X©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån rïa biÓn · nh− viÖc n©ng cao sè l−îng quÇn thÓ cña c¸c loµi ®Þa ph−¬ng vµ t¨ng c−êng hÖ thèng

Bïi ThÞ Thu HiÒn: KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia

Héi th¶o TËp hu¸n vÒ Nghiªn cøu vµ B¶o tån Rïa biÓn 67

X©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån rïa biÓn

Bïi ThÞ Thu HiÒn

IUCN Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ

HiÖn tr¹ng cña rïa biÓn trªn thÕ giíi

Rïa biÓn cã mét lÞch sö tiÕn ho¸ l©u dµi kÓ tõ kû Ju-ra khi khñng long cßn lang thang trªn mÆt ®Êt. Sù tån t¹i cña chóng kh«ng bÞ ®e do¹ nghiªm träng cho ®Õn kho¶ng gi÷a thÕ kû nµy khi viÖc khai th¸c th−¬ng m¹i vµ mÊt sinh c¶nh lµm cho chóng kh«ng cßn chÞu ®ùng ®−îc ®Ó tiÕp tôc tån t¹i, do ®ã lµm gi¶m mét çch ®¸ng b¸o ®éng vÒ sè l−îng rïa. ViÖc gi¶m sè l−îng ngµy cµng t¨ng vµ mét sè loµi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi n¹n tuyÖt chñng. HiÖn nay cã b¶y loµi rïa biÓn ®· ®−îc c«ng nhËn. Chóng lµ VÝch (Rïa xanh- Chelonia mydas); Qu¶n ®ång (Loggerhead turtle- Caretta caretta); Rïa mai ph¼ng (Natator depressus); §åi måi th−êng (Hawksbill turtle- Eretmochelys imbricata); Rïa Da (Leatherback turtle- Dermochelys coriacea); §åi måi døa -§ó (Olive Ridley turtle - Lepidochelys olivacea); vµ Rïa Kemp’s Ridley (Lepidochelys kempi). TÊt c¶, trõ Rïa mai ph¼ng, ®Òu ®−îc Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ (IUCN) coi nh− loµi bÞ ®e do¹ trªn toµn cÇu vµ ®−a vµo Danh s¸ch ®á çc loµi ®éng vËt bÞ ®e do¹. TÊt c¶ çc loµi rïa ®−îc ®−a vµo Phô lôc I cña C«ng −íc quèc tÕ vÒ bu«n b¸n §éng, Thùc vËt hoang d·- CITES, vµ tÊt c¶ çc loµi, trõ Rïa mai ph¼ng, ®−îc ®−a vµo Phô lôc I vµ II cña C«ng −íc vÒ B¶o tån Çc loµi §éng vËt Hoang d· Di c− -CMS. PhÇn lín çc loµi rïa ®−îc t×m thÊy t¹i çc vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi trªn thÕ giíi. Tr−íc ®©y chóng ®−îc thÊy víi sè l−îng ®«ng ®¶o nh−ng hiÖn nay rïa nµy ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng do bÞ ®¸nh b¾t ngÉu nhiªn hay t×nh cê khi ®¸nh b¾t ç, mÊt sinh c¶nh lµm tæ, kiÕm måi vµ nghØ ng¬i, bÞ khai th¸c qu¸ møc vµ gÇn ®©y lµ biÓn bÞ « nhiÔm. D−íi ®©y lµ mét sè b»ng chøng ghi nhËn ®−îc vÒ sù suy gi¶m sè l−îng cña loµi rïa t¹i mét sè n¬i trªn thÕ giíi:

• VÞnh Mexico: Rïa Kemp’s Ridley n¨m 1947 cã trªn 60,000, n¨m 1992 cßn d−íi 2000 con. • Bê Th¸i b×nh d−¬ng cña Mexico, §åi måi døa: n¨m 1983 cã 79,900 con, n¨m 1992 cßn

d−íi 1000 con. • Ecuador, §åi måi døa: n¨m 1981 cã 300,000 con chØ cßn l¹i vµi ngµn con n¨m 1992. • Terengganu, Malaysia: Rïa Da: n¨m 1980 cã 4000 con, cßn l¹i d−íi 1000 con n¨m 1992. • Sri Lanka: Sè l−îng ch−a ®−îc biÕt, nh−ng sè l−îng VÝch, Rïa Da, §åi måi døa, Qu¶n

®ång vµ §åi måi ®Òu gi¶m. (Nguån: T¹p chÝ §éng vËt hoang d· BBC, th¸ng 12 n¨m 1992). HiÖn tr¹ng rïa biÓn ë ViÖt nam

Cã n¨m loµi rïa biÓn sèng trong l·nh h¶i ViÖt nam lµ: Rïa Da (Dermochelys coriacea); VÝch (Rïa xanh- Chelonida mydas); Qu¶n ®ång (Caretta caretta); §åi måi (Eretmochelys imbricata); §åi måi døa (Lepidochelys olivacea). Trong s¸ch ®á cña IUCN xuÊt b¶n n¨m 2000 vÒ çc loµi ®éng vËt bÞ ®e do¹, bèn trong sè çc loµi nµy kÓ c¶ §åi måi ®−îc coi lµ bÞ ®e do¹ nghiªm träng trªn quy m« toµn cÇu. Tuy nhiªn, ch−a cã mét nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ rïa biÓn nµo ®−îc tiÕn hµnh vµ çc sè liÖu thèng kª vÒ chóng còng ch−a cã. Mét l−îng lín rïa biÓn ch−a ®−îc ph©n lo¹i ®· ®−îc b¸o ço lµ thÊy ë çc ®¶o quanh C«n ®¶o. ë ViÖt nam, tr¸ch nhiÖm b¶o tån vµ nghiªn cøu rïa biÓn nãi chung thô«c vÒ bèn c¬ quan nhµ n−íc. Çc c¬ quan ®ã vµ tr¸ch nhiÖm chÝnh lµ: 1. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng (MOSTE)/Côc m«i tr−êng (NEA): chÞu tr¸ch nhiÖm

so¹n th¶o chÝnh s¸ch vÒ M«i tr−êng, kÓ c¶ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng §a d¹ng Sinh häc Quèc gia (BAP) vµ sù tham gia cña ViÖt nam vµo C«ng −íc vÒ B¶o tån §a d¹ng sinh häc (CBD).

2. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n(MARD)/ Côc kiÓm l©m (FPD): chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý hÖ thèng çc khu b¶o tån trªn ®Êt liÒn bao gåm c¶ mét vµi b·i cã rïa, thùc hiÖn

68

vµ thi hµnh C«ng −íc Quèc tÕ vÒ Bu«n b¸n §éng, Thùc vËt hoang d· (CITES), vµ çc quy ®Þnh quèc gia vÒ b¶o vÖ §éng vËt hoang d·.

3. Bé Thuû s¶n (MOFI)/ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n: chÞu tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu vµ qu¶n lý (®éng, thùc vËt) biÓn, nghÒ ç, çc khu b¶o tån biÓn; vµ,

4. ViÖn H¶i d−¬ng häc quèc gia: chÞu tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu h¶i d−¬ng häc, bao gåm c¶ sinh häc vÒ rïa biÓn.

MÆc dï cã mét sè c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ b¶o tån, trong ®ã bao gåm c¶ rïa biÓn nh−ng thùc tÕ hiÓu biÕt vÒ çc loµi nµy ë ViÖt nam cßn rÊt Ýt ái. H¬n n÷a, çc loµi nµy cßn ch−a ®−îc −u tiªn b¶o tån ë ViÖt nam, viÖc ®¸nh b¾t vµ bu«n b¸n chóng rÊt Ýt ®−îc çc c¬ quan thùc hiÖn ph¸p luËt liªn quan chó ý ®Õn. Trong khi ViÖt nam sÏ trë thµnh thµnh viªn tham gia vµo B¶n ghi nhí cña C«ng −íc vÒ çc loµi §éng vËt di c− (CMS MoU) vÒ Qu¶n lý vµ B¶o tån Rïa biÓn vµ N¬i sinh sèng cña chóng Khu vùc §«ng nam ¸ vµ Ên §é D−¬ng (IOSEA), nh−ng l¹i kh«ng tham gia vµo c«ng −íc Bonn (CMS) vÒ çc loµi ®éng vËt di c−, v× thÕ tÇm quan träng cÊp quèc gia cña nhiÒu loµi chim di c− vµ rïa biÓn bÞ bá qua. Tr−íc nguy c¬ toµn cÇu mµ rïa biÓn ®ang gÆp ph¶i vµ sù thiÕu qu¶n lý cña loµi ë ViÖt nam, nhãm chuyªn viªn quèc tÕ vÒ rïa biÓn cña IUCN (MTSG), Ban th− ký C«ng −íc vÒ Çc loµi §éng vËt Di c− Hoang d· (CMS), nhãm chuyªn viªn quèc tÕ vÒ rïa biÓn cña IUCN, v¨n phßng IUCN ch©u ¸, Quü §éng vËt Hoang d· §«ng d−¬ng (WWF Indochina) vµ TRAFFIC §«ng nam ¸ cña ViÖt nam hiÖn ®ang cïng céng t¸c x©y dùng ch−¬ng tr×nh b¶o tån rïa biÓn khu vùc. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm viÖc so¹n th¶o mét Biªn b¶n ghi nhí (MoU) vÒ viÖc b¶o tån rïa biÓn vµ n¬i sinh sèng cña chóng khu vùc Ên §é D−¬ng vµ khu vùc §«ng nam ¸ (IOSEA) theo C«ng −íc vÒ çc loµi ®éng vËt di c− hoang d· (CMS). Môc tiªu chÝnh cña sù hîp t¸c nµy lµ n©ng cao nhËn thøc quèc gia vÒ ho¹t ®éng khu vùc cña CMS vÒ sù di c− cña çc loµi chim biÓn di c− vµ rïa biÓn, x©y dùng nÒn t¶ng c¬ b¶n cho viÖc hîp t¸c quèc tÕ trong viÖc qu¶n lý çc loµi di c− còng nh− viÖc n©ng cao sè l−îng quÇn thÓ cña çc loµi ®Þa ph−¬ng vµ t¨ng c−êng hÖ thèng qu¶n lý çc sinh c¶nh. Sù cÇn thiÕt cña kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån rïa biÓn

§Ó cã ®−îc sù tiÕn triÓn quan träng vÒ b¶o tån rïa biÓn ë ViÖt nam, ®iÒu quan träng lµ ph¶i cã ®−îc sù nç lùc toµn diÖn, nhÞp nhµng vµ tæng hîp cÊp quèc gia. §Ó x©y dùng KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ B¶o tån rïa biÓn phï hîp sÏ ph¶i dùa trªn kinh nghiÖm, nguån lùc vµ cam kÕt cña tÊt c¶ çc bªn vµ cÇn cã sù hç trî trong qu¸ tr×nh thóc ®Èy cïng ®iÒu phèi vµ hîp t¸c cña çc ngµnh kh¸c nhau liªn quan ®Õn viÖc b¶o tån rïa biÓn. Mét trong nh÷ng môc ®Ých cña Héi th¶o nµy lµ nh»m ®−a çc bªn liªn quan cïng nhÊt trÝ vÒ çc vÊn ®Ò chÝnh cÇn ph¶i l−u ý, quan t©m vµ cïng ph¸c th¶o khu«n khæ hµnh ®éng trong c«ng t¸c b¶o tån rïa biÓn (sÏ ®−îc th¶o luËn theo nhãm c«ng t¸c trong hai ngµy tiÕp theo). PhÇn th¶o luËn cña çc nhãm sÏ tËp trung vµo s¸u chñ ®Ò ®Ò nghÞ −u tiªn nh− sau: 1) B¶o tån nguyªn vÞ 2) Qu¶n lý Êp vµ në trøng 3) Nghiªn cøu vµ Gi¸m s¸t 4) Gi¸o dôc vµ N©ng cao nhËn thøc 5) Thùc thi LuËt ph¸p 6) Hîp t¸c trong khu vùc (Tham kh¶o tµi liÖu Ch−¬ng tr×nh Hµnh ®éng Quèc gia B¶o tån Rïa biÓn cña Sri-Lanka, 1999). Môc tiªu cña Héi th¶o nµy lµ ®¶m b¶o r»ng mçi chñ ®Ò trong s¸u chñ ®Ò dù kiÕn vµ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn nã sÏ ®−îc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ cµng s©u cµng tèt. Trªn c¬ së çc kÕt qu¶ cña Héi th¶o lÇn thø nhÊt, b¶n th¶o kÕ ho¹ch b¶o tån rïa biÓn sÏ ®−îc chuÈn bÞ víi sù gióp ®ì kü thuËt cña IUCN. KÕ ho¹ch b¶o tån rïa biÓn quèc gia ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi çc chñ ®Ò −u tiªn theo s¸u chiÕn l−îc: 1. B¶o tån nguyªn vÞ (in-situ): Ph−¬ng ph¸p b¶o tån t¹i chç ®· ®−îc çc nhµ khoa häc biÕt ®Õn

nh− lµ mét ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt vµ Ýt g©y tæn h¹i nhÊt ®Õn quÇn thÓ rïa, trong ®iÒu kiÖn hiÓu biÕt hiÖn t¹i vÒ sinh th¸i rïa biÓn con h¹n chÕ.

Bïi ThÞ Thu HiÒn: KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia


2. Qu¶n lý Êp vµ në trøng: §Ó t¨ng tèi ®a çc lîi Ých tõ viÖc qu¶n lý çc b·i Êp trøng, mét ®iÒu cÊp b¸ch lµ cÇn ph¶i ¸p dông çc kü thuËt mµ dùa vµo ®ã cã thÓ gi¶m thiÓu tèi ®a çc ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn c«ng t¸c b¶o tån. V× vËy viÖc thiÕt lËp vµ thùc hiÖn mét lo¹t çc chØ dÉn cã tÝnh tiªu chuÈn, khoa häc vµ cã hiÖu lùc ph¸p lý lµ −u tiªn hµng ®Çu. B¶o vÖ çc b·i Êp trøng ®· cã vµ t¹o çc b·i Êp trøng míi cho rïa biÓn. T×nh tr¹ng Êp trøng tr¸i phÐp hiÖn t¹i vµ çc t¸c ®éng cã h¹i cña nh÷ng thùc tÕ ®ã ph¶i ®−îc ph©n lo¹i vµ chØnh ®èn còng lµ mét −u tiªn. Hµnh ®éng nhÞp nhµng trong viÖc gi¸m s¸t vµ ®iÒu chØnh çc lß Êp trøng lµ rÊt cÇn thiÕt.

