Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Program Operacyjny Kapitał Ludzki - Priorytet VIII. Inwestycja w kadry/Działanie 8.1. Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie/Poddziałanie 8.1.1. Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla

przedsiębiorstw

Moduł „E”

Współczesna geodezja

w budowlanym procesie inwestycyjnym

Prowadzący Jerzy GAJDEK

WSPÓŁCZESNA GEODEZJA W BUDOWLANYM PROCESIE INWESTYCYJNYM

0 . Spis treści – program szkolenia str. 2 –4.

1. Krótki rys historyczny „Geodezja w Prawach budowlanych” z : 1928, 1961, 1974 i 1994 roku oraz w przepisach wykonawczych do tych praw-strony 5-7.

2. Problemy z granicami czyli granice nieruchomości ustalone według stanu prawnego i granice ewidencyjne – str. 8 oraz rys. na str. 8A.

3. Nowe układy poziome „2000” i „1992”, zasady pozycjonowania (nawigacji) przy pomocy systemów GPS + GLONASS oraz GALILEO (układ WGS 84) – strony 9 – 13. Układ pionowy „Kronsztadt 86”[60] – Problemy związane z zastosowaniem niewłaściwych układów–rys. na str. 14.

4. Zagadnienie wymiarowania - Norma PN-B-01027/lipiec 2002 – Rysunek budowlany Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu w aspekcie Normy PN – EN ISO 11091/luty 2001 – Rysunek budowlany – projekt zagospodarowania terenu. Wpadka architekta z finałem w sądzie – strony 15 –16.

5. Numeryczne mapy do celów projektowych (NMDCP). Narzędzia matematyczne do pomiarów i projektowania. Pokaz na Ŝywo elementów pomiarów i projektowania (sytuowania) obiektów budowlanych na NMDCP. Eksport i import map numerycznych z systemu do systemu – strony 17-20. Pozostałe materiały dostępne w internecie : InŜynier budownictwa 5, 6, 7-8/2006.

6. Rastrowe mapy do celów projektowych. Zagadnienie rozdzielczości skanerów (300,400 dpi), formatów zbiorów (JPG, PCX, TGA, BMP, PSD, TIF, EPS) i metody kalibracji (izotropowa – równoskalowa [Helmerta], anizotropowa – róŜnoskalowa [afiniczna], biliniowa, bikwadratowa i bisześcienna). „Składanie” skalibrowanych map rastrowych w mapy do celów projektowych w układzie jednostkowym i jednostkowym wstęgowym. Pokaz na Ŝywo kalibracji metodą afiniczną (Helmerta) oraz elementów pomiarów (wektoryzacji – określania współrzędnych) i projektowania na RMDCP- strony 21 –26.

7. Hybrydowe mapy do celów projektowych – str. 27- 27A. 8. Zagadnienie uzgadniania projektów w ZUDP przez internet na

przykładzie matematycznego (cyfrowego) opracowania Regionalnego Centrum Dydaktyczno-Konferencyjnego i Biblioteczno-Administracyjnego Politechniki Rzeszowskiej – strony 28-29 wraz z plikiem tekstowym - postacią matematyczną projektu ( str. 29A ) oraz Art. 34 Prawa budowlanego (str. 29B) i artykułem z GEODETY (str. 29C-29F) .

9. Wytyczanie obiektów budowlanych metodą klasyczną i satelitarną. Zagadnienia niezawodności wytyczenia (poziomego i pionowego). Ryzyko wytyczania od istniejących szczegółów terenowych: strony 30– 31, art. z Przeglądu budowlanego str. 32 – 35.

Str. 2

10. Sterowanie maszynami budowlanymi (spychacze, równiarki, koparki, rozściełacze, frezarki) wykorzystującymi technikę satelitarną przy wykorzystanie systemów 2D i 3D : GPS, LPS, mmGPS, RSS, Leveller. Str. 36 oraz 36A i 36B (strony tytułowe materiałów reklamowych Firmy TOPCON)

11. Obsługa montaŜu budynków o powtarzalnych kondygnacjach przy pomocy techniki satelitarnej- strony 37-38. Art. z Przeglądu Geodezyjnego 7/2008 str. 38A –38D.

12. Aktualność map a inwentaryzacja powykonawcza zrealizowanych obiektów budowlanych oraz problem pomiaru obiektów podlegających przykryciu – strony 39 - 40.

13. Pomiary osiadań i przemieszczeń niektórych obiektów budowlanych – strony – str. 41, art. z XXIII KNT Szczecin – Międzyzdroje „awarie budowlane 2007” str. 41A – 41H.

14. Monitoring obiektów mogących ulec potencjalnej katastrofie budowlanej przy pomocy skanerów laserowych- strony 42 - 44.

15. Metody sprawdzeń niwelatorów - str. 45 – 47. 16. Katalogi znaków umownych dla map analogowych i numerycznych – str.

48. Jerzy G A J D E K

PIŚMIENNICTWO [1] E. Brzostowska ; KATALOG PROBLEMÓW I ZASTRZEśEŃ ZGŁASZANYCH PRZEZ INWESTORÓW I PROJEKTANTÓW BUDOWLANYCH W ZAKRESIE INTERPRETACJI OBOWIĄZUJĄCYCH PRZEPISÓW PRAWA w związku z dokonywaną koordynacją usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu ; Mapa zasadnicza i geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu w Polsce – stan na dzień 31 grudnia 2007 roku. Główny Urząd Geodezji i Kartografii – W-wa. [2] Gajdek J. Mapy rastrowe i hybrydowe w projektowaniu obiektów budowlanych. Drogownictwo 2/2004 – www.geokatedra.pk.edu.pl/kalibracja.htm - zakładka ogłoszenia. [3] Gajdek J. Sytuowanie obiektów budowlanych na mapach rastrowych. Przegląd Geodezyjny 3/2004.

[4] Gajdek J. Problemy wymiarowania i wytyczania projektowanych budynków. Przegląd Geodezyjny 5/2005.

[5] Gajdek J. Technologia projektowania obiektów budowlanych na mapach elektronicznych InŜynier budownictwa 5/2206; 6/2006 i 7-8/2006 - www.piib.org.pl -zakładka InŜynier Budownictwa. [6] Polska Norma PN-B-01027 / 2002 Rysunek budowlany - Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu [7] PN-EN ISO 11091 / 2001 Rysunek budowlany – Projekty zagospodarowania terenu [8] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 lutego 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych i czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie - Dz. U. Nr 25/1995 r. [9] Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 2 kwietnia 2001 w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej - Dz. U. Nr 38/2001. [10] Gajdek J. Propozycja nie do odrzucenia - Uzgadnianie on-line projektów obiektów budowlanych w ZUDP GEODETA 3/2008 www.geokatedra.pk.edu.pl - zakładka „ Nasza Dydaktyka”.

str. 3

[11] Gajdek J. Proces on-line w wytyczaniu projektów obiektów budowlanych Przegląd Budowlany 5/2008 – www.prz.rzeszow.pl/wbiis/kg - zakładka Publikacje [12] Gajdek J. Obsługa montaŜu budynków w aspekcie procesu on-line uzgadniania i wytyczania obiektów budowlanych. Przegląd geodezyjny 7/2008 – www.prz.rzeszow.pl/wbiis/kg - zakładka Publikacje [13] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych (Infrastruktury) w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego – Dz.U:120/2003 [14] Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych Ogólne specyfikacje techniczne GG-00.11.01- wykonanie mapy dla celów projektowania dróg Warszawa 1998. [15] Gajdek J. ; Zientek D. ; Materiały Konferencji „Kartografia numeryczna i informatyka geodezyjna” Katedra Geodezji im. Kaspra Weigla Politechniki Rzeszowskiej Rzeszów – Polańczyk 2005 { www.prz.rzeszow.pl/wbiis/kg - zasoby}.

[16] Gajdek J. Mapy elektroniczne podstawą projektowania. Poradnik inspektora nadzoru, kierownika budowy i inwestora nr 11/2006 - Warszawskie Centrum Postępu Techniczno-Organizacyjnego Budownictwa WACETOB

[17] Pietrzak L. Metoda pozyskiwania danych dla map numerycznych obszarów rolnych i leśnych poprzez ich skanowanie i wektoryzację Rozprawa doktorska na Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej WARSZAWA 1999

[18] Grzechnik B. ; Marzec Z. Mapy do celów prawnych, podziały i scalanie oraz rozgraniczanie nieruchomości. Wydanie drugie, poszerzone. Agencja Geodezyjno – Prawna „GRUNT” Warszawa 1998

[19] Gajdek J. O rzetelności opracowań geodezyjno-kartograficznych do celów projektowych. InŜynier budownictwa 10/2008

[20] Gajdek J. Mapy rastrowe – komputerowe nośniki informacji. Przegląd Geodezyjny 4/2009.

[21] Gaździcki J. Leksykon geomatyczny. Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej Warszawa 2001

[22] Toś C. ; Wolski B. ; Zielina L. : Inwentaryzacja obiektów zabytkowych metodą tachimetrii skanującej. Zakład Geodezji InŜynieryjnej, Instytut Geotechniki – Politechnika Krakowska.

[23] GeoForum - portal magazynu geoinformacyjnego GEODETA – www.geoforum.pl

[24] Strona internetowa Politechniki Krakowskiej – www.geokatedra.pk.edu.pl - zakładki : „Nasza dydaktyka” i „ogłoszenia”

[25] Strona internetowa Politechniki Rzeszowskiej (Katedry Geodezji) – www.prz.rzeszow.pl/wbiis/kg - zakładki : „Publikacje”, i „GLOB”.

[26] Strona internetowa firmy Topcon – www.topcon.com.pl - zakładka „Produkty”

[27] Strona internetowa Polskiej Izby InŜynierów Budownictwa www.piib.org.pl - zakładka „InŜynier Budownictwa”

[28] Łuczyński R. Granice działek w ewidencji gruntów i budynków w aspekcie wymagań współczesnego katastru nieruchomości. Przegląd geodezyjny 2/2009

Str. 4

Temat 1: Krótki rys historyczny „Geodezja w Prawach budowlanych” z : 1928, 1961, 1974 i 1994 roku oraz w przepisach wykonawczych do tych praw.

str.5

Por

ówna

nie

zapi

sów

dot

ycząc

ych

geod

ezji

w P

raw

ach

budo

wla

nych

z 1

974

i 199

4 r

oku

i prz

epis

ach

wyk

onaw

czyc

h z

1975

i 19

95

roku

Akt

pr

awny

M

apy

do c

elów

pr

ojek

tow

ych

(MD

CP

)

Geo

dezy

jne

wyz

nacz

enia

ob

iekt

ów b

ud.

w te

reni

e

Czy

nnoś

ci

geod

ezyj

ne

w

toku

bud

owy

Czy

nnoś

ci

geod

ezyj

ne

po z

akoń

czen

iu

budo

wy

Geo

dezy

jna

doku

men

tacj

a po

wyk

onaw

cza

Pb

1974

[1

]

Art

. 25

- od

nies

ieni

e do

ro

zpor

ządz

enia

[3]

Art

. 25

- od

nies

ieni

e do

ro

zpor

ządz

enia

[3]

Art

. 25

- od

nies

ieni

e do

ro

zpor

ządz

enia

[3]

Art

. 25

- od

nies

ieni

e do

ro

zpor

ządz

enia

[3]

---

Pb

1994

[2

]

Roz

dzia

ł 4

Art

. 34

ust.

3 R

ozdz

iał 3

A

rt. 2

2 us

t. 3

Roz

dzia

ł 5

Art

. 41

ust.

2; A

rt. 4

3 us

t. 1

Odn

iesi

enie

do

roz

porządz

enia

[3]

Art

. 43

ust.

4

Roz

dzia

ł 3

Art

. 22

ust.

8 R

ozdz

iał 5

A

rt. 4

3 us

t. 1,

3

Roz

dzia

ł 5

Art

. 57

ust.

1.5

Czy

nnoś

ci

geod

.w b

ud.

1975

[3]

Roz

dzia

ł 2

§4 -

§8

Roz

dzia

ł 3

§9 -

§13

R

ozdz

iał 4

§1

4 -

§17

Roz

dzia

ł 5

§18

- §2

0 --

-

Czy

nnoś

ci

geod

.w b

ud.

1995

[4]

Roz

dzia

ł 2

§3 -

§6

Roz

dzia

ł 3

§8 -

§11

R

ozdz

iał 4

§1

2 -

§16

Roz

dzia

ł 5

§17

- §1

8 R

ozdz

iał 6

§1

9 -

§21

Uw

agi

Za

niez

wyk

le p

ilną

naleŜy

uzn

ać n

owel

i- za

cję

pozw

alającą

proj

ekto

wać

na m

a-

pach

num

eryc

znyc

h,

rast

row

ych

i hyb

ry-

dow

ych.

