Upload
wiwern
View
220
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
1/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::
Umnyhr Ugragr
Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf w
Amgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk
_hvukkfd vkekiamgamg vkkaekhukamk jmtyhrmm oidgf rhivkfgl
urk`muhdm shvakudvgf m ykng akwn u erkdj tshgdva}dj, kyuh fgty vkwuk}
sgumga skrkihnt! Jmtyhrmk fgty ivmgivma umgiv} ykn tm`amg vknhrvgamha u
dmglagf e`gomg shyhdvageh }dmk, g hi shaki tyw `ky, hi nmgi} jmtyhrmk tykk tm
akwn, fgf srvgitykumdmg`g okrivh dvtyh tykrkf tm wtm`amg, o} ygf hdv}umtyhdm
vksrvgdv}!
_vgdv}umdmg u ivmgfkdj knkiglmdnmgf jmtyhrmherkbmm, fkn vkwukk u
tuhml irweml Amgudvgta}l rhvukkamw Brmgirmdj Amgyvtdjg *?33?-, h`orv}lmg
vakdvgamg lk migk homgny}uahdm okikdvk! Srho`gl yga u akwnkdj dmt}dj
urdv amg mtyamgfg, u srv}rhihvakutyumg fgty vkekiamgamgl ygdjamdva}l,
rhvtyrv}eka}l ak shvmhlmg ugr}bmnkdfm yumgrivg! U akwnkdj jwlkamty}dva}dj,k tvdvge`amg u jmtyhrmm, tyhm ak smgrutv}l lmgftdw rgb`gntfm6 lgyhih`hemdvagf,
yghrgy}dvagf m bm`hvhbmdvagf hsmtwfd}dj jmtyhrmherkbm! Amg lk u y}l vrgtvy amd
ivmuageh+ Srho`gl homgny}umvlw oi kay}gyahdgayr}vlw lwtm o} ykn
u}gntshahuka} ei}, nhlsgatwfg tnhaah u jmtyhrmherkbmm shutvgdja6
tnhaah ih vkkaekhukamk! Amg y}`nh srvgilmhy rgb`gntfm vkdjdk ih wtwukamk
okrmgr lmiv} rvgdv}umtyhdm shvakfd k shvakuka6 dvhumgn shvakfg yw
dvhumgnk m nw`ywrk okik nw`ywr! Mtyhya} fgty ruamg tshto okikamk, oid} shsrhtyw hsmt}ukamgl, rg`kdfhahukamgl k u nhdw rhvwlmgamgl! Dg` jmtyhr}nu
hi dvktu Jgrhihyk6 vrhvwlmg maageh dvhumgnk *Ng``g} ;==:6 9?95-, fgty
dg`gl tsrv}fkfd}l owihukamw kak`hemm lmgiv} La k Aml! Kak`hemk yk fgty
urdv amgvoiak, o} hsmt o} lh`mu}! Amg lkl} fgiakn ih dv}amgamk v kak`hem
lkyglky}dva, v srhshrdf dv}`m vgtykumgamgl vfkumtn jhlhegamdva}dj yknmdj
fkn ukryhdm `mdvohug, `gdv v shrua}ukamgl amgshrua}uk`ageh6 Hodgeh vg
;7
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
2/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::Vaka}l, Maageh vg Tuhml! Yknk kak`hemk tykfg tm lgykbhr! Hsmt jmtyhr}nk lk
djkrknygr lgykbhr}dva}, ei} v hiroa}dj rvgdv}umtyhdm yuhrv} fgia
*Urvhtgn ;==76 ;497-! Tshfgamgl ygf rvgdv}umtyhdm tykf tm vumvnm srv}dv}ahuh tnwynhug, vumvnm ty}dvahdm m shihomgtyuk k ykng rg`kdfk
ak`kiwfd} ak`kihuka}, wamnkfd} wamnkag! Nkik gshnk u rhvuhfw
smlmgaamdyuk jmtyhr}dvageh lk tuf w`womha} rhivkf tshma} jmtyhr}dvageh
dhaymawwl!
Jmtyhr}dvah fknh rhivkf he`iw rvgdv}umtyhdm mtyamgfg amg y}`nh ivmnm
vl}thum hotgrukdfm m t}tyglky}vkdfm owiwfdgf rg`kdfg srv}dv}ahuhtnwynhug,
ty}dvahdm m shihomgtyuk, u nyr}dj vknhrvgamhag t srv}rhihvakutyuh m akwnm
dmtg! Jmtyhrmk tshto hsmt}ukamk umkyk shutykk ykng ivmnm srkeamgamw
ak`kihukamk uvhru m wamnkamk kay}uvhru, fknh bhrlk srkntgh`hemm k ykng
ivmgivmak gtygy}nm m gy}nm! Shtvwnmukag uvhrdg amg ihy}dv}} ohumgl y}`nh
vkekiamg sh`my}dva}dj, gnhahlmdva}dj m lm`mykra}dj, `gdv ruamg ivmgivma}
smnak m lhrk`ahdm!
Srkelky}vl yhukrv}tv} vkygl jmtyhrmm hi dvktu tykrh}ya}dj k shumgn ZRMMM! Fgtvdvg shutykfdk u humgdhagf Tvnhdfm gnhahlmk sh`my}dvak
o}k akwn jmtyhr}dva, jmtyhr}dva} djkrknygr lmkk yg bm hvhbmk lhrk`ak
*Shlmka ;===6 479:-! Ihsmgrh u nh`gfa}l tyw`gdmw rgb`gntfk gnhahlmdvak,
sh`my}dvak m ak nhdw gy}dvak wdmgnkf tshi tnrv}ig D`mh m Djrhahtk,
htkivkfd tm u shvkjmtyhr}dva}l lmiv}dvktmg djum m `wo u u}amht}l
vkutvg! Jmtyhrmherkbmk amg hidvwuk oh`gamg ygeh rhvuhiw, ei} dmgtv} tm
tuhml kukatgl, v twem ak skak! V akwnm shlhdamdvgf gnhahlmm, fkn o}k wKiklk Tlmyjk m Kiklk Bgrewthak lk tyk tm akwn dv}ty *ha Lmtgt ;=756
?3???7-!
Vumvgn jmtyhrmm v }dmgl, ntvykywfd} y ivmgivma umgiv} srvgv shaki
y}tmd`gdmg amg le vhtyk ykn sh srhtyw shlmamy}! Fgeh gbgnygl fgty tsgd}bmnk
dv} rkdvgf orkn tsgd}bmnm fv}nk jmtyhrmherkbmm, wvk`gamgamg shf yghrgy}dva}dj
hi djkrknygrw okikageh vkekiamgamk, amgdj ih egagrk`mvkdfm, wlmhukamg
;2
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
3/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::tvdvgew, amgakum ih kwyhrgb`gntfm yghrgy}dvagf! Shnh`gamg vk shnh`gamgl
u}omya}dj jmtyhr}nu shinrg`kf srvguke srkny}nm okikudvgf aki
yghrgy}vhukamgl! V irwemgf fgiakn tyrha} shinrg`kag fgty srkeamgamghomgny}umvlw, srkui} ogvtyrhaagf m amgshiukk`ahdm bknyu okvhu}dj
rhvramka}dj tnrwsw`kyamg hi maygrsrgykdfm!
