23
Wojny polsko- rosyjskjie Pierwsze starcie Polski z Rosją dotyczyło dominacji na terenie Inflant, na które to w roku 1558 uderzył rosyjski car Iwan IV. Wówczas ostatni już wielki mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych, oddał Inflanty w roku 1561 w opiekę Polsce i Litwie. Wojnę z Rosją prowadził król Zygmunt III August, a później Stefan Batory. Ten ostatni uderzył bezpośrednio na Moskwę oraz zdobył Wielkie Łuki, Płock a także szereg innych twierdz i miast. Wojnę ową zakończył podpisany w roku 1582 rozejm w Jamie Zapolskim. W myśl którego moskiewskie załogi opuściły grody w Inflantach, zaś Rzeczpospolita uzyskała zarówno ziemię płocką jak i wybrzeże Morza Bałtyckiego.

Wojny polsko-rosyjskjie

  • Upload
    hope

  • View
    55

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Wojny polsko-rosyjskjie. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Wojny polsko-rosyjskjie

Wojny polsko-rosyjskjie Pierwsze starcie Polski z Rosją dotyczyło dominacji

na terenie Inflant, na które to w roku 1558 uderzył rosyjski car Iwan IV. Wówczas ostatni już wielki mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych, oddał Inflanty w roku 1561 w opiekę Polsce i Litwie. Wojnę z Rosją prowadził król Zygmunt III August, a później Stefan Batory. Ten ostatni uderzył bezpośrednio na Moskwę oraz zdobył Wielkie Łuki, Płock a także szereg innych twierdz i miast. Wojnę ową zakończył podpisany w roku 1582 rozejm w Jamie Zapolskim. W myśl którego moskiewskie załogi opuściły grody w Inflantach, zaś Rzeczpospolita uzyskała zarówno ziemię płocką jak i wybrzeże Morza Bałtyckiego.

Page 2: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Z chwilą śmierci Iwana IV Groźnego nastały w Rosji wojny domowe. Car miał

dwóch synów: Fiodora, panował on jako car, lecz bardzo krótko; oraz Dymitra, który to nie mógł objąć władzy po swym bracie ponieważ zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w roku 1591. Podczas kryzysu oraz bezkrólewia, pojawił się w Rzeczpospolitej tak zwany Dymitr Samozwaniec. Ów awanturnik twierdził, że jest drugim z synów Iwana Groźnego, dlatego takie zyskał sobie przezwisko. Samozwańca popierali król, magnaci oraz jezuici, którzy to wierzyli, iż dzięki zwycięstwu na Moskwie, Kościół katolicki zastąpi prawosławny. W 1605roku Dymitr przekroczył granicę rosyjską a następnie razem z polskim wojskiem udał się w kierunku Moskwy. Szybko dostał się do carskiej stolicy i objął tron. Jednak nie panował zbyt długo. Ten niby "sukces" Dymitra szybko zamienił się w dotkliwą porażkę kiedy wybuchło w Moskwie powstanie przeciwko niemu. W niedługim czasie po swym koronowaniu na rosyjskiego cara został on zamordowany przez swoich przeciwników.

  Po zamordowaniu Samozwańca carem zostaje Wasyl, rosyjski bojar.

Początkowo popierał on Dymitra, ale wkrótce stał na czele zorganizowanego przeciwko niemu spisku

Page 3: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Podczas panowania Szujskiego, cały czas w Rosji

wybuchały spory oraz kłótnie pomiędzy bojarami i średnią szlachtą. Niepokoje oraz zamieszki nią targały. Mieszkańcy wcale się nie czuli bezpiecznie i żądali aby jak najszybciej rozstrzygnąć te zupełnie bezsensowne spory. Wielu się wydawał, iż z krańca owej przepaści uratować Rosję może tylko jakaś wyjątkowo silna dynastia. Pośród jednak ogólnego zamętu oraz zawiści nie było prawdopodobne, żeby takowa dynastia wyjść mogła z moskiewskiego narodu. Wobec tego Polska wystąpiła natychmiast z zamiarem zakończenia rozruchów a na rosyjskim tronie osadzenia panującej już w Polsce dynastii Wazów