A

rt.

34

Pb

[2]

pow

inie

n być

uzu-

pe

łnio

ny o

zap

is d

ot.

uzgo

dnień

w Z

UD

P.

Wg.

[3] w

ytyc

zać

obie

kty

budo

wla

ne m

ógł t

eŜ k

iero

wni

k bu

dow

y Z

uw

agi

na

postę

p te

chn.

us

yt.

obie

kty

budo

wla

ne p

o-

win

ny u

zysk

ać p

ostać

cy-

frową w

biu

rze

proj

ektó

w,

któr

a po

słuŜ

y do

:

1) u

zgod

n. z

a po

mocą

inte

rn.

2)w

ytyc

z. te

chn.

sat

elit.

3)

ste

row

ania

mas

z. b

udow

l.

W/w

czy

nnoś

ci

real

izow

ane

były

gł

ówni

e na

pod

staw

ie

inst

rukc

ji re

sort

owyc

h G

EO

PR

OJE

KT

U

Wg.

[3] z

a in

wet

. od

pow

iada

ł inw

esto

r,

aktu

alni

e w

g. [2

] za

inw

ent.

pow

ykon

awczą

odpo

wia

da k

iero

wni

k bu

dow

y

str.

6

Por

ówna

nie

zapi

sów

dot

ycząc

ych

map

do

celó

w p

roje

ktow

ych

( M

DC

P )

w

akt

ualn

ie o

bow

iązu

jący

ch r

ozpo

rządz

enia

ch i

prop

ozyc

ja n

owyc

h za

pisó

w

Roz

porządz

enie

P

odst

awa

praw

na

Rod

zaj n

ośni

ka

info

rmac

ji na

MD

CP

U

wag

i dot

yczą

ce

MD

CP

P

ropo

zycj

a no

wyc

h za

pisó

w

Roz

porz

. Min

. Gos

p.

Prz

estr

z. i

Bud

. z

21 lu

tego

199

5 r.

w

spr

. opr

ac. g

-k

i czy

nn. g

eod.

obo

w.

w b

udow

nict

wie

{1}

Ust

awa

Pra

wo

budo

wla

ne

z 19

94 r

. A

rt. 4

3 us

t. 4

Map

a an

alog

owa

tzn.

„k

opia

akt

ualn

ej m

apy

zasa

dnic

zej”

lub

„map

a je

dnos

tkow

a”

spor

ządz

one

: na

folii

, kal

ce

tech

nicz

nej l

ub p

apie

rze

Zap

is w

Roz

porz

. {1}

pow

iela

pr

akty

czni

e po

stan

owie

nia

z po

dobn

ego

Roz

porzą

dzen

ia

z 19

75 r

. – „

kopi

a (w

yrys

) m

apy

zasa

dnic

zej”,

zup

ełni

e ni

e uw

zględ

niając

ówcz

esne

go

stan

u te

chni

ki

Roz

porz

. Min

. R

ozw

oju

Reg

iona

ln. i

Bud

. z

2 kw

ietn

ia 2

001

r.

w s

pr. g

eod.

ew

id.

siec

i uzb

r. te

r. o

raz

zesp

. uzg

adni

ania

do

kum

. pro

j. {2

}

Ust

awa

Pra

wo

geod

. i k

art.

z 19

89 r

. A

rt. 2

8 us

t. 4

oraz

Roz

porz

. {1}

-

§9 u

st.4

, cz

yli

pośr

edni

o P

raw

o bu

dow

lane

z

1994

r.

Map

a an

alog

owa

tzn.

„k

opia

akt

ualn

ej m

apy

zasa

dnic

zej”

lub

„map

a je

dnos

tkow

a”

spor

ządz

one

: na

folii

, kal

ce

tech

nicz

nej l

ub p

apie

rze

oraz

map

a i p

roje

kt

„spo

rządz

one

na „

kom

pute

row

ych

nośn

ikac

h in

form

acji”

Roz

porządz

enie

dop

uszc

za

Pro

jekt

owan

ie n

a „k

ompu

tero

wyc

h nośn

ikac

h in

form

acji”

C

o je

st r

óŜni

e in

terp

reto

wan

e.

GU

GiK

i G

UN

B u

waŜa

ją, Ŝ

e ch

odzi

tuta

j wyłącz

nie

o m

apy

num

eryc

zne

Roz

porz

. Min

. In

fras

truk

tury

z

3 lip

ca 2

003

r.

w s

pr. S

zcze

góło

weg

o za

kres

u i f

orm

y pr

ojek

tu

budo

wla

nego

{3}

Ust

awa

Pra

wo

budo

wla

ne

z 19

94 r

. A

rt. 3

4 us

t. 6

pkt.1

Map

a an

alog

owa

tzn.

„k

opia

akt

ualn

ej m

apy

zasa

dnic

zej”

lub

„map

a je

dnos

tkow

a”

spor

ządz

one

: na

folii

, kal

ce

tech

nicz

nej l

ub p

apie

rze

Roz

porządz

enie

w s

posó

b pośr

edni

pop

rzez

Pra

wo

budo

wla

ne z

199

4 r.

sta

now

i, Ŝe

MD

CP

pow

inna

mieć

post

ać a

nalo

gową

Wsz

ystk

ie z

acyt

owan

e w

ni

niej

szej

tabl

icy

rozp

orzą

dzen

ia p

owin

ny

stan

owić,

Ŝe

proj

ekty

za

gosp

odar

owan

ia d

ział

ki

lub

tere

nu p

owin

ny b

yćsp

orzą

dzan

e ni

e ty

lko

na

kopi

ach

aktu

alny

ch m

ap

zasa

dnic

zych

(lu

b m

apac

h je

dnos

tkow

ych)

, czy

li m

apac

h an

alog

owyc

h, a

le

rów

nieŜ

na

map

ach

elek

tron

iczn

ych

(kom

pute

row

ych)

tzn.

: ■

map

ach

num

eryc

znyc

h(w

ekto

row

ych,

ob

iekt

owyc

h)

–naz

wa

za

Inst

r. K

-1 z

199

8 r.

■

map

ach

rast

row

ych

(pik

selo

wyc

h)

po

uprz

edni

ej

kalib

racj

i co

na

jmni

ej

met

odą

afin

iczną

– na

zwa

za

Leks

ykon

em

geom

atyc

znym

pr

of.

J.

Gaź

dzic

kieg

o z

2001

rok

u ■

map

ach

hybr

ydow

ych

(num

eryc

zno-

rast

row

ych)

str.

7

Temat 2 : Problemy z granicami czyli granice nieruchomości ustalone według stanu prawnego i granice ewidencyjne.

Działka i jej granice • działka - ciągły obszar gruntu znajdujący się w granicach

tego samego obrębu i jednolity ze względu na tzw. "stan prawny". Działka jest podstawowym obiektem ewidencji gruntów i budynków (EGiB) i stanowi podstawę do oznaczenia nieruchomości gruntowej w księdze wieczystej. Dane działki ujawniają tzw. "stan faktyczny".

• granice prawne nieruchomości są to ustalone, pomierzone i zastabilizowane granice, dla których istnieje operat techniczny (dokumentacja geodezyjna) złoŜony do zasobu geodezyjno - kartograficznego, w stosunku do których istnieje prawomocna decyzja administracyjna lub ostateczne orzeczenie sądowe. ^

Innymi słowy granice jako prawne stają się w wyniku postępowań :

a) rozgraniczeniowych(administracyjnych, sądowych)

b) podziałowych (administracyjnych, sądowych)

c) scaleniowych i wymiany gruntów

d) sądowych w zakresie dowodów stanowiących podstawę rozstrzygnięć sądowych

Punkty załamań w/w działek w wyniku wykonanych pomiarów otrzymują współrzędne, które zawsze pozwolą na ew. jednoznaczne wznowienie granic (y).

-----------------------------------------------------------------

Natomiast granice powstałe przy zakładaniu ewidencji gruntów i budynków nie są granicami prawnymi, powstały na mocy Dekretu o ewidencji gruntów i budynków z 2 lutego 1955 roku, który obowiązywał do 1989r. Granice mierzono według stanu faktycznego istniejącego na gruncie w momencie pomiaru. Stosowano pomiar bezpośredni i technologię fotogrametryczną. Granice te noszą ze sobą duŜy stopień ryzyka, mogą być podwaŜone w wyniku postępowania rozgraniczeniowego.

------------------------------------------------------------------

Sumując zagadnienie moŜna zauwaŜyć, Ŝe część granic danej działki moŜe mieć status „granic prawnych” (pewnych – w granicach tolerancji pomiaru) i granic ewidencyjnych (niepewnych).

Przedstawione zagadnienie jest zilustrowane na rysunku przedstawionym przez R. Łuczyńskiego (str. 8A).

str.8

Temat 3 : Nowe układy poziome „2000” i „1992” oraz układ pionowy „Kronsztadt 86”[60]). Zasady pozycjonowania (nawigacji) przy pomocy systemów GPS + GLONASS oraz GALILEO (układ WGS 84).

Układ „2000” – cztery trzystopniowe pasy odwzorowania

Gaussa-Krugera (zniekształcenia od –7.7 cm/km na południku osiowym do ok. + 7 cm/km na brzegu strefy)

System współrzędnych – elipsoida WGS 84 ( Word Geodetic System 1984) – obowiązek stosowania od 1 I 2010.

str. 9

Odwzorowanie walcowe G-K

Układ „1992”

str. 10

Układ pionowy Kronsztadt 86 Kronsztadt 86 – europejski układ wysokości normalnych. Nazwa pochodzi od miejscowości Kronsztadt połoŜonej w Zatoce Fińskiej oraz roku powstania tego układu. Bazował on na starszym układzie Kronsztadt 60. Wysokość 0 wyznaczona jest przez średni stan morza. Do tego rodzaju pomiarów słuŜy mareograf. RóŜnice pomiędzy K60 a K86 na terenie Polski wynoszą od 2 cm do ok. 10 cm. Nie jest to spowodowane zmianą poziomu morza, lecz dołoŜeniem kolejnych obserwacji i ponownym wyrównaniem sieci wysokościowej. Dla punktu o znanych wysokościach K60 i K86, rzędna K60 będzie miała większą wartość niŜ rzędna K86.

System pozycjonowania GPS - GLONASS

Początek układu pokrywa się ze środkiem mas Ziemi. Oś Z jest skierowana do umownego bieguna północnego. Kierunek osi X jest przecięciem płaszczyzny równika z płaszczyzną południka zerowego.

str. 11

Zasady działania

•••• Wcięcie liniowe na płaszczyźnie

•••• Wcięcie liniowe przestrzenne

str.12

•••• Segmenty systemów GPS –GLONASS

•••• Wysokości GPS - GLONASS

str.13

Temat 4 : Zagadnienie wymiarowania - Norma PN-B-01027/lipiec 2002 – Rysunek budowlany Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu w aspekcie Normy PN – EN ISO 11091 – Rysunek budowlany – projekt zagospodarowania terenu.

Wpadka architekta z finałem w sądzie. Tablica 4 – Wymiarowanie

Przedmiot oznaczenia

Przedstawienie graficzne Grubość linii mm

Uwagi

Wymiarowanie budynków

0,18 dla linii wymiarowych, pomocniczych i ograniczających Dla oznaczania wymiarów naleŜy przyjmować minimalną wysokość liter 2,5mm 0,25 dla znaku //

NaleŜy wymiarować obrys obiektu, odległości usytuowania projektowanego obiektu od granic terenu lub działki, odległości projektowanych obiektów od istniejących projektów budowlanych. Symbolem // naleŜy oznaczać występowanie elementów równoległych (np. usytuowanie projektowanego budynku i granicy działki).