3. Nghiªn cøu vµ gi¸m s¸t: Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu l©u dµi vµ gi¸m s¸t cã vai trß quan träng trong viÖc thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ch−¬ng tr×nh qu¶n lý b¶o tån. Çc khÝa c¹nh nghiªn cøu vÒ sinh th¸i vµ khoa häc cña rïa biÓn cßn ®−îc biÕt ®Õn mét çch h¹n chÕ ë ViÖt nam, v× thÕ, cÇn thiÕt ph¶i tËp trung nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy. Sù thiÕu thèn vÒ c¬ së h¹ tÇng, sè l−îng çn bé ®−îc ®µo t¹o, trang thiÕt bÞ vµ çc tµi liÖu khoa häc lµ çc trë ng¹i chÝnh cho çc ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu cho gi¸m s¸t toµn diÖn hoÆc l©u dµi.

4. Gi¸o dôc vµ N©ng cao nhËn thøc: Gi¸o dôc vÒ m«i tr−êng tõ l©u ®· ®−îc c«ng nhËn lµ mét c«ng cô cã gi¸ trÞ ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých b¶o tån. Th«ng qua viÖc n©ng cao nhËn thøc vÒ çc vÊn ®Ò b¶o tån vµ n©ng cao hiÓu biÕt vÒ gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc gi÷a çc bªn liªn quan, víi quan ®iÓm r»ng c«ng t¸c b¶o tån cã thÓ thay ®æi, sÏ gióp cho viÖc ®¶m b¶o thµnh c«ng cña çc nç lùc trong c«ng t¸c b¶o tån vµ gi¶m chi phÝ cña chÝnh phñ mµ cã thÓ ph¶i bá ra ®Ó thùc hiÖn. CÇn ph¶i chó träng ®Õn viÖc sù céng t¸c gi÷a çc tæ chøc phi chÝnh phñ vµ çc ban nghµnh cña chÝnh phñ.

5. Thi hµnh luËt ph¸p: N¨ng lùc c−ìng chÕ thi hµnh luËt ph¸p hiÖn hµnh bÞ c¶n trë bëi nguyªn nh©n thiÕu trÇm träng çn bé ®−îc ®µo t¹o ®Ó cung cÊp çc chøng cø chuyªn m«n, ph¸t hiÖn çc vi ph¹m vµ xö lý ng−êi vi ph¹m. Sù thiÕu hôt nh©n lùc vµ çc nguån lùc kh¸c còng lµm suy yÕu viÖc ph¸t hiÖn nhanh chãng çc vô vi ph¹m.

6. Hîp t¸c khu vùc: Rïa biÓn lµ loµi ®éng vËt di c− sèng trong l·nh h¶i cña nhiÒu quèc gia. Çc khu vùc kiÕm ¨n vµ lµm tæ cña chóng cã xu h−íng dµn tr¶i ë çc n¬i kh¸c nhau, bao gåm mét sè sinh c¶nh kh¸c nhau. V× thÕ, cã tÝnh ®Õn tÝnh c¬ ®éng cña quÇn thÓ vµ chu kú sèng cña rïa biÓn, ®iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i xem xÐt çc vÊn ®Ò b¶o tån trong khung c¶nh khu vùc h¬n lµ bã hÑp trong ph¹m vi ®Æc thï cña mét quèc gia ®Ó quÇn thÓ rïa biÓn ®i kiÕm ¨n ®−îc b¶o vÖ trong phÇn lín cuéc ®êi cña chóng.

B¶n th¶o KÕ ho¹ch Hµnh ®éng sÏ ®¸nh gi¸ çc chÝnh s¸ch, ®iÒu luËt hiÖn hµnh vµ x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng b¶o tån hiÖn t¹i ®èi víi çc loµi rïa biÓn ®ang bÞ ®e däa ë ViÖt nam. B¶n th¶o KÕ ho¹ch Hµnh ®éng sÏ cung cÊp mét khu«n khæ hµnh ®éng vµ ch−¬ng tr×nh çc ho¹t ®éng ®Ó b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn. KÕ ho¹ch Hµnh ®éng sÏ ®−îc tr×nh lªn çc bé chñ chèt cña chÝnh phñ ®Ó phª chuÈn. Ph¸c th¶o KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn

Nhãm dù ¸n ®−îc thµnh lËp tõ çc thµnh viªn tham dù héi th¶o sÏ ph¸c th¶o KÕ ho¹ch hµnh ®éng b¶o tån rïa biÓn cho ViÖt nam. KÕ ho¹ch hµnh ®éng nµy sÏ bao gåm viÖc ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng b¶o tån rïa biÓn hiÖn t¹i ë ViÖt nam, sinh c¶nh quan träng, çc mèi ®e do¹ ®èi víi loµi vµ çc c¬ héi ®Ó cã hµnh ®éng kh¾c phôc. Sau khi hoµn tÊt, B¶n th¶o KÕ ho¹ch hµnh ®éng sÏ ®−îc tr×nh lªn ChÝnh phñ ViÖt nam phª chuÈn. KÕ ho¹ch hµnh ®éng sÏ x¸c ®Þnh çc hµnh ®éng b¶o tån cÇn −u tiªn, kÓ c¶ çc dù ¸n phï hîp ®Ò nghÞ ChÝnh phñ vµ céng ®ång quèc tÕ tµi trî.

Çc b−íc cho chuÈn bÞ b¶n th¶o KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia

• Héi th¶o vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn th¸ng 7 n¨m 2001. Th¶o luËn vÒ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng vµ x¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò chÝnh cÇn xem xÐt.

• Çc héi th¶o kü thuËt T¹i héi th¶o tËp huÊn sÏ th¶o luËn néi dung cña KÕ ho¹ch Hµnh ®éng B¶o tån Rïa biÓn. Thµnh phÇn tham gia bao gåm çc c¬ quan qu¶n lý cÊp tØnh vµ quèc gia, çc nhµ khoa häc, nhµ chÝnh

70

s¸ch, çc tæ chøc quèc tÕ, tæ chøc phi chÝnh phñ, vv... B¶n th¶o KÕ ho¹ch hµnh ®éng sÏ ®−îc ph©n ph¸t cho çc thµnh viªn cña nhãm dù ¸n tham kh¶o vµ th¶o luËn sau ®ã sÏ ®−îc ph©n ph¸t réng r·i h¬n.

• Héi th¶o cuèi cïng • Tr×nh bµy B¶n th¶o KÕ ho¹ch Hµnh ®éng cho Bé Thuû s¶n/Së thuû s¶n, Bé NN&PTNT/Côc

KiÓm l©m, Bé KHCN&MT/Côc M«i tr−êng vµ çc c¬ quan kh¸c ®Ó th¶o luËn vÒ nh÷ng ph¸t hiÖn míi. In vµ ph¸t hµnh B¶n th¶o KÕ ho¹ch Hµnh ®éng.

ChuÈn bÞ b¸o ço vÒ hiÖn tr¹ng b¶o tån

Tæng kÕt çc ho¹t ®éng hiÖn t¹i. Çc b¸o ço ®−îc lÊy tõ ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n (RIMP), Côc KiÓm l©m, ViÖn H¶i d−¬ng häc, çc viÖn nghiªn cøu, çc së ban ngµnh cã liªn quan tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng. CÇn cã kh¶o s¸t thùc tÕ bæ sung vµ t− vÊn trong viÖc ®¸nh gi¸ khu«n khæ chÝnh s¸ch vµ çc ®iÒu luËt sÏ ®−îc ®Ò xuÊt. B¸o ço sÏ bao gåm çc kÕt qu¶ cña c«ng tr×nh quèc tÕ t¹i ViÖt nam vµ çc nghiªn cøu chung trong khu vùc §«ng nam ¸, liªn quan trùc tiÕp ®Õn ViÖt nam.

Ph¹m Th−îc et al.: B¸o ço héi th¶o tËp huÊn


B¸o ço Héi th¶o tËp huÊn vÒ nghiªn cøu vµ b¶o tån rïa biÓn ë

ViÖt Nam

Ph¹m Th−îc1, Bïi ThÞ Thu HiÒn 2, Nicolas J. Pilcher3 and Douglas Hykle4

1 ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n, 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam 2.. V¨n phßng IUCN ViÖt Nam, 13 TrÇn H−ng §¹o, Hµ Néi, ViÖt Nam

3 ViÖn Nghiªn cøu §a d¹ng Sinh häc vµ B¶o tån M«i tr−êng, Tr−êng ®¹i häc Sarawak Malaysia 94300 Kota Samarahan, Sarawak, Malaysia ([email protected])

4 Ch−¬ng tr×nh M«i tr−êng Liªn hiÖp quèc - Ban th− ký C«ng −íc vÒ Çc loµi di c−, Martin Luther King Street 8, D-53175 Bonn, Germany

Tõ ngµy 23 ®Õn ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 2001, héi th¶o tËp huÊn vÒ sinh häc vµ b¶o tån rïa biÓn ®· ®−îc tæ chøc t¹i thµnh phè Vòng Tµu vµ v−ên Quèc gia C«n §¶o, nam ViÖt Nam. Tham dù héi th¶o cã 37 ®¹i biÓu ®Õn tõ çc c¬ quan chÝnh phñ trùc thuéc çc tØnh, thµnh phè vµ mét sè çc tæ chøc phi chÝnh phñ. Ngoµi ra tham dù héi th¶o cßn cã sù gãp mÆt cña 3 ®¹i biÓu cña Campuchia nh»m t¨ng c−êng s¸ng kiÕn ®µo t¹o trong khu vùc ®· ®−îc nªu trong Biªn b¶n Ghi nhí vÒ B¶o tån Rïa biÓn t¹i Khu vùc §«ng Nam ¸ (ASEAN) th«ng qua Trung t©m Ph¸t triÓn Thuû s¶n §«ng Nam ¸ (SEAFDED). Héi th¶o do Bé Thuû S¶n cña ViÖt Nam, C«ng −íc vÒ çc loµi di c− (CMS) vµ tr−êng §¹i häc Malaysia Sarawak ®ång tæ chøc. Héi th¶o ®−îc C«ng −íc Çc loµi Di c− (CMS), C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ §an M¹ch (Danida), C¬ quan B¶o vÖ §¹i D−¬ng (OC), HiÖp héi Quèc gia vÒ Ç vµ Çc loµi Hoang d· (NFWF) vµ Trung t©m Quèc gia NghÒ ç (NMFS) cña chÝnh phñ Mü tµi trî vÒ mÆt tµi chÝnh. Dù ¸n nh»m môc ®Ých ®µo t¹o çc çn bé nghiªn cøu vµ b¶o tån rïa biÓn còng nh− çc quan chøc chÝnh phñ vÒ sinh häc rïa biÓn nãi chung vµ tÝnh cÇn thiÕt cña viÖc b¶o tån, çc ph−¬ng ph¸p qu¶n lý th«ng qua 2 héi th¶o. Héi th¶o 1 dµnh môc tiªu ®µo t¹o çc nhµ nghiªn cøu, çc çn bé b¶o tån vÒ mÆt lý thuyÕt lÉn thùc tÕ. Trong khi ®ã Héi th¶o thø hai nh»m vµo çc quan chøc chÝnh phñ liªn quan ®Õn lËp ph¸p, çc tho¶ thuËn quèc tÕ vµ Biªn b¶n ghi nhí hiÖn hµnh vÒ rïa biÓn. Môc tiªu cña héi th¶o nµy lµ nh»m n©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng gi¸o dôc, nghiªn cøu, b¶o tån rïa biÓn ë ViÖt nam. T¨ng c−êng tiÕp cËn trªn b×nh diÖn quèc gia vÒ nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm hiÖn cã, n©ng cao thÓ chÕ hîp t¸c gi÷a çc ®èi t¸c trong n−íc vµ çc tæ chøc ph¸t triÓn quèc tÕ cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc nghiªn cøu vµ b¶o tån rïa biÓn. VÒ môc tiªu l©u dµi, nh»m trang bÞ cho ng−êi d©n kiÕn thøc vµ c«ng cô b¶o vÖ nguån lîi rïa biÓn kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ cßn th«ng qua ph¹m vi di c− cña loµi trong khu vùc Ên §é D−¬ng vµ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng. Çc b¸o ço cña Uû ban Cøu trî vÒ Loµi cña IUCN vµ cña Nhãm Chuyªn gia Rïa biÓn (MTSG) bao gåm Chan Eng Heng, Jeff Miller vµ Nicolas Pilcher ®· cung cÊp cho çc ®¹i biÓu tham dù héi th¶o nh÷ng th«ng tin chung vÒ ‘Tæng qu¸t Sinh häc Rïa biÓn”; “Ph©n lo¹i vµ NhËn d¹ng vÒ loµi”; “HiÖn tr¹ng vÒ Nghiªn cøu vµ B¶o tån Rïa biÓn ë Khu vùc §«ng Nam ¸”; “Çc kü n¨ng Kh¶o s¸t B·i ®Î Nãi chung”; “G¾n thÎ, Thèng kª vµ Qu¶n lý Sè liÖu Rïa biÓn”. Ngoµi ra çc bµi ph¸t biÓu vÒ “Nghiªn cøu, B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn ë ViÖt Nam” vµ “HiÖn tr¹ng cña viÖc Nghiªn cøu vµ B¶o tån Rïa biÓn ë C«n §¶o” cña çc chuyªn gia ViÖt nam vµ b¸o ço chi tiÕt vÒ “ Çc nguy c¬ §e do¹ §èi víi Rïa biÓn” vµ “X©y dùng KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia B¶o tån Rïa biÓn” cña IUCN ViÖt Nam vµ C«ng −íc vÒ B¶o tån Çc loµi Di c− cña CMS ®· hoµn thiÖn phÇn lý thuyÕt cña héi th¶o. TiÕp theo viÖc trao ®æi phÇn lý thuyÕt t¹i thµnh phè Vòng tµu, çc ®¹i biÓu tham dù héi th¶o ®· tiÕn hµnh ®i thùc tÕ, tr¶i qua hµnh tr×nh ®i b»ng tµu biÓn ®Ó ®Õn C«n §¶o vµ ®¹i biÓu cã 14 giê tham quan t¹i ®©y, n¬i ®−îc coi lµ cã ch−¬ng tr×nh b¶o tån rïa biÓn thµnh c«ng nhÊt ë ViÖt nam. §Õn ®©y ®oµn ®· ®−îc Gi¸m ®èc V−ên quèc gia, Lª Xu©n ¸i giíi thiÖu çc ho¹t ®éng cña v−ên

