XVIII. NËPUNËSI SHTETËROR

8/8/2019 XVIII. NPUNSI SHTETROR

1/51

XVIII. NPUNSI SHTETROR

NOCIONET KRYESORE:sistemi i karriers; sistemi i vendeve t puns; npunsi shtetror; profesionaliteti;asnjansi (neutralizm) politike; przgjedhje; sistemi spoils; sistemi merit;mobiliteti horizontal; prparimi; ngecja; komponentet e rrogs; kompensimet errogs; karriera horizontale; vlersimi i puns; ngritja profesionale; etika;prgjegjsia; Agjencia e Npunsve Shtetror.

PYETJE:

1. Kush e ka statusin e npunsit shtetror n RM?2. Kush nuk e ka statusin e npunsit shtetror n RM?3. Cilat jan grupet e npunsve shtetror dhe sa tituj t npunsve shtetror

parashikohen n RM?4. Cilat jan kushtet e prgjithshme pr tu punsuar n shrbimin shtetror?5. Si punsohen n prgjithsi npunsit shtetror?6. Prshkrueni sistemin spoils!7. Kush vendos pr punsimin e npunsve shtetror?8. Numroni disa t drejta m t rndsishme t npunsve shtetror!9. Si dhe me far kushtesh realizohet e drejta e veprimit politik dhe e

antarsimit t npunsve shtetror n parti politike?10.Theksoni detyrimet e npunsve shtetror!11.Prse sht e rndsishme shtja e etiks n shrbimin shtetror?12.Cila sht procedura e prparimit t npunsve shtetror n RM?13.Prej se prbhet komponenta themelore e rrogs s npunsve shtetror?14.Prej se prbhet komponenta ekskluzive e rrogs s npunsve shtetror?15.A jan kompensimet e rrogs pjes prbrse t rrogs s nnpunsit

shtetror?16.Cilat jan kushtet pr t fituar nj shtes t caktuar t rrogs pr karrier?17.N far intervalesh kohore dhe n baz t cilave kritere vlersohen npunsitshtetror?18.A sht strvitja e drejt apo detyrim i nnpunsit shtetror?19.do t thot parregullsi disiplinore, e do t thot shkelje e disiplins?20.Cilat jan kompetencat themelore t Agjencis s Npunsve Shtetror?


2/51

1. Dy modele t shrbimit shtetror

N bot njihen dy sisteme t shrbimit shtetror: sistemi i karriers dhesistemi i vendeve t puns.

Sistemi i karriers, q mbizotron n kuadr t Bashkimit Evropian, mund tprshkruhet si kombinim i disa elementeve: punsimi i prjetshm n rinin ehershme, me perspektivn pr t krijuar karrier n kuadr t administratspublike; prparimi kierarkik me faza t njpasnjshme dhe kushtet e prparimitt prcaktuara me rregulla dhe me dispozita; supozimi se npunsit gjat karrierss tyre do t ken nj seri t vendeve t ndryshme t punes.1 Pr dallim ngasistemi i karriers, n sistemin e vendeve t puns npunsit shtetror punsohen

pr t kryer pun t caktuar n vendin konkret t puns, pa iu garantuar me atrast e drejta e karriers n shrbim. N sistemin e vendeve t puns, shrbimi shti ndar n numr t madh t vendeve t puns.

Me fjal t tjera, kriteri themelor sipas t cilit dallohen kto dy sistemesht mnyra e plotsimit t vendeve t puns n shrbim, n lidhje t ngusht memnyrn e prparimit nse hyrja n shrbim n t gjitha vendet e puns, dukeprfshir edhe ato m t lartat, sht e hapur pr personat jasht sistemit ose shtrezervuar pr kuadrin ekzistues n kuadr t shrbimit shtetror. S kndejmi, nsistemet e karriers, t cilat quhet sisteme t mbyllura pr arsye se eprjashtojn apo e bjn t pamundur mundsin pr t hyr n shrbim diku nmesin e shkalls s kierarkis, npunsit shtetror hyjn n sistemin e vendevem t ulta t puns n prputhje me arsimimin e tyre dhe m tej n kierarkiprparojn me automatizm.

Pr dallim nga sistemi mbyllur, sistemi i hapur i vendeve t punssiguron konkurrenc m t madhe n plotsimin e t gjitha vendeve t puns(ndokund bjn prjashtim vendet m t larta t puns n shrbimin shtetror, sisht rasti me Republikn e Maqedonis), pr arsye se sht i hapur pr pranimin

e personave t cilt jan jasht administrats, por t cilt i posedojn aftsit dhekualifikimet e nevojshme pr ushtrimin kompetent t punve. Edhe n sistemin evendeve t puns mund t ndrtohet karrier, ndonse ajo nuk sht e garantuar eas q sht me automatizm, duke punuar n disa vende t ndryshme pune.Megjithkt, prparimi dhe zhvillimi n karrier n sistemet e vendeve t punsparaqesin n t vrtet ripunsim n vend t ri pune.

1Promoting Performance and Professionalism in the Public Service, SIGMA Papers Nr. 21 f. 7.


3/51

Pra, derisa n sistemin e karriers pas hyrjes s par n shrbim n nivelin m tult, npunsi shtetror e fiton statusin e npunsit shtetror pavarsisht nga vendi

konkret i puns q e ka, n sistemin e vendeve t puns statusi i npunsit shtetrorhumb me humbjen e vendit konkret t puns apo, thn ndryshe, punsimi nshrbim n sistemet e vendeve t puns sht valid vetm pr vendin konkret tpuns, ndrsa n sistemet e karriers punsimi dhe fitimi i statusit t npunsitshtetror bhet nj her dhe sht valid pr t gjitha vendet e mtejme t puns nt cilat do t punoj npunsi.

Mirpo, asnjri prej ktyre dy sistemeve n kohn e sotme nuk haset nformn e vet t pastr, por ato gjithmon ekzistojn si t przier, me pjesmarrjenm mbizotruese t elementeve t njrit sistem apo t sistemit tjetr. S kndejmi,

sot vetm parimisht sistemet e shrbimit shtetror mund t kategorizohen sisisteme t karriers apo si sisteme t vendeve t puns.

N t kaluarn mund t prkufizohej n mnyr t qart se nj shrbim shtetrore zbaton sistemin e karriers (shrbimi shtetror kontinental klasik) apo se ezbaton sistemin e vendeve t puns (sikurse n Shtetet e Bashkuara apo nKanada). Mirpo, sot duket sikur qeverit i organizojn shrbimet shtetrore tveta duke i bashkuar q t dy sistemet. Pr shembull, Shtetet e Bashkuara hoqndor nga sistemi i pastr i vendeve t puns dhe, deri n nj shkall t caktuar, evendosn sistemin e karriers, madje edhe pr vendet m t larta t menaxhimit(shrbimi ekzekutiv i lart), duke ln megjithat hapsir t duhur pr emrimepolitike. N ann tjetr, shrbimet shtetrore klasike me sistem rigjid tkarriers, vendosn nj fleksibilitet m t madh q bn t mundur caktime tdrejtprdrejta prve t vendeve t puns edhe t vendeve t tjera nga niveli hyrsdhe/ose i prjashtuan vendet e puns mbi nj nivel t caktuar nga zhvillimi normali karriers.2

Kto sisteme ( sistemi i karriers dhe sistemi i vendeve t puns) nuk eprjashtojn njri-tjetrin Nuk mund t thuhet se njri prej tyre prodhon

rezultate m t mira se tjetri, kurse zgjedhja n dobi t njrit apo t sistemit tjetrduhet t bhet n baz t gjendjes specifike t vendit.3

Sistemi i sapovendosur i shrbimit shtetror n Republikn e Maqedonis, iprcaktuar me Ligjin pr npuns shtetror t muajit korrik t vitit 2000, shtsistem mbizotrues i vendeve t puns. Pr dallim nga numri m i madh i vendevet Europs Lindore dhe Qendrore n tranzicion t cilt, me rastin e prkufizimit t

2Public Service Training Systems in OECD Countries, SIGMA Papers: Nr. 16, f. 6.

3Promoting Performance and Professionalism in the Public Service, SIGMA Papers Nr. 21, f. 7.


4/51

objektivave t reforms s administrats publike dhe t shrbimit shtetror gjatperiudhs s kaluar dhjetvjeare, u prcaktuan pr t ndrtuar sisteme t

karrierave, Republika e Maqedonis zgjedhjen e bri n dobi t sistemit t vendevet puns. N ekspozen e mtutjeshme do ti prcjellim determinantt dhekarakteristikat themelore t sistemit ton (t przier) t vendeve t puns, i cilipritet t jetsohet pikrisht n periudhn q pason.

2. Npunsi shtetror sipas Ligjit pr npuns shtetror t Republiks sMaqedonis

Me Ligjin pr npuns shtetror, t miratuar n korrik t vitit 20004, prher t par pas nj kohe t gjat n Republikn e Maqedonis vihet n prdorim

nocioni dhe statusi i npunsit shtetror.

N regjimin socialist paraprak, Ligji pr npunsit publik nga viti 19575ishte ligj i fundit me t cilin rregullohej statusi i veant i npunsve nveprimtarit joprodhuese dhe posarisht rregullohej statusi i npunsve norganet shtetrore. Me miratimin e Kushtetuts s RSFJ-s n vitin 1963, statusi iveant i ktill u braktis (u vendos barazimi n regjimin juridik ndrmjet punsmendore dhe puns fizike, prkatsisht barazimi i pozits ekonomiko-shoqrore tt punsuarve) dhe npunsia u vu nn regjimin e legjislacionit t prgjithshm tpuns. Ky sht proces q i ka rrnjt e veta qysh n vitin 1950 dhe n fillimet evendosjes s vetqeverisjes socialiste, gj q paraqiste kthes nga periudha esocializmit administrativ n t cilin shteti (me qllim t zbatimit t ndryshimeverevolucionare) ende kishte rol t fuqishm. N periudhn e deetatizimit dhe tdemokracis s vetqeverisjes socialiste vend mbizotrues kishte doktrina prshtetin nga periudha kalimtare i cili duhet t shuhet. Si pasoj e zhvillimit tktill, n periudhn e demokracis s drejtprdrejt t vetqeverisjes socialiste(1963-1974), si theksuam tanim, pozita e t punsuarve barazohet dhe humbetstatusi i posam i npunsve n administratn publike. Aq m tepr, n baz tKushtetuts t vitit 1963, u miratua Ligji themelor pr vetqeverisjen e punonjsve

n organet e administrats, kurse n vitin 1965 ligje t tilla u miratuan edhe ndisa republika t tjera n kuadr t ish-RSFJ-s.

Me vendosjen e bazave pr themelimin e sistemit t ri ekonomik dhe politikn vitin 1990 (me amendamentet e Kushtetuts s RSM-s t vitit 1974), n

4 Gazeta zyrtare e RM-s Nr. 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, 43/2002, 98/2002, 17/2003,

40/2003 dhe 85/2003.5

Ligji pr npunsit publik, Gazeta zyrtare e RPFJ-s Nr. 53/57.


5/51

Republikn e Maqedonis u miratua Ligji pr organet e administrats6, me t cilin,ishte rregulluar ndrmjet tjerash edhe statusi i puntorve n organet e

administrats. Ky ligj zbatohej n mnyr prkatse edhe ndaj t punsuarve norganet e dy degve t tjera t pushtetit si dhe n organet e tjera shtetrore. 7 Simund t konstatohet edhe nga terminologjia q sht prdorur n Ligj (puntort,t punsuarit n organe), mjafton t thuhet se ky ligj nuk paraqiste hap prparaose nuk ishte n ndonj shprpjestim t madh me prforcimin dhe me rregullimine statusit t posam t npunsve shtetror prkitazi me nevojn dhe mepraktikn paraprake. Krahas dispozitave t Ligjit pr organet e administrats qshtriheshin pr t drejtat, pr detyrimet dhe pr prgjegjsit e t punsuarve norganet e administrats, n mas t madhe zbatoheshin dhe pr to vlenin edhedispozitat e Ligjit pr marrdhnie pune.

Mund t konstatohet lirisht se, trashgimi dhe pasoja negative, n radh tpar pr prestigjin dhe efektivitetin e shrbimit shtetror q i la prvoja 45-vjearee ndrtimit dhe e realizimit t regjimit socialist, problem m kritik me pasojaafatgjate paraqet ndrmjet tjerash prpjekja me dekada q t deprofesionalizohetshrbimi shtetror dhe t hiqet karakteristika e nj kategorie q sht e veantdhe specifike n krahasim me t punsuarit e tjer n sektorin ekonomik.

