najważniejsze gesty liturgiczne to: ukłon, przyklęknięcie, przejście, ułożenie rąk. Znaki sakramental-ne przybliżają nam obecność Chrystusa, pomagają doświadczyć Jego łaski, prowadzą do umocnienia wiary.

Pomyślmy:– Jaka jest moja postawa w czasie liturgii Mszy Świętej?– Co mogę zmienić, aby mój udział w liturgii Kościoła był coraz

bardziej świadomy?

ZESZYT UCZNIA


J

?

411

PRACA DOMOWA

Podczas najbliższej Mszy Świętej postaraj się bardziej świadomie przeżyć poszczególne gesty i znaki liturgiczne.

MODLITWA

Wysławiam Ciebie, Panie, boś mnie wybawiłi nie uradowałeś mych wrogów z mojego powodu.Panie, mój Boże,do Ciebie wołałem, a Tyś mnie uzdrowił

(Ps 30,2-3)

H

X

412

53. CHRZEŚCIJAŃSKI SPOSÓB ŚWIĘTOWANIA NIEDZIELI

Cel ogólnyUkazanie i uświadomienie, czym jest niedziela dla chrześcijanina.Wzbudzenie pragnienia przeżywania w sposób godny Dnia Pańskiego.


– podaje, czym jest niedziela dla chrześcijanina,– wyjaśnia sens świętowania niedzieli,– wskazuje zasady i cechy, dzięki którym niedziela ma szczególny charakter

dla chrześcijanina,– stwierdza, że niedziela jest szczególnym dniem dla wyznawcy Jezusa,– analizuje, w jaki sposób należy przeżywać niedzielę jako Dzień Pański,– ocenia, w jaki sposób świętuje niedzielę i jakie jest jego uczestnictwo

w niedzielnej Eucharystii,– wyraża wdzięczność Bogu za niedzielę,– przyjmuje odpowiedzialność za właściwe świętowanie Dnia Pańskiego.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, burza mózgów, dia-

mentowe uszeregowanie, praca w grupach, pogadanka, autorefleksja.

Środki dydaktycznePisma Świętego; Katechizm Kościoła Katolickiego; plansza z fragmen-

tem tekstu z Pisma Świętego; Jan Paweł II, Dies Domini; karty pracy.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

– Czym jest niedziela?

Uczniowie na zasadzie „burzy mózgów” podają skojarzenia.

X

+

413

Świętowanie niedzieli i dni świątecznych wymaga wspólne-go wysiłku. Coraz częściej obserwujemy we współczesnym świecie, że niedziela zatraca swój pierwotny charakter i to, co jest jej istotą. Na dzisiejszej katechezie będziemy mówić o chrześcijańskim sposobie świętowania niedzieli.

ROZWINIĘCIE

Praca w grupachKatecheta dzieli uczniów na 9 grup, każdej z nich rozdaje zestaw

9 kart z wypisanymi cechami – zasadami na temat świętowania niedzie-li. Zadaniem poszczególnych grup jest przedyskutowanie treści zawar-tych na kartkach i uzgodnienie ich ważności według wzoru (diament) od najważniejszej czynności (I) związanej ze świętowaniem niedzie-li, przez bardzo ważne (II, II), ważne (III, III, III), mniej istotne (IV, IV), aż do najmniej ważnej (V).


Karty do diamentu:

III II

III III IIIIV IV

V

Uczestnictwo we Mszy Świętej

Rozwijanie zainteresowań

Oderwanie się od zajęć

codziennych

Odpoczynek Spotkania z bliskimi

Budowanie więzi

rodzinnych

Powstrzymywanie się od pracy

Przeżywanie radości Pomoc bliźnim

&

414

Przedstawiciele grup przedstawiają swoje uszeregowanie i uzasad-niają wybór.

Bóg obdarzył człowieka niezwykłym darem – rozumem i wolną wolą. Człowiek jest istotą wolną i może dokonywać wyborów, od nie-go zależy, w jaki sposób będzie przeżywał niedzielę.

Umieszczenie planszy z fragmentem tekstu z Pisma Świętego na tablicy.

„Oto dzień, który Pan uczynił: radujmy się zeń i weselmy”

(Ps 118,24).

Bóg ustanowił dzień święty, aby człowiek oddawał cześć swemu Stwórcy i jednocześnie mógł odpocząć od codziennych zajęć. Ojciec Święty Jan Paweł II w liście apostolskim „Dies Domini” (o świętowaniu niedzieli) ukazuje, w jaki sposób powinniśmy obchodzić Dzień Pański, aby był godnie i w pełni przez nas, jako chrześcijan, przeżyty.

Praca w grupachUczniowie otrzymują karty pracy. Odpowiadają na pytania zamiesz-

czone pod tekstem.Czas pracy 5 minut.

Grupa I„W zgromadzeniu uczniów Chrystusa trwa obraz pierwszej chrze-

ścijańskiej wspólnoty (...). Wymiar eklezjalny wpisany w samą istotę Eucharystii urzeczywistnia się za każdym razem, gdy jest ona sprawo-wana. Tym pełniej jednak wyraża się w dniu, w którym cała wspólno-ta zostaje zwołana, aby obchodzić pamiątkę zmartwychwstania Chry-stusa. Znamienne jest stwierdzenie Katechizmu Kościoła Katolickiego, że «niedzielna celebracja Dnia Pańskiego i Eucharystii stanowi cen-trum życia Kościoła».

Właśnie bowiem podczas niedzielnej Mszy Świętej chrześcija-nie szczególnie mocno przeżywają to, czego doświadczyli Aposto-łowie wieczorem w dniu Paschy, gdy Zmartwychwstały objawił się im wszystkim, zgromadzonym w jednym miejscu” (Jan Paweł II, Dies Domini, 32-33).

415

– Co stanowi centrum życia Kościoła i w czym wyraża się jego wymiar eklezjalny?

– Czego pamiątką jest niedzielna Eucharystia?Grupa II

„W zgromadzeniu niedzielnym najpełniej urzeczywistnia się jed-ność: w nim bowiem sprawowane jest sacramentum unitatis, któ-re stanowi istotny element natury Kościoła – ludu zgromadzonego «przez jedność» i «w jedności» Ojca, Syna i Ducha Świętego. Chrześci-jańskie rodziny znajdują w nim jeden z najbardziej wyrazistych zna-ków swej tożsamości i «posługi» jako «Kościoły domowe», gdy rodzi-ce przystępują wraz z dziećmi do jednego stołu Słowa i Chleba życia. Mówiąc o tym należy przypomnieć, że przede wszystkim sami rodzice mają wychowywać swoje dzieci do udziału we Mszy Świętej niedziel-nej, korzystając z pomocy katechetów, którzy winni zadbać o to, aby program formacji dzieci powierzonych ich opiece obejmował przy-gotowanie do uczestnictwa we Mszy świętej, oraz wyjaśnić im, jakie jest istotne uzasadnienie obowiązku niedzielnego” (Jan Paweł II, Dies Domini, 36).

– W jaki sposób urzeczywistnia się najpełniej jedność Kościoła?– Jaka jest rola rodziców chrześcijańskich w dobrym przeżyciu

Dnia Pańskiego?

Grupa III„niedziela jest nie tylko dniem wiary, ale w takiej samej mierze

dniem nadziei chrześcijańskiej. Udział w «wieczerzy Pańskiej» jest bowiem zapowiedzią eschatologicznej uczty «Godów Baranka». Spra-wując pamiątkę Chrystusa, który zmartwychwstał i wstąpił do nieba, chrześcijańska wspólnota «pełna nadziei oczekuje przyjścia naszego Zbawiciela Jezusa Chrystusa». Chrześcijańska nadzieja, z tygodnia na tydzień wciąż na nowo przeżywana i podsycana, staje się zaczy-nem i światłem także dla nadziei ludzkiej (...). Składając zaś niedzielną Ofiarę eucharystyczną jako uwieńczenie świadectwa, które jego dzie-ci, przez wszystkie dni tygodnia oddające się pracy i różnym życio-wym zajęciom, starają się dawać przez głoszenie Ewangelii i prakty-kę miłosierdzia , Kościół ukazuje jeszcze wyraźniej, że jest «niejako sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednocze-nia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego»” (Jan Paweł II, Dies Domini, 38).

416

– Czego zapowiedzią jest udział w Eucharystii i świętowanie nie-dzieli?

– Jaką nadzieję daje Chrystus tym, którzy uczestniczą w niedziel-nej Eucharystii?

Grupa IV„Ważne jest też, by uświadomić sobie w pełni, jak głęboka więź

istnieje między wspólnotą z Chrystusem a wspólnotą z braćmi. Nie-dzielne zgromadzenie eucharystyczne jest braterskim spotkaniem, co celebracja winna wyraźnie ukazywać, nie naruszając jednak stylu właściwego akcji liturgicznej. Przyczynia się do tego zwyczaj gościn-nego witania się zgromadzonych wiernych oraz ton samej modlitwy, która ogarnia potrzeby całej wspólnoty. Przekazanie znaku pokoju, które w rycie rzymskim celowo poprzedza Komunię eucharystyczną, to gest szczególnie wymowny: wierni wykonują go, aby wyrazić apro-batę Ludu Bożego dla wszystkiego, co zostało dokonane w celebracji, oraz potwierdzić zobowiązanie do wzajemnej miłości, jakie podejmu-ją spożywając jeden Chleb” (Jan Paweł II, Dies Domini, 44).

– W jaki sposób wyraża się świąteczny charakter niedzieli?– Co wyraża gest przekazania znaku pokoju podczas Mszy Świę-

tej?

Grupa V„Dzień Pański jest bowiem dobrze przeżyty, jeżeli cały jest prze-

niknięty wdzięczną i czynną pamięcią o zbawczych dziełach Boga. Dlatego uczniowie Chrystusa powinni się starać, aby także inne wyda-rzenia dnia, nie mające charakteru liturgicznego – spotkania w gronie rodziny czy przyjaciół, różne formy rozrywki – odznaczały się pew-nym stylem, który pomaga wyrażać pośród zwyczajnego życia pokój i radość Zmartwychwstałego. Na przykład nawet zwykłe spotkanie rodziców i dzieci może stać się sposobnością nie tylko do wzajemne-go otwarcia się na siebie i do dialogu, ale także do wspólnej, głębszej refleksji, która pozwala wprowadzić pewne elementy formacyjne. A czy do programu tego dnia nie można by włączyć – w miarę moż-liwości także w życiu ludzi świeckich – specjalnych form modlitwy?” (Jan Paweł II, Dies Domini, 52).

417

„W niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane wierni są zobo-wiązani... powstrzymywać się od wykonywania tych prac i zajęć, któ-re utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku ducho-wego i fizycznego” (KKK 2193).

– W jaki sposób wyraża się świąteczny charakter niedzieli?– Dlaczego przeżywanie Dnia Pańskiego powinien cechować

pokój i radość?

Grupa VI„Niezależnie od różnych form liturgicznych, które mogą zmieniać

się w czasie stosownie do dyscypliny kościelnej, pozostaje faktem, że niedziela jako cotygodniowe wspomnienie pierwszego spotkania ze Zmartwychwstałym musi być przeniknięta radością, z jaką ucznio-wie powitali Mistrza: «Uradowali się zatem uczniowie ujrzawszy Pana» (J 20,20). Na ich oczach urzeczywistniały się – jak później wypełnią się w życiu wszystkich pokoleń chrześcijan – słowa wypowiedziane przez Jezusa przed męką: «będziecie się smucić, ale smutek wasz zamieni się w radość» (J 16,20). (...) Świąteczny charakter niedzielnej Eucharystii wyraża radość, jakiej Chrystus udziela swemu Kościołowi przez dar Ducha. Radość jest przecież jednym z owoców Ducha Świę-tego” (Jan Paweł II, Dies Domini, 56).

– W jaki sposób wyraża się świąteczny charakter niedzieli?– Czym Chrystus Zmartwychwstały obdarowuje tych, którzy

uczestniczą w niedzielnej Eucharystii?

Grupa VII„Ten aspekt chrześcijańskiej niedzieli szczególnie wyraźnie pod-

kreśla jej wymowę jako wypełnienia szabatu starotestamentalnego. W dniu Pańskim, który Stary Testament wiąże – jak powiedzieli-śmy – z dziełem stworzenia oraz z historią wyjścia z Egiptu, chrze-ścijanin zostaje wezwany, aby ogłaszać nowe stworzenie i nowe przymierze dopełnione w tajemnicy paschalnej Chrystusa (...). Skoro Boże przykazanie mówi: «pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić», to odpoczynek nakazany dla uczczenia dnia poświęconego Bogu nie jest bynajmniej dla człowieka uciążliwym obowiązkiem, ale ma mu pomóc w dostrzeżeniu swojej żywotnej i wyzwalającej zależności od Stwórcy, a zarazem swojego powołania do współpracy

418

z Jego dziełem i do przyjęcia Jego łaski. Świętując «odpoczynek Boga», człowiek odnajduje w pełni sam go siebie, co pozwala nam dostrzec, że dzień Pański jest do głębi przeniknięty Bożym błogosławieństwem” (Jan Paweł II, Dies Domini, 59 i 61).

– Z jakim wydarzeniem historii zbawienia Starego Testamentu związane jest świętowanie Dnia Pańskiego?

– W jaki sposób wyraża się świąteczny charakter niedzieli?Grupa VIII

„Odpoczynek niedzielny pozwala sprowadzić do właściwych proporcji codzienne troski i zajęcia: rzeczy materialne, o które tak bardzo zabiegamy, ustępują miejsca wartościom duchowym; osoby, wśród których żyjemy, odzyskują prawdziwe oblicze, gdy się z nimi spotykamy i nawiązujemy spokojną rozmowę. Możemy także odkryć na nowo i zachwycić się głęboko pięknem przyrody, zbyt często nisz-czonym przez ludzką żądzę panowania, która zwraca się przeciw-ko samemu człowiekowi. Jako dzień, w którym człowiek zachowuje pokój z Bogiem, z samym sobą i bliźnimi, niedziela staje się także momentem, kiedy ogarniając odnowionym spojrzeniem cuda przyro-dy daje się on porwać tej wspaniałej i tajemniczej harmonii (...). Chrze-ścijanin winien zatem zaspokajać tę potrzebę, łącząc to z indywidu-alnymi i wspólnotowymi formami przeżywania wiary, która objawia się w obchodzeniu i świętowaniu dnia Pańskiego” (Jan Paweł II, Dies Domini, 67).

– Jakim wartościom winien dać chrześcijanin pierwszeństwo w Dniu Pańskim?

– W jaki sposób wyraża się świąteczny charakter niedzieli?

Grupa IX„Niedziela powinna również być dniem, w którym wierni mogą

się poświęcić dziełom miłosierdzia, działalności charytatywnej i apo-stolstwu (...). Niedzielna Eucharystia bynajmniej nie zwalnia wier-nych z obowiązku miłosierdzia, ale przeciwnie – jeszcze bardziej przynagla ich do podejmowania «wszelkich dzieł miłości, pobożności i apostolstwa, aby one jasno świadczyły, że jakkolwiek chrześcijanie nie są z tego świata, są jednak światłością świata i oddają chwałę Bogu wobec ludzi» (...). Niedziela jawi się jako wielka szkoła miłości, spra-wiedliwości i pokoju” (Jan Paweł II, Dies Domini, 69).

419

– W jaki sposób wyraża się świąteczny charakter niedzieli?– Do czego wezwani są chrześcijanie poprzez udział w niedziel-

nej Eucharystii?


ZAKOŃCZENIE

Dzień Pański umożliwia właściwe uczestnictwo w życiu religij-nym, rodzinnym i społecznym. Niedziela jest czasem odpoczynku i pogłębiania relacji z Bogiem i bliźnimi.

Pomyślmy:– W jaki sposób świętuję niedzielę?– Jak wykorzystuję czas wolny?– Jakie jest moje uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii?

ZESZYT UCZNIA


PRACA DOMOWA

Napisz artykuł prasowy na temat świętowania niedzieli przez chrześcijanina i nadaj mu tytuł.

MODLITWA

Śpiew: „Oto jest dzień”.

X

J

?

H

420

421

VI. ROK KOŚCIOŁA

54. WSPÓŁCZESNY ŚWIAT POTRZEBUJE MIŁOŚCI I MIŁOSIERDZIA

Cel ogólnyUkazanie znaczenia uczynków miłosierdzia wobec bliźnich.Kształtowanie postawy miłości i miłosierdzia wobec bliźnich.Zachęcenie do okazywania miłości i miłosierdzia wobec bliźnich.


– podaje, że Bóg jest miłością,– objaśnia, że największym przykazaniem jest miłość do Boga i bliźniego,– wyjaśnia, czym jest miłość i miłosierdzie,– określa zagrożenia miłości we współczesnym świecie,– wskazuje, czym są uczynki miłosierdzia,– określa, co powinien czynić, aby zmieniać świat na lepszy,– dowodzi potrzeby okazywania miłości bliźnim,– ocenia, w jaki sposób okazuje miłość swoim bliźnim,– analizuje, jak praktykuje uczynki miłosierdzia wobec innych ludzi,– przyjmuje postawę miłości i miłosierdzia wobec bliźnich.


autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Dives

in misericordia; „Miłujcie się”, nr 1, 2006.