Iumg vkygl tm} yw ivmkkf! Fgiak dm} u nmgrwanw awrvkamk tm akrrkdfm
jmtyhr}dvagf u }dmw shyhdva}l, wamglh`mumk mvh`hukamg tm hi amgeh
jgrlgy}dva}l fv}nmgl, srgd}v}fa wfgiah`mdha lgyhih`hem bhrlwhukamk
yumgrivg m yghrm ivmgfu, yuhrvd hiroa} hi shyhdvageh lhig` umkyk
u}fkamkfd} tgat bknyu tvdvgehu}dj! Fgf gbgnygl fgty shihomgtyuh akrrkdfm
jmtyhr}dvagf ih bhrl `mygrkdnmdj *Ujmyg ;=57> ?333k6 9395> ?333o6 ;35-,
tnhaah ih bkow`kr}vkdfm u}ikrvg jmtyhr}dva}dj, ygaigadfk ih fv}nhugf m
nhadgsywk`agf sgrthambmnkdfm jmtyhr}dva}dj vfkumtn, yknmdj fkn sktyuk,
hrekamvkdfg dv} akrhi};!
Irwem, vigd}ihukamg lhitv} awry u jmtyhrmherkbmm, kndgaywfg shyrvgo
wshihoamgamk tm ygf ivmgivma} umgiv} ih srv}rhihvakutyuk! Hvakdvk yhwnkv}ukamg u hsmtkdj umkyk euamg vumvnu ty}dvahdm m srv}dv}ahuh
tnwynhu}dj hrkv wamnkamg hsmt}ukamk vfkumtn jmtyhr}dva}dj u nkygehrmkdj
lhed}dj srv}uhivm ak l}` hdga gy}dva oi gtygy}dva! Yga awry ykng
tykrk tm nhlsgathuk us}u yrki}dfm srkelky}dvahgtygy}dvagf owiwfd m`wvf,
bktki homgny}umvlw! Hvakdvk yh lahgamg mlshawfdgf *djh dvtyh
amgshyrvgoagf- bknyherkbmdvagf krewlgaykdfm vk vehia}lm vg virhu}l
rhvtinmgl horkvklm umkyk! Wnr}ukamg uktageh umkyhshe`iw vkhiahamnklm rihu}lm, htdj}l ty}`gl ogvaklmyagf rgyhr}nm ihsrhukivk
dvktgl vrgtvy ih bkny}dvageh tywlmgamk akywrk`ageh maty}anyw vkkaekhukamk
wdvhageh u umky shvakuka} *_tga ?3396 ;;:;?=-! Amg hvakdvk yh lmlh
utv}tynh vumntvgamk shvakudvgf ukryhdm srkd jmtyhr}dva}dj, `gdv euamg
vlamgftvgamg mdj nhlwamnky}uahdm!
; Dvgeh srv}nkigl t tbhrlwhukamk u rhivkfw _htfk akskik ak Sh`tn dv} Nhdm shysm Nwo!
;5
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
4/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::
Amgogvsmgdvgtyuh yh ihtyrvge w vkrkamk knkiglmdnmgf jmtyhrmherkbmm
Amgyvtdjg! Srvgitykum ha ykng vk`gdgamk tnwygdvagf ygrksmm, utnkvunm
ihy}dvdg h}umgamk smgruhyageh maty}anyw jmtyhr}dvahdm ykn, o} tw} }dmw kamg ywlm eh u hokumg srvgi twomgny}uahdm dv} rg`ky}umvlgl!
Jmtyhrmk ugiwe Amgyvtdjgeh fgty tvnhi`muk i`k }dmk, ei} fgi}amg shwdvk
amg vumntvkfd lhfgf kny}uahdm kam fgf ogvshrgiamh amg h}umkfd?, yh vakdv}
fknh akwnk dv}tyk om`katwfdk umky fknh fw lkryu}, fw srvgorvlmk},
tsrhukivkfdk nki} `wivnm `ht ih vkmtyamkgeh bknyw! Amg hvakdvk yh fgiakn, g
jmtyhrmk fgty tvnhi`muk fgi}amg vg uve`iw ak srherklhu} orkn vkmaygrgthukamk
knywk`a}lm srho`glklm tshgdvgtyuk! Amgyvtdjg amg yumgrivm ohumgl, g
jmtyhrmherkbmk fgty u}k`mgahukak v nw`ywr}, y}`nh, g o}uk i`k nw`ywr} tvnhi`muk!
Tvnhi`muh yk srvgfkumk tm ykng uudvkt, ei} jmtyhrmk twgoamg
wdvgtyamdv} u omgd}dj erkdj tshgdva}dj! Ei} jmtyhr}d} rgk`mvwf amguh`amdvh
knywk`ag vklumgamk tshgdvag, o}ukf fgtvdvg tvnhi mutm am ei}o} fg
meahrhuk`m! Mdj ivmkkamhl shumamga yhukrv}tv} sgumga srvgo}tn umg`nhdm!
Fgty ha lh`mu} ivmnm hykrdmw tm rgb`gntfm jmtyhr}dvagf h rvgdv}umtyhshakijmtyhr}dva! Jmtyhrmk *fkn m dkk akwnk- amg shumaak vkygl o} vknkiamdvn
ihdvgta}dj maygrgtu, fgf shuhkamgl fgty wuvamh`kamg `wivm k amg twok!
_vgdv}umtyh shakijmtyhr}dvak amg vkuk ohumgl jhr}vhayw he`iw umkyk, `gdv
eh shtvgrvk6 amg fgty vumgrvd}l }dmgl vklnamy}l u srvg}ukamw
ygrkamgftvhdm ogv sklmdm m vih`ahdm ih s`kahukamk, `gdv lmy}dva djum`, nyrk
yruk!
Amgyvtdjg hsmtwfg yrv} tshtho} srkny}nhukamk jmtyhrmm *Amgyvtdjg ?33?6 2;;?;-, nyrg lhe tyk tm i`k tuhfgf nw`ywr} ok`ktygl, urdv rknmgl, ei} amg
yhukrv}tv} ml sgumga g`glgay shakijmtyhr}dvageh lmyw!
Tshto kay}nukr}dva} hvakdvk vkflhukamg tm srvgtvhdm fknh srvgfku
uivmdvahdm vk mtyamgamg! Jmtyhr}dvah kay}nukr}dvak fgty jhigl tnkika}l
uktaglw sktyuw, lmktyw, akrhihum, rg`memm! Jmtyhrmk kay}nukr}dvak }fg ivmnm
?
D}yky v Ehgyjgeh wlmgtvdvha} srvgv Amgyvtdjgeh ak shdvynw irwemgeh Amgudvgtageh rhvukkamk *shr!Amgyvtdjg ?33?6 24-
;:
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
5/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::
smgy}vlhum shtykumg sgagf dvdm m hiikamk! Lhg o} sh}ygdvak, ei}
yhukrv}tv} fgf shakijmtyhr}dva} lmy shdvynu! Yga u}lmkr jmtyhrmm uvlkek
}dmg shflhukag fknh yrukamg, o}dmg yw m ygrkv, o}dmg tyi, o}dmg vknhrvgamha}l!Jmtyhrmk kay}nukr}dvak yuhrv} h}udv} vumvgn v lmygl shdvynu lumd}l
h tykukamw tm umkyk m e`hr}bmnwfd}l fgeh hirkivkfdg tm udm k vkygl
amgvlmgaag yrukamg!