72

vµ héi th¶o tiÕp tôc th¶o luËn vÒ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn ë ViÖt nam. Toµn ®oµn còng ®· ®Õn ®¶o B¶y C¹nh n¬i cã rïa lµm tæ ®Ó kh¶o s¸t. T¹i ®©y ®oµn còng ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t s¬ bé b·i rïa, ®o vµ ®eo sè cho rïa tr−ëng thµnh, nghiªn cøu kü thuËt Êp trøng vµ rïa míi në, vµ th¶o luËn chung vÒ ph−¬ng ph¸p vµ lý luËn b¶o tån rïa biÓn. Trong suèt qu¸ tr×nh héi th¶o, mét sè cuéc häp gi÷a çc l·nh ®¹o cÊp tØnh vµ ®¹i diÖn cña Héi nghÒ ç t¹i ®Þa ph−¬ng ®· th¶o luËn vÒ tiÒm n¨ng/ ¶nh h−ëng/vµ sù nhÊt trÝ víi chiÕn l−îc b¶o tån cña ®Þa ph−¬ng. Còng ph¶i thõa nhËn r»ng ®Ó b¾t ®−îc rïa ë trong tæ lµ rÊt khã, ®ång thêi rïa ®· trë thµnh biÓu t−îng v¨n ho¸ trong céng ®ång d©n biÓn vµ v× vËy ng− d©n còng ñng hé ch−¬ng tr×nh b¶o tån rïa biÓn Mét trong nh÷ng mèi ®e do¹ lín nhÊt ®èi víi rïa biÓn lµ n¹n bu«n b¸n mü nghÖ, çc s¶n phÈm §åi Måi ®ang ®−îc bu«n b¸n trªn c¶ n−íc vµ còng lµ nguån bu«n b¸n chÝnh. Nhãm chuyªn gia vÒ rïa biÓn ®· ®Õm ®ùoc 130 mai rïa ®åi måi vµ x¸c ®Þnh ®−îc Ýt nhÊt 6 quÇy b¸n s¶n phÈm lµm ra tõ ®åi måi trong mét buæi s¸ng t¹i Vòng Tµu. Çc s¶n phÈm lµm ra tõ ®åi måi còng ®−îc b¸n t¹i mét sè kh¸ch s¹n vµ t¹i s©n bay thµnh phè Hå ChÝ Minh. Mét trong nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña héi th¶o trong suèt 2 ngµy cuèi lµ x©y dùng phÇn thø nhÊt cña kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng ë ViÖt nam (B¶ng 1). Th¶o luËn ®−îc tiÕn hµnh theo nhãm dùa trªn c¬ së cña KÕ ho¹ch Qu¶n lý vµ B¶o tån ®−îc tiÕn hµnh gÇn ®©y th«ng qua Biªn b¶n Ghi nhí vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn ë ViÖt Nam vµ M«i tr−êng sèng cña rïa biÓn nµy t¹i khu vùc Ên §é D−¬ng vµ §«ng nam ¸ Thµnh c«ng ®¸ng kÓ t¹i héi th¶o lµ lÔ ký kÕt chÝnh thøc ®¹i diÖn cho ChÝnh phñ ViÖt Nam tham gia vµo Biªn b¶n Ghi nhí vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn vµ M«i tr−êng sèng cña rïa biÓn khu vùc Ên ®é D−¬ng vµ §«ng Nam ¸ (IOSEA MoU), biªn b¶n nµy võa ®−îc ký vµo 6/2001 t¹i Manila, Philippin. ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn thø 9 tham gia vµo Biªn b¶n ghi nhí vµ viÖc ký kÕt nµy ®· kh¼ng ®Þnh h¬n n÷a cam kÕt cña chÝnh phñ ViÖt nam trong viÖc më réng h¬n n÷a c«ng cuéc b¶o tån rïa biÓn trong khu vùc. Chóng ta còng ph¶i thõa nhËn r»ng ®©y míi chØ lµ b−íc ®Çu trong qu¸ tr×nh b¶o tån rïa biÓn ë ViÖt Nam, b−íc ®Çu tiªn nµy ®· gieo h¹t gièng cho kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vµ chuÈn bÞ cho çc nhµ khoa häc trong n−íc tham gia vµo çc ho¹t ®éng qu¶n lý, ®¸nh gi¸ vµ thu thËp sè liÖu vÒ çc b·i ®Î cña rïa, vµ gióp cho çc nhµ qu¶n lý cÊp cao h¬n hiÓu tèt h¬n vÒ tÝnh phøc t¹p vÒ sinh häc rïa biÓn mµ trong ®ã viÖc b¶o tån rïa biÓn cã thÓ ®¹t ®−îc. Chóng ta cã quyÒn hy väng r»ng víi sù tiÕp tôc hç trî cña çc tæ chøc tµi trî quèc tÕ vµ cña Nhãm Chuyªn gia vÒ Rïa biÓn cña IUCN (MTSG) th× viÖc b¶o vÖ tÝnh ph¸p lý vµ tÝnh tù nhiªn cña c«ng t¸c b¶o tån rïa biÓn ë ViÖt nam sÏ cã kÕt qu¶ l©u dµi. GÇn ®©y mét dù ¸n dµi h¹n cña IUCN víi sù trî gióp cña nhãm chuyªn gia vÒ rïa biÓn khu vùc §«ng Nam ¸ ®· ®−îc h×nh thµnh, dù ¸n nµy sÏ gi¶i quyÕt çc cam kÕt cña ViÖt Nam ®èi víi Biªn b¶n Ghi nhí (IOSEA vµ ASEAN). ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña c«ng −íc CITES sÏ cung cÊp çc th«ng tin c¬ së ®Ó qua ®ã x©y dùng tÝnh lËp ph¸p vµ n©ng cao hiÖu lùc cña luËt vµ chÝnh s¸ch trong n−íc ®èi víi c«ng t¸c b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng.



B¶ng 1: Ph¸c th¶o s¬ bé vÒ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng B¶o tån Rïa biÓn ViÖt nam

Môc tiªu 1. Çc nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn tØ lÖ chÕt cña rïa biÓn

Ch−¬ng tr×nh Çc vÊn ®Ò cô thÓ ë ViÖt Nam 1.1 X¸c ®Þnh vµ nªu ra çc

mèi ®e däa ®èi víi quÇn thÓ rïa biÓn vµ m«i tr−êng

sèng cña chóng

• Mét sè ®¹i biÓu tham dù héi th¶o ®· chØ ra r»ng kh«ng cã biÖn ph¸p ®¸nh b¾t rïa biÓn cæ truyÒn nµo, rïa ®−îc b¾t theo kiÓu ®¸nh b¾t ç

• Cã x¶y ra viÖc ®¸nh b¾t rïa hoµn toµn t×nh cê b»ng bÉy vµ l−íi ®¸nh ç ë miÒn trung ViÖt nam

• Mét sè ng− d©n ®¸nh b¾t rïa b»ng l−íi h×nh tam gi¸c vµo mïa ®Æc biÖt (chØ ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu rïa nh− ë miÒn trung ViÖt Nam)

• Kh«ng cã luËt thuû s¶n • Ng− d©n quan t©m ®Õn ®¸nh b¾t ç/lµm kinh tÕ h¬n lµ b¶o tån • Rïa biÓn bÞ b¾t dïng c©u vµng vµ l−ìi c©u • ë mét sè n¬i ng−êi d©n lÊy trøng rïa ®Ò lµm thøc ¨n • Trøng rïa còng ®−îc b¸n ®Ó lµm thuèc • ë Kiªn Giang ®åi måi bÞ nu«i nhèt • T¹i Ninh ThuËn mét sè ng−êi tõ n¬i kh¸c ®Õn thu mua mai rïa • Mét lµng t¹i Kh¸nh Hoµ - lµng Ba Lang tham gia vµo nghÒ b¾t rïa • Bé ®éi b¾t rïa ®Ó ¨n • Trøng rïa vµ rïa con bÞ b¾t t¹i Phó Quèc vµ ®¶o Thæ Chu • Rïa bÞ ®e do¹ v× sö dông khÝ Xi-a-nua vµ thuèc næ trong khi ®¸nh b¾t ç

ë mét sè tØnh. • B·i biÓn n¬i rïa lµm tæ còng lµ b·i du lich ®ang ph¸t triÓn ë miÒn trung

ViÖt Nam. • §Ìn th¾p s¸ng trªn b·i biÓn • §−êng ®i trªn biÓn • Bu«n b¸n s¶n phÈm lµm tõ rïa vµ mai rïa • Çc tói ni l«ng nÐm ra biÓn • Çc chÊt ho¸ häc vµ ®Ìn s¸ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh lµm tæ hay

¶nh h−ëng ®Õn rïa ë miÒn trung ViÖt nam n¬i ph¸t triÓn nhiÒu ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n.

• Do sù thay ®æi cña thêi tiÕt

1.2 X¸c ®Þnh vµ ¸p dông biÖn ph¸p thùc tÕ h÷u hiÖu ®Ó gi¶m thiÓu nguy c¬ ®e do¹ ®èi víi quÇn thÓ rïa vµ m«i tr−êng sèng cña

chóng

• Bé Thuû s¶n nªn x©y dùng çc quy t¾c vÒ thuû s¶n nh»m b¶o vÖ rïa • CÊm sö dông chÊt xi-a-nua hoÆc chÊt næ trong qu¸ tr×nh ®¸nh b¾t. • Çc ng− d©n ®¸nh b¾t ç b»ng l−íi gi· nªn sö dông ThiÕt bÞ tho¸t rïa

(TEDs), ®Æc biÖt lµ ë miÒn nam ViÖt nam • Bé Thuû s¶n nªn cã çc quy ®Þnh chi tiÕt cho çc lo¹i ph−¬ng tiÖn ®¸nh

b¾t ç kh¸c nhau. • X©y dùng kÕ ho¹ch du lÞch quèc gia nh»m gi¶i quyÕt vÒ viÖc sö dông

b·i biÓn • Cã thÓ gi¶m ®é dµi cña l−íi (mÆc dÇu ng− d©n cã thÓ kh«ng ®ång ý v×

lµm gi¶m kh¶ n¨ng thu lîi). 1.3 Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nh»m söa ®æi tÝnh kinh tÕ

tiªu cùc ¶nh h−ëng ®Õn quÇn thÓ rïa vµ m«i tr−êng sèng cña loµi

• Çch kiÕm sèng dùa vµo rïa biÓn lµ kh«ng phï hîp ë ViÖt nam. • Rïa sèng khi b¾t ®−îc th−êng ®−îc th¶ vµ chØ cã rïa chÕt míi ®−îc tiªu

thô • Trong çc c©u chuyÖn cæ tÝch cña ViÖt nam, rïa ®−îc coi lµ nh©n vËt

quan träng vÒ mÆt t©m linh • CÇn thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt viÖc b¸n hµng l−u niÖm tõ çc s¶n phÈm lµm tõ

rïa. 1.4 Gi¶m thiÓu tíi møc thÊp nhÊt viÖc ®¸nh b¾t tiªu cùc vµ tû lÖ rïa chÕt trong qu¸ tr×nh ®¸nh b¾t

h¶i s¶n

• Qu¶n lý çc ng− cô ®¸nh b¾t - gi· cµo ®«i vµ c©u vµng kh«ng måi (®Æc biÖt ë phÝa §«ng cña ®¶o phó Quèc).

1.5 Nghiªm cÊm ®¸nh b¾t • NhÊt thiÕt ph¶i cã luËt thuû s¶n vµ ®−îc thi hµnh

74

trùc tiÕp (®¸nh bÉy hoÆc giÕt vµ bu«n b¸n rïa biÓn,

trøng rïa hay çc s¶n phÈm lµm ra tõ rïa.

• Rïa biÓn nªn ®−îc xem xÐt d−íi luËt thuû s¶n v× chóng sinh sèng ë biÓn.

• Tr−íc ®©y ®· cã s¾c lÖnh vÒ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n vµ rïa biÓn còng n»m trong sè nµy.

• CÇn cã mét b¸o ço cña tæ chøc Traffic Indochina vÒ th−¬ng m¹i rïa biÓn v× çc s¶n phÈm rïa biÓn kh«ng thuéc sù qu¶n lý cña Bé Thuû s¶n mµ trùc thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Côc KiÓm l©m. QuyÕt ®Þnh sè 18 kh«ng liÖt kª rïa biÓn, chÝnh v× vËy kh«ng cã s¬ së ph¸p lý nµo ®Ó thanh tra viÖc bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng.

• S¾c lÖnh thuû s¶n ®· ®−îc so¹n th¶o 10 n¨m tr−íc ®©y vµ ®· qua vµi lÇn söa ®æi. HiÖn nay rïa biÓn ®−îc b¶o vÖ theo quyÕt ®Þnh sè 48 vÒ bu«n b¸n rïa biÓn (bao gåm ph¹t tõ 50,000 ®Õn 100,000 ®ång/kg rïa vµ xung c«ng toµn bé vËt phÈm)

• BÊt cø s¾c lÖnh nµo còng cÇn nªu danh s¸ch 5 loµi rïa sèng ë ViÖt Nam. 1.6 X©y dùng ch−¬ng tr×nh

qu¶n lý b·i ®Î nh»m thu hót rïa vÒ lµm tæ vµ në

trøng

• CÇn x¸c ®Þnh râ h¬n n÷a çc b·i rïa lµm tæ ®Ó b¶o vÖ. GÇn ®©y mét v−ên quèc gia ®· ®−îc x©y dùng ë Phó Quèc nh−ng ®©y ch−a ph¶i lµ ®iÓn h×nh cña b·i rïa lµm tæ ®èi víi miÒn Nam, cã lÏ chØ nªn ®−a n¬i nµy thµnh khu b¶o tån.

• ViÖt Nam cÇn cã thªm çc khu b¶o tån vµ kh«ng chØ quan t©m vÒ ®Þa lý mµ cßn vÒ çc loµi vµ sè l−îng çc loµi

• T¹i ®¶o C« T« cã rÊt nhiÒu ®åi måi, vÝch lµm tæ. Nªn thµnh lËp khu b¶o tån biÓn ë ®¶o C« T« khi çc ho¹t ®éng ®¸nh b¾t ç ®· lµm ¶nh h−ëng ®Õn rïa vµ m«i tr−ßng sèng cña chóng.

• Ch−¬ng tr×nh lµm s¹ch b·i biÓn kh«ng ®−îc diÔn ra th−êng xuyªn. Cã rÊt nhiÒu l−íi tr«i d¹t trªn biÓn, thuyÒn bÌ vµ r¸c phÕ th¶i trªn b·i biÓn.

Môc tiªu 2 B¶o vÖ, b¶o tån vµ t¸i t¹o m«i tr−êng sèng cña rïa

biÓn

2.1 X©y dùng nh÷ng biÖn ph¸p nh»m b¶o vÖ vµ b¶o tån m«i tr−êng sèng cho

rïa biÓn

• Thµnh lËp hÖ thèng çc khu b¶o tån däc ven biÓn ViÖt Nam • Thùc hiÖn çc nghiªn cøu vÒ sinh häc rïa, ®Æc biÖt lµ çc nghiªn cøu ®Ó

x¸c ®Þnh m«i tr−êng kiÕm ¨n, n¬i c− tró ph¸t triÓn vµ çc n¬i c− tró thÝch øng.