Przedmiot oznaczenia

Przedstawienie graficzne Uwagi

Siatka współrzędnych

Odniesienia naleŜy oznaczać krzyŜykiem umieszczonym w tym samym kierunku co siatka i w połoŜeniu opisanym za pomocą dwóch współrzędnych określonych z tą samą dokładnością: pierwszą x, drugą y

str. 15

str.16

Temat 5 : Numeryczne mapy do celów projektowych (NMDCP). Narzędzia matematyczne do pomiarów i projektowania. Pokaz na Ŝywo elementów pomiarów i projektowania (sytuowania) obiektów budowlanych na NMDCP. Eksport i import map numerycznych z systemu do systemu. • rzutowanie na prostą • obliczenia ortogonalne • obliczenia biegunowe (tachimetr z serwomotorem) • przecięcia prostych • wcięcia • kąt ze współrzędnych • odległości i azymuty • obliczenie powierzchni -------------------------------- Informacje dyskretne na warstwach elektronicznych: • współrzędne • powierzchnie • obwody • długości

str. 17

War

stw

y na

map

ach

elek

tron

iczn

ych

s

tr. 1

8

6. Rastrowe mapy do celów projektowych. Zagadnienie rozdzielczości skanerów (300,400 dpi), formatów zbiorów (JPG, PCX, TGA, BMP, PSD, TIF, EPS) i metody kalibracji (izotropowa – równoskalowa [Helmerta], anizotropowa – róŜnoskalowa[afiniczna], biliniowa, bikwadratowa i bisześcienna). „Składanie” skalibrowanych map rastrowych w mapy do celów projektowych w układzie jednostkowym i jednostkowym wstęgowym. Pokaz na Ŝywo kalibracji metodą afiniczną oraz elementów pomiarów (wektoryzacji) i projektowania na RMDCP. W słownikach wyrazów obcych pojęcie raster oznacza przyrząd złoŜony z dwóch poliniowanych płytek szklanych (a z łac. rastrum – to grabie ?) słuŜących do rozłoŜenia oryginału obrazu na punkty. Współcześnie ten przyrząd nazywa się skanerem a punkty to piksele, najmniejsze dwuwymiarowe elementy obrazu o przypisanych atrybutach jak np. kolor, intensywność. A samo skanowanie to „rozbijanie” obrazu na te najmniejsze punkty, co z kolei wiąŜe się z rozdzielczością dpi (dots-per-inch) tzn. liczbą linii na cal (25,4 mm). Rozdzielczości 300 i 400 dpi uwaŜane są za inŜynierskie, nie gubiące szczegółów z mapy gdzie najcieńsze linie rysowane są grubością 0,18 mm, bowiem 300 dpi oznacza, ze piksel ma wymiary 0,085 mm (25,4:300) a przy 400 dpi piksel ma 0,064 mm (25,4:400). Podczas kalibracji map mamy do czynienia z tzw. współrzędnymi pikselowymi, dzięki którym moŜemy łatwo rozpoznać jaka była rozdzielczość skanera. Istnieją jeszcze pojęcia rozdzielczości optycznych i interpolowanych. Natomiast skanowanie map analogowych oznacza zamianę nośnika treści mapy z folii, kalki czy papieru na nośnik elektroniczny, inaczej komputerowy. Bardzo istotnym zagadnieniem przy pracy na mapach rastrowych jest format zbioru pikseli, poniewaŜ decyduje o rozmiarze zbioru a ten rzutuje na szybkość operowania mapą rastrową. W poniŜej zaprezentowanej tabeli podaje się za [17] wielkości zbiorów w wybranych formatach z zeskanowanej, tej samej mapy.

Format Pełna nazwa formatu Wielkość zbioru (bajtach)

EPS Encapsulated Post Script 8 740 537 TIFF Tag Image File Format 4 459 498 PSD Photoshop File Format 4 205 588 BMP Windows Bitmap 4 205 574 TGA Targa File Format 4 205 538 PCX Zsoft PCX file format 1 848 335 JPG Joint Photographic Experts Group 203 822

Dodać naleŜy, Ŝe rozwaŜając wielkość zbiorów trzeba brać pod uwagę metodę kodowania i kompresji.

str. 21

Porównanie projektowania na mapie str. 22 rastrowej i analogowej

Mapa do celów projektowych Lp. Zagadnienie

rastrowa ± analogowa ± Uwagi

1 Kartometryczność Po zeskanowaniu mapy (z klauzulą, opisami i podpisami), poddaje się ją kalibracji na wszystkie krzyŜe siatki współrzędnych (co najmniej metodą afiniczną, transf. metodą Helmerta jest wykluczona). Wczytana do posiadanego systemu skalibrowana mapa (np. do CadRastra, MicroStation, C-Geo) jest produktem doskonalszym od oryginału. A np. mapa wstęgowa (tak często stosowana przy projektowaniu obiektów liniowych) składająca się z „kawałków” skalibrowanych sekcji, ulokowana na jednej warstwie elektronicznej zachowuje na całym obszarze jednolity układ współrzędnych.

+ Zachowują się wszelkie ułomności w postaci mniejszych (folie), lub większych (kalki, papiery) skurczy. Mapy wstęgowe, powstałe w wyniku połączenia taśmami klejącymi poszczególnych „kawałków” sekcji na folii nie są w stanie zachować jednolitego układu współrzędnych na całym obszarze. Tym samym ich globalna kartometryczność pozostawia wiele do Ŝyczenia.

- Autor przeprowadził drobny, ale bardzo waŜny eksperyment związany z kalibracją mapy opisany w [2]. A skurczom podlegają nawet folie, co zauwaŜył po przeprowadzeniu eksperymentów i opisał autor w [3].

2 Technika projektowania

Przy pomocy pasków narzędziowych. Do dyspozycji jest pełny aparat matematyczny (geometria analityczna, rachunek współrzędnych), którym dysponuje kaŜdy system mapy numerycznej mogący współpracować z mapą rastrową.

+ Manualna z reguły przy pomocy tzw. podziałek architektonicznych. W biurach projektów praktycznie nie stosuje się cyrkli i podziałek transwersalnych. Projekty kreśli się najpierw w ołówku a następnie tuszem.

- Z długoletniego doświadczenia autora wynika, Ŝe zawsze (zawsze !!!) opracowane manualnie projekty zawierały istotne nieścisłości i niejednoznaczności.

3 MoŜliwość korekty projektu

Z reguły obiekty budowlane projektuje się na kilku warstwach elektronicznych ( mapa rastrowa powinna być na osobnej, „nietykalnej” warstwie). Zaprojektowane obiekty moŜna usunąć i zaprojektować je od nowa, bądź wykorzystać opcje przesuwania i obrotu wskazanych obiektów.

+ Istnieją dwie moŜliwości korekty : mechaniczna i chemiczna. Narysowane na prawej stronie tuszem obiekty usuwa się z reguły Ŝyletką ( uszkadzając przy okazji warstwę matową) lub likwiduje się rysunek przy pomocy specjalnych płynów.

- Korekty projektów zdarzają się z róŜnych przyczyn, najczęściej są to Ŝyczenia Inwestora. Nie trudno sobie wyobrazić jak kłopotliwa jest korekta projektu wykonanego ręcznie.

4 Wymiarowanie projektu

Tradycyjne zwymiarowanie( z reguły są to odległości) moŜna zrealizować za pomocą aparatu matematycznego posiłkując się współrzędnymi zaprojektowanych obiektów budowlanych i zwektoryzowanymi, wybranymi punktami mapy rastrowej przedstawiającymi : osie ulic, linie granic, ogrodzeń, krawęŜników itp. W niektórych, uzasadnionych przypadkach, w celu wykluczenia ew. wpadki moŜna zaŜyczyć sobie pomiar w terenie wybranych punktów.

+ Wymiarowanie na mapach analogowych realizowane jest z reguły przy pomocy skalówek archtektonicznych. Nie jest ono najdokładniejsze. Często geodeta ma dylemat nie rozstrzygnięty Ŝadnym przepisem co jest waŜniejsze: podana miara z wymiarowania, czy miara starannie odczytana ( z uwzględnieniem skurczu papieru) przy pomocy cyrkla i podziałki transwersalnej. Czasami dochodzi do omyłek mających finał na sali sądowej co jest przytoczone w [4].

- Najnowsza norma „Rysunek budowlany – Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu” [6], oprócz tradycyjnego wymiarowania (Tablica 4) - Lp. 4-1, po raz pierwszy przewiduje wymiarowanie przy pomocy współrzędnych – Lp. 4.2. Projekt wg. Normy nie tylko powinien mieć postać graficzna ale i matematyczną w postaci współrzędnych wydrukowanych na papierze i postaci pliku tekstowego dołączonego

do dokumentacji na płycie CD. W PG 5/2005 [4] autor zamieścił stosowne rysunki z cytowanej Normy.

5 Reprodukcja (wydruk) projektu z mapą do celów

projektowych

Gotowy projekt moŜna przesłać do wydruku za pomocą poczty elektronicznej. Firmy zajmujące się wydrukiem (plotowaniem) gotowych dokumentacji posiadają plotery róŜnych firm i trzeba mieć to na uwadze. Np. dla ploterów firmy Hewlett Packard trzeba przygotować format HPGL (Hewlett Packard Graphics Language). Bardzo uŜyteczny jest teŜ format PDF.

+ Mapę z gotowym projektem Biuro Projektów musi dostarczyć pod adres firmy zajmującej się wydrukiem kompletów gotowej dokumentacji. A tu juŜ nie będzie innego wyjścia jak zeskanowanie przyniesionego materiału a następnie wydrukowanie niezbędnej ilości egzemplarzy.

- NaleŜy przypuszczać, Ŝe kopiowanie mapy z projektem poprzez naświetlanie na papierze ozalidowym (uczulonym związkami dwuazowymi) i wywoływania w oparach amoniaku przeszło juŜ do historii.

6

Uzgodnienie projektu

Projekt zagospodarowania działki lub terenu moŜe być uzgodniony za pomocą internetu. Autor zaproponował to rozwiązanie w GEODECIE 3/2008 [10] ( www.geokatedra.pk.edu.pl - zakładka „Nasza Dydaktyka”). Nie naleŜy wykluczyć nieco innych sposobów w uzgadnianiu przez internet.

+ Trzeba odwiedzić siedzibę ZUDP i zrealizować utarty w danym powiecie tok postępowania.

- ZUD-y nie dojrzały jeszcze do uzgadniania przez internet a projektanci nie oswoili się jeszcze z wymiarowaniem w postaci współrzędnych. NaleŜy przypuszczać, Ŝe tam gdzie zostanie uruchomiona druga, internetowa ścieŜka uzgadniania to branŜa projektowa szybko przestawi się na wykorzystanie internetu.

7 Wytyczanie zaprojektowanych

obiektów budowlanych

Dzięki współrzędnym, które powstaną na etapie projektowania, projekt będzie gotowy do wytyczenia „z marszu” np. przy pomocy techniki satelitarnej co zostało przetestowane i opisane w [5] i [11].

+ Projekt opracowany na mapie analogowej gwarantuje problemy i kłopoty. Zostało to wielokrotnie opisane przez autora np. w [3] i [4].

- Tzw. „Opracowanie geodezyjne projektu” przewidziane w [8], instrukcjach i wytycznych geodezyjnych G-3; G-3.1 i G-3.2 będzie czynnością marginalną.

8 Stwierdzanie zgodności realizacji

obiektów z projektem

Zdefiniowane przy pomocy współrzędnych obiekty budowlane posłuŜą do porównania ich ze współrzędnymi z inwentaryzacji powykonawczej. Zagadnienie zgodności, bądź jej braku będzie sprawą oczywista.

+ Porównanie papierowego, często niejednoznacznego projektu z wynikami inwentaryzacji powykonawczej jest kłopotliwe.

- NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe obiekty budowlane wyraŜone w postaci współrzędnych są tworami bezbłędnymi, jeŜeli pominiemy śladowe zniekształcenia odwzorowawcze w ukł. 2000.

Wnioski

Z Tablicy 1 wynika, Ŝe analizując „za” (plusy) i „przeciw” (minusy) „mecz” wygrała mapa rastrowa w stosunku 8:0. Ponadto mapa rastrowa pozwoli na bezproblemowe, dopuszczalne dwukrotne pomniejszenie lub powiększenie wyjściowej mapy analogowej. A idąc dalej, projektanci esteci mogą zaŜyczyć sobie wektoryzacji takiej mapy w celu stworzenia mapy numerycznej. Nie jest to jednak zabieg niezbędny. str. 23

Gm. Przytyk - mapa do celów projektowych

Na mapie powinny być opisane współrzędne co najmniej dwóch krzyŜy siatki współrzędnych

str. 24

Kalibracja – eksperyment

str. 25

Kalibracja metodą Helmerta i metodą afiniczną

str. 26

Temat 7 : Hybrydowe mapy do celów

projektowych (HMDCP)

str. 27

Temat 8 : Zagadnienie uzgadniania projektów w ZUDP w tym propozycja

uzgadniania przez internet ( artykuł autora w Magazynie GEODETA 3/2008 ).

Zakres uzgodnień w świetle art. 34 Prawa budowlanego.

str. 28

Ska

la w

ydru

ku

1

: 10

00

Regionalne Centrum jest opisane 218 punktami (bez małej architektury)

str. 29 A

TECHNOLOGIE

MAGAZYN GeoiNforMAcYJNY Nr 3 (154) MArZec 2008

24

JErzy GaJdEk

S tosowne urzędy w powiatach grodzkich i ziemskich i branża projektowa są pod ciągłym ostrza-

łem krytyki inwestorów za ślamazarne procedury formalno-projektowe. W tej sytuacji podejmowane są różne próby usprawnienia załatwiania wszelkich formalności. Jedną z nich była próba li-kwidacji ZUDP. Na szczęście nie doszło do tego i światli projektanci odetchnęli z ulgą, nie wyobrażają sobie oni bowiem projektowania bez tej instytucji. Należy jednak wyciągnąć wnioski i odpowie-dzieć na pytanie, dlaczego próbowano zlikwidować ZUDP.

