Mieczysław Braun • Wiktor Dłużniewski • Zbigniew Dominiak • Barbara Gajewska • Tadeusz Gicgier • Jerzy Jarmołowski • Ireneusz Kaczmarczyk • Bożena Klejny • Zbigniew Kosiński • Mieczysław Kucner • Jacek Maciaszek • Wacław Mrozowski • Zdzisław Najmrodzki • Mirosław Ochocki • Lucyna Skomp-ska • Halina Sobczak-Jarmołowska • Zbigniew Adamski • Andrzej Babaryko • Wanda Bacewicz • Bar-bara Baron • Andrzej Marian Bartczak • Kacper Bartczak • Zygmunt Bartkiewicz • Michał Bendkowski • Jacek Bierezin • Andrzej Biskupski • Kazimierz Błeszyński • Stanisław Boguszewski • Stanisław Brucz • Michał Brzozowski • Dariusz Bugalski • Bogusław Bujała • Andrzej Buczacki • Paweł Chłosta • Dorota Chróścielewska • Tadeusz Chróścielewski • Stanisław Cieślak • Abram Cytryn • Wiktor Czajewski • Ta-deusz Czapczyński • Joanna Czajkowska • Jan Czarny • Stanisław Czernik • Marek Czuku • Michał Stefan Dalecki • Tadeusz Daszkiewicz • Ewa Dąbrowska-Orzelska • Konstanty Dobrzyński • Maria Duszka • Dorota Filipczak • Ewa Filipczuk • Bogumiła Fiołek-Lubczyńska • Małgorzata Friedrich • Teresa Gabry-siewicz-Krzysztofikowa • Maria Halina Gajewska • Ludwik Gebel • Artur Gliszczyński • Mati Górecka • Piotr Grobliński • Krzysztof Grzelak • Gerda Hagenau • Józef Hański • Henryk Hartenberg • Jan Huszcza • Eugeniusz Iwanicki • Jerzy Jarniewicz • Waldemar Jóźwik • Icchak Kacenelson • Antoni Kasprowicz • Edward Kolbus • Dorota Koman • Jan Koprowski • Włodzimierz Krysiński • Krystyna Kwiatkowska • Roman Łoboda • Wiesława Maciejak • Piotr Macierzyński • Sylwia Madaliński • Mirosława Marinow • Urszula Michalak • Tadeusz Michalski • Jerzy Włodzimierz Misztela • Beata Ewa Olczak • Józef Olsze-wski • Tadeusz Olszewski • Wacław Olszewski • Rafał Orlewski • Marek Pawlikowski • Marian Piechal • Anna Pogonowska • Tomasz Pohl • Marianna Przewoźnik • Tadeusz Przygucki • Tadeusz Różewicz • Magdalena Ruszkowska • Ziemowit Skibiński • Tomasz Soldenhoff • Witold Stawski • Andrzej Strąk • Zygmunt Sierp Szczakowski • Cezary Szczepaniak • Barbara Szeffer-Marcinkowska • Jan Sztaudynger • Joanna Ślósarska • Kazimierz Świegocki • Emilia Tesz • Grzegorz Timofiejew • Jerzy Waleńczyk • Zdzisław Wegenko • Jerzy Wilmański • Józef Henryk Wiśniewski • Tadeusz Zawadowski • Mieczysław Braun • Wiktor Dłużniewski • Zbigniew Dominiak • Barbara Gajewska • Tadeusz Gicgier • Jerzy Jarmołowski • Ireneusz Kaczmarczyk • Bożena Klejny • Zbigniew Kosiński • Mieczysław Kucner • Jacek Maciaszek • Wacław Mrozowski • Zdzisław Najmrodzki • Mirosław Ochocki • Lucyna Skompska • Halina Sobczak-Jarmołowska • Zbigniew Adamski • Andrzej Babaryko • Wanda Bacewicz • Barbara Baron • Andrzej Marian Bartczak • Kacper Bartczak • Zygmunt Bartkiewicz • Michał Bendkowski • Jacek Bierezin • An-drzej Biskupski • Kazimierz Błeszyński • Stanisław Boguszewski • Stanisław Brucz • Michał Brzozowski • Dariusz Bugalski • Bogusław Bujała • Andrzej Buczacki • Paweł Chłosta • Dorota Chróścielewska • Tadeusz Chróścielewski • Stanisław Cieślak • Abram Cytryn • Wiktor Czajewski • Tadeusz Czapczyński • Joanna Czajkowska • Jan Czarny • Stanisław Czernik • Marek Czuku • Michał Stefan Dalecki • Tadeusz Daszkiewicz • Ewa Dąbrowska-Orzelska • Konstanty Dobrzyński • Maria Duszka • Dorota Filipczak • Ewa Filipczuk • Bogumiła Fiołek-Lubczyńska • Małgorzata Friedrich • Teresa Gabrysiewicz-Krzysz-tofikowa • Maria Halina Gajewska • Ludwik Gebel • Artur Gliszczyński • Mati Górecka • Piotr Grobliński • Krzysztof Grzelak • Gerda Hagenau • Józef Hański • Henryk Hartenberg • Jan Huszcza • Eugeniusz Iwanicki • Jerzy Jarniewicz • Waldemar Jóźwik • Icchak Kacenelson • Antoni Kasprowicz • Edward Kolbus • Dorota Koman • Jan Koprowski • Włodzimierz Krysiński • Krystyna Kwiatkowska • Roman Łoboda • Wiesława Maciejak • Piotr Macierzyński • Sylwia Madaliński • Mirosława Marinow • Urszula Michalak • Tadeusz Michalski • Jerzy Włodzimierz Misztela • Beata Ewa Olczak • Józef Olszewski • Tadeusz Olsze-wski • Wacław Olszewski • Rafał Orlewski • Marek Pawlikowski • Marian Piechal • Anna Pogonowska • Tomasz Pohl • Marianna Przewoźnik • Tadeusz Przygucki • Tadeusz Różewicz • Magdalena Ruszkowska • Ziemowit Skibiński • Tomasz Soldenhoff • Witold Stawski • Andrzej Strąk • Zygmunt Sierp Szczakowski • Cezary Szczepaniak • Barbara Szeffer-Marcinkowska • Jan Sztaudynger • Joanna Ślósarska • Kazimierz Świegocki • Emilia Tesz • Grzegorz Timofiejew • Jerzy Waleńczyk • Zdzisław Wegenko • Jerzy Wilmański • Józef Henryk Wiśniewski • Tadeusz Zawadowski • Mieczysław Braun • Wiktor Dłużniewski • Zbigniew Dominiak • Barbara Gajewska • Tadeusz Gicgier • Jerzy Jarmołowski • Ireneusz Kaczmarczyk • Bożena Klejny • Zbigniew Kosiński • Mieczysław Kucner • Jacek Maciaszek • Wacław Mrozowski • Zdzisław Na-jmrodzki • Mirosław Ochocki • Lucyna Skompska • Halina Sobczak-Jarmołowska • Zbigniew Adamski •

