Wst ęp do psychologii PROCESY GRUPOWE - pawelbe.pl · W przypadku facylitacji społecznej, obecno ść innych ludzi sprawia, ze czujemy si ę „wysuni ęci na pierwszy plan”;

WstWstęęp do psychologiip do psychologiiPROCESY GRUPOWEPROCESY GRUPOWE

dr inŜ. Paweł BaranowskiOtwarta Grupa Twórcza

ARTELUX Styczeń 2010

Dlaczego ludzie tworzą grupy?

Podejście funkcjonalne: Poprzez uczestnictwo w grupie człowiek zaspokaja swoje indywidualne potrzeby.

Zaspokojenie potrzeb związanych z przetrwaniem:

• Aspekt biologiczny (przetrwanie biologiczne, obrona, opieka, prokreacja)

• Aspekt psychologiczny (potrzeba przywiązania, więŜ, potrzeba afiliacji i władzy)

Facylitacja społeczna – mobilizacja na skutek obecności innych ;

napięcie wynikające z obecności innych osób i moŜliwości działania –efekt: lepsze wykonanie łatwiejszych zadań ale gorsze wykonanie

trudniejszych

Facylitacja społeczna

Grupy niespołeczne (grupa, w której dwie lub wi ęcej osób znajduje si ę w tym samym miejscu i czasie ale nie

współdziała z sob ą) – skutki fizycznej obecno ści innych:

Zajonc (1969) – badania karaluchów

•WaŜne są zyski i koszty, towarzysz ące relacjom interpersonalnym i uczestnictwu w grupie

•śyciem społecznym rz ądzi norma wzajemno ści

Jak ludzie wybierają grupy?Wyborami społecznymi ludzi rz ądzi

WYMIANA SPOŁECZNA

Istnieje sze ść rodzajów korzy ści, jakie mo Ŝemy czerpa ć z przynale Ŝności do grupy:

miłość (lubienie)pieniądze (materia) status, informacje, dobra, usługi

ZAJONC tak tłumaczył zjawisko FACYLITACJI SPOŁECZNEJ :Obecno ść innych podwy Ŝsza pobudzenie psychiczne ludzi

W trakcie takiego pobudzenia mo Ŝna łatwo wykonywa ć czynno ści proste, jednak trudno poradzi ć sobie z zadaniami nowymi lub skomplikowanymi

Procesy grupowePobudzenie i dominuj ąca reakcja

James Michaelis - w sali bilardowej:

U dobrych zawodników pobudzenie wywołane obecnością innych poprawiło poziom gry, ale u nowicjuszy było mniej trafień

Obecno ść innych mo Ŝe nas o Ŝywia ć – czasami zachowania ludzi sa trudne do przewidzenia, dlatego w obecno ści innych osób znajdujemy si ę w stanie wy Ŝszej gotowo ści (musimy by ć

przygotowani na to, Ŝe inna osoba uczyni co ś, co będzie wymagało naszej reakcji)

UwraŜliwienie na fakt bycia ocenianym (co my ślą o mnie inni?). L ęk prze ocen ą wywołuje u nas obawy i napi ęcie (pobudzenie), gdy Ŝ zdajemy sobie spraw ę, Ŝe inni oceniaj ą nasze post ępowanie; Ten czynnik jest tylko jednym z wielu źródeł pobudzenia i nie tylko on

tłumaczy efekty facylitacji społecznej).

Wzrost pobudzenia w obecno ści innych ł ączy si ę z rozproszeniem naszej uwagi; w zwi ązku z zakłóceniami (obecno ść innych) w trakcie wykonywania zadania powstaje w na s konflikt;

efekt wywołuj ą takŜe róŜne niespołeczne źródła rozproszenia i uwagi (np. migocz ące światło)

Facylitacja - teorieTeorie wyja śniające rol ę pobudzenia w facylitacji społecznej

W przypadku facylitacji społecznej, obecno ść innych ludzi sprawia, ze czujemy si ę„wysuni ęci na pierwszy plan”; obawiamy si ę bycia ocenianym, a to wywołuje napi ęcie.

Jednak bycie z innymi mo Ŝe takŜe oznaczać wtopienie si ę w grup ę, stanie si ę mniej zauwaŜanym. Gdy przebywamy w grupie, trudniej rozpozna ć rezultaty naszego

indywidualnego działania, a to powoduje, Ŝe czujemy si ę spokojniejsi

PRÓśNIACTWO SPOŁECZNE – uspokojenie wywołane przekonanie m, Ŝe przebywanie w grupie utrudnia ocen ę indywidualnego działania; uspokojenie osłabia wykon anie zadań

prostych lecz ułatwia wykonanie zada ń trudnych.