422

MODLITWA


WPROWADZENIE

Miłość to cecha, która odróżnia człowieka od innych stworzeń Bożych. Miłość to pierwsze i najważniejsze przykazanie, którym powi-nien kierować się każdy człowiek na świecie, a szczególnie człowiek wierzący.


„Zrozumiałam wiele błędów, które popełniłam i które jakby paraliżowały, ograniczały w działaniu. Już przestałam czekać na to, by ktoś mnie kochał. Najważniejsze jest bowiem to, byśmy kochali, i to my musimy wyjść ludziom naprzeciw, z miłością. Z trudem przy-znaję się, że byłam nastawiona na to, by brać, a nie dawać. Jeżeli jed-nak będziemy stale wchłaniającymi gąbkami żądającymi miłości od innych, a nie udzielającymi jej innym, dojdziemy tylko do depresji i załamania. Chociaż jest faktem, że potrzebujemy miłości, to jednak większa jest potrzeba dawania miłości przez nas samych. Spójrzmy na Chrystusa! Musimy brać z Niego przykład i kochać mimo wszyst-ko, a nie oczekując nic w zamian. Gdyż dobro, którym się dziś dzieli-my, wróci, kiedyś do nas potrójnie w sposób niespodziewany. (Ewa)” („Miłujcie się”, nr 3-4, 1999, s. 44).

Dyskusja o postawie otwartości na dostrzeganie potrzeb innych.

Pragnienie miłości zapisane zostało w ludzkiej naturze i w sercu człowieka. Potrzeba miłości jest silniejsza niż wszystkie inne potrzeby. Człowiek bez miłości źle się rozwija; w każdej chwili swego życia chce być kochany i chce miłością obdarzać innych. Dlatego temat miłości i miłosierdzia we współczesnym świecie jest zawsze aktualny. Przewi-ja się w literaturze, muzyce, często czytamy o niej w gazetach, ogląda-my o niej filmy.

A jednak obecnie świat odczuwa wielki brak miłości. Dzisiej-szy świat w wielu przypadkach zmierza do nienawiści, konfliktów, podziałów i niesprawiedliwości. Chrześcijanie, uczestniczący w życiu

X

+

423

współczesnego świata, mają dawać świadectwo swojej wiary w Jezusa Chrystusa oraz ze wszystkimi ludźmi budować lepszy świat. Całe życie chrześcijańskie sprowadzać się ma do miłości, gdyż miłość Boga i bliźniego jest wypełnieniem całego Bożego prawa. Jedy-ną możliwą cywilizacją, która ma przyszłość we współczesnym świe-cie, jest cywilizacja miłości.

ROZWINIĘCIE

Uroczyste odczytanie tekstu biblijnego.

„«Które jest pierwsze ze wszystkich przykazań?» Jezus odpowie-dział: «Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz, Pan jest jedyny. Będziesz miłował Pana Boga swego, całym swoim sercem, całą swo-ją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą. Drugie jest to: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Nie ma innego przykazania większego od tych». Rzekł Mu uczony w Piśmie: «Bardzo dobrze, Nauczycielu, słusznieś powiedział, bo Jeden jest i nie ma inne-go prócz Niego. Miłować Go całym sercem, całym umysłem i całą mocą i miłować bliźniego swego jak siebie samego daleko więcej znaczy niż wszystkie całopalenia i ofiary»” (Mk 12,28b-33).

Po odczytaniu następuje analiza tekstu biblijnego.

– Jakie przykazanie Jezus polecił wypełniać każdemu z nas?– Jakie ma to znaczenie dla naszego życia?

Prawda o miłosierdziu Boga została objawiona człowiekowi naj-pełniej w śmierci krzyżowej i zmartwychwstaniu Chrystusa. Kościół nieustannie wzywa nas do spełniania uczynków miłosierdzia, które wypływają z obowiązku miłości wobec bliźniego.

Odczytanie i analiza tekstów.

„Kościół głosi prawdę o miłosierdziu Boga objawioną w ukrzyżo-wanym i zmartwychwstałym Chrystusie i wyznaje ją na różne spo-soby. Kościół stara się również czynić miłosierdzie ludziom przez ludzi, widząc w tym nieodzowny warunek zabiegów o lepszy, «bar-dziej ludzki» świat dnia dzisiejszego i jutrzejszego. (...) Im bardziej

&

424

świadomość ludzka, ulegając sekularyzacji, traci poczucie sensu samego słowa «miłosierdzie» – im bardziej, oddalając się od Boga, oddala się od tajemnicy miłosierdzia – tym bardziej Kościół ma prawo i obowiązek odwoływać się do Boga miłosierdzia «wołaniem wiel-kim». Takim «wielkim wołaniem» winno być wołanie Kościoła naszych czasów do Boga o miłosierdzie, którego pewność głosi on i wyznaje w Chrystusie ukrzyżowanym i zmartwychwstałym – czyli w tajemnicy paschalnej” (Jan Paweł II, Dives in misericordia, 15).

– Jaką prawdę głosi Kościół?– Dlaczego należy „czynić” miłosierdzie ludziom?– O co powinniśmy prosić Boga?

Chrześcijanin może spełniać uczynki miłosierdzia na wiele sposo-bów. Obejmują one zarówno ciało, jak i duszę człowieka.

„Uczynkami miłosierdzia są dzieła miłości, przez które przycho-dzimy z pomocą naszemu bliźniemu w potrzebach jego ciała i duszy. Pouczać, radzić, pocieszać, umacniać, jak również przebaczać i krzyw-dy cierpliwie znosić – to uczynki miłosierdzia co do duszy. Uczynki miłosierdzia co do ciała polegają zwłaszcza na tym, by głodnych nakarmić, bezdomnym dać dach nad głową, nagich przyodziać, cho-rych i więźniów nawiedzać, umarłych grzebać. Spośród tych czynów jałmużna dana ubogim jest jednym z podstawowych świadectw miło-ści braterskiej: jest ona także praktykowaniem sprawiedliwości, która podoba się Bogu” (KKK 2447).

Po odczytaniu tekstu uczniowie wskazują, jakiego rodzaju uczynki miłosierdzia powinien spełniać chrześcijanin wobec bliźniego. Propozy-cje zapisujemy na tablicy w tabeli.

UCZYNKI MIŁOSIERDZIADusza Ciało

Rozważając słowo Boże uświadomiliśmy sobie, że w życiu naj-ważniejsza jest miłość i miłosierdzie. O tym przekonuje również

425

nauka Kościoła, a także ludzie, którzy chcą się podzielić tym wielkim darem, jaki otrzymali. Posłuchajmy o tym.

ZAKOŃCZENIE

„Choćby po ludzku wszystko było stracone.W ostatnie wakacje razem z synem pielgrzymowałam do sank-

tuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach. W żarliwej modlitwie polecałam Jezusowi całą swoją rodzinę. Kilka miesięcy później mój tata znalazł się w szpitalu. Okazało się, że konieczna jest skom-plikowana operacja głowy. Ten ciężki czas jego pobytu w szpitalu przeżyliśmy, wraz z mamą i z synkiem, wspierani bliskością Jezusa Miłosiernego, przed którego obrazem codziennie modliliśmy się w szpitalnej kaplicy. Wizerunek Chrystusa – w białej szacie i z ręką uniesioną na znak błogosławieństwa – z którego boku wychodzą dwa promienie (symbolizujące krew i wodę, płynące z przebitego serca Pana Jezusa po Jego śmierci na krzyżu), uświadamiał nam, że każ-dy, kto zostanie wyrwany z największego nawet dna ludzkiej nędzy i obdarowany zdrojem nieprzebranych łask. Na początku tej dra-matycznej sytuacji opanował mnie przeraźliwy lęk i poczucie ogromnej samotności w cierpieniu, codziennie jednak punktualnie o godz. 15.00 klękałam z mamą i synkiem, aby modlić się koronką do Miłosierdzia Bożego. Wierzę w zapewnienie Jezusa, że ta właśnie godzina jest czasem wielkiego miłosierdzia dla całego świata. Wtedy Jezus nie odmawia niczego duszy, która rozważając Jego mękę, bła-ga Go o pomoc. Miłosierny Bóg wysłuchał naszych żarliwych próśb i dał nam siłę wytrwania w wierze. Jego niewysłowiona moc nie pozwoliła, by naszymi duszami zawładnęło zwątpienie. Tyl-ko głębokie zawierzenie i szczera ufność w niewyobrażalną potęgę miłosiernej miłości Chrystusa przeprowadziły nas przez to trudne doświadczenie. Słowa: Jezu, ufam Tobie, powtarzane wielokrotnie w ciągu dnia, dawały nam wewnętrzną moc do dźwigania krzyża cier-pienia. Niezmierzony i niezgłębiony jest dar Bożej miłości i miłosier-dzia, który otrzymujemy zawsze, gdy modlimy się z prostotą i ufnością dzieci. Modlitwa pokorna i pełna ufności usuwa z naszych dusz strach i zwątpienie oraz napełnia je wewnętrzną siłą, ciszą i pokojem. Tata wrócił do zdrowia – i jest to dla mnie czytelnym znakiem wszechmo-cy Bożego miłosierdzia. Eucharystia i koronka do Miłosierdzia Bożego

J

426

stały się dla mnie i moich najbliższych największymi darami, jakie człowiek może otrzymać od Boga jeszcze tu, na ziemi. Od tego czasu postanowiłam zatopić się każdego dnia w modlitwie i rozwa-żać tajemnice cierpienia, opuszczenia, męki oraz śmierci Chrystu-sa, który obarczył się naszymi grzechami, aby je zgładzić. I dlatego dopóki żyjemy na ziemi, dopóty nie ma dla nas sytuacji beznadziej-nych i bez wyjścia. Trzeba tylko Jezusowi zaufać do końca. Wystar-czy przystąpić z wiarą do stóp zastępcy mojego i powiedzieć mu nędzę swoją, a cud miłosierdzia Bożego okaże się w całej pełni. Joanna” („Miłujcie się”, nr 1, 2006).

Niech to świadectwo pomoże zrozumieć, że Bóg jest Miłością, a największym darem jest Jego miłosierdzie. Nie bójmy się przyjąć tej prawdy.

Rozstrzygając zagadnienia miłości i miłosierdzia we współczesnym świecie, katecheta powinien umiejętnie pokierować wypowiedziami uczniów odnośnie rozdźwięku pomiędzy przekonaniami a praktyką miłości i miłosierdzia.

ZESZYT UCZNIA

Świat potrzebuje miłości i miłosierdzia, aby mógł się rozwijać. My chrześcijanie, mamy budować na ziemi cywilizację miłości. Całe życie chrześcijańskie sprowadza się do miłości, gdyż miłość Boga i bliźniego jest wypełnieniem całego prawa Bożego.

Notatkę stanowi również tabela z tablicy.

PRACA DOMOWA

Napisz, jakie inicjatywy na rzecz potrzebujących może podjąć chrześcijanin.

Przygotuj życiorys wybranego świętego.

MODLITWA

„Koronka do miłosierdzia Bożego”.

X

?

H

427

55. POSTAWY WIARY LUDZI ŚWIĘTYCH I BŁOGOSŁAWIONYCH

Cel ogólnyUkazanie, że wiara realizuje się w konkretnych czynach.Pomoc w zrozumieniu nauki Kościoła mówiącej o świętych i błogosła-

wionych.Motywacja do naśladowania życia ludzi świętych i błogosławionych

(na wybranych przykładach).Kształtowanie postawy życia wiarą.


– przytacza fragmenty Pisma Świętego dotyczące świętości,– wymienia polskich świętych i błogosławionych wyniesionych na ołtarze

przez Jana Pawła II,– wyjaśnia pojęcia „święty” i „błogosławiony” w kontekście biblijnym,– streszcza życiorysy dwóch wybranych świętych,– charakteryzuje życie ludzi świętych i błogosławionych (wybrane przykłady),– wybiera sposób na realizację swojej drogi do świętości,– analizuje naukę Kościoła mówiącą o świętych i błogosławionych.– dowodzi prawdy, że każdy chrześcijanin jest powołany do świętości

i może ją osiągnąć,– planuje naśladować ludzi świętych,– podejmuje modlitwę do swego patrona,– ocenia, w jaki sposób pogłębia swoją wiarę,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę życia wiarą.


wa kierowana, dyskusja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Evange-

lium vitae; A. Mikołajczyk, Uświęcają nas i nasze dzieje – materiały źródło-we związane z życiem wybranych osób świętych i błogosławionych; artykuł pt. Co to znaczy być świętym? z „Rycerza Niepokalanej”.

428

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

– Co oznaczają słowa: święty i błogosławiony?– Komu przypisuje się te określenia?

Wypowiedzi uczniów są kierowane przez katechetę tak, aby nawią-zać do liturgii Kościoła, w której obecne są powyższe określenia.

Bóg jest święty i jest źródłem świętości. Czy jednak słowa „świę-ty” i „błogosławiony” dotyczą jedynie Boga, czy także są przypisywane innym?

Często „święty” kojarzy się z tradycją św. Tymczasem wypowie-dzi samych zainteresowanych – świętych – świadczą o zupełnie innym aspekcie świętości. Święty Wincenty Pallotti w rozmowie z przyjacie-lem Pawłem de Geslin stwierdził: „Hagiografia jest najczęściej pozba-wiona najważniejszego rozdziału z życia świętych”. Na pytanie: Jakie-go? Palotti odpowiedział, że jest pozbawiona rozdziału o ich błędach i słabościach.

ROZWINIĘCIE

Pismo Święte i Kościół ukazują nam drogę wiodącą ku świętości.


„Jeśli więc pilnie będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego, wiernie wypełniając wszystkie Jego polecenia, które ja ci dziś daję, wywyższy cię Pan, Bóg twój, ponad wszystkie narody ziemi. Spłyną na ciebie i spoczną wszystkie te błogosławieństwa, jeśli będziesz słuchał głosu Pana, Boga swego” (Pwt 28,1-2).

– Jakie warunki należy spełniać, aby być świętym i błogosławio-nym?

&

+

X

429

„Jaki z tego pożytek, bracia moi, skoro ktoś będzie utrzymywał, że wierzy, a nie będzie spełniał uczynków? Czy [sama] wiara zdoła go zbawić? Jeśli na przykład brat lub siostra nie mają odzienia lub brak im codziennego chleba, a ktoś z was powie im: «Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i najedzcie do syta!» – a nie dacie im tego, czego koniecz-nie potrzebują dla ciała – to na co się to przyda? Tak też i wiara, jeśli nie byłaby połączona z uczynkami, martwa jest sama w sobie” (Jk 2,14-17).

– W czym powinno wyrażać się nasze dążenie do świętości?

„Ci, którzy przez wiarę i chrzest należą do Chrystusa, powinni wyznawać swoją wiarę chrzcielną wobec ludzi” (KKK 14).

„«Wszyscy chrześcijanie jakiegokolwiek stanu i zawodu powołani są do pełni życia chrześcijańskiego i do doskonałości miłości». Wszy-scy są powołani do świętości: «Bądźcie... doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski» (Mt 5,48)” (KKK 2013).

„Droga do doskonałości wiedzie przez Krzyż. Nie ma świętości bez wyrzeczenia i bez walki duchowej. Postęp duchowy zakłada asce-zę i umartwienie, które prowadzą stopniowo do życia w pokoju i rado-ści błogosławieństw” (KKK 2015).

„W posłudze miłości powinna nas ożywiać i wyróżniać określona postawa: musimy zatroszczyć się o bliźniego jak i osobę, którą Bóg powierzył naszej odpowiedzialności. Jako uczniowie Jezusa jesteśmy wezwani, aby stawać się bliźnim każdego człowieka” (Jan Paweł II, Evangelium vitae, 87).

– Kto może uczestniczyć w świętości Boga?– Jaką postawę należy reprezentować zdążając ku świętości?

(młodzież wcześniej powinna wiedzieć, jakie życiorysy ma przygo-tować na katechezę)

Na dzisiejszą katechezę mieliście przygotować krótkie życiorysy świętych lub błogosławionych wyniesionych na ołtarze przez Jana Paw-ła II. Zanim poznamy życie wybranych przez was postaci, spróbujcie odgadnąć imiona poszczególnych świętych wybranych przeze mnie.

430

Katecheta może rozdać kartki, na których będą napisane nazwiska świętych lub podyktować je, a uczniowie dopisują imiona; mogą być też nazwiska zaczerpnięte z podręcznika ucznia.

BŁOGOSŁAWIONY LUB ŚWIĘTYNazwisko Imię (imiona)

1. Chmielowski2. Bosko3. Savio4. Bobola5. Kostka6. Kolbe7. Kowalska8. Kózkówna9. Goretti10. Salawa

1. Albert (Adam)2. Jan3. Dominik4. Andrzej5. Stanisław6. Maksymilian Maria7. Faustyna (Helena)8. Karolina9. Maria10. Aniela

Teraz poznając życie świętych i błogosławionych, pomyślmy, na jakim etapie drogi wiodącej ku świętości jesteśmy.

Uczniowie przedstawiają życiorysy świętych lub błogosławionych wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II.