Pra, n Strategjin e reforms s administrats publike n Republikn eMaqedonis t vitit 1999 thuhet: Statusi specifik i npunsve shtetror theksonnevojn q legjislacioni q ka t bj me ta t ndahet nga legjislacioni iprgjithshm i puns. N kushtet kur pundhns sht shteti, detyrimet dheprgjegjsit e npunsit shtetror nuk mund t prcaktohen ndrmjet organitshtetror dhe individit me rrug t marrveshjes s puns nga lmi i legjislacionitt prgjithshm t puns. Dispozitat n Ligjin pr marrdhnie pune nukmjaftojn q t rregullohet statusi i npunsve t cilve u delegohen autorizimetnga shteti gjat ushtrimit t pushtetit. N kushte t demokracis pluraliste dhe tekonomis s tregut kto specifika jan akoma m evidente. Pr kt arsye,nevojitet q pr npunsit shtetror t nxirret nj ligj i posam dhe mjaft i

kodifikuar i cili do ta zvendsoj gjendjen e tashme n t ciln statusi, t drejtat,detyrimet dhe prgjegjsit e t punsuarve n administratn shtetrore

6 Gazeta zyrtare e RSM-s Nr. 40/90 dhe Gazeta zyrtare e RM-s Nr. 63/94 dhe 63/98.7

Dispozitat e Ligjit pr organet e administrats q kishin t bnin me t drejtat, me detyrimet dhe me

prgjegjsit e t punsuarve n organet e administrats zbatoheshin n mnyr prkatse n gjykata, n

prokurorit publike, n avokatort publike, n gjykatat pr kundrvajtje, n institucionet ndshkimore-

prmirsuese, n Fondin republikan pr kreditimin e zhvillimit m t shpejt t rajoneve ekonomikisht jo

mjaft t zhvilluara n Republik, n shrbimet e ndihmse juridike, n Bankn Popullore t Jugosllavis

dhe n Shrbimin e Kontabilitetit Shoqror t Maqedonis (neni 229 paragrafi 1), si dhe n shrbimet

profesionale dhe n shrbimet e tjera t Kuvendit, t presidentit t Republiks dhe t kryetarit t Qeveris,

si dhe n shrbimet e Gjykats Kushtetuese t Maqedonis (neni 229 paragrafi 2).


6/51

rregullohen n disa dispozita ligjore dhe akte nnligjore, me 'rast zbatohen nmas t madhe dispozitat e Ligjit pr marrdhnie pune.8

Qllimi i miratimit t Ligjit pr npuns shtetror sht q duke iafirmuar parimet e administrats shtetrore profesionale, t depolitizuar, efektivedhe t prgjegjshme q siguron kryerjen cilsore dhe n koh t shrbimeve prqytetart, t kaprcehet modeli i vjetruar i organizimit t shrbimit shtetror nt cilin ekzistonin teknika rigjide dhe t vjetruara t administrimit t resursevenjerzore dhe n t cilin t drejtat, detyrimet dhe prgjegjt e npunsve nukishin aq t saktsuara, sikundr q nuk ekzistonin as rregulla t qarta prprzgjedhje, pr punsim, pr shprblim dhe pr prparim t bazuar n aftsi.

Ligji i npunsve shtetror rregullon statusin, t drejtat, detyrimet dheprgjegjsit e npunsve shtetror si dhe sistemin e rrogave dhe tkompensimeve t rrogave t npunsve shtetror.

Ligji jep prkufizimin kompleks t nocionit nnpuns shtetror, n t cilinsht inkorporuar kriteri funksional dhe organizativ: lloji dhe karakteri i punvedhe i detyrave q i kryejn npunsit shtetror dhe organet n t cilt punojn.

Pra, sipas kriterit funksional (ose material), npuns shtetror sht personii cili kryen punn profesionale, normative-juridike, ekzekutive, administrative-mbikqyrse dhe i cili i zgjidh punt administrative n prputhje me ligjin.Mirpo, sipas kriterit organizativ, i cili e plotson kriterin funksional dhe paraqetkufizim dhe konkretizim t mtutjeshm t nocionit npuns shtetror, npunsshtetror do t konsiderohet personi i cili i kryen punt e lartprmendura dhe icili sht i punsuar n organet q vijojn: n organet e administrats shtetrore,n shrbimet profesionale t Kuvendit t RM-s, t Presidentit t RM-s, tQeveris, n Gjykatn Kushtetuese, n Gjykatn Supreme, n gjykata, n KshillinGjyqsor Republikan, te Avokati Popullor, n Prokurorin Publike, n Agjencinpr Npuns Shtetror, n Entin Shtetror t Revizionit dhe n administratn

komunale, prkatsisht n administratn e njsive t vetqeverisjes vendore.

Menjher mund t konstatohet se Ligji pr npuns shtetror ka t bjme npunsit t cilt i ushtrojn punt q ndrlidhen me funksionet e shtetit n tridegt e pushtetit: ligjvns, ekzekutiv dhe gjyqsor dhe n vetqeverisjen vendore.Me kt hiqet dor nga shfrytzimi i termit t deritanishm administrat dhenpuns administrativ dhe vihet n prdorim termi npuns shtetror dhe shrbim

8Strategjia pr reformn e administrats publike n Republikn e Maqedonis, Qeveria e RM-s, maj

1999; f. 15.


7/51

shtetror. Gjithashtu, me prkufizimin e ktill t nocionit npuns shtetror, Ligjiyn e pranon konceptin restriktiv t shrbimit shtetror.

Kush nuk konsiderohet npuns shtetror? Personat q jan t punsuar norganet e siprprmendura dhe t cilt i ushtrojn punt tekniko-administrativeose punt ndihmse nuk e kan statusin e npunsit shtetror dhe pr ta vlejndispozitat e prgjithshme pr marrdhnie pune. Me kt, n kto organe krijohetstruktura dyshtresore (paralele) n t ciln, n njrn an ekziston korpusi inpunsve shtetror pr t cilt vlejn rregulla t posame me karakter juridikpublik dhe i t punsuarve t cilt me statusin e vet nuk dallohen nga t punsuaritn sektorin privat, prkatsisht pr t cilt vlejn dispozitat pr marrdhniet epuns q zbatohen edhe n sektorin privat. Mirpo, duhet thn se edhe pr kta

puntor ka nj specifik, pikrisht pr faktin se kta jan t punsuar n sektorinpublik dhe jo n at privat, pr at arsye ata paraqesin nj grup t posam. Mefjal t tjera, duke qen se pr pagimin e rrogave dhe t kompensimeve t tyreprdoren mjetet e Buxhetit t Republiks, ata, edhe pse kan t drejt pr tbiseduar pr masn e tyre, megjithkt, jan t kufizuar nga kornizat fiskale dhebuxhetore prgjithsisht t prcaktuara.

Prve puntorve t cilt i ushtrojn punt tekniko-administrative osepunt ndihmse n organet t prfshira me ligj, ai nuk ka t bj as me personat euniformuar n Ministrin e Punve t Brendshme me personat ushtarak dhecivil me shrbim n Armatn e RM-s, n institucionet ndshkimore-prmirsuese dhe n institucionet edukativo-prmirsuese dhe n Drejtorindoganore, si dhe me personat me detyra dhe me autorizime t posame tpunsuar n Ministrin e Mbrojtjes, n Ministrin e Punve t Brendshme, nAgjencin e Zbulimit dhe n Drejtorin e Doganave prve kur kjo nuk shtprcaktuar ndryshe me ndonj ligj tjetr.

Lidhur me at q tham m sipr, sht tejet e rndsishme t thuhet sepersonat e siprprmendur me t cilt nuk ka t bj Ligji, jan npuns

shtetror par excellence. Punt q i kryejn ata drejtprsdrejti jan tndrlidhura me funksionet m vitale t shtetit n kuptimin klasik mbrojtja dhepunt e brendshme. Mirpo, fakti se Ligji nuk ka t bj me ta, nuk do t thot se jan t prjashtuar nga korpusi i npunsve shtetror n Republikn eMaqedonis. Prkundrazi, ata jan pjes prbrse e rndsishme e tij. Por, prshkak t specifikave q ekzistojn n radh t par n kryerjen e detyrimeve ttyre t puns, e s kndejmi edhe n rregullat e posame q kan t bjn meprzgjedhjen dhe me punsimin e ktyre kuadrove, me prparimin e tyre, mespecifikat n realizimin e t drejtave q dalin nga marrdhniet e puns, si jan


8/51

stazhi i benificuar, e drejta pr grev, prania e rndsishme e elementeve tsistemit t karriers etj., m e prshtatshme sht q statusi, t drejtat, detyrimet

dhe prgjegjsit e tyre t rregullohen me ligje t posame.

Praktika ligjvnse q haset edhe n shum vende t tjera (pr shembullHungaria dhe Lituania, ndr vendet n tranzicion) sht fakti se me ligjetmateriale n lmin e punve t brendshme dhe t mbrojtjes rregullohen n trsiapo n at pjes q sht specifike, statusi dhe t drejtat e ktyre npunsve.

N fund, duhet prmendur edhe faktin se Ligji pr npuns shtetror zbatohet n mnyr prkatse ndaj personave q jan t punsuar n shrbimet publike, nentet dhe n institucionet q i ushtrojn funksionet e shtetit q u jan besuar si

autorizime publike.

Duhet thn menjher se kta npuns nuk konsiderohen npunsshtetror, por pr ta vlejn rregullat q kan t bjn me npunsit shtetror.Intenca e ligjdhnsit n rastin me kta t punsuar sht t siguroj se standardete njjta n kryerjen e detyrave zyrtare q jan t ndrlidhura me ushtrimin efunksioneve t shtetit, por edhe me prgjegjsin pr kryerjen e tyre, ekzistojn sin rastin kur ato i kryejn vet npunsit shtetror, ashtu edhe n rastin kur ato ikryejn personat q jan t punsuar n shrbimet publike, n ente dhe ninstitucione t cilat n baz t autorizimeve publike q u jan besuar i ushtrojnfunksionet e shtetit. T till jan shembujt me Agjencin pr Privatizim e cila iushtron funksionet e deleguara t shtetit n baz t ligjit ose me Komisionin eletrave me vler ose me Qendrn komunale t punve sociale.

2.1. Klasifikimi i npunsve shtetror

Varsisht nga detyrat zyrtare q i kryejn, npunsit shtetror klasifikohen n trigrupe:

npuns shtetror udhheqs; npuns shtetror profesional dhe

nnpuns shtetror profesional-administrativ

Prve karakterit t detyrave zyrtare q i kryejn npunsit shtetror, kriterplotsues pr tu kualifikuar n njrin prej tri grupeve t npunsve shtetrorsht edhe arsimimi. Kshtu, npunsit n grupin e par dhe t dyt, prkatsishtn grupin e npunsve udhheq shtetror dhe t npunsve shtetrorprofesional, patjetr t ken arsimim universitar. Me fjal t tjera, kta npuns


9/51

jan barts t punve t cilat lidhen drejtprsdrejti me ushtrimin e funksioneve tshtetit. Ndrkaq, npunsit profesional-administrativ duhet t ken t paktn

arsimim t lart ose t mesm.

N grupin e npunsve udhheqs bjn pjes npunsit shtetror t cilt i kantitujt e mposhtm:

sekretar i prgjithshm, prkatsisht sekretar shtetror;

kshilltar shtetror;

udhheqs sektori;

ndihmsudhheqs sektori dhe

udhheqs dege.

N do ministri emrohet nga nj sekretar shtetror. N organet emvetsishme t administrats shtetrore, si dhe n organet e administratsshtetrore n prbrje t ministrive, nuk parashikohet titulli i sekretarit shtetror,duke mbajtur parasysh karakterin e punve q i kryen sekretari shtetror si dhekarakterin e kompetencave dhe t punve q i kryejn kto organe.

Sekretart e prgjithshm emrohen n Parlament, te presidenti, n Qeveri,n Gjykatn Kushtetuese, n Gjykatn Supreme, n Kshillin Gjyqsor

Republikan, te Avokati Popullor, n Entin Shtetror t Revizionit, n Agjencinpr Npuns Shtetror dhe n Prokurorin Publike. N gjykata nuk emrohensekretar t prgjithshm.

N komuna dhe n qytetin e Shkupit titull m i lart i npunsve shtetrorudhheqs sht udhheqs sektori. Titujt kshilltar shtetror dhe sekretarshtetror, prkatsisht sekretar i prgjithshm jan hequr pr shkak t vllimit ttashm t kompetencave t komunave si dhe pr shkak t numrit t t punsuarven administratn komunale. N baz t proceseve vijuese t reformave nvetqeverisjen vendore dhe n decentralizimin e pushtetit, me bashkimin e

komunave, me rritjen e kompetencave t tyre dhe me rritjen e numrit t tpunsuarve n administratn komunale, nuk prjashtohet vendosja e titullit t risekretar komunal, q do ti prgjigjej titullit t sekretarit shtetror, prkatsisht tsekretarit t prgjithshm n pushtetin qendror.

N grupin e npunsve shtetror profesional bjn pjes npunsit n titujte mposhtm:

kshilltar;


10/51

bashkpuntor i lart;

bashkpuntor; dhe

bashkpuntor i ri.

N grupin e npunsve shtetror profesional-administrativ bjn pjesnpunsit me kta tituj:

referent i pavarur;

referent i lart;

referent; dhe

referent i ri.

Fillimisht t ndalemi n mnyr t prgjithshme n klasifikimin e npunsveshtetror. Duhet thn se me nj klasifikim t ktill n Republikn e Maqedonispr t parn her sht br prpjekje q t vendoset struktura e njjt e titujven organet e pushtetit. N ligj me prpikmri prmenden 13 tituj q mund t hasenn strukturn kierarkike t cilitdo organ t pushtetit legjislativ, ekzekutiv osegjyqsor, t pushtetit vendor dhe t organeve t tjera shtetrore t prfshira meLigjin duke vendosur n kt mnyr struktur t harmonizuar, e cila duhet tazvendsoj llojllojshmrin dhe jokonzistencn e deritanishme t titujve q jan tpranishm n kto organe. Unifikimi i titujve t npunsve shtetror konsiderohet

baz pr prkufizimin e vendeve t puns sipas karakterit t detyrave q kryhen.Me kt rast, unifikimi i ktill do t siguroj transparencn e sistemit tprparimit dhe t sistemit t rrogave, duke e lehtsuar njherit edhe mobilitetin enpunsve n kuadr t administrats shtetrore.