Page 4: Wojny polsko-rosyjskjie

cd.   W tamtym czasie pojawił się w Rzeczpospolitej następny

awanturnik, który podawał się za ocalałego cudem Dymitra. Podobno nawet, tożsamość owego człowieka potwierdziła żona Dymitra - Maryna. Ponownie poparła go część polskiej magnaterii. Wówczas to, zaniepokojony car zwrócił się o pomoc do Szwecji. Szwecja zgodziła się a następnie została sojusznikiem carskiej Rosji. Ruch ten zmobilizował Rzeczpospolitą do zbrojnej interwencji, dotąd niezaangażowanej formalnie w ów konflikt. Król Polski w wojnie z Rosją, jak również ze Szwecją upatrywał możliwość odzyskania tronu szwedzkiego. Plany króla Zygmunta III Wazy poparł o dziwo papież oraz duchowieństwo. Dosyć uboga, średnia szlachta przyłączyła się chętnie do tej wyprawy, ponieważ myślała, iż właśnie dzięki niej uzyska bogactwo oraz nowe ziemie.

Page 5: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. W roku 1610, a dokładniej w lipcu, polskie siły

przekroczyły granicę rosyjską. Następnie obległy oraz zdobyły Smoleńsk. To miasto broniło się bardzo mocno jednak polskie wojsko po kilkutygodniowym oblężeniu wkroczyło do niego. Mogło tego dokonać przede wszystkim za sprawą wspaniałego dowódcy czyli Stanisława Żółkiewskiego. Był to znakomity strateg. To właśnie pod jego dowództwem wojsko polskie doszczętnie rozgromiło przeszło czterokrotnie liczniejsze rosyjsko-szwedzkie wojska w bitwie z 1610 roku pod Kłuszynem. Stanisław Żółkiewski również przeprowadził elekcję syna Zygmunta III królewicza Władysława.

 

Page 6: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. W latach 1617-1618, odbyła się wyprawa Władysława na

Moskwę. Rosyjscy bojarowie zrzucili z tronu Szujskiego a wybrali carem królewicza Władysława. Postawili jednakże warunek, że będą mogli zachować swoją religię. Król Zygmunt III Waza, któremu bardzo zależało na przejściu Rosji na katolicyzm, nie podpisał traktatu. Fakt ten spowodował powstanie przeciwko Rzeczpospolitej.

  Władzę cara zdobył wówczas Michał Fiodorowicz -

Romanow. Podczas jego panowania nastały w Rosji "wielkie czasy", zaś dynastia Romanowów stała się ostatnią carską dynastią w Rosji, która rządziła aż do I wojny światowej

Page 7: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Następne próby polskich najazdów

zakończyły się niestety niepowodzeniem, dlatego też polsko - rosyjskie wojny zakończyły się w Dywilnie podpisaniem rozejmu w 1619 roku. W myśl którego Polska objęła swym panowaniem Smoleńszczyznę, jak również ziemię czernihowską oraz siewierską. Jesienią roku 1632, po śmierci króla Zygmunta III, Rosja zachęcona przez szwedzkiego króla, zajęła miasta polskie leżące na polsko-rosyjskim

Page 8: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. pograniczu. Następnie oblegała leżący nad

górnym Dnieprem Smoleńsk, będący twierdzą, która dotąd strzegła bezpieczeństwa na wschodniej granicy Rzeczpospolitej. Car Michał Romanow, dostrzegając słabość państwa polskiego, liczył, iż przedłuży się elekcja kolejnego władcy co uniemożliwi Polakom odpowiednio skuteczną obronę. Jednak w momencie zagrożenia państwa, polska szlachta wykazała się na tyle rozwagą, że pierwszy raz (i niestety ostatnich) miała miejsce zgodna elekcja i królem wybrano syna zmarłego władcy, Władysława

Page 9: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Elekcja ta doszczętnie przekreśliła moskiewskie

plany - nowy władca prawie natychmiast ruszył na odsiecz obleganej smoleńskiej twierdzy. Po 9 długich miesiącach Smoleńsk wreszcie został odzyskany, zaś dowódca rosyjskiej armii, gen. Michał Szein, zmuszony został podpisać kapitulację. Dnia 14 czerwca roku 1634 nad rzeką Polanówką, został zawarty wieczysty pokój z Rosją (odtąd nazywany pokojem polanowskim). Zostały wówczas potwierdzone terytorialne warunki rozejmu dywilińskiego, zaś Władysław IV zrzekł się za cenę 20 tysięcy rubli swoich pretensji do carskiej korony.

