Fonoskopia

Wykład 4

Fonoskopia (z gr. phone – dźwięk, skopeo – patrzę) – technika śledcza mająca na celu zbadanie autentyczności nagrania, odtworzenie i spisanie treści rozmowy, identyfikację mówcy na podstawie analizy mowy. Do jej zadań należy także korekcja nagrań, mająca na celu poprawienie wyrazistości i zrozumiałości mowy. W Polsce stosowana od początku lat 60. Pierwsza pracownia fonoskopii powstała w Zakładzie Kryminalistyki Komendy Głównej MO. Pierwsze publikacje z fonoskopii w Problemach Kryminalistyki, mające praktyczne znaczenie w uprawianiu tej dziedziny kryminalistyki, wyszły spod pióra Stanisława Błasikiewicza i Wiesława Bednarczyka, ekspertów ZK KGMO.

Podstawowe rodzaje nagrań jakimi zajmuje się fonoskopia to:

nagrania wykonane przez jednego z uczestników rozmowy lub

zdarzenia;

nagrania pochodzące z podsłuchów

nagrania ujawnione w trakcie przeszukania

nagrania powstałe przypadkowo;

nagrania rejestrujące pracę np. centrów dowodzenia policji,

rozmowy załogi samolotu z wieżą kontroli lotów;

Zakres badań fonoskopijnych obejmuje obecnie:

Badania odsłuchowe (mają na celu spisanie treści dowodowych

wypowiedzi; towarzyszy temu analiza mająca na celu określenie

stanu emocjonalnego wypowiadających się osób);

Badania autentyczności (ustalenie czy nagranie dowodowe

wiernie odzwierciedla utrwalony fragment audiodokumentu;

próba ustalenia śladów montażu)

Badania identyfikacyjne osób (czy wypowiedzi zapisane pochodzą

od konkretnych osób)

Dodatkowo zakłady kryminalistyczne fonoskopii zajmują się:

Analizą przydatności materiału dowodowego do badań

identyfikacyjnych

Korekcja nagrań

Wykonanie kopii zapasowych

Pobieraniu materiału porównawczego do badań identyfikacyjnych

Rozpoznawanie osób na podstawie głosu znane jest od bardzo

dawna. Pierwszy taki przypadek opisywany jest w Biblii i dotyczy

sytuacji wymuszenia ojcowskiego błogosławieństwa. Niewidomy

Izaak rozpoznał głos swego syna Jakuba przebranego za Ezawa:

„Zbliżył się tedy Jakub do Izaaka, ojca swego, i rzekł: Głos jest

głosem Jakuba ale ręce są rękami Ezawa” Księga Rodzaju Genesis

Rys historyczny

Po raz pierwszy dla potrzeb sądownictwa mówcę na podstawie głosu

rozpoznano w Anglii w 1660 r.

W Polsce badania fonoskopijne mają początek w roku 1961 kiedy Sąd

Najwyższy orzekł że taśma magnetofonowa z zarejestrowanym na

niej przebiegiem całości bądź poszczególnych fragmentów

postępowania przygotowawczego czy rozprawy ma charakter

dokumentu.

1963 r Sąd Najwyższy ostatecznie rozstrzyga, że dowód z taśmy

magnetofonowej stanowi dowód rzeczowy.

Rys historyczny

Badania odsłuchowe polegają na odtworzeniu nagrań zakończonym

procesowym spisaniem treści utrwalonych w nich dowodowych

wypowiedzi. Łączy się z identyfikacją osób czyli Kto i Co powiedział.

Ekspert odtwarzający i spisujący nagrania musi posiadać zdrowy

narząd słuchu (weryfikowany poprzez badania audiometryczne),

musi być odporny psychicznie, posiadać zdolność koncentracji uwagi

oraz posiadać bogatą wiedzę ogólną dotyczącą dobrej znajomości

fonetyki i gramatyki języka polskiego ze szczególnym

uwzględnieniem dialektów i gwar.

BADANIA ODSŁUCHOWE

Badania odsłuchowe wykonywane są w specjalnie przystosowanych

pomieszczeniach akustycznych (właściwie uformowanie pola

dźwięku bezpośredniego i rozproszonego oraz odizolowanie

dźwięków zewnętrznych). Badania odsłuchowe są czasochłonne i

często 1 minuta zapisu wymaga 1,5 godziny pracy eksperta a w

skrajnych przypadkach nawet kilka godzin.