Wiktor Dłużniewski

Zbiór poetów Łodzi i Ziemi Łódzkiej

pod redakcją Jerzego Poradeckiego

Wiktor Dłużniewski(1817–1873)

Poeta, historiozof

DŁUŻNIEWSKI WIKTOR (1817–1873) — poeta, historiozof. Urodził się w 1817 r., w rodzinie szlacheckiej we wsi Międzydwór (albo Międzydwo-rze) w zaborze austriackim, choć podawał też, iż urodził się w Kronkoli-

nie; syn Marii i Wincentego. Uczęszczał do gimnazjum w Brzeżanach, które ukoń-czył przed 1836 r. W l. 1836–1839 był aplikantem przy trybunale dawnej guberni sandomierskiej. W 1843 r. uzyskał świadectwo „na profesję niższego nauczyciela”. W latach 1847–1850 pracował w szkole powiatowej w Hrubieszowie jako nauczy-ciel języka niemieckiego (w 1847 r. wydał podręcznik Pierwsze zasady grama-tyki niemieckiej) i łaciny, a następnie również jako nauczyciel języka polskiego. W 1850 r. przeniesiony został do Łodzi na stanowisko nauczyciela Realnej Niemie-cko-Ruskiej Szkoły Powiatowej, gdzie nauczał języka polskiego. kaligrafii i geo-grafii; dojeżdżał też do Zgierza, gdzie wykładał język polski, łacinę i geografię na Pensji Wyższej Męskiej do 1854 r. W 1853 r. zawarł związek małżeński ze zgierzan-ką, nauczycielką, Julianną Zawiszanką. W l. 1855–1858 nauczał języka polskiego w Szkole Prywatnej Żeńskiej Wyższej kierowanej przez Rozalię Schrej w Łodzi oraz udzielał korepetycji z języka polskiego i geografii, a od 1858 do 1866 r. wykła-dał przedmioty filologiczno-historyczne w Szkole Powiatowej Ogólnej w Mławie. W 1869 r. zamieszkał w Warszawie, gdzie zmarł 14 sierpnia 1873 r.