Mirpo, duhet thn edhe njher se me kt nuk vendoset nj skem rigjiden t ciln vshtir do t mund t inkorporoheshin t gjitha vendet ekzistuese tpuns q jan t njohura tash n administrat. Ideja sht se n pikpamjeformale, emri i titullit, kurse n pikpamje thelbsore, shkalla e prgjegjsis,karakteri i punve dhe t drejtat nga marrdhnia e puns q dalin nga titulli

prkats jan t njjta, pavarsisht nga fakti se far emrtimi mban vendikonkret i puns. S kndejmi, edhe Dekretligji pr prshkrimin e titujve dhe prprputhjen e vendeve t puns me grupet dhe me titujt e prcaktuar me Ligjin prnpuns shtetror9 e prcakton prputhshmrin e vendeve t caktuara t punsme tituj q jan t prkufizuar n Ligj. Pr shembull, titulli udhheqs i sektoritsht i njjt, pavarsisht nga fakti nse n rastin konkret bhet fjal prudhheqs sektori t financave ndrkombtare, sektori t arsimit t mesm apo

9Gazeta zyrtare e RM-s Nr. 93/2000.


11/51

sektori t ndrtimtaris. Ose titulli referent i lart (si dhe rroga) sht i njjt,pavarsisht nga fakti se a bhet fjal pr likuidator, ekonom, arktar apo

stenograf.

Me rregullimin ligjor t klasifikimit dhe t titujve t npunsve shtetrorduhet t trhiqet nj vij e qart ndrmjet veprimtaris politike dhe asajprofesionale n shrbimin shtetror, prkatsisht t vendoset nj distinkcion iqart ndrmjet kuadrit t ekspertve dhe kuadrit profesional n administrat dhekuadrit t caktuar mbi baza politike. N ann tjetr, me prcaktimin e klasifikimitdhe t titujve t npunsve shtetror prcaktohet edhe vija e qart e ndarjesndrmjet t punsuarve me statusin e npunsve shtetror dhe t t punsuarve ttjer n organet q jan t prfshir me Ligjin.

3. Themelimi dhe pushimi i marrdhnies s npunsit

Normat n Ligjin pr npuns shtetror bazohen n postulatin se zgjedhja dheprzgjedhja e kandidatve pr administrat shtetrore duhet t jet n prputhjeme dy parime themelore: qasja e njjt vendeve t puns n sektorin shtetror dheprzgjedhja mbi bazn e aftsive. Kjo sht n prputhje me nenin 32 paragrafi 2t Kushtetuts s Republiks s Maqedonis n t cilin sht prcaktuar q secili,me kushte t barabarta, mund t ket n dispozicion do vend pune.

Ligji pr npuns shtetror prmban 6 kushte t prgjithshme q duhet tiplotsoj do person i cili punsohet n shrbimin shtetror:

t jet shtetas i Republiks s Maqedonis;

t jet i moshs madhore;

t ket prgatitje profesionale prkatse q krkohet pr titullin, prkatsishtpr grupin n t cilin punsohet;

t ket prvoj pune t nevojshme, prve pr titujt bashkpuntor i ri dhereferent i ri;

t mos i jet shqiptuar masa e siguris ndalim i ushtrimit t profesionit, tveprimtaris ose t detyrs; dhe

t ket aftsi t prgjithshme shndetndetsore.

Prve ktyre kushteve t prgjithshme q jan me karakter detyrues pr tgjith personat t cilt punsohen n shrbimin shtetror, do organ i prfshir meLigj, me aktin e vet t sistematizimit t vendeve t puns, (si plotsim i akteve tprgjithshme) mund t prcaktoj edhe kushte t posame pr punsimin enpunsit shtetror, q n prgjithsi jan t ndrlidhura me nevojat specifike pr


12/51

kryerjen e punve n vendin e caktuar konkret t puns (arsimim universitar apo imesm nga lmi konkret, njohja e gjuhs s huaj, etj.).

1.1. Mnyrat e themelimit t marrdhnies pr npunsN prputhje me zgjedhjen e sistemit t vendeve t puns pr administratn

shtetrore n Republikn e Maqedonis, si mnyr themelore e lidhjes smarrdhnies s npunsit parashikohet shpallja publike dhe dhnia e provimitprofesional pr verifikimin e kualifikimeve dhe t njohurive t kandidatve, sigaranci se n administrat do t punsohen kuadro profesional dhe cilsor, nbaz t aftsive t tyre.

Nga ky rregull ka dy prjashtime q kan t bjn me npunsit me titullin mt lart sekretart shtetror, prkatsisht sekretart e prgjithshm dhe rastet et ashtuquajturit mobilitet horizontal i npunsve shtetror. Gjithashtu, ekzistonedhe nj modalitet i procedurs pr lidhjen e marrdhnies s npunsit lidhur mepraktikantt n shrbimin shtetror.

Pr dallim nga npunsit e tjer shtetror, sekretart shtetror, prkatsishtsekretart e prgjithshm zgjedhen pa shpallje publike. Ata e marrin titullin esekretarit shtetror ose t sekretarit t prgjithshm nprmjet emrimit ngaQeveria, prkatsisht nga organet e tjera t prfshira me Ligjin pr npunsshtetror.

Kshtu, sekretart shtetror npr ministri i emron Qeveria, me propozimine ministrit relevant. Mirpo, sekretart shtetror mund t emrohen vetm ngaradha e npunsve shtetror udhheqs tanim ekzistues npr ministri dhe norganet e tjera t administrats shtetrore. Mandati i tyre zgjat aq sa edhemandati i Qeveris.

Sekretart e prgjithshm n Parlament, te presidenti, n Qeveri, n Gjykatn

Kushtetuese, n Gjykatn Supreme, n Kshillin Gjyqsor Republikan, te AvokatiPopullor, n Entin Shtetror t Revizionit, n Agjencin pr Npuns Shtetrordhe n Prokurorin Publike i emron secili nga kto organe ve e ve pikrisht ngaradha e npunsve shtetror udhheqs n kto organe. Mandati i sekretarit tprgjithshm n Parlament, te presidenti dhe n Qeveri zgjat aq sa edhe mandati iktyre organeve. Mandati i sekretarit t prgjithshm n Gjykatn Supreme, nKshillin Gjyqsor Republikan, n Gjykatn Kushtetuese, n Prokurorin Publike,te Avokati Popullor, n Entin Shtetror t Revizionit dhe n Agjencin pr


13/51

Npuns Shtetror zgjat aq sa edhe mandati i funksionarit i cili e udhheqorganin.

Si prjashtim nga rregulli i rekrutimit t sekretarve shtetror, prkatsisht tsekretarve t prgjithshm nga radht e npunsve shtetror udhheqs, Ligji sizgjidhje kalimtare, q zbatohej n periudhn prej 3 viteve nga data e hyrjes nfuqi t Ligjit, parashikoi mundsin q sekretar shtetror, prkatsisht sekretart prgjithshm t emrohen personat t cilt m par nuk kan qen t punsuarn organet e prfshira me Ligj.

Prjashtimi i dyt nga mnyra e rregullt e themelimit t marrdhnies snpunsit, ka t bj si tham, me rastet e mobilitetit horizontal t npunsve

shtetror. Pr tu siguruar nj fleksibilitet i caktuar gjat realizimit t nevojave tfunksionimit t organeve t prfshira me Ligj, si dhe pr tu prforcuar mobiliteti inpunsve n kuadr t administrats, sht parashikuar mundsia q npunsishtetror t punsohet pa shpallje publike prej nj organi n nj organ tjetr,mirpo n vendin e puns me titull t njjt. Ky mobilitet horizontal duhet tdallohet nga prparimi i npunsve shtetror, me 'rast npunsit marrin titull qsht m i lart se titulli q e kan pasur m par. Pr mobilitetin horizontal, sisht rregulluar n Ligj, kusht themelor sht ekzistimi i plqimit t vet npunsitshtetror, pa shpallje publike pr t kaluar prej vendit t puns n nj organ nvend pune me t njjtin titull n organin tjetr, me 'rast edhe sekretari iprgjithshm, prkatsisht sekretari shtetror ose funksionart q i udhheqinkto organe duhet t japin plqim pr kt apo q kt plqim t tyre ta imponojvet nevoja e shrbimit. N t gjitha kto raste, pr tu realizuar procedura emobilitetit horizontal, nevojitet mendimi paraprak i Agjencis pr NpunsShtetror.

Modaliteti lidhur me procedurn e themelimit t marrdhnies s npunsitnprmjet shpalljes publike dhe dhnies s provimit profesional, si u tha dhe msipr, ka t bj me npunsit shtetror q e kan statusin e praktikantve. Hyrja

n shrbimin shtetror me statusin e praktikantit sht parashikuar pr npunsitme tituj m t lart nga grupi i dyt dhe i tret (bashkpuntor i ri dhe referent iri). Provimi profesional, t cilit detyrimisht i nnshtrohen npunsit shtetror ttjer me rastin e themelimit t marrdhnies s npunsit, nuk sht kusht prpunsimin e praktikantve. Statusin e npunsve shtetror kto kategorinpunsish praktikantsh e verifikojn duke dhn provimin e praktikantit.

1.2. Przgjedhja e npunsve shtetror


14/51

Procedura pr przgjedhjen e kandidatve t cilt duhet ti plotsojn vendet epuns n shrbimin shtetror ka nj rndsi kruciale pr funksionimin e sistemit t

shrbimit shtetror.

Kjo mund t shqyrtohet dhe analizohet si nga pikpamja thjesht formale,ashtu edhe nga pikpamja e pasojave praktike q m von arihet si nga pikpamjae mundsive q i krijon pr nj praktik tjetrfare nga ajo e parashikuar me ligj.

Pra, nga pikpamja formale do t mund t thonim se procedura eprzgjedhjes s kandidatve nga njra an duhet t jet transparente, e hapur dheme rregulla t qarta, e nga ana tjetr fleksibile, q t mund t plotsohen krkesatspecifike t organeve t caktuara. Duket sikur Ligji pr Npuns Shtetror n

Republikn e Maqedonis i plotson parakushtet e siprprmendura, q jan nprputhje me objektivat e zhvillimit t shrbimit shtetror profesional, kompetent,efektiv dhe me orientim civil.

Por, varsisht nga fakti se cilat kritere mbizotrojn n rastin eprzgjedhjes s kandidatve, jo vetm nga pikpamja formale, por shum m teprnga pikpamja e praktiks reale, sistemet n prgjithsi ndahen n sistem spoils(sistemi i pres, i gjahut) dhe n sistem merit (sistemi i aftsive apo si shtprkthyer n ndonj vend tjetr sistemi i meritave). Duhet thn q edhe pse nradh t par prmenden lidhur me przgjedhjen e npunsve shtetror, sistemetspoils dhe merit vlejn njsoj edhe pr prparimin e npunsve shtetror.

N bazn e sistemit spoils, shikuar nga pikpamja historike10, qndrojn nradh t par kriteret politike t przgjedhjes s npunsve shtetror,prkatsisht ndrlidhja politike e npunsit me partin n pushtet. Vet nocionispoils (pre, gjah) pdoret pr t treguar se partis fitimtare q e ka marrpushtetin i takon preja (gjahu) e vendeve t npunsve dhe e funksioneve, q mundtua ndaj antarve t vet ose ithtarve t vet. N kohn m t re, pavarsisht ngaekzistimi i rregullave formale t cilat garantojn n njfar mase przgjedhje mbi

bazn e aftsive, si sisteme spoils konsiderohen t gjitha ato sisteme n t cilat,krahas kriterit t tutoris politike, mbizotrojn realisht dhe zbatohen edhe kriteret tjera t cilat nuk jan t mbshtetura n aftsit, n cilsit profesionale dhe nshkathtsit e kandidatve, si jan lidhjet farefisnore (nepotizmi), meritat ellojeve t ndryshme, lidhjet miqsore dhe lidhjet e tjera personale etj. Edhe psekto kritere nuk kan asgj t prbashkt me tutorin politike, epilogu i fundit q e

10N Shtetet e Bashkuara t Ameriks sistemi spoils pr her t par sht dokumentuar zyrtarisht n

vitin 1932.


15/51

produkojn sht i njjt vendet n shrbimin shtetror nuk i plotsojnkandidatt m t aft dhe m t ushtruar.

Kritikt e sistemit spoils konstatojn njzri se ky sistem krijon mundsi tpakufizuara pr trysni politike dhe pr korrumpim, me ka vihen n dyshim edheformat e kontrollit t administrats t parashikuara me Kushtetut dhe me ligje nnj demokraci parlamentare, si dhe nnshtrimi i interesave publike t shrbimitinteresave individuale t ngushta pr arsye se pr vendet n shrbimin shtetrorkandidatt m t mir jan eliminuar n llogari t personave jokompetent ose mpak kompetent, t punsuar pa i respektuar procedurat dhe kriteret standarde tcaktuara me ligj. Kto dy efekte t sistemit spoils jan gjenerator t paknaqsisdhe t mosbesimit t publikut t gjer ndaj administrats shtetrore.

