Wojny Punickie

Wojny Punickie

Pierwsza wojna punickatoczya si midzyKartaginiRzymemw latach264-241 p.n.e.

Dziaania wojenne prowadzono pocztkowo wycznie na terenieSycylii, gdzie Kartagiczycy dominowali nad zachodni czci wyspy, za wschodnia i poudniowa byy pod kontrolSyrakuz. W pniejszym okresie do walk doszo take na macierzystych terytoriach Kartaginy wAfryce Pnocnej.

Wojna zakoczya si klsk Kartaginy, ktra zrzeka si swych posiadoci na Sycylii na rzecz Rzymu. Sycylia staa si pierwsz prowincj Republiki. Nazwa wojny pochodzi od sowapoeni, ktrym Rzymianie nazywali Kartagiczykw jako potomkwFenicjan; std przydomekpunicus- punicki. I Wojna PunickaBezporedni przyczyn wojny by konflikt o pnocnosycylijskie miasto Mesyn. Od lat byo ono kontrolowane przez najemnikw zKampanii, tzw.Mamertynw. Zagroeni przez krla SyrakuzHierona IIzwrcili si o pomoc do Kartaginy, ktra przysaa do miasta swj garnizon. Pniej cz Mamertynw poprosia o pomoc Rzymian i usuna kartagiski garnizon. Punijczycy sprzymierzyli si z Hieronem, ktry rozpocz oblenie Messany. Latem 264 p.n.e. na Sycyli przyby z rzymsk armiAppiusz Klaudiusz Kaudeks. Pobi syrakuzaskie wojska pod Messan i wyruszy na Syrakuzy, ktre obleg. Przeraony sukcesami Rzymian Hieron przeszed na ich stron w263 r. p.n.e

Pozbawieni sojusznika Kartagiczycy nie zdoali obroni Agrigentum, ktre Rzymianie zdobyli w 262 p.n.e. Przybye z Afryki posiki umoliwiy Kartagiczykom umocniDrepanum,LilibeumiPanormus, ktre stay si trudnymi do zdobycia twierdzami. Jednoczenie flota kartagiska rozpocza blokad wybrzey Sycylii i Italii, by odci Rzymian od dostaw wojskowych i posikw. Kartagiczycy byli pewni, e ta taktyka przyniesie im sukces. Rzymianie, ktrzy dziki swej wietnej piechocie byli niezrwnani w wojnie ldowej, nie mieli pojcia o wojnie morskiej i mieli bardzo sab flot. Nieustpliwi Rzymianie zbudowali jednak flot 100 piciorzdowcw i 20 trjrzdowcw, ktra co prawda w pierwszej bitwie w pobliu Wysp Liparyjskich w 260 p.n.e. zostaa rozproszona, ale jeszcze w tym samym rokupod Mylaekonsul Gajusz Duiliusz pokona Kartagiczykw stosujc pomosty doabordau(tzw.kruki). Dziki nim Rzymianie przeksztacili bitw morsk w ldow (a dokadniej "pokadow"), w ktrej mogli wykorzysta wszystkie zalety swojej piechoty. Przebieg WojnyJednak sukces ten nie przeoy si na sukcesy na ldzie. Bezskuteczne ataki Rzymian na ufortyfikowane kartagiskie miasta i twierdze przynosiy tylko straty i zniechcenie w samym Rzymie. Dlatego pod naciskiem Atiliuszy i Klaudiuszy, wzorem sycylijskiego tyranaAgatoklesaprzeniesiono w256 p.n.e.dziaania wojenne do Afryki. Wypraw kierowali konsulowieAtiliusz RegulusiManiliusz Wulson. Kartagiska flota prbowaa zatrzyma Rzymian, ale poniosa klskpod Eknomos. Wulson wkrtce zosta wycofany z Afryki wraz z czci floty. Mimo to, majcy 15 tys. piechoty i 500 jedcw Regulus opanowa du cz kartagiskich posiadoci. Na jego stron z obawy przed zniszczeniem i sprzedaniem w niewol przeszy niektre miasta punickie. Na Kartagin pad strach i wodzem naczelnym zosta ustanowionyspartaskikondotierKsantippos. Pokona on armi Regulusa, ktry dosta si do niewoli. Powracajca z Afryki z resztkami armii flota rzymska zostaa zniszczona przez burz.