Jako poeta debiutował wierszem Dwa głosy ogłoszonym w 1841 r. w „Nadwi-ślaninie”, wydawanym przez „warszawską cyganerię”. Wydał zbiory: Poezye (i me-lodrama Wlasta) (1846), Paweł Łodzia Kubowicz i Scholastyk szewc, dwie gawę-dy (1857; reprint — 1985), Zbiorek wierszy i wierszyków (1859). Jest też autorem wydanej w 1860 r. historiozoficznej rozprawki pt. Pogląd na dzieje ludzkie (...), czyli Świat przedchrześcijański i chrześcijański wraz z kartą synchronistyczną, wznowionej w 1870 r. jako Powtórny pogląd na dzieje ludzkie... (cz. I i II). Treść poematu o Pawle Łodzia Kubowiczu wykorzystał Stanisław Rachalewski w swoim

�

• Wiktor Dłużniewski •

opowiadaniu Oczajdusze starej Łodzi, opublikowanym w książce Baśń i legenda Łodzi (1935). Poezye zawierają wiersze oryginalne Dłużniewskiego, tłumaczenia lub naśladownictwa autorów obcych (m.in. Byrona, Petrarki, Schillera} oraz utwór dramatyczny w 3 aktach pt. Wlasta z podaniowych dziejów słowiańskich.

biogram ABisk 2007wybór JPor 2007

• R. Kaczmarek: Legenda o Pawle Łodzi-Kubowiczu w świetle prawdy historycznej. Łódź 1938.• R. Kaczmarek: Wiktor Dłużniewski pierwszy piewca Łodzi. Prace Polonistyczne Seria XII (1955), s. 381–402.• B. Baranowski: Posłowie [w]: Wiktor Dłużniewski : Paweł Łodzia Kubowicz i Scholastyk szewc, dwie gawędy. Łódź 1985.

Spis treści

Paweł Łodzia Kubowicz i Scholastyk i szewc

�

• Wiktor Dłużniewski •

z tomu Paweł Łodzia Kubowicz i Scholastyk i szewc • 1857

Paweł Łodzia Kubowicz (Zdarzenie z pierwszej połowy siedmnastego wieku)

Tu, gdzie dziś długa Niemców osada,Jakoby łodzią z rwącą powodziąGotyckiej rzeszy w kraj polski wpada,Gdzie dziś od razu wzmógł się gród w takąLudność jak Kraków, choć nie jednako,Bo przecież Kraków wzrósł nie od razu;Tu, gdzie dziś długie ulice z głazu,Gmachy jak zamki, zbrojne w maszyny,A w nich jak wieże wzniosłe kominy;Gdzie jak namioty w długim szereguGonią się domki w milowym biegu;Gdzie teraz słychać wózki, sandały,Lub jednostajne tkaczów warsztaty:Tu, w dzikiej puszczy się rozlegałyDzięciołów lub też bydła kołaty —I to niedawno, boś nie tak stary,A mogłeś jednak bezdrożną kniejąBiedz za jeleniem, tu, gdzie dym szaryLub gęstą parą kominy zieją.

Przed wielu laty w odmienne czasy,Przyszłą osadę kryły tu lasy,A pośród lasu licha mieścina,Że ledwo kościół ją przypominaDziś swem ubóstwem. Czemuż lud nowy,Co tak opieki niebios doznaje,Na biednej tylko tu poprzestajeŚwiątyni dawnej, jak zagrobowej?Czyż stara wiara w tak wątłej łodziWyjdzie z tryumfem z nowej powodzi?Inne to były dawniejsze wieki,Kiedy właściciel miasteczka Łodzi,

�

• Wiktor Dłużniewski •

Paweł Kubowicz, nim zwarł powieki,I miastu kościół sam wybudował,I kościołowi miasto darował.Miasto od jego herbu tak zwane,Bo imię Łodzia w herbarzu znane,Zjednali sobie w kraju potrzebiePrzodkowie Pawła. Już nie sam z siebie,Lecz za staremi powtarzam teraz:Wszak o Zawiszy Czarnym, to nierazZdarzy się czytać, ale o Łodzi,O Pawle, Kubie, o Kubowiczu,W żadnej kronice ni w NiemcewiczuAni wspomnienia. Historia pisze,Że Cesarz Zygmunt szle po ZawiszęPrzez Dunaj jednę ze swoich łodzi,By ten, co jego wojsku dowodzi,Mógł się ratować. Podanie chowaWodza odpowiedź, bo takie słowa:„Ci co się zlękli, niech uciekają,Polacy chlubną śmierć przekładają.”I z placu bitwy śle wódz rycerza,Jemu ze łzami pierścień powierza,I gdy rodzinne godło wspomina,Żegna przez posła żonę i syna.I wnet w zaciętej walce z TurkamiPoległ przeszyty wielu strzałami.Rycerzem owym, co łodzią wrócił,I swą Cesarza wieścią zasmucił,Był Mazur Kuba — od owej łodzi,Którą odpowiedź wiózł Cesarzowi,Nazwany Łodzia. Ród swój wywodzi Od niego Paweł, który domowi Swemu niemało zasług przysporzył; A choć późnego wieku już dożył, Gdy w niezliczonych bitwach nie zginął, W domu od kuli cios go nie minął. Dowiódł on męstwa w utarczkach wielu:I w boju tańczył i na weselu,

