XI I . BÖLÜM DERS NOTLARI: AVRUPA B İRLİĞİ DIŞINDAKİ EKONOMİK GRUPLAŞMALAR

XIXIII. BÖLÜM DERS NOTLARI:. BÖLÜM DERS NOTLARI: AVRUPA B AVRUPA BİRLİĞİ İRLİĞİ

DIŞINDAKİ EKONOMİK GRUPLAŞMALARDIŞINDAKİ EKONOMİK GRUPLAŞMALAR

Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADEÖğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE

Ders: Uluslararası Ders: Uluslararası

İktisat ve Dış Ticaret İktisat ve Dış Ticaret

Politikası Politikası

Sunumlarda Sunumlarda Paul R. Paul R.

Krugman Krugman veve Maurice Maurice

ObstfeldObstfeld tarafından tarafından

yazılmış “yazılmış “International International

Economics: Theory and Economics: Theory and

PolicyPolicy”” ve Halil Seyidoğlu ve Halil Seyidoğlu

tarafından yazılmış tarafından yazılmış

““Uluslararası İktisat: Teori, Uluslararası İktisat: Teori,

Politika ve UygulamaPolitika ve Uygulama” ”

isimli ders kitabları temel isimli ders kitabları temel

alınmıştır.alınmıştır.Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme FakültesiTürk Dünyası İşletme Fakültesi

Bakü - 20Bakü - 201111

Slide 9-2

Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İçindekilerİçindekiler

Giriş .................................................................................................... 3 İktisdi Birleşmeler Teorisi ve Az Gelişmiş Ülkeler ........................... 4 Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi Birleşmeleri ..................................... 5 Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası ..... 11 Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası ........ 18 Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası .......... 25 Coğrafi Bölge Esasına Dayanmayan Birleşmeler ............................ 32 Kaynaklar ......................................................................................... 37

Slide 9-3


Giriş

İkinci Dünya Savaşından sonra dünyada pek çok iktisadi birleşme hareketi görülmüştür.

Hatta o kadar ki, bazı yazarlar bu dönemi “iktisadi birleşmeler çağı” olarak nitelendirmişlerdir.

Bunda Avrupa Birliğinin gösterdiyi başarıların kuşkusuz büyük rolü olmuştur.

Bu akımlar genellikle iki yönde gelişmiştir:• Coğrafi bölge temeline dayanan birleşmeler(AB, ASEAN)

• Ortak din, siyasal ve ekonomik rejim gibi faktörlere dayanan birleşmeler (OECD, İslam Konferansı Teşkilatı)

Slide 9-4


İktisdi Birleşmeler Teorisi ve Az Gelişmiş Ülkeler

Az gelişmiş ülkelerin iktisadi birlikler kurmalarındaki ana etken sanayileşmelerini hızlandırma arzularıdır. Yani tek başlarına başaramadıklarını birlikte gerçekleştirmeyi umarlar.

Az gelişmiş ülkelerin sanayileşmiş ülkelerle bir ekonomik birleşmeye girmesi bu ülkeler için büyük olasılıkla başarısızlık doğuracaktır.

Aynı zamanda az gelişmiş ülkelerin kendi aralarındaki bir ekonomik birleşmenin başarısızlığı altyapı imkanlarının yetersizliği ve rakip ekonomiler olması faktörlerine de bağlıdır.

Slide 9-5


Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi Birleşmeleri

1. AVRUPA BİRLİĞİ (EU)• Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC)’ den sonra

dünya ticaretinde ticaret hami en yüksek olan örgüt AB’dir.

• Dünya ihracatının % 36,8’i ve ithalatının ise %34,9’u AB’e aittir.

Slide 9-6



2. AVRUPA SERBEST TİCARET BÖLGESİ (EFTA)• 4 Ocak 1960 Stockholm Anlaşmasıyla kurulmuştur.

• Kurucu üyeler: İngiltere, Norveç, Danimarka, Avusturya, Portekiz, İsveç ve İsviçre

• 1970’de İzlanda, 1986’da Finlandiya üye olmuştur.

• 1973 ’de İngiltere ve Danimarka ayrılmıştır.

• Sonralar Portekiz, İsveç, Finlandiya ve Avusturya ayrılmıştır.

• Ekim 1991’de AB ile Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) Anlaşması imzalanmıştır (Sanayi maları üzerinde serbest ticareti öngörür).