Tendenc e pranuar nga t gjith n bot sht eliminimi i mundsive tfunksionit t sistemit spoils q duhet t krkohen jo vetm n procedurn eprzgjedhjes, por edhe m gjer n rregullat juridike t tjera q vlejn prshrbimin shtetror (klasifikimi i vendeve profesionale t vendeve t puns,normimi i mundsive pr veprimtari politike t npunsve, sistemi i prparimitetj.) dhe vendosja e kufijve formal-juridik gjithnj m t fuqishm tfunksionimit t sistemit merit. Sistemi merit konsiderohet mnyr mdemokratike e zgjedhjes s npunsve shtetror i cili thjesht sht n gjendje tasiguroj realizimin e drejt dhe efektiv t prgjegjsive t organeve shtetrore.

Por, duhet prmendur gjithashtu se modeli i pastr teorik i sistemit merit shtvshtir t haset n cilindo vend t bots. Sidomos n dekadat e fundit t shekullitXX gjithnj m e theksuar sht tendenca e politizimit t pozitave m t larta nshrbimin shtetror, kshtu q sistemet meritokratike t shrbimit shtetrorpraktikisht funksionojn n kombinim me sistemin spoils n segmentet m t larta.Gjithashtu, premisa themelore pr realizimin e sistemit merit tipik asnjansiapolitike e npunsit shtetror, me ka nnkuptohet realizimi i drejt dhe efektiv ipolitiks i prvijuar nga organet e pushtetit pa hyr n vlersimin e vlers s

rregullsis s saj, gjithmon sht objekt, si i polemiks teorike, ashtu edhe ipolemiks praktike lidhur me shtjen e zbatueshmris reale t saj dhe meshkalln n t ciln mund t jetsohet n praktik. Te shtja q ka t bj measnjansis politike do t ndalemi m shum kur t shkoqitim shtjen edepolitizimit t shrbimit shtetror n pjesn e t drejtave dhe t detyrimeve tnpunsve shtetror.

T gjith ish-vendet socialiste t Evrops Lindore dhe Qendrore, paprjashtim, prpiqen q n shrbimet e veta shtetrore t sigurojn funksionimin e


16/51

sistemit merit. Se sa vrtet do t realizohen n praktik kto prpjekje legjislative,do t tregoj koha, sidomos po t merret parasysh fenomeni i tretjes s partis n

administrat n kohn e sistemit njpartiak, praktika dhjetvjeare e tranzicionitdhe prvoja e pamjaftueshme e zhvillimit t demokracis s re n kto vende.Prve ksaj, kultura, tradita, zakonet e ngulitura dhe mentaliteti, sikarakteristika kombtare, kan nj ndikim t konsiderueshm n realiziminkonkret t sistemit merit t normuar me ligj.

Si bhet przgjedhja e kandidatve pr npuns shtetror sipas Ligjit prNpuns Shtetror n Republikn e Maqedonis?

Pas konkursit publik t shpallur nga Agjencia pr Npuns Shtetror11 pr

plotsimin e vendit t puns n shrbimin shtetror, sekretari i prgjithshm,prkatsisht sekretari shtetror ose funksionari i cili e udhheq organin tprfshir me Ligjin n t cilin nuk emrohet sekretari i prgjithshm, prkatsishtsekretar shtetror, formon komision intern pr zbatimin e procedurs s punsimitt npunsit shtetror. Komisioni prbhet prej 5 antarve: npunsi shtetrorudhheqs m i lart sekretari shtetror / sekretari i prgjithshm, dy npunsshtetror udhheqs dhe nj npuns shtetror profesional nga organi dhe njprfaqsues i Agjencis pr Npuns Shtetror (Agjencia), me 'rast n prbrjet komisionit duhet t sigurohet prfaqsimi prkats dhe i drejt i qytetarve q uprkasin t gjitha bashksive. Prjashtim, bn kur si antar i jashtm i ktijkomisioni mund t caktohet personi profesional, varsisht nga kushtet qkrkohen pr vendin prkats t puns.

Kandidatt q jan paraqitur n konkursin publik dhe q i plotsojnkushtet (kushtet e prgjithshme dhe ato t veanta, po qe se parashikohen prvendin konkret t pun) japin provim profesional n Agjenci. Provimit nuk innshtrohen, si u tha edhe m sipr, kandidatt pr vendet e puns me titullin ebashkpuntorit t ri dhe t referentit t ri, t cilt n shrbimin shtetror hyjnme statusin e npunsit shtetror praktikantit.

N baz t rezultateve t provimit, Agjencia prgatit listn prej t paktn 5kandidatve m t suksesshm t cilt e kan dhn provimin, t ciln ia paraqetKomisionit.

11 Krkesn pr punsime t reja t npunsve shtetror, organet ia paraqesin Agjencis, e cila e shpall

konkursin publik t paktn n dy gazeta ditore, t paktn njra prej t cilave q botohet n gjuhn

maqedonase si dhe n gazetat q botohen n gjuhn q e flasin t paktn 20 % e qytetarve t cilt flasin

gjuh zyrtare e cila dallohet nga gjuha maqedonase.


17/51

N qoft se provimin e kan dhn m pak se pes kandidat, Agjencia prsri eshpall konkursin dhe e zbaton provimin. Po qe se edhe pas procedurs s

prsritur Agjencia nuk mund t prpiloj nj list me t paktn 5 kandidat tsuksesshm t cilt e kan dhn provimin, ajo mund ta prgatis listn edhe mem pak se pes kandidat.

N baz t lists s paraqitur prej 5 kandidatve nga Agjencia, Komisioni, sirregull, prgatit nj list t kufizuar prej 3 kandidatve pr do vend pune. Nbaz t ksaj liste, sekretari i prgjithshm, prkatsisht sekretari shtetror osefunksionari i cili udhheq organin q sht i prfshir me Ligjin n t cilin nukemrohet sekretar i prgjithshm, prkatsisht sekretar shtetror, e kryenzgjedhjen e personit i cili do t punsohet n vendin prkats t puns.

Me rastin e zgjedhjes, krahas respektimit t kritereve t profesionalizmitdhe t kompetencs, duhet t merret parasysh edhe zbatimi i parimit tprfaqsimit prkats dhe t drejt t qytetarve t cilt u takojn t gjithbashksive. Parimi i prfaqsimit prkats dhe t drejt t qytetarve t cilt utakojn t gjitha bashksive, si kriter pr przgjedhjen e npunsve shtetror qndrlidhet me kriteret e profesionalizmit dhe t kompetentcs, sht karakteristike Republiks s Maqedonis. N baz t Marrveshjes s Ohrit t vitit 2001, kyparim u promovua si nj prej vlerave themelore t rendit kushtetues t RM-s, meamendamentet e Kushtetuts s RM-s nga nntori i vitit 200112. Parimi shtoperacionalizuar n Ligjin pr Npuns Shtetror jo vetm nga pikpamja eprzgjedhjes s kandidatve pr shrbim shtetror, por edhe n dispozitat q kant bjn me prbrjen e komisionit pr zbatimin e procedurs s punsimit tnpunsit shtetror, pr shpalljen e konkurseve t punsimit si dhe hartimin eplaneve vjetore t prmirsimit t prfaqsimit prkats dhe t drejt tpjestarve t bashksive nga organet e prfshira me Ligj.

Kundr vendimit t zgjedhjes s br, kandidati i paknaqur, prkatsishtkandidati i cili nuk sht zgjedhur, ka t drejt ti paraqes ankes Agjencis pr

shrbime shtetrore (brenda 8 ditve nga data e njoftimit me shkrim pr zgjedhjene kryer). Agjencia duhet t marr vendim lidhur me ankesn brenda 15 ditve ngadata e marrjes s saj. Ankesa e paraqitur e shtyn zbatimin e vendimit t zgjedhjess kandidatit pr npuns shtetror, prkatsisht derisa t mos zgjidhet ajo nuk dot konsiderohet se kandidati i zgjedhur sht punsuar.

12 Amendamenti VI i Kushtetuts s RM-s, Gazeta Zyrtare e RM-s Nr. 91/2001.


18/51

Mundsia e paraqitjes s ankess dhe e aplikimit t parimit t dyshkallsis sprocedurs q garantohet me Kushtetutn ton edhe n procedurn pr punsimin

e npunsve shtetror ka nj rndsi tejet t madhe pr mbrojtjen e t drejtave tkandidatve t paknaqur dhe pr funksionimin e parimit q pr vendet e punsn shrbimin shtetror t mund t konkurrojn t gjith n mnyr t barabart.

Pas prfundimit t procedurs s zgjedhjes, sekretari i prgjithshm,prkatsisht sekretari shtetror ose funksionari i cili e udhheq organin tprfshir me Ligjin, n t cilin nuk emrohet sekretar i prgjithshm, prkatsishtsekretar shtetror, nxjerr aktvendim pr punsimin e npunsit shtetror.

N rast punsimi t praktikantve n vendet e puns n titullin

bashkpuntor i ri dhe referent i ri t cilt nuk i nnshtrohen provimit profesional,Agjencia prpilon listn e kandidatve t paraqitur dhe ia paraqet at Komisionit.Sekretari i prgjithshm, prkatsisht sekretari shtetror ose funksionari q eudhheq organin t prfshir me Ligjin, n t cilin nuk emrohet sekretar iprgjithshm, prkatsisht sekretar shtetror, vendos pr zgjedhjen e kandidatitm t suksesshm.

Kandidatt e paknaqur edhe n kt rast e kan t njjtn t drejt tiparaqesin ankes Agjencis pr Npuns Shtetror.

Pas kryerjes s zgjedhjes, npunsi e merr vetm statusin e npunsitshtetror praktikant. Pr praktikantt n vendet e puns n titullinbashkpuntor i ri, t cilt medoemos t ken arsimim universitar, stazhi ipraktikantit zgjat 1 vit, kurse pr praktikantt n vendet e puns n titullinreferent i ri, t cilt jan me arsimim t lart ose t mesm, stazhi i praktikantitzgjat 6 muaj.

Npunsit shtetror praktikantt prcillen dhe vlersohen gjat stazhit tpraktikantit sipas mnyrs s prcaktuar nga Agjencia pr Npuns Shtetror.

Pasi t kaloj stazhi i praktikantit, praktikanti i nnshtrohet provimit tpraktikantit para t njjtit komision i cili e ka br zgjedhjen e pranimit t tij nshrbim. Po qe se praktikanti e jep provimin, punsohet n vendin e puns pr tcilin ka qen i shpallur konkursi. Ndryshe, marrdhnia e puns do ti pushoj.

Agjencia pr Npuns Shtetror prgatit programin e dhnies s provimitsi t provimit t praktikantit, ashtu edhe t provimit profesional pr npunsit etjer shtetror. Ajo gjithashtu sht e ngarkuar t organizoj dhe t zbatojprovimin profesional dhe at t praktikantit. Prve ksaj, Agjencia i prcakton


19/51

me rregullore edhe kriteret, standardet dhe procedurn e punsimit dhe tprzgjedhjes s npunsve shtetror.

Nj prej risive n procedurn e themelimit t marrdhnies s npunsit met ciln finalizohet ajo, edhe n kuptimin pozitiv edhe n at negativ, sht dhnia ebetimit. Personat t cilt pr her t par punsohen n shrbimin shtetror (pra,prve praktikantve edhe ata persona me prvoj pune paraprake jashtshrbimit, t cilt pr her t par hyjn n shrbimin shtetror) para funksionaritq e udhheq organin, japin dhe nnshkruajn betim me tekstin e mposhtm:

Betohem se n punn time do ti respektoj Kushtetutn dhe ligjet dhe se detyrntime t npunsit shtetror do ta kryej me ndrgjegje dhe si duhet.

Betimi sht vendosur n radh t par q t rritet dinjiteti i shrbimit ose tshrbyerit shtetit. Por, nuk duhet konsideruar se ai ka vetm karakter deklarativdhe se nuk sjell kurrfar pasojash juridike. Me fjal t tjera, betimi i nnshkruarruhet n dosjen e puns t npunsit shtetror. N qoft se npunsi shtetrorrefuzon ta jap ose ta nnshkruaj betimin, konsiderohet se aktvendimi ipunsimit nuk sht nxjerr, prkatsisht konsiderohet se me t kurr nuk shtlidhur marrdhnie npunsi.

1.3. Pushimi i marrdhnies s npunsitPrve n rastet e caktuara me Ligjin pr marrdhnie pune, marrdhnia e

npunsit t npunsit shtetror i pushon:

n qoft se sht dnuar pr vepr penale lidhur pr detyrn zyrtare (si prshembull, keqprdorim i pozits zyrtare, falsifikim etj.) apo pr ndonj veprtjetr penale q e bn t padenj pr t qen npuns shtetror dhe pr tushtruar shrbim n organin e prfshir me Ligj, ditn kur i sht dorzuaraktgjykimi i forms s prer;

po qe se dy her me radh ose tri her gjat periudhs pesvjeare shtvlersuar me vlersimin nuk knaq;

npunsve shtetror praktikantve, po qe se nuk e japin provimin epraktikantit (neni 14, paragrafi 6);

n rastin kur npunsi shtetror nuk do ta pranoj risistemimin n ndonjvend tjetr pune q sht rrjedhoj e vlersimit vjetor nuk knaq (neni 31,paragrafi 4);


20/51

kur n sistemimin e sekretarit t prgjithshm, prkatsisht t sekretaritshtetror pas kalimit t mandatit t tij apo pas shkarkimit t tij, kur ky do ta

refuzoj kt sistemim (neni 32, paragrafi 2); si pasoj e 10 rasteve prej 11 sish t prcaktuara pr shkelje disiplinore, po qe

se me rastin e shkeljes disiplinore kan lindur pasoja t dmshme pr organindhe nuk jan konstatuar rrethana lehtsuese pr npunsin shtetror (neni 68,paragrafi 2);

n rastet e t ashtuquajturs tepric teknologjike. Me fjal t tjera, me Ligjinpr Npuns Shtetror prcaktohet se n rast suprimimi ose bashkimi torganeve t prfshira me t, paksimit t kompetencave ose t vllimit t punsapo ndryshimit t organizimit t brendshm me suprimimin e vendeve t punspr shkak t ndryshimeve strukturore n organe, q rezultojn me nevojn e

paksimit t numrit t npunsve shtetror t cilt i kan ushtruar kto pun,npunsit shtetror t cilt i kan ushtruar kto kompetenca ose punsistemohen n t njjtin organ n vendin e puns n titull t njjt ose n titullm t ult. Me kt rast, prparsi n sistemim kan npunsit shtetror tcilt jan prindr vetushqyes, prkatsisht adoptues t fmijs deri n 7 vje,prindr i fmijs t hendikepuar rnd, invalid t puns dhe njri ngabashkshortt q sht i punsuar te pundhnsi i njjt.