Niepowodzenie wyprawy Regulusa spowodowao, e gwnym terenem dziaa wojennych staa si ponownie Sycylia. Dziki nowej flocie Rzymianie zdobyli Panormos w254 p.n.e., ale nie potrafili zama oporu zepchnitych do twierdz w zachodniej czci wyspy Punijczykw. Dodatkowo w249 p.n.e.w wyniku klski pod Drepanum oraz burzy Rzymianie stracili wikszo okrtw. W Kartaginie natomiastHamilkar Barkaszreorganizowa w247 p.n.e.armi i rozpocz morskie rajdy na wybrzea Italii. Zmusio to Rzym do nadzwyczajnego wysiku, jakim bya budowa nowej, jeszcze silniejszej floty w242 p.n.e.Dziki niej odcito zaopatrzenie do bronicych si kartagiskich miast na Sycylii i w 242 p.n.e. zdobyto wreszcie Drepanum i Lilybaeum. Ostatecznym ciosem byo zwycistwo Lutacjusza Katulusa u Wysp Egadzkich w 241 r. p.n.e. nad flot kartagisk. Kartagina zgodzia si zawrze pokj na nastpujcych warunkach:Kartagiczycy ustpi z caej Sycylii i nie bd wojowa z Hieronem, ani podnosi broni przeciw Syrakuzanom oraz ich sprzymierzecom. Kartagiczycy zwrc Rzymianom bez okupu wszystkich jecw wojennych, w srebrze wypac Kartagiczycy Rzymianom w przecigu lat dwudziestu dwa tysice dwiecie talentw eubejskich (...) lud (rzymski) nie uzna ukadw pokojowych, lecz wysa dziesiciu mw (...) zaostrzyli (oni) postawione Kartagiczykom warunki. Bo czas spaty daniny skrcili o poow, dooyli jeszcze tysic talentw do oglnej sumy, nadto polecili Kartagiczykom ustpi z wszystkich wysp jakie le midzy Itali a Sycyli.

Tak wic Kartagina zamiast zyska Messan utracia wszystkie posiadoci na Sycylii i musiaa zapaci Rzymowi 3200talentwsrebra kontrybucji w cigu 10 lat.

264 p.n.e.bitwa pod Messan(wojska rzymskieKlaudiusza Kaudeksapokonay siy Hierona z Syrakuz; z pomoc nie zdy Hannon na czele libijskich onierzy, co spowodowao odwrt Hierona)261 p.n.e.bitwa pod Akragas(Agrigentum) (po raz pierwszy Kartagiczycy uylisoniw boju)260 p.n.e.bitwa koo Wysp Liparyjskichbitwa pod Thermai (poraka sycylijskich sprzymierzecw Rzymu - 4000 zabitych w starciu z siami Hamilkara)bitwa morska pod Mylae258 p.n.e.Bitwa morska pod Sulci- 20 okrtw rzymskich pokonuje 18 kartagiskich, straty: Rzymianie:2, Kartagiczycy:5257 p.n.e.bitwa morska pod Tyndaris (200 rzymskich okrtw pod wodz konsula Gajusza Atyliusza Regulusa staro si z 80 okrtami Hamilkara, straty: 9 rzymskichpenteri 18 kartagiskichkorabi)

Wane bitwy I Wojny Punickiej 256 p.n.e.bitwa koo przyldka Eknomos(330 rzymskich okrtw pod Regulusem pokonao 350 kartagiskich jednostek pod Hamilkarem; Rzymianie zatopili 30 okrtw kartagiskich i zdobyli 64, tracc 24 jednostki)255 p.n.e.bitwa pod Adys(klska Kartagiczykw Hamilkara w walce z siami Regulusa)bitwa pod Aspis- (Kartagiczycy 12000 piechoty, 4000 jazdy, 100 soni pod Ksantyposem pokonali Rzymian - 15000 piechoty, 500 jazdy (13000 strat) pod Regulusem, ktry dosta si do niewoli kartagiskiej, gdzie zmar po kilku latach)bitwa morska u przyldka Hermajskiego (bitwa u wybrzey Afryki) (zwycistwo Rzymian - 250 okrtw nad Kartagiczykami - 200 okrtw (16 zatopionych, 24 zdobyte))250 p.n.e.bitwa pod Panormos(Rzymianie pod wodz prokonsulaLucjusza Cecyliusza Metellusa Denterarozbili siy Hasdrubala - 20 000 zabitych)249 p.n.e.bitwa morska pod Drepanum(Kartagiczycy - 100 okrtw pod Adherbalem zwyciyli Rzymian - 120 okrtw pod konsulemPubliuszem Klaudiuszem Pulcherem- 93 okrty stracone oraz 20000 ludzi)bitwa morska pod Phintias (klska Rzymian - 500 straconych transportowcw i 17 okrtw wojennych)241 p.n.e.Bitwa morska koo Wysp Egadzkich(zwycistwo Rzymian - zdobycie 20 i zatopienie 97 okrtw punickich)