• Ph¸t triÓn khung ph¸p lý cho viÖc b¶o vÖ n¬i sinh sèng. • Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn khung ph¸p lý ë ViÖt Nam t−¬ng ®èi chËm, rïa

biÓn cã thÓ biÕn mÊt. Do vËy çc quËn, huyÖn nªn hµnh ®éng ngay ®Ó b¶o vÖ loµi rïa biÓn.

• Çc nhµ khoa häc nhanh chãng thùc hiÖn ®¸nh gi¸ vÒ hiÖn tr¹ng rïa biÓn t¹i ViÖt Nam nh»m gióp ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng hiÓu biÕt thªm vÒ thùc tr¹ng cña loµi rïa biÓn.

• X¸c ®Þnh lîi Ých cña viÖc b¶o tån rïa: çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th× muèn lîi Ých vÒ kinh tÕ nh−ng çc nhµ khoa häc th× l¹i muèn b¶o vÖ m«i tr−êng.

• Ng¨n cÊm viÖc mua b¸n çc s¶n phÈm tõ rïa. • Thµnh lËp mét khung ph¸p lý kiÓm so¸t ho¹t ®éng bu«n b¸n vµ b¶o vÖ

rïa biÓn. 2.2 Kh«i phôc n¬i c− tró cña rïa ®· bÞ suy tho¸i

• Trong vµi n¨m qua nguån lîi biÓn t¹i Nha Trang ®· bÞ suy gi¶m – nªn vÊn ®Ò c¬ b¶n ë ®©y khung ph¸p lý cho viÖc b¶o vÖ nguån lîi biÓn vÉn ®ang rÊt cÇn.

• VÊn ®Ò « nhiÔm tiÕng ån còng cÇn ®−îc xem xÐt t¹i Nha Trang • CÇn cã b¸o ço vÒ møc ®é « nhiÔm t¹i çc bê biÓn. • Kh«ng chØ b¶o vÖ çc bê biÓn mµ ViÖt Nam cÇn cè g¾ng h¬n n÷a nh»m

b¶o vÖ tÊt c¶ çc n¬i c− tró cña rïa biÓn. Môc tiªu 3. T¨ng c−êng sù hiÓu biÕt vÒ sinh th¸i vµ quÇn thÓ rïa biÓn th«ng

qua nghiªn cøu, gi¸m s¸t, vµ trao ®æi th«ng tin

Ch−¬ng tr×nh Çc ho¹t ®éng cô thÓ t¹i ViÖt Nam 3.1 Thùc hiÖn çc nghiªn cøu vÒ rïa biÓn vµ n¬i c−

• CÇn cã thªm çc nghiªn cøu vÒ rïa biÓn, mËt ®é vµ n¬i c− tró vµ viÖc ph©n bè çc loµi t¹i çc vïng n−íc ë ViÖt Nam.



tró cña chóng phôc vô cho viÖc qu¶n lý vµ b¶o tån

• Nghiªn cøu chi tiÕt ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i C«n §¶o vµ nªn ®−îc nh©n réng kh¾p c¶ n−íc.

• Nghiªn cøu khoa häc nªn ®−îc thùc hiÖn bëi çc nhµ khoa häc cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó cã ®−îc sè liÖu chÝnh x¸c sÏ ®−îc sö dông cho çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch.

• CÇn biÕt thªm vÒ thãi quen di c− cña çc loµi rïa biÓn ViÖt Nam vµ thùc hiÖn çc nghiªn cøu gen vÒ quÇn thÓ rïa t¹i ViÖt Nam.

• MÆc dï ®· cã mét sè nghiªn cøu vÒ sinh häc rïa biÓn nh−ng cÇn biÕt thªm vÒ n¬i c− tró ®Ó cã thÓ tËp trung vµo çc ho¹t ®éng b¶o tån.

• CÇn cã nghiªn cøu vÒ thÞ tr−êng tiªu thô vÒ çc s¶n phÈm rïa • CÇn −u tiªn vÒ nghiªn cøu vÒ nhiÖt ®é vµ b¶o vÖ trøng rïa nh− thÕ nµo

3.2 Thùc hiÖn gi¸m s¸t vµ nghiªn cøu hîp t¸c

• ViÖt Nam nªn thµnh lËp mét ch−¬ng tr×nh hîp t¸c quèc gia vµ thóc ®Èy giao tiÕp gi÷a çc c¬ quan trong c¶ n−íc (vÝ dô ®Ó gi¶m viÖc chång chÐo nç lùc).

• Chång chÐo nç lùc cã thÓ kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng v× mét hÖ thèng nghiªn cøu phï hîp cã thÓ chØ ®¹o, ph©n chia çc ho¹t ®éng nghiªn cøu gi÷a çc viÖn víi nhau.

• Thµnh lËp nh÷ng cÇu nèi th«ng tin gi÷a çc viÖn nghiªn cøu, gi÷a ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vµ çc nhµ khoa häc vv.

3.3 Ph©n tÝch sè liÖu hç trî lµm gi¶m nguy c¬ ®e do¹ ®Õn quÇn thÓ rïa biÓn vµ

®¸nh gi¸ vµ c¶i thiÖn chÝnh s¸ch b¶o tån

• HiÖn t¹i th«ng tin tõ çc nghiªn cøu vÉn cßn rÊt rêi r¹c. • Thu thËp d÷ liÖu vµ m¸y tÝnh ho¸ tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin vµ d÷ liÖu vÒ

rïa biÓn ë ViÖt Nam. • Ph¸t triÓn mét hÖ th«ng th«ng tin - sÏ cÇn mét nh©n viªn qu¶n lý th«ng

tin vµ tµi chÝnh ®Ó hç trî cho hÖ thèng (cã thÓ th«ng qua IUCN). 3.4 Trao ®æi th«ng tin • HiÖn t¹i hîp t¸c khu vùc gi÷a çc n−íc l©n cËn vÉn cßn h¹n chÕ

• CÇn hÖ thèng ho¸ nh÷ng th«ng tin hiÖn cã thµnh v¨n b¶n ®Ó çc viÖn vµ çc ban, ngµnh cã thÓ chia sÎ th«ng tin víi nhau.

• Trao ®æi th«ng tin gi÷a çc viÖn nghiªn cøu. • Ph¸t triÓn çc trang web ®Ó trao ®æi th«ng tin • Cung cÊp kh¶ n¨ng tiÕp cËn d÷ liÖu trùc tuyÕn cho nh÷ng ai quan t©m

®Õn c«ng t¸c b¶o tån rïa. • Chia sÎ th«ng tin trªn ®µi vµ b¸o chÝ • Kh«ng cã b¶n quyÒn vÒ tµi liÖu do çc c¬ quan, viÖn nghiªn cøu viÕt ra • Tæ chøc çc cuéc héi th¶o th−êng kú vÒ rïa biÓn cho ng−êi ViÖt Nam • Çc ®¹i biÓu tham dù nªn chuÈn bÞ tµi liÖu tr−íc ®Ó chia sÎ th«ng tin t¹i

çc cuéc häp. • Thµnh lËp çc quyÓn h−íng dÉn vÒ bao nhiªu loµi rïa ®Î trøng trong

mét n¨m, th«ng tin çc viÖn lÊy ë ®©u vµ quyÕt ®Þnh ai sÏ lµ ng−êi tiÕp cËn víi th«ng tin ®ã.

• Thµnh lËp ban qu¶n lý vµ sÏ cho ra ®êi çc b¶n tin theo ®Þnh kú. • Tæ chøc çc cuéc héi th¶o vµ héi nghÞ thay v× xuÊt b¶n v× ®©y lµ nh÷ng

diÔn ®µn ®Ó trao ®æi th«ng tin • Ph¸t triÓn mét c¬ chÕ ®Ó biÕn nh÷ng b¸o ço g¾n thÎ tõ møc ®é thÊp

nhÊt ®Õn çc cÊp ®é cao nhÊt. Môc tiªu 4. T¨ng c−êng nhËn thøc vÒ nguy c¬ ®e do¹ ®èi víi rïa biÓn vµ t¨ng

c−êng sù tham gia cña quÇn chóng vµo çc ho¹t ®éng b¶o tån

Ch−¬ng tr×nh Çc ho¹t ®éng cô thÓ t¹i ViÖt Nam 4.1 Thµnh lËp ch−¬ng

tr×nh gi¸o dôc, nhËn thøc vµ th«ng tin

• Gi¸o dôc mäi ng−êi vÒ tÇm quan träng cña rïa biÓn • LuËt nªn lµm râ loµi nµo cÇn ®−îc b¶o vÖ vµ lîi Ých ®èi víi mäi ng−êi • Thµnh lËp çc ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc cho çc tr−êng phæ th«ng vµ phæ

th«ng c¬ së vµ nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña rïa biÓn vµ çch b¶o vÖ nh− thÕ nµo.

• Thµnh lËp mét m¹ng l−íi ®Ó n©ng cao nhËn thøc cña quÇn chóng (m¹ng l−íi tuyªn truyÒn).

• Ph©n lo¹i çc môc tiªu cña m¹ng l−íi truyÒn th«ng mµ môc tiªu chÝnh lµ mét sè c¬ quan nh− çc viÖn nghiªn cøu, çc c¬ quan chÝnh phñ (®Æc biÖt lµ c¬ quan cao nhÊt ë mçi vïng) vµ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng.

• Tµi liÖu th«ng tin nªn ®¬n gi¶n vµ râ rµng ®Ó tÊt c¶ çc tÇng líp x· héi

76

cã thÓ hiÓu ®−îc. • Thµnh lËp mét ®éi tuyªn truyÒn ®Ó truyÒn t¶i th«ng tin vµ kiÕn thøc

kh¾p c¶ n−íc. • Çc viÖn nghiªn cøu vµ çc c¬ quan chÝnh phñ nªn nhÊn m¹nh t¹i sao

(vÒ mÆt sinh häc) rïa cÇn ®−îc b¶o vÖ nh−ng cÇn tËp trung vµo mÆt ph¸p lý.

• IUCN vµ RIMP nªn viÕt s¸ch vÒ sinh häc rïa víi néi dung thó vÞ vµ tranh ®Ñp m¾t.

• Ph¸t triÓn phßng d÷ liÖu ë mçi viÖn ë ®ã cã tr−ng bµy nh÷ng th«ng tin vÒ rïa

4.2 Ph¸t triÓn sinh kÕ thay thÕ cho céng ®ång ®Þa ph−¬ng nh»m khuyÕn

khÝch hä tÝch cùc nç lùc tham gia vµo çc nç lùc

b¶o tån

• Ng− d©n cã thÓ kh«ng quen víi viÖc gióp ®ì çc ch−¬ng tr×nh tr¶ l¹i thÎ g¾n nÕu kh«ng cã mét phÇn th−ëng ®¸ng kÓ.

• CÇn cã tµi trî cho çc cuéc häp víi nh÷ng ng−êi ®Þa ph−¬ng • Thµnh lËp quü ®Ó hç trî ng−êi nghÌo ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ n¬i cã ®iÒu

kiÖn thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt vµ nhiÒu ng−êi nghÌo. • Çc dù ¸n nªn tËp trung vµo ng−êi ®Þa ph−¬ng tr−íc tiªn v× vËy hä cã

thÓ hiÓu ®−îc lîi Ých cña viÖc b¶o tån rïa biÓn. • Mét khi cã ch−¬ng tr×nh vÒ b¶o tån rïa biÓn th× ng−êi d©n ph¶i tham gia

vµo ch−¬ng tr×nh ®ã. • Gi¶m hoÆc xo¸ ®ãi nghÌo • Cã thÓ h×nh thµnh nh÷ng ®iÒu cÊm kþ (coi nh− mét t«n gi¸o) gi÷a

nh÷ng ng−êi trong lµng (vd ng−êi d©n kh«ng ®−îc phÐp ®éng vµo loµi rïa da v× nã sÏ mang l¹i ®iÒu kh«ng may m¾n)

• Thóc ®Èy çc ho¹t ®éng du lÞch sinh th¸i. • X©y dùng khung ph¸p lý mµ mäi ng−êi ph¶i thi hµnh. • Ph¸t triÓn mét hÖ thèng giÊy phÐp kinh doanh mµ nÕu kh«ng cã nã th×

mäi nguêi kh«ng thÓ b¸n çc s¶n phÈm biÓn ®Æc biÖt lµ çc s¶n phÈm tõ rïa .

4.3 Thóc ®Èy sù tham gia cña quÇn chóng

• Theo çc bµi häc ®· rót ra tõ çc ch−¬ng tr×nh tr−íc ®Ó th−ëng cho nh÷ng ng−êi vÏ ®Ñp nhÊt vµ lµm phim ®Ó n©ng cao nhËn thøc vÒ m«i tr−êng.

• Kªu gäi çc t×nh nguyÖn viªn tham gia b¶o vÖ rïa biÓn. • In Ên nh÷ng bøc ¶nh ®Ñp vÒ rïa ®Ó g©y quü vµ më réng tÇm hiÓu biÕt

cho ng−êi d©n ViÖt Nam vµ c¶ trªn thÕ giíi. • Tuyªn bè ngµy “Rïa biÓn ViÖt Nam”. • Tæ chøc cuéc thi vÒ çc lo¹i mÉu vÒ rïa ®Ó ph¶n ®èi viÖc b¸n çc lo¹i

mai rïa thËt. • SÏ rÊt khã ®Ó thµnh lËp mét ®éi qu©n t×nh nguyÖn v× l−¬ng cho çc nh©n

viªn nµy thÊp vµ hä cÇn cã mèi quan t©m chung vÒ b¶o tån biÓn. • HiÖn t¹i vÉn cã mét ch−¬ng tr×nh ®Ó thµnh lËp çc líp t×nh nguyÖn vµ

mét trong sè hä (cã thÓ nhËn ®−îc tiÒn trî cÊp kho¶ng 200.000® mét th¸ng) tiÕp tôc tham gia vµo çc dù ¸n b¶o tån vµ rÊt tù hµo vÒ sù tham gia cña hä vµo c«ng cuéc b¶o tån rïa biÓn. Dù ¸n còng cã çc cuéc th¶o luËn cëi më víi çc quan chøc chÝnh phñ vµ th«ng qua nh÷ng cuéc th¶o luËn nµy ®Ó t¨ng c−êng mèi quan t©m vÒ b¶o tån rïa ë çc c¬ quan cÊp cao h¬n

Môc tiªu 5. T¨ng c−êng hîp t¸c ë çc cÊp ®é quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ

Ch−¬ng tr×nh Çc ho¹t ®éng cô thÓ t¹i ViÖt Nam 5.1 Hîp t¸c cïng víi çc

n−íc kh¸c ®Ó kiÓm so¸t vµ chia sÎ th«ng tin vÒ th−¬ng

m¹i, chèng l¹i bu«n b¸n tr¸i phÐp vµ hîp t¸c trong viÖc thùc thi çc ho¹t ®éng

liªn quan ®Õn çc s¶n phÈm tõ rïa

• Tr−íc hÕt hîp t¸c ë cÊp tØnh, ®Æc biÖt lµ gi÷a çc tØnh ven biÓn. • Thóc ®Èy mèi hîp t¸c gi÷a çc viÖn nghiªn cøu trong çc ch−¬ng tr×nh

quèc gia. • Thóc ®Èy çc ho¹t ®éng b¶o tån gi÷a çc n−íc trong khu vùc nh÷ng

n−íc ASEAN vµ nh÷ng n−íc cã chung loµi rïa. • Ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh vïng trong ®ã mçi thµnh viªn cã mét dù ¸n quèc

gia (nh− nh÷ng quèc gia thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ICLARM, trong ®ã cã 8 dù ¸n quèc gia vµ hîp thµnh mét ch−¬ng tr×nh khu vùc).