• Çeşitli ülkeler ve ülke grupları ile Serbest Ticaret ve İşbirliği Anlaşmaları vardır (Örneğin, Türkiye, Doğu ve Orta Avrupa ülkeleri).

• Dünya ihracatındaki payı % 2.3, ithalatındaki payı ise %1.8 ’dir.

Slide 9-7



3. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA)• 12 Ağustos 1992 ’de ABD, Kanada ve Meksika arasında

imzalanan anlaşmayla ortaya çıkmıştır.

• Tipik bir serbest ticaret bölgesi anlaşnmasıdır.

• Anlaşma sanayi ve tarım ürünlerini kapsamaktadır.

• Aynı zamanda çevre korunması, sınai ve fikri mülkiyet hakları, kara ve hava taşımacılığı gibi hizmetleri de kapsamaktadır.

• Dünya ihracatındaki payı %18.8, ithalatında ise %25.1’dir.

Slide 9-8



4. Asya ve Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC)• Dünyadaki ekonomik bloklar içerisinde ticaret hacmi en yüksek

olandır.

• Yaklaşık dünya ihracatında %47.0, ithalatında ise %50.0 paya sahiptir.

• 1989 yılında oluşturulan bir ekonomik işbirliği örgütüdür.

• Üyeleri: Avusturalya, Kanada, Japonya, Güney Kore, Yeni Zelanda, ABD, Brunei, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland, Çin Halk Cumhuriyeti, Hong Kong ve Taiwan.

• Ülker arasında ticaretin serbestleştirilmesi, dış yatırımlar, teknoloji trensferi, enerji ve telekomünikasyon gibi alanlarda işbirliğini öngörür.

• Bir danışma ve görüşme forumu niteliği taşır.

• Yılda bir kez bakanlar düzeyinde toplanır.

• Singrapur’da daimi sekretaryası vardır.

Slide 9-9



5. Kuzey Ülkeleri (Nordik) Topluluğu• Üyeleri: Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve

İsveç’tir.

• Gerçek anlamda bir iktisadi birleşmehareketi olmaktadn çok, İskandinav ülkeleri arasında çeşitli uluslararası sorunlar karşısında ortak tutum, görüş ve işbirliği oluşturmaya yönelik bir anlaşma miteliğindedir.

Slide 9-10



6. Baltik Gümrük Birliği• Nisan 1990 yılında Litvanya, Letonya ve Estonyanın

kendi aralarında kurdukları bir gümrük birliğidir.

• 2004 yılında AB’e üyeliklerinden sonra birliğin bir anlamı kalmamaıştır.

Slide 9-11


Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası

1. Latin Amerika Entegrasyon Bölgesi, LAIA ve LAFTA• Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (LAFTA), 1 Şubat 1960’da yedi üyenin (Arjantin,

Brezilya, Meksika, Şili, Paraguay, Peru, Uruguay) imzaladığı Montevideo Anlaşması ile kurulmuştu.

• 1961’de Kolombiya, Ekvador, 1966’da Venezuella, 1967’de Bolivya’nın katılmasıyla LAFTA, bütün Güney Amerika ve Meksikayı kapsayacak biçimde genişletildi.

• LAFTA bir serbest ticaret bölgesi anlaşmasına dayanmakla, üyeler arasında ticaretin belli bir takvime bağlı olarak serbestleştirilmesini ve bölgede tarımsal kalkınma ve sanayileşme politikalarının uyumlaştırılmasını amaçlıyordu.

• Amaçlar doğrultusunda önemli sayılabilecek başarılar elde edilmesine rağmen, 1967’de bir duraklama ve gerileme dönemine girildi ve bu arada kuruluşa üye bir grup ülke de kapsamı daha dar ola And Paktını kurdular.

• 1980 yılında süresi dolan Montevideo Anlaşması’nı yenilemek için yapılan görüşmeler sonuçsuz kalınca LAFTA resmen sona erdi ve yerine Latin Amerika Entegrasyon Bölgesi (LAIA) adlı örgüt kuruldu.

• LAIA, LAFTA’ya göre daha esnek bir kuruluştur. LAFTA’nın tersine, bir takvim veya miktar hedefi içermeden, uzun dönemde yavaş yavaş bir Latin Amerika ortak pazarının oluşturulmasını öngörür.

• LAIA üyesi ülkeler gelişmiş, göreceli olarak az gelişmiş(Bolivya, Ekvador, Paraguay) ve orta derecede gelişmiş olarak üç grupa ayrılmış ve son iki grubu diğerlerinin rekabetine karşı korumak için bazı özel düzenlemeler öngörülmüştür.