�

• Wiktor Dłużniewski •

Kiedy zaślubił Dymitr Marynę. W rzezi ocalał jakoby cudem, I wrócił zdrowo z krwawej wyprawy. Gdy znów Żółkiewski witany ludem Jako zwyciężca u bram Warszawy, Stanął przed zamkiem w rycerstwa gronie, Najpierwszą zdobycz składa przy tronie Chorąży Paweł. Wśród braci młodéj, Wspominał wiarus swoje przygody Za Batorego, jak on przed wzięciem Miasta Połocka otrzymał ranę. Wyliczał wszystkie bitwy wygrane Wielkiego Króla. Gdy tak z zajęciem Rozważał jego święte zamiary, Wreszcie nadmienił o sejmie w Grodnie, Co miał ukrócić szlachty przywary, I odrodzenie nadać jej zgodnie. „Po takim Królu”, dodał ze łzami,„Cóż się już stało, co stanie z nami? Ten, co rozstrzygnąć miał nasze losy, Zmarł dniem przed sejmem nagle, stąd głosy I sądy różne słyszeć się dały. Po jego śmierci na nas sie zlały Wszelkie nieszczęścia, oby z tym zgonem Duch się nie rozstał z ojczyzny łonem.”

Chorąży w domu nie znalazł szczęścia, Bo już po jednym roku zamęścia Darząc go córką, zgasła mu żona. Dziecko w dom wzięła siostra rodzona. Gdy chorążego wojenna chwała Na pole bitwy ciągle wzywała, Córka mu rosła jak kwiat wiosenny. Kiedy z wyprawy wrócił wojennej W rodzinne strony, wolny od troski Już nie w swym domu wtedy czas trawił, Ale u siostry. Jej mąż Rogowski Jakub, od niego i Łodź dzierżawił.

�

• Wiktor Dłużniewski •

Pawła znów nie ma, a choć upływa Rok piąty, szósty, on nie przybywa.Tymczasem straszne zaszły tu zmiany,Bo z chorążanką już się rozstałaRogowskich córka, która dostałaMęża w sąsiedzie, a był nim znanyPijak, rozpustnik, zawadyjaka.To pokrewieństwo i przyjaźń takaCałą spokojność i rząd domowyTak zakłóciły, jakby w przekleństwoWraz się zmieniło błogosławieństwo.I wszystko obrót przybrało nowy,Bo zły duch z zięciem wstąpił w te progi.Za takim wpływem, w żywiole takiemTeść na wzór zięcia, stał się pijakiem.

A te kobiety, owe niebogi,Których koleje zwykle zależąOd głów domowych, komuż się zwierząSerca domowe, jeżeli w głowach,Rozum chorując, w maligny stanieBredzi nieskładnie? O, w takich domachCiężka żałoba, płacz, narzekanie!Podobną bywa więźnia ciemnica,Gdy samotności nikt nierozświéca.

Widząc tę zmianę Jakuba żona,Męża i zięcia stanem zgryziona,Nad swym i córki losem bolała,I tak płakała i tak wzdychała,Że jej łez wreszcie i tchu zabrakło.A po jej śmierci do reszty zblakłoSzczęście Urszulki.

„Ojciec nie wraca,Swą obecnością cierpień nie skraca.O Boże, Boże! czy on nie żyje;Jestże to prawda, że go grób kryje,

�

• Wiktor Dłużniewski •

Tam gdzie nieszczęsne Cecorskie pola?Czyż nie turecka tylko niewolaDzieli go z córką, biedną sierotą,Której źli ludzie grożą sromotą?O Boże, Boże! odsłoń mi słońce,Ach, wróć mi ojca, wróć mi obrońcę!Żeby mnie słabość tu nie zgubiła!Żeby mnie ciemność tu nie zdradziła!Tak się modliła, płakała tkliwieKlęcząc w kościele. Wtem niecierpliwieZnany młodzieniec głębię jej duszyTak wskroś przenika, i tak się kruszyStanem cierpienia sieroty biednejI opuszczonej, i samej jednej,Że myśl, co w jego sercu powstała,Niegodne szyki tym poplątała,Co jej majątek zagarnąć chcieli,Co ją przed czasem w grobie widzieli.