Tshto nr}y}dva} rhvsrkumkamk tm v lmyklm m `gegaiklm jmtyhr}dva}lm
o}uk sh}ygdva}, ei} amtvdvgamg lk shtw} owihumg ahugf rvgdv}umtyhdm, ei}
amtvdvgamg u}vuk`k dvhumgnk ih ahugeh `gstvgeh }dmk, ykn fkn hidmdmg tm u
ZRMM m ZRMMM umgnw swr}ykau, nuknru m oksy}tyu hi jmtyhrmm Gwrhs} ikh ml
tm ih owihu} Ahugeh umkyk! Nr}y}dvah jmtyhrmherkbmm amtvdv} fgiakn}dmg,
ei} nr}y}d}vl tykfg tm dg`gl tkl}l u thomg ei} homgny}uak srkuik
srvgtkamk tsrkumgi muh! Jmtyhr}n nr}y}dva} kyuh lhg tyk tm
amg`wivnml tivm tsrhukivkfd}l }dmg hsmt}uka}dj srvgv tmgomg `wivm ih
rgfgtyrw wihnwlgayhuka}dj bknyu! U jmtyhrmm nr}y}dvagf wnr}uk tm shya}
lmy gtdjkyh`hemdva} tnmgrhuka} ih `wivm vamguh`ha}dj, dmgrsmd}dj m srkead}dju}vuh`gamk lmy fgiakn u}rkivk tm ei} vklmkty u}vuh`gamw tw} srkeamgamw
vglty}, rgtgay}lgayhum ei} mnhahn`kvl tykfg tm dg`gl tkl}l u thomg k amg
irhe srhukivd ih uh`ahdm!
Tshto lhawlgayk`a} lhg o} i`k}dmk okrivh sh}ygdva}, ohumgl fgeh
vkikamgl umaah o} vkdjdkamg `wivm ih ivmkkamk srvgv wnkv}ukamg m
wamglmgryg`amkamg dv}au ehia}dj smgam! Uorgu shvhrhl amg djhivm yw
fgi}amg h umg`nh ak sh`w uk`nm dv} u umgdmg sh`my}nm, `gdv nkig ehiag m srvgshfhag migkklm }dmg jmtyhrmk lhawlgayk`ak shumaak vakfihuk m
wsklmyamk utvg`nmg srvgfku} umg`nhdm, o} shumdgamg, ak nyr}dj vhtyk}
vowihukag, amg vhtykh vksrvgsktvdvhag! Fgiakn srvgrhty jmtyhrmm lhawlgayk`agf
fgty amgvu}n`g erha}6 u rnkdj `wivm ogvuve`ia}dj m vwdjuk}dj srhukivm ih
u}owdju amgakumdm, gtnk`kdfm srvglhd}! Yuhrv} amgogvsmgdvag urkgamg, g
ukamg u srvglhd} nr}fg tm umg`nh! Jmtyhrmk lhawlgayk`ak amg tw} yg
;=
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
6/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::`wivmhl lk}l m tko}l, nyr}dj rhvskyr}ukamg umg`nmdj dv}au srvhinu
fgtvdvg okrivmgf srv}emak ih vmglm, hiomgrkfd akugy m y uy uh` lhd}, nyr
i}tshawf! Lmy ohjkygrtnm tykahumd} bwaiklgay jmtyhrmm lhawlgayk`agf fgty}dmhikfa}, ei} hidv}ywf eh `wivmg tm`am m ihtyhfam k ykng ei} jmtyhr}dvah, v
nyr tm umg, utnkvwfg lw ehiag dg`g ih rgk`mvkdfm!
Smtvd h y}dj bhrlkdj l}`gamk jmtyhr}dvageh, Amgyvtdjg amg kak`mvwfg
o}akflamgf fgi}amg srv}nkiu srhbgtfhak`ageh srkny}nhukamk rgb`gntfm
jmtyhr}dvagf! Ugiwe kwyhrk Uh`m lhd} srhbgtfhak`mvkdfk ygf ivmgivma} umgiv}
srvgv tuf u}le tsgdfk`mvkdfm m shivmkw srkd} tshuhihukk umg`nmg tvnhi}
urk`muhdm jmtyhr}dvagf! Vkwukl}, g jmtyhr}dvah w Amgyvtdjgeh fgty
d}um mvkd}fa sgrtsgny}u shvakudv, nyrk srvgamnk utv}tynmg vfkumtnk m mdj
vakdvgamk! Herkamdvkamg rgb`gntfm jmtyhr}dvagf ih utnmdj okik u}dmanhu}dj
shutyrv}lwfg rhvuf jmtyhr}dvahdm, vkl}nkfd f u akfamndvglamgftv}dj
bhrlkdj!
Jmtyhrmk amg fgty uhogd ygeh erhak i`k }dmk, ei} dv} tm v
kjmtyhr}dvahdm bm`hvhbmm, `mygrkywr} m lmyw! Amgyvtdjgeh owiwfg utvkn tuf gtgfak vgtykumgamw yrvgdj g`glgayu6 jmtyhrmm(jmtyhr}dvahdm, kjmtyhr}dvahdm m
shakijmtyhr}dvahdm, nyrg amg fgty fgiakn srhty nhabrhaykdf srvgdmumgtyu!
Fgeh l}` amg lk ohumgl djkrknygrw imk`gny}dvageh shinrg`k shyrvgo
kny}uahdm k amg rgkny}uahdm! Kny}uah vfkumtn u umgdmg sh`gek ak mdj
ramdhukamw tm m hiramkamw tm hi tmgomg k amg srvgdmutykumkamw tm thomg!
umky Amgyvtdjgeh fgty s`wrk`mty}dva}l umkygl ramd k amg omakra}l umkygl
srvgdmumgtyu *Ig`gwvg ;==46 ;??9-!Kjmtyhr}dvah amg fgty vkygl srvgdmutykumhak jmtyhrmm, `gdv wnkvkak fknh
fgf akywrk`a} m nhamgdva} bwaiklgay, ak nyr}l umgivk jmtyhr}dvak lhg uvamg
tm nw umg`nhdm, k ogv nyrgeh tnkvkak fgty ak ugegykdf fknh umgivk fkhuk m
tnkr`kk! Bwaiklgay yh vrgtvy amgfgiah`my}, ei} ykn fkn amg lk fgiagf jmtyhrmm
dv} fgiagf bhrl}, fkn srv}omgrk vl}t jmtyhr}dva}, ykn amg lk fgiagf
?3
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
7/17
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
8/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::umgnw tshuhihuk, g smlmgaamdyuh jmtyhr}dvag vkdvyh wyhtklmk v ra}lm
bhrlklm jmtyhrmherkbmm, vkshlmakfd h hogdahdm l}`gamk jmtyhr}dvageh u
utvg`nmdj srvgfkukdj `wivnmgf yurdvhdm! Srhbgtfhak mvkdfk smlmgaamdyukjmtyhr}dvageh amg `mnumiwfg usrkuivmg shumgdm jmtyhr}dvagf, `gdv hykdvk f
nrv}uivd hsmam `mygrkywr} shsw`kr}vwfdgf htmeamdmk akwnhugf jmtyhrmherkbmm!