• LAIA’nın dünya ihracat ve ithalatındaki payı yüzde 5.2 olmuştur.

Slide 9-12


BBöölgesellgesel Ticaret Ticaret Anlaşmaları Anlaşmaları

((RRTA)TA)

Argentina

Brazil

Bolivia

Peru

Venezuela

Colombia

Mexico

United States

Canada

RTAs in AmericaNAFTA (3)CARICOM (13)CACM (5)ANDEAN (5)MERCOSUR (4)

Slide 9-13



2. And Ülkeleri PAktı (AP)• 1969 yılında daha aktif entegrasyonu sürecine girmek isteyen LAFTA

üyeleri Cartagena Anlaşmasıyla And Ülkeleri Paktını kurmuştur.• LAIA’nın bir alt grubudur.• Kurucu Üyeleri: Bolivya, Kolombiya, Ekvador, Peru ve Şili. • Daha sonra Venezuela örgüte üye olmuş, Şili ise çekilmiştir.• Bir birileriyle ideolojik yakınlığı olan ülkelerden oluşan daha dar kapsamlı

birliktir.• Amaçları sanayi üretiminin artırılması ve çeşitlendirilmesi, bölge

kaynakalrının en üst düzeyde kullanılması, verimliliğin yükseltilmesi, ölşek ekonomilerinden yararlanma ve entegrasyon yararlarının dengeli biçimde dağıtılması olmuştur.

• Göreceli olarak geri kalmış Bolivya ve Ekvadora özel statü tanınmıştır.• LAFTA’dan farklı tarafı “üyelikte eşitlik” ve “eşit dağıtım”dır.• Dünya ihracatındaki payı yüzde 0.8 ve ithalatındaki payı yüzde 0.7’dir.

Slide 9-14



3. Orta Amerika Ortak Pazarı (CACM)3. Orta Amerika Ortak Pazarı (CACM)• 1960 sonlarında Managuada (Nikaragua) Ekonomik Entegrasyon

Genel Anlaşması imzalanmış ve Orta Amerika Ortak Pazarı (CACM) kurulmuştur.

• Anlaşmaya katılan ülkeler Guatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragua ve Kosta Rikadir.

• Temel amacı üye ülkelerde sanayileşme hızlarını artırmaktır.

• Önceleri ithal ikamci politikalar izleyen üye ülekeler, 1970-den sonra ihracatı özendirme yoluna girdiler

• Bu dönemde Honduras da üyelikten çekilmiştir.

• Dünya ihracındaki payı yüzde 0.2, ithalındaki payı ise 0.3 düzeyindedir.

Slide 9-15



4. Karaib Ülkeleri Topluluğu (CARICOM)4. Karaib Ülkeleri Topluluğu (CARICOM)• 1973 yılında Chagauramas Anlaşması ile kurulmuş bulunan Karaib

Ülkeleri Topluluğunun üyeleri İngiliz Uluslar Topluluğuna Bağlı şu Karaib ülkeleridir: Bahamlar, Barbados, Belize, Guetemala, Jamaika, Trinidad ve Tobago, Antiguana ve Barbuda, Dominik Cumhuriyeti, Grenada, Mentserrat, Sait Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadines.

• CARICOM toplam nüfusu 5 milyondur.

• Geri kalmış bir bölgedir ve dışa bağımlıdırlar.

• CARICOm üye ülkeler arasında gümrük birliği kurulmasını ve dış politikaların uyumlaştırılmasını öngörür.

• Dünya ihracatının yüzde 0.15, ithalatının ise 0.19’a sahiptir.

Slide 9-16



5. Doğu Karaib Devletleri Örgütü (OECS)5. Doğu Karaib Devletleri Örgütü (OECS)• CARICOM kurucuları olarak gösterilen ülkelerden son

yedisi, Doğu Karaib ülkeleri Örgütünü oluşturmuştur.

• Diğer bir ifadeyle OECS CARICOM’un bir alt grubu niteliğindedir.