Autor, po publikacji „Technologia projektowania obiektów budowlanych na mapach elektronicznych” [4], otrzy-mał z całej Polski obszerną koresponden-cję, w której jeden motyw był wspólny – ZUDP są potrzebne, ale kompetencje i merytoryczna wiedza odpowiedzial-nych za ich działalność urzędników są niekiedy żenujące. Dodać należy do te-go opieszałość i arogancję administracji w załatwianiu spraw. Jeżeli jeszcze wy-tkniemy horrendalne ceny za uzgodnie-nie każdego metra obiektu, to nie należy się dziwić, że ZUDP są traktowane jak zło konieczne.

Autor już w ubiegłym roku przedsta-wił w sprawie uzgodnień propozycje na XIX Sesji NT w Nowym Sączu [6] i po-wtórzył je w na II Ogólnopolskiej KNT Katedry Geodezji Politechniki Rzeszow-skiej, Rzeszów-Polańczyk-Solina [7]. Wszystko wskazuje na to, że nikt się ty-mi propozycjami nie przejął.

lSTaN przEpISów prawaArt. 34 Prawa budowlanego [12] stano-

wi m.in., że: „Projekt budowlany powi-nien zawierać: 1) projekt zagospodaro-

Uzgadnianie on-line projektów obiektów budowlanych w zUdp (zespołach Uzgadniania dokumentacji projektowej

prOpOzyCJa NIE dO OdrzUCENIa Uzgadnianie lokalizacji obiektów budowlanych w Zespołach Uzgadniania Dokumentacji Projektowej wymaga radykalnego usprawnienia. Zagadnienie to nabiera szczególnej wagi po przy-znaniu Polsce i Ukrainie organizacji Euro 2012. Autor proponuje, aby uzgadnianie odbywało się wyłącznie za pośrednictwem inter-netu. Być może w niektórych powiatach tak już się dzieje.

wania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie, obejmujący: określe-nie granic działki lub terenu, usytuowa-nie, obrys i układy istniejących i pro-jektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu (...) ze wskaza-niem charakterystycznych elementów, wymiarów, rzędnych i wzajemnych od-ległości obiektów, w nawiązaniu do ist-niejącej i projektowanej zabudowy tere-nów sąsiednich”.

Z kolei w art. 3 zapisano, że przez obiekt budowlany należy rozumieć:

„a) budynek wraz z instalacjami i urzą-dzeniami technicznymi,

b) budowlę stanowiącą całość tech-niczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,

c) obiekt małej architektury”.Przez budowle należy rozumieć „każ-

dy obiekt budowlany niebędący budyn-kiem lub obiektem małej architektury, jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mo-sty, wiadukty, estakady, tunele, przepu-sty, sieci techniczne, (...), sieci uzbroje-nia terenu (...)”.

Jedynym aktem wykonawczym o uzgadnianiu jest rozporządzenie z 2 kwietnia 2001 r. w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz ze-społów uzgadniania dokumentacji projek-towej (ZUDP) [14]. W rozdziale 3 wymie-nione są tylko te sieci uzbrojenia terenu, które należy „uzgodnić”. Jeżeli zapisy z rozdziału 3 skonfrontujemy z przyto-czonymi powyżej artykułami Prawa bu-dowlanego, to w pełni unaocznimy sobie ułomność rozporządzenia.

Jest jeszcze jedno zagadnienie, które wystawia nie najlepszą notę temu akto-wi wykonawczemu. Otóż mapa i projekt (sieci uzbrojenia terenu – § 9 ust. 4) mo-gą być sporządzone także na kompute-rowych nośnikach informacji. A więc część (sieci) można projektować nowo-cześnie, a resztę (dominującą, z obiekta-

mi kubaturowymi włącznie) po staremu, czyli na mapach analogowych, zgodnie z archaicznym rozporządzeniem sprzed 23 lat [13].

lprOpOzyCJa NOwEGO rOzwIązaNIa

Rzeszowski MODGiK od lipca 2007 szczyci się posiadaniem mapy nume-rycznej w układzie 2000 prowadzonej w systemie MicroStation. Do komplet-ności mapy – zgodnie z § 24 instrukcji technicznej K-1 [8] – brakowało tylko warstwy (warstw) z nakładką tematycz-ną „R” – realizacyjne uzgodnienia pro-jektowe. Nakładka ta została wykonana przez OPGK Rzeszów S.A. na zlecenie Wydziału Geodezji UM Rzeszowa. Po-nad dwa tysiące map do celów projekto-wych z uzgodnionymi projektami pod-dano zabiegowi skanowania, kalibracji i wektoryzacji. Wektoryzowane były nie tylko sieci uzbrojenia terenu, ale rów-nież pozostałe obiekty budowlane (z bu-dynkami i budowlami), czyli wszystkie obiekty, o których właśnie stanowi Pra-wo budowlane.

Należy zadać zasadnicze pytanie, kto powinien być odpowiedzialny za współ-rzędne opisujące postać graficzną projek-tów. Odpowiedź może być tylko jedna – biuro projektów (jednostka projekto-wania). W licznych publikacjach [1], [2], [3], [4], [6] i [7] autor uświadamia czytel-nikom fakt, że przyszedł czas na zmia-ny. Polska Norma PN-B-01027:2002 [10] oparta na PN-EN ISO 11091:2001 [11] obowiązkiem tym jednoznacznie obar-cza biura projektów.

Jak pokazuje praktyka, wektoryzacja manualnie opracowanego projektu, pra-wie zawsze obarczonego błędami i nie-jednoznacznościami, nie likwiduje ich, tylko je powiela. Tych błędów można uniknąć, jeśli projekt zostanie opraco-wany za pomocą narzędzi systemu ma-py numerycznej. Czynności te powinny być wykonane tylko i wyłącznie w biu-rze projektów.

Sprawą drugorzędną będzie zagadnie-nie, czy w tym biurze współudział w za-projektowaniu (usytuowaniu) obiektów budowlanych na mapie elektronicznej

TECHNOLOGIE

MAGAZYN GeoiNforMAcYJNY Nr 3 (154) MArZec 2008

25

Uzgadnianie on-line projektów obiektów budowlanych w zUdp (zespołach Uzgadniania dokumentacji projektowej

prOpOzyCJa NIE dO OdrzUCENIa będzie miał geodeta, czy też projektant poradzi sobie sam. Wydaje się, że ci pro-jektanci, którzy na studiach zetknęli się z zagadnieniem projektowania na ma-pach numerycznych, powinni poradzić sobie sami.

Już ponad 20 lat temu autor miał oka-zję w ramach pracy w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego w Rzeszo-wie zwymiarować w postaci współrzęd-nych (a więc zgodnie z przyszłą PN [10]) wszystkie obiekty budowlane dużego osiedla Misiągiewicza w Przeworsku. W sumie było to ponad tysiąc punktów i zważywszy na ówczesną technikę ob-liczeniową, było to zadanie bardzo pra-cochłonne. Warto dodać, że podczas tego matematyczno-geodezyjnego opracowa-nia wykryto wiele błędów i niejedno-znaczności, co pozwoliło uniknąć nie-wątpliwych strat finansowych, jakie zaistniałyby w trakcie realizacji osie-dla [3].

Sumując powyższe rozważania, au-tor uważa, że uzgodnienie zaprojekto-wanych obiektów może się odbyć za po-średnictwem internetu. Do ZUDP należy przesłać następujące materiały:

1. Mapę do celów projektowych z projektem zagospodarowania dział-ki lub terenu w formacie graficznym WMF (rys.1.) z opisem współrzędnych co najmniej dwóch krzyży siatki współ-rzędnych w celu sprawnego zidentyfi-kowania lokalizacji inwestycji. Format graficzny WMF (Windows Metafile For-mat) zawiera instrukcję dla systemu ope-racyjnego Windows, jak wyświet lać gra-

fikę wektorową i rastrową. Pliki WMF zajmują mniej miejsca niż zawierające te informacje bitmapy.

2. Plik tekstowy z odpowiednio opi-sanymi współrzędnymi punktów obiek-tów budowlanych (patrz tab.).

Wysłany materiał powinien być opa-trzony kwalifikowanym podpisem elek-tronicznym. W drugą stronę ZUDP ma do przesłania protokół z uzgodnienia i rachunek płatny przelewem banko-wym.

lNa kONkrETNym przykładzIEPrzedstawione dane, tzn. rysunek

w formacie WMF (rys. 1) i plik tekstowy (lewa strona tabeli), powstały w wyniku zaprojektowania obiektu kubaturowego (kryta pływalnia) i trzech przyłączy na mapie numerycznej w układzie 2000 za-importowanej do systemu C-GEO z sys-temu MicroStation. Pływalnię zaprojek-towano w ten sposób, żeby spełniła dwa warunki:llico ściany P6-P5 było równoległe do

DS Alchemik (punkty A1, A2) i odległe o niego o 23,00 m,lnaroże P6 było wysunięte w stosun-

ku do rzutu prostokątnego punktu A1 na prostą P6-P5 o 24,00 m.

Ponieważ system C-GEO jest stworzo-ny raczej z myślą o geodetach, autor po-stanowił uwiarygodnić swoje rozważa-nia, prosząc architekta Pawła Delikata z renomowanego Biura Projektów „Orlew-ski” o zaprojektowanie pływalni w sys-temie AutoCAD 2006 na tej samej mapie numerycznej. Otrzymane współrzędne zaprezentowane są w prawej części ta-beli. Różnice we współrzędnych sięga-

Rys. 1. Projekt obiektu kubaturowego (kryta pływalnia) i trzech przyłączy na mapie numerycznej w układzie 2000 zaimportowanej do systemu C-GEO z systemu MicroStation

Punkty PROJEktOWAnEJ PŁyWALnI OBLICZOnE W RÓŻnyCH SyStEMACHJerzy Gajdek, geodeta,

system C-GEOPaweł Delekta, architekt, system AutoCAD 2006

nazwapunktu

x y nazwapunktu

x y

p1 5542854.361 7570348.282 p1 5542854.357 7570348.280p2 5542830.233 7570415.935 p2 5542830.228 7570415.936p3 5542862.679 7570427.507 p3 5542862.676 7570427.509p4 5542860.664 7570433.158 p4 5542860.661 7570433.160p5 5542876.892 7570438.945 p5 5542876.890 7570438.948p6 5542906.058 7570357.165 p6 5542906.058 7570357.164p7 5542889.830 7570351.377 p7 5542889.829 7570351.376p8 5542886.807 7570359.854 p8 5542886.806 7570359.853

TECHNOLOGIE

MAGAZYN GeoiNforMAcYJNY Nr 3 (154) MArZec 2008

26

jące kilku mm wynikają z tego, że sys-tem AutoCAD nie uwzględnia poprawek odwzorowawczych i poprawki ze wzglę-du na poziom morza. Płynie z tego prak-tyczna wskazówka, że w systemach map numerycznych powinny istnieć opcje włączania i wyłączania tych poprawek. W przypadku projektowania uwzględnie-nie poprawki odwzorowawczej powinno być wyłączone, natomiast uwzględnienie poprawki ze względu na poziom morza (w Rzeszowie śr. 200 m n.p.m.) powinno być włączone. Praktyczne znaczenie tych niuansów jest jednak do pominięcia na mapach w układzie 2000.

Projektantom warto jeszcze zwrócić uwagę na problem właściwego „osadze-nia” współrzędnych przy imporcie da-nej mapy numerycznej. Należy pamię-tać o skierowaniu osi X na północ, a osi Y na wschód.

lCO daLEJ z prOJEkTEm?Końcowym efektem dla biura projek-

tów będzie protokół z uzgodnienia prze-słany internetem wraz z rachunkiem, natomiast dla danego ośrodka dokumen-tacji – aktualna warstwa z wszystkimi projektowanymi i uzgodnionymi obiek-tami budowlanymi. Rys. 2 przedstawia fragment mapy numerycznej z hipote-tycznego ośrodka dokumentacji (ZUDP) z zaprojektowanymi powyżej obiektami budowlanymi.

Przysłany do ZUDP materiał należy zarchiwizować w postaci elektronicz-

wstęgowy), to należy zeskanować i skali-brować osobno każdą część mapy wstę-gowej i dopiero później połączyć je na jednej warstwie pliku, co zapewni wła-ściwą kartometryczność całej mapy.