Są takie domy i takie niwy,Gdzie choć dostatek i wiek szczęśliwyRaj śmiertelnikom przyobiecuje,To złość piekielna spokojność truje:Choć tu rzucicie ziarno żywota,To wam chwast sieje szatańska psota.Bo wróg zawzięty czuwa dniem, nocą,By jak łomignat na wątłe ptaszę,Wpadł niespodzianie z dziką rozkosząNa waszą dolę i szczęście wasze.

„Ojcze Jakubie, wszak o tym wiecie,Co się tu knuje, myślałem przecie,Że mój syn będzie dziedzicem Łodzi,A tu już chyba na to wychodzi,Że jak się ryba wyśliźnie z ŁodziąTylko na Rogach osiądzie Włodzio;Bo patrimonium tak zadłużoneŻe aż strach bierze, żeby nie chcieli

�

• Wiktor Dłużniewski •

Juryści zerwać wiana z kądzieli.Jeśli Podstolic zechce mieć żonę,To krom Urszuli znajdzie ją wszędy.Tandem wiadomo, czyje tu względyZadecydują — a gdzież tutellaNieletniej dziewy, gdzie parentella?”Tak mówił Jacek, zięć Rogowskiego.„Bogowie niech nas, powie ów, strzegąOd tego panka, mamy ją w domuErgo i radźmy, po cóż tam komuŚwiecić nam baki, na swej zagrodzieCzy to już szlachcic, k’woli swej szkodzie,Ma się pożegnać z pierwszą zaletąZłotej swobody liberum veto?Tak, nie pozwalam, powiem mu bracie,Próżno Urszuli od nas żądacie.”

Któż tu wypowie nieszczęsną dolę?Kto pojmie rozpacz i serca boleBiednej dziewczyny, wielkość cierpieniaKtóżby ocenił? Może nikt w świecie,Gdyby w jej serce nie zajrzał przecieI nie zrozumiał tego milczenia,I nie odpłacił współczucia siłąJaki śmiertelnik serca zapału,Które tak tkliwie dla niego biło.

Podstolic czując jak żar pomałuTrawił go coraz większą miłością,Na opiekuna wreszcie nie zważał,Który ze zwykłą sobie czelnościąW domu go swoim wręcz upokarzał,A wreszcie wstępu wzbronił sromotnie.Podstolic jednak aż kilkakrotnieW licznym orszaku wuja odwiedziłSwojej kochanki, i tak zawstydził,Zastając teścia z zięciem pijanych,Że ci zebrawszy mnóstwo poddanych,

10

• Wiktor Dłużniewski •

Gdy ich wprzód dobrze uczęstowali,Dom otoczywszy, za danym znakiem,Podstępnie gościa z jego orszakiemI rozbroili, i ukarali.Podstolic zbity wrócił do domuI niedziel kilka z bólu i sromuCiężko chorując, ducha wyzionął.

Niedługo potem w Rogowskim dworzeGrobowy całun osłonił łożeI anioł śmierci chorągwią wionął.

W kościele łódzkim tak tłumno, ludno,Że aż do środka dostać się trudno.Po mszach i hymnach ksiądz z kazalnicyRozbiera święty żywot dziewicyI jej męczeństwo, srogie cierpienie,Bezbożną chciwość, osierocenie;I gdy wzruszony sam kapłan płacze,Tak się zanoszą od łez słuchacze,Że aż na chwilę zawiesił mowę.Potem podniósłszy ku niebu głowę,„O Boże!” woła, „ześlij mścicielaKrzywdy sierocej!” Wtem wśród kościołaRozległ się hałas, tłum się rozdziela:A kapłan dalej, „Pawle!”, zawoła,„Ojcze Urszuli, jeżeli żyjesz,Gdzież się tak długo przed nami kryjesz?”I gdy to mówi, niby spod ziemiNagle jak postać staje grobowa;Jakby kapłana słowy świętemiZaklęta dusza pozaświatowaPrzywdziewa ciało Pawła rycerza.I gdy się przestrach w tłumie rozszerza,Tak się odzywa drżącymi słowy:„Ach córko moja, Urszulo droga,Toś się ubrała tak w strój godowyNa me przyjęcie? zbudź się na Boga! —

11

• Wiktor Dłużniewski •

Gdzież ja tu jestem? — Boże! w kościele!Jam myślał na twe trafić wesele. —Jęczałem w więzach, miałem nadzieję, — —Z rąk spadły więzy — ciemność zniknęła — —I takież światło tu mi jaśnieje? — —Ręka już wolna, by uścisnęła — —Córkę bez życia — — O Boże, Boże!Połącz mnie z córką, błagam w pokorze.”To wyjęknąwszy upadł zemdlony.