Slide 9-17



6. Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR)6. Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR)• Güney Ortak Pazarı 1991 yılında kurulmuştur.• Kurucu üyeler: Arjantin, Breziliya, Paraguay ve Uruguay• 1996’da Bolivya ve Şili de üyeliğe katılmıştır.• 1995 yılında ortak gümrük tarifesi uygulayarak bir gümrük

birliği haline gelmiştir.• 2005 yılına kadar ticaretin tam olarak serbestleştirilmesini

öngörmüştür.• Aynı zamanda “demokrasi güvencesi” ilkesine

dayanmaktadır. Yani demikratik rejimden ayrılan bir ülkenin üyeliğine son verilir.

• Dünya ticaretindeki payı yüzde 1.5 civarındadır.

Slide 9-18


Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası

1. Arap Magreb Birliği (UMA)1. Arap Magreb Birliği (UMA)• Magreb üyeleri Kuzey BAtı Afrikada yer alan Fas, Tunus,

Cezayir, Libya ve Moritanyadır.

• BU çerçevede ekonomik, siyasal ve ticari alanda işbirliği yapmaktadırlar.

• Dünya ticaretindeki payları çok düşüktür.

Slide 9-19


Bölgesel Ticaret Anlaşmaları (RTA)

MadagascarZimbabwe

Zambia

Namibia

Angola

ZaireUgandaKenya

Ethiopia

Sudan

EgyptCOMESA Ülkeleri

Slide 9-20



2. Merkezi Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu 2. Merkezi Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECCAS)(ECCAS)• Afrika kıtasının merkezinde bulunan Kamerun, Orta

Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon tarafından kurulmuştur.

• Bölgenin ekonomik kalkınmasına yardımcı olmak üzere bir gümrük birliği kurulması ve ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi örgütün başlıca amaçlarıdır.

• Dünya ihracat ve ithalatındaki payları yüzde 0.27 ve yzde 0.14’tür.

Slide 9-21



3. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu 3. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (EC(ECWAS)WAS)• Afrikanın Batısında yer alan ülkeler tarafından

oluşturulmuştur.

• Bazı alt grupları vardır.

• Bunlardan birisi Mano Nehri Birliği, diğeri Batı Afrika Ekonomik Topluluğu’dur.

• Amacı öteki az gelişmiş ülke gruplarında olduğu gibi sanayileşme ve iktisadi kalkınmadır.

Slide 9-22



4. Mano Nehri Birliği (MRU)4. Mano Nehri Birliği (MRU)• MRU, ECOWAS’ın bir alt grubudur.

• Üyeleri: Gine, Liberya ve Sierra Leone’dir.

• Daha sıkı ilişki içindeki ülkeler arasında kurulan dar kapsamlı bir grup niteliğindedir.

Slide 9-23



5. Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (CEAO)5. Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (CEAO)• 1973’te Abican Anlaşmasıyla kurulmuştur.

• ECOWAS’ın diğer bir alt grubudur.

• Üyeleri: Fildişi Sahili, Senegal, Mali, Moritanya, Nijer ve Yukarı Volta’dır.

• Fildişi Sahili dışında hepsi ilkel ve yoksul tarım ülkesidr.

• Amacı üyelerin dengeli ve uyumlu kalkınmasını sağlamaktır.

• Ortak bölgesel piyasanın kurulmasını ve dışa karşı ortak tarife uygulamasını öngörür. Ayrıca mali politikalar, bilim, teknoloji ve sanayi yatırımları gibi alanlarda işbirliğine gidilmesi amaçlanır.

• CEAO daha sonraları COMESA olarak ismi değiştirilmiş ve kapsamı genişletilmiştir.

Slide 9-24



6. Afrikadaki Öteki Birleşmeler6. Afrikadaki Öteki Birleşmeler• Doğu ve Güney Afrika Tercihli Ticaret Bölgesi 1981 yılında

kurulmuştur. İleride bir gümrük birliği hedeflemektedir. Doğu ve Güney Doğu Afrika ülkelri arasında kurulmuş olup, kuzeyde Sudan’dan güneyde Mozambik’e kadar olan bölgeni kapsamaktadır. Üyeleri Angola, Mozambik, Burundi, Namibya, Comoros, Rwanda, Cibuti, Seyşel, Eritre, Somali, Etiyopya, Sudan, Kenya, Swaziland, Lesotho, Uganda, Madagaskar, Tanzanya, Malawi, Zambiya, Morityus ve Zimbabwe’dir.

• Diğeri Merkezi Afrika Devletleri Topluluğu (ECCAS)’dır. Merkezi Afrika ülkeleri arasında kurulan bir gümrük birliği örgütüdür. Üyeleri Burundi, Ekvator Ginesi, Kamerun, Gabon, Merkezi Afrika Cumhuriyeti, Rwanda, Çad, Sao Tome ve Principe ve Kongo’dur.

• Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) güney Afrika ülkeleri arasında ticareti geliştirmek ve üye ülkelerin ekonomik kalkınmalarını hızlandırmak amacı güder.

Slide 9-25


Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası

1. Güney Doğu Asya Ulusları Birliği (ASEAN)1. Güney Doğu Asya Ulusları Birliği (ASEAN)• Üye ülkeler: Brunei Darussalem, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve

Tayland.• Çakartada bir Sekretaryası bulunmaktadır.• 1967 yılında Bangkok Deklerasyonu ile kurulsa da, ondan sonraki 10 yıl içinde

bir etkinlik gösterememişti. Vietnam’ın birleşmesinin üye ülkeler açısından doğurduğu askeri tehdit karşısında, 1976 Şubat ’ında Bali ’de imzalanan Güney-Doğu Asya Dostluk ve İşbirliği Anlaşması ile Birliğe yeniden işlerlik kazandırldı.

• Birlik amaçları arasında gıda ve enerji başta olmak üzere, temel mal ve hizmetlerin sağlanmasına yönelik büyük ölçükli sanayi tesisleri kurma, ticareti serbestleştirme, üçüncü piyasalar açılma ve öteki uluslararası ekonomik ve mali konularda işbirliği sağlama gibi konular yer almaktadır.

• ASEAN ülkeleri ekonomik alanda işbirliğini artırmak üzere 1992 ’de aralarında bir serbest ticaret bölgesi kurma kararı aldılar. Böylece AFTA yeni bir blok olarak ortaya çıktı.

• ASEAN ülkelerinin dünya ihracat ve ithalatındaki payları sırasıyla yüzde 6.3 ve yüzde 5.4 olmuştur.

Slide 9-26


Bölgesel Ticaret Anlaşmaları

Cambodia

Philippines

Malaysia

Indonesia

Indonesia

Indonesia

Malaysia

Indonesia

Thailand

Viet Nam

Lao PDRMyanmar

ASEAN ülkeleri

Slide 9-27



2. Bangkok Anlaşması2. Bangkok Anlaşması• Bangkok Anlaşması’nın bir kısım üyeleri, ASEN ’ı

oluşturduğu halde, geriye kalan Bangladeş, Hindistan, Laos, Kore Cumhuriyeti ve Sri Lanka gibi ülkeleri ise kendi aralarında ayrı bir ekonomik grup kurdular.

• Bankok Anlaşması kapsamındakı ülkelerin dünya ihracat ve ithalatındaki payları yüzde 7 ’nin üzerindedir.

Slide 9-28



3. Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğu (SAARC)3. Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğu (SAARC)• SAARC, ekonomk kalkınma amacıyla işbirliğine ve

ticaretin geliştirilmesine ağırlık veren bir ekonomik gruplaşma hareketidir.

• Üyeleri arasında Bangladeş, Bhutan, Hindistan, Maldivler, Nepal, Pakistan ve Sri Lanka yer alır.

• Dünya ticaretindeki apyı yüzde 1 dolayındadır.

Slide 9-29



4. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EKİT-ECO)4. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EKİT-ECO)• Türkiye, İran ve Pakistan arasında kurulmuş bulunan KAlkınma İçin

Bölgesel İşbirliği Teşkilatı’nın (RCD) bir uzantısı niteliğinde olup 1985 yılında faaliyete geçmiştir.

• Bu 3 ülke önceleri daha çok askeri kurluş olan Merkezi Anlaşma Örgütü (CENTO) içinde işbirliğine gitmiştiler.

• 1964 yılında iktisadi, teknik ve kültürel işbirliği için Kalkınma İçin İşbirliği Teşkilatı (RCD) ’nı oluşturdular.

• 1985 yılında bu kurumun yerini EKİT almıştır.• 1992 Kasım ayında Afganistan, Azerbaycan, Kazkistan, Kırgızistan,

Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan da ECO ’a katılmıştır. KKTC de özel statü ile katılmıştır.

• Dünya ihracatı ve ithalatı içindeki payları sırasıyla yüzde 1.34 ve yüzde 1.36 düzeyindedir.

Slide 9-30



5. Maşrek5. Maşrek• Mısır, Suriye, Ürdün ve Lübnan arasındaki bir ekonomik

ve siyasal işbirliği kurulmuştur.