Druga wojna punickatoczya si w latach218-201 p.n.e.midzyKartagin iRzymem.Prowadzona bya naPwyspie Apeniskim,Iberyjskim, naSycyliii wAfryce Pnocnej. Jej gwn postaci byHannibal, kartagiski wdz z rodu Barkidw. Pretekstem do wojny byo zaatakowanie przez HannibalaSaguntu, sprzymierzonego z Rzymem miasta-pastwa na obecnym wybrzeu kataloskim.Hannibal przeprawiwszy si ze swoj armi zHiszpaniiprzezAlpydo Italii postanowi zaskoczy Rzymian od pnocy. Mimo wyczerpujcej przeprawy przez gry (armia stracia m.in. wikszosoni bojowych) odnis szereg imponujcych zwycistw (Bitwa nad Trebi, bitwa nad Jeziorem Trazymeskim,bitwa pod Kannami), jednake z uwagi na ograniczone moliwoci logistyczne i rekrutacyjne nie mg wykorzysta swoich zwycistw.W tym czasie Rzymianie najpierw przystpili do podboju kartagiskich posiadoci w Hiszpanii, a potem za radScypiona Afrykaskiego Starszegozaatakowali afrykaskie centrum kartagiskiego imperium, co spowodowao odwoanie armii Hannibala z Italii. W202 p.n.e.Scypion Afrykaski pokona Hannibala wbitwie pod Zam.Po wojnie Rzym zagarn posiadoci Kartaginy w Hiszpanii. Oprcz tego Kartagina musiaa zniszczy swoj flot, przekaza cz posiadoci afrykaskichnumidyjskim sprzymierzecom Rzymu i zapaci ogromn kontrybucj. II Wojna PunickaMiastoSaguntw Hiszpanii wystosowao doRzymulist, w ktrymi bya proba o "opiek", postawio to w stan gotowoci armi Kartaginyi, co za tym idzie, armi przeciwnikw. Na dodatek to samo miasto w219 p.n.e.napado na jedno z podlegych Hannibalowi plemioniberyjskich. W odwecie kartagiski wdz rozpocz oblenie miasta. Po omiu miesicach oblenia, pozbawiony rzymskiej pomocy Sagunt skapitulowa (219 p.n.e.). W zwizku z tym Rzym wysa do Kartaginy poselstwo z daniem wydania Hannibala jako podegacza wojennego. Powrcio ono jednak z niczym. Wojna staa si faktem.Obie strony przyjy taktyk ofensywn - Rzymianie planowali prowadzi wojn w Hiszpanii i w Afryce, natomiast Hannibal w Italii. Szybszy okaza si wdz kartagiski. Wiosn218 p.n.e.Hannibalwyruszy ze swej hiszpaskiej stolicyNowej Kartaginyz armi liczc ok. 50 tys. zbrojnych i przezPirenejewkroczy doGalii. Maszerujc wzdu rdziemnomorskiego wybrzea dotar do ujciaRodanu. Aby omin idc mu naprzeciw armi konsulaPubliusza Korneliusza Scypiona, przeprawi si przez Rodan w grnym jego biegu i znalaz si u podna Alp, ktre przeszed z duymi stratami. Uzupeni je jednak tysicami Galw, ktrzy przyczyli si do jego armii.

Do pierwszego starcia z Rzymianami doszo nad rzekTicinus, ktre - tak jak i nastpna bitwa nad rzekTrebi- przynioso Hannibalowi zwycistwo, otwierajce drog do rodkowej Italii.