Lat dziewiętnaście od śmierci żony,I urodzenia biednej dziewczynyWrócił chorąży z Turków niewoli;I kiedy marzył o lepszej doliNa łonie córki i jej rodziny,Znalazł ją martwą. Gdy otrzeźwionoBiednego ojca zewnątrz kościoła,Pierwsi, na których rzucił spojrzenie,Był Jakub z Jackiem, a przerażenieOblało zimnym potem ich czoła.„Cóż to, on żyje!” krzyknęli oba.„— O wiem, kto zbójcą córki”, zawołaChorąży. „Łotry! nadeszła dobaNaszych rachunków. Patrzcie, jam żywy!To was przeraża. — Bóg sprawiedliwy!Patrzcie, jam żywy! — Czy nie wierzycie?Oto na rękach zbliźnione rany,Które wyżarły ciężkie kajdany.Na waszą karę — żyję, widzicie.”

Powrotem pana lud ucieszonyCiśnie się, i gdy słychać śpiew, dzwony,Powstał i wsparty o sług ramionaStarzec za trumną stąpa swej córki.„Dyć to nieboszczyk”, krzyczy zdziwionaGromada ludu, „Czy pomsta możeTu go sprowadza, czy z więzów TurkiWraz go puściły?”

12

• Wiktor Dłużniewski •

„A to najgorzej,Rzekł Jacek, że mu wszystko powiedziałKtoś o nieboszce. „Lepiej by siedziałW Turcyi lub też na drugim świecie.On krew z nas wyssie, mszcząc się za dziecię.Gdy żyje, to niech umiera sobie,Jeżeli upiór, złóżmy go w grobie.”

Gdzie dzisiaj nowe wznosi się mieszkanie,Gdzie dwa lat temu, w najbiedniejszym stanieStał dom proboszcza, na tej tu posadzieObok kościoła, zbrojny przekopamiWśród zabudowań, w starożytnym składzieStał dwór dziedzica. Przed dwoma wiekami,W roku, gdy zaszła śmierć Zygmunta Wazy,Miało tu miejsce pamiętne zdarzenie.

Chorąży westchnął, spojrzał na obrazySwych antenatów. „O szanowane cienie!Świadczą me blizny, rzekł, ile was cenię!Jak sternik strzegłem mej rodzinnej sławy —Dziś czas do portu — Już żagle mej nawyZdarte, zniszczone, jak sztandar bojowy.Trzymam się jeszcze w tej twierdzy, w mym ciele,By nie zdobyli jej nieprzyjaciele.Trzeba zapobiec, by złowieszcze sowy,Co mą śmierć wietrzą, jakby na zgniliznę,Nie wpadły z krzykiem na moją puściznę.Gdy na tym świecie, bojownik ostatniW rodzinnej sprawie, legnie w mej osobie,Komuż powierzę straż przy naszym grobie?Kto o nas wspomni, odda uścisk bratniW przedśmiertnej chwili? nikt oprócz kapłana,I krom Kościoła. Niechże Kościół za to,Że nas oddaje miłosierdziu Pana,Rozrządza mieniem — doczesną zapłatą —Za dary, które Bóg zlewał łaskawieNa nasz ród — w cnotach i w poczciwej sławie.

1�

• Wiktor Dłużniewski •

Niechaj dziedziczy Kościół nasze mienie.Takie ostatniej woli rozrządzenieIn rem Kościoła, jużeśmy skreślili.Oto zapłata, donamus et satisZa chciwość krewnych, et pro peccatisZa śmierć Urszuli.” —

Wtem pośród mowyWystrzał się rozległ, a w tejże chwiliOkno wypadło, i w środek głowyTrafiony żołnierz upadł od kuli.Dwa słudzy taką bojaźń uczuliNagle zbudzeni, że nim przybyli,Zbójca przez okno wpadł do komnatyI zostawiwszy rzeczy i szaty,Tylko papiery zabrał z szuflady.

Kto był tym zbójcą? chyba łyk z Łodzi,A że nie szlachcic, próbują ślady,Że skradł papiery, tym samym złodziéjPlebeusz, bo tak Jacek dowodzi.„Cóż tak Jacusiu, spuściłeś z tonu?Któż może większy mieć profit w świecieZ tak zawziętego krewniaka zgonu?Wszak testamentu nie spisał przecie?”Zapytał Jakub.

„— Nieszczęście chciało,Rzekł Jacek, że dziad schedę swą całąNie mnie, nie tobie, nie już WłodziowiLegował, ale, ot — Kościołowi.Testament wobec świadków spisany,Już dawniej w sądzie oblatowany.”

Jacek z rozpaczy zadał śmierć sobie,Bo jak ów Brutus w nieszczęsnej dobieGarściami chłonął węgle żarzące,Równie on w dłonie schwyciwszy drżąceDzban okowity, ogniem zapłonąłTak, iż na miejscu ducha wyzionął.