Bł. Karolina KózkównaUrodziła się 2 sierpnia 1898 r. w wielodzietnej rodzinie, w któ-

rej modlitwa zajmowała ważne miejsce. Karolina żyła modlitwą, odmawiała różaniec, szczególną czcią otaczała Najświętszy Sakrament, katechizowała dzieci i swoje młodsze rodzeństwo. Wśród kolegów i koleżanek cieszyła się dużym autorytetem. Cechowała ją skromność. Czasem, gdy otrzymała ozdobę czy „świecidełko”, oddawała je innym ze słowami: „Nie strójcie się za bardzo, bo sam Jezus najpiękniej was ubierze”. Zginęła z rąk carskiego żołnierza, który próbował ją zgwał-cić. Gdy znaleziono jej ciało, widoczne były ślady walki i liczne rany. Po dokonaniu oględzin stwierdzono, że dziewczyna obroniła swoją czystość, choć przypłaciła to własnym życiem dnia 18 listopada 1914 r.

431

Bł. Aniela SalawaUrodziła się 9 września 1881 r. we wsi Sierpaw, niedaleko Kra-

kowa, jako córka kowala. Miała słabe zdrowie, była wątła, nerwowa i wrażliwa. Pomagała rodzicom w gospodarstwie oraz robiąc koronki i serwetki. Lubiła śpiewać pieśni religijne. Wyjechała do Krakowa, aby odciążyć rodziców i pracowała tam jako służąca. Próbowała wstąpić do klasztoru, nie przyjęto jej jednak u karmelitanek z powodu braku posagu, a wstąpienie do urszulanek odradził jej spowiednik. Wybra-ła stan służącej. W jej mniemaniu ten najbardziej poniżany stan był jej powołaniem, stał się odpowiedzią na Boże wezwanie. Aniela była dla wszystkich życzliwa, umiała udzielać trafnych rad, chętnie wszyst-kich wysłuchiwała. W czasie wojny odwiedzała rannych i chorych dodając im otuchy, nazywali ją „świętą panienką”. Zawsze broniła swo-ich racji, nawet, jeśli narażała się tym na gniew chlebodawców. Dużą wagę przywiązywała do swojego wyglądu i strojów, chociaż nie było w tym nic z kokieterii. Uważała, że kobieta, której Oblubieńcem jest Pan Jezus, musi starannie wyglądać. Czytała wiele dla pogłębienia swojej wiary. Ostatnie cztery lata życia była obłożnie chora i zamiesz-kiwała w wynajętej suterenie. Zmarła 12 marca 1922 r. w opinii świę-tości.

Św. Albert ChmielowskiAdam Chmielowski urodził się 20 sierpnia 1845 r. w Igołomi, koło

Krakowa. Gdy miał 8 lat, zmarł mu ojciec, matka utrzymywała rodzinę z czynszów za kamienicę. W 1857 r. wstąpił do Korpusu Kadetów, jed-nak po roku matka zabrała go do gimnazjum w Warszawie. Powstanie styczniowe zastało go na wydziale rolniczym w Instytucie Puławskim. W oddziale powstańczym walczył przeciw zaborcom. Został osadzo-ny w twierdzy w Ołomłuńcu, skąd z grupą współtowarzyszy uciekł i przystąpił do oddziału Z. Chmieleńskiego. Rannemu amputowano nogę (bez znieczulenia). W roku 1865 zapisał się do Szkoły Sztuk Pięk-nych w Warszawie, jednak nie ukończył studiów i wyjechał do Gan-dawy na studia techniczne. Dzięki mecenatowi hrabiego Dzieduszyc-kiego podjął studia w Monachium, gdzie spotkał się z Chełmońskim, braćmi Gierymskimi, Brandtem, Witkiewiczem. Miał wielkie poczu-cie humoru, o czym krążyły legendy. Jesienią 1879 r. odbył rekolek-cje u jezuitów w Tarnopolu, następnie wstąpił do nowicjatu jezuitów w Starej Woli. Odszedł jednak z nowicjatu, poszukując czegoś innego.

432

Wstąpił do Trzeciego Zakonu św. Franciszka i za patrona obrał sobie św. Alberta. Od tego momentu zaczął żyć jakby od nowa. Działał wśród nędzarzy i ludzi przez wszystkich opuszczonych. Wydzierżawił od władz miasta Krakowa ogrzewalnię i tam prowadził posługę wśród potrzebujących. Założył zgromadzenie albertynów, propagujące ideę pracy dla biednych. Był człowiekiem, który konse-kwentnie dążył do celu. Zmarł 24 grudnia 1916 r.

Św. Ojciec PioUrodzony w Pietrelcinie 25 maja 1887 r. w ubogiej rodzinie, jest

z całą pewnością jednym z najbardziej znanych i kochanych świętych. Jego ziemskie życie naznaczone było nieustannym fizycznym i ducho-wym cierpieniem. Niesłusznie oskarżono go o oszustwa i mistyfikację, zarzucano mu oszczerstwa, zdradę ślubu czystości i ubóstwa, upoka-rzano aż do śmierci. Z wielką pokorą i wiarą przyjmował o. Pio wszyst-kie upokorzenia i oszczerstwa. Wierzył i ufał Bogu zawsze, a szczegól-nie w sytuacjach, kiedy po ludzku nie było nadziei. Otrzymał od Boga szczególny dar – stygmaty (źródło okropnych cierpień fizycznych), które zniknęły dopiero po jego śmierci, a które były widocznym świa-dectwem Bożej Wszechmocy i obecności. Za jego wstawiennictwem Pan Bóg dokonał wielu cudów i znaków. Specyficzną łaską, jaką otrzy-mał Ojciec Pio, był dar bilokacji – możliwość równoczesnej obecności w różnych miejscach i przemieszczanie się w dowolne miejsce na kuli ziemskiej (chyżość). Otrzymał od Boga także inne dary: czytanie myśli ludzkich i sumień, charyzmat kontaktu z duszami czyśćcowymi oraz mistyczne objawienia Jezusa, Matki Bożej, świętych i aniołów. Dzię-ki niemu nawróciło się wielu najbardziej zatwardziałych, walczących z Bogiem ateistów, komunistów i masonów. Jego kapłańska posługa stała się nieustanną, zażartą walką z duchami nieczystymi o dusze grzeszników. Był zakonnikiem, który dzięki modlitwie zakochał się w Bogu. Od jego śmierci (22 września 1968 r.) do grobu w San Giovani Rotondo przyjeżdża każdego roku około 9,5 miliona ludzi.

– Dlaczego przedstawione osoby są uznane za święte?– Jak wyglądało ich życie i w czym przejawiała się ich świętość?– Które cechy ich życia są najbardziej aktualne do naśladowania

we współczesnym świecie?

433

ZAKOŃCZENIE

Poznaliśmy zwykłych ludzi, którzy realizowali wiarę w sytu-acjach codziennego życia, ukazując, że nie każdy, kto chce zostać świętym, musi dokonywać czynów heroicznych. Świętość wyraża się także poprzez wykonywanie zwykłych czynności, ale z zachowaniem Bożych przykazań i zaangażowaniem w rozwijanie swojej wiary.

Pomyślmy:– Jak często modlę się do swego patrona?– W jaki sposób pogłębiam swoją wiarę?

ZESZYT UCZNIA

„Bądźcie dla Mnie święci, bo Ja jestem święty, Ja Pan, i oddzieliłem was od innych narodów, abyście byli moimi” (Kpł 20,26).

PRACA DOMOWA

Rozwiń myśl: „Wiara realizowana czynami prowadzi do świętości”.

MODLITWA

Akt miłości.

J

?

H

X

434

56. JEDNOŚĆ W MODLITWIE ZE ZMARŁYMI

Cel ogólnyPogłębienie prawdy o Mistycznym Ciele Chrystusa i Świętych Obcowa-

niu.Ukazanie potrzeby modlitwy za zmarłych.Kształtowanie postawy wdzięczności wobec tych, którzy odeszli.


– podaje, czym jest Mistyczne Ciało Chrystusa,– wyjaśnia, czym jest prawda o Świętych Obcowaniu,– używa poprawnie terminów: Kościół pielgrzymujący, Kościół cierpiący,

Kościół tryumfujący,– uzasadnia potrzebę modlitwy do Boga za wstawiennictwem świętych,– przyjmuje postawę odpowiedzialność za zmarłych członków Kościoła,

którzy znajdują się w czyśćcu.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, wykład, praca

w grupach, rozmowa kierowana, niedokończone zdania, autorefleksja.

Środki dydaktyczne

Pismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; XVII Sobór Powszechny Florencki, Dekret dla Greków; przemówienia Jana Pawła II; karty pracy.

MODLITWA

„Akt wiary”.

WPROWADZENIE

Codziennie spotykamy się z informacjami dotyczącymi różnych tragedii, w których ludzie tracą życie. Kataklizmy, wojny, zama-chy terrorystyczne, epidemie – ukazują nam, że śmierć nieustannie towarzyszy człowiekowi. Nie wiemy tak do końca kiedy skończy się

X

+

435

nasze życie i w jakich okolicznościach. Jesteśmy świadomi ograniczo-ności naszej egzystencji.

Wielu ludzi za wszelką cenę chciałoby przedłużyć swoje istnie-nie. Salony piękności, solaria, siłownie, w których poprawiamy kon-dycję, cieszą się coraz większym powodzeniem. A jednak nikt z nas nie zatrzyma czasu. Dzień po dniu, godzina po godzinie, starzejemy się i zbliżamy do kresu życia. I tylko Pan Bóg zna miejsce czas, w którym powoła nas do wieczności.

Chrześcijanin ma świadomość, że życie tu na ziemi jest tylko etapem w drodze do innej rzeczywistości, gdzie nie ma już cierpie-nia, choroby i trudów, gdzie na wieki będziemy żyć w obecności Boga i doświadczać Jego miłości.

Życie wierzących w Kościele Chrystusa obejmuje trzy stany:a) chrześcijanie, którzy żyją tu na ziemi i pielgrzymują do „Domu

Ojca”,b) ci, którzy zakończyli swoje ziemskie życie i po śmierci oczysz-

czają się w czyśćcu,c) ci, którzy zasłużyli swoim życiem na świętość i cieszą się

już radością życia wiecznego.Są to trzy grupy w Kościele Chrystusa: Kościół pielgrzymujący,

Kościół cierpiący i Kościół tryumfujący. Różnią się one stanem swo-jego bytowania, ale są złączone osobą Jezusa Chrystusa, Jego łaską i miłością do Niego.

Podstawą dogmatu o Świętych Obcowaniu jest nauka o Mistycz-nym Ciele Chrystusa. Łaska uświęcająca wysłużona przez Jezusa uświęca wiernych i tworzy z nich nową społeczność. Do społeczności tej należą ci ludzie, których udziałem stała się łaska Boża. „Wszyscy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno ciało” (1Kor 12,13). Głowę Mistycznego Ciała Chrystusa stanowi sam Jezus, wierny lud Boży zaś jest jego członkami. Duszą Mistycznego Ciała jest Duch Święty, który je jednoczy i ożywia. Święci, to wszyscy ci człon-kowie Kościoła, którzy przez ten Kościół zostali ogłoszeni świętymi i odbierają cześć religijną. Dzięki nim, łącząc się w modlitwie, Kościół pielgrzymujący może otrzymywać łaski nadprzyrodzone od Głowy Kościoła – Jezusa Chrystusa. Święci to też i ci, którzy żyją w zgodzie z wolą Bożą tu na ziemi. Ci ludzie pełni miłości, dobroci, wiary i nadziei

436

szerzą wokół siebie dobro. Obcowanie z ludźmi świętymi działa pozy-tywnie i skłania innych do naśladowania Chrystusa.

Wszyscy członkowie Kościoła są złączeni z jego Głową – Jezusem Chrystusem – w jedności życia nadprzyrodzonego. W łączności tej zachodzi wymiana dóbr duchowych między członkami Mistycznego Ciała Chrystusa. Można ofiarować swe modlitwy za innych ludzi, moż-na za nich ofiarować swe cierpienia i dobre czyny.

Podobne zależności istnieją między świętymi w niebie i na ziemi a Kościołem cierpiącym. Święci, którzy osiągnęli szczyt doskonałości sadła nas przykładem i wzorem jak postępować, aby cel życia człowie-ka, jakim jest świętość osiągnąć. Inni jeszcze oczyszczają się ze swo-ich win w czyśćcu, aby również osiągnąć szczęście wieczne w niebie. Zarówno jedni, jak i drudzy przekroczyli bramę wieczności, nie tracąc łączności z nami – ludźmi żyjącymi tu na ziemi. Łączność ta powoduje wzajemną pomoc i oddziaływanie na siebie. Wierni, żyjący na ziemi, pomagają w pokucie tym, którzy są w czyśćcu, poprzez swoje modli-twy za nich, ofiary, dobre uczynki. Oni zaś jako święci mogą wstawiać się za nami u Boga, przez swoje modlitewne wstawiennictwo wypra-szają nam u Boga potrzebne łaski.

ROZWINIĘCIE

Praca w grupach.

Grupa I„Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem. Kto we Mnie wierzy, choć-

by i umarł, żyć będzie” (J 11,25).

„Nikt zaś z nas nie żyje dla siebie i nikt nie umiera dla siebie: jeżeli bowiem żyjemy, żyjemy dla Pana; jeżeli zaś umieramy, umieramy dla Pana. I w życiu więc, i w śmierci należymy do Pana. Po to bowiem Chrystus umarł i powrócił do życia, by zapanować tak nad umarłymi, jak nad żywymi” (Rz 14,7-8).

– Na czym opieramy nasze przekonanie, że życie trwa po śmierci?– Co dzieje się po śmierci z człowiekiem?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: Za Kościół...

&

437

Grupa II„Następnego dnia w tym czasie, w którym należało już to wykonać,

żołnierze Judy przyszli zabrać ciała tych, którzy polegli, i pochować razem z krewnymi w rodzinnych grobach. Pod chitonem jednak u każ-dego ze zmarłych znaleźli przedmioty poświęcone bóstwom, zabra-ne z Jamnii, chociaż Prawo tego Żydom zakazuje. Dla wszystkich więc stało się jasne, że oni to i dla tej właśnie przyczyny zginęli. Wszyscy zaś wychwalali Pana, sprawiedliwego Sędziego, który rzeczy ukryte czyni jawnymi, a potem oddali się modlitwie i błagali, aby popełniony grzech został całkowicie wymazany” (2Mch 12,39-42a).

– Co rozkazał Juda?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: Za zmarłych

w czasie wojny...

Grupa III„Modlitwa to jedna z form wzniosłej działalności w królestwie nie-

bieskim Świętych, poczynając od Chrystusa, Świętego Bożego. Nowy Testament zapewnia nas, że Jezus nie przestaje modlić się i wstawiać za nami u Ojca (por. J 14,16; Rz 8,34). List do Hebrajczyków mówi wyraźnie, że Jezus «zbawić na wieki może całkowicie tych, któ-rzy przez Niego zbliżają się do Boga, bo zawsze żyje, aby się wsta-wiać za nimi» (7,25). Ta modlitewna i zbawcza postawa Chrystusa nie wyklucza, lecz domaga się modlitwy wiernych i Świętych, którzy w zjednoczeniu z Nim winni wypraszać dla siebie i dla innych łaskę zbawienia. Jakże cudowne zrządzenie Boże! Modlitwa rozjaśnia i pod-trzymuje bieg dziejów i losy braci! Jest znakiem solidarności ludzi oraz wzajemnej pomocy, jaką mogą oni sobie okazywać, jeśli staną się ulegli planom Boga!” (Jan Paweł II, Watykan, 12 czerwca 1983 r.).

– Czym jest modlitwa?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: Za Ojca Świętego...

Grupa IV„Rok Odkupienia jest po to, aby szczególnie ożywić to trwanie

w miłości Odkupiciela. (...) Ta szczególna praca Kościoła w Roku Odkupienia związana jest z rzeczywistością Świętych Obcowa-nia. To w nich bowiem, w Świętych, okazała się i stale okazuje nie-wyczerpana moc Chrystusowego Odkupienia. To przez moc Odku-pienia oni sami osiągnęli ten szczególny udział w świętości Boga,

438

który jest celem i radością Kościoła. Z kolei zaś sami święci pomaga-ją nam przybliżyć się do Chrystusowego Odkupienia, poniekąd dzie-lą się z nami swoim błogosławionym udziałem w tej zbawczej mocy” (Jan Paweł II, Katowice, 20 czerwca 1983).

– Czym są połączeni wszyscy wierzący?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: O wstawiennictwo

świętych za nami...

Grupa V„Uznając w pełni tę wspólnotę całego Mistycznego Ciała Jezusa

Chrystusa, Kościół pielgrzymów od zarania religii chrześcijańskiej czcił z wielkim pietyzmem pamięć zmarłych, a «ponieważ święta i zbawienna jest myśl modlić się za umarłych, aby byli od grzechów uwolnieni» (2Mch 12,45), także modły za nich ofiarowywał. Nasza modlitwa za zmarłych nie tylko może im pomóc, lecz także sprawia, że staje się skuteczne ich wstawiennictwo za nami” (KKK 958).

– W jaki sposób możemy pomóc zmarłym?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: Za bliskich zmar-

łych...

Grupa VI„Jeśliby prawdziwie pokutujący zakończyli życie w miłości Boga,

jeszcze przed godnym zadośćuczynieniem czynami pokutnymi za popełnione grzechy i zaniedbania, wówczas dusze ich zostaną po śmierci oczyszczone karami czyśćcowymi. Do złagodzenia tego rodzaju kar dopomaga im wstawiennictwo wiernych żyjących, a mia-nowicie ofiary Mszy świętej, modlitwy, jałmużny i inne akty poboż-ności, które zgodnie z postanowieniami Kościoła, jedni wierni zwy-kli ofiarować za innych wiernych” (XVII Sobór Powszechny Florencki, Dekret dla Greków, 1439).