Szczegowy przebieg wojnyW nastpnym roku podczas przemarszu dolin rzekiArnoHannibal zaskoczy konsulaFlaminiuszanadJeziorem Trazymeskim. Caa rzymska armia zostaa zniszczona. Klska spowodowaa umocnienie si w Rzymie stronnictwa Fabiuszy - dyktatorem zostaKwintus Fabiusz Maksymus. Drugim dyktatorem po kilku miesicach (bardzo niezwyka sytuacja, bo zazwyczaj dyktator by jeden) obwoanoMarka Minucjusza Rufusa, ktry przy Fabiuszu sprawowa dotd urzdmagistra equitum. W roku216 p.n.e.wybrano konsulamiTerencjusza WarronaiEmiliusza Paulusa. Otrzymali oni pod swoje dowdztwo gigantyczn armi. Konsulowie wydali Hannibalowi bitw podKannami, w ktrej pomimo dwukrotnej przewagi liczebnej zostali rozgromieni przez kartagiskiego wodza.Sytuacja Rzymu staa si grona, cze sprzymierzecw przesza na stron Hannibala (Samnici,Lukanowie,Brucjowie,Kapuai inne miasta kampaskie i greckie). Rzym, nie mogc pokona Hannibala, postanowi uderzy w Hiszpanii i na Sycylii, gdzie Syrakuzyopowiedziay si po stronie Hannibala. W212 p.n.e.armia dowodzona przezMarka Klaudiusza Marcellusazdobya Syrakuzy. W rkach rzymskich znalaza si caa Sycylia.

Rwnie sytuacja w Hiszpanii zacza sprzyja Rzymowi. W latach218i217 p.n.e.bracia Scypionowie, Publiusz i Gnejusz, podjli ofensyw i zdobyli Sagunt. Jednak w211 p.n.e.zginli, a ich dzieo kontynuowa syn Publiusza,Publiusz Korneliusz Scypion Afrykaski. Zdoby on w209 p.n.e.Now Kartagin i pokonapod Baeculw208 p.n.e.brata Hannibala -Hazdrubala. Do206 p.n.e.caa poudniowa cz Pwyspu Pirenejskiego zostaa podbita przez Rzymian. Tymczasem Hazdrubal pody przez Pireneje i Alpy na pomoc bratu, ktrego sytuacja znacznie si pogorszya, gdy w211 p.n.e.Rzymianie zdobyli jego gwn baz w Italii - Kapu, a nastpnie zajli ca Kampani i Tarent (209 p.n.e.).W tym czasie armia Hannibala skadaa si gwnie z mieszkacw Italii. Ich morale byo duo sabsze ni wojsk, z ktrymi Hannibal przyby do Italii dziewi lat wczeniej. Oligarchowie z Kartaginy nie nadsyali mu obiecanych posikw, bo obawiali si wzrostu jego potgi i z zazdroci o pozycj jak zajmowa rd Barkidw. Hazdrubal dotar do Italii, ale jego armia zostaa zniszczona a on sam zgin w bitwie nadMetaurusemw207 p.n.e., zanim poczy si z bratem. Pozbawiony szans na otrzymanie posikw Hannibal wycofa si na poudnie Italii i tam zawzicie odpiera ataki wielokrotnie liczniejszych wojsk Rzymian.W204 p.n.e.rzymska armia pod wodz Scypiona wyldowaa w Afryce. W nastpnym roku Kartagina odwoaa Hannibala z Italii do Afryki, by powstrzyma i pokona Scypiona. Szczcie jednak odwrcio si od niego i w20 p.n.e.podZamponis klsk w bitwie z wojskami rzymsko-numidyjskimi.Kartagina nie bya ju w stanie duej prowadzi wojny. W201 p.n.e.podpisano pokj, na mocy ktrego Kartagiczycy mogli zatrzyma tylko swoje posiadoci w Afryce. Nie mogli prowadzi wojen bez zgody Rzymu, a ponadto zmuszeni zostali do zapacenia gigantycznej kontrybucji 10 tysicy talentw srebra w cigu 50 lat oraz musieli wyda Rzymowi caa swoj flot z wyjtkiem 10 okrtw straniczych i da zakadnikw jako rkojmi wypenienia wynikajcych z traktatu warunkw. Poczyna Kartaginy w Afryce mia pilnowaMasynissakrlNumidii, ktry wspomaga Scypiona w bitwie pod Zam.