Po qe se npunsi shtetror brenda nj muaji nuk sistemohet n ndonj vend

tjetr pune, i pushon marrdhnia e puns. Marrdhnia e puns do ti pushojnpunsit shtetror edhe n rastin kur refuzon t risistematizohet. N rast semarrdhnia e npunsit pushon mbi dy baza, zyrtari shtetror i gzon t drejtat eprcaktuara me Ligjin pr marrdhnie pune dhe me Ligjin pr sigurim pensionaldhe invalidor, t cilt jan identik pr t gjitha rastet e pushimit t marrdhniess puns pr shkak t teprics teknologjike nga sektori privat dhe publik.

2. T drejtat dhe detyrat e npunsve shtetrorEdhe pse sht vshtir, madje edhe e pamundur t flitet pr fardo t drejte

pa u folur n t njjtn koh edhe pr detyrimin, prkatsisht pr detyrn qndrlidhet me kt t drejt, megjithkt, n pjesn e ardhshme thnkushtimisht, do t prpiqemi ti elaborojm n mnyr t veant t drejtat dhedetyrimet m t rndsishme t npunsve shtetror.

Kjo mnyr e prezantimit t t drejtave dhe detyrimeve m t rndsishme tnpunsve shtetror sht zgjedhur vetm me qllim t prcjelljes m t thjeshtnga lexuesi. Ndryshe, vrtet do t kishte qen e pamundur t flitet pr t drejtatdhe pr detyrimet e npunsve shtetror si t drejta absolute apo si detyrime


21/51

absolute. Pjesa m e madhe e t drejtave t prcaktuara sht kufizuar me kushteligjore n realizimin e tyre, t cilat faktikisht paraqesin detyra t npunsve

shtetror. N ann tjetr, ajo q sht e drejt e npunsit shtetror sht detyrose detyrim i organit n t cilin sht i punsuar ai. Edhe plotsimi i detyrave sipasmnyrs s caktuar me Ligj nnkupton realizimin e t drejtave t caktuara tnpunsve shtetror, kurse mosplotsimi i tyre ndrlidhet me pasoja ligjore npjesn e prgjegjsis disiplinore dhe materiale t npunsve shtetror.

S kndejmi edhe dispozita e prgjithshme n nenin 2 t Ligjit se npunsitshtetror i ushtrojn punt q jan t ndrlidhura me funksionet e shtetit nprputhje me Kushtetutn dhe me ligjin, n mnyr profesionale, politikishtasnjanse dhe t paanshme duhet t merret jo vetm si numrim i detyrave pr

npuns shtetror, por edhe si e drejt e tyre q punt ti ushtroj sipas mnyrs slartprmendura, q i nnshtrohet mbrojtjes s caktuar juridike.

Mirpo, ajo q sht thelbsore pr funksionimin efektiv t cilitdo sistem tshrbimit shtetror sht ekzistimi i baraspeshs prkatse ndrmjet t drejtave tnpunsve shtetror, n nj an dhe detyrave t tyre, nga ana tjetr. Mjeshtria eligjdhnsit n krijimin e baraspeshs normative ideale t ktij lloji n shum rastesht e kufizuar prej imperativave buxhetore reale.

4.1. T drejtat e npunsve shtetror

Marr n prgjithsi, Ligji prmban nj dispozit t prgjithshme n tciln prmbahet garancia pr mbrojtjen e t drejtave t npunsit shtetror qrezultojn nga marrdhnia e puns (e npunsit) para gjykats kompetente,sindikats ose ndonj organi tjetr kompetent. N prputhje me kt dispozitnpunsi shtetror, gjat realizimit t t drejtave q burojn nga marrdhnia epuns, ka t drejt t krkoj mbrojtje para gjykats kompetente, sindikats osendonj organi tjetr kompetent.

T drejtat m t rndsishme t npunsve shtetror q jan t rregulluarame Ligj, kan t bjn me t drejtn e veprimtaris politike t npunsit shtetror,me t drejtn pr aftsim dhe pr prkryerje (pr strvitje) profesionale, me tdrejtn e mbrojtjes, me themelimin dhe me antarsimin n sindikata, me tdrejtn pr grev, me t drejtn pr rrog prkatse dhe pr kompensime t tjera(pr t cilat do t flasim n pjesn e mtutjeshme t ksaj kaptine), si dhe me tdrejtn pr pushim dhe pr munges q n rastin ton jan identike si prnpunsit shtetror ashtu edhe pr t punsuarit e tjer n sektorin publik dhe nat privat.


22/51

Lidhur me t drejtn e prkatsis politike dhe t veprimtaris politike tnpunsve shtetror, fillimisht duhet t theksohen disa dispozita t prgjithshme.

E para, Kushtetuta e Republiks s Maqedonis13 e ndalon organizimin dheveprimin politik n organet e administrats shtetrore dhe n gjyqsi. Npikpamje konceptuale, interpretimi dhe prpunimi i ksaj dispozite kushtetuesen Ligjin pr npuns shtetror sht se npunsi shtetror ka t drejt t jetantar i ndonj partie politike, prkatsisht t jet aktiv politikisht, me kusht qkto veprimtari politike do ti zhvilloj n pikpamje mendore dhe koh pa iprzier me ushtrimin e detyrave zyrtare n shrbimin shtetror.

E dyta, Ligji pr npuns shtetror parashikon asnjnsi politike n

kryerjen e punve nga npunsit shtetror.14 T rikujtojm se me asnjnsipolitike n zbatimin e politiks s prvijuar nga npunsit shtetror kuptohetzbatimi i saj n mnyr t drejt dhe efektive, pa rishqyrtimin vlersues trregullsis s saj. Por, ky sht m tepr nj prkufizim ideal i npunsit shtetrorn kuptimin e Veberit, i cili nuk angazhohet n politik dhe i cili detyrat e veta ikryen pa pasion, si dhe pa urrejtje. Madje as fakti q npunsi shtetror nuk shtaktiv n pikpamje politike dhe nuk sht pjestar i ndonj partie politike nuk dot thot se gjat kryerjes s detyrave zyrtare do t sillet si qenie apolitike, pr arsyese nj gj e till nuk prputhet me natyrn imanente t njeriut. Megjithkt,prkundr polemikave t ktilla jo vetm teorike pr ann pozitive dhe negative tktij nocioni, por edhe pr shkak t dilemave praktike q paraqiten me qllim trealizimit t nj qasjeje politikisht asnjanse (neutrale) n kryerjen e punve nganpunsit shtetror, mund t thuhet se intenca pa dyshim qndron n faktin qnumri m i madh i funksioneve n shrbimin shtetror t kryhen nga pjesa m emadhe e npunsve shtetror sipas mnyrs me t ciln sigurohet funksionimi ishtetit juridik. do t kishte ndodhur sikur npunsit shtetror gjat do zbatimikonkret t ligjit, t akteve nnligjore dhe t akteve t tjera ta rishqyrtoninrregullsin politike t tyre?

N fund, pr shkak t asaj q u tha m sipr, duhet pasur parasysh faktin sefar pasojash ndaj realizimit praktik t krkess pr kryerjen e detyrave zyrtaren mnyr politikisht asnjanse shkaktojn dispozitat konkrete t Ligjit pr tdrejtn e npunsve shtetror pr tu antarsuar n partit politike dhe pr tqen politikisht aktiv. A e nxisin apo e pengojn realizimin e asnjansis politike?Kto dilema akoma m shum do t ndrlikohen kur n to prfshihet koncepti i

13 Neni 95 paragrafi 2 dhe neni 100 paragrafi 4 t Kushtetuts s Republiks s Maqedonis.14 Shih nenin 2 dhe nenin 18 paragrafi 2 t Ligjit pr npuns shtetror.


23/51

profesionalitetit t npunsve shtetror. A shkon angazhimi politik n dobi tprofesionalizmit t npunsve shtetror apo e pengon at?

E drejta e antarsimit npr parti politike dhe e drejta e veprimtarispolitike t npunsve shtetror, jan rregulluar n mnyra t ndryshme nsisteme t ndryshme t shrbimit shtetror. N kt pikpamje Republika eMaqedonis nuk bn prjashtim n njohjen e t drejts pr tu antarsuar nparti politike. Mirpo, ndr vendet n t cilat veprimtarit e ktilla t npunsveshtetror jan t lejueshme sht edhe Franca. Mirpo, ka edhe vende n t cilatndalohet kategorikisht fardo veprimi politik i npunsve shtetror. Ktu bjnpjes Irlanda, Shtetet e Bashkuara etj.

Ligji yn, si tham edhe m sipr, e njeh t drejtn e veprimit politik dhe tantarsimit n parti politike t npunsve shtetror, por zbatimin n praktik tksaj t drejte e kufizon n kt mnyr:

1. duke qen antar i partis politike dhe duke marr pjes n veprimtarit e saj,npunsi shtetror nuk duhet t v n dyshim statusin e vet t npunsitshtetror, e as kryerjen e detyrave zyrtare q rezultojn nga ky status;

2. edhe pse sht antar i partis politike, npunsi shtetror nuk duhet t marrpjes drejtprsdrejti n fushatat zgjedhore apo n paraqitjet e tjera publike tkarakterit t ktill gjat kohs s puns;

3. npunsi shtetror, pjestar i partis politike t caktuar nuk duhet vet timbaj apo ti vendos n zyrn e vet t puns simbolet e partis t cils i takon.

N korpusin e t drejtave m t rndsishme t npunsve shtetror q ugaranton Ligji pr npuns shtetror bn pjes edhe e drejta pr t themeluarsindikata dhe pr tu antarsuar n to me kushtet dhe sipas mnyrs sprcaktuar me ligj, pr ti realizuar t drejtat e veta ekonomike dhe sociale.

Ligji ua njeh npunsve shtetror edhe t drejtn pr grev, por realizimi i

saj, duke mbajtur parasysh natyrn e funksioneve q i ushtrojn organet n t cilatjan t punsuar npunsit shtetror, e kufizon me kushtet e sigurimit:

1. t minimumit t kryerjes s papenguar t funksioneve t organit n t cilinbjn grev npunsit shtetror;

2. t nivelit t domosdoshm t realizimit t t drejtave dhe t interesave tqytetarve dhe t personave juridik; dhe

3. t zbatimit t traktateve ndrkombtare t ratifikuara.


24/51

Funksionari i organit n t cilin bhet greva e cakton me akt mnyrn e realizimitt funksioneve t organit gjat kohs s grevs dhe numrin e npunsve shtetror

t cilt do t punojn gjat grevs, me qllim q t sigurohen kushtet e prcaktuarame Ligj. Prve ksaj, npunsve shtetror gjat kohs s grevs u takon 60 % errogs q e kan marr muajin paraprak para fillimit t grevs. 15

Npunsi shtetror gzon edhe t drejtn e mbrojtjes n qoft se atijdrejtprsdrejti i jan br krcnime, sulme dhe veprime t tjera t ngjashmelidhur me kryerjen e detyrave zyrtare. N raste t tilla, organi n t cilin punonnpunsi shtetror, ka pr detyr ti siguroj mbrojtje.

Pr t drejtn, por edhe pr detyrimin e npunsve shtetror pr aftsim dhe pr

ngritje profesionale, do t flasim m hollsisht m posht n kuadr t ksajkaptine.

4.2. Detyrimet e npunsve shtetror

Detyrimet e npunsve shtetror jan sistematizuar n mnyr m tprgjithshme n nj nen t Ligjit16, si detyrim pr ti kryer punt me ndrgjegje,n mnyr profesionale, efektive, t rregullt dhe n koh, n prputhje meKushtetutn dhe ligjin, n mnyr t paanshme dhe pa trysni dhe ndikime ngapartit politike, t mos priren nga bindjet e veta politike, nga interesat financiarepersonale, t mos i keqprdorin autorizimet dhe statusin q e kan si npunsshtetror dhe ta ruajn prestigjin e organit n t cilin punojn.

Me kt dispozit ligjore jan inkorporuar t gjitha parimet thelbsore tpuns s shrbimit shtetror: prej parimit t profesionalizmit, t efektivitetit, tligjshmris deri te parimet pr asnjansin politike dhe pr integritetin enpunsve shtetror.