• CÇn nhÊn m¹nh ®Õn mèi hîp t¸c gi÷a çc nhãm hoÆc çc thÓ chÕ ë cÊp ®é ®Þa ph−¬ng, quèc gia vµ khu vùc

• Hîp t¸c trong nghiªn cøu víi çc n−íc l¸ng giÒng cã loµi rïa chung



sèng. • Çc ch−¬ng tr×nh khu vùc nªn cã çc chuyªn gia quèc tÕ ®¶m nhiÖm vµ

hä nªn ®−îc coi lµ ng−êi ®i tiªn phong trong viÖc ph¸t triÓn mèi hîp t¸c dù ¸n trong khu vùc.

• Hîp t¸c víi çc quèc gia kh¸c vµ khu vùc ë cÊp ®é vÒ suy tho¸i rïa biÓn ®Ó x¸c ®Þnh hiÖn tr¹ng rïa biÓn.

• §¶m b¶o cã sù chia sÎ c«ng b»ng vÒ quü cho hîp phÇn ViÖt Nam trong bÊt cø ë mét dù ¸n nµo.

• Çc tæ chøc phi chÝnh phñ vµ çc c¬ quan kh¸c còng nªn viÖn trî mét sè kho¶n.

• Ph¸t triÓn çc dù ¸n nghiªn cøu c¬ b¶n tr−íc tr−íc khi tham gia vµo çc ch−¬ng tr×nh lín h¬n.

• C¶ n−íc vµ nh©n d©n nªn cam kÕt vµo c«ng t¸c b¶o tån rïa biÓn. 5.2 Gióp ®ì çc n−íc kh¸c ph¸t triÓn vµ thùc thi çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia, tiÓu khu vùc vµ khu

vùc vÒ qu¶n lý vµ b¶o tån rïa biÓn vµ n¬i c− tró cña

chóng

• Kh«ng ®−îc nªu ra

5.3 T¨ng c−êng c¬ chÕ hîp t¸c vµ thóc ®Èy trao ®æi

th«ng tin

• Ph¸t triÓn mèi quan hÖ gi÷a chÝnh phñ vµ çc nhµ khoa häc ®Ó chÝnh phñ cã thÓ ®−a ra khung ph¸p lý thÝch hîp.

• Ph¸t triÓn hîp t¸c gi÷a çc nhµ khoa häc, ng− d©n vµ çc nhµ lËp ph¸p. • Trao ®æi kinh nghiÖm trong c«ng t¸c b¶o tån rïa gi÷a çc n−íc víi

nhau. • Thµnh lËp hÖ thèng th«ng tin vÒ b¶o tån rïa biÓn

5.4 X©y dùng n¨ng lùc ®Ó thóc ®Èy çc biÖn ph¸p

b¶o tån biÓn

• TiÕp tôc ®µo t¹o çc nhµ khoa häc trÎ vµ çc nhµ khoa häc cã ®ñ n¨ng lùc.

• §µo t¹o ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®Ó hä cã thÓ gióp ®ì trong viÖc b¶o tån rïa.

• ThiÕu dông cô hiÖn ®¹i vµ n¨ng lùc vÒ nghiªn cøu di truyÒn häc rïa biÓn.

• CÇn cã çc nguån tµi trî kh¸c nhau ë cÊp ®é ®Þa ph−¬ng, quèc gia vµ khu vùc ®Ó hç trî c«ng t¸c x©y dùng n¨ng lùc

5.5 §Èy m¹nh vµ cñng cè kh¶ n¨ng hµnh ph¸p

• Lµm râ c¬ quan chÝnh phñ nµo chÞu tr¸ch nhiÖm cho ho¹t ®éng nµo, sau ®ã t¨ng c−êng kh¶ n¨ng thóc ®Èy çc ho¹t ®éng b¶o tån.

• Tæ chøc mét sè héi th¶o hµng n¨m víi chñ ®Ò b¶o tån rïa biÓn. • VÉn cßn nhu cÇu vÒ nguån nh©n lùc vµ thiÕt bÞ ®Ó thóc ®Èy çc ban,

ngµnh, c¬ quan tham gia vµo c«ng t¸c b¶o vÖ rïa biÓn. • CÇn th«ng b¸o réng r·i cho quÇn chóng vÒ thùc tr¹ng ph¸p lý cña rïa

biÓn vµ n¬i c− tró cña chóng. • Çc s¾c lÖnh vµ quy ®Þnh cña chÝnh phñ vÒ b¶o vÖ rïa biÓn cßn ph¹t rÊt

nhÑ vµ nªn chÆt chÏ h¬n n÷a ®Ó h¹n chÕ mäi ng−êi gom l−îm rïa, trøng rïa vµ s¶n xuÊt çc mÆt hµng tõ rïa.

78

Danh s¸ch ®¹i biÓu tham gia héi th¶o - Vòng Tµu 7-2001


Danh s¸ch §¹i biÓu tham gia héi th¶o tËp huÊn – Vòng tµu 7-2001

¤ng Vò V¨n §µi Vô tr−ëng, Vô Thuû s¶n

Bé Thuû s¶n 10 NguyÔn C«ng Hoan, Ba §×nh, Hµ néi, ViÖt Nam

TS. Vò V¨n TriÖu Vô Phã, Vô Hîp t¸c Quèc tÕ Bé Thuû s¶n 10 NguyÔn C«ng Hoan, Ba §×nh, Hµ néi, ViÖt Nam

Bµ. §inh ThÞ Thanh HuyÒn Chuyªn viªn, Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, Bé Thuû s¶n 10 NguyÔn C«ng Hoan, Ba §×nh, Hµ néi, ViÖt Nam

¤ng. Ph¹m V¨n Th¬ Chuyªn viªn, Vô Khoa häc vµ C«ng nghÖ Bé Thuû s¶n 10 NguyÔn C«ng Hoan, Ba §×nh, Hµ néi, ViÖt Nam

¤ng. NguyÔn Quèc NghÞ Chuyªn viªn, Vô Khoa häc vµ C«ng nghÖ Bé Thuû s¶n 10 NguyÔn C«ng Hoan, Ba §×nh, Hµ néi, ViÖt Nam

¤ng. NguyÔn Duy Hång Tr−ëng phßng B¶o tån, Côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n Bé Thuû s¶n 10 NguyÔn C«ng Hoan, Ba §×nh, Hµ néi, ViÖt Nam

¤ng. NguyÔn Quèc Hïng ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång Thuû s¶n 2 2A Thñy V¨n, Thµnh phè Vòng Tµu, ViÖt Nam

TS. §oµn V¨n §Èu ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång Thuû s¶n 2 2A Thñy V¨n, Thµnh phè Vòng Tµu, ViÖt Nam

¤ng. §inh T©n Thiªn Çn bé nghiªn cøu, ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång Thuû s¶n 3 33 §Æng TÊt, Thµnh phè Nha Trang, TØnh Kh¸nh Hßa, ViÖt Nam

PGS. TS. §ç V¨n Kh−¬ng ViÖn tr−ëng, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n, 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam

TS. Chu TiÕn VÜnh ViÖn phã, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n, 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam

PGS. TS. Ph¹m Th−îc Nghiªn cøu viªn cao cÊp, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n, Dù ¸n b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam

¤ng. §µo V¨n Tó Çn bé nghiªn cøu, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam

¤ng. §inh Thanh §¹t Çn bé nghiªn cøu, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam

¤ng. Lª Do·n Dòng Çn bé nghiªn cøu, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n 170 Lª Lai, H¶i Phßng, ViÖt Nam

¤ng. §inh Hång Thanh ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang 01 CÇu §¸, Nha Trang, TØnh Kh¸nh Hßa , ViÖt Nam

PGS. TS. Lª Träng PhÊn ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang 01 CÇu §¸, Nha Trang, TØnh Kh¸nh Hßa , ViÖt Nam

80

¤ng. NguyÔn Träng An Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng 246 §µ N½ng H¶i Phßng, ViÖt Nam

¤ng. NguyÔn Quang Tr−êng ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt (IEBR), ®−êng Hoµng Quèc ViÖt CÇu GiÊy, Hµ Néi, ViÖt Nam

Bµ Lª Thanh B×nh Phßng B¶o tån, Côc M«i tr−êng MOSTE, 116 YÕt Kiªu, Hµ Néi, ViÖt Nam

¤ng. Ng« Tr−êng Thi Gi¸m ®èc, Trung t©m Th«ng tin vµ Qu¶n lý du lÞch huyÖn C«n §¶o. 6 Lª DuÈn, C«n §¶o Bµ RÞa –Vòng Tµu, ViÖt Nam

¤ng. Ph¹m Ngäc TuÊn Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n tØnh Kiªn Giang Sè 9 Huúnh TÞnh Cña, VÜnh Thanh V©n ThÞ x· R¹ch Gi¸, TØnh Kiªn Giang, ViÖt Nam

¤ng. Huúnh Trung BÐ Chi côc tr−ëng, Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n tØnh Cµ Mau, 68 Phan Béi Ch©u, ®−êng sè 7, ThÞ x· Cµ Mau TØnh Cµ Mau, ViÖt Nam

¤ng. L©m Hång Khanh Chi côc tr−ëng, Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n tØnh B¹c Liªu §−êng sè 8, ThÞ x· B¹c Liªu TØnh B¹c Liªu, ViÖt Nam

¤ng. TrÇn Phong Gi¸m ®èc, Së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng tØnh Ninh ThuËn §−êng Trung T©m, ThÞ x· Phan Rang TØnh Ninh ThuËn, ViÖt Nam

¤ng. Vò Quèc Dòng Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n tØnh Kh¸nh Hßa, 42 NguyÔn ThÞ Minh Khai, Thµnh phè Nha Trang TØnh Kh¸nh Hßa, ViÖt Nam.

¤ng. NguyÔn V¨n H¶o Chi côc tr−ëng, Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n Thµnh phè H¶i Phßng 24 Vâ ThÞ S¸u, QuËn Ng« QuyÒn Thµnh phè H¶i Phßng, ViÖt Nam

¤ng. NguyÔn V¨n Trung Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n tØnh Qu¶ng Ninh Cäc 8, §−êng Hång Hµ, Thµnh phè H¹ Long TØnh Qu¶ng Ninh, ViÖt Nam

¤ng. Lª Xu©n ¸i Gi¸m ®èc V−ên quèc gia C«n §¶o. 29 Vâ ThÞ S¸u, C«n §¶o, TØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu, ViÖt Nam

¤ng. TrÇn Hïng T©m Chi côc tr−ëng, Chi côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n tØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu 21 Lª Lîi, §−êng 4 Thµnh phè Vòng Tµu, ViÖt Nam

Bµ. TrÇn Minh HiÒn WWF §«ng D−¬ng 53 TrÇn Phó, Hµ Néi, ViÖt Nam

Bµ. Steph Cox Trî lý XuÊt b¶n M«i tr−êng 29 Vâ ThÞ S¸u, C«n §¶o TØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu, ViÖt Nam

¤ng. Nick Cox Cè vÊn dù ¸n b¶o tån 29 Vâ ThÞ S¸u, C«n §¶o TØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu, ViÖt Namm

¤ng. Bernard O' Callangan Tr−ëng cè vÊn, dù ¸n Hßn Mun MPA, Thµnh phè Nha Trang TØnh Kh¸nh Hßa, ViÖt Nam

Bµ NguyÔn ThÞ KiÒu Trang IUCN ViÖt Nam 13 TrÇn H−ng §¹o Hµ Néi, ViÖt Nam

¤ng. NguyÔn Minh Th«ng Tr−ëng ®¹i diÖn IUCN ViÖt Nam 13 TrÇn H−ng §¹o Hµ Néi, ViÖt Nam

Danh s¸ch ®¹i biÓu tham gia héi th¶o - Vòng Tµu 7-2001


Bµ. Bïi ThÞ Thu HiÒn Çn bé Ch−¬ng tr×nh biÓn IUCN ViÖt Nam 13 TrÇn H−ng §¹o Hµ Néi, ViÖt Nam

¤ng. Ing Try Çn bé nghiªn cøu sinh häc vµ sinh th¸i H¶i s¶n Phßng Thuû s¶n, # 186 Norodom Blvd P.O. Box 582 Phnom Penh, Cambodia

¤ng. Kim Sour Çn bé nghiªn cøu sinh häc vµ sinh th¸i H¶i s¶n Phßng Thuû s¶n, # 186 Norodom Blvd P.O. Box 582 Phnom Penh, Cambodia

¤ng. Heng Sotharith Çn bé nghiªn cøu sinh häc H¶i s¶n Phßng Thuû s¶n, # 186 Norodom Blvd P.O. Box 582 Phnom Penh, Cambodia

¤ng. Douglas Hykle Phã Ban th− ký. Ban th− ký UNEP/CMS United Nations Premises in Bonn Martin Luther King Street 8, D-53175 Bonn, Germany

TS. Nicolas J. Pilcher Çn bé nghiªn cøu, chuyªn gia nghiªn cøu M«i tr−êng ViÖn B¶o tån §a d¹ng Sinh häc vµ M«i tr−êng Tr−êng ®¹i häc Sarawak 94300 Kota Samarahan, Sarawak, Malaysia

TS. Chan, Eng Heng Nhãm nghiªn cøu rïa biÓn (SEATRU), Khoa Khoa häc vµ C«ng nghÖ, Tr−êng §¹i häc Cao ®¼ng Khoa häc vµ C«ng nghÖ, 21030 Kuala Terengganu, Malaysia