– W jaki sposób możemy pomóc tym, którzy cierpią w czyśćcu?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: Za zmarłych, któ-

rzy cierpią w czyśćcu...

439

Grupa VII„I życzę wam również, ażeby za cenę waszego cierpienia, Bóg

zwyciężał w innych, bo my wszyscy jesteśmy połączeni tajemnicą świętych obcowania. Modlitwa i ofiara jednych służy innym” (Jan Paweł II, Katowice, 20 czerwca 1983).

– Czym są połączeni wszyscy wierzący?– Ułóż dopowiedzenie do modlitwy wiernych: Za nas samych...

Podsumowanie pracy w grupach.

ZAKOŃCZENIE

Jesteśmy ludźmi wierzącymi, więc mamy świadomość, że powin-niśmy się modlić za cały Kościół. Za tych, którzy żyją tu na ziemi i dążą do życia wiecznego w niebie oraz za tych, którzy cierpią w czyśćcu i sobie sami pomóc już nie mogą. Nasza pamięć i wdzięczność dla bliź-nich, za dobro, jakie wypracowali dla przyszłych pokoleń, jest obo-wiązkiem każdego chrześcijanina.

Pomyślmy:– Jak często modlę się za swoich bliskich zmarłych?– Kiedy proszę o wstawiennictwo Świętych w modlitwie do Boga?

Wieczny odpoczynek, racz zmarłym dać Panie, a światłość wieku-ista niechaj im świeci, niech odpoczywają w pokoju wiecznym. Amen.

ZESZYT UCZNIA

Kościół Jezusa, jak naucza Sobór Watykański II, to Mistyczne Ciało Chrystusa. Głowę tej społeczności stanowi sam Chrystus, wierny lud Boży jest zaś Jego członkami. Wszyscy członkowie Mistycznego Cia-ła Chrystusa połączeni są tajemnicą Świętych Obcowania. Modlitwa i ofiara jednych służy innym.

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego powinniśmy modlić się za zmarłych.

MODLITWA

Modlitwa wiernych, która została ułożona podczas pracy w grupach.

J

?

H

X

440

57. JESTEM ODPOWIEDZIALNY ZA MOJĄ OJCZYZNĘ

Cel ogólnyUkazanie obowiązków chrześcijanina wobec Ojczyzny.Kształtowanie i umacnianie postawy odpowiedzialności za Ojczyznę.


– podaje, że miłość do Ojczyzny wypływa z miłości do Boga,– wyjaśnia, jakie elementy składają się na pojęcie „Ojczyzna”,– objaśnia, czym jest patriotyzm,– wskazuje na potrzebę odpowiedzialności za Ojczyznę,– uzasadnia, dlaczego należy wypełniać określone powinności wobec Ojczyzny,– dowodzi swojego przywiązania do Ojczyzny,– ocenia, jak wypełnia swoje powinności wobec Ojczyzny,– proponuje, w jaki sposób może pielęgnować w sobie cnotę patriotyzmu,– podejmuje modlitwę za Ojczyznę,– przyjmuje odpowiedzialność za swoją Ojczyznę.


diagram, autorefleksja.


Warszawa, 2 czerwca 1979 r.; teksty świadectw; plansza z krzyżówką.

MODLITWA

Boże, któryś nas stworzył PolakamiI polskiej ziemi żywisz nas darami,Co polskim słowem pozwalasz się sławić,Prosim, racz polskiej ziemi błogosławić.

X

441

Spraw, niechaj w Polsce kwitnie święta zgoda,Pobożna ufność, wolność i swoboda,Miłość braterska, obyczajność, praca,Niech lud jej co dzień cnotą się wzbogaca.

Z duchami przodków, którzy już są w niebie,Wnosim pokornie błaganie do Ciebie:W obecnych klęskach z każdą złą godzinąLituj się, lituj nad polską krainą!

(Anonim z XIX w.)

WPROWADZENIE

Dzisiejsze spotkanie rozpoczniemy od krzyżówki, w której odszu-kamy kluczowe słowo dzisiejszej katechezy oraz wyrazy kojarzące się z tym słowem. Odszukamy je, poruszając się po krzyżówce w różnych kierunkach.

Katecheta umieszcza na tablicy planszę z diagramem. Zadaniem uczniów jest odszukanie wyrazów związanych ze pojęciem „ojczyzna” (patriotyzm, Ojczyzna, naród, wiara, ziemia, państwo, miejsce, kraj, język, Bóg).

P P B O J W AA A Ó J Ę I RT Ń G C Z A KR S Z Z Y R NI T A Y K A AO W J Z O N RT O E N A R ÓY K R A J B DZ I E M I A GM I E J S C E

+

442

Ojczyzna – to miejsce, gdzie człowiek się rodzi jako członek dane-go narodu, czuje się związany z nim pod względem duchowym, kultu-rowym, przeżywa więź z obszarem, na którym istnieje jego kraj.

Ojczyzną naszą jest Polska – szczególne miejsce na ziemi, gdzie od wieków dochowuje się wierności Bogu i Kościołowi.

Kościół uczy, iż Ojczyzna, podobnie jak państwo i naród, istnieje z woli Boga. Na pojęcie Ojczyzny składają się: historia, tradycja, język, kultura, ziemia, wartości moralne, rodzice, przekonania religijne i obyczaje. W ujęciu chrześcijańskim, Ojczyzna stanowi Boski akt stwo-rzenia jednostki, rodziny i narodu. Tu człowiek przychodzi na świat i tu dochodzi do pełni człowieczeństwa. To ona umożliwia wejście w świat i odszukanie swego miejsca na ziemi, w wielkiej rodzinie ludz-kiej. Ojczyzna jest naturalnym środowiskiem życia człowieka i każde wyrwanie go z tego środowiska doprowadzić go może do ruiny psy-chicznej, duchowej i społecznej.

Na płaszczyźnie moralności katolickiej uznaje się zasadę, że pozy-tywna postawa wobec Ojczyzny uwidacznia się w patriotyzmie, któ-ry każe wszystkim obywatelom działać dla dobra i na chwałę swojej Ojczyzny. W trudnych chwilach dziejowych patriotyzm jest źródłem wielu bohaterskich i heroicznych poświęceń. To patriotyzm przyczy-nia się do rozwoju własnego narodu. Jeżeli więc patriotyzm opiera się na miłości i poświęceniu, a nie na przemocy i nienawiści, to stanowi cnotę.

W ujęciu chrześcijańskim, patriotyzm to miłość do Ojczyzny, któ-ra musi być podporządkowana miłości do Boga i do wszystkich ludzi na świecie, gdyż w przeciwnym przypadku może ulec wynaturzeniom (nacjonalizm, szowinizm, kosmopolityzm).

Katecheta odczytuje dwa świadectwa młodych ludzi dotyczące postawy wobec Ojczyzny. Po wysłuchaniu wypowiedzi następuje rozmo-wa kierowana na temat odpowiedzialności za swoją Ojczyznę.

Wypowiedź 1„Widzę te trudności i problemy, jakie dotykają nasz naród,

ale mimo tego wszystkiego nie zdecyduję się na emigrację z Polski. Może to zabrzmi trochę górnolotnie, ale jestem Polakiem, Ojczy-zna mnie potrzebuje, tutaj Stwórca powołał mnie do istnienia, tutaj

443

wyznaczył mi określone powołanie i zadania do zrealizowania. Jestem Polakiem i jestem z tego dumny” (P.G.).

Wypowiedź 2„Od dłuższego czasu zastanawiałem się nad tym, aby wyjechać

z Polski na stałe... i zdecydowałem się, że zostaję w Stanach Zjedno-czonych. Nie widziałem żadnej przyszłości dla siebie tutaj, w Polsce. Ciągłe problemy materialne, ciągły lęk o własny byt i bezpieczeń-stwo doprowadziły mnie do tego właśnie, że wyjechałem z Polski. I nie żałuję tego. Czy zdradziłem swoją Ojczyznę? Myślę, że nie. Nadal jestem Polakiem. Ale przecież życie ma swoje prawa, tu za granicą zobaczyłem większy sens swojej pracy, mam lepsze warunki rozwoju, lepsze warunki bytowe” (D.S.).

– Czym jest Ojczyzna?– Jakie elementy składają się na termin „Ojczyzna”?– Jakie powinności ciążą na nas, obywatelach Polski?– Co to jest patriotyzm?– Z czym kojarzy się postawa patriotyzmu w świecie współcze-

snym?

ROZWINIĘCIE

Odczytanie fragmentów Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz wspólne ich omówienie.

„Jeruzalem, jeśli zapomnę o tobie,niech uschnie moja prawica!Niech język mi przyschnie do podniebienia,jeśli nie będę pamiętał o tobie,jeśli nie postawię Jeruzalemponad największą moją radość” (Ps 137,5-6).

– Co psalmista mówi o pamięci o swojej Ojczyźnie?

„Gdy był już blisko, na widok miasta zapłakał nad nim i rzekł: «O gdybyś i ty poznało w ten dzień to, co służy pokojowi! Ale teraz zostało to zakryte przed twoimi oczami. Bo przyjdą na ciebie dni, gdy twoi nieprzyjaciele otoczą cię wałem, oblegną cię i ścisną zewsząd.

&

444

Powalą na ziemię ciebie i twoje dzieci z tobą i nie zostawią w tobie kamienia na kamieniu za to, żeś nie rozpoznało czasu twojego nawie-dzenia»” (Łk 19,41-44).

– Dlaczego Jezus zapłakał nad Jerozolimą, swoją „Ojczyzną”?

„«(...) Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie? Mamy płacić czy nie płacić?» Lecz On poznał ich obłudę i rzekł do nich: «Czemu Mnie wystawiacie na próbę? Przynieście Mi denara; chcę zobaczyć». Przynieśli, a On ich zapytał: «Czyj jest ten obraz i napis?» Odpowie-dzieli Mu: «Cezara». Wówczas Jezus rzekł do nich: «Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga». I byli pełni podziwu dla Niego” (Mk 12,14b-17).

– Jaka odpowiedzialność i powinność ciąży na obywatelach Ojczyzny?

– O jakim obowiązku wobec Ojczyzny mówi Pismo Święte?

„Obywatele mają obowiązek przyczyniać się wraz z władzami cywilnymi do dobra społeczeństwa w duchu prawdy, sprawiedliwo-ści, solidarności i wolności. Miłość ojczyzny i służba dla niej wynika-ją z obowiązku wdzięczności i porządku miłości. Podporządkowanie prawowitej władzy i służba na rzecz dobra wspólnego wymagają od obywateli wypełniania ich zadań w życiu wspólnoty politycznej” (KKK 2239).

– Jakie obowiązki wobec Ojczyzny ciążą na ludziach?

ZAKOŃCZENIE

Podczas pierwszej pielgrzymki do Polski, 2 czerwca 1979 roku w Warszawie, na Placu Zwycięstwa, Jan Paweł II wypowiedział takie słowa:

„Przyklęknąłem przy tym Grobie, wspólnie z Księdzem Prymasem, aby oddać cześć każdemu ziarnu, które – padając w ziemię i obumie-rając w niej – przynosi owoc. Czy to będzie ziarno krwi żołnierskiej przelanej na polu bitwy, czy ofiara męczeńska w obozach i więzie-niach. Czy to będzie ziarno ciężkiej, codziennej pracy w pocie czoła

J

445

na roli, przy warsztacie, w kopalni, w hutach i fabrykach. Czy to będzie ziarno miłości rodzicielskiej, która nie cofa się przed daniem życia nowemu człowiekowi i podejmuje cały trud wychowawczy. Czy to będzie ziarno pracy twórczej w uczelniach, instytutach, biblio-tekach, na warsztatach narodowej kultury. Czy to będzie ziarno modli-twy i posługi przy chorych, cierpiących, opuszczonych. Czy to będzie ziarno samego cierpienia na łożach szpitalnych, klinikach, sanatoriach, po domach: «wszystko, co Polskę stanowi»” (Jan Paweł II, Warszawa, 2 czerwca 1979 r.).

– Jakie wymiary życia składają się na dobro Ojczyzny?

Odpowiedzialność za Ojczyznę to zadanie do realizacji dla każde-go z nas. Jak to czynimy, odpowiemy Bogu w ciszy swego serca.

Pomyślmy:– Jak wypełniam swoje powinności wobec Ojczyzny?– Jak podchodzę do swoich codziennych obowiązków?– W jaki sposób pielęgnuję w sobie cnotę patriotyzmu?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi fragment KKK 2239.

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę o poszanowanie praw i godności człowieka w naszej Ojczyźnie.

MODLITWA

Powierzając Matce Bożej losy naszej Ojczyzny, prośmy Ją:

„Pod Twoją obronę...”.

X

?

H

446

58. PRZEŻYWAM CZAS ADWENTOWEGO PRZYGOTOWANIA I OCZEKIWANIA

Cel ogólnyUkazanie wartości, sensu i celu życia, jakie przynosi na świat Zbawiciel. Przygotowanie się do przeżycia okresu Adwentu.Zachęcenie do dobrego przygotowania się na spotkanie z przychodzą-

cym Chrystusem.


– podaje, czym jest Adwent,– wyjaśnia potrzebę godnego przeżywania Adwentu,– objaśnia znaczenie przyjścia Chrystusa na ziemię,– charakteryzuje liturgię okresu Adwentu,– uzasadnia potrzebę umacniania wiary przez sakramenty święte,– redaguje modlitwę o dobre przeżycie Adwentu,– dowodzi, że spotkanie z Bogiem w sakramentach świętych nadaje sens

i wartość ludzkiemu życiu,– proponuje, w czym może naśladować Maryję, która oczekiwała na naro-

dziny Syna Bożego,– ocenia, jak przygotuje się na przyjście Jezusa w okresie Adwentu,– analizuje, co może zmienić w swoim życiu, aby wzmocnić więź z Bogiem,– podejmuje modlitwę o właściwe przeżycie Adwentu,– przyjmuje odpowiedzialność za dobre przygotowanie się na spotkanie

z przychodzącym Chrystusem.


wa kierowana.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; homilie Jana Pawła II,

Liturgia Godzin (Brewiarz), modlitwa I. Krentorza.

447

MODLITWA

„PanieDaj mi Cię ukochaćJak się kocha kwiatySpokojnym tęsknieniemNa cieplutkiej ciszyDaj chwycić się CiebieZ ziemi ku Twym niebomAż po brzeg pewnościPrzeważony Tobą”.

(I. Krentorz)

WPROWADZENIE


„Tak żywo pamiętam, jak wiele lat temu moja dobra mama budziła nas rano w soboty świętego Adwentu na Roraty. Nie rozumia-łem wtedy jeszcze zbyt wiele, ale mama tłumaczyła mi, że w czasie Adwentu, odprawia się w naszym kościele Msza święta poświęco-na Maryi, Matce Adwentowej, której zawdzięczamy przyjście Jezusa w noc Bożego Narodzenia. Pamiętam, że było wtedy bardzo zim-no. Szliśmy parę kilometrów do kościoła po świeżym, puszystym śniegu. W kościele też było zimno, ale nikt nie narzekał. Pamiętam, że w bocznym ołtarzu była ustawiona wielka statua Matki Bożej z Lourdes, przed którą paliła się duża świeca. Mama mówiła, że świeca to symbol Maryi, która pełna miłości Ducha Świętego z utęsknieniem oczekiwała cudu Bożego Narodzenia. To było tak dawno... Dziś tylko myślą i cichą tęsknotą wybiegam do tych szczęśliwych chwil. Lecz choć wiele zmieniło się w moim życiu to przecież wszystko, czego nauczyłem się od mojej mamy, zakorzeniło się głęboko w moim sercu (...). Dziś żyję i pracuję w innym kraju, między ludźmi, których oby-czaje i narodowe tradycje różnią się od polskich. Ale wiara w Boga i szczególne nabożeństwo do Matki Jezusa Chrystusa pozostały. (o. M. Załęcki OSPPE)” („Niedziela”, nr 50, 2005, s. 17).

X

+

448

Dzisiaj będziemy mówili o szczególnym czasie czujności i oczeki-wania, jakim jest okres Adwentu.

– Co już wiemy na temat tego okresu liturgicznego?

Adwentem Kościół katolicki rozpoczyna rok liturgiczny. Ety-mologicznie wyraz ten wywodzi się ze słowa łacińskiego adventus, czyli nadejście. W jednym z dekretów synodu w Saragossie w 380 r., spotykamy wzmiankę o tym okresie, jednak dokładniejsze dane posiadamy z wieku V i VI. Na wzór Wielkiego Postu, Adwent trwał w Hiszpanii i Galii, w niektórych stronach 40 dni. Rozpoczynał się od święta św. Marcina (11 XI), a kończył Bożym Narodzeniem. Charak-ter tego okresu był wybitnie pokutny. Obowiązywał post, abstynencja małżeńska, zakaz wojen, wesel i zabaw hucznych.

Treścią Adwentu jest tajemnica grzechu pierworodnego oraz zba-wienia, które przynosi nam Syn Boży – Jezus Chrystus. Zanim Pan Bóg zesłał na ziemię Zbawiciela, przez wiele lat przygotowywał ludzi na Jego przyjście.

Liturgia Adwentu wysuwa na czoło dwie postacie: proroków Iza-jasza i Jana Chrzciciela.