Tak opisujePolibiusz(XV,18) warunki traktatu zamykajcego drug wojn punick:Mog Kartagiczycy zatrzyma w Afryce te miasta, ktre posiadali przed wydaniem tej ostatniej wojny Rzymowi, a take kraj dawny, bydo, sub i reszt mienia, zobowizuj si naprawi Rzymowi wszelkie szkody, musz wyda jecw i zbiegw wojennych z caego okresu wojny, wyda wszystkie okrty wojenne z wyjtkiem 10 trier, podobnie sonie. Wojny nie wypowiada nikomu poza Afryk w ogle, a w Afryce tylko za zgod Rzymian. (...) cokolwiek naley do krla Masynissy lub jego przodkw w obrbie granic jakie im zostan wskazane, odda Masynissie (...) dostarczy wyywienie dla wojska rzymskiego na trzy miesice i paci mu tak dugo od, a z Rzymu nie nadejdzie odpowied co do warunkw pokoju. Wypaci Rzymowi dziesi tysicy talentw w cigu lat pidziesiciu, ratami po 200 talentw eubejskich rocznie. Jako pork wyda stu zakadnikw, w wieku od 14 lat do 30 lat.(przekad w: Dbrowa E. Dzielska M., Wybr tekstw rdowych...,UJ Krakw 1979).Wojsko Hannibala byo istnym tyglem narodowociowym. Samych Kartagiczykw byo w nim niewielu - wyjtek stanowia grupa kilkuset oficerw, wyrniajcych si purpurowymi paszczami, troch oddziaw saperskich, budujcych mosty i machiny wojenne. Znakomit lekk kawaleri stanowiliNumidyjczycy,Maurowieznad Atlantyku iGaramanciw pancerzach ze skr wy. Ci pustynni jedcy, uzbrojeni w oszczepy, sztylety i tarcze obite skr soni, specjalizowali si w zwiadzie i pocigu. Przewanie na koniach poruszali siBalearowie, czyli "miotacze", uznawani za najlepszych procarzy czasw staroytnych. Na ramieniu mieli zawieszone 3 proce rnej dugoci. Cikozbrojn piechot i jazd tworzyli libijscy poddani Kartaginy, dziercy wcznie o dugich grotach. Cika kawaleria i piechota byy rekrutowane rwnie pordIberwiCeltyberw. Do tego zaliczy naley rwnie przernej maci banitw, renegatw, witokradcw, ktrzy uciekli ze swoich krain spod katowskiego topora. Armi dodatkowo wzmacniao 37soni bojowych, wrd nich najwikszy - Syriusz, na ktrym od czasu do czasu zasiada sam Hannibal. Armia Hannibala

218 p.n.e.bitwa nad rzek Ebrobitwa nad Rodanembitwa nad rzek Durencjabitwa pod Cissis (Rzymianie Gnejusza pokonali Kartagiczykw - 600 zabitych, 2000 jecw)bitwa nad rzek Ticinus(zwycistwo Kartagiczykw nad Rzymianami Publiusza Scypiona)bitwa nad Trebi217 p.n.e.bitwa nad Jeziorem Trazymeskimbitwa morska u ujcia Ebro (Gnejusz Korneliusz Scypion pokona flot punick zdobywajc kilka okrtw)216 p.n.e.bitwa pod Gerunium (Hannibal wcign w zasadzk armiRufusazadajc jej wielkie straty)bitwa pod Kannami