N kt dispozit ligjore t sintetizuar prmbahet ideali ndaj t cilit synon

do shtet t ket shrbim shtetror q do t funksionoj paanshm dhe nmnyr profesionale, lojalisht dhe njherit n funksion t shoqris dhe t qytetaritt veant, n mnyr t pakorruptuar dhe n pikpamje etike t drejt. Kto jansynimet e Republiks s Maqedonis dhe ligjdhnsi me t drejt i rregullon nnivel t parimeve prgjithsisht t njohura dhe t pranuara nga t gjith tprofesionalizmit, t efektivitetit, t ligjshmris, t asnjansis politike dhe tintegritetit t npunsve shtetror. Jetsimi dhe afrimi real i tyre idealit, varet n

15 Neni 58 i Ligjit pr npuns shtetror.16 Neni 18 i Ligjit pr npuns shtetror.


25/51

radh t par nga zbatimi i shum normave t tjera ligjore t cilat nuk jan t njnatyre t till deklarative sikurse ajo e siprprmendur. Edhe vet Ligji pr

npuns shtetror, n dispozitat pr prgjegjsin disiplinore dhe materiale tnpunsve shtetror, nprmjet pasojave q i cakton gjat mosrespektimit tktyre parimeve, vendos mekanizma real t zbatimit t tyre. N kt kontest, dot mund ti shtonim edhe dispozitat e Ligjit pr parandalimin korrupsionit dhe tKodit etik t npunsve shtetror t cilat po ashtu kontribuojn n jetsimin eparimeve mbi t cilat duhet t mbshtetet funksionimi i shrbimit shtetror nMaqedoni. Por, do t ishte tejet jokorrekte sikur t mos thuhej se edhe zgjidhjet enormuara n mnyr ideale, t prforcuara me sanksione dhe me pasoja t llojevet ndryshme, jan vetm baza formale sipas s cils mbindrtohet shrbimishtetror q funksionon n kuadr t sistemit kombtar real t vlerave, t kulturs

tradicionale, t shprehive dhe t zakoneve. Ndikimi i ktyre faktorve sht tejet imadh dhe i rndsishm dhe mund t konstatohet se ata qndrojn n bazn edallimit t shkalls s arritjes s idealit normativ i cili, sa i prket shrbimitshtetror, sht identik pothuajse n t gjitha vendet. Reforma e sistemeve tshrbimit shtetror me t vrtet sht nj proces i rnd dhe afatgjat pikrishtpr shkak t faktit se n thelb ajo mbshtetet n arritjen e procedurave treformuara, t pikpamjeve dhe t vlerave t vet npunsve shtetror.

Ligji specifikon edhe nj detyrim t posam pr veprimin e npunsitshtetror n rastet kur realisht paraqitet konflikti ndrmjet parimit t organizimitkierarkik dhe t funksionimit t shrbimit dhe parimit universal t ligjshmris, qduhet t respektohet dhe t zbatohet nga t gjith npunsit shtetror, q nganiveli m i ult e deri n maje t piramids zyrtare. Ligji, me zgjidhjen q e jep prt vepruar n rast urdhrash t paligjshme nga eprort, n thelb e konfirmonprparsin e parimit t ligjshmris dhe domethnien ekskluzive t saj prfunksionimin e sistemit t shrbimit shtetror dhe i garanton mbrojtje npunsit icili sht i detyruar ta zbatoj kt parim n punn e vet t prditshme praktike.

Me fjal t tjera, kur e cakton detyrimin e npunsit shtetror pr ti kryer

urdhrat e funksionarit i cili e udhheq organin si dhe urdhrat e npunsveshtetror t drejtprdrejt m t lart, Ligji parashikon se npunsi shtetror,krahas ksaj, sht i detyruar t veproj sipas ktyre urdhrave n prputhje meKushtetutn, me ligjin apo me ndonj dispozit tjetr. Po qe se npunsi shtetrorkonsideron se urdhri q e ka marr nga eprori nuk sht n prputhje meKushtetutn, me ligjin apo me ndonj dispozit tjetr, ka pr detyr q kt tiathot personit i cili e ka dhn urdhrin. Kjo zgjidhje ka karakter parandalues dhemund t shrbej pr korrigjimin n koh t urdhrave potencialisht jokushtetuese,prkatsisht joligjore. Me fjal t tjera, npunsi shtetror, jo vetm q ka t


26/51

drejt, por e ka edhe pr detyr q ta paralajmroj mosprputhjen e urdhrit meKushtetutn, me ligjin dhe me dispozitat e tjera. Po qe se npunsi shtetror nuk e

paralajmron npunsin shtetror sipror t drejtprdrejt se urdhri sht jokushtetues, prkatsisht i paligjshm dhe e zbaton at, ai do t prgjigjet przbatimin e tij njsoj sikurse edhe npunsi shtetror sipror i drejtprdrejt i cili eka dhn urdhrin.

Nga ana tjetr, duke qen se bhet fjal pr vlersimin vetjak t npunsitshtetror t kushtetutshmris dhe t ligjshmris s urdhrit, nuk prjashtohetmundsia q vlersimi t jet i gabuar. N at rast, npunsi shtetror sht idetyruar t veproj n baz t urdhrit t prsritur nga eprori, q jepet n formnme shkrim. Por, situata mund t jet edhe e anasjellt: urdhri t jet vrtet

kundrkushtetues ose i paligjshm dhe pr zbatimin e tij t ngul kmb eprori qe ka dhn at. N rast t till, npunsi shtetror do ta zbatoj urdhrin eprsritur q sht marr n formn me shkrim, por prsri, pr zbatiminkonsekuent dhe pr t garantuar parimin e ligjshmris, ligjdhnsi prcakton senpunsi shtetror nuk sht i detyruar t veproj n baz t tij n raste t veantakur do t vlersoj se zbatimi i tij parqet vepr penale. Por, ather kt, n bazt ksaj t drejte t tij, prsri gjenerohet detyrimi i tij q pr kt ta njoftojmenjher npunsin shtetror t drejtprdrejt m t lart se ai i cili e ka dhnurdhrin.

Pr npunsin shtetror sht caktuar detyrimi ligjor q ta ruaj sekretinshtetror dhe sekretin zyrtar, sipas mnyrs dhe me kushtet e prcaktuara me ligjdhe me ndonj dispozit tjetr. Detyrimi i ruajtjes s sekretit zyrtar zgjat tre vjetpas pushimit t shrbimit.

Duhet t theksohen n mnyr t veant edhe detyrimet e npunsveshtetror t prcaktuara me Ligjin t cilat shkojn n drejtim t till q shrbimishtetror t orientohet pr tu br servis i qytetarve dhe t transformohet nservis publik t qytetarve dhe t subjekteve juridike.

Nj prej ktyre detyrimeve ka t bj me prforcimin e karakterittransparent t puns s administrats shtetrore dhe ka t bj me faktin senpunsi shtetror ka pr detyr q, n prputhje me ligjin, n baz t krkesave tqytetarve, t jap informata pr realizimin e t drejtave dhe t interesave t tyre,kuptohet, prve informatave q jan t klasifikuara si sekret shtetror ose zyrtar.Prcaktimi i ktij detyrimi ka t bj me shmangien e konceptit byrokratiktradicional t mbyllur, i cili pas perdes s sekretit zyrtar dhe shtetror fshihtembrojtjen e byrokracis nga prgjegjsia pr veprimet dhe vendimet e saj. Hapja e


27/51

administrats ndaj publikut nnkupton njherit edhe marrjen prsipr t nj dozem t madhe t prgjegjsis dhe mundsin m t madhe t mbikqyrjes s puns

s shrbimit shtetror nga shoqria.

N kt kontest sht specifikuar edhe detyrimi i npunsit shtetror i cilipunon me pal, q gjat kohs s puns dhe derisa ndodhet n vendin e vet tpuns, ta mbaj n vend t dukshm dinstiktivin e emrit t vet dhe t titullit t vet.

5. Etika n shrbimin shtetror

Etika ose standardet e sjelljes n sektorin publik jan shtje politike dhepublike t rndsishme n vendet e zhvilluara, gj e cila gjithmon sht trajtuar

si parakusht themelor pr sjellje t mir (good governance). Kto vende i japinnj prparsi gjithnj m t madhe shtjes s sjelljes s mir ose etike, si njshtje nga e cila varet jo vetm suksesi i reformave t menaxhmentit publik, poredhe besimi ndaj pushtetit n prgjithsi. Pa besimin e opinionit publik ndajpushtetit dhe administrats, demokracia nuk mund t funksionoj. S kndejmi,ajo q mbrohet me promovimin dhe me ruajtjen e standardeve etike prkatse dheme sjelljen n sektorin publik sht vet demokracia, si nj e mir / interes ipamueshm pr shoqrin.

Pr kt arsye, vendet e zhvilluara bjn prpjekje t mdha dhe investojnsasi t mdha mjetesh n ndrtimin e asaj q n teori quhet infrastruktur etike.Nocioni infrastruktur etike nnkupton prmbledhjen e instrumenteve dhe tprocedurave t cilat e rregullojn sjelljen e padshirueshme dhe sigurojn nxitjene sjelljes s mir. Ajo prbhet prej tet elementeve17 q shrbejn pr realizimin etri funksioneve kryesore kontrolli, orientimi dhe udhheqja. Secila nga ktoelemente t infrastrukts etike sht pjes e veant, por e domosdoshme dhe tgjitha kto elemente duhet t komplementohen ndr vete q t mund t arrihetfunksionimi efektiv i saj. Infrastruktura etike e vendosur mir q funksionon nmnyr efektive mbshtet mjedisin e till n administrat e cila nxit standarde

etike t caktuara t sjelljes.

Kodi etik, me t cilin shprehen vlerat dhe standardet n shrbimin shtetror, bnpjes n mesin e atyre elementeve n infrastrukturn etike me t ciln prforcohet

17 Kto elemente jan: legjislacioni q bn t mundur hetim dhe ndjekje t pavarur, mekanizmat efektiv

t prgjegjsis, shoqria civile aktive, prkatsisht involvimi i opinionit publik dhe mbikqyrja prej tij,

angazhimi i udhheqjes politike i artikuluar mir, kodet e sjelljes, veprimtarit n drejtim t socializimit

profesional (si jan edukacioni dhe strvitja), kushtet e shndosha t shrbimit t bazuara n politika

efektive pr resurset njerzore dhe bashkrendimi i infrastrukturs nprmjet organeve t veanta me

kompetenc pr etikn apo pr forumet qendrore ekzistuese.


28/51

funksioni i orientimit (dhnia e udhzimeve pr veprim dhe sjellje). Ekzistimi ikodit etik sht i rndsishm pr shkak t respektimit t parimit se standardet

etike t shrbimit shtetror duhet t jen t qarta:

npunsit duhet ti din parimet dhe standardet themelore q pritenprej tyre pr ti zbatuar n punn e tyre dhe duhet t din se ku qndrojnkufijt e sjelljes s pranueshme. Kjo mund t realizohet me deklaratkoncize, t hapur pr opinionin t standardeve dhe t parimeve etikethelbsore q e udhheqin shrbimin shtetror, pr shembull n form tkodit t sjelljes, duke krijuar mirkuptim t ndrsjell n pushtet dhe nkuadr t bashksis s gjer.18

N Republikn e Maqedonis, procesi i filluar i reforms s administratspublike bri t mundur t bhen disa hapa t mdhenj q kontribuojn nvendosjen e disa elementeve kryesore n at q do t mund t quhej infrastrukturetike. Ndr to, n radh t par bn pjes nxjerrja e Ligjit pr npunsitshtetror, me t cilin rregullohen kushtet e shrbimit shtetror, prkatsishtsistemi dhe statusi i npunsve shtetror duke i ngritur n shkall t vleraveligjore standardet etike kryesore t cilave duhet tu prmbahen npunsitshtetror. Prve ksaj, Ligji pr parandalimin e korrupsionit paraqet plotsimine infrastrukturs ardhshme s etike t RM-s edhe me nj element t rndsishm.

Kodi etik i npunsve shtetror n Republikn e Maqedonis, i miratuarn vitin 200119 paraqet udhzim etik plotsues t dispozitave t Ligjit pr npunsshtetror dhe t Ligjit pr parandalimin e korrupsionit dhe sht i domosdoshmpr funksionimin e rregullt t shrbimit shtetror, prkatsisht pr fitimin dhe prruajtjen e besimit t opinionit publik ndaj tij. Kjo sht nj baz pr ndrmarrjene veprimeve t cilat Republikn e Maqedonis do tia afrojn vendeve t Evropsperndimore dhe vendeve t tjera n bot me menaxhment etik t zhvilluar.

Duke e rregulluar mnyrn e sjelljes dhe t puns s npunsve shtetror,

Kodi etik i npunsve shtetror i promovon standardet e dshirueshme t sjelljess npunsve shtetror dhe respektimin e parimeve t ligjshmris, t integritetitprofesional, t efektivitetit dhe t lojalitetit gjat kryerjes s detyrave zyrtare ttyre. Mirpo, pr shkak t karakterit t Kodit etik t npunsve shtetror si aktnnligjor t cilin e nxori Agjencia pr Npunsit Shtetror, prfshirja dheprmbajtja e tij determinohen nga prfshirja dhe nga prmbajtja e dispozitave t

18Principles for Managing Ethics in the Public Service; OECD Recommendation, PUMA Policy Brief

No. 4, May 1998.19

Gazeta Zyrtare e RM-s Nr. 96/2001.