Charakterystyczną postacią tego okresu jest jednak przede wszyst-kim Maryja, Matka Zbawiciela i Odkupiciela. W Polsce istnieje zwy-czaj, że codziennie wczesnym rankiem odprawiana jest Msza Święta ku Jej czci, zwana roratami, podczas której zapala się osobną, przy-strojoną świecę – symbol Maryi.

ROZWINIĘCIE

Adwent wzywa nas do przemiany życia, do wzmocnienia więzi z Bogiem, wyjścia naprzeciw Zbawicielowi.

Współczesny człowiek również potrzebuje wyciszenia się, czyli czasu Adwentu.

„Głos się rozlega: «Drogę dla Pana przygotujcie na pustyni, wyrównajcie na pustkowiu gościniec naszemu Bogu!»” (Iz 40,3).

&

449

– Czego uczy nas Chrystus?– Do czego wzywa nas Kościół?

Aby dobrze przeżyć czas Adwentu, trzeba zastanowić się, kim jest dla mnie Jezus Chrystus, jakie stawia przede mną zadania i skąd mam czerpać siłę, by dobrze przygotować się na spotkanie z Nim.

Pomocą w odpowiedzi na te pytania będą fragmenty homilii, którą Jan Paweł II wygłosił do młodzieży w Bombaju 10 lutego 1986 r.

Odczytanie i analiza tekstu źródłowego.

„Jezus objaśnia nam nas samych. Czyni to wyjaśniając nam nasz związek z Bogiem i wzajemny związek ludzi między sobą, nasz związek z naszymi braćmi i siostrami, z całym społeczeństwem i z całym światem. Może to czynić, ponieważ rozumie nas i rozumie Boga – jest Synem Człowieczym, ale zarazem jest Synem Bożym, któ-ry stał się człowiekiem. Przez swoją naukę, łaskę i moc swego Słowa pozwala nam żyć uczciwie, żyć tak, aby zasłużyć na życie wieczne. Zamysł Boży ukazują nam słowa św. Jana:

«Bóg dał nam życie wieczne, a to życie jest w Jego Synu. Ten, kto ma Syna, ma życie, a kto nie ma Syna Bożego, nie ma też i życia» (1J 5,11-12)” (Jan Paweł II, Bombaj, 10 lutego

1986 r.).

– W jakim celu Bóg powołał swego Syna na ziemię?

„Chrystus uczy nas, że wszelkie życie pochodzi od Niego; żyjemy tylko dzięki Niemu: «Ja jestem krzewem winnym, wy latoroślami. Ten, kto we Mnie nie trwa, zostanie wyrzucony jak winna latorośl i uschnie» (J 15,5-6). Jezus uczy nas również, że aby żyć w miłości Bożej, musimy kochać bliźniego: «To jest moje przykazanie, aby-ście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem» (J 15,12)” (Jan Paweł II, Bombaj, 10 lutego 1986 r.).

– Czego uczy nas Chrystus?

450

„Kościół ofiaruje wam sakramenty, które będą was wspierać i uzdrawiać, i dadzą wam siłę. W Eucharystii przekaże wam życie Chrystusa. Przez sakrament pokuty pozwoli wam się połączyć z Chry-stusem współczującym i przebaczającym – a niejednokrotnie, drodzy młodzi, przyjdzie wam doznać potrzeby miłosierdzia i nie raz zosta-niecie wezwani do jego okazywania. Kościół pragnie objaśnić wam to wszystko, czego nauczył się od Chrystusa; poczynając od modlitwy, abyście mogli pozostawać w łączności z Chrystusem, abyście mogli z Nim rozmawiać, abyście się mogli z Nim zjednoczyć” (Jan Paweł II, Bombaj, 10 lutego 1986 r.).

– Co pomaga nam iść za Chrystusem?

„Kościół pragnie wam pomóc w poznawaniu problemów, jakie stawia przed wami świat, objaśniając cel życia, podkreślając zna-czenie ludzkiej godności, dzieląc z wami swoje zrozumienie ludzkiej natury. Pragnie trwać przy was i dodawać wam otuchy w każdym momencie życia. Ale nade wszystko ofiaruje wam środki, które pozwo-lą wam stawić czoło wszystkim życiowym problemom. Innymi słowy, Kościół ofiarowuje wam Chrystusa. Wzywa was, abyście pozostawali z Nim zjednoczeni, abyście nie odrzucali Jego miłości, ponieważ w Nim odkryjecie nie tylko źródło życia, ale także wzór, jak to życie przeżyć w sposób prawdziwie ludzki” (Jan Paweł II, Bombaj, 10 lutego 1986 r.).

– Do czego wzywa nas Kościół?

„Kościół (...) prosi o waszą współpracę, o pomoc w ukazywa-niu ludzkości drogi wiodącej do Boga. Prosi was, abyście dawali Chrystusowi świadectwo. Prosi was, abyście służyli waszym bliź-nim we wszystkich okolicznościach waszego codziennego życia” (Jan Paweł II, Bombaj, 10 lutego 1986 r.).

– W jaki sposób ma wyrażać się nasza wiara w Chrystusa?

Tylko wtedy, gdy idziemy za Chrystusem, gdy przyjmujemy Go do swojego życia, wypełniamy Jego naukę, jesteśmy w stanie zrozu-mieć samych siebie i doświadczyć radości Jego przyjścia.

Takiej radości doświadczyła z pewnością Maryja, która uwie-rzyła w moc Bożego powołania: „Maryja nazywana w Ewangeliach

451

«Matką Jezusa» (J 2,1; 19,25), już przed narodzeniem swego Syna jest ogłoszona przez Elżbietę, pod natchnieniem Ducha Święte-go, «Matką mojego Pana» (Łk 1,43). Istotnie, Ten, którego poczęła jako człowieka z Ducha Świętego i który prawdziwie stał się Jej Synem według ciała, nie jest nikim innym jak wiecznym Synem Ojca, drugą Osobą Trójcy Świętej. Kościół wyznaje, że Maryja jest rzeczywiście Matką Bożą (Theotokos)” (KKK 495).

Jezus przychodząc na świat, przemienił nasze życie, ukazał nam Jego wartość, sens i cel.

ZAKOŃCZENIE

Adwent to czas przemiany, zrzucenie z siebie „starego człowieka”, a przeobrażenie się w „nowego” na wzór Jezusa Chrystusa.

Odczytanie fragmentu przemówienia Jana Pawła II.

„Co to znaczy: czuwam? To znaczy, że staram się być człowie-kiem sumienia. Że tego sumienia nie zagłuszam i nie zniekształcam. Nazywam po imieniu dobro i zło, a nie zamazuję. Wypracowuję w sobie dobro, a ze zła staram się poprawić, przezwyciężając je w sobie. To taka bardzo podstawowa sprawa, której nigdy nie moż-na pomniejszyć, zepchnąć na dalszy plan” (Jan Paweł II, Częstochowa, 18 czerwca 1983 r.).

– Co ukazał nam Jezus stając się człowiekiem?– W jaki sposób możemy naśladować Jezusa?– Co to znaczy „czuwać”?

ZESZYT UCZNIA

Odpowiedzi z analizy tekstów.

PRACA DOMOWA

Pomódl się do Maryi, aby czas Adwentu pomógł Ci dobrze przy-gotować się do chrześcijańskiego przeżycia Świąt Bożego Narodzenia.

J

?

H

452

MODLITWA

Boże, Ty widzisz, z jaką wiarą oczekujemy świąt Narodzenia Pań-skiego, spraw abyśmy przygotowali nasze serca i z radością mogli obchodzić wielką tajemnicę naszego zbawienia. Amen.

(Liturgia Godzin, trzecia niedziela Adwentu)

X

453

59. SYN BOŻY STAŁ SIĘ CZŁOWIEKIEM

Cel ogólnyUkazanie tajemnicy Wcielenia Syna Bożego i wartości ludzkiego życia.Przygotowanie do Świąt Bożego Narodzenia.Motywacja do dobrego przeżycia Świąt Bożego Narodzenia.


– przytacza fragmenty z Pisma Świętego mówiące o Wcieleniu Syna Bożego,– podaje, kto stanowi wzór dla człowieka,– wyjaśnia, że życie jest darem Bożym,– objaśnia, że życie ludzkie jest wartością,– wskazuje na znaczenie Wcielenia Syna Bożego,– ocenia swoje życie w świetle nauki Kościoła,– dowodzi, że istota człowieczeństwa może być poznana tylko w świetle

Wcielenia Syna Bożego,– analizuje, co może zmienić, aby jego życie było świadectwem wiary,– wyraża wdzięczność Bogu za dar życia,– podejmuje modlitwę o dobre przeżycie Świąt Bożego Narodzenia,– przyjmuje odpowiedzialność za stawanie się w pełni człowiekiem.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, niedokończone zda-

nie, rozmowa kierowana, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; przemówienie Jana

Pawła II, Monza, 21 maja 1983 r.; karty pracy; modlitwa Matki Teresy z Kal-kuty.

MODLITWA

Boże nasz Ojcze, dziękujemy Ci za dar naszego życia. Dziękujemy za naszych rodziców, wychowawców i nauczycieli. Prosimy, aby Duch Święty umacniał nas na drogach codziennego życia, abyśmy mogli odkrywać prawdziwą jego wartość, przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.

X

454

WPROWADZENIE


„Zimna biel świata i ogrzewająca wszystko Maleńka Miłość. Któ-re to już Boże Narodzenie w moim życiu? Jakie będzie to, które nie-bawem? Chyba się starzeję, bo przed oczami, jak kadry z filmu, prze-suwają się te najwcześniejsze, zapamiętane z dzieciństwa radosne Boże Narodzenia, a właściwie Wigilie (…). Wielki stół, nakryty białym obrusem. (…) Życzenia, opłatek, kolędy, suszone grzyby (…) i łzy, któ-rym się wtedy stale dziwiłam, i ten podniosły, sakralny nastrój. (…) A potem... Kolejne święta, gdy główną troską po Wigilii (wieczerzy) była wigilia (czuwanie), by nie usnąć przed pasterką (…). I pierwsze święta poza rodzinnym domem, w nowej rodzinie – u boromeuszek w Trzebnicy. Pierwsze dorosłe i wybrane samodzielnie. A potem <egzotyka> Bożego Narodzenia w Irkucku i Krasnojarsku. Jakże dale-ko od Ojczyzny, a jakże blisko do miłości. (…)

Przeżywając ponownie Tajemnicę Wcielenia Bożego Słowa, sta-jemy w zadumie wobec największej, może wręcz jedynej tajemnicy – Tajemnicy Bożej Miłości… Pozwólmy się jej ogarnąć, pozwólmy jej nas pochłonąć, pozwólmy się uszczęśliwić (…). Niech kontemplacja Miło-ści, która stała się Ciałem i zamieszkała między nami, stanie się dla nas źródłem nowej nadziei i radości w Duchu Świętym” (E. Jędrzejak, Syberyjskie Boże Narodzenie, „Nowe Życie” grudzień – 2008).

Tajemnicę naszego życia, przybliża nam najpełniej Syn Boży – Jezus Chrystus, który stał się człowiekiem dla naszego zbawienia.

ROZWINIĘCIE

Wcielenie i narodzenie Syna Bożego w Betlejem dały początek nowej więzi łączącej Boga i człowieka. Tak naprawdę to nie celebro-wanie wydarzenia, które miało miejsce ponad dwa tysiące lat temu, ale dostrzeżenie obecności Chrystusa dziś tu, pomiędzy nami. To czas refleksji nad tym, w jaki sposób Jezus rodzi się w naszych sercach każ-dego dnia. Boże Narodzenie powinno zmieniać nasze życie, ponieważ ma moc zmieniania świata.

Zastanówmy się nad sensem Wcielenia Syna Bożego i nad tym, jaki ma wpływ Jezus Chrystus na moje życie.

&

+

455

Rysujemy na tablicy schemat z gwiazdą lub rozdajemy kartki. Czas pracy: 5 minut.

Kim jest?

Co zmieniło Jego

przyjście?

Jezus Chrystus

Co uczynił dla

człowieka?

Kogo kocha?

Dla kogo przychodzi na świat?

– Przeczytaj pytania.– Zastanów się.– Wpisz odpowiedzi w każdym ramieniu gwiazdy.

Wypowiedzi uczniów i podsumowanie katechety.

Wcielenie Syna Bożego jest tajemnicą, możemy ją bardziej zrozu-mieć zgłębiając słowo Boże i naukę Kościoła.

Odczytanie poniższych tekstów i praca metodą niedokończonego zdania: Jezus Chrystus stał się Człowiekiem, by...

„W tym objawiła się miłość Boga ku nam, że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat, abyśmy życie mieli dzięki Niemu” (1J 4,9).

„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3,16).

„Odpowiedział mu Jezus: Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie” (J 14,6).

„To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem” (J 15,12).

Kościół w swoim nauczaniu przybliża nam wielką tajemnicę Wcie-lenia Chrystusa.

456

Analiza tekstów źródłowych.

„Słowo stało się ciałem, aby nas zbawić i pojednać z Bogiem. Bóg «sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy» (1J 4,10). «Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela świa-ta» (1J 4,14). «On się objawił po to, aby zgładzić grzechy» (1J 3,5)” (KKK 457).

– Co było głównym celem misji Chrystusa?

„Wiara w prawdziwe Wcielenie Syna Bożego jest znakiem wyróżniającym wiarę chrześcijańską: «Po tym poznacie Ducha Bożego: każdy duch, który uznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele, jest z Boga» (1J 4,2). Takie jest od samego początku radosne przeko-nanie Kościoła, gdy sławi «wielką tajemnicę pobożności» – Chrystusa, który «objawił się w ciele» (1Tm 3,16)” (KKK 463).

– Co wyróżnia wiarę chrześcijańską?

Jan Paweł II wzywa nas, abyśmy całkowicie zaufali Jezusowi, bo tylko w Nim odnajdziemy bogactwo swego życia.

„Wierzcie w Chrystusa! Zaufajcie Chrystusowi! Kochajcie Chry-stusa! Tego, który stał się człowiekiem, aby oświecić wasze umy-sły prawdą, którą jest On sam. Aby dać waszej woli moc czynienia dobra i skruszyć okowy niewoli zła! Aby dać wam porywającą zdol-ność zwracania się ku Absolutowi, ku Nieskończoności, byście mogli z rozbrajającą prostotą wołać doń: Abba! Ojcze!” (Jan Paweł II, Monza, 21 maja 1983 r.).

– Dlaczego Chrystus stał się człowiekiem?– Co należy czynić w trosce o swoje człowieczeństwo?

ZAKOŃCZENIE

Chrystus po to przyszedł na świat, by nas zbawić. Każdy z nas został powołany do życia z Bogiem. Chcąc osiągnąć ten cel, powinni-śmy podjąć współpracę z Chrystusem w dziele naszego zbawienia.

J

457

Pomyślmy:– Jak często dziękujesz Bogu za dar życia?– W jaki sposób możesz naśladować Chrystusa?– Co możesz zmienić, aby Twoje życie było świadectwem wiary?

ZESZYT UCZNIA

Zapis może stanowić dokończone zdanie: Jezus Chrystus stał się Człowiekiem, by...

lubChrystus stał się człowiekiem, abyśmy poznali w ten sposób

miłość Bożą i dostąpili udziału w życiu wiecznym. On jest dla nas wzo-rem świętości i tylko idąc za Nim możemy doznać pełni radości życia i spotkania z Ojcem.

„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3,16).

PRACA DOMOWA

Przeczytaj i rozważ fragment Ewangelii J 1,1-14.

MODLITWA

Stańmy się prawdziwym szczepem z winnicyJezusa, szczepem przynoszącym owoc.Aby tak się stało, przyjmijmy Jezusa w naszym życiu,Gdy spodoba Mu się w nie wkroczyć:Jako Prawda, by była głoszona,Jako Życie, by było przeżywane,Jako Światło, by było zapalone,Jako Droga, by nią kroczyć,Jako Radość, by ją rozdawać,Jako Pokój, by go szerzyć,Jako Ofiara, by ją ofiarowaćNaszym krewnym, bliskim i sąsiadom.

(Matka Teresa z Kalkuty)

?

H

X

458

60. TROSZCZĘ SIĘ O POKÓJ NA CAŁYM ŚWIECIE

Cel ogólnyUkazanie wartości pokoju dla wszystkich ludzi na świecie.Ukazanie znaczenia pokoju dla rozwoju społeczeństw.Kształtowanie postawy troski o pokój.


– przytacza teksty Pisma Świętego wskazujące na wartość pokoju,– wyjaśnia pojęcie „pokoju”,– uzasadnia znaczenie pokoju dla wszystkich ludzi,– wskazuje wartość pokoju dla chrześcijanina,– analizuje wartości prowadzące do życia w pokoju,– proponuje, co może czynić dla pokoju na świecie,– ocenia, jak troszczy się o pokój w swoim środowisku,– podejmuje modlitwę o pokój na świecie,– przyjmuje postawę troski o pokój na świecie.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, metoda

skojarzeń, ekspozycja, praca w grupach, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; przemówienia Jana

Pawa II; Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi, Łomianki 1991 r.; plansze z napisami; obraz przedstawiający Chrystusa nauczającego; zdjęcie Ojca Świętego Jana Pawła II z młodzieżą; karty pracy; teksty modli-twy o pokój.

MODLITWA

Śpiew: „Pokój zostawiam wam”.