Wane bitwy II wojny Punickiej215 p.n.e.bitwa pod Grumentum(Rzymianie Longusa - 280 zabitych - zwyciyli Kartagiczykw Hanno - 2000 zabitych)bitwa pod Nol (Rzymianie Marcellusa - 1000 zabitych - pobili Kartagiczykw Hannibala - 5000 zabitych)bitwa pod Cagliari (22000 rzymskiej piechoty i 1200 jazdy pod wodz Torquatusa pokonao Kartagiczykw Hazdrubala (pojmany) - 12000 zabitych, 3700 jecw)bitwa pod Iber (Hazdrubal Barkida pokonany przez Scypionw)bitwa pod Iliturgi (16000 Rzymian zwyciyo 60000 Kartagiczykw)bitwa pod Intibili (zwycistwo Rzymian nad Kartagiczkami - 13000 zabitych, 2000 jecw)214 p.n.e.bitwa pod Beneventum(Rzymianie Grachusa - 2000 zabitych pobili Kartagiczykw Hannona - 16000 zabitych)bitwa pod Nol (Rzymianie Marcellusa - 400 zabitych - zwyciyli Kartagiczykw Hannibala - 2000 zabitych)213 p.n.e.bitwa pod Mundbitwa pod Aurinks (Rzymianie Gnejusza Scypiona pokonali Kartagiczykw - 8000 zabitych)212 p.n.e.pierwsza bitwa pod Herdonioblenie Syrakuz211 p.n.e.oblenie Kapuibitwy pod Lorca, Porta Collinabitwa pod Castulo (Caslona) 211 p.n.e.210 p.n.e.bitwa morska pod Sapriportismasakra Kartagiczykw w Akragasdruga bitwa pod Herdoni(Kartagiczycy Hannibala pobili Rzymian Gnejusza Fulwiusza Centumalusa, ktry ponis mier)bitwa pod Numistro209 p.n.e.bitwa pod Canusium (Kartagiczycy Hannibala pokonali Rzymian Marcellusa - 2700 strat)Bitwa o Now Kartaginzdobycie Kaulonii (30000 ludzi Rzymianie sprzedali w niewol)

208 p.n.e.bitwa pod Peteli(5000 Kartagiczykw zabio w zasadzce 2000 Rzymian a 1500 wzio do niewoli, krtko potem w tej samej okolicy w zasadzk wpadli podczas rekonesansu dwaj konsulowie, ktrym towarzyszyo zaledwie 300 konnych;Klaudiusz Marcelluszgin, ciko rannyTytus Kryspinususzed z zasadzki, ale zmar od odniesionych ran)bitwa pod Baecul(poraka Hazdrubala)bitwa pod Wenuzj (Numidyjczycy pokonali Rzymian Marcellusa (ponis mier) i Crispinusa (odnis rany))bitwa morska pod Kelibi (Rzymianie Valeriusa pobili Kartagiczykw, ktrzy stracili 18 z 83 okrtw)207 p.n.e.bitwa morska pod Aspis (najwiksza morska bitwa w czasie wojny - 100 okrtw rzymskich pod wodz Lewinusa pokonao 83 jednostki kartagiskie)bitwa nad Metaurusem206 p.n.e.bitwa pod Ilip(Alcala del Rio-klska wojsk Hazdrubala Giskona)bitwa morska pod Cartei (Rzymianie Laeliusa - 8 okrtw - pokonali Kartagiczykw Adherbala - rwnie 8 okrtw; 2 zatopione, 1 uszkodzony)

204 p.n.e.bitwa podKroton(nierozstrzygnite starcie Kartagiczykw Hannibala i Rzymian Semproniusza)203 p.n.e.bitwa na przepolach Cyrty (klskaSyfaksa) 23 czerwca 203 p.n.e.bitwa pod Utyk (klska armii punickiej)bitwa nad rzek Bagradas(bitwa na Wielkich Rwninach) - klska Punijczykw202 p.n.e.bitwa pod Zam(43000 Rzymian Scypiona pokonuje 48000 Kartagiczykw Hannibala; straty rzymskie: 1500 zabitych, 4000 rannych; straty kartagiskie: 20000 zabitych, 15000 jecw)III wojna punicka(149-146 p.n.e.) - ostatnia z wojen punickich toczona pomidzy Republik Rzymsk a Kartagin. Skutkiem byo cakowite zniszczenie Kartaginy i wzrost potgi Rzymu na arenie midzynarodowej. Dowdcy