PróŜniactwo społecznePróŜniactwo społeczne – kiedy obecno ść innych nas uspokaja

ODWROTNIE, NIś PRZY FACYLITACJI!!!

Kiedy wysiłki mogą zostać ocenione, obecno ść innych powoduje czujno ść i pobudzenie. Prowadzi to do efektów

społecznej facylitacji , a więc lepszego wykonania prostych zada ń i pogorszenia zada ń złoŜonych.

Kiedy wysiłki nie mog ą zostać ocenione, obecno śćinnych powoduje odpr ęŜenie. Prowadzi to do efektów pró Ŝniactwa społecznego, a więc lepszego wykonania

trudnych zada ń i pogorszenia wykonania zada ń łatwych

CO, KIEDY?

CO, KIEDY?

Obecność

innych

MoŜliwa ocena indywidualnych

działań

Brak moŜliwości oceny działania

Czujność, lęk przed oceną,

brak koncentracji

Brak lęku przed oceną

pobudzenie

uspokojenie

Poprawa działania w zadaniach prostych

Pogorszenie działania w zadaniach trudnych

Słabe działanie w zadaniach prostych

Lepsze działanie w zadaniach trudnych

W miar ę wzrostu prawdopodobie ństwa przyłapania nas na robieniu czego śnieakceptowanego, tracimy na to ochot ę. Poczucie anonimowo ści powoduje odczucie, Ŝe

moŜna rozgrzeszy ć się ze skutków własnych uczynków (im wi ększy tłum, tym mniejsze poczucie odpowiedzialno ści). Zawsze, gdy ludzie staja si ę bardziej anonimowi, wzrasta prawdopodobie ństwo popełnienia przez nich impulsywnych, antyspołe cznych czynów.

Ograniczona odpowiedzialnośćZnaczenie ograniczonej odpowiedzialno ści

Dodd 1985: pytano ludzi, co by zrobili, gdyby stali się niewidzialni i nie było szans wykrycia ich postępowania – ponad połowa popełniłaby czyny nielegalne lub

dewiacyjne (studenci tak samo często, jak więźniowie)

Rehm,Steinleitner,Lille 1987: 5-osobowe druŜyny uczniów rozgrywały mecze piłki ręcznej. Zawsze jedna z druŜyn była ubrana w jednakowe, pomarańczowe stroje a

druga grała we własnych ubraniach. Dzieci w jednakowych koszulkach grały agresywniej.

Deindywiduacja to poczucie zagubienia własnego „ja” – prowadzi do utraty normalnej kontroli nad zachowaniem a to z kolei do wzrostu im pulsywno ści i patologicznych czynów

DeindywiduacjaDeindywiduacja: zagubienie w tłumie

Brian Mullen 1986: stwierdził, Ŝe im więcej osób liczy tłum, tym większe wykazuje okrucieństwo (analiza samosądów w USA w

latach 1899-1946)

Watson 1973: analiza danych etnograficznych – wojownicy, którzy przed walka zmieniali wygląd (np. malując twarze) cechowali się

większą skłonnością do zabijania

Deindywiduacja to poczucie zagubienia własnego „ja” – prowadzi do utraty normalnej kontroli nad zachowaniem a to z kolei do wzrostu im pulsywno ści i patologicznych czynów

DeindywiduacjaDeindywiduacja: zagubienie w tłumie

Kiedy tłum jest liczny, ludzie znajdujący się w nim czuja się bardziej anonimowi, co moŜe powodować deindywiduację. Prentice- Dunn i

Rogers wskazują dwa czynniki, związane z tym zjawiskiem:

1-zmniejszenie odpowiedzialności za własne czyny, wywołane obecnością innych (lub będąca wynikiem przebrania)

2- obniŜona samoświadomość i utrata koncentracji na normach moralnych

W sytuacji skłaniania nas do zachowania dewiacyjneg o albo antyspołecznego, kontrola naszego zachowania przez zasady moralne i warto ści będzie tym wi ększa, im bardziej

będziemy świadomi siebie samych.

Gdy mamy ograniczon ą samoświadomo ść – w mniejszym stopniu my ślimy o akceptowanych zasadach, a wówczas wzrasta prawdopod obieństwo niezgodnego z nimi

działania.

Ograniczona samoświadomośćSamoświadomo ść: skupienie uwagi na własnych

uczuciach, przekonaniach i warto ściach

- Gdy nie odczuwamy, Ŝe inni zwracają na nas uwagę (sam siebie uniewaŜniam)

- W warunkach duŜej stymulacji ze strony otoczenia, która będzie rozpraszała naszą uwagę i uwaga będzie skierowana na zewnątrz, a nie na siebie.

