Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Akustyka muzyczna
Wykład 6
Klasyfikacja instrumentów. Instrumenty strunowe.
dr inż. Przemysław Plaskota
2
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Instrument muzyczny – każde źródło zjawisk dźwiękowych wykorzystywane jako materiał muzyki
• Źródłem drgań może być• ciało stałe o sprężystości naturalnej
• ciało stałe o sprężystości sztucznej• sprężystość liniowa
• sprężystość powierzchniowa
• słup powietrza
3
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Podział instrumentów w zależności od źródła drgań• instrumenty strunowe – chordofony
• instrumenty dęte – aerofony
• instrumenty membranowe – membranofony
• instrumenty samobrzmiące – idiofony
• Membranofony i idiofony łączone sąw jedną grupę instrumentów perkusyjnych• z wyjątkiem idiofonów pobudzanych zadęciem
4
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Podział instrumentów na podgrupy• instrumenty strunowe – chordofony
• smyczkowe
• szarpane
• uderzane
5
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Podział instrumentów na podgrupy cd.• instrumenty dęte – aerofony
• wargowe• pojedynczostroikowe• podwójnostroikowe• organicznostroikowe ustnikowe• organicznostroikowe bezustnikowe
• instrumenty dęte – aerofony• dęte drewniane (wargowe, pojedynczostroikowe,
podwójnostroikowe)• dęte blaszane (organicznostroikowe ustnikowe)
6
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Podział instrumentów na podgrupy cd.• instrumenty membranowe – membranofony
• brak szczegółowego podziału (pobudzane przez uderzania)
• instrumenty samobrzmiące – idiofony• płytowe
• sztabkowe
• rurowe
• prętowe
• języczkowe (pobudzane powietrzem)
7
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Rodziny instrumentów – instrumenty mieszczące się w ramach grup i podgrup, wykazujące cechy wspólne wyrażające siępodobieństwem w• budowie
• podstawach akustycznych
• technice gry
• brzmieniu
8
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Przykłady instrumentów z jednej rodziny
• skrzypce i wiolonczela
• mandolina i bałałajka
• fortepian i pianino
• obój i fagot
• klarnet i klarnet basowy
• saksofon sopranowy i tenorowy
• głos kobiecy i męski
9
Klasyfikacja instrumentów
muzycznych
• Rodzaj instrumentu – wyróżniamy spośród innych członków rodziny na podstawie• specyficznych cech budowy
• technice gry
• brzmieniu
10
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
• Gatunek instrumentu – zróżnicowanie instrumentu w ramach rodzaju na podstawie• stroju instrumentu (klarnet B i A)
• wielkości instrumentu (mandolina i mandola)
• szczegółów technicznych (fortepian pokojowy i koncertowy)
• kształtu instrumentu (tuba i helikon)
11
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
12
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
13
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
14
Klasyfikacja instrumentów muzycznych
15
Drgania strun
• Struna – ciało stałe, z natury niesprężyste, którego kolisty przekrój jest mały w porównaniu z długością
• Sprężystość nadawana jest w sposób sztuczny, poprzez napięcie struny w kierunku jej długości
• Drgania wywołane w dowolnym punkcie struny rozchodzą się w postaci fali akustycznej wzdłuż długości struny
16
Drgania strun
• Fala odbija się od punktów mocowania• w ten sposób powstaje fala stojąca
• Jeżeli na całej długości struny nie występują węzły, strzałka fali występuje w połowie długości struny
17
Drgania struny
18
Drgania struny
• Oprócz węzłów na końcach struny mogąpowstawać także dalsze węzły• struna podzieli się na dwie, trzy, cztery lub
więcej równych cząstek
• Wszystkie tonywydawane przezstrunę tworzą razemszereg harmoniczny
19
Drgania strun
• Pierwsze prawo Younga – struna nie może wykonywać takich drgań, których węzełprzypada w punkcie pobudzenia struny (zmiana barwy)
20
Drgania strun
• Drugie prawo Younga – jeśli drgania struny zostaną w sposób sztuczny stłumione w jakimś punkcie, struna może wykonywać tylko takie drgania, których węzeł przypada w miejscu stłumienia struny(zmiana barwy, flażolety)
21
Drgania strun
• Rodzaje pobudzenia strun• pocieranie struny smyczkiem
• szarpanie struny palcem lub piórkiem
• uderzanie struny pałeczką lub młotkiem
• W przypadku pocierania smyczkiem mamy pobudzenie ciągłe
• W przypadku szarpnięcia lub uderzenia mamy pobudzenie chwilowe (jednorazowe), powstaje drganie tłumione
22
Instrumenty smyczkowe
• Instrument smyczkowy – instrument muzyczny należący do grupy instrumentów strunowych, w których struna pobudzana jest za pomocą smyczka.