Mając przygotowaną mapę rastrową, możemy wykonać identyczne czynno-ści jak w projektowaniu na mapie nume-rycznej. Biorąc pod uwagę przedstawio-ny przykład projektowania, należałoby wcześniej wykonać jeszcze drobną czyn-ność – zwektoryzować wyjściowe naroża (punkty A1 i A2) DS Alchemik.

lOprOGramOwaNIENietrudno zauważyć, że obydwie stro-

ny, tzn. i branża projektowa, i ZUDP, bę-dą musiały się przygotować do uzgad-niania projektów przez internet. Wydaje się, że więcej problemów do pokonania będą mieli projektanci. Dla małych biur projektów problemem może być zakup licencji systemu mapy numerycznej. W rachubę wchodzi co najmniej kilka-dziesiąt takich systemów w bardzo róż-nych cenach. Na drogie programy na pewno nie zdecydują się firmy małe, bo po prostu nie będzie to posunięcie eko-nomiczne.

Autorowi wydaje się, że dwa funk-cjonujące na polskim rynku programy (choć nie aspirują one do rangi systemu umożliwiającego prowadzenie mapy nu-merycznej w ODGiK) powinny spełnić oczekiwania małych biur projektów. Są to C-GEO firmy Softline i Mikromap fir-my Coder. Obydwa systemy zapewnia-ją import podstawowych formatów, ta-kich jak DXF/DWG, EWMAPA, DGN. W obydwu możemy wczytać rastry po uprzedniej kalibracji i wykonać wek-toryzację wybranych punktów rastra. W obydwu można wykonać proces pro-jektowania obiektów budowlanych, wy-konania stosownych opisów punktów i wyeksportowania pliku tekstowego ze współrzędnymi. Niestety, systemy te nie posiadają biblioteki symboli i linii zgod-nych z PN [10]. Tych linii i symboli jest sporo, różnią się w większości od tych z K-1. Z pewnością ten producent opro-gramowania, który zainteresuje się bran-żą projektową, nie powinien narzekać na brak zamówień. W przypadku śred-nich i dużych biur projektów w rachu-bę będą wchodzić dwa najpoważniejsze i najdroższe systemy AutoCAD i Micro-station.

Jeżeli chodzi o systemy funkcjonujące w powiatach, to wyniki ankiety przepro-wadzonej przez Magazyn Geoinforma-cyjny GEODETa [9] pokazują, że prawie

Rys. 2. Fragment mapy numerycznej z hipotetycznego ośrodka dokumentacji (ZUDP) z zaprojektowanymi obiektami budowlanymi

nej. Dodatkowo można wykonać nie-zbyt pracochłonną czynność kalibracji pliku WMF z projektem (po przejściu np. na format jpg) i wczytać go (w kolo-rze niezasłaniającym warstwy mapy nu-merycznej z projektami) na osobną war-stwę z projektami. Rys. 3 obrazuje taki stan rzeczy – na tle mapy numerycznej z warstwą uzgodnionych projektów wi-dzimy projekt w postaci rastrowej w ko-lorze seledynowym. Kalibracja została wykonana metodą afiniczną (mt=0,12 m) na podstawie 14 punktów siatki współ-rzędnych. Będzie to kontrola przysłane-go pliku tekstowego opisującego grafikę projektowanych obiektów budowlanych i jednocześnie potrzebny podgląd na tle mapy numerycznej usytuowania projek-tu, którego widoczność można w każdej chwili wyłączyć.

lkILka UwaG O przyGOTOwaNIU map

Na razie wciąż dominują w zasobie mapy do celów projektowych sporzą-dzone na foliach. Można ten materiał ze-skanować i po kalibracji (przynajmniej metodą afiniczną) na siatkę współrzęd-nych można taką mapę już w postaci ra-strowej wprowadzić do komputera w po-siadanym systemie mapy numerycznej. Warto tutaj przytoczyć tylko jedną uwa-gę – jeżeli projekt położony jest na wię-cej niż jednej sekcji (dotyczy to zwłasz-cza obiektów liniowych położonych na wielu sekcjach – tzw. układ jednostkowy

TECHNOLOGIE

MAGAZYN GeoiNforMAcYJNY Nr 3 (154) MArZec 2008

27

wszystkie dysponują oprogramowaniem do prowadzenia części geometrycznej EGiB. W tej sytuacji dodanie warstwy (warstw) z uzgodnionymi projektami do istniejących już danych nie będzie sta-nowić żadnego problemu.

lwSpóLNymI SIłamIDla powiatów, gdzie będą realizowane

inwestycje związane zwłaszcza z Euro 2012, przedstawiona propozycja uzgad-niania projektów budowlanych on-line, jest nie do odrzucenia. W realizacji za-dania geodeci powiatowi powinni otrzy-

mać wsparcie merytoryczne i finansowe od geodetów województw, wojewódz-kich inspektorów nadzoru geodezyjnego i kartograficznego i wreszcie Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii. Zdaniem autora propozycja jest prawie kompletnie dopracowana, ale jeżeli ktoś ją ulepszy bądź zaproponuje jeszcze coś ciekawsze-go, nie będzie to dla autora powodem do zmartwienia.

JErzy GaJdEkst. wykładowca w katedrze Geodezji

im. kaspra weigla politechniki rzeszowskiej

LITEraTUral[1] Gajdek J.: mapy rastrowe i hybrydowe w projektowaniu obiektów budowlanych, „drogownictwo” 2/2004, www.geokatedra.pk.edu.pl/kalibracja.htm (zakładka ogłoszenia).l[2] Gajdek J.: Sytuowanie obiektów budowlanych na mapach rastrowych, „przegląd Geodezyjny” 3/2004;l[3] Gajdek J.: problemy wymiarowania i wytyczania projektowanych budynków, „przegląd Geodezyjny” 5/2005.l[4] Gajdek J.: Technologia projektowania obiektów budowlanych na mapach elektronicznych. „Inżynier budownictwa” 5, 6/2006 i 7-8/2006, www.piib.org.pl (zakładka „Inżynier budownictwa”);l[5] Gajdek J.: kilka uwag do wytycznych, GEOdETa 1/2007;l[6] Gajdek J.: Czy zUdp staną na wysokości zadania w procesie realizacji autostrad i innych obiektów budowlanych na EUrO 2012?, XIX Sesja NT z cyklu „aktualne zagadnienia w geodezji”, SGp, GIG i inni, Nowy Sącz, 14-16 czerwca 2007, www.sgp.geodezja.org.pl (zakładka XIX kNT Nowy Sącz referaty do pobrania);l[7] Gajdek J.: System informacji o terenie a uzgadnianie zaprojektowanych obiektów budowlanych II Ogólnopolska konferencja NT „kartografia numeryczna i informatyka geodezyjna”, katedra Geodezji im. kaspra weigla politechniki rzeszowskiej, rzeszów-polańczyk-Solina, 27-19 września 2007 (www.prz.rzeszow.pl/wbiis/kg – zakładka zasoby);l[8] Instrukcja Techniczna k-1 mapa zasadnicza (dla map numerycznych), GGk, warszawa 1998;l[9] pakuła-kwiecińska k.: powiatowa ankieta EGiB, GEOdETa 11/2007;l[10] pN-B-01027/2002 rysunek budowlany – Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu; l[11] pN-EN ISO 11091/2001 rysunek budowlany – projekty zagospodarowania terenu; l[12 ] prawo budowlane – ustawa z 7 lipca 1994 r., dzU nr 156/2006 poz. 1118;l[13] rozporządzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa z 21 lutego 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych i czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie, dzU nr 25/1995;l[14] rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego i budownictwa z 2 kwietnia 2001 w sprawie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz zespołów uzgadniania dokumentacji projektowej, dzU nr 38/2001;l[15] wytyczne techniczne G-3.1 pomiary i opracowania realizacyjne, strona internetowa GUGik 2007.

Rys. 3. Kalibracja pliku wMF z projektem

r E k L a m a

Temat 9 : Wytyczanie obiektów budowlanych metodami klasycznymi i metodą satelitarną. Zagadnienie niezawodności wytyczenia pionowego i poziomego (ryzyko wytyczania od istniejących szczegółów terenowych)

str. 30

str. 31

PRzeglĄd budowlany 5/200840

zaRzĄdzanIe – oRganIzaCJaa

RT

yK

uŁ

y P

Ro

bl

eM

ow

e

odpowiednio te punkty i stworzyć plik tekstowy, który właśnie zosta-nie przesłany do odbiornika sate-litarnego.Ale część projektantów uważa, że wystarczy tylko stworzyć rysunek nie zajmując się współrzędnymi. Zamiast komentarza, autor odsyła zainteresowanych do Polskiej Nor­my PN­B­01027/2002 [3], gdzie w Tablicy 4.2 podaje się, że drugą formą wymiarowania jest okre-ślenie współrzędnych. Norma poświęcona jest projektowaniu, więc wniosek nasuwa się sam – współrzędne powinny powstać w biurze projektów.A że jest to zadanie możliwe do wykonania, autor zaprojektował w systemie C­GEO budynek z pew-

2. Warunek sine qua non

Warunkiem niezbędnym do posłu-żenia się techniką satelitarną jest konieczność transmisji do odbior-nika GPS/GLONASS współrzęd-nych opisujących postacie gra-ficzne projektowanych obiektów budowlanych.To, na jakim etapie te współrzęd-ne mają powstać, budzi na razie kontrowersje. Dla części projektan-tów sprawa jest oczywista. Jeżeli mapa do celów projektowych jest w postaci elektronicznej [1], to pro ­ jektując (sytuując) obiekty na tej mapie generuje się automatycz-nie współrzędne. Po zakończonym projektowaniu wystarczy nazwać

1. Wprowadzenie

Wytyczanie obiektów budowla­nych za pomocą odbiorników sa ­ telitarnych korzystających z syg­nałów z amerykańskich sateli-tów GPS i rosyjskich GLONASS staje się normalną praktyką na placach budów. W 2006 roku Naukowe Koło Geodetow GL☺B Politechniki Rzeszowskiej zapro-siło do Rzeszowa przedstawicie-la firmy TOPCON z Warszawy (z odbiornikiem HiperPRO), aby przybliżyć tą technikę studentom Wydziału Budownictwa i Inży­nierii Środowiska, wykonawstwu budowlanemu i geodezyjnemu oraz administracji budowlanej i geodezyjnej. Pokaz odbył się w trzech turach, a na łamach Inżyniera budownictwa [1] można się zapoznać z wykonanymi ćwi-czeniami.W 2007 roku firma TOPCON wy ­ pożyczyła odbiornik GL☺B­owi na okres wakacji. Przeprowadzo­no eksperymenty związane z bez-pośrednim wyznaczeniem osi kon-strukcyjnych na ławach ciesiel-skich i możliwości wykorzystania odbiornika do obsługi montażu (wyznaczania wskaźników kon-strukcyjnych) na powtarzalnych kondygnacjach. Z pewnością najwyższy budynek w Europie (282,4), jaki powsta-nie w Warszawie u zbiegu ulic Chmielnej i Miedzianej [inf. w PB nr 1/2008] będzie obsługiwany za pomocą techniki satelitarnej.W niniejszym artykule autor sku-pia się głównie na wyznaczeniu osi konstrukcyjnych na ławach ciesielskich (drutowych).