- Pod wpływem alkoholu lub narkotyków

Stan ograniczonej świadomościKiedy mo Ŝna go osi ągnąć?

- Sprzyja nietypowym, dewiacyjnym czynom. Nie wszystkie impulsywne czyny musza mieć charakter przemocy lub agresji. Mogą to być na przykład nadmierne objadanie się, zwariowany taniec podczas zabawy itp.

- Czynnikiem determinującym ujawnianie pozytywnych albo negatywnych zachowań w stanie deindywiduacji jest uzaleŜnienie od kontekstu sytuacyjnego, zachęcającego do negatywnego albo pozytywnego postępowania

Deindywiduacja

Dlaczego nie moŜna polegać……na decyzji grupy?

Dlaczego nie moŜna polegać…Od czego to zale Ŝy?

… od typu zadania – grupy mają przewagę nad jednostkami w zadaniach dysjunktywnych


… od typu zadania – grupy mają przewagę nad jednostkami w zadaniach dysjunktywnych

Zadania addytywne – wykonanie jest zaleŜne od wysiłku wszystkich osób – są efektywne wtedy, gdy kaŜdy wnosi odpowiedni wkład pracy;

łatwo tu o próŜniactwo społeczne

Zadania koniunktywne: wynik zaleŜy od tego, jak pracuje najsłabszy członek grupy (np. zespół alpinistów, wspinający się na szczyt)

Zadanie dysjunktywne: poziom rozwiązywania zaleŜy od pracy najsprawniejszego członka grupy (np. Wspólne rozwiązywanie zadań

matematycznych, turnieje wiedzy itp.) ich efektywność zaleŜy od zdolności przekonywania najzdolniejszego członka do swoich racji.


… od strat ponoszonych w toku procesu

- Strata to kaŜdy rodzaj współoddziaływania w grupie, która utrudnia rozwiązanie problemu. Na przykład – kiedy najbardziej kompetentny

członek ma niski status w grupie, nie jest pewny siebie, kiedy występująproblemy z porozumiewaniem wewnątrzgrupowym, kiedy nie ma

jednoznacznego rozwiązania itp..


… od niepowodzeń w dzieleniu się unikatową informacją

W grupach występuje tendencja do poświęcania duŜej ilości czasu na dyskusję o informacji, która wszyscy posiadają, a nie poświęca się

dostatecznej uwagi informacjom posiadanym przez poszczególnych członków.

NADAJEMY W OBSZARZE ZNANYM


… od skuteczności burzy mózgów

Zasady:1. Im więcej pomysłów i im odwaŜniejsze, tym lepiej

2. Mów o wszystkich pomysłach, nie zastanawiając się nad oceną i czy są dobre

3. Nie oceniaj pomysłów innych, dopóki trwa poszukiwanie rozwiązań

4. Udoskonalaj i rozwijaj pomysły sformułowane wcześniej, ale ich nie krytykuj –technika udoskonalenia procesów grupowych poprzez zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu


… od skuteczności burzy mózgów

Pojedyncze osoby uzyskują lepsze wyniki niŜ te uzyskane podczas burzy mózgów, ze wzgledu na stratę poniesioną podczas procesu

W grupie moŜe mówić tylko jedna osoba w danym momencie, podczas, gdy inni siedzą i słuchają. Zapominają oni, co chcieliby dodać a przy tym pod wpływem tego, co słyszą, zmieniają kierunki własnego myślenia o problemie.

Kiedy jedni mówią, inni czują się poza uwagą – dekoncentrują się i zaczynają myśleć o czymś innym (podobnie jak w próŜniactwie społecznym)

Jak sobie radzić z burząmózgów?…

Wytrenować się w tym zakresie

Dać czas na poszukiwanie pomysłów przed spotkaniem

UmoŜliwić robienie notatek o własnych i cudzych pomysłach

Wiele głów- jeden umysł

Badania dotycz ą zwykle ludzi, którzy wcze śniej si ę nie znali i nie s ą ze sobą związani. W rzeczywistych

sytuacjach, gdy członkowie grupy znaj ą się a zadania s ąwaŜne – mog ą zachodzi ć inne zjawiska

MYSLENIE GRUPOWE (Irving Janis): rodzaj myślenia, w którym bardziej liczy się dąŜenie do zachowania spójności i solidarności grupy,

niŜ realistyczne uwzględnienie faktów.