23
Instrumenty smyczkowe
• Instrumenty smyczkowe mają podobnąbudowę:• pudło rezonansowe – przestrzeń, gdzie
wzmacniany jest dźwięk
• struny (najczęściej cztery) – oparte na podstawku
• gryf z podstrunnicą bez progów• gryf zakończony jest kołkami pozwalającymi stroić
instrument, zapewniając odpowiednie napięcie strun
24
Instrumenty smyczkowe
• Struny, niegdyś wykonywane z jelit zwierzęcych, dziś niemal wyłącznie wykonywane są z metalu
• Smyczek smaruje się kalafonią – specjalnie spreparowaną żywicą.
25
Instrumenty smyczkowe
• Smyczek to drewniany, sprężysty pręt, najlepiej z drewna fernambukowego, na który naciąga sięwłosie (najlepiej naturalne, przygotowane z końskiego ogona)
• Z jednej strony włosie jest umieszczone w główce smyczka (szpic), a u dołu - w żabce (zwykle drewniana, ale może być też plastikowa czy z kości słoniowej
• Na końcu żabki znajduje się śrubka służąca do odpowiedniego naciągnięcia włosia
26
Instrumenty smyczkowe
• W swojej historii lutnicy, szukając idealnego brzmienia instrumentów, eksperymentowali z ich wymiarami, materiałami (np. do dziś posądza sięnajsłynniejszego lutnika z Cremony Stradivariego, iż cała tajemnica jego skrzypiec tkwi w składnikach lakieru)
27
Instrumenty smyczkowe
• Klasyczne instrumenty smyczkowe: • skrzypce
• altówka
• wiolonczela
• kontrabas
• Regionalne instrumenty smyczkowe:• gęśle
• basetla
28
Instrumenty smyczkowe
• Dawne instrumenty smyczkowe:• Rebec
• Lira da braccio
• viola da gamba
• viola d’amore
• skrzypce barokowe
• Elektryczne instrumenty smyczkowe
29
Instrumenty smyczkowe
• Techniki gry na instrumentach smyczkowych (artykulacja)• arco, czyli gra smyczkiem – leżącym,
skaczącym, rzucanym, drzewcem (detache, legato, portato, staccato, martele, spiccato, sautille, ricochet, col legno)
• pizzicato, czyli szarpanie struny palcami prawej lub lewej ręki
30
Instrumenty smyczkowe
• lewa ręka:• gra w pozycjach (od 1 do 12)
• wibracja (ruchu palca wzdłuż struny - w celu zmiękczenia dźwięku)
• intonacja (celność palcowa, czystość wydobywanego dźwięku)
• biegłość (szybkość stawiania palców)
• chwytanie wielodźwięków (dwudźwięków i akordów)
• flażolety (delikatne przyłożenie palca w określonym miejscu struny)
31
Instrumenty smyczkowe
• Różnice między skrzypcami, altówką, wiolonczelą i kontrabasem• wielkość, kształt pudła rezonansowego
(dotyczy tylko kontrabasu)
• brzmienie, skala, strój strun
• zapis nutowy w innym kluczu (wiolinowy, altowy, basowy, czasem tenorowy)
• sposób trzymania podczas gry
• dodatkowe elementy (podbródek, nóżka)
32
Skrzypce
33
Skrzypce
34
Skrzypce
• Rodzaje artykulacji
35
Skrzypce
• Rodzaje artykulacji
36
Skrzypce
• Rodzaje artykulacji
37
Instrumenty smyczkowe
• Prezentacje dźwiękowe