Proces on-line w wytyczaniu projektów obiektów budowlanychSt. wykładowca Jerzy gajdek, Politechnika Rzeszowska

Rys. 1. Projekt budynku (kryta pływalnia) na mapie numerycznej w układzie 2000 zaimportowanej z systemu MicroStation do systemów C-GEO i AutoCAD

PRzeglĄd budowlany 5/2008

zaRzĄdzanIe – oRganIzaCJa

41

aR

Ty

Ku

Ły

PR

ob

le

Mo

we

gdzie przyprostokątne w rachunku współrzędnych nazywa się przyro-stami współrzędnych. Oblicza się je następująco:

∆XP6-P3 = XP3 – XP6 =5542862.679 – 5542906.058 = – 43.379

∆YP6-P3 = YP3 – YP6 = 7570427.507 – 7570357.165 = 70.342

Z kolei kąt β (w gradach) możemy obliczyć jako różnicę dwóch azy-mutów:

β = AP6-P3 – AP6-P5 =135.1797g – 121.8095 =g

13.3702g Sposób obliczenia azymutu ze współrzędnych dwóch punktów przedstawiono w [1] nr 7­8/2006, dlatego pomija się tutaj oblicze ­ nia powyżej zapisanych azymutów AP6­P3 i AP6­P5.W końcu otrzymamy:

a = c cos β = 82.642 x cos 13.3702g =

80.83

b = c sin β = 82.642 x sin 13.3702g = 17.23

Po zapoznaniu się z przedstawio-nym sposobem obliczania odciętej (a) i rzędnej (b), można przystą-pić do wirtualnego wytyczenia kry-tej pływalni. Na początku należy przystąpić do wytyczenia położeń

można całkowicie pominąć wyz­naczając ślady prostych, bezpo-średnio na ławach ciesielskich. Należy zauważyć, że teren bezpo-średnio pod przyszłym budynkiem niekoniecznie musi być splanto-wany i oczyszczony, co niekiedy ma dość istotne znaczenie dla kie-rownika budowy (nie przeszkadza to wytyczeniu). Przyglądając się rysunkowi 3 w [1], warto zwrócić uwagę na duże różnice pomiędzy projektowaniem manualnym (rysu-nek rastrowy) a projektowaniem komputerowym. Aby w pełni zrozumieć zagadnie-nie wytyczenia on­line, przypomnia-ne zostanie zagadnienie oblicze-nia miary bieżącej „a” i domiaru „b” (inaczej odciętej i rzędnej) rzutu ortogonalnego punktu (P3) o znanych współrzędnych na pro-stą (P6­P5) zadaną dwoma punk-tami też o znanych współrzędnych. Prostą nazwiemy bazą o wskaza-nym początku (P6) i końcu (P5). Wskazane współrzędne, oznaczenia i wyliczenia należy prześledzić posił-kując się tabelą 1 i rysunkiem 2.Klasyczne obliczenie odciętej a i rzędnej b polega na rozwiązaniu trójkąta prostokątnego P6, P5, P3, w którym na razie w sposób nie-jawny dysponujemy przeciwpro-stokątną c i kątem β. Tę przeciw-prostokątną wyliczymy korzystając z twierdzenia Pitagorasa:

22 YXc =

643.82342.70)379.43( 22

nymi warunkami do istniejącego budynku (odsunięcie i przesunię-cie w stosunku do naroży A1 i A2) – rys. 1 i poprosił o wykonanie czynności zaprojektowania w sys-temie AutoCAD dwóch młodszych kolegów. Wyniki zamieszczone zo stały w tabeli 1. Różnice są mili-metrowe. Określone w ten sposób współ-rzędne mogą posłużyć do uzgod-nienia za pomocą internetu w Ze ­ spole Uzgadniania Dokumentacji Projektowej zaprojektowanych (usytuowanych) obiektów budow-lanych. Szerzej z tym zagadnie-niem moż na się zapoznać w [9].Warto dodać, że układ 2000 ma obowiązywać w całej Polsce od 1 stycznia 2010 roku. Grodz ki Ośrodek Dokumentacji Geo de­zyjnej i Kartograficznej w Rze­szo wie szczyci się mapą nume-ryczną w systemie MicroStation w układzie 2000 od lipca 2007. Zaprezentowany przykład jest nawiązaniem do eksperymentu opi-sanego w Inżynierze Budownictwa [1] nr 7–8/2006. Wówczas wyty-czono punkty P1­P8, które przy tradycyjnym podejściu do zagad-nienia wytyczenia budynku są eta pem pośrednim do utrwale ­ nia go poprzez zespoły linii (w osiach lub obrysie) wyzna-czone za pomocą zwykłych teodolitów na ławach ciesiel-skich (drutowych), często też wzmocnione tzw. punktami zabezpieczającymi (pod ławami na poziomie terenu). Etap ten

Tabela 1. Zagadnienie wytyczania on-line obiektów przy możliwości uzyskiwania danych w czasie rzeczywistym

Jerzy GajdekKatedra Geodezji im. Kaspra Weigla

Politechniki RzeszowskiejSystem C-GEO v.8

Paweł DelektaArchitekt w Biurze Projektów„ORLEWSKI” w Rzeszowie

System AutoCad 2006

Sylwester PodulkaZakład Geometrii i Grafiki Inżynierskiej

Politechniki Rzesz.System AutoCad 2002

P1 5542854.361 7570348.282P2 5542830.233 7570415.935P3 5542862.679 7570427.507P4 5542860.664 7570433.158P5 5542876.892 7570438.945P6 5542906.058 7570357.165P7 5542889.830 7570351.377P8 5542886.807 7570359.854

P1 5542854.357 7570348.280P2 5542830.228 7570415.936 P3 5542862.676 7570427.509P4 5542860.661 7570433.160 P5 5542876.890 7570438.948P6 5542906.058 7570357.164 P7 5542889.829 7570351.376 P8 5542886.806 7570359.853

P1 5542854.361 7570348.275P2 5542830.227 7570415.929P3 5542862.674 7570427.504P4 5542860.658 7570433.155P5 5542876.887 7570438.945P6 5542906.061 7570357.163P7 5542889.833 7570351.373P8 5542886.809 7570359.850

PRzeglĄd budowlany 5/200842

zaRzĄdzanIe – oRganIzaCJaa

RT

yK

uŁ

y P

Ro

bl

eM

ow

e

większych problemów znajdzie-my położenia zaprogramowanych punktów; w naszym przypadku położenia miejsc, gdzie wkopiemy słupki pod ławy ciesielskie – patrz [8] str. 89. Zanim czytelnik zechce prześledzić rysunek 2 i tabelę 2, aby zrozumieć na czym polega ten proces wytyczania, autor sugeruje, aby zastanowić się jakie odczyty a i b w kontrolerze odbiornika GPS/GLONASS (tachimetru) powinni-śmy mieć, aby trafić do punktów P6 i P5, czyli punktów wskazanych jako punkty odniesienia (zdefinio-wanych jako baza lub inaczej lokal-ny układ współrzędnych). Otóż, po znalezieniu się w punkcie P6

ryty obiektu w odległości 2,00 m.W tej sytuacji wskazując jako bazę tyczenia punkty P6 (początkowy) i P5 (końcowy) ustalimy położe-nie w stosunku do tej bazy poło-żenia słupków (a i b) od Ł1 do Ł19. Będzie to swoisty prostokąt-ny układ lokalny (P6 początkiem układu) wytyczanego budynku – tabela 2.Włączając ruchomy odbiornik satelitarny GPS/GLONASS dzia-łający w trybie RTK (Real Time Kinematic) w stosunku do stacji bazowej (drugi, nieruchomy tzw. odbiornik bazowy ustawiony na punkcie o znanych współrzędnych – możliwe wytyczanie i pomiar do ok. 2 km od stacji bazowej) lub stałej stacji referencyjnej (w 2007 zamontowano na budynku „P” Politechniki Rzeszowskiej piątą sta-cję referencyjną w Polsce – z moż-liwością wytyczania i pomiaru do około 25 km) możemy uzyskać w czasie rzeczywistym współ-rzędne X i Y tyczki z zamocowa-nym odbiornikiem GPS/GLONASS (fot. 1). Na fotografii 2 na planie pierwszym widzimy odbiornik bazo-wy, a w głębi odbiornik ruchomy. Zdjęcie pochodzi z dużego pokazu zorganizowanego przez Naukowe Koło Geodetów GL☺B Politechniki Rzeszowskiej z zastosowań tech-niki satelitarnej w budownictwie, o czym wspomniano w [1]. Mając w danym momencie czaso-wym X i Y położenia tyczki i włą-czony program, obliczenie odcię-tej (a) i rzędnej (b) – obserwuje-my właśnie te dwa składniki i bez

słupków Ł1–Ł19 (z żerdzi bądź kra-wędziaków), do których na okre-ślonym poziomie, z reguły ppp (poziomie posadowienia parteru) przymocowane będą ławy ciesiel-skie. Załóżmy, że kierownik budo-wy mając odpowiednią wiedzę (głównie dotyczącą głębokości wykopu) zadysponował, że ławy te powinny otaczać skrajne gaba-

Tabela 2.

Nr słupkapod ławęciesielską

a b

Ł1 ok. 77,8 –2,00Ł2 88,83 –2,00Ł3 88,83 ok. 1,0Ł4 88,83 ok. 16,2Ł5 88,83 19,23Ł6 ok. 85,8 19,23Ł7 82,83 ok. 50,7Ł8 82,83 53,68Ł9 ok. 79,8 53,68Ł10 ok. 10,0 53,68Ł11 7,00 53,68Ł12 7,00 ok. 50,7Ł13 ok. 1,0 19,23Ł14 –2,00 19,23Ł15 –2,00 ok. 16,2Ł16 –2,00 ok. 1,0Ł17 –2,00 –2,00Ł18 ok. 6,0 –2,00Ł19 ok. 10,0 –2,00

Tabela 3.

Nr wskaźnika a b

21 80,830 ok. –2,0022 86,830 ok. –2,0023 ok. 88,83 0,00024 ok. 88,83 17,23025 86,830 ok. 19,2326 ok.82,83 51,68027 80,830 ok. 53,6828 9,000 ok. 53,6829 ok. 7,00 51,68030 0,000 ok. 19,2331 ok. –2,00 17,23032 ok. –2,00 0,00033 0,000 ok. –2,0034 9,000 ok. –2,00

Fot. 1.

Fot. 2.

PRzeglĄd budowlany 5/2008

zaRzĄdzanIe – oRganIzaCJa

43

aR

Ty

Ku

Ły

PR

ob

le

Mo

we

i duży pokaz między innymi dla wykonawczej branży budowlanej z wytyczania obiektów w czasie rzeczywistym za pomocą techniki satelitarnej.Młodzież udowodniła w sposób praktyczny, że przyszedł czas na zmiany.

Autor, który jest opiekunem NKG GL☺B w Politechnice Rzeszowskiej pragnie wyrazić uznanie i podzię­kowanie kolejnym trzem preze­

powinniśmy mieć na kontrolerze a=0,00 i b=0,00. Z kolei w punk ­cie P5 powinniśmy otrzymać a=86,83 i b=0,00. Przykładowo na punkcie Ł17 po winniśmy mieć a = – 2,00 i b =– 2,00. Istotną uwagą będzie to, iż wy tyczając położenia słup­ków pod ławy ciesielskie odbior ­nik będziemy mogli trzymać rękami, co zapewni dokładność 1–3 cm. W przypadku wyznacza­nia wskaźników wyznaczających zespoły prostych (wyznaczającychosie, rzadziej obrysy), tyczkaz odbiornikiem powinna być od ­powiednio przystawiana do ław i utrzymywana w pionie za pomo­cą ciężkiego stojaka z uchwytem szczypcowym. Precyzja odpo­wiednich odczytów a i b powinna być realizowana z dokładnością 0,001 m. W tabeli 3 mamy dane, które obrazują przedstawioną kwe­stię.

3. Komentarz

W 2006 i 2007 roku chyba jedy­ne w Polsce Naukowe Koło Geodetów, działające na kierunku inżynieryjno­budowlanym (Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Rzeszowskiej), dzięki firmie TOPCON z Warszawy prze­prowadziło wiele eksperymentów

Rys. 2. Budynek krytej pływalni otoczony ławami ciesielskimi (drutowymi), na których naniesiono bezpośrednio przy pomocy odbiornika GPS/GLONASS obrys (osie konstrukcyjne)

som: Łukaszowi Szarkowi, Annie Karaś i Pawłowi Tokarzowi za ich oraz członków Koła pracę, która przyniosła tak wiele satysfakcji.

BIBLIOGRAFIA[1] Gajdek J., Technologia projektowania obiektów budowlanych na mapach elektronicznych Inżynier budownictwa 5/2206; 6/2006 i 7–8/2006 – www.piib.org.pl – zakładka Inżynier Budownictwa[2] Gajdek J., Mapy rastrowe i hybrydowe w projektowaniu obiektów budowlanych. Drogownictwo 2/2004 – www.geokatedra.pk.edu.pl/kalibracja.htm – zakładka ogłoszenia[3] Polska Norma PN­B­01027 / 2002 Rysunek budowlany ­ Oznaczenia graficzne stosowane w projektach zagospodarowania działki lub terenu [4] PN­EN ISO 11091 / 2001 Rysunek budowlany – Projekty zagospodarowania terenu [5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 lutego 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowań geodezyjno­kartograficznych i czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie – Dz. U. Nr 25/1995 r.[6] Gajdek J., Sytuowanie obiektów budowlanych na mapach rastrowych. Przegląd Geodezyjny 3/2004.[7] Gajdek J., Problemy wymiarowania i wytyczania projektowanych budynków. Przegląd Geodezyjny 5/2005[8] Poradnik majstra budowlanego ARKADY – Warszawa 1997 [9] Gajdek J., Propozycja nie do odrzucenia GEODETA 3/2008

Archiwum od ręki

archiwalne spisy treści na stronach www

Archiwum od rękiArchiwum od ręki

www.przegladbudowlany.pl/archiwum.html

Temat 10 :

Sterowanie maszynami budowlanymi (koparki, spychacze, równiarki,

rozściełacze, frezarki) wykorzystującymi technikę

satelitarną.