TS. Jeff Miller V−ên quèc gia vµ ch¨m sãc ®éng vËt hoang d· Queensland Northern Region, PO Box 2066 Cairns, Queensland 4870, Australia

82


Héi nghÞ bµn trßn Quèc

gia ®Çu tiªn vÒ qu¶n lý vµ B¶o tån rïa biÓn t¹i ViÖt

Nam

12/12/2001 Hµ Néi

© Photo courtesy of the Virginia Institute of Marine Science

84

Vò V¨n TriÖu: Héi nghÞ bµn trßn – Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù

Héi nghÞ bµn trßn Quèc gia ®Çu tiªn vÒ qu¶n lý vµ B¶o tån rïa biÓn t¹i ViÖt Nam 85

Héi nghÞ bµN TRßN QUèC GIA §ÇU TI£N VÒ Qu¶n Lý vµ B¶O TåN RïA BIÓN

T¹I vIÖT NAM

Vò V¨n TriÖu

Vô hîp t¸c quèc tÕ – Bé Thuû s¶n

GIíI THIÖU H«m nay, Vô Hîp t¸c Quèc tÕ - Bé Thuû s¶n phèi hîp víi Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ t¹i ViÖt nam (IUCN) tæ chøc Héi nghÞ Bµn trßn ®Çu tiªn vÒ B¶o tån Rïa biÓn t¹i ViÖt Nam. Héi nghÞ nµy lµ b−íc tiÕp theo cña ký kÕt míi ®©y vÒ “B¶n Ghi nhí B¶o tån Rïa biÓn vµ N¬i sinh sèng cña chóng Khu vùc Ên §é D−¬ng §«ng Nam ¸ -ViÖt Nam” vµ Héi th¶o TËp huÊn vÒ Sinh häc vµ B¶o tån Rïa biÓn ®· ®−îc tæ chøc t¹i Vòng Tµu vµ C«n §¶o th¸ng 7 n¨m 2001. Rïa biÓn lµ loµi di c− vµ ®ßi hái m«i tr−êng ph¸t triÓn thÝch hîp tuú thuéc vµo tõng loµi vµ giai ®o¹n trong vßng ®êi cña chóng. ViÖc lµm tæ cña rïa biÓn ®ßi hái b·i biÓn ph¶i s¹ch vµ kh«ng cã sù x©m ph¹m cña con ng−êi, nguån thøc ¨n cña rïa ®−îc lÊy tõ çc r¹n san h«, cá biÓn khoÎ m¹nh vµ thËm chÝ ë nh÷ng vïng biÓn s©u, rïa míi në vµ rïa con cÇn ph¶i cã nh÷ng vïng biÓn më vµ kh«ng bÞ « nhiÓm, kh«ng cã r¸c th¶i vµ kh«ng chÞu ¸p lùc tõ viÖc khai th¸c thuû s¶n. Lµ loµi di c− kh«ng ph©n biÖt danh giíi chÝnh trÞ, rïa biÓn lµ nguån tµi nguyªn chung gi÷a çc quèc gia, trong giíi h¹n mét vïng biÓn nhá hoÆc c¶ ®¹i d−¬ng mªnh m«ng. §Ó thùc hiÖn ®−îc çc nghiªn cøu, kiÓm so¸t vµ thùc thi çc biÖn ph¸p b¶o tån trªn c¹n vµ cã çc v¨n b¶n ph¸p lý, cÇn ph¶i ph¸t triÓn n¨ng lùc ®Ó ®¶m b¶o tÊt c¶ çc hµnh ®éng ®Òu n»m trong mèi quan t©m vµ duy tr× tÝnh sinh häc cña çc loµi rïa biÓn. Thay mÆt Bé Thuû s¶n vµ Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ t«i ®¸nh gi¸ cao sù cã mÆt cña quý vÞ ®¹i biÓu cã mÆt trong héi nghÞ h«m nay. Môc tiªu cña cuéc häp nµy lµ nh»m giíi thiÖu Biªn b¶n Ghi nhí vÒ B¶o vÖ vµ B¶o tån Rïa biÓn ASEAN cña ViÖt Nam ký n¨m 1997, Biªn b¶n Ghi nhí B¶o tån Rïa biÓn Khu vùc Ên §é d−¬ng §«ng Nam ¸ -ViÖt Nam (IOSEA) vµ KÕ ho¹ch Qu¶n lý B¶o tån Rïa biÓn (CMP) do Bé Thuû s¶n ký th¸ng 7/2001. ViÖt Nam lµ n−íc thø 9 tham gia ký kÕt biªn b¶n IOSEA, vµ viÖc ký kÕt B¶n ghi nhí nµy lµ mét ho¹t ®éng quan träng nh»m thóc ®Èy h¬n n÷a cam kÕt cña ViÖt Nam víi khu vùc vÒ b¶o tån çc loµi rïa biÓn. Cuéc häp nµy còng x¸c ®Þnh çc m©u thuÉn chÝnh s¸ch gi÷a çc môc tiªu ph¸t triÓn vµ b¶o tån cã liªn quan ®Õn rïa biÓn t¹i ViÖt Nam, viÖc thùc thi chÝnh s¸ch vµ çc khung ph¸p lý cho b¶o tån biÓn ë çc n−íc kh¸c vµ ¸p dông nã vµo hoµn c¶nh cña ViÖt Nam. Héi th¶o nµy sÏ cñng cè n¨ng lùc cho çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë cÊp quèc gia vµ ë cÊp ®Þa ph−¬ng, nh÷ng c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn rïa biÓn. Cuéc häp nµy sÏ lµ b−íc chuÈn bÞ cho KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ B¶o tån Rïa biÓn ë ViÖt Nam, t¨ng c−êng phèi hîp gi÷a çc bªn cã liªn quan, khuyÕn khÝch trao ®æi çc bµi häc kinh nghiÖm, vµ thóc ®Èy kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ nh÷ng ¶nh h−ëng chung ®ã lªn c¶ n−íc. Cam kÕt cña çc c¬ quan, ban ngµnh cã liªn quan ®Õn b¶o tån rïa biÓn t¹i ViÖt Nam sÏ ®¶m b¶o cho kÕt qu¶ héi th¶o vµ çc chiÕn l−îc cho sù nghiÖp b¶o tån rïa biÓn cã hiÖu qu¶. C¬ quan tæ chøc Bé Thuû s¶n §ång tæ chøc IUCN – Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ

86

§Þa ®iÓm Kh¸ch s¹n Horizon, 40 Çt Linh, Hµ Néi Çc ®¹i biÓu tham gia Çc ®¹i biÓu thay mÆt cho çc ban, ngµnh liªn quan: Bé Thuû s¶n vµ çc ViÖn Nghiªn cøu Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n Bé Ngo¹i giao Tæ chøc Ph¸t triÓn Quèc tÕ §an M¹ch (Danida) Tæ chøc Ph¸t triÓn Quèc tÕ Thuþ §iÓn (Sida) Çc tæ chøc liªn quan vµ quèc tÕ ®ang lµm viÖc t¹i ViÖt Nam nh− CRES, IEBR, ECO-ECO, WWF Indochina, TRAFFIC, IMA Nghiªn cøu ®iÓn h×nh cña hai tØnh Ninh ThuËn vµ V−ên Quèc gia C«n §¶o

Thêi gian Bµi ph¸t biÓu Chñ ®Ò 8.00 – 8.30 GÆp mÆt vµ ®¨ng ký 8.30– 8.45 TiÕn sü NguyÔn ViÖt Th¾ng, Thø

tr−ëng Bé Thuû s¶n Ph¸t biÓu khai m¹c

8.45 – 9.00 TS Vò V¨n TriÖu, Vô phã, Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, Bé Thuû s¶n

Ch−¬ng tr×nh vµ çc môc tiªu cña héi nghÞ

9.00 – 9.30 GS.TS. Ph¹m Th−îc, ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n

Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ rïa biÓn vµ t×nh tr¹ng b¶o tån rïa biÓn t¹i ViÖt Nam; Tæng quan vÒ Biªn b¶n ghi nhí IOSEA-Cam kÕt, tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ cña Héi th¶o ®µo t¹o th¸ng 7/2001

9.30 – 9.45 ¤ng NguyÔn Minh Th«ng, Tr−ëng ®¹i diÖn IUCN t¹i ViÖt Nam.

ViÖc cÇn thiÕt cho mét KÕ ho¹ch quèc gia cho b¶o tån rïa biÓn t¹i ViÖt Nam

9.45. – 10.00 Gi¶i lao 10.00 – 10.15 Julie Thomson

Tr−ëng ®¹i diÖn ch−¬ng tr×nh TRAFFIC Ch©u ¸ - §«ng D−¬ng

Vai trß cña Côc KiÓm l©m trong viÖc b¶o vÖ bê biÓn, n¬i lµm tæ cho rïa biÓn vµ CITES

10.15 – 10.45 TS. Nicholas Pilcher ViÖn §a d¹ng Sinh häc vµ B¶o vÖ M«i tr−êng, Tr−êng ®¹i häc Sarawak, Malaysia

Çch tiÕp cËn chÝnh s¸ch vµ ph¸p lý ®èi víi qu¶n lý vµ b¶o tån biÓn vµ KÕ ho¹ch b¶o tån rïa biÓn

10.45 – 11.00 ¤ng NguyÔn V¨n Ch©u Côc tr−ëng Côc B¶o vÖ Nguån lîi Thuû s¶n, Bé Thuû s¶n

S¾c lÖnh vÒ qu¶n lý vµ b¶o tån nguån lîi biÓn cã liªn quan ®ªn rïa biÓn

11.00 – 11.15 ¤ng Lª Xu©n ¸i Gi¸m ®èc V−ên quèc gia C«n §¶o

Nghiªn cøu ®iÓn h×nh 1: B¶o tån rïa biÓn ë C«n §¶o

11.15 –11.30 ¤ng TrÇn Phong Gi¸m ®èc Së KHCN&MT tØnh Ninh ThuËn

Nghiªn cøu ®iÓn h×nh 2: B¶o tån rïa biÓn ë Ninh ThuËn, qu¶n lý dùa trªn c¬ së céng ®ång

11.30 – 12..20 Th¶o luËn 12.20 – 12.30 BÕ m¹c TS Vò V¨n TriÖu (Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, Bé Thuû

s¶n) Çn bé hç trî: Bïi ThÞ Thu HiÒn (IUCN ViÖt Nam) §inh ThÞ Thanh HuyÒn (Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, Bé Thuû s¶n)

NguyÔn Minh Th«ng: TÝnh cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia


TÝnh cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ

b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn ë ViÖt nam

NguyÔn Minh Th«ng

Tr−ëng ®¹i diÖn, IUCN ViÖt Nam ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña IUCN ®· tham gia C«ng −íc vÒ B¶o tån §a d¹ng Sinh häc vµo th¸ng 11/1994. §iÒu nµy ®· chøng tá mèi quan t©m vµ cam kÕt cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong c«ng cuéc b¶o vÖ m«i tr−êng vµ b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tõ ngµy 23 ®Õn ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 2001, mét héi th¶o tËp huÊn vÒ sinh häc vµ b¶o tån rïa biÓn ®· ®−îc tæ chøc t¹i thµnh phè Vòng Tµu vµ V−ên Quèc gia C«n §¶o, ViÖt Nam. Héi th¶o nµy do Bé Thuû s¶n ViÖt Nam (MoFi), Tæ chøc B¶o tån Thiªn nhiªn Quèc tÕ (IUCN), C«ng −íc vÒ Çc loµi Di c− (CMS) vµ tr−êng §¹i häc Sarawak cña Malaisia ®ång tæ chøc. Héi th¶o ®−îc C«ng −íc vÒ Çc loµi Di c− (CMS), C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ §an M¹ch (Danida) , Uû ban B¶o vÖ §¹i d−¬ng (OC), Quü §éng vËt Hoang d· vµ Thuû s¶n Quèc gia (NFWF), Trung t©m DÞch vô Thuû s¶n Quèc gia (NMFS) cña ChÝnh phñ Mü tµi trî vÒ mÆt tµi chÝnh. Còng t¹i héi th¶o nµy, mét sù kiÖn quan träng ®· diÔn ra ®ã lµ lÔ ký kÕt chÝnh thøc cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vÒ Biªn b¶n Ghi nhí vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn vµ M«i tr−êng sèng cña çc loµi nµy t¹i khu vùc Ên §é D−¬ng vµ §«ng Nam ¸. ViÖc ViÖt Nam trë thµnh quèc gia thø 9 tham gia vµo viÖc ký kÕt Biªn b¶n Ghi nhí nµy, ®· gióp cho ViÖt nam kh¼ng ®Þnh h¬n n÷a cam kÕt cña m×nh trong nç lùc h−íng tíi viÖc b¶o tån rïa biÓn trong khu vùc. Mét sè loµi rïa biÓn hiÖn ®ang bÞ ®e do¹. Sè l−îng rïa biÓn trªn toµn cÇu ®ang bÞ suy gi¶m, ®©y lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng ®−îc quan t©m trªn toµn cÇu. Cã 5 loµi rïa biÓn xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam, bao gåm: VÝch, §åi måi, Qu¶n §ång, §åi måi døa vµ Rïa da. GÇn ®©y trong S¸ch ®á cña IUCN ph¸t hµnh n¨m 2000 vÒ çc loµi ®éng vËt bÞ ®e do¹ cã liÖt kª 4 loµi cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng. §åi måi ®−îc ph©n lo¹i lµ loµi cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng toµn cÇu. Tuy nhiªn, còng ch−a cã nghiªn cøu cô thÓ nµo vÒ rïa biÓn ®−îc tiÕn hµnh tõ tr−íc ®Õn nay vµ còng kh«ng cã thèng kª nµo vÒ sè l−îng çc loµi nµy ë ViÖt Nam. V× vËy kÕ ho¹ch vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn cÇn thiÕt ®−îc x©y dùng ë ViÖt Nam. Môc ®Ých cña b¸o ço nµy nh»m môc ®Ých xem xÐt tÝnh cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn ë Viªt nam. ë ViÖt Nam, tr¸ch nhiÖm cña viÖc b¶o tån vµ nghiªn cøu rïa biÓn ®−îc ph©n cÊp gi÷a çc bé, çc ngµnh. Çc c¬ quan vµ chøc n¨ng cña çc c¬ quan nµy ®−îc m« t¶ nh− sau:

1. Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng/Côc M«i tr−êng(NEA): cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng chÝnh s¸ch m«i tr−êng bao gåm kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vµ tham dù cña ViÖt Nam trong C«ng −íc B¶o tån §a d¹ng Sinh häc. (CBD)

2. Bé Thuû s¶n, çc vô liªn quan vµ çc viÖn cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu vµ qu¶n lý biÓn, thuû s¶n vµ çc khu b¶o tån biÓn

3. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n/Côc KiÓm l©m cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc qu¶n lý hÖ thèng çc khu b¶o tån trªn c¹n bao gåm mét vµi b·i rïa, thùc hiÖn vµ lµm cã hiÖu lùc C«ng −íc Quèc tÕ vÒ Bu«n b¸n Çc loµi §éng vËt Hoang d· ®ang bÞ §e do¹ vµ LuËt Çc loµi Hoang d· trong n−íc vµ

4. ViÖn H¶i d−¬ng häc Quèc Gia; cã tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh çc nghiªn cøu vÒ ®¹i d−¬ng häc vµ c¶ sinh häc rïa biÓn.