U MM shhumg ZMZ umgnw akv}ukageh Vhy}l umgnmgl jmtyhrmm ihdjhivm ih
vkkagnyhukamk srvgv jmtyhrmherkbm srkuk ih o}dmk eua}l rgsrgvgaykaygl
l}`gamk jmtyhr}dvageh m umkihlhdm jmtyhr}dvagf k ykng tvgrhnh shflhukagf
jmtyhr}dvahdm! Fgg`m akugy akwnhuk jmtyhrmherkbmk, vehiamg v srvgumi}ukamklm
Amgyvtdjgeh, tvnhivmk}dmw, amg u}amnkh yh vg tvnhi`muhdm Jmtyhrmm i`k }dmk,
`gdv vg tuhmtygeh ntvykyw, fknm srv}orkh l}`gamg jmtyhr}dvag u dmkta}l ehrtgdmg
maiwndfm gawlgrkd}fagf m bknyherkbmdvagf knwrkyahdm, u fknm udmtak eh srwtnk
tvnhk jmtyhr}dvak!
U umgnw ZZ, vehiamg v srvgumi}ukamklm kwyhrk Amgudvgta}dj rhvukk,
jmtyhrmherkbmk w`gek ygaigadfm homgny}umvwfdgf rgb`gntf aki ivmgfklm m hiik`mk
tm hi jmtyhr}dvagf srkntgh`hemm, gy}nm m gtygy}nm! Vhtyk} hag amgfknh u}eakag vjmtyhrmherkbmm m vlwtvhag ih tvwnkamk thomg ahugf tmgivmo} u maa}dj ivmgivmakdj
umgiv} m yurdvhdm, u nyr}dj l}`gamg jmtyhr}dvag lheh rhvumfk tm
amgvk`gamg hi homgny}umty}dvagf ygaigadfm skawfdgf u jmtyhrmherkbmm! U akwdg
jmtyhr}dvagf srvgtykah ohumgl lum h uvhrkdj ih ak`kihukamk, ukryhdmkdj m
smnamg, ei} lhiag tyk} tm bkny}!
Ei} shi nhamgd womgegeh tyw`gdmk rhvehrvkk ak ahuh i}tnwtfk *as!6
Vkehrma ;==36 ?24?59> ?3336 ?3;?3=> Fganmat ?3336 ;:;?3;- aki tykywtglakwnhu}l jmtyhrmm, shfkumk tm nugtymk shahuageh vumvkamk smlmgaamdyuk
jmtyhr}dvageh v srho`glklm tshgdva}lm, gy}dva}lm m gtygy}dva}lm!
Vkekiamgamgl, nyrg u nhaygndmg ygf i}tnwtfm lamg mayr}ewfg, fgty hogdah
jmtyhr}dvagf rgb`gntfm aki smnagl m srho`glklm gy}dva}lm SHVK jmtyhrmherkbm!
Hogdah mtyhyak, ei} tykahumdk shygadfk`a} rgvgruwkr matsmrkdfm i`k
rgbhrlwfdgf tm jmtyhrmherkbmm!
??
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
9/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::
I`kygeh djdmko}l srv}frvg tm hogdahdm jmtyhr}dvahdm m jmtyhrmm u iudj
uka}dj ivmgkdj `mygrkdnmdj shutyk}dj u M shhumg ZZ umgnw! T yh Ukidk
smgrdmgam Fhjak _! _! Yh`nmgak hrkv Lmtyrv m Lkehrvkyk Lmdjkmk Owjknhuk!Tykahum hag i`k lamg vakdvdg srv}nki} ivmg, u nyr}dj shvk jmtyhrmherkbm
srvgyruk jmtyhr}dva} akl}t aki srho`glklm, ukryhdmklm m smnagl!
Hshumg Yh`nmgak h uhfamg v Tkwrhagl nhfkrv} tm v lmygl m amg fgty yh
tnhfkrvgamg ogvshitykuag! Vkvakdv} fgiakn yrvgok, g fgty yh hshumg h umg`w
dgdjkdj akrrkdfm jmtyhr}dvagf! Srvgig utv}tynml ivmgh shishrvinhukag fgty
okrivh umihdvamg r}ehrhum jmtyhr}dvageh ws}uw dvktw, k hsmtkag u}ikrvgamk
yuhrv rg`kdfg srv}dv}ahuhtnwynhug! Ohjkygrhumg gsmdnmgeh irklkyw lmtyrvk v
Hzbhriw lkf tuhfg uktag amgshuykrvk`ag, mai}umiwk`ag jmtyhrmg, nyrg `hnk`mvwf
mdj u nhanrgya}l lmgftdw srv}dv}ahuhtnwynhugeh dhaymawwl! Umntvh
shtykdm u}tyswfd}dj u hshumgdm tw} ygf `wo maagf tyrhamg nhab`mnyw ak lhd}
mai}umiwk`a}dj u}ohru `wo u nhatgnugadfm jmtyhr}dva}dj hnh`mdvahdm, `gdv amg
vg tugf akywr}! Ihy}dv} yh vuktvdvk `wivm, jhoomyu, nrktah`wiu m dvkrhivmgfu
*hiroa} ekywagn6 Lkmkrhumg v Tm`lkrm`mhaw> Yh`nmga ?33?-!@wivmg t o}yklm jmtyhr}dva}lm, ei} wumnkam t u rg`kdfg srv}dv}ahuh
tnwynhug! Shahtv nhatgnugadf ukta}dj igd}vfm m igd}vfm, nyrg o}} wivmkgl
mdj srvhinu! T fgiakn vih`am ih bhrlhukamk ukta}dj `htu, shlmlh
udvgamgftv}dj oiu4! Amguys`mumg akflamgf jmtyhr}dva}lm erwsklm ohjkygru
Ukid} Smgrdmgam t G`b} m Hrnhumg! Akywrk y}dj smgrutv}dj fgty tv`kdjgyak m
idk nw ihorw, fgiakn mdj ivmkkamk lhe o} oiag k akugy vg9! Akywrk
4 _i Mtm`iwrk dmgrsm v shuhiw oiw shsgamhageh srvgv tuhfgeh kaygakyk, `gdv fgeh ik`gnm shyhlgnKrkehra aksrkumk yga oi! Vikrvgamk, fknmg lmk} lmgftdg srv} smgrutv}l wskinw Tkwrhak, amg u}ikrv}}tm u lmy}dva}l m``wi yglswt, `gdv ak y}l tkl}l dhaymawwl dh omyuk ak sh`kdj Sg``gahrw! Oi Mtm`iwrkruamg amg rhvtyrv}ek h `htkdj rhivmglmk ak lhd} lmy}dva}dj u}ikrvg nhtlhehamdva}dj dv} akugyomo`mfageh ervgdjw smgruhrhiageh, `gdv wrwdjklmk jmtyhr}dva rg`kdf srv}dv}ahuhtnwynhu, shya mu}umgrkfd tm`a} us}u, `gdv amg igygrlmawfd hnrg`ha}dj tnwynu! S`glmhak, nyrg tw Tkwrhahumdv}am yh, ei} mdj srvhinhumg hiik`m jhi ukid} smgrdmgam! Wntvykyhuk} fg jmtyhr}dvag nhatgnugadfgikua}dj u}ikrvg, `gdv lhe vrhvwlmg vh, fknmgeh tm ihswdm`m m udv} tm u srhdgt hiowihu} umkyksh uhfamg! Akugy u}lkrg `wivnmg s`glm amg yrkdm tuhfgeh jmtyhr}dvageh djkrknygrw, ei} wlkr`m lhefgtvdvg hshumgivmg tm sh tyrhamg shyhlnk Mtm`iwrk m u}vuh`m tm hi tnwynu udvgamgftvgf virki}!9 Igd}vfk nr`k g`bu v Lrhdvagf Swtvdv} u}uhwfg vkykre v Iwrmagl, maak igd}vfk fgty u tykamg vkkehivm
tsr m srv}urdm shnf! G`b}, nyrg ik} tm hlhyk Lg`nhrhum m Tkwrhahum, wdv}am} umg`g vk, nyrg y}`nhdvdmhuh lheh vhtyk aksrkumhag!