29/51

Ligjit pr npunsit shtetror t cilat prmbajn komponente etike.20 Ligji prnpunsit shtetror i prmban shumicn e rregullave etike themelore pr

npunsit shtetror t cilat prgjithsisht hasen edhe n vende t tjera: asnjansiadhe pavarsia, detyrimi pr ti zbatuar urdhrat, detyrimi pr ta ruajtur sekretin,lojaliteti dhe ndershmria. Ndalimi i ushtrimit t veprimtarive t tjeraprofesionale gjat shrbimit edhe pas pushimit t tij, si dhe konflikti i interesave tcilat prgjithsisht bjn pjes n korpusin e ktyre normave etike themelore, kursht fjala pr Republikn e Maqedonis nuk jan rregulluar me Ligjin prnpunsit shtetror, por hasen pjesrisht t rregulluara n dispozitat e Ligjit prparandalimin e korrupsionit. Pr kt arsye, Kodi etik i miratuar, ashtu si shtdeterminuar n prmbajtjen e vet n Ligjin pr npunsit shtetror, duhet tkuptohet si zgjidhje fillestare, e cila m von do t mund t prkryhej dhe t

plotsohej.

Mirpo, etika dhe standardet e dshirueshme t sjelljes nuk jan cilsiinherente e administrats shtetrore dhe do t kishte qen e padrejt t mosprmendej fakti se themelimi dhe ruajtja e standardeve t caktuara etike nshrbimin shtetror, nuk sht proces q prfundon me nxjerrjen e Kodit etik apoq mund t zhvillohet pavarsisht nga proceset shoqrore t prgjithshme tshtetit. Megjithkt, shrbimi shtetror si u tha edhe m sipr, funksionon nkuadr t sistemit, t kulturs, t shprehive dhe t traditave kombtare dhe tvlerave reale. Prve ksaj, rritja e kompleksitetit t shoqris dhe paraqitja estandardeve dhe e vlerave divergjente n t, sidomos n shoqrit e tranzicionit sisht kjo jona, shkaktoi zhvendosjen dhe rregullimin e standardeve dhe t vleraveshoqrore t caktuara, t cilat n mnyr t padiskutueshme kan t bjn edhe menpunsin shtetror. M n fund, integriteti i segmentit politik n sektorin publik,n njfar mnyre, gjithmon ka qen kriter, mas dhe shembull i cilsis ssjelljes etike t administrats. Ndikimi i ktyre faktorve n etikn dhe nstandardet e sjelljes n shrbimin shtetror sht jashtzakonisht i madh dhe irndsishm. Pra, do t jen t domosdoshme edhe shum veprimtari t tjera q tvendosen dhe t ruhen standarde etike t tilla n shrbimin shtetror t cilat do ti

sigurojn t funksionoj n nj shkall t mjaftueshme t besimit nga opinionipublik, si servis i tij.

6. Prparimi dhe sistemi i rrogave

6.1. Kushtet dhe mnyra e prparimit

20 N rendin juridik t Republiks s Maqedonis, me aktet nnligjore mund vetm t rishqyrtohen shtje

t caktuara t rregulluara me ligj, me 'rast nuk mund t prcaktohen t drejta dhe detyrime plotsuese,

prve atyre q jan prcaktuar me ligj.


30/51

Me prparimin kuptohet lvizja lart n shkalln e kierarkis vertikale t titullit,prkatsisht kalimi prej nj titulli n nj titull tjetr m t lart.

Duhet thn menjher se ndrrimi i vendit konkret t puns n sisteminton, n do rast dhe n mnyr automatike, nuk do t thot edhe prparim, po qese vendi i puns n t cilin kalon npunsi shtetror sht t njtin titull sikurseedhe vendi i tij paraprak i puns. Pr shembull, ndrrimi i vendit t puns shefkabineti n vendin e puns zdhns ose kshilltar nuk do t thot prparim, prarsye se kto vende pune n thelb kan t njjtin titull bashkpuntor i lart.Por, ndrrimi i vendit t puns shef kabineti n vend pune sekretar i trupit tpuns paraqet prparim, duke marr parasysh faktin se vendi i puns t sekretaritt trupit t puns sht n titull m t lart kshilltar.

Nj form t veant t lvizjes horizontale, prkatsisht n t njjtin vendpune n titull t njjt, por me ndryshim t mass s rrogs, q nuk do t duhej tbarazohej me prparimin n vertikale, sht rregulluar n Ligjin pr npunsitshtetror. Kjo lvizje horizontale do t arsyetohet n veanti n tekstin emposhtm.

Si u tha edhe m par, sistemi i shrbimit shtetror n Republikn eMaqedonis, sipas Ligjit pr npunsit shtetror, sht sistem i vendeve t puns.T prkujtojm se ky sistem mbi baza t konkurrencs sht i hapur pr t hyr nt gjitha nivelet (n rastin ton, prve n nivelin m t lart sekretar shtetror / iprgjithshm) edhe pr personat jasht administrats. Ajo q sht karakteristikepr sistemet e vendeve t puns sht fakti se prparimi nuk bhet n mnyrautomatike.

Ajo q n t vrtet sht tipike pr sistemet e karriers sht fakti se pashyrjes konkurruese n nivelin m t ult pr arsimim prkats, kandidatt prvendet e zbrazura t puns n titull m t lart rekrutohen nga vet administrata,prkatsisht nga npunsit shtetror tanim ekzistues. Edhe pse mund t ken nj

doz t caktuar konkurrence, pr shembull me an t shpalljeve interne pr vendet zbrazura pune n t cilat mund t paraqiten vetm npunsit shtetror tanimt punsuar ose mund t merren parasysh vlersimet q i ka marr kandidati npun me kualifikime t njjta, mnyrat e prparimit n sistemet e karrierskarakterizohen me mbizotrimin e kritereve objektive, si sht selioriteti,prkatsisht vitet e stazhit q i ka kaluar n shrbim.

N sistemin e vendeve t puns, t caktuar me Ligjin pr npunsitshtetror, vlen rregulli se npunsi shtetror vendimin pr prparim e merr vet.


31/51

Cilat jan kushtet dhe kriteret e prparimit t npunsit shtetror n Republikn e

Maqedonis?

Kusht themelor i hapjes s mundsis s prparimit t npunsit shtekzistimi i vendit t zbrazt t puns n titullin q sht m i lart se titulli q e kanpunsi. Duke marr parasysh faktin se Ligji pr npunsit shtetror nukparashikon procedur t veant pr prparimin e npunsve shtetror tanimekzistues, procedura t ciln duhet ta ndjek npunsi shtetror q t prparoj ntitull m t lart sht e njjt me procedurn e punsimit q u prshkrua m lart.Me fjal t tjera, pr vendin e zbrazt t puns n titull m t lart, sikurse edhepr do vend tjetr pune shpallet konkurs publik n t cilin ka t drejt t

paraqitet si npunsi shtetror i cili tanim sht pjes e sistemit t shrbimitshtetror, ashtu edhe do person tjetr i cili punon n sektorin privat ose n atpublik. Npunsi shtetror, bashk me kandidatt e tjer, kuptohet po qe se iplotson kushtet e posame t parashikuara pr at vend pune, jep provimprofesional. Rezultatet e provimit t dhn jan baz pr rangimin e kandidatvedhe pr prpilimin e lists s kandidatve m t suksesshm. Zgjedhjen, e me ktedhe vendimin eventual pr prparimin e npunsit shtetror do ta marrsekretari i prgjithshm, prkatsisht sekretari shtetror ose funksionari i cili eudhheq organin n t cilin nuk emrohet sekretar i prgjithshm, prkatsishtsekretar shtetror.

Pra, mund t shihet se sistemi i vendeve t puns sht zbatuar n mnyrkonsekuente, pr arsye se nuk parashikohet prparimi i npunsve shtetror nvendin e puns me titull m t lart pa konkurs publik dhe pa dhn provimprofesional, prkatsisht pa siguruar konkurrenc, si n kuadr t vetadministrats, ashtu edhe jasht saj.

Gjithsesi, lvizja sipas shkalls vertikale t kierarkis ose n karriernhorizontale mund t paraqes nj hap prpara, por edhe nj hap prapa. Mirpo

Ligji pr npunsit shtetror, nuk prmban rregulla aq t qarta t prparimit tnpunsve shtetror, edhe pse lidhur me rregullativn ligjore paraprake (Ligjipr organet e administrats i vitit 1990), sht br prpjekje q t caktohet njkriter m valid pr prparimin e npunsit vlersimi vjetor i puns s tij dhegarantimi i mbrojtjes juridike pr npunsin e paknaqur. Me fjal t tjera, po qese npunsi shtetror sht vlersuar me vlersimin nuk knaq, funksionari i ciliudhheq organin e risistemon npunsin shtetror n vendin e puns q i prgjigjetshkalls s tij t arsimimit dhe aftsive t tij pr pun. Kundr aktvendimit prrisistematizim t cilin do ta nxjerr funksionari, npunsi shtetror mund ti


32/51

paraqet ankes Agjencis pr Npunsit Shtetror brenda 8 ditve nga data edorzimit t aktvendimit. Mirpo, ankesa e paraqitur nuk e shtyn zbatimin e

aktvendimit, gj q praktikisht do t thot se npunsi shtetror sht degraduarderisa eventualisht t mos nxirret aktvendimi n baz t ankess n dobi tnpunsit. Prve ksaj, po qe se npunsi shtetror nuk e pranon sistemimin, ipushon marrdhnia e puns.

6.2. Sistemi i rrogave pr npunsit shtetror

Nj prej t drejtave t npunsit shtetror q u prmend m lart sht edrejta e rrogs dhe e kompensimeve t rrogs, me kushtet dhe kriteret tprcaktuara n Ligjin pr npunsit shtetror. Kt t drejt ekonomike m t

rndsishme, krahas t drejts pr qasje t barabart pr tu punsuar nshrbimin shtetror, Ligji pr npunsit shtetror pr her t par n vitet paspavarsimit, e rregullon n mnyr sistemore pr tr kategorin e npunsveshtetror.

N periudhn para se t miratohet Ligji pr npunsit shtetror, pr shkakt rregullativs ligjore jo t prpikt dhe t mungess s akteve nnligjore tQeveris, gjat sigurimit t mjeteve pr rrogat dhe t kontributeve t rrogave te tgjith shfrytzuesit buxhetor, duke i prfshir edhe organet q jan t prfshirame Ligjin pr npunsit shtetror, shfrytzojn nj kategori artificiale puntorkushtimisht i pakualifikuar (PKP), vlera e vetme e s cils praktikisht rezultontenga rroga mesatare e paguar n ekonomin e Republiks. Ndrkaq, n pjesn eshprndarjes s rrogave t siguruara n baz t PKP-s, vlenin rregullat t cilatdo shfrytzues buxhetor i prcaktonte n mnyr t vean me aktin e vet merregulloren pr shprndarjen e rrogave.

Strategjia e reforms s administrats publike n Republikn e Maqedonisprcakton se sht e domosdoshme t miratohet rregullativa e cila si shtjesistemore do ta rregulloj shtjen e rrogave dhe shprblimin e npunsve

shtetror, duke i respektuar parimet e rrogs s njjt pr pun t njjt dhe tshprblimit t rregullt sipas kritereve t prcaktuara, gj q do t sigurojshmangien ose zbutjen e efekteve t krijuara nga gjendja e deritashme, si jankorrupsioni, demotivizimi, cilsia e dobt e puns s kryer, vajtja e kuadrit dhekompresioni i rrogave, t shkaktuar nga niveli relativisht i ult i rrogave tnpunsve shtetror.21

21 Strategjia e reforms s administrats publike n Republikn e Maqedonis, Qeveria e RM-s, maj

1999, f. 17.


33/51

Vendosja e sistemit t rrogave n baz t parimeve; t ligjshmris, t barazis, ttransparencs, t parashikueshmris dhe t drejtsis, t prcaktuara n Ligjin

pr npunsit shtetror,

22

duhet t kontribuoj n radh t par, n ruajtjen dhen motivimin e kuadrit cilsor dhe t aft n administrat dhe n shmangien errezikut t palejueshm nga korrupsioni ose nga konflikti i interesave23.

Aplikimi i sistemit t rrogave dhe i kontributeve t rrogave sipas Ligjit prnpunsit shtetror, pr fat t keq sht shtyr n tre vitet e fundit prej se shtnxjerr Ligji dhe ende zbatohen rregullat e vjetra t sigurimit dhe t shprndarjess mjeteve t rrogave n organet q jan t prfshir me Ligjin.

Me sistemin e ri parashikohet q rroga e npunsit shtetror t prbhet

prej 2 komponenteve: komponents themelore dhe komponents prjashtimore.

Komponenta themelore prbhet: nga rroga baz, nga shtesa e rrogs prtitullin dhe nga shtesa e rrogs pr karriern. Ndrkaq, komponentaprjashtimore prbhet: nga shtesa e rrogs pr kushtet e veana n pun dhe ngashtesa e rrogs pr pun t jashtzakonshme (puna jasht orarit t puns).

