-
1
Medicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen?
Niet agressief, maar duf?
dr. Martin Smalbrugge
Wie ben ik??
Specialist ouderengeneeskundeHoofd opleidingsinstituut
specialisme ouderengeneeskunde Gerion VUmcOnderzoeker: begeleider
aantal onderzoekenRedactie DenkbeeldWerkgroep Richtlijnontwikkeling
Verenso
-
2
Inhoud
CasusWat is een klier?Probleemgedrag en
psychofarmacagebruikBijwerkingen van psychofarmaca Waarom wordt er
medicatie voorgeschreven bij probleemgedrag?Verantwoorde
farmacologische behandeling van onrust/agressie (Verenso
richtlijn)Conclusie
CasusMw Alberts heeft een gevorderde Alzheimerdementie en woont
op afdeling Lelie, samen met 9 andere bewoners. Ze is altijd lastig
geweest voor haar omgeving: veeleisend, niet snel tevreden.Er zijn
de laatste tijd meer problemen ontstaan: mevrouw Alberts heeft veel
weerstand bij verzorging; ze knijpt en slaat daarnaast soms
personeel/medebewoners, zonder de reden duidelijk is. De
verzorgende van de afdeling belt u dat ze nu mevrouw de Jong
geslagen heeft. Ze vindt dat de maat vol is: ‘ze moet haldol, dit
gaat zo niet langer’.
-
3
Casus
U bent degene, die gebeld wordt. Wat gaat u doen?
Wat of wie is een klier?
Een klier is iemand met probleemgedrag?
-
4
Probleemgedrag
Probleemgedrag (Verenso):
alle gedrag van de patiëntdat door die patiënt en/of zijn
omgeving als moeilijk hanteerbaar wordt ervaren
Probleemgedrag in de ouderenzorg
DementieDelierAndere psychiatrische morbiditeit: psychotische
stoornissen, stemmingsstoornissen,
persoonlijkheidsstoornissenNeurologische beelden: CVA, Parkinson,
MSCombinaties!
-
5
Probleemgedrag • Agitatie, agressie, negativisme• Omkering
dag-nachtritme• Claimend gedrag• Prikkelbaarheid• Ontremming•
Zwerfgedrag• Verzamelwoede• Decorumverlies• Apathie• Overmatig
oninvoelbaar huilen of lachen
Probleemgedrag bij dementie
-
6
Probleemgedrag bij dementie
Probleemgedrag bij dementie
Voorkomen in beloop dementie vrijwel 100%Zeer belastend voor
patient/(mantel)zorg/medebewonersBelangrijke reden voor verwijzing
naar ambulante GGZ-zorg/dagopvang c.q. opname in verpleeghuis
-
7
Probleemgedrag en psychofarmacagebruik
Voorschrijven psychofarmaca
Waarom wordt er voorgeschreven?
-
8
Voorschrijven psychofarmaca
Voorschrijven psychofarmacaArtsen, verzorging, familie denken
dat effecten opwegen tegen bijwerkingenArtsen, zorg, familie
verwachten effect in 50-55% van de gevallenArtsen, zorg, familie
verwachten als bijwerkingen: sufheid, valneiging, parkinsonismeBij
86% dringt de zorg en bij 17% de familie aan op medicatieArtsen
voelen in 17% drukFamilie vindt in 44% van de gevallen de
informatie over bijwerkingen onvoldoende
-
9
Voorschrijven psychofarmaca
Voorschrijven psychofarmaca
Redenen om voor te schrijven:
- Ontbreken alternatieven door gebrek aan geld
- Druk door zorg/mantelzorg
- NB: vaak wel twijfel aan effectiviteit; matig
voorschrijfgedrag conform richtlijn
-
10
Voorschrijven psychofarmaca
Feiten over effect en risico’s antipsychotica:
Number Needed to Treat: 3-8
Number Needed to Harm (sufheid) 3-10
Number Needed to Harm (motorische bijwerkingen) 4-13
Verantwoord behandelen, ook met psychofarmaca?
Beginpunt van elke behandeling is goede diagnostiek!
-
11
BehandelingNiet farmacologische mogelijkheden(afhankelijk van
analyse gedragsprobleem):
- uitleg en omgangsadviezen aan team/partner/familie
- daginvulling, dagstructuur
BehandelingNiet farmacologische mogelijkheden(afhankelijk van
analyse gedragsprobleem):
- individuele psychologische begeleiding/behandeling
- behandeling van lichamelijk problemen/ongemak: pijn,
infecties, etc.
-
12
Behandeling met psychofarmaca?- bij gedragsproblemen die uit
andere
psychiatrische stoornissen voortkomen: behandel psychiatrische
stoornis (bijv. delier)
- bij gedragsproblemen bij dementie alleen aanvullend op de niet
farmacologische behandelingen
- redenen: beperkt effect; ernstige bijwerkingen
Behandeling met psychofarmaca
Soorten psychofarmaca:- Antipsychotica- Anxiolytica/hypnotica-
Antidepressiva- Antiepileptica- Dementiemiddelen
-
13
Psychofarmaca: bijwerkingen
SufheidVerhoogd
valrisicoSlikproblemenParkinsonismeLongontstekingBeroerteVerhoogde
sterftekans
Behandeling met psychofarmaca
Bewijs voor beperkte effectiviteit bij:- agitatie/agressie-
hallucinaties/wanen- angst- depressieve symptomen- nachtelijke
onrust/omkeer dagnachtritme- (apathie)
-
14
Behandeling met psychofarmaca
Geen bewijs voor effectiviteit bij:- roepgedrag- claimend
gedrag
Behandeling met psychofarmaca
Aandachtspunten:- comorbiditeit, co-medicatie
(polyfarmacie),
nierfunctie- belastende/hinderlijke bijwerkingen - met name
antipsychotica berucht, zowel typische
als atypische (CVA, mortaliteit, pneumonie, vallen, sufheid,
slikproblemen, parkinsonisme)
- doseer voorzichtig, maar geef wel adequate dosis: spreiding
bij ouderen groot!
-
15
Behandeling met psychofarmacaAandachtspunten:- Monitor effect
van behandeling op het
doelsymptoom - Meestal betreft de farmacologische
behandeling off-label gebruik van de middelen (risperidon)
- Off-label gebruik mag als er protollen/standaarden zijn binnen
de beroepsgroep zonder overleg met apotheker; in andere gevallen:
overleg met apotheker
- Bij stabiel gedrag: probeer af te bouwen na enkele maanden
Niet agressief, maar duf?
Niet nodig:- doseer adequaat- monitor effect en bijwerkingen-
bouw af na enkele maanden stabilisatie van gedrag- blijf zoeken
naar niet-farmacologische mogelijkheden
-
16
Conclusies
Probleemgedrag komt veel voor en is belastend voor alle
betrokkenenNiet farmacologische behandeling verdient de
voorkeurBehandeling met psychofarmaca heeft beperkt effect;
ernstige bijwerkingenGeef psychofarmaca met beleid en
gecontroleerd!
Dank voor uw aandacht