• Amaçları ve nitelikleri yönünden Magreb’in benzeridir.

Slide 9-31



6. Körfez İşbirliği Konseyi (GCC)6. Körfez İşbirliği Konseyi (GCC)• 1981 yılında Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn, Birleşik

Arap Emirlikleri, Umman ve Katar gibi Orta Doğu’nun petrol ihracatçısı ülkeleri arasında kuruldu.

• Merkezi Riyad ’dadır.

• Amacı bu ülkeler arasında siyasal ve ekonomik konularda işbirliği sağlanmasıdır.

• Dünya ihracatının yzde 2.6 ’ı, ithalatının ise 1.4 ’ü bu ülkelerin payına düşmektedir.

Slide 9-32


Coğrafi Bölge Esasına Coğrafi Bölge Esasına Dayanmayan BirleşmelerDayanmayan Birleşmeler

1. İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)1. İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)• 1961 yılında Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü’nün (OEEC) yerine kurulmuştur. Dar anlamda

bir iktisadi birleşme hareketi sayılmaz, Batılı ülkeler arasında işbirliği ve dayanışma sağlamaya yöneliktir.

• Tüm batılı demokratik ülkeler, Japonya ve Türkiye OECD üyesidir.• AB ve EFTA gibi topluluklar OECD’nin birer bölgesel kuruluşu durumundadır.• OEEC’nin devamı olarak kurulduğunda, üye ülkeler arasında ekonomilerin güçlenmesine

yardımcı olmak, ekonomik etkinliği artırmak, piyasa mekanizmasının aksaklıklarını gidermek, serbest ticareti geliştirmek, sanayileşmiş ülkelerde ve az gelişmiş ülkelerde hızlı büyümeye yardımcı olmak gibi amaçlar güdüyordu. Sonradan bu amaclar diğer ülkelere yönelik genişletilmiştir.

• OECD içinde ortak kararaların alınmasında ve ortak tutumların belirlenmesinde özellikle yedi büyük Batılı sanayileşmiş ülkenin önemli rolü vardır. Bu ülkeler ABD, Kanada, Japonya, Fransa, Almanya, İtalya ve İngiltere’dir. Bunlara Yediler Grubu (G-7) adı verilir. Zaman zaman Rusya da katılarak G-8 haline gelmektedir.

• Batılı ülkelerin gelişmekte olan ülkelere dış yardımları da OECD içindeki Kalkınma Yardımları Komitesi (DAC) kanalıyla verilir.

• OECD ’nin en üst organı, üyeleri için bağlayıcı kararlar almak yetkisine sahip olan Konsey ’dir. Ayrıca Konseye bağlı çalışmalar yapan bir Yürütme Komitesi vardır. Yönetim görevi ise Sekretaryası tarfından yerine yetirilir.

• Dünya ihracat ve ithalatındaki payı yüzde 64 ve yüzde 67 dolayındadır.

Slide 9-33



2. Arap Birliği ve Arap Ortak Pazarı2. Arap Birliği ve Arap Ortak Pazarı• 1945’lerde kurulan Arap Birliği teşkilatı, Arap

dünyasında siyasal işbirliğinin gerçekleştirilmesi amacı güder.

• Birlik üyeleri 1965 yılında bir Arap Ortak pazarı (ACM) kurdular. Kurucu üyeler Irak, Ürdün, Kuveyt, Surye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır’dır.

• Ortak Pazar üye ülkeler arasında sanayi ürünleri alanında tarifelerin kaldırılmasına ve üçüncü ülkelere karşı ortak tarife uygulamasını öngörür.

• Daha sonraları Mısır ’ın üyeliği askıya alınmış Libya ve Moritanya ise üyeliğe kabül edilmiştir.

Slide 9-34



3. Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (OPEC)3. Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (OPEC)• 1960’ta kurulmuştur.

• Üyeleri arasında petrol ihracatçısı Arap ülkelerile İran, Endonezya, Nijerya ve Venezuela gibi Arap olmayan ülkeler de bulunur.

• Dünya ihracat ve ithalatındaki payı sırasıyla yüzde 6.0 ve 3.5 dolayındadır.