1�

• Wiktor Dłużniewski •

Pomiędzy Łodzią a miastem Zgierzem,Jeden myśliwy goniąc za zwierzem,Wśród starodrzewia starego boruOdkrył kaplicę, taką z pozoruJakby kościółek biedny, malutki,A przy kaplicy coś na kształt budki,Coś niby domek w ziemię zapadły.W kaplicy klęczał starzec wybladły,I wznosił ręce od chłodu drżące,I wznosił modły w niebo gorące.Włos jego biały, płaszcz pustelnika,Ten głos błagalny, ta puszcza dzika,Takie na strzelcu wrażenie czyni,Że przekraczając wnijście świątyni,Klęka i modły zasyła Bogu.Po chwili wstaje, czeka u progu,A gdy na starca rzucił spojrzenie,Jakieś tajemne uczuł wzruszenie.Pyta więc o wiek i los rodziny?Starzec odpowie: „śmierci godzinyWyglądam co dzień, ciężkie są mojeGrzechy przeszłości, przeto się bojęSądu Bożego, stąd moje życieChciałbym przedłużyć, by należycieObmyć pokutą moich dni skazy.Już lat trzydzieści w osamotnieniu,W poście, w modlitwach i odrzuceniuNajbliższych potrzeb wzruszyłbym głazy;Lecz niebo głuche, chociaż łzy leję,Cierpię i jęczę, jednak sumienieZamyka dla mnie dotąd nadzieję.O, bo okropne me przewinienie!Czyś słyszał kiedy, kto był Rogowski?”— „Mój dziad, rzekł strzelec, na sądzie boskimMusi być dawno. Po ojca zgonieOd lat trzydziestu, upadł gdzieś w tonieZamarzłej rzeki, przepadł z człowiekiem,Końmi i wozem.”

1�

• Wiktor Dłużniewski •

„Nie, on wypłynąłJakoby cudem” — pustelnik rzecze.„Wnuku! mój Włodziu! twój dziad nie zginął —Za ciężkie grzechy, widzisz człowiecze,Twój dziad żebrakiem, tak, pokutnikiem.”