Katalog „Szybsza praca, lepsze efekty”. Strona tytułowa katalogu (36A)

• systemy 2D i 3D (GPS + GLONASS) – str.12-13 • system 3D LPS (Local Positioning System przy pomocy tachimetrów z serwomotorami ) – str. 5 • system „mmGPS” – str. 5 i 11 • system RSS ( Road Scanning System) – str. 15 • system Leveller – str. 17 Katalog „Nowoczesne pomysły na pomiary w budownictwie”. Strona tytułowa katalogu (36B)

str. 36

Temat 12 : Aktualność map a inwentaryzacja powykonawcza zrealizowanych obiektów budowlanych oraz problem pomiaru obiektów podlegających przykryciu.

str. 39

str. 40

Temat 13

Pomiary osiadań i przemieszczeń niektórych obiektów budowlanych.

str. 41

Dr hab. inŜ. Jerzy SĘKOWSKI, prof. PŚl., jerzy.sekowski@polsl.pl Dr inŜ. Krzysztof STERNIK, krzysztof.sternik@polsl.pl Politechnika Śląska, Gliwice

USZKODZENIA BUDYNKU MIESZKALNEGO W NAST ĘPSTWIE BŁĘDÓW W JEGO POSADOWIENIU

DAMAGES OF A BLOCK OF FLATS DUE TO INCORRECT FOUNDATION

Streszczenie Po kilkunastu latach uŜytkowania, w wielorodzinnym budynku mieszkalnym wystąpiły lokalnie uszkodzenia. W pracy, po krótkim scharakteryzowaniu obiektu i jego uszkodzeń, omówiono wyniki badań kontrolnych oraz wynikające z nich wnioski. Zdefiniowano przyczyny zaistniałej sytuacji i propozycje jej przeciwdziałania.

Abstract After nearly twenty years of exploitation local damages have occurred in a block of flats. The paper presents the short characteristics of the damaged building, control investigation and the following conclusions. The reasons of the damage state have been defined as well as suggested remedies.

1. Wprowadzenie Na jednym z typowych dla lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku

wielorodzinnym budynku mieszkalnym wystąpiły lokalne uszkodzenia. Podobne sytuacje zdarzają się względnie często, jednakŜe w tym przypadku zwracały uwagę: nietypowy charakter i przebieg uszkodzeń, ich koncentracja w jednej części budynku oraz fakt, Ŝe wystąpiły one po kilkunastu latach w miarę spokojnej eksploatacji budynku.

W prezentowanym referacie, po krótkiej charakterystyce obiektu oraz opisie zaistniałych uszkodzeń, omówiono wyniki przeprowadzonych badań oraz ich analizę. W jej następstwie zdefiniowano przyczyny oraz przedstawiono propozycje naprawy zaistniałej sytuacji.

2. Krótki opis budynku i istniej ących uszkodzeń Z dostępnych materiałów archiwalnych wynikało, Ŝe istniejący budynek mieszkalny

(rys.1) to obiekt wolnostojący, pięciokondygnacyjny całkowicie podpiwniczony o wymiarach w rzucie 38,79x12,39 m i wysokości 17,69 m oraz kubaturze 7338,6 m3 i powierzchni uŜytkowej 1612,5 m2. Niezdylatowany, trzyklatkowy, obiekt został posadowiony w sposób bezpośredni na Ŝelbetowych ławach fundamentowych.

Budynek wyposaŜony jest w instalację elektryczną, teletechniczną, wodno-kanalizacyjną, gazową oraz c.o. W wybudowanym w latach 1980 ÷ 1982, w technologii W-70, budynku juŜ z chwilą oddania do uŜytku pojawiły się pierwsze uszkodzenia. Skoncentrowały się one w

473

jego południowo-zachodnim naroŜniku, obejmując zachodnią ścianę szczytową, fragment przyległej ściany południowej oraz ściany wewnętrzne w rejonie klatki schodowej, a takŜe stropy. Były one na tyle początkowo niewielkie, Ŝe nie skutkowały podejmowaniem bardziej zdecydowanych działań w kierunku ich ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania.

Zarysowania mają zasadniczo przebieg pionowy lub poziomy, widoczny szczególnie na fragmencie ściany południowej (rys. 2).

Rys. 1. Wielorodzinny budynek mieszkalny w widoku od strony północno-zachodniej

Rys. 2. Fragment ściany południowej z widocznymi zarysowaniami (X.2006 r.) Przebiegają one na linii łączenia elementów prefabrykowanych a ich rozwarcie dochodzi

maksymalnie do 20 mm. Autorzy, mając moŜliwość makroskopowego porównania obrazu zarysowań obiektu w roku 2003 z aktualnym, nie dopatrzyli się rys dodatkowych, jak równieŜ progresji rys juŜ istniejących. O nieustabilizowanym jednak do końca, przynajmniej w tym

Uszkodzony naroŜnik

474

okresie, procesie rozwoju zarysowań świadczy m.in. fakt ich „odnawiania się” na zamalowanych powierzchniach wewnętrznych i powiększające się pola uszkodzonego tynku na zewnątrz obiektu. W przekonaniu części mieszkańców proces uszkadzania budynku wyraźnie nasilił się pod koniec lat 90-tych, ulegając spowolnieniu przez ostatnie kilka lat. Niepokojącym dla właściciela budynku był zwłaszcza fakt, Ŝe zdarzeń takich nie zaobserwowano na Ŝadnym z kilkunastu podobnych obiektów, zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie.

3. Opis i wyniki przeprowadzonych badań Sytuacja opisana powyŜej moŜe wiązać się z trudnymi do zdefiniowania przyczynami.

Charakter uszkodzeń budynku i ich umiejscowienie, a takŜe przebieg wskazywały na podłoŜe, jako potencjalną przyczynę ich wystąpienia. Stąd teŜ pierwszym krokiem było rozpoznanie warunków gruntowo-wodnych w podłoŜu i geotechnicznych warunków posadowienia budynku w obrębie uszkodzonej części, tym bardziej, Ŝe autorom nie udało się dotrzeć do dokumentacji geotechnicznej, wykonanej dla potrzeb budowy budynku..

3.1. Warunki gruntowo - wodne w podłoŜu

Z dokumentacji wykonanej dla osiedla sąsiadującego bezpośrednio z budynkiem (ok.50 m) wynika, Ŝe teren ten leŜy na pograniczu dwóch jednostek geograficznych: Równiny Opolskiej i Progu Woźnickiego, utworzonych na ilastych osadach triasu górnego, przykrytych na powierzchni piaszczysto-gliniastymi utworami czwartorzędu. Pod względem hydrograficz-nym teren ten leŜy w zlewni Małej Panwi, w dorzeczu rzeki Odry. PodłoŜe budują utwory czwartorzędowe, reprezentowane przez powierzchniowo zalegające utwory wodno-lodowcowe (piaski o róŜnej granulacji, w tym gliniaste) i podścielające je gliny zwałowe. We wnioskach tejŜe dokumentacji zalecono bezpośrednie posadowienie wszystkich budynków, ustalając jako wartość dopuszczalną nacisków na podłoŜe 180 ÷ 220 kPa. Nie przewidziano dylatacji budynków. Jeśli wi ęc nasz budynek został w taki sam sposób zaprojektowany, to z pewnością wyniki cytowanej dokumentacji uznano za miarodajne równieŜ dla niego.

Badania kontrolne podłoŜa w obrębie uszkodzonego naroŜnika budynku objęły łącznie cztery otwory badawcze (nr 1 ÷ 4) i jedną odkrywkę fundamentową (W1). Lokalizację wszystkich otworów badawczych pokazano na rys. 3.

Na rys. 4 przytoczono natomiast wybrany przekrój geotechniczny poprowadzony przez otwory 2-W1-4 (przekrój II-II).

Rys. 3. Lokalizacja kontrolnych otworów badawczych

475

4255,80 m n.p.m.

255,60 m n.p.m.

2

0,0

0,0

Przekrój II-II

1,3

1,5

1,7

1,92,0

2,652,7

3,0

2,0

2,2

2,4

2,8

3,9

4,3

4,9

5,2

6,0

15m

poziom posadzki piwnicy 255,80 m n.p.m.

odkrywkaW1

poziom terenu przyległego do budynku

poziom posadowienia 254,80 m n.p.m.

I =0,12L

I =0,61D

πp I =0,12L

I =0,20L

I =0,00L

Pg//Gp I =0,00L

I =0,12L

πpPπ

Pd (nasypowy)

Nm

Pg//Gp

Pg

Gp

Rys. 4. Przekrój geotechniczny II-II Z badań tych wynikało, Ŝe podłoŜe w tej części obiektu budują powierzchniowo zalegające

grunty piaszczyste, najprawdopodobniej nasypy oraz podścielające je czwartorzędowe grunty niespoiste (piaski drobne i średnie) w stanie średnio zagęszczonym (ID= 0,61 ÷÷÷÷ 0,66) i wodnolodowcowe gliny, gliny piaszczyste oraz pyły piaszczyste w stanie twardoplastycznym (I L= 0,00 ÷÷÷÷ 0,12). Nawiercono ponadto w podłoŜu (otwór nr 2) namuły organiczne w stanie twardoplastycznym (I L= 0,20), których próŜno szukać w dokumentacji geologicznej wykonanej dla potrzeb budowy pobliskiego osiedla mieszkaniowego. Wodę gruntową stwierdzono na głębokości 2,0 ÷ 2,5 m ppt. Związana z utworami niespoistymi ma charakter swobodny lub lekko napięty.

3.2. Geotechniczne warunki posadowienia budynku. Jak juŜ wspomniano posadowienie budynku zaprojektowano z warunku nieprzekroczenia

napręŜeń dopuszczalnych na podłoŜe na poziomie 180 kPa. Posadowiono go w sposób bezpośredni na Ŝelbetowych ławach fundamentowych o szerokościach B∈0,6÷1,5 m. Przy pełnym podpiwniczeniu budynku i minimalnym poziomie posadowienia D= 1,0 m ppp., zagłębienie ław fundamentowych w stosunku do powierzchni terenu wynosiło D= 2,2 m. Trzyklatkowy wielorodzinny budynek mieszkalny nie został zdylatowany.

Dane powyŜsze w odniesieniu do sposobu i głębokości posadowienia budynku oraz geometrii ław fundamentowych potwierdziły badania kontrolne (odkrywka W1). Stan fizyczny nasypu określono jako średnio zagęszczony, przy pełnym kontakcie z fundamentem.

476

4. Przyczyny uszkodzeń budynku mieszkalnego

W świetle wyników badań kontrolnych oraz analizy fragmentarycznej dokumentacji technicznej budynku (w tym dziennika budowy), za zasadniczą przyczynę jego uszkodzeń uznano błędne posadowienie budynku. Jego naroŜnik, w przeciwieństwie do pozostałej części, posadowiony został pośrednio na soczewce silnie odkształcalnych gruntów organicznych, zalegających ok. 2,0 m ppp (rys. 4). Wniosek ten potwierdzają zarówno charakter zarysowań, jak i ich umiejscowienie, „korespondujące” z geometrią i przestrzennym rozmieszczeniem warstwy namułów w podłoŜu. Zastanawiać moŜe w tej sytuacji niefrasobliwość projektanta, gdyŜ na istnienie takiego zagroŜenia wskazywało pierwotne ukształtowanie terenu z lokalnym jego obniŜeniem, w którym zwykle zbierała się woda i rosła roślinność.

Z przekroju geotechnicznego (rys. 4) wynika, Ŝe bezpośrednio pod fundamentami uszkodzonego naroŜnika zalega piasek w kolorze szarym. Wobec braku odpowiednich zapisów w dzienniku budowy, gdzie wspomniano o wykopach fundamentowych dwukrotnie, nie sposób wyjaśnić pochodzenia wspomnianych piasków. Równie dobrze mogą one reprezentować pierwotnie zalegający nasyp niebudowlany, lecz mogą takŜe być następstwem lokalnej jego wymiany. Z analizy dostępnych materiałów wynika jednak, Ŝe zarówno jeden jak i drugi nie zostały przed wylaniem ław dostatecznie dogęszczone, podlegając w dodatku wpływom wody opadowej i mrozu. Stąd teŜ, zdaniem autorów, niewłaściwe wykonawstwo oraz okres prowadzenia robót ziemnych i fundamentowych (przełom roku 1980/81) moŜna uznać za dodatkowe przyczyny zaistniałej sytuacji.