X

459

WPROWADZENIE

Katecheta umieszcza na tablicy planszę z napisem:

POKÓJ

Uczniowie metodą skojarzeń podają określenia pokoju. Skojarze-nia zapisujemy na tablicy wokół planszy. Uczniowie mogą uzasadniać swój wybór.

Katecheta podsumowuje wypowiedzi uczniów i przechodzi do krót-kiej pogadanki dotyczącej istoty pokoju.

ROZWINIĘCIE

Chcąc ocenić właściwie całą wartość rzeczywistości kryjącej się pod słowem „pokój”, trzeba poznać, co na ten temat mówi Bóg w Jezu-sie Chrystusie i czego On od każdego z nas oczekuje.

Uroczyste odczytanie słowa Bożego.

„Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwa-ni synami Bożymi” (Mt 5,9).

„Pokój zostawiam wam, pokój mój daję wam. Nie tak jak daje świat, Ja wam daję. Niech się nie trwoży serce wasze ani się lęka!” (J 14,27).

Omówienie tekstów.

– Jakich ludzi Pan Jezus nazywa synami Bożymi?– W jaki sposób ludzie powinni zabiegać o pokój?– Jaki pokój pozostawił nam Pan Jezus?– W jaki sposób możemy współpracować z Panem Jezusem

w tworzeniu pokoju?

Umocniony w nadziei chrześcijanin pragnie, by urzeczywistni-ło się błogosławieństwo: „Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5,9).

+

&

460

Katecheta umieszcza na tablicy planszę z napisem:

„Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5,9)

Uczniowie w ciszy rozważają słowa Jezusa Chrystusa, budowniczego pokoju (można umieścić obok planszy obraz Chrystusa nauczającego).

Posiąść to błogosławieństwo – to znaczy żyć według Prawa Bożego i być synem Bożym. Chrześcijanin pragnie ze wszystkich sił, aby tu na ziemi zapanowały zgoda i pokój. Pragnąć pokoju to za mało, aby on zapanował. Pokój trzeba mieć w sobie, trzeba go we własne życie wprowadzać żyjąc w zgodzie z Bogiem i ludźmi. Tylko wte-dy pragnienie pokoju stanie się uzasadnione, ponieważ swoją moc będzie czerpało z miłości Boga.

Katechizm Kościoła Katolickiego poucza: „Poszanowanie i roz-wój życia ludzkiego domagają się pokoju. Pokój nie polega jedynie na braku wojny i nie ogranicza się do zapewnienia równowagi sił. Nie da się osiągnąć pokoju na ziemi bez obrony dóbr osoby ludzkiej, swobodnej wymiany myśli między ludźmi, poszanowania godności osób i narodów, wytrwałego dążenia do braterstwa” (KKK 2304).

– Jak należy postępować, aby pokój na świecie był możliwy?– Jaką postawę powinniśmy przyjąć w stosunku do drugiego

człowieka?

Ojciec Święty Jan Paweł II w czasie swojego pontyfikatu w szcze-gólny sposób zabiegał o pokój na świecie. Pokój w jego nauczaniu zajmował szczególne miejsce. Inicjatywy papieskie na rzecz pokoju są imponujące i niejednokrotnie przyczyniły się do zażegnania kon-fliktów, a nawet wojny. Jego nauka skierowana jest do wszystkich ludzi dobrej woli. Wiele słów papież kieruje także do ludzi młodych, wierząc, że są nadzieją świata. Ta wiara w ludzi młodych dotyczy rów-nież was. I do was Ojciec Święty kieruje słowa nadziei i wiary w lepsze jutro. W was pokłada nadzieję na utrwalenie pokoju na świecie.

Na tablicy pod obrazem Chrystusa umieszczamy zdjęcia Ojca Świę-tego z młodzieżą, które będą nam towarzyszyły w czasie całej katechezy.

461

Praca w grupachNa podstawie przemówień papieskich (zaczerpniętych z książki:

„Stworzeni do miłości. Jana Pawła II rozmowy z młodymi”, Łomianki 1991 r.) odpowiedzmy na pytania:

– Co Ojciec Święty Jan Paweł II mówi o pokoju?– Jakie wskazówki daje młodzieży?

Jedna osoba uzupełnia tabelę. Reszta uczniów zapisuje tekst w zeszycie (notatka). Czas pracy: 7 minut.

Jakie wskazówki Ojciec Święty Jan Paweł II

daje młodzieży?

1.

2.

3.

4.

Grupa I„Jednym słowem: jeśli pragniecie pokoju, musicie miłować – miło-

wać «Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą», zaś «swego bliźniego jak siebie samego» (Mk 12,30). Wszystko to wymaga od każdego człowieka zaakceptowania samych siebie jak i innych jako Bożych stworzeń, jako dzieci Bożych, jako istot ludzkich, których szczęście zależy od Bożego prawa; planu Boga wobec naszego życia” (Jan Paweł II, Syd-ney, 25 listopada 1987 r.).

– Co Ojciec Święty mówi o pokoju?– Jakie wskazówki daje młodzieży?

Grupa II„Przede wszystkim powinniście poszukiwać pokoju jako har-

monii i wewnętrznej zgodności waszej osobowości i postaw życio-wych: pokoju w was samych, który jest owocem wewnętrznych zma-gań, szczerego dążenia do życia zgodnego z własną wiarą, owocem

462

nieustannego wysiłku, by przywrócić człowiekowi nieskazitelność, harmonię i piękno jego Boskiego pochodzenia” (Jan Paweł II, Rzym, 8 maja 1982 r.).


Grupa III„Musicie, «o ile to od was zależy, żyć w zgodzie ze wszystkimi ludź-

mi» (Rz 12,18), poczynając od kręgu własnej rodziny i stopniowo przenosząc wasze pokojowe inicjatywy na sferę kontaktów indywidu-alnych, w grupach, w organizacjach.

Wy, bardziej niż ktokolwiek inny, ponieważ jesteście młodzi, powinniście zwyciężać zło przy pomocy dobra, także i zło najbardziej zestarzałe, najbardziej zaskorupiałe. Teraz wasza kolej: dokonajcie wyłomów w murze nienawiści, nie dajcie się zwodzić, pobudzajcie do przezwyciężania wszelkich uraz i wszelkiej niezdrowej rywalizacji, wszelkiej zawiści!” (Jan Paweł II, Rzym, 8 maja 1982 r.).


Grupa IV„Pokój, na który świat czeka z takim utęsknieniem, musi naro-

dzić się w sercu każdego mężczyzny i każdej kobiety, jako dojrzały owoc Ducha (Ga 5,22), kiedy to każdy człowiek współpracuje z łaską Bożą. Jest to pokój dany, a zarazem zdobywany. Dlatego – co wygląda na paradoks – wymaga on ciągłej walki, walki bez wytchnienia prze-ciwko grzechowi, który czai się w sercu człowieka i nęci go fałszywymi obietnicami, z jakich rodzi się jedynie owoc śmierci (...). Pamiętajcie: Pokój i młodzi idą razem!” (Jan Paweł II, Rzym, 24 marca 1986 r.).


Po uzupełnieniu tabeli katecheta podsumowuje pracę uczniów.

Sprawa pokoju to zadanie szczególnie ważne dla tych, którzy należą do Kościoła i są świadkami Chrystusa. A więc to sprawa, która dotyczy nas wszystkich. Z naszych serc i umysłów musimy wyrzucić

463

nienawiść, egoizm, pychę, przejawy nietolerancji narodowej, krzyw-dzące i niesprawiedliwe sądy kierowane pod adresem innych ludzi – w rodzinie, szkole, społeczeństwie. Musimy pokonywać chęć rozwiązywania konfliktów siłą, a więc leczyć się z nieczułości na widok różnego rodzaju okrucieństw, zabijania, bójek, nieporozu-mień. Jest to trudne – ale jak mówi Ojciec Święty – możliwe, ponieważ

„Pamiętajcie: Pokój i młodzi idą razem”.

ZAKOŃCZENIE

Istnienie pokoju w świecie zależy od każdego z nas. Mój każdy czyn ma wpływ na budowę i utrzymanie pokoju w świecie.

Zastanówmy się:– Co my możemy zrobić, żeby na świecie panował pokój?Katecheta zapisuje na tablicy początek zdania: Buduję pokój

w świecie, gdy... Uczniowie podają propozycje dokończenia zdania.

Katecheta podsumowuje propozycje.

W ciszy modlitewnej zadumy odpowiedzmy Bogu, jak troszczymy się o pokój w świecie.

Pomyślmy:– Jak troszczę się o pokój w swoim środowisku?– Jak często modlę się o pokój na świecie?Odmówmy wspólnie modlitwę o pokój.

„Boże, od którego pochodzą święte pragnienia, prawe zamia-ry i czyny cnotliwe, użycz swym sługom pokoju, jakiego świat dać nie może, niech serca nasze będą poddane Twojej woli, a czasy, w których żyjemy, niech za łaską Twoją będą spokojne” (z kolekty Mszy Świętej o pokój).

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi treść tabeli uzupełnionej w czasie pracy w grupach.

J

?

464

PRACA DOMOWA

Zastanów się, co możesz zrobić, aby umocnić pokój w swojej rodzinie. Podejmij konkretne postanowienia.

MODLITWA

Śpiew: „Mosty”.

H

X

465

61. UCZESTNICZĘ W TAJEMNICY POJEDNANIA I POKUTY

Cel ogólnyUkazanie wartości pojednania i pokuty dla każdego człowieka. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za dobre przygotowanie się

do przyjęcia sakramentu pokuty oraz przeżycia Wielkiego Postu.


– podaje znaczenie pojęć: pokuta i pojednanie,– wymienia warunki dobrej spowiedzi,– przytacza teksty Pisma Świętego wskazujące na potrzebę pokuty i pojed-

nania,– objaśnia, na czym polega wartość pokuty w życiu chrześcijanina,– wskazuje na znaczenie i role nabożeństw wielkopostnych: droga krzyżo-

wa, gorzkie żale,– uzasadnia znaczenie pojednania i pokuty dla wszystkich ludzi,– ocenia, jak przygotowuje się do przyjęcia sakramentu pokuty, – analizuje, jak często korzysta z daru przebaczenia w sakramencie pokuty, – wyraża wdzięczność Bogu za sakrament pokuty i pojednania oraz tajem-

nicę Odkupienia,– podejmuje modlitwę o właściwe przygotowanie się do sakramentu poku-

ty oraz przeżycia Wielkiego Postu,– planuje uczestniczyć w nabożeństwa wielkopostnych,– przyjmuje odpowiedzialność za dobre przygotowanie się do przyjęcia

sakramentu pokuty oraz przeżycia Wielkiego Postu.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pogadanka, wykład,

uroczyste odczytanie tekstu biblijnego, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Reconcilia-

tio et paenitentia; plansze z tekstem świadectw; teksty do pracy w grupach.

466

MODLITWA

„Akt żalu”.

WPROWADZENIE

W wyśpiewanej modlitwie prosiliśmy Boga o przebaczenie. Bóg przebacza człowiekowi, ale wymaga również, aby człowiek prze-baczał innym. Nie zawsze jest to łatwe i proste. Możemy jednak próbo-wać naśladować tych, którzy dali nam przykład.

Ojciec Święty Jan Paweł II w drodze do kliniki Gemelii po zamachu powiedział:

„Modlę się za brata, który mnie zranił i któremu szczerze przebaczyłem”.

Inną osobą, która dała nam przykład przebaczenia jest Marianna Popiełuszko – mama bł. ks. Jerzego zamordowanego w październiku 1984 r.:

„Przebaczyłam mordercom swojego syna. Teraz się za nich modlę. Nie wszystko zostało wyjaśnione...

To morderstwo zostawiło wielką bolesną ranę, ale nie trzeba jej rozdrapywać”.

(te dwa świadectwa mogą być na planszy)

Pomyślmy:– A jak wygląda nasze życie?– W jaki sposób przebaczamy tym, którzy nas krzywdzą?

Człowiek wciąż dąży do doskonałości, do świętości. Obok tego pojawia się druga strona ludzkiego życia: ludzka słabość – grzech. Mimo wezwania do życia w doskonałości wielu ludzi odczuwa opór przed spowiedzią. Nieraz marzy się im, aby wprowadzono zbioro-we rozgrzeszenie. Czasem pojawia się stwierdzenie, że to księża wymyślili spowiedź, aby utrudnić ludziom życie, że niepotrzebna jest spowiedź, ponieważ ona i tak nic nie zmienia.

+

X

467

– Kto i kiedy ustanowił sakrament pojednania i pokuty?

W dzień zmartwychwstania Jezus daje uczniom władzę odpusz-czania grzechów:

„A to powiedziawszy, pokazał im ręce i bok. Uradowali się zatem uczniowie ujrzawszy Pana. A Jezus znowu rzekł do nich: «Pokój wam! Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam». Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: «Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuści-cie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzy-mane»” (J 20,21-23).

Sakrament pojednania był zawsze sprawowany jako akt nawró-cenia i pojednania grzesznika z Bogiem i Kościołem. Pojednanie to dokonuje się w Kościele i przez Kościół na mocy władzy udzie-lonej przez Chrystusa. Powrót do Kościoła odbywał się dawniej wobec całej społeczności. Było to wymagane przede wszystkim wtedy, gdy chodziło o winy publiczne (np. publiczne zaparcie się Chrystusa).

Kościół dystansował się od grzeszników, którzy popełnili grzech ciężki. Podczas Eucharystii musieli oni zajmować specjalnie dla nich przeznaczone miejsca, nosić odzienie pokutne, wchodząc do świątyni błagać o wstawiennictwo, dużo się modlić. Dopiero gdy to wszystko wypełnili, dostępowali uroczystego pojednania z Kościołem i włą-czenia na powrót do jego społeczności. Uświadamiało to każdemu, że Kościół traktuje grzech bardzo poważnie. Praktyka spowiedzi indy-widualnej została wprowadzona w VI w. przez mnichów iroszkockich.

W IX w. wymaga się od każdego chrześcijanina, aby przynajmniej trzy razy w ciągu roku przystąpił do spowiedzi. Sobór Laterański IV (1215 r.) wprowadził nakaz spowiedzi przynajmniej raz w roku. Dziś jest to przykazanie kościelne.

Polscy biskupi ustalili w oparciu o naukę Katechizmu Kościoła Katolickiego nową wersję przykazań kościelnych dla Kościoła w Pol-sce. Ks. Kardynał Józef Glemp, Prymas Polski, wysłał 18 lipca 2001 r. do Kongregacji Nauki Wiary ustaloną wersję przykazań z prośbą o jej zatwierdzenie. Pozytywna odpowiedź nadeszła od Prefekta tejże Kongregacji, Kardynała Josepha Ratzingera 22 maja 2002 r.

2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.4. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć

Komunię Świętą.

468

Chrystus ustanawiając sakrament pokuty wskazał na potrzebę wyznawania popełnionego zła i konieczności duchowego oczyszcze-nia. Dokonuje się to przez metanoię, ciągły proces nawracania się. Nawrócenie jest aktem wewnętrznym o szczególnej głębi, w którym człowiek nie może być zastąpiony przez innych, nie może być wyrę-czony przez wspólnotę.

Ojciec Święty Jan Paweł II naucza:

„Człowiek – każdy człowiek – jest tym synem marnotrawnym: owładnięty pokusą odejścia od Ojca, by żyć niezależnie; ulegający pokusie; zawiedziony ową pustką, która zafascynowała go jak miraż; samotny, zniesławiony, wykorzystany, gdy próbuje zbudować świat tylko dla siebie; w głębi swej nędzy udręczony pragnieniem powrotu do jedności z Ojcem. Jak ojciec z przypowieści, Bóg wypatruje powrotu syna, gdy powróci, przygarnia go do serca i zastawia stół dla uczczenia ponownego spotkania, w którym Ojciec i bracia świętują pojednanie” (Jan Paweł II, Reconciliatio et paenitentia, 5).

A zatem, ilekroć szczerze żałuję za grzechy i podejmuję trud praw-dziwego nawrócenia – Bóg przebacza mi i pozwala odzyskać utracony status swego syna.

Tę prawdę w szczególny sposób przeżywamy w okresie Wielkiego Postu, który ma swoje specyficzne nabożeństwa paraliturgiczne. Naj-słynniejszym, znanym w całym katolickim świecie jest Droga Krzyżo-wa, mająca swoje korzenie w Jerozolimie, w praktykach pielgrzymów, wędrujących śladami Zbawiciela. Droga Krzyżowa – to nabożeństwo nawiązujące do przejścia Pana Jezusa od pretorium Piłata na wzgórze Golgoty. Męka rozważana jest w 14 symbolicznych stacjach.

Również Litania do Najdroższej Krwi Pana Jezusa, zatwierdzona do użytku publicznego przez bł. Jana XXIII ma zasięg ogólnoświatowy.

Gorzkie Żale to popularne w Polsce nabożeństwo wielkopost-ne, połączone z wystawieniem Najświętszego Sakramentu i kaza-niem pasyjnym. Pochodzi ono z początków XVIII w. – po raz pierwszy odprawiono je w 1707 r. Jego tekst zachował oryginalne, staropol-skie brzmienie. Struktura tego nabożeństwa opiera się na strukturze dawnej Jutrzni. Nabożeństwo Gorzkich Żali dzieli się na trzy części, które śpiewa się łącznie, lub poszczególne części w kolejne niedziele

469

Wielkiego Postu. Rozpoczyna się tzw. Pobudką. Następnie jest hymn o Męce Pańskiej i lamentacje odpowiadające trzem psalmom w jutrzni, które wyrażają ból duszy z powodu męki Zbawiciela i rozmowę duszy z Matką Bolesną. Antyfona „Któryś za nas cierpiał rany” jest śpiewem kończącym Gorzkie Żale.