Me rrogn baz q i paguhet npunsit shtetror vlersohet shkalla earsimimit q e posedon npunsi dhe prvoja e tij n pun. Ligji pr do grup tnpunsve shtetror parashikon minimum prgatitje profesionale q sh edomosdoshme pr t themeluar marrdhnie npunsi n vendin e puns n njrinnga titujt prej tre grupeve t npunsve shtetror. T prkujtojm se npunsitshtetror udhheqs dhe profesional duhet t ken arsimim universitar, kursenpunsit shtetror profesional-administrativ mund t ken arsimim t lartose t mesm. S kndejmi, rroga baz n kuadr t komponents themelore trrogs s npunsit shtetror paraqet vlersimin e shkalls s arsimimit qnevojitet pr grupin prkats, pavarsisht nga titulli konkret n grup. Pr ktarsye, Ligji prcakton q npunsit shtetror n grupin e par dhe t dyt, pr tcilt sh i domosdoshm arsimimi universitar, t ken numr t njjt piksh

(200) si pjes e rrogs baz. Npunsit e kategoris s tret marrin numr tndryshm piksh si pjes t rrogs baz (150 dhe 100) varsisht nga shkalla earsimimit t lart ose t mesm.

Me kt rast do t ishte mir t theksojm se sistemi i rrogave i rregulluarn Ligjin pr npunsit shtetror e ruan sistemin e pikve sikurse edhe n

22 Neni 5 i Ligjit pr npunsit shtetror.23

Strategjia e reforms s administrats publike n Republikn e Maqedonis, Qeveria e RM-s, maj

1999, f. 17.


34/51

periudhn paraprake. Lartsia faktike e piks, prkatsisht vlera e saj n denar,duhet t prcaktohet do vit me Ligjin pr zbatimin e Buxhetit t Republiks s

Maqedonis dhe me vendimet pr zbatimin e buxhetit t njsive t vetqeverisjesvendore, prkatsisht t qytetit t Shkupit. Kjo sht n lidhje me dispozitn eLigjit q rrogat dhe kompensimet e rrogave t npunsve shtetror harmonizohenme mjetet e siguruara n Buxhetin e Republiks s Maqedonis dhe n buxhetet enjsive t vetqeverisjes vendore.

Ligji prcakton gjithashtu se edhe personat e punsuar n shrbimetpublike, n ente dhe n institucione t cilt ushtrojn funksione nga t besuara ngashteti si autorizime publike do t marrin rrog n prputhje me dispozitat me tcilat prcaktohen rrogat e npunsve shtetror.

Pjesa e dyt e rrogs baz, ka t bj me vlersimin e asaj q n mnyrkollokviale e quajn pun t kaluar, prkatsisht prvojn paraprake t puns tnpunsit shtetror. Vlera e prvojs s puns t npunsit n shkall vjetore arrin0,5 % t pjess s rrogs baz me t ciln vlersohet shkalla e arsimimit t tij. Mefjal t tjera, po qe se npunsi merr 200 pik n pjesn e rrogs baz pr shkallne arsimimit, nj vit (i filluar) i stazhit t puns vlersohet n nj shum prej 1 pike.Kshtu, rroga baz e npunsit shtetror me arsimim t lart i cili ka 4 vjet prvojpune do t jet gjithsej 204 pik. Mirpo, pjesa e rrogs baz me t ciln vlersohetprvoja e puns nuk mund t jet m e madhe se 20 % e pjess s rrogs baz met ciln vlersohet arsimimi i npunsit shtetror.

Pjesa e dyt e komponents themelore t rrogs s npunsit shtetror shtshtes e rrogs pr titullin. Pas vlersimit t elementeve objektive, si janarsimimi dhe prvoja e puns n kuadr t rrogs baz (minimumi q i takon njnpunsi shtetror), shtesa e rrogs pr titullin siguron vlersimin e titullit q e kanpunsi shtetror. Me fjal t tjera, nuk bhet fjal pr vlersimin e venditkonkret t puns, por pr vlersimin identik t grupit t njjt t vendeve t punsq bjn pjes n nj titull. Ky element n sistemin e rrogave do ta siguroj

zbatimin e parimit t rrogs s njjt pr t njjtn pun, gj q deri m tash nukka qen praktik konsekuente n kuadr t shrbimit shtetror, e q sht br emundur edhe me unifikimin e titujve pr npunsit shtetror, gj e cila pr hert par sht prfshir n Ligj.

Titulli vlersohet sipas kritereve: 1) lloji dhe vllimi i puns; 2)ndrlikueshmria dhe 3) prgjegjsia pr kryerjen e puns. S kndejmi, titulli iudhheqsit t sektorit, pr shembull, sh vlersuar me numr t njjt pikshdhe kjo sht vlera e pikve q u takon udhheqsve t sektorve n t gjitha


35/51

ministrit, n organet e pavarura t administrats dhe n organet e tjera tprfshira me Ligj, po qe se n to ekzistojn njsi t ktilla organizative.

Pavarsisht nga fakti se rroga e prgjithshme q do ta marrin, pr shembull, dynpuns shtetror me titull t njjt, mund t dallohet (pr shkak t numrit tndryshm t viteve t prvojs n pun, shkalls s ndryshme t karriers, tdrejts pr shtes rroge pr kushte t veanta pune ose pr pun jasht orarit trregullt t puns), shtesa e tyre e rrogs pr titullin n kuadr t rrogs sprgjithshme do t jet e njjt.

Shtesa e rrogs pr karrier sht pjesa e tret e fundit e cila e prbnkomponentn themelore t rrogs s npunsit shtetror. Ktu nuk do t ndalemim tepr te shtesa e karriers, prve se do t prmendim se me t vlersohet

profesionalizmi i npunsit shtetror, prkatsisht qndrimi profesional i tij ndajkryerjes s punve dhe t detyrave.

Komponenta e dyt e rrogs s npunsve shtetror sht komponentaprjashtimore. Ajo, nuk sht e thn q n do rast t jet pjes reale e rrogs snpunsit shtetror. Ajo prbhet, si u tha dhe m lart, nga shtesa e rrogs prkushte t posame n pun dhe nga shtesa e rrogs pr punn e jashtzakonshme(puna jasht orarit t rregullt t puns).

Npunsi shtetror ka t drejt pr shtes rroge pr kushte t veanta pune nrast:

pune gjat nats;

pune n ndrresa ose n turne;

pune q i ekspozohet rrezikut t lart;

pune gjat pushimit javor; dhe

pune gjat festave t prcaktuara me ligj.

Pr shfrytzimin e ksaj t drejte Ligji parashikon dy kushte kufizuese:

1. Punt q kryhen n kushte t posame t siprprmendura duhet tparashikohen n aktet e sistematizimit t vendeve t puns n t gjitha organett prfshira me Ligjin. N rast pune q i ekspozohet rrezikut t lart pr jetndhe shndetin e npunsit shtetror, ndrkaq, vendet e puns i prcaktonAgjencia, kurse lartsin e shums s shtess e cila mund t lviz prej 10-30 %t shums s rrogs baz dhe t shtess s rrogs pr titullin, e prcaktonQeveria e Republiks s Maqedonis; dhe


36/51

2. npunsi shtetror duhet ti kryej punt nn kushtet e siprprmendura mepropozimin e npunsit shtetror q sht epror i drejtprdrejt i tij, dhe me

miratimin e funksionarit i cili e udhheq organin t prfshir me Ligjin.

Me fjal t tjera, shfrytzimi i s drejts s shtess s rrogs mbi bazn ekushteve t posame n pun nuk mund t rezultoj, as nga vlersimi i lir inpunsit shtetror, as nga ai i eprorve, pr arsye se duhet t prcaktohen nmnyr t prpikt edhe vendet e puns n t cilat mund t zhvillohet kryerja epunve n kushte t veanta edhe rastet kur kjo sht e domosdoshme.

Shtesat e rrogs pr kushtet e posame n pun nuk e prjashtojn njra-tjetrn, prkatsisht npunsi shtetror mund t ket n t njjtn koh edhe t

drejtn e shtess pr punn gjat nats edhe t drejtn e shtess pr punn gjatpushimit javor. Agjencia pr npunsit shtetror e cakton formularin e evidentimitt orve t puns t kaluara n punn q kryhet n kushte t posame.

Ligji e prcakton lartsin e shtess s rrogs n secilin nga rastet e kushteve tposame t puns si shum procentuale e shums s rrogs baz dhe t shtess prtitullin, t llogaritur n or.

T drejtn pr shtes rroge pr punn e jashtzakonshme, prkatsisht prpunn jasht orarit t rregullt t puns, npunsi shtetror e gzon edhe n rastinkur ka punuar m shum se orari i plot i puns, me urdhrin e npunsit shtetrori cili sht epror i tij i drejtprdrejt. N raste t tilla, npunsit shtetror i takojn35 % t shums s rrogs baz dhe t shtess s titullit t llogaritur pr or, pr door t kaluar t puns jasht orarit t rregullt apo aq or t lira, prkatsisht ditt lira sa ka punuar jasht orarit t rregullt t puns.

Prve rrogs, npunsit shtetror kan t drejt edhe pr kompensime trrogs. Kompensimet nuk jan pjes prbrse, prkatsisht nj prejkomponenteve t rrogs t npunsit shtetror. Ato paguhen n mnyr incidentale

me rastin e plotsimit t kushteve t parashikuara me ligj. Kshtu, krahaskompensimeve t rrogs q jan t rregulluar n dispozitat pr marrdhnie punedhe q jan identike si pr npunsit shtetror, ashtu edhe pr t punsuarit etjer n sektorin publik dhe n at privat, npunsit shtetror kan t drejt edhepr kompensime t tjera, e pikrisht:

pr shpenzimet e rrugs, pr shpenzime ditore dhe pr shpenzime t tjera prudhtimet zyrtare n vend dhe n botn e jashtme;


37/51

pr shpenzimet e shfrytzimit t automjeteve n pronsi personale pr qllimezyrtare;

pr shpenzimet pr jet t ndar nga familja; pr shpenzime t shprnguljes;

pr transportin deri n pun dhe nga puna n shtpi (mbi 2 km);

pr shujt;

pr shpenzimet e puns n terren;

pr shpenzimet e varrimit n rast vdekjeje t npunsit shtetror ose t antaritt familjes s ngusht t tij (bashkshorti dhe fmijt t lindur n martes osejasht martese, t birsuarit, fmijt e adoptuar dhe fmijt q jan marr prti ushqyer);

pr dmet gjat fatkeqsive natyrore dhe

pr shpenzimet gjat pushimit t gjat mjeksor t npunsit shtetror.

Lartsia e ktyre kompensimeve prcaktohet do vit me Ligjin pr zbatimin eBuxhetit t Republiks s Maqedonis, prkatsisht me vendimin pr zbatimin ebuxhetit t njsis s vetqeverisjes vendore dhe t qytetit t Shkupit lidhur mekompensimet pr t punsuarit n administratn komunale.

Rroga e npunsit shtetror llogaritet dhe paguhet n shumn n para neto njher n muaj n muajin vijues pr muajin paraprak. Organi n t cilin punon

npunsi shtetror ka pr detyr t mbaj evidenc pr rrogat, pr shtesat dhe prkompensimet e rrogave, si dhe pr kontributet e paguara t rrogs dhe t tatimitpersonal mbi t ardhurat dhe pr pagesat e bra ti lshoj vrtetim npunsit.

Me Ligjin rregullohet edhe pagimi i rrogave t npunsve shtetror n rastsmundjeje, prkatsisht gjat paaftsis pr pun, gjat smundjeve profesionaledhe lndimeve n pun, si dhe pagimin e rrogs gjat pushimit vjetor dhe prpunn gjat festave. Gjat aftsimit profesional, npunsi shtetror ka t drejt prrrog n masn 100 % t rrogs q e ka marr para se t ket vajtur n aftsimprofesional. Npunsit shtetror praktikant marrin rrog n nj mas prej 80

% t rrogs s npunsve shtetror referent i ri, prkatsisht bashkpuntor i ri,me kusht q atyre tu takojn edhe shtesat e rrogs pr kushtet e posame n pundhe kompensimet njsoj edhe npunsve shtetror q jan t punsuar pr koht pacaktuar.

Si nxitje pr motivimin e npunsve shtetror pr ti kryer n mnyr cilsoredetyrat zyrtare, me Ligj parashikohet mundsia q npunsi shtetror, i cili meangazhim dhe cilsi t veant n kryerjen e puns do t kontribuoj dukshm nrealizimin e funksioneve t organit, ti jepet shprblimi n para n masn e nj


38/51

rroge t tij. Pr shprblimin n para vendos funksionari i cili udhheq organin, mepropozimin e npunsit shtetror i cili sh erpror i drejtprdrejt i tij. Agjencia e

Npunsve Shtetror nxjerr udhzim pr kriteret e hollsishme t dhnies sshprblimit n para.

6.3. Karriera horizontale e npunsit shtetror

Lidhur me sistemin e rrogave t npunsve shtetror, nj vend t posammeriton rregullimi i mundsis thn kushtimisht pr, prparimin horizontal tnpunsit shtetror. Ktu nuk bhet fjal pr prparimin n kuptim t mirfillt tfjals, npunsi e ruan t njjtin titull, madje edhe t njjtin vend pune. Ajo n tciln npunsi shtetror prparon n horizontale sht lartsia e rrogs s tij.

Prandaj, ky institut sht vn te kreu i Ligjit pr npunsit shtetror n t cilinrregullohet sistemi i pagesave.

Ky sistem vendos elemente t modifikuara t sistemit t karriers nsistemin ton t vendeve t puns. Ai shrben si korrigjues i mundsive relativishtt kufizuara t prparimit npr shkalln e kierarkis vertikale dhe bn t mundurnj nivel t caktuar t satisfakcionit pr ata npuns shtetror t cilt, pr shkaqesubje

Documents

XVIII. NËPUNËSI SHTETËROR