Występuje gdy:• Grupa nie jest zwarta• Jest oddzielona od pogladów przeciwnych własnym

opiniom• Kieruje nia jeden dominujący przywódca, silnie forsujący

własne poglądy • Nie ma eksperta

Nacisk na decydentów, aby podporządkowali się większości

Słabo wypracowane metody podejmowania decyzji: brak standardowych metod rozpatrywania alternatyw

Złudzenie jednomyślności –złudzenie, ze wszyscy są zgodni, wynikające z pomijania oponentów

Brak planu działania na wypadek niepowodzenia

Stereotypowe postrzeganie przeciwników

Silny stres: członkowie grupy odczuwają silne zagroŜenie dla grupy

StraŜnicy jednomyślności –członkowie grupy chroniąprzywódcę

Opieranie się na niepełnej informacjiAutocenzura – ludzie dobrowolnie odrzucająprzeciwstawne poglądy, aby nie torpedować samych siebie

Autorytarny przywódca –kontroluje dyskusje w grupie i wyraźnie przedstawia swoje Ŝyczenia

LekcewaŜenie określania poziomu ryzyka dla proponowanych rozwiązań

Przekonanie o moralnych racjach(Bóg z nami)

Izolacja grupy: grupa jest chroniona przed alternatywnymi poglądami

Niepełna analiza alternatywnych poglądów

Złudzenie odporności na ataki –grupa odczuwa nieomylność i siłę

DuŜa spójność grupy: grupa zapewnia prestiŜ i jest atrakcyjna – dlatego ludzie chcądo niej naleŜeć

Podejmowanie błędnych decyzjiSymptomy myślenia grupowego

Warunki sprzyjające

• Przywódca powinien by ć bezstronny• Otwarty na opinie spoza grupy• Grupa podzielona na małe zespoły, które najpierw spotk ałyby si ę

oddzielnie a pó źniej dyskutowały na forum• MoŜna zarządzić tajne głosowanie lub Ŝebrać anonimowe opinie

na piśmie

Jak uniknąć?

Jak unikn ąć grupowego my ślenia?:

Polaryzacja – tendencja do podejmowania decyzji, które sa bardziej skrajne ni Ŝ

pocz ątkowe inklinacje członków (bardziej odwa Ŝne lub bardziej ostro Ŝne)

Polaryzacja grupy

DąŜenie do skrajno ści

Polaryzacja – tendencja do podejmowania decyzji, które s ą bardziej skrajne ni Ŝ

pocz ątkowe inklinacje członków (bardziej odwa Ŝne lub bardziej ostro Ŝne)

Polaryzacja grupy


ZJAWISKO PRZESUNIECIA RYZYKA

Kogan i Wallach 1964

Grupy umacniaj ą początkowe skłonno ści swoich członków na skutek:

Procesy grupowe


•Czynników poznawczych: wszyscy członkowie grupy podaj ą własne argumenty, przemawiaj ące za ich stanowiskiem – dochodzi do gromadzenia inf ormacji

•Czynników motywacyjnych: gdy ludzie dyskutuj ą w grupie, okre ślają najpierw stanowisko innych na dany temat, w celu zdobycia sy mpatii wiele osób przyjmuje stanowiska ogólnie podzielane, lecz bardziej skrajn e (dzięki czemu szanuje warto ści grupy, a jednocze śnie prezentuje si ę w pozytywnym świetle)

Interakcje w grupie

Konflikt i współpraca

•Nie zawsze członkowie grupy maja wspólny cel.

•MoŜliwo ść konfliktu interpersonalnego pojawia si ę wtedy, gdy dwie lub wi ęcej osób wchodzi z sob ą w interakcj ę

•Cele i potrzebny jednostek s ą często sprzeczne z celami i potrzebami współobywateli

Konflikt

•Konflikt intrapersonalny: napi ęcie jednostki wywołane d ąŜeniem do dwóch lub wi ęcej sprzecznych celów

•Konflikt interpersonalny: napi ęcie mi ędzy dwiema lub wi ęcej osobami albo grupami, które maj ą sprzeczne cele

•Konflikt o sumie zerowej : konflikt, w którym wygrana jednaj strony jest zawsze równa przegranej drugiej strony (jak w zawod ach lekkoatrletycznych). W zyciu konflikty o sumie zerow ej są rzadklie

•Konflikt motywów mieszanych : konflikt w którym obie strony mog ązystkac dzi ęki współdziałaniu, a jednostka mo Ŝe zyskac jeszcze wi ęcej, dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem (ludzie mog ą współpracowac, maksymalizuj ąc zyski dla obu stron, lub konkurowa ć, osi ągając zysk dla siebie). Tego typu konflikty sa najcz ęstsze.

Ciąg dalszy nastąpi

Documents

Wst ęp do psychologii PROCESY GRUPOWE - pawelbe.pl · W przypadku facylitacji społecznej, obecno ść innych ludzi sprawia, ze czujemy si ę „wysuni ęci na pierwszy plan”;