MÆc dï mét sè çc c¬ quan ë ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm liªn quan ®Õn b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn vµ nguy c¬ mÊt dÇn çc loµi nµy ë møc khu vùc vµ toµn cÇu ®· xuÊt hiÖn nh−ng rÊt Ýt trong sè çc c¬ quan nµy thùc sù biÕt ®Õn t×nh tr¹ng cña çc loµi nµy ë ViÖt Nam. ChØ cã rÊt Ýt th«ng tin sinh häc vÒ rïa biÓn ®· ®−îc V−ên Quèc gia C«n §¶o thu thËp tõ çc ®iÓm thùc ®Þa. H¬n n÷a

88

çc kh¶o s¸t vÒ th−¬ng m¹i míi chØ ®−îc tiÕn hµnh ®èi víi §åi måi vµ çc s¶n phÈm lµm ra tõ nã. Kh«ng gièng nh− qu¸ tr×nh b¶o tån ®· ®−îc thùc hiÖn trªn c¹n, x©y dùng çc vïng l·nh thæ cho çc khu b¶o tån biÓn ë ViÖt nam vÉn cßn bÞ bá ngá. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu trong qu¸ tr×nh b¶o tån rïa biÓn ë ViÖt Nam, ®iÒu rÊt cÇn thiÕt lµ ph¶i cã nh÷ng nè lùc vµ hîp t¸c mét çch hµi hoµ ë cÊp quèc gia. ViÖc x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia cho viÖc b¶o tån rïa biÓn ph¶i dùa trªn nh÷ng kinh nghiÖm phèi hîp vµ hç trî cña tÊt c¶ çc bªn tham gia vµ cña çc c¬ quan liªn quan ®èi víi vÊn ®Ò b¶o rån rïa biÓn. §iÒu rÊt cÇn thiÕt lµ ph¶i x©y dùng ®−îc mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a çc c¬ quan vµ çc viÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh. Mét Uû ban §iÒu phèi Quèc gia cÇn ®−îc thµnh lËp víi sù tham gia cña ®¹i diÖn çc c¬ quan chñ chèt. Vai trß cña uû ban lµ ®iÒu phèi ë cÊp Quèc gia. KÕ ho¹ch hµnh ®éng nµy sÏ bao gåm c¶ viÖc ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng b¶o tån hiÖn nay vÒ rïa biÓn ë ViÖt nam, m«i tr−êng sèng quan träng cña loµi nµy, møc ®é ®e do¹ ®Õn çc loµi nµy vµ çc c¬ héi cho viÖc söa ®æi çc hµnh ®éng ®ã. KÕ ho¹ch hµnh ®éng sÏ x¸c ®Þnh çc −u tiªn cho c«ng t¸c b¶o tån kÓ c¶ cho çc çc dù ¸n phï hîp víi hç trî tµi chÝnh cña ChÝnh phñ vµ cña çc Tæ chøc Quèc tÕ. ViÖc x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia sÏ cã çc bªn tham gia bao gåm tõ çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho ®Õn céng ®ång ®Þa ph−¬ng. Mét khu«n khæ ph¸p lý sÏ ®−îc x©y dùng nh− lµ b−íc khëi ®Çu vµ sÏ ®−îc thùc hiÖn ë møc c¬ së Phèi hîp víi Bé Thuû S¶n, IUCN ViÖt Nam, WWF vµ TRAFFIC §«ng Nam ¸ ®· x©y dùng mét v¨n kiÖn dù ¸n vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn ë ViÖt Nam. C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ §an M¹ch ñng hé hç trî vÒ tµi chÝnh cho dù ¸n còng chÝnh nh»m môc ®Ých ®ãng gãp cho c«ng cuéc b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña loµi nµy ë ViÖt Nam th«ng qua viÖc: X©y dùng n¨ng lùc kü thuËt vµ chÝnh s¸ch cho Bé Thuû s¶n vµ Bé NN&PTNT, bao gåm c¶ çc c¬ quan cÊp tØnh, do ®ã çc c¬ quan nµy cã thÓ thùc hiÖn çc ®iÒu kho¶n ®· nªu trong Biªn b¶n Ghi nhí vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý rïa biÓn vµ M«i tr−êng sèng cña chóng ë khu vùc Ên §é D−¬ng vµ §«ng Nam ¸ (IOSEA MoU).

• Thùc hiÖn nghiªn cøu t¹i chç vÒ rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng qua hai kú lµm tæ nh»m x¸c ®Þnh chÝnh x¸c n¬i lµm tæ, chu kú lµm tæ vµ tÇm quan träng cña viÖc ph¸t triÓn m«i tr−êng sèng

• Thùc hiÖn çc kh¶o s¸t vÒ th−¬ng m¹i rïa biÓn ë ViÖt Nam sÏ bao gåm c¶ viÖc ®¸nh gi¸ ph−¬ng tiÖn vµ møc ®é s¨n b¾t rïa, tiªu thô vµ bu«n b¸n trong vµ ngoµi n−íc

• X©y dùng mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ rïa biÓn, x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng vÒ sè l−îng vµ mèi ®e do¹ ®èi víi çc loµi nµy vµ ®−a ra çc khuyÕn nghÞ cho viÖc b¶o tån vÒ loµi còng nh− m«i tr−êng sèng cña chóng.

• N©ng cao hiÖu lùc cña C«ng −íc Bu«n b¸n Çc loµi §éng vËt Hoang d· vµ n©ng cao nhËn thøc cña C«ng −íc B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn t¹i khu vùc Ên §é D−¬ng vµ §«ng Nam ¸ gi÷a çc c¬ quan ChÝnh phñ liªn quan;

• Xóc tiÕn hç trî cÊp quèc gia cho viÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo C«ng −íc Born vÒ çc loµi di c− (C«ng −íc CMS); vµ

• N©ng cao nhËn thøc gi÷a çc c¬ quan bé, ngµnh vµ çc bªn tham gia liªn quan ®Õn b¶o tån rïa biÓn.

N. Pilcher: Çc chÝnh s¸ch vµ çch tiÕp cËn b¶o tån


Çc chÝnh s¸ch/çch tiÕp cËn b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn khu vùc

Nicolas J. Pilcher

ViÖn B¶o tån §a d¹ng Sinh häc vµ M«i tr−êng. §¹i häc Sarawak Malaysia §Æt vÊn ®Ò

T¹i vïng biÓn ViÖt Nam hiÖn nay ®−îc biÕt cã 5 loµi rïa biÓn ph©n bè. Çc loµi rïa biÓn nµy bao gåm VÝch - Chelonia mydas; §åi måi, Eretmochelys imbricata; §åi måi døa Caretta carretta; Qu¶n ®ång Lepidochelys olivacea; vµ Rïa da Dermochelys coriacea. Trong S¸ch ®á cña IUCN n¨m 2000 vÒ çc loµi bÞ ®e do¹ ®· xÕp 4 trong sè 5 loµi rïa nµy vµo nhãm çc loµi bÞ ®e do¹, trong ®ã §åi måi ®−îc ®−a vµo nhãm çc loµi bÞ ®e do¹ nghiªm träng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Trong 5 n¨m qua, ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu tiÕn hµnh x©y dùng mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn l−îc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o tån rïa biÓn. Nh− mét phÇn cña çc nç lùc ®ã, çc çn bé ViÖt Nam ®· tham gia çc cuéc héi th¶o tËp huÊn khu vùc do Trung t©m Ph¸t triÓn Thuû s¶n §«ng Nam ¸ (§NA) tæ chøc n¨m 1999, çc diÔn ®µn quèc tÕ vµ khu vùc vÒ rïa biÓn n¨m 1999 vµ 2000, còng nh− ®¨ng cai tæ chøc héi th¶o tËp huÊn vÒ sinh häc vµ b¶o tån rïa t¹i Vòng Tµu vµ V−ên quèc gia C«n §¶o vµo th¸ng 7 n¨m 2001. §Ó khuyÕn khÝch çc nç lùc ®ã, V¨n phßng IUCN ViÖt Nam ®· tæ chøc mét cuéc häp bµn trßn ®Ó th¶o luËn vÒ çc môc tiªu chiÕn l−îc cña KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia. T¹i ViÖt Nam, tr¸ch nhiÖm b¶o tån vµ nghiªn cøu rïa biÓn ®−îc giao cho nhiÒu c¬ quan Nhµ n−íc. Çc c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm vµ çc nhiÖm vô chÝnh gåm:

1. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ & M«i tr−êng (KHCN&MT)/ Côc M«i tr−êng: chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng chÝnh s¸ch m«i tr−êng, kÓ c¶ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ §a d¹ng Sinh häc vµ viÖc tham gia cña ViÖt Nam ®èi víi C«ng −íc B¶o tån §a d¹ng Sinh häc (CBD);

2. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n/ Côc KiÓm l©m: ChÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý hÖ thèng çc khu b¶o tån trªn ®Êt liÒn, bao gåm çc b·i ®Î cña rïa, thùc hiÖn vµ t¨ng c−êng hiÖu lùc C«ng −íc Bu«n b¸n Quèc tÕ Çc loµi §éng vËt vµ Thùc vËt bÞ ®e do¹ (CITES), còng nh− t¨ng c−êng hiÖu lùc cña çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ bu«n b¸n néi ®Þa çc loµi ®éng thùc vËt hoang d·;

3. Bé Thuû s¶n/ ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n: chÞu tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu vµ qu¶n lý çc loµi sinh vËt biÓn, nguån lîi h¶i s¶n vµ çc khu b¶o tån biÓn; vµ

4. ViÖn H¶i d−¬ng häc: chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai nghiªn cøu h¶i d−¬ng häc, bao gåm nghiªn cøu liªn quan ®Õn sinh häc rïa biÓn.

MÆc dï mét sè c¬ quan ph¶i cã çc tr¸ch nhiÖm ®èi víi rïa biÓn vµ sù suy gi¶m chóng ë çc møc ®é khu vùc vµ toµn cÇu, nh−ng trªn thùc tÕ hiÖn tr¹ng cña çc loµi rïa ë ViÖt Nam ch−a ®−îc biÕt nhiÒu. HiÖn cã rÊt Ýt çc th«ng tin sinh häc vµ çc th«ng tin nµy chñ yÕu tËp trung vµo mét ®Þa ®iÓm ®Î trøng n»m trong V−ên quèc gia C«n §¶o. Çc ®ît ®iÒu tra bu«n b¸n chØ ®−îc tiÕn hµnh ®èi víi §åi måi vµ çc s¶n phÈm cña §åi måi (®å trang søc, rïa nhåi, v.v..). Kh«ng nh− nh÷ng g× ®· diÔn ra trong çc nç lùc b¶o tån trªn ®Êt liÒn, viÖc −u tiªn thiÕt lËp çc khu b¶o tån biÓn ë ViÖt Nam nãi chung bÞ tôt hËu rÊt xa. Mét xu thÕ ®¸ng khÝch lÖ lµ, ViÖt Nam hiÖn lµ mét Bªn ký kÕt Tho¶ thuËn Ghi nhí vÒ B¶o tån vµ B¶o vÖ Rïa biÓn ASEAN (th¸ng 7 n¨m 2001) vµ Tho¶ thuËn Ghi nhí gÇn ®©y vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý Rïa biÓn vµ Çc n¬i C− tró Rïa biÓn §NA-Ên §é D−¬ng, lµ tho¶ thuËn ®−îc quy ®Þnh trong §iÒu IV, ®o¹n 4, C«ng −íc Bonn vÒ çc loµi di c−. Tuy nhiªn, mÆc dï ViÖt Nam lµ n¬i tËp trung cña nhiÒu loµi chim di c− vµ rïa biÓn, song ViÖt Nam vÉn ch−a ký kÕt vµo C«ng −íc vÒ çc loµi di c− nµy. Tr−íc çc mèi ®e do¹ ë quy m« quèc gia vµ khu vùc ®èi víi rïa biÓn vµ t×nh tr¹ng thiÕu qu¶n lý çc loµi nµy ë ViÖt Nam, Nhãm Chuyªn gia Rïa biÓn cña IUCN (MTSG), Ban th− ký C«ng −íc

90

Çc loµi Di c− vµ çc V¨n phßng IUCN ë Ch©u ¸, WWF §«ng D−¬ng vµ tæ chøc TRAFFIC §NA-ViÖt Nam hiÖn ®ang hîp t¸c x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh b¶o tån rïa biÓn. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm viÖc n©ng cao nhËn thøc cña quèc gia vÒ c«ng viÖc trong khu vùc cña Ban th− ký CMS vÒ chim n−íc vµ rïa di c−, còng nh− khuyÕn khÝch ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña C«ng −íc – viÖc phª chuÈn C«ng −íc sÏ t¹o ra c¬ së râ rµng cho viÖc hîp t¸c quèc tÕ qu¶n lý çc loµi di c− còng nh− t¨ng c−êng çc loµi b¶n ®Þa vµ çc çch thøc qu¶n lý n¬i sinh sèng cña chóng. D−íi ®©y xin tr×nh bµy çc ý kiÕn cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®éng th¸i hiÖn nay ë ViÖt Nam h−íng tíi viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn KÕ ho¹ch qu¶n lý b¶o tån rïa biÓn, hiÖn ®ang bÞ ®e do¹ trªn ph¹m vi toµn cÇu, vµ ®Æc biÖt ®ang bÞ ®e do¹ ë khu vùc §NA. Çc ý kiÕn nµy nh»m ®−a ra çc triÓn väng cña çc c«ng −íc quèc tÕ, vÝ dô nh− çc tho¶ thuËn, cã thÓ cã lîi khi x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña ViÖt Nam, trong ®ã nªu bËt nh÷ng h¹n chÕ vÒ qu¶n lý vµ çc kÕt qu¶ mµ çc çn bé qu¶n lý vµ çc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÓ gÆp ph¶i khi gi¶i quyÕt hiÖn tr¹ng nµy. Hy väng r»ng nh÷ng th«ng tin trong çc ý kiÕn nµy sÏ hç trî qu¸ tr×nh x©y dùng çc kÕ ho¹ch qu¶n lý ë cÊp quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng ë ViÖt Nam, víi môc ®Ých cuèi cïng lµ lång ghÐp çc chiÕn l−îc trong n−íc víi çc nç lùc b¶o tån khu vùc vµ toµn cÇu. Çc tho¶ thuËn ®a ph−¬ng hiÖn cã

Tuy danh s¸ch d−íi ®©y cßn ch−a ®−îc ®Çy ®ñ, nh−ng nã sÏ liÖt kª çc c«ng −íc quèc tÕ chÝnh cã thÓ ¸p dông cho ViÖt Nam vµ khu vùc §NA. Cã thÓ xin çc th«ng tin chi tiÕt h¬n vÒ néi dung, çc môc tiªu vµ çc giíi h¹n cña mçi tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n gèc t¹i Bé Thuû s¶n Malaysia (Ban th− ký cña Tho¶ thuËn Ghi nhí ASEAN), Ban th− ký C«ng −íc Çc loµi Di c− t¹i Bonn, §øc, Çc v¨n phßng cña Ch−¬ng tr×nh M«i tr−êng Liªn hîp quèc (UNEP) (Ban th− ký t¹m thêi cho Tho¶ thuËn Ghi nhí Ên §é D−¬ng-§NA), WWF Philipin vÒ çc V−ên quèc gia Sabah, Malaysia (vÒ Tho¶ thuËn TIHPA), vµ t¹i trang chñ: <http://www.cites.org> hoÆc <http://www.unesco.org >.

• Tho¶ thuËn Ghi nhí ASEAN - ®−îc çc chÝnh phñ Brunei Darussalam, CH Indonesia, CHDCND Lµo, Malaysia, Liªn bang Myama, CH Philipin, CH Singapore, V−¬ng quèc Th¸i Lan, vµ CHXHCN ViÖt Nam ký. Tho¶ thuËn nµy nhËn thÊy tÇm quan träng cña çc quÇn thÓ rïa biÓn vµ çc n¬i sinh sèng cña chóng trong vïng biÓn çc n−íc thuéc ASEAN, ®ång thêi thõa nhËn r»ng rïa biÓn lµ loµi di c− vµ vïng biÓn cña çc n−íc thuéc ASEAN lµ liªn tôc kh«ng cã kho¶ng çch. L−u ý ®Õn vÊn ®Ò nµy vµ nhËn thÊy r»ng çc nç lùc b¶o tån kh«ng thÓ cã hiÖu qu¶ nÕu thùc hiÖn ®¬n lÎ ë quy m« quèc gia vµ nhËn thÊy çc nç lùc ®a ph−¬ng lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o sù sèng cßn l©u dµi cña rïa biÓn trong khu vùc ASEAN, çc n−íc trªn ®· kiªn quyÕt thóc ®Èy viÖc b¶o vÖ, b¶o tån, kh«i phôc vµ phôc håi rïa biÓn vµ çc n¬i sinh sèng cña chóng dùa trªn çc c¬ së khoa häc ®óng ®¾n nhÊt, cã c©n nh¾c ®Õn çc ®Æc ®iÓm m«i tr−êng, kinh tÕ-x· héi vµ v¨n ho¸ cña çc Bªn tham gia.

• TIHPA Malaysia- Philipin – Çc ®¶o rïa Sabah- Philipin lµ mét trong nh÷ng b·i ®Î

chÝnh trªn thÕ giíi cña loµi VÝch (Chelonia mydas). Côm ®¶o rïa Sabah- Philipin n»m ë biÓn Sulu, mòi T©y Nam cña Philipin, çch Manila 1000 km vÒ phÝa T©y Nam vµ çch Sadakan, Sabah, Malaysia kho¶ng 40 km vÒ phÝa B¾c. ChÝn ®¶o nµy (6 ®¶o thuéc Philipin vµ 3 ®¶o thuéc Malaysia) n»m kÒ çc ®−êng biªn giíi gi÷a 2 n−íc theo quy ®Þnh cña hiÖp −íc quèc tÕ. Theo tho¶ thuËn song ph−¬ng mang tÝnh lÞch sö, ChÝnh phñ cña hai n−íc Philipin vµ Maylasia ®· thµnh lËp khu b¶o tån di s¶n çc ®¶o rïa (TIHPA), ®©y lµ mét khu b¶o tån rïa biÓn xuyªn biªn giíi ®Çu tiªn vµ duy nhÊt trªn thÕ giíi. C«ng viÖc qu¶n lý khu b¶o tån nµy ®−îc hai n−íc chia sÎ, vµ cã thÓ tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng b¶o tån rïa biÓn vµ çc n¬i c− tró trªn mét khu vùc réng lín kh«ng phô thuéc vµo l·nh thæ cña mçi n−íc. §©y lµ mét s¸ng kiÕn b¶o tån ch−a tõng cã cña çc c¬ quan thùc hiÖn tho¶ thuËn TIHPA- Dù ¸n b¶o tån Pawikan thuéc Côc Qu¶n lý Çc khu b¶o tån vµ Sinh vËt Hoang d· thuéc Bé M«i tr−êng vµ Tµi nguyªn Thiªn nhiªn Philipin vµ çc V−ên Quèc gia Sabah cña Malaysia. Çc ho¹t ®éng −u tiªn d−íi ®©y ®−îc x¸c ®Þnh ®Ó hoµn thµnh môc tiªu ®Æt ra cña tho¶ thuËn TIHPA: Nghiªn cøu ®Þnh h−íng qu¶n lý, thµnh lËp



trung t©m c¬ së d÷ liÖu vµ m¹ng l−íi th«ng tin, çc ch−¬ng tr×nh n©ng cao nhËn thøc thÝch hîp, ch−¬ng tr×nh qu¶n lý vµ b¶o vÖ nguån tµi nguyªn rïa biÓn vµ ch−¬ng tr×nh du lÞch sinh th¸i thÝch hîp.

• Biªn b¶n ghi nhí Ên §é D−¬ng- §NA (IOSEA) –Biªn b¶n ghi nhí Ên §é D−¬ng-

§NA vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn vµ çc n¬i c− tró rïa biÓn thuéc Ên §é D−¬ng vµ §NA cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/9/2001 sau khi hoµn tÊt KÕ ho¹ch B¶o tån vµ Qu¶n lý toµn diÖn t¹i Manila th¸ng 6 n¨m 2001. Cho ®Õn nay, çc n−íc ®· ký vµo Tho¶ thuËn nµy gåm cã Australia, Comoros, CH Håi giao Iran, Kenya, Mauritius, Myanmar, Philipin, Sri Lanka, CH Thèng nhÊt Tanzania, V−¬ng quèc Anh, Hoa Kú vµ ViÖt Nam.

• C«ng −íc Bonn (C«ng −íc B¶o tån Çc loµi Di c−) – C«ng −íc vÒ B¶o tån Çc loµi

§éng vËt Hoang d· Di c− (cßn gäi lµ C«ng −íc Bonn, hay viÕt t¾t lµ CMS) nh»m b¶o tån çc loµi di c− trªn c¹n, biÓn vµ trªn kh«ng trong toµn bé khu vùc ph©n bè cña çc loµi nµy. C«ng −íc lµ mét trong sè Ýt çc hiÖp −íc liªn chÝnh phñ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò b¶o tån ®éng vËt hoang d· vµ çc n¬i c− tró cña ®éng vËt hoang d· trªn quy m« toµn cÇu. KÓ tõ khi C«ng −íc cã hiÖu lùc tõ 1/11/1983, sè thµnh viªn tham gia C«ng −íc ph¸t triÓn ®Òu ®Æn vµ (tÝnh ®Õn 1/9/2002) ®· cã 80 Bªn tham gia C«ng −íc thuéc Ch©u Phi, Trung vµ Nam Mü, Ch©u ¸, Ch©u ¢u vµ Ch©u §¹i D−¬ng. Çc bªn tham gia C«ng −íc CMS cïng hîp t¸c ®Ó b¶o tån çc loµi di c− vµ çc n¬i c− tró cña chóng th«ng qua ho¹t ®éng b¶o vÖ nghiªm ngÆt çc loµi di c− bÞ ®e do¹ ®−îc liÖt kª trong Phô lôc 1 cña C«ng −íc nµy; hoµn tÊt çc Tho¶ thuËn ®a ph−¬ng vÒ b¶o tån vµ qu¶n lý çc loµi di c− ®−îc liÖt kª trong Phô lôc II; còng nh− th«ng qua viÖc triÓn khai çc ho¹t ®éng nghiªn cøu. Phô lôc II liÖt kª çc loµi di c− cÇn ph¶i cã nh÷ng Tháa thuËn vÒ hîp t¸c quèc tÕ hoÆc nh÷ng loµi sÏ ®−îc h−ëng lîi mét çch ®Æc biÖt tõ nh÷ng Tháa thuËn nµy thuéc C«ng −íc CMS. Çc tho¶ thuËn nµy cã thÓ bao gåm çc hiÖp −íc rµng buéc vÒ mÆt ph¸p lý cho ®Õn çc tho¶ thuËn ghi nhí víi møc ®é kÐm chÝnh thøc h¬n. Çc Tho¶ thuËn cã tÝnh chÝnh thøc h¬n ph¶i t¹o ra ®−îc çc kÕ ho¹ch b¶o tån vµ qu¶n lý çc loµi ®−îc ®iÒu phèi; b¶o tån vµ phôc håi çc n¬i c− tró; kiÓm so¸t çc yÕu tè c¶n trë sù di c−; hîp t¸c nghiªn cøu vµ quan tr¾c; gi¸o dôc céng ®ång vµ trao ®æi th«ng tin gi÷a çc bªn tham gia.

• CITES C«ng −íc Bu«n b¸n Quèc tÕ Çc loµi §éng vËt vµ Thùc vËt Hoang d· bÞ §e do¹

lµ mét tho¶ thuËn quèc tÕ gi÷a chÝnh phñ çc n−íc. C«ng −íc nh»m ®¶m b¶o viÖc bu«n b¸n quèc tÕ çc mÉu vËt ®éng vËt vµ thùc vËt hoang d· kh«ng ®e do¹ sù tån t¹i cña chóng. Do bu«n b¸n çc ®éng vËt vµ thùc vËt hoang d· diÔn ra xuyªn biªn giíi çc n−íc, cho nªn nç lùc ®Ó quy ®Þnh viÖc bu«n b¸n nµy ®ßi hái ph¶i cã hîp t¸c quèc tÕ nh»m b¶o vÖ an toµn mét sè loµi nhÊt ®Þnh kh«ng bÞ khai th¸c qu¸ møc. C«ng −íc CITES ®· ®−îc h×nh thµnh trªn tinh thÇn hîp t¸c nh− vËy. Cho ®Õn nay, C«ng −íc ®· ®¹t ®−îc çc møc ®é b¶o vÖ kh¸c nhau ®èi víi h¬n 30,000 loµi ®éng vËt vµ thùc vËt, cho dï çc loµi nµy ®−îc bu«n b¸n d−íi d¹ng çc mÉu vËt sèng, mÉu ®én b«ng hay l¸ Ðp kh«. C«ng −íc CITES ®−îc x©y dùng theo nghÞ quyÕt ®−îc th«ng qua n¨m 1963 t¹i cuéc häp cña çc thµnh viªn IUCN. V¨n b¶n cña C«ng −íc ®−îc tho¶ thuËn cuèi cïng t¹i cuéc häp çc ®¹i diÖn cña 80 n−íc t¹i Washington DC, Hoa Kú ngµy 3/3/1973 vµ ngµy 1/7/1975 C«ng −íc CITES b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. CITES lµ mét tho¶ thuËn quèc tÕ ®Ó çc n−íc tham gia tù nguyÖn. Çc quèc gia chÞu sù rµng buéc cña C«ng −íc (tham gia CITES) ®−îc gäi lµ çc Bªn tham gia. MÆc dï CITES rµng buéc çc Bªn tham gia vÒ mÆt ph¸p lý- nãi çch kh¸c lµ çc Bªn ph¶i thùc hiÖn C«ng −íc - nh−ng C«ng −íc kh«ng thay thÕ ®−îc çc bé luËt quèc gia, mµ chØ cung cÊp c¬ së khung ®Ó mçi Bªn tham gia c«ng −íc t«n träng khi ph¶i th«ng qua bé luËt riªng cña n−íc m×nh nh»m ®¶m b¶o r»ng CITES ®−îc thùc hiÖn ë cÊp quèc gia.

• UNCLOS- C«ng −íc LHQ vÒ LuËt BiÓn 1982 lÇn ®Çu tiªn t¹o ra mét khung ph¸p lý

chung ®Ó qu¶n lý hîp lý çc nguån tµi nguyªn biÓn vµ b¶o tån çc nguån tµi nguyªn biÓn cho çc thÕ hÖ t−¬ng lai. HiÕm khi ®¹t ®−îc mét sù thay ®æi c¨n b¶n nh− vËy mét çch ªm thÊm víi sù nhÊt trÝ cña céng ®ång thÕ giíi. Do vËy, C«ng −íc nµy ®−îc coi nh− mét trong nh÷ng thµnh tùu quèc tÕ quan träng nhÊt kÓ tõ khi th«ng qua HiÕn

92

ch−¬ng LHQ n¨m 1945. Qua nhiÒu n¨m, ®· cã nhiÒu nç lùc ®Ó quy ®Þnh viÖc sö dông çc ®¹i d−¬ng theo mét c«ng −íc duy nhÊt ®−îc mäi quèc gia chÊp nhËn. KÕt qu¶ cao nhÊt cña nç lùc nµy lµ viÖc th«ng qua C«ng −íc LHQ vÒ LuËt BiÓn vµ ®−îc chÊp nhËn gÇn nh− hoµn toµn kÓ tõ khi c«ng −íc cã hiÖu lùc ngµy 16/11/1994. Tuy nhiÒu c¬ quan, mét sè do C«ng −íc x©y dùng vµ mét sè cña HÖ thèng LHQ chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý çc khÝa c¹nh cô thÓ cña ®¹i d−¬ng theo quyÒn h¹n cña m×nh, nh−ng b¶n th©n C«ng −íc vÉn lµ v¨n kiÖn trung t©m ®Ó khuyÕn khÝch sù æn ®Þnh vµ sö dông çc vïng biÓn vµ çc ®¹i d−¬ng v× môc ®Ých hoµ b×nh. Tuy nhiªn, c«ng −íc kh«ng ph¶i lµ mét v¨n kiÖn tÜnh, mµ lµ mét bé luËt ®éng vµ sù ph¸t triÓn ®ã cÇn ph¶i ®−îc b¶o ®¶m vµ viÖc thùc hiÖn ph¶i ®−îc thóc ®Èy m¹nh mÏ.

Çc v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh

