Układ pokarmowy Przewód pokarmowy

Układ pokarmowyJama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu

Pasywny pasaż pokarmu

Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube

Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka

JAMA USTNA

1. Wargi 2. Policzki 3. Zęby 4. Dziąsła 5. Język 6. Podniebienie

Warga (fałd skórno-mięśniowy)

Część skórna

Część śluzowa

CzerwieńNaskórek z cienką warstwą zrogowaciałą i dość grubą warstwą jasną

Na podniebieniu miękkim i policzkach również błona podśluzowa

v Nabłonek wielowarstwowy płaski§ Rogowaciejący (podniebienie twarde, częściowo

dziąsła, brodawki nitkowate przednio-środkowej części języka) – udział w żuciu pokarmu

§ Nierogowaciejący – pozostała część jamy

Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

Jama ustna Ujścia małych gruczołów uwalniających wydzielinę w systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe, podniebienne)

Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: v Przyuszne – uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne v Podżuchwowe – bodźce termiczne v Podjęzykowe – bodźce chemiczne

Bodźce działające na zakończenia nerwowe ü Psychiczne ü Zapachowe

Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

v Gruczoły wargowe v Gruczoły policzkowe v Gruczoły podniebienne v Gruczoły językowe

Gruczoły wargowe Łatwo wyczuwalne gruczoły leżące w blaszce właściwej błony śluzowej

Gruczoły policzkoweMałe gruczoły leżące w błonie podśluzowej o charakterze śluzowo-surowiczym

Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

Gruczoły podniebienne - Podniebienie twarde Występują w błonie śluzowej, szczególnie w okolicach przejścia w dziąsła.Małe gruczoły ślinowe o charakterze śluzowym.

Gruczoły podniebienne – Podniebienie miękkie W błonie śluzowej zwróconej ku jamie ustnej występuje gruba (do 5mm) lita warstwa gruczołów śluzowych. Na powierzchni zwróconej ku jamie nosowej – nieliczne gruczoły śluzowe

Gruczoły językaGruczoły tylne Ebnera – surowicze Małe gruczoły śluzowe

Język

ü Kubki smakowe z komórkami będącymi receptorami smaku. Smak słodki – na końcu języka, słony – przednia połowa brzegu języka, kwaśny – tylna połowa bocznych części języka, gorzki – tylna część języka, umami.

Komórki czuciowe

Komórkimacierzyste

Kubek smakowy

vReceptorowe komórki smakowe (żyją ok. 14 dni)

v Komórki podporowe (niedojrzałe komórki smakowe)

v Komórki prekursorowe (kom. bazalne)

Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony, umami (smak glutaminianu sodu)

Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych

Przełyk

Błona śluzowa 1

Błona podśluzowa 2

Błona mięśniowa 3

Błona surowicza lub przydanka 4

Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

Gruczoły właściwe

Schemat budowy ściany części trawiącej

Tętnica

Błona mięśniowa

Błona podśluzowa

Błona śluzowa

Tkanka limfoidalna

Duży gruczoł

Żołądek

Jelito cienkie

Jelito grube

Błona surowicza

Nabłonek żołądka

Kosmki i nabłonek jelita cienkiego

Nabłonek jelita grubego

Żołądek

Dołki

Gruczoły

Dno i trzon

Odźwiernik

Błona śluzowa

Błona podśluzowa

Błona mięśniowa

Wpust

Gruczoły śluzowe oraz nieliczneendokrynne (śluz i lizozym)

Gruczoły – komórki śluzowe i endokrynne (G-gastryna i D - somatostatyna)

Gruczoły właściwe żołądka

Komórki okładzinowe

Komórki główne

1. Komórki śluzowe ujścia i szyjki 2. Komórki macierzyste3. Komórki okładzinowe4. Komórki główne 5. Komórki dokrewne

Gruczoły właściwe żołądka

Komórki główne (najliczniejsze – szyjka i dno) Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa) → pepsyna (35 kDa) (pH poniżej 5,0).

Komórki okładzinowe (górna część szyjki)Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12. Ø Bardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –dostarczają ATP dla transportu H+ Ø Kanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami W błonie bazalnej części komórek – receptory dla gastryny, receptory H2 dla histaminy oraz synapsy zawierające acetylocholinę.

Kwaśna wydzielina (pH 0,9 – 2,0) ze stężeniem H+ o 1 mln x większym niż we krwi.

Jelito cienkie

Dwunastnica Jelito kręte

Błona śluzowa

KosmkiKosmki

Krypty jelitowe

Błona podśluzowa

Gruczoły dwunastnicze (Brunnera) –wydzielina zasadowa (pH 8,8 do 9,3)

Błona śluzowa • Tkanka łączna właściwa • Tkanka limfoidalna (limfocyty, grudki limfatyczne)

Jelito czcze

Komórki nabłonka jelitowego Nabłonek jednowarstwowy walcowaty

• Enterocyty z rąbkiem prążkowanym • Limfocyty śródnabłonkowe • Komórki kubkowe

(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)• Komórki M • Komórki endokrynowe

Grudka limfatyczna

Komórki krypt jelitowych

• Komórki macierzyste• Enterocyty • Komórki kubkowe • Komórki Panetha • Komórki endokrynowe

Enterocyty

Komórki kubkowe

Komórki PanethaLizozym - ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogennymi mikroorganizami.

Krypty – ciągła produkcja i odnowa komórek nabłonkowych

Jelito grube

Wyrostek robaczkowy

Absorbcja wody, sodu, witamin, minerałów. Transport sodu zależny od energii. Potas i dwuwęglany wydzielane do światła jelita.

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ DNES (Diffuse NeuroEndocrine System)

Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów

Cechy: • Zawierają aminy i ich prekursory • Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza

aminokwasowa) • Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu • Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu

niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów) • Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo,

że tworzy największy gruczoł dokrewny jest mało poznany.

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Cechy: • Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez

nią produkowany (immunohistochemia)

• Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie podstawnej

Błona podstawna

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

A – żołądek Grelina, Glukagon ↑ Glikogenoliza w wątrobie

G –odźwiernik

Gastryna ↑ Wydzielanie HCl, enzymów żołądka i soku trzustkowego. ↑Ruchy jelita, przepływ krwi w trzewiach

S – jelito cienkie

Sekretyna ↑ Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki Hormon Działanie I – jelito cienkie

Cholecystokinina CCKPankreozymina

↑ Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcz pęcherzyka żółciowego, ↓opróżnianie żołądka

K – jelito cienkie

Żołądkowy wielopeptyd hamujący (GIP) Gastric Inhibitory Polypeptide

↓ Wydzielanie soku żołądkowego (HCl) ↑ Wydzielanie insuliny

L– jelito cienkie

Glicentyna substancja podobna do glukagonu

↑ Glikogenoliza ↑ Wydzielanie insuliny

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

D –odźwiernik, dwunastnica

Somatostatyna ↓ Wydzielanie HCl, pepsyny, gastryny, enzymów trzustki, insuliny

D1 –przewód pokarmowy

Naczyniowo czynny polipeptyd jelitowy (VIP) Vasoactive Intestinal Polypeptide

↑ Wydzielanie soku trzustk., insuliny, ↑Glikogenoliza, ruchy jelita ↓ Napięcie naczyń

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

EC [EC1] –przewód pokarmowy

Serotonina Substancja P

↓ Motoryka jelit ↑ Wydzielanie śliny ↓ Napięcie naczyń

Mo [EC2] –jelito cienkie

Motylina ↑ Ruchy jelit

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

X, ECL –żołądek, jelito

Bombezyna ↑ Uwalniane gastryny i HCl, wydzielanie enzymów trzustki, reguluje uwalnianie insuliny i glukagonu, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

Żołądek, jelito

Neurotensyna Enkefaliny ?

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

Gruczoły błony podśluzowej dwunastnicy Gruczoły Brunnera

Urogastron Hamuje uwalnianie HCl

Bariera immunologicznaJama ustna • lizozym • IgA

Ściana jelita

Komórka M

Enterocyt

Limfocyt

Bariera immunologiczna v Komórki M (dendrytyczne) nabłonka limfoidalnego

błony śluzowej v Limfocyty śródnabłonkowe v Grudki limfatyczne utworzone z limfocytów B v Limfocyty T (pomiędzy grudkami strefy grasiczozależne) v Komórki Panetha – lizozym v IgA w formie dimeru w śluzie na powierzchni kosmków

Bariera mechaniczna ØPołączenia zamykające w części szczytowej komórek nabłonka jelit ØŚluz pokrywający powierzchnie kosmków

Jelito

Grudka limfatyczna

Komórki M

Krążenie limfocytów