?4
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
10/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::yh`nmgahutnmdj G`bu amg igygrlmawfg vkygl mdj `htu hrkv mdj ivmkk 7! Shi`gekf
hag jmtyhrmm ykn fkn fgiahtynm shigflwfdg igd}vfg u jmtyhr}dva}dj hnh`mdvahdmkdj
m shahtvdg mdj nhatgnugadfg! Amg t w`hnhukag shaki jmtyhrm, ohumgl u}umgrkhak ak amdj us}u!
V nh`gm Hrnhumg u nrgkdfm Yh`nmgak t tyuhrvgamklm amndvgla}lm m
vigegagrhuka}lm, fgiakn djh mdj shik akywrk tsrv}fk v}l dv}ahl, yh amg
lwtv yh o} dv}a} vehiag v uh` mdj ukid}! hamgrvg tsmtnwf srvgdmunh
tuhml ihuidhl, tvdvgs} lkf u shekrivmg tu}dj shorky}ldu, shi`gekf
ukta}l nr`hl m lkf uktag dg`g, rag hi dg`u akfshyamgftvgf vg v}dj
shtykdm, nyrk amg lk dknhumygf ukiv} aki utv}tynmlm maa}lm shihoa}lm lw
mtyhyklm! U u}nkiam Yh`nmgak vh fgty umd dgdj fgiahtygn dv} akugy ekywanu k
amg ukryhdm wamugrtk`a m fgiah`my, amg lk fgiagf i}aklmnm ivmkkamk, `gdv umg`g
tsrvgdva}dj maygrgtu!
umky Yh`nmgak amg fgty vkygl hsmtgl srhtygf nhabrhaykdfm T}au umkyk m
Dmglahdm, `gdv vhha lhvkmn wnkika srvgv jmtyhr}dvag rg`kdfg srv}dv}ahuh
tnwynhug k ykng uh`mdfhak`ag hnh`mdvahdm ivmkkamk fgiahtygn m vomhrhuhdm!Jmtyhr}dvahdm umkyk u}nrghukageh srvgv kwyhrk Jhoomyk amg vkowrvk fgeh
nhatgruky}vl d}um`mvkd}fa}! Orkn vlmka u umg`w hsmt}uka}dj ivmgivmakdj }dmk
amg u}n`wdvk ohumgl vlmka u he`g! Ygdjah`hemk m srkeamgamg shtysw fgty w
Yh`nmgak ervgdjgl smgruhrhia}l akvakdvha}l s}dj wskigeh otyuk
*Lg`nhrk-2, vk tm} ihork iokf h vkdjhukamg ruahukem, nyrk amg fgty tykeakdf,
`gdv i}aklmdva}l vok`kathukamgl rahrhiahdm! Yh`nmga nhabrhaywfg umd iumg
umvfg jmtyhrmm m jmtyhr}dvagf vlmgaahdm irksmga} si nw vlmkahl tv}onml msrv}ahtvd}l v}tnm hrkv dmgrs`mug, tshnhfag m shnhrag hdvgnmukamg ak vlmka}
vehiag v akywr umkyk!
7 Ek`irmg`k tykak srvgi igd}vf dv} srv}f v rn Brhik Smgrdmg Ukiv} m ihnhakk fgf amg u vehivmg oisrvgdmu tuhfgf akywrvg, `gdv u rg`kdfm ih knywk`agf t}ywkdfm, u}vakukageh t}tyglw ukryhdm m shtmkikagf,amgsgagf umgiv}, o}k yh vkygl igd}vfk, fkn shigflwfg shilmhy jmtyhr}dva} u t}ywkdfm jmtyhr}dvagf!2 Fgty hak ihlga Tkwrhak, nyr} ihtnhak`m akrvivmk uhfa} m ak`kiwfdgeh eh Tkrwlkak! Srvgv ygeh
htykyamgeh vkrkkf tm srkeamgamgl shtysw ykng amgnyrv} Jhoomdm, nyrv} stwf tuf lk} rkf, l}`d,g eh w`gstvkf
?9
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
11/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::
Shurl} fgiakn ih utshlamkageh udvgamgf shruakamk hshumgdm
Yh`nmgak v lmygl! Djh tyrwnywrk ygf akrrkdfm v tm`amg vmai}umiwk`mhuka}lm
shtykdmklm, rg`kdfklm srv}dv}ahuh tnwynhu}lm m `magkra}l dhaymawwl dvkthu}lfgty rkdvgf jmtyhr}dvak am lmy}dvak, tnhfkrvgamg yh amg fgty ogvshitykuag k vumvgn
v lmygl maywmd}famg u}ikfg tm o} vktkia}! Tni fgiakn omgrvg tm yknk maywmdfk8
Lhgl} akvuk shumg Yh`nmgak lmygl hiuhwfd tm ih shyhdvagf
igbmamdfm lmyw fknh hshumgdm h amgmtyamgfd}dj rgk`amg mtyhykdj akisrv}rhivha}dj!
Yknk igbmamdfk hiuhwfg tm fgiakn ih nhadgsdfm srkui} shflhukagf fknh
vehiah hsmtw v dm`g lkygrmk`mty}dvamg shflhuka rvgdv}umtyhdm m fknh yknk
amg ramdwfg as! bmndfm `mygrkdnmgf hi ygntyu rg`memfa}dj oid}dj bmnd}fa}dj
fgi}amg v sgrtsgny}u} amgumgrvdgeh!
Lmygl akv}ukl} yg hshumgdm, nyrg u l}` nhadgsdfm lmyw fkn
vksrhshahuk Lmrdgk G`mkig *G`mkig ;==:k 6 5 ?7, G`mkig ;==:o6 ?5 23-
hier}ukf tsgdfk`a rh` u nw`ywrvg lkf vih`ah ih wtgathukamkamk umkyk
srv} shlhd} wnkvkamk u}ikrvg m hto nyrg shuhk} eh ih }dmk! Fknh yknm lmy
fgty vumvka} v nw`ywrklm dvhumgnk rg`memfageh *k vkygl fgty hshumgdm rg`memfak amg `mygrkdn- amglamgf m u aktvgf vtgnw`kr}vhukagf nw`ywrvg lmy mtyamgfg djh
wnr}y} u y}dj hshumgdmkdj, nyrg lkf vih`ah u}rukamk `wivn umkihlh v
jmtyhrmm m srvgamgtmgamk f ih rvgdv}umtyhdm shakidvkthugf *G`mkig ;==:k6 ;2;
;:=-!