BADANIA ODSŁUCHOWE

Czynniki wpływające na czasochłonność badań odsłuchowych to:

fizjologia słuchu związana z przekłamaniami

Negatywne skutki zapamiętywania (trudność w uwolnieniu się od

fałszywych sugestii)

Metodyka odsłuchu fragmentów szczególnie zakłóconych,

zniekształconych czy szeptu

Metodyka obiektywizacji odsłuchu (rozstrzyganie wątpliwości)

Do odsłuchu przekazuje się materiały dowodowe o szczególnym

znaczeniu i w zakresie istotnych wypowiedzi.

BADANIA ODSŁUCHOWE

Badania autentyczności mają na celu ustalenie czy nagranie wiernie

odzwierciedla fragment rzeczywistości (przebieg rozmowy czy

zdarzenia). Dotyczy kwestii integralności i nienaruszalności.

Nagranie autentyczne nie oznacza nagrania oryginalnego

(utrwalonego w momencie trwania rejestrowanego nagrania).

Badaniom autentyczności poddaje się jedynie nagrania analogowe.

BADANIA AUTENTYCZNOŚCI

W skład analizy badań autentyczności wchodzą:

• Badania taśmy i nośnika magnetycznego

• Badania treści wypowiedzi i ich kontekstu (badania słuchowe)

• Badania tła akustycznego

• Badania parametrów technicznych sygnału – obrazy sonograficzne

• Badania śladów pozostawionych przez urządzenie rejestrujące

BADANIA AUTENTYCZNOŚCI

BADANIA AUTENTYCZNOŚCI

Mikroskop magnetooptyczny wskazujący stan namagnesowania taśmy magnetofonowej

BADANIA AUTENTYCZNOŚCI

Widoczne uszkodzenie warstwy magnetycznej taśmy

Widoczne pochylenie zapisów dwuścieżkowych; możliwość ustalenia

chronologii nagrań

Polegają na ustaleniu czy wypowiedzi utrwalone w nagraniu są

wypowiedziami konkretnych osób wskazanych do badań.

Badania identyfikacyjne stosują wieloetapową i wielopłaszczyznową

metodykę opartą na analizie mowy ciągłej, badanie zjawisk

językowych i akustycznych wypowiedzi oraz komputerowe pomiary

fizycznych parametrów sygnału mowy (np. częstotliwość

podstawowa tonu krtaniowego, barwa głosu, dźwięczność).

Metodyka uwzględnia psychologię i patologię mowy, głosu i słuchu.

BADANIA IDENTYFIKACYJNE OSÓB

W badaniach identyfikacyjnych ważne jest uzyskanie odpowiedniego

materiału porównawczego. Z tego też powodu materiał

porównawczy powinien być pobierany przez eksperta fonoskopii

dysponującym zapleczem technicznym i lokalowym oraz

posiadającym odpowiednią wiedzę i praktykę.

BADANIA IDENTYFIKACYJNE OSÓB

Badania fonoskopijne wykonywane przez laboratoria kryminalistyczne Komend Wojewódzkich Policji

Zakres badań Przykładowe polecenia

Opracowanie tekstu rozmowy Spisanie treści dowodowej rozmowy

Wnioskowanie o miejscu przeprowadzenia rozmowy

Określenie charakteru miejsca rozmowy (np. pomieszczenie zamknięte, przestrzeń otwarta)

Wnioskowanie o stanie emocjonalnym wypowiadających się osób

Określenie stanu emocjonalnego osoby dzwoniącej

Wykonanie kopii dowodu nagrania

W celu zmiany nośnika; zastosowanie korekcji w celu zwiększenia wyrazistości i zrozumiałości mowy

Badania fonoskopijne wykonywane tylko przez Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP

Zakres badań Przykładowe polecenia

Czy nagranie nie zawiera śladów montażu

Czy nagranie jest autentyczne? Czy nagranie jest nagraniem oryginalnym czy kopią?

Indywidualne badania identyfikacyjne osób

Czy w rozmowie brał udział Jan Kowalski?

Badania identyfikacyjne osób w obrębie materiału dowodowego

Czy wszystkie rozmowy przeprowadził jeden i ten sam mężczyzna?

Wnioskowanie o urządzeniu rejestrującym

Czy rozmowa została zarejestrowana za pomocą przekazanego do badań dyktafonu X

1. Prawidłowo zabezpieczamy oryginalny dokument technicznie tak

aby nie uszkodzić go mechanicznie i aby nie doszło do utraty

bądź zniekształcenia zapisu.

2. Zabezpieczenie procesowe (określamy rodzaj nośnika,

producenta, typ, nr seryjny oraz występujące uszkodzenia czy

istotne cechy indywidualne.

3. Przed zleceniem badań wykonujemy kopię zapasową.

4. Wydając postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego

należy podać poprawnie sformułowane pytania do biegłego

określające zakres i przedmiot badań.

Postępowanie z audiodokumentem