Scypion Afrykaski Modszy Hasdrubal Boeotarch III Wojna Punicka

WII wiek p.n.e.Rzymianiewiadomi wasnej siy prowadzili wobec innych pastw coraz bardziej brutalnpolityk. Nie zadowalali si ju, jak to czynili wiek wczeniej na tworzeniu z podbitych terenwprotektoratwczy uzalenianiu ociennych wadcw. Zaczli tworzyprowincje. Aby tego dokona musieli zlikwidowa wielepastw wasalnych. Jednym z nich by ich dawny przeciwnik Kartagina. W Rzymie stronnictwo zgromadzone wok Katona Starszegostarao si przez lata o ostateczne zniszczenie Kartaginy. Cenzorkoczy kade swe przemwienie sowami:Ceterum censeo Carthaginem delendam esse(ac.Poza tym uwaam, i Kartagina powinna zosta zburzona)[1]. Polityka rzymska przed wojn

W wynikudrugiej wojny punickiej(218-201)Republika rzymskastaa si najwiksz potg antycznego wiata. Zamano mocarstwoKartaginy. Pastwo to przeksztacio si w ulegego klienta pastwa rzymskiego, paccego nalene Rzymianomkontrybucjei dostarczajcego posikw wojskowych. Cay swj zapa Kartagiczycy skierowali na rozwjgospodarki pastwa, stajc si potg gospodarcz.Dobrobyt punickiejstolicysta si sol w oku rzymskiejarystokracji. Zapragna ona przej yzne grunty Kartaginy i sama czerpa z nich profity. Zaczto szuka pretekstu dla wojny z osabiona Kartagin. Zadano od Kartagiczykw aby wydali na zakadnikw 300 dzieci arystokratw, wydania wszelkiej broni, w dalszych daniach mieli porzuci swe nadmorskiemiastoi osiedli si w gbilduna 80stadiw. Byo to nie do przyjcia dla Punijczykw, ktrzy zabili posw przynoszcych ze wieci. Aby zaprowadzi porzdek Republika wysaa doAfrykiarmi, na atw jak si wszystkim nad Tybrem wydawaowojn. Armia rzymska wkrtce stana pod muramiKartaginy.Kartagina bya pooona naprzyldkumidzy dwomalagunami. Z reszt kraju czy j przesmyk, na ktrym wybudowano potrjn lini umocnie, skadajc si z dwch kamiennychmurwipalisady. Przed czstokoem biegafosao szerokoci 18-20metrw. Sercem 200 tys. miasta byy sztucznyportpodzielony na wojskowy i cywilny. Napnocod portu leaa najstarsza cz miasta Byrsa zabudowana wysokimi na 6 piterkamienicami. W tej czci miasta umiejscowiona byaagoraposiadajca funkcj handlow i polityczn. Z agory trzy ciasne drogi prowadziy kuwzgrzu o tej samej nazwie co dzielnica, gdzie znajdowa si akropoli najwiksza witynia Kartaginy powiconaEszmunowi, utosamianego z greckimAsklepiosem. U podna cytadeli rozcigay si obszerne przedmiecia zwane Megar. Bya to elegancka dzielnica zabudowanawillamipord ogrodw, co nadawao jej wiejski wygld. Ku wojnieKonsulowie rzymscyM. Maniliusz i L. Marcjusz Cenzorinus przez wiele dni stali bezradni pod murami miasta. Udao im si co prawda zburzy przy pomocytaranw cz umocnie i wedrze do miasta, lecz zostali szybko odparci ponoszc due straty. Na skutekchorbdziesitkujcychlegionistwi zwyczajnej niekompetencji wodzw te dziaania zaczepne wkrtce ustay. Teraz inicjatyw przejli Punijczycy, ktrzy zaatakowali niespodziewanieobzrzymski. Byli bliscy jego zdobycia, lecz dziki przytomnoci umysu modego oficeraScypiona Emiliana, udao si przegna napastnikw. Kilka dni pniej zdoa on take obroni prowizorycznyportpooony opodal obozu. Z sytuacj Rzymian jeszcze bardziej skomplikowaa kartagiska armia polowa szarpica tyylegionw, lca przy tym przez jezioro ztwierdzyNeferisywnodo blokowanej Kartaginy. Chcc zniszczy to zgrupowanie armia rzymska ruszya podwarowni. Siy punickie zajy pozycje na wyniosociach, pooonych nad strumieniemniedaleko miasta. Atak na tak trudn pozycj zakoczy siklski ogromnymi stratami. Przegrana bitwa podkopaa i tak nie najlepszemorale.W 148 roku zmienili sikonsulowie. Wczeniejsza par zastpili K. Pizon Cezoninus i L. Hostyliusz Mancynus. Zaniechali oni atakw na miasto, zajli si pldrowaniem kartagiskiego zaplecza i tym samym usiowali zmusigodemKartagin do ulegoci, jednak bezskutecznie. Prbowano zdoby miasta nadmorskie dochowujce wiernoci swej stolicy, skd sano dla niej materiay i posiki potrzebne do prowadzenia wojny. Akcja zakoczya si niepowodzeniem. Nie zdobyto adnegogrodu. Na wie o nowych klskach w Rzymie zawrzao. Postanowiono szybko zakoczy przeduajcy si konflikt.