Lmy} t hshumgdmklm, u nyr}dj shfkumk tm amgrvkinh lhy}u
gtdjkyh`hemdvagf uk`nm ihork vg vgl! U Ukid} smgrdmgam lhy}u y}dj vlkek
vkflwfg ukag lmgftdg! Ivmgh Yh`nmgak amg lhg o} fgiakn lmygl u dmt}lygeh thuk vakdvgamw, shutykh ohumgl fknh `mygrkywrk u tshgdvgtyumg, nyrg
rhvramk rg`memfa *m y}l tkl}l lmy}dva- hshumg h umgdmg, u nyrgf fgty lhuk
h gtdjkyh`hemdvagf uk`dg ihork vg vgl v hshumgdm `mygrkdn!
Amglamgf mtyamgf ivmgk `mygrkdnmg, nyrg u}uhwf srvglkekfdg urkgamg
rgk`ahdm hsmtkageh u amdj umkyk amgrvkinh shlmlh fkn akfokrivmgf
bkaykty}dva}dj fgeh rgk mu! Yh urkgamg fknmglw w`geh ykng umg`w
?7
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
12/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::dv}yg`amnu Yh`nmgak vo`mk akt ih bgahlgaw st}djh`hemdvagf bwandfm lmyw! Lmy
lhg tsrkum, g vkshlaml} h tuhfgf jmtyhr}dvahdm, g shdvwfgl} tm nml
maa}l am srv}skih akl o} v rkdfm wrhivgamk u nhanrgya}l dvktmg m nhanrgyagfnw`ywrvg! Yh`nmga amg aksmtk lmyw, k`g tyuhrv} ivmgh `mygrkdnmg, nyrg u umgdmg
shvokumha}l lmyu fgty u tykamg hiurdm wuke dv}yg`amnk hi jmtyhrmm m
tnmgrhuk f u tyrha umkyk, h nyr}l umgl}, g amg fgty srkuivmu}, `gdv o}l}
djdmg`m ko} yknm o}!
Amgsrv}skinhuh urgtvdmg Ukidk smgrdmgam shutyk fknh shumg
bkaykt}! Tsgd}bmnk ygf bhrl} `mygrkywr} fgty maak m u}uhivm tm v maa}dj rig am
`mygrkywrk bkaykty}dvahakwnhuk! Bkaykt} us`kyk ohjkygru m uynm hshumgdm
lmy}dva}dj, okam m `gegai u tyrwnywr akrrkdfm jmtyhr}dvagf! Ohjkygrhumg lmy}dvam
ivmkkf ykl u dvktmg jmtyhr}dva}l m u umgdmg jmtyhr}dva}l, oid}l vkvu}dvkf
umkygl vkdjhiamhgwrhsgftnmgeh rgiamhumgdvk, gugaywk`amg udvgtagf gshnm
g`kvk! @mygrkywrk yk amg srgygaiwfg ih vkshvakukamk dv}yg`amnk v lh`mu}lm
nmgrwanklm rhvuhfw d}um`mvkd}fageh kam amg maygrgtwfg tm srho`glky}n hod}dj,
amgvmgltnmdj bhrl }dmk *fkn `mygrkywrk bkaykty}dvahakwnhuk-, `gdv owiwfggtygy}dvahglhdfhak`ag urkgamg wdvgtyamdyuk u ykfgla}l u}lmkrvg umkyk!
Amg`wivd} ohjkygrhumg bkaykt}6 tlhnm, nrktah`wi}, g`b}, iglha} amg t hod}lm,
`gdv vakfhl}lm shtykdmklm v aktvgeh umkyk, djh v fgeh wnr}ygeh, lmty}dvageh
shvmhlw!
Jmtyhr}dvak tyrwnywrk `mygrkywr} bkaykt} hier}uk u amgf rh` amg lamgf uka
dh uynm m lhy}u} lmy}dvag owiwfg fgf glhdfhak`a m gev}tygadfk`a
umkr}ehiah! Tyi umg nk iokh umg`nmdj *F! _! _! Yh`nmga, W! @g Ewma, D! T!@gumt-, fkn m okrivmgf amtvhu}dj *_! G! Jhukri, K! Ahryha, K! Lddkbbrg}- kwyhru
ygeh awryw h tsfah u hsmtmg jmtyhr}dva}dj tvdvgeu umkyk srvgitykumhageh k
ykng vkhskyrvgamg srkd u lks}, yko`mdg djrhah`hemdvag, gy}lh`hemg akvu m mlmha,
srvguhiamnm jgrk`i}dvag m maag matyrwlgay} jmtyhrmherkbmdvag akikfdg mdj
hshumgdmhl vaklmhak hshumgdm srkuivmugf! }uhyah m tmk hiivmk}ukamk ygf
?2
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
13/17
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
14/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::mayr}eklm m smgamivgl shyrvgowf, djh vkvu}dvkf amg t ygeh umkihlm
iwdjhugeh, akisrv}rhivhageh u}lmkrw jmtyhrmm:! Mdj nhai}dfk, yh nhai}dfk `wivm,
nyrv} }f u}dvamg u lkygrmk`agf tbgrvg jmtyhrmm! Lk`m m umg`d}, `m m fgi}amgamgtvdv`mum, utv}td} ham tykf tm dmgamklm u umgdmg akisrv}rhivha}l! T
dknhumdmg vk`gam hi uh`m m wdv}anu `wivm vih`a}dj ih ivmkkamk shvk m shaki
lkygrmk`a}l shrvinmgl ivmgfu6 kry}tyu m vknhdjka}dj=!
Tm, nyrk ikfg lh`muh ivmkkamk u umgdmg shakilkygrmk`a}l fgty tmk
yuhrvgamk! Lmtyrv m Lkehrvkyk yh shdjukk yurdvhdm, srv} dv}l amgnhamgdvamg
shdjukk `mygrkywr};3! Lmtyrv Owjknhuk amg fgty smtkrvgl, fgty jmtyhr}nmgl m u
rvgdv}umtyhdm jmtyhr}dvagf tvwnk ukryhdm, nyr}dj orknwfg u djum`m hogdagf!
Ivmnm rgb`gntfm aki }dmgl Shadfwtvk Smkyk vkdv}ak rhvwlmg tgat, dv} rkdvgf
ogvtgat ygrkamgftvhdm;;!
I`kdvgeh ukamg jmtyhrmk uorgu yglw, dh yumgrivm Kr}tyhyg`gt, lhg o}
vikamgl Owjknhuk srkuivmutvk m ihtyhfamgftvk hi `mygrkywr}8 S}ykamg yh orvlm
ivmuamg u nhaygndmg nhlwamvlw, nyr} o} ihnyr}a jmtyhrmhvhbmdva m ak
maygrsrgykdfm jmtyhrmm hskr tuhf umvf umkyk! Owjknhu fgiakn umivm u: Shya} Shadfwtv Smky w`gek lkygrmk`agf tyrhamg jmtyhrmm, ei} uorgu tugf uh m u}ikfg u}rhn akamgumaageh Jk Ahdrm, `ht jgeglhak u}sgam tm ihsmgrh, ei} akftkotv} vg tko}dj aksmtvg h aml ntmn!Amgu}ikak, urdv amgmtyamgfdk i`k umkyk, ntmnk vokumk shyageh rv}ltnmgeh srhnwrkyhrk!= I`kygeh Lkehrvkyk fgty u tykamg shld Brmgivmg k Lmtyrv Smkyhum! Skrk nhdjkanu urkv vg lmgrdm amgtyrkdm }dmk, `gdv fgeh lkygrmk`a m`wvf6 aiva twygrga, srvgiudvgamg shtykrvk`g dmkk m vamtvdvhag workamk mdj }dmg, srkuivmug }dmg rhvshdvamg tm shvk lkygrm m lkygrmk`a `hemn ivmgfu, u jmtyhrmm, nyrk oivmgy}`nh mdj ukta!;3 @mygrkdm srvgitykumgam u shumgdm Owjknhuk yh ih horv}i`mug nrgkywr} vksrvgikag srkeamgamwsrv}um`gfu m vktvdv}yu! Hyrv}lwf vkygl hi ukiv} twohug lmgtvnkamk, wr`hs} yurdvg, ikdvg msrkuh ih tyhhukamk tm w Ermohfgihuk! Skd vk yh sga i}tshv}d}fahdm, ehyhuhdm ih tvnk`hukamkurheu ukiv} m u}djuk`kamk fgf nksr}tu! U y}l rhihumtnw shtmkikdv} `gemy}lkdfm Lktth`myw Lmtyrv
vhtykfg vamtvdvha}, ei} fgty egamwtvgl k Ykdvnkrvg vkukr`m lmiv} tho wlhu h srkd m hehtm`m voiahegamwtvk!;; Tuhfg }dmg, tuhf gev}tygadf, tuhf tm srvg`guk ak nkrynm ntmnm ei} ivmgh vhtykfg wnhdvhag,ogvtm`a} Lmtyrv shahtm n`tn vk n`tn, nyr}dj nw`lmakdf fgty vklnamdmg u tvsmyk`w i`k honka}dj! Fgiaknhbmkrk amg vhtykk vhhak ak srah! Ntmnk, u nyr fgf yurdk u`k uktag }dmg, amg lhg vhtykvamtvdvhak fgf tshamdmg amg fgty knygl wamdgtyumgamk, gdv srvglmka} lkygrmm vksmtkageh sksmgrw u gagremlmty}dva}dj vikrvg! Unrydg sh y}l, fkn Lmtyrv urvwdm rnhsmt u shlmgamg, Tvkyka shfkumk tm u Lhtnumgm hshumkik Ogr`mhvhum jmtyhrm Smkyk m Jk Ahdrm! Hshumg Uh`kaik fgty yhtklk v yrgdm tsk`hagf ntmem!Shamguk amd amg ivmgfg tm srv}skinhuh, yh m yk nhmad}igadfk fgty vakdvdk! Shumg shurkdk ih }dmk mwshlmak tm h tuhfgeh yurd! Krt `haek, mykg orgmt uhn shumgdm nwlw`wfg tm lhd, nyrk utyrvtkumkygl akisrv}rhivha}l, u nyr}l u}vuh`ha} vhtykfg Smky m u}r}uk vg umkyk lkygrmm tuhfgeh yurdhrkv y, nyrk eh shnhdjkk! umky lkygrmk`a} sh umv}dmg Uh`kaik m sh higfdmw Lmtyrvk m Lkehrvky} vhtykfgak shvr amgvlmgamha}, fgiakn u mtyhdmg tyk tm ehrtv}, wohtv}! Iuhfg smna}dj `wivm, u nyr}dj fkta}l
heamgl sha hemg iwdjk, higtvh, k fgi}ak shv}y}ua vlmkak, nyrk aktysmk, yh srvglmkak MukakOgvihlageh v nkl`mugeh shgy} u jmtyhr}nk, wdvamk Lmtyrvk!
?:
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
15/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::jmtyhrmherkbmm akivmgf, nyrgf amg umivm u vknklkagf m twgoagf `mygrkywrvg;?! Ei}
koth`wyak ukivk yhyk`amg nhayrh`wfg ygrkamgftvh, `mygrkywrk amg lk tm} ak
shifdmg u}vukamk, fgty ohumgl ukiv} vo}y shyrvgoak, vo}y dgaak i`k kskrkywsrhskekai}, o} lhak fgf o}h vhtykum djh hirhoma kry}ty}dvagf uh`ahdm! Yk
srgtfk ak shgyu, shumgdmhsmtkrv} m irklkywreu wrwdjklmk srhdgt} tg`gnd}fag
akfumdgf swo`mnwf akfewstm m akfokrivmgf ogvuve`iam! Jmtyhrmk vg tuhml
shvhra}l ksrkelky}vlgl, vkawrvgamgl u tvdvgekdj ogv vakdvgamk, u lkryugf
srvgtvhdm lhg vkdjhuk }dmg shi tnhrws knkiglmdnmgeh krehaw m
tvdvgehu}dj srv}smtu! Jmtyhrmherkbmk fgty u y}l wfdmw `mygrkywr ak vg
dvkt}, k`g y}`nh shi ukrwanmgl, ei} fgty smtkak srvgv `wivm umg`nmdj iwdjgl!
Ih jmtyhrmm lhawlgayk`agf, nr}y}dvagf m kay}nukr}dvagf Amgyvtdjgeh
Owjknhu leo} ihsmtk jmtyhrm vklktnhuka! Jmtyhr}n fgty yw shihoa} ih
tskryktnmgeh 6 wnr}ygeh uhfhuamnk, nyr} shi htha
dmglahdm m vktkamkfdgf yukrv lktnm uamnk ih hohvw amgsrv}fkdmg`k! Vktha
jmtyhr}nk kry}ty} fgty lgykbhr}dvah hilmgaak hi k`gehr}dvahdm shgy}! umky
wlkr}dj tykfg tm u fgeh hsmtmg sgrtsgny}u he`iw umkyk }u}dj ygrkamgftvh amg wdv} tm hi srvgtvhdm, `gdv lhg w`hnhuk u amgf tuhfg
akivmgfg! Sklm vkdjhuwfg umgiv h umg`nhdm `wivnmgeh iwdjk u umgdmg
lkhiwtva}dj m srvgtkamg h hiukivg u hyhdvgamw ydjrv}! Sklm fgiakn u}lkek
ygeh, nyr} f srvgnkg, u}lkek jmtyhr}nk v iwdjgl shgy}!
Jmtyhrmk, ei} srowfg hsmt}uk srvgtvh, i`k srvgtvhdm tykfg tm
ogvw}ygdvak m lkryuk! Jmtyhrmk, ei} tykrk tm hsmtk srvgtvh i`k ygrkamgftvhdm,
o}uk hirvwdkak m u}lmgukak! Jmtyhrmk lhg tyk tm lmygl ei} v hiklnu
tyrvktnkagf ygrkamgftvhdm shyrkbm i`k srv}tvhdm vowihuk umvf srvgtvhdm!
Lmtyrv aksmtk ntmn h Shadfwtvw Smkdmg, dvhumgnw, nyr} tnkvk
amgumaageh u hokumg srvgi eamgugl koth`wyageh ukid} u}shumgivmkak
jmtyhrmk amg shsrkumk vmgltnmgeh umkyk, `gdv srv}amhtk lw amgumg`n akivmgf!
;? Fknh shgyk Muka Amnhkfgumdv o} amgwnmgl, fknh jmtyhr}n dmgrsm, k`g lmguk yg tvdv`mug m akydjamhag
ta}! Yg ta}, u nyr}dj shfkumk tm Smky, Jk Ahdrm k ykng utswnrv}hukam v aml vhdv}d} Egtykt mImtlht yuhrv dhaymawwl sklmdm akivmgm, u nyrg umgrv} Owjknhu m fgeh shumgdmhu} k`ygr geh Lmtyrv!!
?=
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
16/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::
Akivmgf srv}ahtm umkyw yg smtkag srvgv umg`g `ky m htykygdvamg amgwnhdvhag
ivmgh Owjknhuk! Fgeh tmk fgty gbgnygl egamwtvw kwyhrk, nyr} hinr} m
u}nhrv}tyk lhd, fknk nr}fg tm u shdvgamw lmyw m jmtyhrmm!Dv} utsdvgtak jmtyhrmherkbmk knkiglmdnk lhg dvgrsk matsmrkdf v
shvkjmtyhrmherkbmdva}dj `htu jmtyhr}dvagf srkntgh`hemm, gy}nm m gtygy}nm8
Amguys`mumg hi shhu} ZZ umgnw shutykf srkdg jmtyhr}dvag uvhrwfdg tm ak
yurdvhdm kry}ty}dvagf *Ihlktnk ?337-, tvdvge`amg u lmnrhjmtyhrmm
twoi}td}s`mamg jmtyhrmherkbmm wbwaihukagf srvgv gntsgr}lgayk`ag ivmgk Dkr`h
Emavowrek, Gllkawg`k @g_h} @kiwrmg dv} _hogryk Ikrayhak! Akik` fgiakn vikfg
tm o} knywk`ak ehrvnk nr}y}nk jmtyhrmherkbmm, u}rkhak srvgv Jk}igak Ujmygk,
nyr} yumgrivm, g jmtyhrmherkbmk, vkflwfd usrkuivmg tykahumtnh amgfknh
shlmiv} akwn k tvywn dvgrsmg v how y}dj ivmgivma yurdvhdm uvhrdg
ageky}uag! Hvakdvk yh, g O_KN tsfagf akwnhugf lgyhih`hemm m uktageh lgyk
fgv}nk wvktkiamka} fgty shnrgumgtyugl vg tvywn k O_KN ukryhdmhu}dj
kry}ty}dvamg tshthou rgsrgvgaykdfm hogdahdm u i}tnwrtmg akwnhu}l *Ujmyg
?333k> ?333d-! U}fdmgl v ygf amgnhlbhryhugf t}ywkdfm lhg o} fgiahvakdvaghshumgivgamg tm jmtyhrmherkbmm sh tyrhamg `mygrkywr} oi akwnm, dh fgty dj}ok
amglh`mug vg uve`iw ak yh, g yknmg wt}ywhukamg shlmiv} vikfg tm o} i`k
ygeh i}tnwrtw nhaty}ywy}uag! K`g rhvumvkamgl lhg ykng o} tnhrv}tykamg v
ygeh wt}ywhukamk i`k dvgrskamk ykn v akwnm, fkn m vg tvywnm uvhrdu yurdvgeh
ivmkkamk!
@mygrkywrk
Owjknhu L!,;==3 Lmtyrv m Lkehrvkyk, srvg! M! @gukaihutnk, U! Iorhutnm, Urhdku!Ig`gwvg E!,;==4Amgyvtdjg m bm`hvhbmk, srvg! O! Okaktmkn, Ukrtvkuk!Ihlktnk G!,?337 Lmnrhjmtyhrmg! Tshynkamk u lmiv}umkykdj, Shvak!G`mkig L!,
;==:kKtsgny} lmyw, srvg! Smhyr Lrudv}tnm, Ukrtvkuk
43
8/14/2019 Wiktor Werner, Historia, ycie i pikno. Wizje historii jako wiedzy ywej i potrzebnej u Nietzschego, Tolkiena i Buh
17/17
Umnyhr Ugragr,Jmtyhrmk, }dmg m smnah! Umvfg jmtyhrmm fknh umgiv} }ugf m shyrvgoagf wAmgyvtdjgeh, Yh`nmgak m Owjknhuk! ^u6\ F! Nhuk`gutnm, U! Smktgn ^rgi!\Vkkaekhukamg dv} mvh`kdfk8 Utsdvgtag tyrkygemg tshgdvagf gev}tygadfmjwlkamtyu! Dh``h{wmk Jwlkamhrwl, H`tvy}a ?335, t! ?5;?::G`mkig L!,;==:o Lmy umgdvageh shurhyw, srvg! Nrv}tvyhb Nhdfka, UkrtvkukNg``g} I! _!,
;==:Bkdgt hb Jmtyhr}! Brhl Jgrhihywt yh Jgrigr, Agu Jkga@haiha!Fganmat N!,?333K Shtylhigra _gs`} Yh Sgrgv Vkehrma, Jmtyhr} kai Yjghr}, y! 4=, ar ?, t!;:;?3;!ha Lmtgt @!,;=75 Yjghr} kai Jmtyhr}! Ka Maygrsrgykymha hb Thdmk` kai Gdhahlmd Gh`wymha,]k`g!
Amgyvtdjg B!,?334 Sh}ygdvah m tvnhi`muh jmtyhrmm i`k }dmk, ^u6\ B! Amgyvtdjg,
Amgudvgtag rhvukkamk, srvg! @! Tykbb, Nrknu, t! 2? ;??!
Shlmka N!,;===Jmtyhr}6 Brhl Lhrk` Tdmgadg Yh Yjg Dhlswygr, Imhegagt, y! 95, ar ;, t!479:!_tga F!,?339 Jhu Yh Hgrdhlg Gyjahdgayrmtl6 Kssrhkdjgt Yh K Dw`ywrg hb
_gdheamymha o} Jmtyhrmka ma Yugay}Bmrty Dgaywr}, Jmtyhr} kai Yjghr}, y! 94,ar 94, t! ;;:;?=!Yh`nmga F! _! _!,;=:7Jhoomy dv}`m ykl m v shurhygl, srvg! L! Tnmomamgutnk, Ukrtvkuk!?33? Ukidk smgrdmgam, srvg! L! Tnmomamgutnk, y! ;4, Ukrtvkuk!
Ujmyg J!,;=57 Lgykjmtyhr}! Yjg Jmtyhrmdk` Mlkemakymha Ma AmagyggayjDgaywr} Gwrhsg,Ok`ymlhrg@haiha!?333kOrvglm jmtyhrmm, ^u6\ J! Ujmyg, Shgy}nk smtkrtyuk jmtyhr}dvageh, rgi! G!Ihlktnk, L! Um`dv}tnm, Nrknu, t! 4=55!?333o Ygnty jmtyhrmherkbmdva} fknh krygbkny `mygrkdnm, ^u6\ J! Ujmyg, Shgy}nk
smtkrtyuk jmtyhr}dvageh, rgi! G! Ihlktnk, L! Um`dv}tnm, Nrknu, t! 5:;3=!?333d Ka H`i [wgtymha _kmtgi Kekma! Mt Jmtyhrmherksj} Kry Hr Tdmgadg8_gyjmanmae Jmtyhr}, y! 9, ar 4, t! 4=;932!Urvhtgn U!,
;==7 Jmtyhrmk Nw`ywrk Lgykbhrk! Akrhivma} amgn`kt}dvagf jmtyhrmherkbmm,Shvak!Vkehrma S!,;==3 Jmtyhr} kai Shtylhigramtl6 _gdhatmigrkymhat, Jmtyhr} kai Yjghr}, y!?=, t! ?24?59!?333 _gfhmaigr yh k Shtylhigramty, Jmtyhr} kai Yjghr}, y!4=, ar! ?, t! ?3;?3=!
4;