 

Page 10: Wojny polsko-rosyjskjie

cd.

W taki sposób skończył się kolejny już etap XVII-wiecznych zmagań polsko-rosyjskich. Polska co prawda nie utraciła żadnych terytoriów, jednak jej władca został pozbawiony ostatnich praw jakie mógł rościć do moskiewskiego tronu. Potwierdzało to fakt, iż Polska pomału stawała się coraz słabszym państwem

Page 11: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Kolejny polsko-rosyjski konflikt był nierozerwalnie związany z

tzw. sprawą kozacką. Od wieku XV Kozacy skupiali się na tzw. Nadnieprzu, a w znacznej części pochodzili z obszarów Rzeczypospolitej. Podlegali polskiemu królowi, który to starał się jak najlepiej wykorzystać Kozaków w celu zabezpieczenia południowo-wschodnich krańców kraju. W związku z tym część Kozaków została wzięta na polski żołd ( byli to tzw. Kozacy rejestrowi), zaś pozostałych traktowano niczym pańszczyźnianych chłopów. Liczba rejestrowych Kozaków co jakiś czas ulegała powiększeniu, nigdy jednak nie obejmowała wszystkich Kozaków. Stało się to powodem nieustannego wybuchania powstań kozackich. Największe z nich wybuchło w roku 1648 pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego.

 

Page 12: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Po upływie trzech latach bojów, w trakcie których

zwycięska szala przechylała się raz na jedna raz na drugą ze stron oraz podpisaniu we wrześniu roku 1651 niekorzystnej dla samych Kozaków tzw. ugody w Białej Cerkwi, Bohdan Chmielnicki nawiązał pewne kontakty z Rosją. Właściwie te rozmowy zostały już rozpoczęte w roku 1650, jednak dopiero kiedy się okazało, iż koncepcja stworzenia federacji, w jakiej Ukraina uzyskałaby pozycję równą zarówno Polsce jak i Litwie nie jest realna, uległy znacznemu natężeniu.

Page 13: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Rosyjsko-kozackie porozumienie zostało zawarte

dnia 8 stycznia roku 1654. Zawarciu tej ugody towarzyszyły pewne przejściowe trudności, ale ostatecznie w Perejesławiu, w czasie tajnej rady Kozacy oddali się pod rosyjski protektorat. Równocześnie na mocy aktu jednostronnego cara Aleksego Michajłowicza zostali jego poddanymi. Car powiększył również do 60 tysięcy rejestr kozacki oraz potwierdził dawne kozackie przywileje. Dla Polski ta ugoda mogła tylko jedno oznaczać - początek następnego konfliktu z Moskwą. Przedmiotem jego tym razem miała być Ukraina.

 

Page 14: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Car rosyjski chyba również to rozumiał, ponieważ już w maju

roku 1654 wyruszył ze swoją armią na Smoleńsk, zdobywając po drodze praktycznie bez walk sporo twierdz. Zaś na Ukrainę w tym samym czasie najechała druga rosyjska armia. Sytuacja Rzeczpospolitej stawała się z dnia na dzień coraz trudniejsza. Zjednoczone kozacko-rosyjskie siły zdobyły Połock, Smoleńsk, Witebsk oraz Mohynów, zaś Wilno, Grodno oraz Mińsk doszczętnie spustoszyły. Nie wiadomo, w jaki sposób zakończyłby się ów marsz carskiej armii, gdyby nie szwedzki najazd na Polskę z roku 1655. Fakt ten wywołał bowiem spore zaniepokojenie rosyjskiego cara, który 3 listopada 1656 roku zawarł z Rzeczpospolitą rozejm. Obie strony w Niemieży zobowiązywały się do wojskowej współpracy przeciwko Szwecji. A ponadto w przeciągu roku sam car Aleksy Michajłowicz zostać miał następcą polskiego króla Jana Kazimierza.