Slide 9-35



4. İslam Konferansı Teşkilatı(OIC)4. İslam Konferansı Teşkilatı(OIC)• 1969 yılında kurulmuştur.1969 yılında kurulmuştur.• Islam ülkeleri arasında sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel alanlarda işbirliğini sağlamak, Islam ülkeleri arasında sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel alanlarda işbirliğini sağlamak,

uluslararası toplantılarda islam ülkelerinin birlik içinde hareket etmelerine yardımçı olmak gibi uluslararası toplantılarda islam ülkelerinin birlik içinde hareket etmelerine yardımçı olmak gibi amaçları vardır.amaçları vardır.

• Azerbaycan, türkmenistan ve diğer türk Cumhuriyetlerinin katılmalarıyla üye sayısında önemli Azerbaycan, türkmenistan ve diğer türk Cumhuriyetlerinin katılmalarıyla üye sayısında önemli artış olmuş ve 1998artış olmuş ve 1998’’de bu sayı 51de bu sayı 51’’e ulaşmıştır.e ulaşmıştır.

• Ekonomik açıdan öteki birleşme türlerine göre daha gevşek ilişkiler üzerine kuruludur.Ekonomik açıdan öteki birleşme türlerine göre daha gevşek ilişkiler üzerine kuruludur.• Ekonomik ve Ticari İşbirliği (İSEDAK), Sosyal ve Kültürel olmakla 3 daimi komiteden Ekonomik ve Ticari İşbirliği (İSEDAK), Sosyal ve Kültürel olmakla 3 daimi komiteden

oluşmaktadır. İslam Dayanışma Fonu ve İslam Kalkınma Bankası ise örgütün mali kurumlarıdır.oluşmaktadır. İslam Dayanışma Fonu ve İslam Kalkınma Bankası ise örgütün mali kurumlarıdır.• Başkanlığını Türkiyenin yürüttüğü İSEDAK en önemli komitedir.Başkanlığını Türkiyenin yürüttüğü İSEDAK en önemli komitedir.• En yetkili organı İslam ülkeleri devlet ve hükümet başkanları konferansıdır. Buna kısaca İslam En yetkili organı İslam ülkeleri devlet ve hükümet başkanları konferansıdır. Buna kısaca İslam

Zirvesi Konferansı da denir. Üç yılda bir üye ülkelerden birisinde toplanır.Zirvesi Konferansı da denir. Üç yılda bir üye ülkelerden birisinde toplanır.• Diğer organlar ise yılda bir kez toplanan dışişleri bakanları konferansı ile genel sekreterliktir.Diğer organlar ise yılda bir kez toplanan dışişleri bakanları konferansı ile genel sekreterliktir.• Gerek zirve, gerekse dışişler bakanları konferansında alınan kararlar genel sekreterlik tarafından Gerek zirve, gerekse dışişler bakanları konferansında alınan kararlar genel sekreterlik tarafından

yerine yetirilir.yerine yetirilir.• Örgütün merkezi Suudi ArabistanÖrgütün merkezi Suudi Arabistan’’ın Cidde kentindedir.ın Cidde kentindedir.• İslam Kalkınma Bankasına bağlı bir Uzun Süreli Ticaret Finansmanı Mekanizması kurulmuştur.İslam Kalkınma Bankasına bağlı bir Uzun Süreli Ticaret Finansmanı Mekanizması kurulmuştur.• Aynı zamanda İhracat Kredi Sigortası ve Yatırımların Gaantisi Kurumu 1994 yılında, İslam Aynı zamanda İhracat Kredi Sigortası ve Yatırımların Gaantisi Kurumu 1994 yılında, İslam

Kalkınma Bankası Kalkınma Bankası ’’ın bünyesinde faaliyete geçmiştir.ın bünyesinde faaliyete geçmiştir.

Slide 9-36



5. Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS)5. Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS)• SSCB yıkılmasından sonra 1991’de Rusya’nın ve

Baltik devletleri dışında yeni bağımsız devletlerin katılımıyla (Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Moldova, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) yeni bir ekonomik işbirliği örgütü olarak kurulmuştur.

• Dünya ihracat ve ithalatındaki payları sırasıyla yüzde 2.4 ve yüzde 1.6’dır.

Slide 9-37


KaynaklarKaynaklar

P. Krugman and M. Obstfeld, International Economics: Theory and Policy, Seventh Edition Pearson – Addison Weasley.

H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2008.

R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika, VI. Baskı, İstanbul, 2009.

Documents

XI I . BÖLÜM DERS NOTLARI: AVRUPA B İRLİĞİ DIŞINDAKİ EKONOMİK GRUPLAŞMALAR