Rozważanie Męki Pańskiej jeszcze głębiej uświadamia nam moc Odkupienia Chrystusa, błogosławieństwo Jego łaski oraz potrzebę nieustannej refleksji nad swoim życiem – nawrócenia. Służą temu również rekolekcje wielkopostne a przede wszystkim sakrament pokuty i pojednania.

ROZWINIĘCIE

Sakrament pokuty nie jest prostym odpuszczeniem grzechów, ale nawróceniem serca, będącym warunkiem pojednania z Bogiem i Kościołem.

Uroczyste odczytanie słowa Bożego.

„Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu,to samych siebie oszukujemyi nie ma w nas prawdy.Jeżeli wyznajemy nasze grzechy,[Bóg] jako wierny i sprawiedliwyodpuści je nami oczyści nas z wszelkiej nieprawości.Jeśli mówimy, że nie zgrzeszyliśmy,czynimy Go kłamcąi nie ma w nas Jego nauki.Dzieci moje, piszę wam to dlatego,żebyście nie grzeszyli.Jeśliby nawet kto zgrzeszył,mamy Rzecznika wobec Ojca –Jezusa Chrystusa sprawiedliwego.On bowiem jest ofiarą przebłagalnąza nasze grzechyi nie tylko za nasze,lecz również za grzechy całego świata” (1J 1,8-10; 2,1-2).

&

470

– Jaką prawdę przypomina nam św. Jan?– Jak św. Jan nazywa tych, którzy nie przyznają się do grzechów?– Co jest potrzebne, by Bóg odpuścił nam grzechy?

Odczytanie tekstu.

„W czasie swojego życia publicznego Jezus nie tylko przebaczał grzechy, lecz także ukazał skutek tego przebaczenia: włączał ponow-nie grzeszników, którym odpuścił grzechy, do wspólnoty Ludu Bożego, od której oddalili się przez grzech, a nawet zostali z niej wykluczeni. Wyraźnym tego znakiem jest fakt, że Jezus zaprasza do swego stołu grzeszników, a nawet sam zasiada przy ich stole. Ten gest w zdumie-wający sposób wyraża przebaczenie Boże, a równocześnie powrót na łono Ludu Bożego” (KKK 1443).

– Co daje grzesznikowi Boże przebaczenie?

„Nawrócenie dokonuje się w życiu codziennym przez czyny pojednania, troskę o ubogich, praktykowanie i obronę sprawiedli-wości i prawa, wyznanie win braciom, upomnienie braterskie, rewi-zję życia, rachunek sumienia, kierownictwo duchowe, przyjmowanie cierpień, znoszenie prześladowań dla sprawiedliwości. Najpewniej-szą drogą pokuty jest wzięcie każdego dnia swojego krzyża i pójście za Jezusem” (KKK 1435).

– W jaki sposób dokonuje się nasze nawrócenie?


Chrześcijanin przez przyjęcie sakramentu pokuty otrzymuje prze-baczenie grzechów, które jest niezasłużonym darem Bożym. Skutka-mi duchowymi tego sakramentu są: pojednanie z Bogiem, odzyskanie łaski, darowanie wiecznego potępienia grożącego z powodu grzechów śmiertelnych, przynajmniej częściowe darowanie kar doczesnych będących konsekwencjami grzechu, pokój i radość sumienia, wzrost sił wewnętrznych potrzebnych do walki ze złem.

471

ZAKOŃCZENIE

Kiedy słyszymy: „ja spowiadam się samemu Bogu i nie muszę spo-wiadać się księdzu”, należy uświadomić sobie, że fatalnie by było, gdy-byśmy wyznawali nasze grzechy spowiednikowi zamiast Bogu. Każde wyznanie grzechów kapłanowi stanowi potwierdzenie i uzewnętrz-nienie spowiedzi przed Bogiem.

Sakrament pokuty dotyka najgłębszych, najintymniejszych w nas pokładów, ale musimy zdać sobie sprawę, że jeżeli tam nie zaprosi-my Boga, który jest „lekarzem ciał i dusz”, jeżeli nie otworzymy się na Niego, to nigdy nie będziemy mogli tego zła z siebie wykorze-nić. Bóg nie zniechęca się odejściem grzesznika i nie przestaje nadal w nim widzieć syna. Jest to najważniejszy powód, abyśmy przystępo-wali z ufnością do tego sakramentu, nie kryjąc naszych słabości.

– Jak mamy przygotować się do tego sakramentu?– Z czym wiąże się powrót człowieka do Boga?

W chwili ciszy i refleksji spróbujmy zatrzymać się i zastanowić nad swoim życiem.

Pomyślmy:– Jaki jest przygotowuję się do przyjęcia sakramentu pokuty?– Jak często korzystam z daru przebaczania w sakramencie pokuty?– Czym dla mnie jest pojednanie?

Dzisiejsze przemyślenia niech będą dla was wskazówką do dobre-go przygotowania się do sakramentu pokuty i pojednania.

Przypomnienie i krótkie omówienie warunków dobrej spowiedzi.

– Rachunek sumienia: należy przypomnieć sobie grzechy powsze-dnie i śmiertelne, a przy śmiertelnych podać liczbę i okoliczności.

– Żal za grzechy: z powodu obrazy Boga, krzywdy, zdrady wspól-noty Kościoła.

– Mocne postanowienie poprawy: nie chcę ponownie zgrzeszyć, dlatego będę unikał okoliczności, które przyczyniły się do grzechu.

– Szczera spowiedź: nie „wybielać” grzechów, ale wyznać je szcze-rze, pamiętając, że kapłana obowiązuje tajemnica spowiedzi.

– Zadośćuczynienie: trzeba po spowiedzi naprawić zło, które spo-wodował grzech.

J

472

ZESZYT UCZNIA

Powrót do Boga wiąże się z żalem, odrzuceniem popełnio-nych grzechów oraz z silnym postanowieniem poprawy. Skutkami duchowymi sakramentu pokuty są: pojednanie z Bogiem, odzyskanie łaski, darowanie wiecznego potępienia grożącego z powodu grzechów śmiertelnych, przynajmniej częściowe darowanie kar doczesnych, pokój i radość sumienia, wzrost sił wewnętrznych potrzebnych do wal-ki ze złem. Nawrócenie dotyczy więc przeszłości i przyszłości; żywi się nadzieją na miłosierdzie Boże i ufność w moc Jego łaski. Nabożeństwa wielkopostne; droga krzyżowa, gorzkie żale oraz rekolekcje, mogą pomóc nam w owocnym przeżyciu sakramentu pokuty i pojednania.

PRACA DOMOWA

Napisz, jak możemy najowocniej przygotować się do sakramentu pokuty.

MODLITWA

Śpiew: „Przepraszam Cię”.lub

„Panie przebacz nam”.

Panie przyjmij nas,Ojcze przygarnij nas,i w swej ojcowskiej miłościku naszej schyl się słabości, (x2)Ojcze przygarnij nas.

X

?

H

473

62. CHRYSTUS ZMARTWYCHWSTAŁY – DAR I ZADANIE

Cel ogólnyUkazanie Tajemnicy Zmartwychwstania jako zwycięstwa życia nad śmier-

cią.Wskazanie na potrzebę korzystania z łask, jakich udziela Zmartwych-

wstały Chrystus.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za swoje zbawienie.


– przytacza tekst biblijny o zmartwychwstaniu,– objaśnia, w jaki sposób miłość zwyciężyła,– wyjaśnia, że zmartwychwstanie Chrystusa to dar od Boga,– określa zadania chrześcijanina we współczesnym świecie,– stwierdza, że jedyną prawdą jest Chrystus zmartwychwstały,– wskazuje bezpieczną drogę do zmartwychwstałego Chrystusa,– ocenia, w jaki sposób troszczy się o swoje zbawienie,– analizuje, co powinien zmienić w swoim życiu, aby osiągnąć zbawienie,– wyraża wdzięczność Bogu za dar odkupienia i tajemnicę Zmartwychwsta-

nia,– podejmuje modlitwę za zbawienie swoje i bliźnich,– przyjmuje odpowiedzialność za swoje zbawienie.

MetodyAnaliza tekstu biblijnego, analiza tekstu źródłowego, pantomima, rozmo-


Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; przemówienie Jana Pawła

II, Watykan, 26 marca 2005 r.; Brewiarz dla świeckich, Warszawa 1991; nagra-nie z muzyką refleksyjną; kartki z fragmentem Orędzia Wielkanocnego „Urbi et orbi” Jana Pawła II.

474

MODLITWA

„Niech Zmartwychwstanie Bożego SynaBędzie nadzieją dla wszystkich ludzi,Nastało bowiem Królestwo łaski,W którym Zbawiciel obdarza szczęściem. Amen”.

(Jutrznia, w: Brewiarz dla świeckich, Warszawa 1991, s. 447).

WPROWADZENIE

Słowa wyśpiewanej modlitwy mówią o szczególnym dniu pełnym radości. Przeżywamy i wspominamy wydarzenie, którego dokonał Jezus Chrystus. Zmartwychwstanie jest największym zwycięstwem Chrystusa. Żeby radość zmartwychwstania była pełna, powinniśmy otworzyć serca i z wiarą przyjąć cud zmartwychwstania.

W ciszy odpowiedzmy na pytanie:

– Jak przygotowuję się do wydarzeń paschalnych?

Chwila ciszy.

Słowa Jezusa: „(...) miejcie odwagę: Jam zwyciężył świat” (J 16,33) niech napełnią nasze serca radością i pomogą zrozumieć, że On żyje, o czym świadczy pusty grób.

ROZWINIĘCIE

Odczytanie tekstu biblijnego.

„A pierwszego dnia po szabacie, wczesnym rankiem, gdy jesz-cze było ciemno, Maria Magdalena udała się do grobu i zobaczy-ła kamień odsunięty od grobu. Pobiegła więc i przybyła do Szy-mona Piotra i do drugiego ucznia, którego Jezus kochał, i rzekła do nich: «Zabrano Pana z grobu i nie wiemy gdzie Go położono». Wyszedł więc Piotr i ów drugi uczeń i szli do grobu. Biegli oni oby-dwaj razem, lecz ów drugi uczeń wyprzedził Piotra i przybył pierw-szy do grobu. A kiedy się nachylił, zobaczył leżące płótna, jed-nakże nie wszedł do środka. Nadszedł potem także Szymon Piotr,

X

&

+

475

idący za nim. Wszedł on do wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna oraz chustę, która była na Jego głowie, leżącą nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwiniętą na jednym miejscu. Wtedy wszedł do wnę-trza także i ów drugi uczeń, który przybył pierwszy do grobu. Ujrzał i uwierzył. Dotąd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma, [które mówi], że On ma powstać z martwych” (J 20,1-9).

– Jakie przesłanie kieruje do nas Chrystus słowami Ewangelii według św. Jana?

Wykonanie pantomimy do powyższego tekstu biblijnego (J 20,1-9).

Posłuchajmy świadectwa młodego chłopaka (z podręcznika ucznia):

„Zmartwychwstanie. Dziś w mojej wierze ta prawda zajmuje cen-tralne miejsce. Jezus umarł i zmartwychwstał dla mojego zbawienia. Wiem, że moja wiara bez zmartwychwstania nie miałaby korzeni. Ale nie zawsze tak było. (…) Dopiero w szkole średniej, gdy przeży-łem świadome nawrócenie, zawierzyłem Jezusowi jako swemu Panu i Zbawicielowi, odkryłem całe misterium paschalne Jezusa, od Nie-dzieli Palmowej, przez Wielki Tydzień, na niedzieli wielkanocnej kończąc. Prawda, że Jezus zmartwychwstał, że żyje, że jest obecny w moim życiu, zajęła swoje właściwe miejsce. Doświadczyłem spo-tkania z Nim. Widziałem, jak zmienia On życie innych ludzi. (Jarek)” (www.bosko.pl).

Niech to świadectwo rozwieje nasze wątpliwości. Przez wieki Kościół niestrudzenie głosi radosną nowinę o Zmartwychwstaniu Chrystusa. Jest to wielki dar, jaki otrzymaliśmy od Boga Ojca. Dar i zapowiedź naszego zmartwychwstania oraz zadanie, by ten dar zdobyć – osiągnąć. Katechizm Kościoła Katolickiego, opierając się na Piśmie Świętym wyjaśnia nam dzieło zbawcze, byśmy nie wątpili, lecz ufnie spoglądali na pusty grób.

Odczytanie tekstu.

„«Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał» (Łk 24,5-6). Pierwszym elementem w ramach wyda-rzeń paschalnych jest pusty grób. Nie jest to sam w sobie bezpośredni dowód. Nieobecność ciała Chrystusa w grobie można by wytłumaczyć

476

inaczej. Mimo to pusty grób stanowił dla wszystkich istotny znak. Jego odkrycie przez uczniów było pierwszym krokiem w kierunku rozpo-znania samego faktu zmartwychwstania Chrystusa. Najpierw miało to miejsce w przypadku pobożnych kobiet, a potem Piotra. Uczeń, «którego Jezus kochał» (J 20,2), stwierdza, że wchodząc do pustego grobu i widząc «leżące płótna» (J 20,6), «ujrzał i uwierzył» (J 20,8). Zakłada to, że widząc pusty grób, uznał, iż nieobecność ciała Jezu-sa nie mogła być dziełem ludzkim i że Jezus nie powrócił po prostu do życia ziemskiego, jak stało się w przypadku Łazarza” (KKK 640).

– Co mówi na temat zmartwychwstania odczytany tekst?

ZAKOŃCZENIE

Jan Paweł II, niestrudzony głosiciel Radosnej Nowiny, w jednym ze swoich przemówień na dzień zmartwychwstania poucza nas:

„Prawdziwie niezwykła jest ta Noc, w którą jaśniejsze światło zmartwychwstałego Chrystusa ostatecznie zwycięża moc mroków, zła i śmierci oraz rozpala na nowo w sercach ludzi wierzących nadzieję i radość. Módlmy się do Pana Jezusa, aby świat zobaczył i uznał, że dzięki Jego męce, śmierci i zmartwychwstaniu to, co uległo znisz-czeniu, zostaje odbudowane, to co było stare, odnawia się i wszyst-ko powraca – jeszcze piękniejsze – do swej pierwotnej doskonałości” (Wigilia Paschalna, Watykan, 26 marca 2005 r.).

– W czym przejawia się niezwykłość Wielkiej Nocy?– Jakich łask udziela nam zmartwychwstały Chrystus?

Słowa Ojca Świętego, niech będą dla nas zachętą do pokonywania wszelkich wątpliwości i trudności.

Pomyślmy:– Jak często dziękuję za dar odkupienia?– W jaki sposób troszczę się o swoje zbawienie?

J

477

W chwilach trudnych przypomnijmy sobie słowa Ojca Świętego Jana Pawła II, które wypowiedział w Orędziu Wielkanocnym „Urbi et orbi”.

(fragmenty tego Orędzia uczniowie otrzymują na kartkach)

Posłuchajmy:

„Potrzebujemy Ciebie, zmartwychwstały Panie, także i my, ludzie trzeciego tysiąclecia! Zostań z nami teraz i po wszystkie cza-sy. Spraw, by materialny postęp ludów, nigdy nie usunął w cień wartości duchowych, które są duszą ich cywilizacji. Prosimy Cię, wspieraj nas w drodze. W Ciebie wierzymy, w Tobie pokładamy nadzieję, bo Ty jeden znasz słowa życia wiecznego (por. J 6,68)” (Jan Paweł II, Watykan, 27 marca 2005 r.).

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowi fragment Orędzia Wielkanocnego „Urbi et orbi”.

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego zmartwychwstanie Chrystusa jest darem i zada-niem.

MODLITWA

(na tle muzyki refleksyjnej)

Ty jesteś Zmartwychwstanie i życie,Jesteś moją nadzieją na życie bez końca,Na lepszy świat, na szczęście.Nadzieją, że warto żyć i kochać,Bo zmartwychwstałeś...

?

H

X

478

63. DZIAŁANIE DUCHA ŚWIĘTEGO WE WSPÓLNOCIE KOŚCIOŁA

Cel ogólnyPogłębienie prawdy o Tajemnicy Zesłania Ducha Świętego i Jego działa-

nia w życiu Kościoła.Kształtowanie postawy otwartości na działanie Ducha Świętego.


– przytacza tekst biblijny o Zesłaniu Ducha Świętego,– objaśnia, kim jest Trzecia Osoba Boska,– wyjaśnia, na czym polega działanie Ducha Świętego w życiu człowieka,– określa zadania Ducha Świętego w Kościele,– stwierdza działanie Ducha Świętego w codziennym życiu chrześcijanina

i wspólnoty Kościoła,– wskazuje drogę wiodącą ku zbawieniu,– planuje troszczyć się o jakość swojej modlitwy,– ocenia, jak otwiera swoje serce na działanie Ducha Świętego,– podejmuje modlitwę do Ducha Świętego,– przyjmuje postawę otwartości na działanie Ducha Świętego.


śpiew, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; Jan Paweł II, Dominum

et Vivificantem; Jan Paweł II, Orędzie na XIII Światowy Dzień Młodzieży, Watykan, 30 listopada 1997 r.; nagranie słów Ojca Świętego wygłoszonych w Warszawie na Placu Zwycięstwa w 1979 r.; nagranie muzyki refleksyjnej.

