vermaatschappelijkingJessica De Maeyer

Cis Dewaele

25/11/2014

Inhoudstafel

• Theoretische omkadering

• Positieve aspecten

• Aandachtspunten

• Randvoorwaarden

THEORETISCHE OMKADERING

Het meervoudige karakter van

‘Vermaatschappelijking’

• Hoge aaibaarheidsfactor

• Begrip dekt vele ladingen: beleid, hulpverleners en zorgvragers gebruiken zelfde terminologie, maar geven er een andere invulling aan Babylonische verwarring

• Etymologische wortels: maat: makker ideaal van de Franse revolutie (fraternité)

• Afgelopen driekwart eeuw: verschillende betekenissen

‘Vermaatschappelijking’: een

sociohistorische benadering (Steyaert, 2014)

• Eerste variant: midden 20ste eeuw overheid trekt steeds meer zorgverantwoordelijkheden naar zich toe van privésfeer naar openbare sfeer

• Tweede variant: Jaren ‘60 – ’70: kritiek op residentiële zorg

• Extramuralisering van de zorg: recht op volwaardigedeelname aan de maatschappij (positie van patiënt alsgebruiker patiëntenbeweging)

• Ontmanteling van de traditionele psychiatrischeziekenhuizen (Basaglia-wet): deïnstitutionalisering

• Oprichting centra GGZ, PAAZ en dagziekenhuizen

• Belangrijke rol voor de eerste lijnszorg + nulde lijn(mantelzorg, zelfhulp) concentrische cirkels, Art. 107

‘Vermaatschappelijking’: een

sociohistorische benadering (Steyaert, 2014)

• Derde variant: normalisatieprincipe: onderscheid beperking –

handicap: samenleving heeft als geheel verantwoordelijkheid voor de

gevolgen van individuele kenmerken

• Vierde variant: uitgangspunt: veronderstelde ineffectiviteit van de

sociale sector en een ander beeld van de moderne burger van

verzorgingsstaat naar participatiestaat: opnemen van de eigen

verantwoordelijkheden (en omgeving) staat centraal wantrouwen

t.o.v. de zorg ontvangende medeburger + besparingen + verhogen van

indicatie-eisen voor zorg

centraal: (her)verdelen van zorgverantwoordelijkheden

burgers en hun sociaal netwerk krijgen meer verantwoordelijkheid

doorgeschoven ↔ paradox succesfactor voor realiseren van

vermaatschappelijking

Vermaatschappelijking in de huidige

beleidscontext

• “Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd

wordt om mensen met beperkingen, chronisch zieken,

kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele

problemen, mensen die in armoede leven, …., met al hun

mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek

in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar

nodig te ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk

geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen.

Begrippen die hierbij een rol spelen zijn onder meer

desinstitutionalisering, communitycare, empowerment,

kracht- en contextgericht werken, vraagsturing en

respijtzorg”. Strategische Adviesraad Welzijn, Gezondheid en Gezin,

2012

Vermaatschappelijking in de huidige

beleidscontext

• Deinstitutionalisering ?

• “the essential goal of service provision should be to achieve asense of community connectedness, rather than beingconcerned with physical integration within the generalcommunity” (Cummins & Lau, 2003) sense of community:hoe stimuleren? Betrokken actoren?

• Inzetten op verbindend werken

• gemeenschapszorg

Positieve aspecten

• Vermaatschappelijking streeft naar een meer solidaire

samenleving

• Het erkent dat elke burger een volwaardige plaats heeft in

de samenleving en het recht deze plaats mee autonoom in

te vullen (recht op participatie en zelfbepaling)

• Het erkent de kracht en expertise van burgers

Positieve aspecten

• Het voorkomt dat mensen gereduceerd worden tot hun

problemen

• Het voorkomt dat mensen geïnstitutionaliseerd worden

worden en zo geen deel meer uitmaken van de

samenleving

• Het reageert tegen de overprofessionalisering van de zorg

Aandachtspunten

• Gebrek aan sociale cohesie is probleem en oplossing

• Nadruk op eigen verantwoordelijkheid kan nadruk op

eigen schuld worden (plicht tot zelfrealisatie)

• Meest kwetsbare mensen moeten het meest beroep doen

op hun (kwetsbare) netwerk

Aandachtspunten

• Vermaatschappelijking beroept zich soms op een

nostalgische visie op solidariteit. Sociale controle, wie

bepaalt de norm, welke keuzevrijheid heeft de burger, …?

• Rol residentiële settings?

• Is de samenleving klaar voor integratie van verschillende

doelgroepen? (sociaal isolement, misbruik, …)

Rol van de

samenleving

• Een Zuid-Afrikaans verhaal gaat over een man die denkt

dat hij een vogel is. Hij durft niet naar buiten, bang als

hij is om opgegeten te worden door de kat. Hij gaat naar

de psychiater die hem van dat idee afhelpt, maar hij durft

nog steeds niet naar buiten: ‘ik weet nu wel dat ik geen

vogel ben, maar weten zij dat daar buiten ook ?’

Vermaatschappelijking werkt niet wanneer er geen

ruimte is in de samenleving voor verandering

Aandachtspunten

• Vermaatschappelijking beoogt het vermijden van ‘dure’

zorg. Is dit nu ook al niet.

• Besparing?

• Gebaseerd op onderzoek in Nederland, Amerika en

Groot-Brittanië. Werkt dit ook bij ons?

aandachtspunten

• Het verdringt het denken over mensenrechten en

structurele uitsluiting

• Is iedereen sterk genoeg om zorg op te nemen?

(ondersteuning van mantelzorgers)

• Kan je weigeren zorg op te nemen? (plicht tot

participatie)

Randvoorwaarden

• Ondersteuning burger: burger moet zelf keuzes kunnen maken

in wie welke hulp aanbiedt

• Ondersteuning werker: generalist, bruggenbouwer

• Ondersteuning mantelzorger

• Community care: relationeel begrip

• Caring for – caring about: professionele hulpverlening

verdwijnt niet van het toneel! Alliantie tussen cliënt, formele

en informele zorg

Randvoorwaarden

• Werker moet positie krijgen om aan beleid en organisatie

veranderingen aan te brengen

• Organisatie moet flexibel zijn

• Overheid moet investeren in sensibilisering