Efekty tych zaniedbań i błędów skutkowały pojawieniem się pierwszych zarysowań i pęknięć niemalŜe z chwilą oddania budynku do uŜytku. Były one skoncentrowane w rejonie południowo-zachodniego naroŜnika budynku i w sposób niezauwaŜalny rozwijały się do końca lat dziewięćdziesiątych. Wyraźne nasilenie zarysowań i spękań zaobserwowano na przełomie wieków. U podstaw ich wystąpienia leŜały w przekonaniu autorów co najmniej dwie przyczyny. Pierwszą były opady atmosferyczne, szczególnie intensywne w roku 1997 i kolejnym, drugą głębokie wykopy pod sieć kanalizacyjną, wykonywane wzdłuŜ ściany szczytowej w roku następnym. Znaczna sztywność budynku, w dodatku niezdylatowanego, wpływała opóźniająco na skutki jego nierównomiernych osiadań. Sztywność tę nieco osłabiały, na co zwrócił autor jednej z opinii technicznej, niestaranności wykonania poszczególnych elementów budynku i ich połączeń.

Po przeanalizowaniu dostępnych danych uznano, Ŝe sytuacja nie jest awaryjna, a do podjęcia ostatecznej decyzji w odniesieniu do sposobu zabezpieczenia budynku przed dalszymi deformacjami konieczny jest monitoring. Miałby on objąć pomiary osiadań budynku i obserwacje zachowania się plomb.

5. Monitorowanie budynku W następstwie opinii opracowanej w roku 2003, podjęto decyzję o objęciu monitoringiem

budynku. W tym teŜ celu zainstalowano dziewięć reperów i kilkanaście gipsowych plomb. Pierwsze z nich umoŜliwiały rejestrację osiadań i wychyleń budynku, drugie ocenę rozwoju istniejących zarysowań i pęknięć. Na rys. 5 pokazano miejsca, w których na wysokości ok. 0,5 m powyŜej poziomu terenu zainstalowane zostały specjalne repery. Pomiary przemieszczeń pionowych (osiadań) i wychyleń oraz obserwacje zarysowań, prowadzone są od trzech lat.

477

Łącznie dokonano sześciu odczytów, z których odczyt nr I traktowany jest jako „zerowy” i punkt odniesienia dla odczytów pozostałych. Pomiary wykonano w następujących terminach: IX 2003r. (zerowy); VI 2004r.; VIII 2004r.; XII 2005r.; VI 2006r. i XI 2006 r.

Na rysunkach 6 i 7 w układzie: „czas pomiaru-osiadanie”, przedstawiono przebieg osiadań budynku na przestrzeni ostatnich trzech lat w wybranych osiach (rys. 5).

Rys. 5. Miejsca usytuowania i numery reperów oraz wybrane przekroje osiadań

-4.5

-4.0

-3.5

-3.0

-2.5

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

Rp4 Rp5

prz

emie

szcz

enie

pio

no

we,

mm

VI 2004

VIII 2004

XII 2005

VI 2006

XI 2006

Rys. 6. Osiadanie budynku wzdłuŜ osi pomiędzy reperami 4 i 5

-4.5

-4.0

-3.5

-3.0

-2.5

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

Rp5 Rp6 Rp7 Rp8 Rp9

Prz

emie

szcz

enie

pio

no

we,

mm

VI 2004

VIII 2004

XII 2005

VI 2006

XI 2006

`

Rys. 7. Osiadanie budynku wzdłuŜ osi pomiędzy reperami 5 i 9

478

Z analizy wyników pomiarów geodezyjnych i obserwacji zachowania się plomb, wynikają następujące wnioski i spostrzeŜenia: a) przez niemalŜe cały okres prowadzonych pomiarów geodezyjnych wszystkie repery

wykazywały narastające osiadania. Pomimo tego, Ŝe są to relatywnie niewielkie wartości (ok. 1 ÷ 3 mm) zwraca uwagę ich progresja. Dotyczy to w szczególności naroŜnika południowo-zachodniego. Osiadania budynku są nierównomierne. W ich następstwie doznaje on lekkiego wygięcia i przechylenia w kierunku południowym. Najbardziej „wytęŜonym” fragmentem budynku jest jego naroŜnik południowo-zachodni. Dopiero ostatni pomiar wskazuje na stabilizację osiadań w kaŜdym praktycznie punkcie pomiarowym;

b) większość z załoŜonych plomb gipsowych uległa zarysowaniom. Są one nieznaczne (do 1,0 mm) i względnie stabilne, przynajmniej od początku roku 2006. Nie zauwaŜono takŜe większych dodatkowych zarysowań na elementach konstrukcyjnych budynku. Stwierdzono natomiast, głównie na klatce schodowej i w kilku przyległych pomieszczeniach, „otwieranie się” wcześniej zamalowanych istniejących zarysowań.

6. Propozycje działań zabezpieczających Wstępnie zaproponowano cztery sposoby zabezpieczenia budynku przed dalszymi

uszkodzeniami. Pierwszy sprowadzałby się do lokalnego wzmocnienia podłoŜa poprzez iniekcję klasyczną z uŜyciem środków chemicznych, co stworzyłoby przesklepienie w podłoŜu budynku, ograniczając tym samym dalsze jego osiadania. Sposób drugi sprowadzałby się do wykonania wokół uszkodzonego naroŜnika budynku ścianki szczelnej. W tym przypadku zmniejszenie osiadań wynikałoby z ograniczenia moŜliwości przemieszczeń poziomych podłoŜa. Kolejny sposób sprowadzałby się do wykonania pali (wciskanych lub mikropali) pod osiadającym naroŜnikiem budynku. Ostatnia propozycja polegałaby na pozostawieniu podłoŜa w obecnym stanie, bez ingerencji w posadowienie budynku (rozwiązanie optymistyczne).

WdroŜenie większości z rozwaŜanych sposobów wymaga jednak wykonania poprzedzających je dodatkowych badań i analiz oraz odpowiednich projektów. Z ujemnych stron kolejnych propozycji naleŜałoby wymienić: ograniczoną moŜliwość oceny stopnia i zakresu wzmocnienia podłoŜa z pozostawieniem w nim odkształcalnych namułów (koncepcja iniekcji), małą skuteczność, koszty i negatywny wpływ wstrząsów na budynek (zabicie ścianek szczelnych) oraz nieprzejrzystą, sprzyjającą postępującym uszkodzeniom budynku formułę posadowienia, przy duŜych równocześnie kosztach przedsięwzięcia (pale).

Wybór któregokolwiek ze sposobów zabezpieczenia budynku uzaleŜniono od wyników analizy jego osiadań, tym bardziej, Ŝe ich wystąpienie i przebieg po tylu latach uŜytkowania budynku były nieco zaskakujące.

W świetle dotychczasowych wyników monitoringu bliska realizacji jest ostatnia z przedstawionych koncepcji. Autorzy w porozumieniu z właścicielem budynku zdecydują się ostatecznie na takie rozwiązanie, pod warunkiem uzyskania równie zachęcających wyników w odniesieniu do osiadań budynku w najbliŜszym roku (dwa pomiary). Realizacja powyŜszej koncepcji wymagać będzie jedynie wykonania prac, obejmujących naprawę powstałych uszkodzeń i pęknięć poprzez wypełnienie ich np. Ŝywicami dwuskładnikowymi na bazie poliuretanu lub innymi środkami wiąŜącymi. W przypadku zarysowań ścian zewnętrznych, tam gdzie istnieje moŜliwość bezpośredniego dojścia, zaleca się ich „zszycie” płaskownikami, zamocowanymi w ścianie prostopadłe do rys.

479

7. Wnioski końcowe

Z przeprowadzonych badań, analiz i poczynionych obserwacji wynikają następujące wnioski natury ogólniejszej.

1. Jakkolwiek za podstawową przyczynę uszkodzeń południowo-zachodniego naroŜnika

budynku mieszkalnego moŜna uznać jego niewłaściwe posadowienie, to jednak prawdziwych przyczyn naleŜy szukać w szerszym kontekście. U podstaw błędnego rozwiązania tkwi bowiem brak geotechnicznego rozpoznania podłoŜa pod projektowany budynek mieszkalny. Jego opracowanie i umiejętna interpretacja mogłyby skutkować niewielką korektą lokalizacji budynku, a w najgorszym przypadku dostosowaniem jego konstrukcji do spodziewanych nierównomierności osiadań. Naganne było takŜe w tym przypadku wykonawstwo robót ziemnych i fundamentowych oraz „powściągliwość” w dokumentowaniu tych prac. Trudno w takiej sytuacji „odtworzyć” ich przebieg i wykorzystać przy opracowywaniu jakiejkolwiek opinii.

2. Osiadania budynku miały charakter nierównomierny. W ich następstwie doznał on

lekkiego wygięcia i przechylenia w kierunku południowym. Proces ten i towarzyszące mu uszkodzenia były najprawdopodobniej „blokowane” przez duŜą, mimo wszystko, sztywność budynku. Przekroczenie pewnego poziomu wytęŜenia konstrukcji a takŜe określone uwarunkowania zewnętrzne (nawodnienie podłoŜa pod koniec lat 90-tych, roboty ziemne związane z wykonywaniem instalacji kanalizacyjnej), spowodowały powstanie w krótkim czasie zauwaŜalnych zarysowań i spękań. Towarzyszyć teŜ temu mogły słyszane przez mieszkańców odgłosy pękań i tarć fragmentów budynku. Proces ten powoli stabilizuje się, stwarzając szansę dla podjęcia skutecznych prac zabezpieczających.

3. Analiza przebiegu oraz charakteru uszkodzeń i miejsce ich występowania mogą

stanowić cenną wskazówkę przy analizowaniu przyczyn ich wystąpienia. Równie waŜnym kierunkiem poszukiwania odpowiedzi na temat sposobu zabezpieczenia uszkodzonych budowli jest objęcie ich monitoringiem.

480

Temat 14 : Monitoring obiektów mogących ulec potencjalnej katastrofie budowlanej przy pomocy skanerów i tachimetrów laserowych na przykładzie Barbakanu

str. 42

Model bramy utworzony z siatki skanowania

Model Barbakanu – widok krawędziowy 3D

str. 43

Model bryłowy Barbakanu (linie ukryte)

Model Barbakanu – cieniowanie Gouraud ′′′′a

str. 44

Temat 15 : Sprawdzenie niwelatorów : - mechaniczno – optycznych (samopoziomujących) - kodowych (cyfrowych)

metodą tradycyjną i prof. Kukkamaki - oraz niwelatorów laserowych wirujących

str. 45

Protokół sprawdzenia niwelatora ...........................

firmy ................... nr .....................

1. Sprawdzenie ogólnego stanu sprzętu niwelacyjnego:

2. Sprawdzenie szczegółowe niwelatora:

2.1 Sprawdzenie i rektyfikacja prostopadłości osi libelli do osi obrotu niwelatora

2.2 Sprawdzenie i rektyfikacja równoległości osi celowej do osi libelli

[mm]

Stano- wisko

Cel do punktu

Długość celowej

D

I pomiar wstecz t w przód p róŜnica ∆h

II pomiar wstecz t w przód p róŜnica ∆h

Średnia ∆hśr

Uwagi

I II

1

∆h1śr=

I II

2

∆h2śr=

nierównoległość osi h1śr - h2śr =

Rektyfikacja: obliczenie odczytu w przód kontrola t2 t h1 h p’2 p

p’2= t2 – h1

3. Sprawdzenie krzyŜa nitek:

4. Inne uwagi dotyczące rektyfikacji niwelatora:

Rzeszów, dnia ............... 200......r. Sprawdził: ..................................

str. 46

Protokół sprawdzenia niwelatora ...........................

firmy ................... nr .....................

1. Sprawdzenie ogólnego stanu sprzętu niwelacyjnego:

2. Sprawdzenie szczegółowe niwelatora:

Stano- wisko

Cel do punktu

Długość celowej

D (ok.20,0m)

I pomiar t p

róŜnica ∆h

II pomiar t p

róŜnica ∆h

Średnia ∆hśr

Uwagi

A 20,0 B 20,0

1

∆h1śr=

A 40,0 B 80,0

2

∆h2śr=

∆h1 = (t1 + r) - (p1 + r) = t – p ∆h2 = (t2 + 2r) - (p2 + 4r)

Niwelator naleŜy uznać za sprawny jeŜeli r ≤ 1mm

t1 - p1 = t2 + 2r - p2 - 4r t1 - p1 = t2 - p2 - 2r 2r = (t2 - p2) - (t1 - p1)

r = 2 2 1 1(t - p ) - (t - p )

2=

h2sr - h1sr

2

∆ ∆=

3. Sprawdzenie krzyŜa nitek:

4. Inne uwagi dotyczące rektyfikacji niwelatora:

Rzeszów, dnia ............... 200......r. Sprawdził: ..................................

str. 47

Temat 16 : Katalogi znaków umownych dla :

- map analogowych (Instrukcja Techniczna K-1 z 1987 r.)

- map numerycznych (Instrukcja Techniczna K-1 z 1998 r. )

Omówienie instrukcji z uwzględnieniem róŜnic, wskazanie adresów pod którymi instrukcje są dostępne.

str. 48