Page 15: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Zaistniała sytuacja bardzo zaniepokoiła

Chmielnickiego. Jednak wkrótce on zmarł, zaś jego następca niejaki Iwan Wyhowski zaczął szukać porozumienia z Rzeczpospolitą. Doprowadziło to 16 września 1658 roku do zawarcia umowy w Hadziaczu, która przewidywała stworzenie Księstwa Ruskiego, jakie to miało wejść obok Polski oraz Litwy w skład Rzeczypospolitej Trojga Narodów. Ugoda ta jednak została przez Kozaków odrzucona, zaś Wyhowski praktycznie natychmiast utracił swoją pozycję - miejsce jego zajął syn Chmielnickiego, Jan. Prawie równocześnie poddał on Ukrainę carskiej Rosji.

Page 16: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Na skutek tych wydarzeń w październiku roku 1658 Rosja

zerwała zawarty wcześniej z Polską rozejm. Co prawda Polakom udało się wyprzeć rosyjską armię ze Żmudzi, ale już z początkiem roku 1659 Rosjanom udało się opanować Litwę, podeszli aż na Podlasie. Polskie wojska w czerwcu roku 1660, którymi dowodził Stefan Czarniecki i Paweł Sapieha ruszyły w kierunku Litwy, gdzie pokonały pod Połonką Rosjan. Pozwoliło to opanować niemal całą Białoruś. Stało się to przełomowym momentem walk polsko-rosyjskich o Ukrainę. W październiku 1660 roku armia generała Szeremietiewa zmuszona została do kapitulacji, zaś jej dowódca musiał podpisać ugodę pod Cudnowem, w jakiej zobowiązywał się oddać Ukrainę z Kijowem a także Smoleńsk.

Page 17: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Na jakiś czas walki ustały. Jednak król Jan

Kazimierz w sierpniu roku 1663 podjął decyzję dotyczącą wyprawy na Moskwę. Niestety ta wyprawa się nie powiodła, pomimo zaangażowania sił tak litewskich, tatarskich jak i kozackich. Dlatego w marcu 1664 roku Jan Kazimierz nakazał odwrót.

  Przez cały ów czas trwały na Ukrainie wewnętrzne

walki, które doprowadziły do podzielenia Ukrainy na Prawobrzeżną, podlegającą Polsce oraz Lewobrzeżną, uznającą zwierzchność Rosji.

Page 18: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Polsko-rosyjski układ rozejmowy usankcjonował sytuację na terenie

Ukrainy. Tym samym zakończył kolejny, już ostatni, etap walk między Polską i Rosją w wieku XVII. Układ ten podpisano w Andruszowie, dnia 30 stycznia 1667 roku, miał on obowiązywać aż do momentu podpisania pokoju. Zgodnie z postanowieniami układu Rosja zatrzymywała Ukrainę lewobrzeżną oraz Kijów na okres 2 lat. Zaporoże natomiast miało się stać polsko-rosyjskim kondominium. Rzeczpospolita zrzekała się ziemi siwierskiej, smoleńskiej oraz czernihowskiej, a odzyskała województwa połockie i witebskie a także część Inflant. Rozejm ten dla Polski oznaczał koniec przewagi jej na Wschodzie, zaś dla państwa moskiewskiego stał się zapowiedzią przyszłej potęgi. W roku 1670 rozejm andruszowski został potwierdzony. Ale kiedy Jan Sobieski próbował po upływie wyznaczonego terminu, przejąć Kijów, napotkał zdecydowany sprzeciw Rosji.