Rzymska bezradno

W tym celu wybranokonsulemzdolnegoarystokratScypiona Emiliana, ktry udowodni wczeniej swoj odwag. Zwerbowawszy nowelegionyEmilian wyruszy pod Kartagin. Przybywszy pod miasto szybko zaprowadzi porzdek wzdemoralizowanejarmii i przystpi do dziaania. Odnis od razu duy sukces. Zdoby przedmiecia Kartaginy. Szybko je jednak opuci, albowiem na obszarze penymsadw,zaroliipotwrzymskie legie mogy ulec rozproszeniu, a na dodatek przy nieznajomoci przej wpa wzasadzk. Scypion zablokowa kompletnie miasto od stronyldubudujc na przesmykuobz warowny, a kartagiskiport zamkn gigantyczntam. Nastpnie zdobygroblbiegnc niedaleko tamy, wybudowanej swego czasu dlakupcw, celem wyadunkutowaru. Kartagiczycy nie przejli si sukcesami wroga. Przekopali nowe przejcie z portu najezioro. Trzy dni pniej naprdce skleconaflotakartagiska zaatakowaa flot Rzymian, lecz bitwa jaka si wywizaa bya nierozstrzygnita.Zim 147/146 Emilian podj akcje majca na celu zniszczenie polowejarmiipunickiej i zajcia terenw do tej pory kontrolowanych przez Punijczykw. Kartagiczycy zamknli si wobozie warownymniedaleko Neferis. Emilian uderzywszy na obz z dwch stron szybko go zdoby. Emilianus konsulem

Wiosn 146 roku udao si Rzymianom niespodziewanym wypadem zdoby port cywilny i wojskowy. Po zdobyciumurw otaczajcych portyKwiryci, zajli kartagiskagor. Std trzema drogami poczli przebija si w kierunku grujcej nad miastem kartagiskiejcytadei Byrsy. Walczono zawzicie o kady metr ulicy. Legionici zmuszeni byli zdobywa dom po domu Gdy dotarli pod muryzamku, mieszkacy nie widzc sensu dalszej walkiskapitulowali. Ostatnim punktem oporu bya witynia boga Eszmuna(Eskulapa) lecz i jej obrocy wkrtce poddali si.Konsul pragn ocali bohaterskie miasto, alesenat rzymskinakaza je zburzy, teren zaora i zakaza tamosadnictwa, a ludno sprzeda w niewol. Tak te si stao.Miasto zostao tak gruntownie zniszczone, e z epoki punickiej zachowao si niewielezabytkw. Ndzne szcztki murw, cmentarzy,stele,otarz, przedmioty ruchome.

Zdobycie i zniszczenie miasta

Z wysoko rozwinitych rolniczo afrykaskich terenw Kartaginy utworzono prokonsularnprowincjAfryka, ktra w szybkim czasie zyskaa mianospichlerzaRzymu. NastpnieRzymdokona dalszychpodbojwi zdoby tereny naokoo Morza rdziemnego. Po wojnie

149 p.n.e.-bitwa pod Nepheris(Kartagiczycy Hasdrubala zwyciaj Rzymian Maniliusa)148 p.n.e.- oblenie Hippagrety147 p.n.e.-bitwa morska przy porcie kartagiskim147 p.n.e.-II bitwa pod Nepheris146 p.n.e.-zdobycie Kartaginyprzez wojskaPubliusza Korneliusza Scypiona Modszego- koniec trzeciej wojny punickiej.Trzecia wojna punicka skoczya si klsk dla Kartagiczykw

Kalendarium wojnynull253822.67