479

MODLITWA

„Wołanie o Ducha Świętego”.

Niech w nas, przy nas, z namiDuch Święty zostanie.Ześlij Go, Chryste Panie,Skróć nasze czekanie.Niech mieszka w duszach naszych,Niech w ciałach zagościChroń nas od boleści,I od przeciwności,Od piekieł złości,Od księcia ciemności,Od grzechu, co za namiJak nieszczęście chodzi.W swojej świętej jasnościNiech nas oswobodzi.Amen.

WPROWADZENIE

Słowa modlitwy skierowane do Ducha Świętego wprowadzają nas w dzisiejszy temat: Działanie Ducha Świętego we wspólnocie Kościoła.

– Kim jest Duch Święty?– Jaką rolę spełnia Duch Święty w życiu Kościoła?

Spełnieniem zapowiedzi prorockich jest ujawnienie się działania Ducha Świętego w całym życiu Chrystusa – od momentu Wcielenia poprzez kolejne etapy działalności publicznej: chrzest w Jordanie, post na pustyni, głoszenie Ewangelii. Także triumf Chrystusa wstępującego do nieba łączy się z nowym otrzymaniem Ducha Świętego, tym razem po to, by Go udzielić swoim wyznawcom. Urzeczywistnienie danej przez Chrystusa obietnicy zaczęło się już w Niedzielę Zmartwychwsta-nia, gdy oznajmił Apostołom, że udziela im Ducha Świętego. Działanie Ducha Świętego ma przede wszystkim wymiar społeczny, służy prze-kazywaniu Ewangelii oraz wprowadzeniu jej w życie chrześcijańskiej wspólnoty. Teksty Nowego Testamentu uwydatniają wymiar osobisty

+

X

480

i wewnętrzny oddziaływania Ducha Świętego w sercach wierzących ukazują istotne powiązania między zadaniem świadczenia o Chrystu-sie i wewnętrzną przemianą serca. Duch Święty nie jest głosicielem nowych prawd, ale tym, który w szczególny sposób przebywa w czło-wieku, oświeca go i pogłębia jego wiarę.

ROZWINIĘCIE

Apostołowie otrzymali Ducha Świętego w Dniu Pięćdziesiątnicy. O tym wydarzeniu pisze św. Łukasz w Dziejach Apostolskich.

Z uwagą wsłuchajmy się w słowo Boże.

Odczytanie fragmentu Pisma Świętego.

„Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nie-ba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki, jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak, jak im Duch pozwalał mówić.

Przebywali wtedy w Jerozolimie pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słońcem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłum-nie i zdumieli, bo każdy słyszał, jak przemawiali w jego własnym języku. «Czyż Ci wszyscy, którzy przemawiają nie są Galilejczykami?»

– mówili pełni zdumienia i podziwu. «Jakież więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty? – Partowie i Medowie, i Elamici, i miesz-kańcy Mezopotamii, Judei oraz Kapadocji, Pontu i Azji, Frygii oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny, i przybysze z Rzymu, Żydzi oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie – słyszymy ich głoszących w naszych językach wielkie dzieła Boże». Zdumiewali się wszyscy i nie wiedzieli, co myśleć: «Co to ma znaczyć?» – mówili jeden do drugiego. «Upili się młodym winem» – drwili inni” (Dz 2,1-13).

Analiza tekstu na bazie pytań:

– Kiedy miało miejsce zesłanie Ducha Świętego?– Jak wyglądało zesłanie Ducha Świętego?– Jakich darów udzielił Apostołom Duch Święty?– Jak była reakcja ludzi na to, co czynili Apostołowie?

&

481

W Dniu Zesłania Ducha Świętego Kościół rozpoczął publiczną dzia-łalność. Niestrudzenie przez wieki głosi radosną nowinę o zbawieniu, a Duch Święty nieustannie wspiera i oświeca go swoim światłem.

Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina, jak ważną rolę w Kościele odgrywa Duch Święty.

Odczytanie tekstu.

„«Nikt... nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: «Panem jest Jezus» (1Kor 12,3); «Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna Swego, który woła: Abba Ojcze» (Ga 4,6). Poznanie wiary jest możliwe tylko w Duchu Świętym. Aby pozostawać w jedności z Chry-stusem, trzeba najpierw zostać poruszonym przez Ducha Świętego. To On wychodzi naprzeciw nas i wzbudza w nas wiarę. Mocą naszego chrztu, pierwszego sakramentu wiary, życie, które ma swoje źródło w Ojcu i zostaje nam ofiarowane w Synu, jest nam udzielane wewnętrz-nie i osobowo przez Ducha Świętego w Kościele” (KKK 683).

– Jakich łask udziela człowiekowi Duch Święty?

Zesłanie Ducha Świętego i Jego działanie w Kościele jest wielką Tajemnicą, której do końca nie jesteśmy w stanie zrozumieć. Tylko wiara może nam pomóc przyjąć tę prawdę. Duch Święty jest z nami zawsze, bo taką obietnicę dał nam Pan Jezus; tak głosi Kościół i o tym mówił Ojciec Święty Jan Paweł II.

W encyklice o Duchu Świętym czytamy:

„Kiedy zaś dopełniło się dzieło, którego wykonanie Ojciec powie-rzył Synowi na ziemi (por. J 17,4), zesłany został w dzień Zielonych Świąt Duch Święty, aby Kościół ustawicznie uświęcał, i aby w ten spo-sób wierzący mieli przez Chrystusa w jednym Duchu dostęp do Ojca (por. Ef 2,18). On to właśnie jest Duchem życia, czyli źródłem wody tryskającej na żywot wieczny (por. J 4,14; 7,38-39); (...). Duch Świę-ty mieszka w Kościele, a także w sercach wiernych, jak w świątyni (por. 1Kor 3,16; 6,19); w nich przemawia i daje świadectwo przy-brania za synów (por. Ga 4,6; Rz 8,15-16.26). Prowadząc Kościół do wszelkiej prawdy (por. J 16,13) i jednocząc we wspólnocie (in com-munione) i w posłudze, uposaża go w rozmaite dary hierarchiczne

482

oraz charyzmatyczne i przy ich pomocy nim kieruje oraz owoca-mi swoimi go przyozdabia (por. Ef 4,11-12; 1Kor 12,4; Ga 5,22). Mocą Ewangelii utrzymuje Kościół w ciągłej młodości, ustawicznie go odnawia i do doskonałego zjednoczenia z Oblubieńcem prowadzi” (Jan Paweł II, Dominum et Vivificantem, 25).

– W jakim celu Bóg zesłał Ducha Świętego?

Zgłębiliśmy słowo Boże i naukę Kościoła odnośnie Trzeciej Osoby Trójcy Świętej.


ZAKOŃCZENIE

Ojciec Święty Jan Paweł II, w wygłoszonym orędziu na XIII Świato-wy Dzień Młodzieży, wskazuje drogę i zadania dla każdego, kto otwo-rzy serce na działanie Ducha Świętego.

„Duch Święty jest też Tym, który pobudza misję ewangelizacyj-ną Kościoła. Przed Wniebowstąpieniem Jezusa powiedział Apo-stołom: «Gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei i w Sama-rii i aż po krańce ziemi» (Dz 1,8). Od tamtego czasu za sprawą Ducha Świętego uczniowie Chrystusa przemierzają nieustannie drogi świata, aby głosić wszystkim ludziom słowo zbawienia. Dzięki mocy Ducha Świętego, który działa w ludzkiej słabości, Kościół odkrywa – pośród sukcesów niepowodzeń ze świadomością swojej wielkości i nędzy – swoją powszechną misję i odpowiedzialność, jaka się z nią wiąże. Aby móc ją wypełnić Kościół odwołuje się także do was, do waszej ofiarności i posłuszeństwa Duchowi Bożemu” (Jan Paweł II, XIII Świa-towy Dzień Młodzieży, Watykan, 30 listopada 1997 r.).

– Jakie zadania stawia przed nami papież?

Niech słowa Ojca Świętego będą drogowskazem na ścieżkach naszego życia.

J

483

Pomyślmy:– Jak często modlę się o światło Ducha Świętego?– Na ile otwieram swoje serce na działanie Ducha Świętego?

ZESZYT UCZNIA

Zapis stanowią słowa Ojca Świętego z homilii wygłoszonej w War-szawie na Placu Zwycięstwa w czasie pierwszej pielgrzymki do Ojczy-zny. (Można rozdać uczniom przygotowane wcześniej teksty lub podyk-tować te słowa)

Z jak wielką siłą i mocą działa Duch Święty w Kościele, mówił Ojciec Święty, Jan Paweł II w czasie pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny. W Warszawie 1979 r., na Placu Zwycięstwa wołał:

„I wołam ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja: Jan Paweł II, papież, wołam z całej głębi tego tysiąclecia, wołam w przeddzień Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi. Amen”.

PRACA DOMOWA

Napisz, jakie zadania spełnia Duch Święty w Kościele.

MODLITWA

„Akt poświęcenia się Duchowi Świętemu”. (na tle muzyki refleksyjnej).

O Duchu Święty, Boski Duchu światła i miłości poświęcam Ci rozum mój, serce moje, wolę moją, całą moją istotę, teraz i na wieki. Niechaj rozum mój zawsze będzie uległy Twoim niebiańskim natchnieniom i nauce świętego Kościoła, którego Ty nieomylnym jesteś Przewod-nikiem, niechaj serce moje zawsze będzie napełnione miłością Boga i bliźniego, niech wola moja zawsze zgadza się z wolą Bożą i niech całe moje życie będzie wiernym naśladowaniem życia i cnót Pana naszego i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa, któremu niech będzie cześć i chwała wraz z Ojcem i Tobą na wieki. Amen.

?

H

X

484

Śpiew: „Duchu Święty przyjdź”.

Duchu Święty przyjdź (x4)Niech wiara zagości,Nadzieja zagości, (x2)Niech miłość zagości w nas.

485

64. MARYJA POMAGA NAM BYĆ WRAŻLIWYMI W WIERZE, NADZIEI I MIŁOŚCI

Cel ogólnyUkazanie Maryi jako wzoru wierności Bogu.Ukazanie Maryi jako wzoru do naśladowania i jej szczególnej roli

w historii zbawienia.Kształtowanie postawy wiary, nadziei i miłości.


– przytacza wydarzenia z życia Maryi, w których dochowywała wierności Bogu,

– wyjaśnia rolę Maryi w historii zbawienia,– charakteryzuje postać Maryi,– uzasadnia potrzebę naśladowania Maryi w Jej wierze, nadziei i miłości,– określa, w jaki sposób może w codziennym życiu naśladować Maryję, – analizuje swoje postępowanie w świetle życia Maryi,– proponuje, co może czynić, by być wrażliwym w wierze, nadziei i miłości,– ocenia swoją wiarę, nadzieję i miłość względem Boga,– wyraża wdzięczność Bogu za Maryję,– planuje zwracać się do Maryi z prośbą o umocnienie wiary, nadziei

i miłości,– podejmuje modlitwę do Maryi,– przyjmuje odpowiedzialność za rozwój cnót Boskich w swoim życiu.


niedokończone zdania, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte; Katechizm Kościoła Katolickiego; przemówienie Jana

Pawła II, Częstochowa, 15 sierpnia 1991 r.; karty pracy.

MODLITWA

„Zdrowaś Maryjo”.

X

486

WPROWADZENIE

Przez całe wieki w ikonografii, malarstwie, rzeźbie oraz w litera-turze chrześcijańskiej wiele miejsca poświęcano Maryi, podkreśla-jąc przez to Jej wielką rolę w historii zbawienia. Dwaj wielcy ludzie naszych czasów: ksiądz kardynał Stefan Wyszyński oraz błogosła-wiony papież Jan Paweł II wielokrotnie podkreślali tę niezwykłą rolę Bożej Matki zarówno w historii Kościoła, jak i w życiu osobistym. Prymas Wyszyński hasłem swojej pasterskiej posługi uczynił słowa:

„Wszystko postawiłem na Maryję”. Papież Jan Paweł II zaś w swoim herbie papieskim umieścił napis: „Totus Tuus” – „Cały Twój” (Maryjo).

– Jakie wydarzenia, świadczące o wielkiej roli Maryi w historii zbawienia możecie przytoczyć?

Maryja jest więc dla nas wzorem wiary, nadziei i miłości. Podkre-śla to Katechizm Kościoła Katolickiego, w którym czytamy:

„Dziewica Maryja urzeczywistnia w sposób najdoskonalszy posłu-szeństwo wiary” (KKK 148).

„Przez całe Jej życie, aż do ostatniej próby, gdy Jezus, Jej Syn, umie-rał na krzyżu, nie zachwiała się wiara Maryi. Maryja nie przestała wie-rzyć «w wypełnienie się» słowa Bożego. Dlatego Kościół czci w Maryi najczystsze wypełnienie wiary” (KKK 149).

„Rola Maryi w stosunku do Kościoła i całej ludzkości ma jeszcze inny wymiar. «W szczególny zaiste sposób współpracowała z dziełem Zbawiciela przez wiarę, nadzieję i miłość żarliwą dla odnowienia nad-przyrodzonego życia dusz ludzkich. Dlatego to stała się nam Matką w porządku łaski»” (KKK 968).

ROZWINIĘCIE

Bóg powołuje każdego człowieka do wypełniania określonych zadań. Człowiek będąc wolnym, może powiedzieć Bogu „tak” lub „nie”.

Uczniowie analizują fragmenty Ewangelii, odpowiadając na pytania:

– Jaką prawdę przekazuje dany tekst biblijny?– Jak charakteryzuje postać Maryi?– Jakie cechy wyróżnia?

&

+

487

Tekst 1„W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta

w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imie-niem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, ’błogosławiona jesteś między niewiastami’».

Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znala-złaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyż-szego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida (...)». Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższe-go osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». Na to rzekła Maryja: «Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od Niej anioł” (Łk 1,26-38).

Tekst 2„W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem w góry

do pewnego miasta w [pokoleniu] Judy. Weszła do domu Zacha-riasza i pozdrowiła Elżbietę. Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: «Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? Oto, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z rado-ści dzieciątko w moim łonie. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła , że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana»” (Łk 1,39-45).

Tekst 3„W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby

przeprowadzić spis ludności w całym państwie. (...) Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kie-dy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła

488

swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żło-bie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie” (Łk 2,1-7).

Tekst 4„Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była

tam Matka Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: «Nie mają już wina». Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja?» Wte-dy Matka Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. Rzekł do nich Jezus: «Napełnijcie stągwie wodą!» I napełnili je aż po brzegi. Potem do nich powiedział: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu!» Oni zaś zanieśli. A gdy staro-sta weselny skosztował wody, która stała się winem – nie wiedział bowiem, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wie-dzieli – przywołał pana młodego i powiedział do niego: «Każdy czło-wiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory». Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej” (J 2,1-11a).

Tekst 5„A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego,

Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. Kiedy więc Jezus ujrzał Mat-kę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Nie-wiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (J 19,25-27).

Tekst 6„Przybywszy tam weszli do sali na górze i przebywali w niej: Piotr

i Jan, Jakub i Andrzej, Filip i Tomasz, Bartłomiej i Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Szymon Gorliwy, i Juda, [brat] Jakuba. Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezu-sa, i braćmi Jego. (...)

Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nie-ba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. (...) I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świę-tym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić” (Dz 1,13-14; 2,1-2.4).

489

Podsumowanie pracy uczniów przez katechetę

ZAKOŃCZENIE

Zastanówmy się:

– W jaki sposób można w codziennym życiu naśladować Maryję?

Wzbogaceniu refleksji na ten temat posłuży fragment nauczania papieskiego.

„Drogie dziewczęta i chłopcy, oto zadanie, jakie Wam zostawia Matka Boża: wzrastajcie jako osoby, rozwijajcie talenty właściwe dla ciała i duszy, wzrastajcie jako chrześcijanie w dążeniu do święto-ści; wzrastajcie jako świadkowie Chrystusa, który jest «światłością świata» (J 8,12). Maryja wskazuje wam również drogę tego rozwoju: drogę, którą jest Chrystus. Jest to droga stroma, droga wąska i trudna. Dla tego jednak, kto pragnie iść nią dalej według wskazań Ewange-lii, jest to droga, która prowadzi do prawdziwej radości” (Jan Paweł II, Częstochowa, 15 sierpnia 1991 r.).

Maryja wskazuje nam drogę do swego Syna. Jest ona trudna, ale podjęcie jej prowadzi do pełni życia chrześcijańskiego.

Pomyślmy:– W jaki sposób mogę w codziennym życiu naśladować Maryję?– Jak często zwracam się do Maryi z prośbą o umocnienie wiary?

ZESZYT UCZNIA

Odpowiedzi z analizy tekstów biblijnych.

PRACA DOMOWA

Rozwiń następujące zdania:Naśladować Maryję w wierze to znaczy...Naśladować Maryję w nadziei to znaczy...

J

?

H

490

MODLITWA

W chwili osobistej modlitwy prośmy przez wstawiennictwo Maryi, abyśmy umieli naśladować ją w wierze, nadziei i miłości.

X

Documents

Świadek Chrystusa w Kościele · Rozdział pierwszy podręcznika pt. Świadek Chrystusa w Kościele odnosi się do człowieka, jego pytania, kim jest, uczestnictwa we wspól-nocie