 

Page 19: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Nieco wcześniej, gdyż 4 grudnia 1667 roku Polska oraz

Rosja podpisały pewien traktat dotyczący współdziałania przeciwko Turcji oraz Tatarom, wytyczenia granicy oraz odszkodowania dla polskiej szlachty usuniętej z terenów zajętych przez Rosjan. Podobny traktat został zawarty 9 kwietnia 1672 roku. Wówczas Polska zyskała obietnicę dywersyjnej akcji Kałmuków oraz Kozaków dońskich (którzy to podlegali władzy rosyjskiego cara) w wypadku konfliktu zbrojnego z Turcją. Zaś 17 sierpnia 1678 roku obydwa kraje zawarły układ dotyczący przedłużenia andruszowskiego rozejmu na kolejne 13 lat. Wówczas car zwrócił niewielkie terytoria oraz obiecał zapłacić 200 tysięcy rubli (było to około 1 mln zł). Wszelkie sporne kwestie miały zostać rozpatrzone przez powołaną specjalną komisję.

Page 20: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Jednak Polacy nie mieli najmniejszego zamiaru

rezygnować z ukraińskich terenów. W 1682 roku król Jan III Sobieski, zamierzając wykorzystać zaistniałą po zgonie cara Fiodora III sytuację w Moskwie, podjął próbę przejęcia Ukrainy. Uważał on, iż przy pomocy dyplomatycznej akcji na Zaporożu oraz w ziemi smoleńskiej zdoła nakłonić atamana niejakiego Grzegorza Jeremiejewa do przejścia z powrotem pod władzę polskiego króla. Jednak próba takowa okazała się całkowicie nieudana a lewobrzeżna Ukraina nadal pozostała pod zwierzchnictwem Rosji.

 

Page 21: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Wydarzenia te ostatecznie zakończyły polsko-rosyjskie

konflikty zbrojne w XVII wieku. Natomiast rozpoczęły się pokojowe rokowania, które prowadził wojewoda poznański Krzysztof Grzymutłtowski. Rokowania te miały na celu doprowadzenie do podpisania pokoju, który potwierdziłby warunki andruszowskiego rozejmu. Jak się później okazało Rosja podejmowała próby zmiany postanowień tegoż rozejmu co spowodowało zerwanie w 1684 roku dalszych rozmów. Bowiem państwo moskiewskiego chciało, żeby Rzeczpospolita Polska zrzekła się ziem, jakie udało jej się uzyskać na podstawie rozejmu z 1667 roku. W zamian za co Rosja przystąpić miała do antytureckiej koalicji.

 

Page 22: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Ostatecznie ów traktat pokojowy został zawarty 6 maja

1686 roku. Na jego mocy Rzeczpospolita definitywnie zrzekała się lewobrzeżnej Ukrainy razem z Kijowem a także ziem: czernihowskiej, smoleńskiej i siewierskiej, jak również zagwarantowała wolność wyznania prawosławnym. Rosja w zamian za to podpisała sojusz przeciwko Turcji oraz obiecała pomoc finansową.

  Ostatnie dziesięć lat XVII wieku. nic ważnego nie

przyniosły w kwestii polsko-rosyjskich stosunków. Kontakty pomiędzy tymi państwami w tym czasie układały się dosyć poprawnie.

 

Page 23: Wojny polsko-rosyjskjie

cd. Historia polsko-rosyjskich stosunków w wieku XVII była

wobec tego historią nieustannych zbrojnych konfliktów o różnorakim podłożu. Konflikty te dotyczyły państw, które podlegały przemianom. I tak w Rosji stopniowo zbliżano się do wprowadzenia nowego ustroju - monarchii absolutnej, zaś w Rzeczypospolitej przybliżano się do nieuchronnego upadku państwa, jaki spowodować miało zapatrzenie szlachty w ich "złote" prawa oraz przywileje. Owe konflikty ukazały również jedno - w przeciągu 100 lat diametralnie uległa zmianie sytuacja obydwu krajów. Polska stawała się państwem coraz bardziej słabym, w którym ogromnie szybko postępowała anarchia. Z kolei Rosja rosła nieustannie w siłę. Miała się wkrótce stać europejską potęgą XVIII wieku