1�

• Wiktor Dłużniewski •

1�

Mieczysław Braun • Wiktor Dłużniewski • Zbigniew Dominiak • Barbara Gajewska • Tadeusz Gicgier • Jerzy Jarmołowski • Ireneusz Kaczmarczyk • Bożena Klejny • Zbigniew Kosiński • Mieczysław Kucner • Jacek Maciaszek • Wacław Mrozowski • Zdzisław Najmrodzki • Mirosław Ochocki • Lucyna Skompska • Halina Sobczak-Jarmołowska • Zbigniew Adamski • Andrzej Babaryko • Wanda Bacewicz • Barbara Baron • Andrzej Marian Bartczak • Kacper Bartczak • Zygmunt Bartkiewicz • Michał Bendkowski • Jacek Bierezin • Andrzej Biskupski • Kazimierz Błeszyński • Stanisław Boguszewski • Stanisław Brucz • Michał Brzozowski • Dariusz Bugalski • Bogusław Bujała • Andrzej Buczacki • Paweł Chłosta • Dorota Chróścielewska • Tadeusz Chróścielewski • Stanisław Cieślak • Abram Cytryn • Wiktor Czajewski • Ta-deusz Czapczyński • Joanna Czajkowska • Jan Czarny • Stanisław Czernik • Marek Czuku • Michał Stefan Dalecki • Tadeusz Daszkiewicz • Ewa Dąbrowska-Orzelska • Konstanty Dobrzyński • Maria Duszka • Dorota Filipczak • Ewa Filipczuk • Bogumiła Fiołek-Lubczyńska • Małgorzata Friedrich • Teresa Gabry-siewicz-Krzysztofikowa • Maria Halina Gajewska • Ludwik Gebel • Artur Gliszczyński • Mati Górecka • Piotr Grobliński • Krzysztof Grzelak • Gerda Hagenau • Józef Hański • Henryk Hartenberg • Jan Huszcza • Eugeniusz Iwanicki • Jerzy Jarniewicz • Waldemar Jóźwik • Icchak Kacenelson • Antoni Kasprowicz • Edward Kolbus • Dorota Koman • Jan Koprowski • Włodzimierz Krysiński • Krystyna Kwiatkowska • Roman Łoboda • Wiesława Maciejak • Piotr Macierzyński • Sylwia Madaliński • Mirosława Marinow • Urszula Michalak • Tadeusz Michalski • Jerzy Włodzimierz Misztela • Beata Ewa Olczak • Józef Olsze-wski • Tadeusz Olszewski • Wacław Olszewski • Rafał Orlewski • Marek Pawlikowski • Marian Piechal • Anna Pogonowska • Tomasz Pohl • Marianna Przewoźnik • Tadeusz Przygucki • Tadeusz Różewicz • Magdalena Ruszkowska • Ziemowit Skibiński • Tomasz Soldenhoff • Witold Stawski • Andrzej Strąk • Zygmunt Sierp Szczakowski • Cezary Szczepaniak • Barbara Szeffer-Marcinkowska • Jan Sztaudynger • Joanna Ślósarska • Kazimierz Świegocki • Emilia Tesz • Grzegorz Timofiejew • Jerzy Waleńczyk • Zdzisław Wegenko • Jerzy Wilmański • Józef Henryk Wiśniewski • Tadeusz Zawadowski • Mieczysław Braun • Wiktor Dłużniewski • Zbigniew Dominiak • Barbara Gajewska • Tadeusz Gicgier • Jerzy Jarmołowski • Ireneusz Kaczmarczyk • Bożena Klejny • Zbigniew Kosiński • Mieczysław Kucner • Jacek Maciaszek • Wacław Mrozowski • Zdzisław Najmrodzki • Mirosław Ochocki • Lucyna Skompska • Halina Sobczak-Jarmołowska • Zbigniew Adamski • Andrzej Babaryko • Wanda Bacewicz • Barbara Baron • Andrzej Marian Bartczak • Kacper Bartczak • Zygmunt Bartkiewicz • Michał Bendkowski • Jacek Bierezin • An-drzej Biskupski • Kazimierz Błeszyński • Stanisław Boguszewski • Stanisław Brucz • Michał Brzozowski • Dariusz Bugalski • Bogusław Bujała • Andrzej Buczacki • Paweł Chłosta • Dorota Chróścielewska • Tadeusz Chróścielewski • Stanisław Cieślak • Abram Cytryn • Wiktor Czajewski • Tadeusz Czapczyński • Joanna Czajkowska • Jan Czarny • Stanisław Czernik • Marek Czuku • Michał Stefan Dalecki • Tadeusz Daszkiewicz • Ewa Dąbrowska-Orzelska • Konstanty Dobrzyński • Maria Duszka • Dorota Filipczak • Ewa Filipczuk • Bogumiła Fiołek-Lubczyńska • Małgorzata Friedrich • Teresa Gabrysiewicz-Krzysztofikowa • Maria Halina Gajewska • Ludwik Gebel • Artur Gliszczyński • Mati Górecka • Piotr Grobliński • Krzysz-tof Grzelak • Gerda Hagenau • Józef Hański • Henryk Hartenberg • Jan Huszcza • Eugeniusz Iwanicki • Jerzy Jarniewicz • Waldemar Jóźwik • Icchak Kacenelson • Antoni Kasprowicz • Edward Kolbus • Dorota Koman • Jan Koprowski • Włodzimierz Krysiński • Krystyna Kwiatkowska • Roman Łoboda • Wiesława Maciejak • Piotr Macierzyński • Sylwia Madaliński • Mirosława Marinow • Urszula Michalak • Tadeusz Michalski • Jerzy Włodzimierz Misztela • Beata Ewa Olczak • Józef Olszewski • Tadeusz Olszewski • Wacław Olszewski • Rafał Orlewski • Marek Pawlikowski • Marian Piechal • Anna Pogonowska • Tomasz Pohl • Marianna Przewoźnik • Tadeusz Przygucki • Tadeusz Różewicz • Magdalena Ruszkowska • Zie-mowit Skibiński • Tomasz Soldenhoff • Witold Stawski • Andrzej Strąk • Zygmunt Sierp Szczakowski • Cezary Szczepaniak • Barbara Szeffer-Marcinkowska • Jan Sztaudynger • Joanna Ślósarska • Kazimierz Świegocki • Emilia Tesz • Grzegorz Timofiejew • Jerzy Waleńczyk • Zdzisław Wegenko • Jerzy Wilmański • Józef Henryk Wiśniewski • Tadeusz Zawadowski • Mieczysław Braun • Wiktor Dłużniewski • Zbigniew Dominiak • Barbara Gajewska • Tadeusz Gicgier • Jerzy Jarmołowski • Ireneusz Kaczmarczyk • Bożena Klejny • Zbigniew Kosiński • Mieczysław Kucner • Jacek Maciaszek • Wacław Mrozowski • Zdzisław Na-jmrodzki • Mirosław Ochocki • Lucyna Skompska • Hali

Autorów i czytelników prosimy o nadsyłanie wszelkich uwag, uzupełnień, korekt, materiałów itp. na adresy redakcji: zbior.poetow.lodz@gmail.com lub redaktora naczelnego: Jerzy Poradecki, ul. Bratysławska 14 m. 15, 94–040 Łódź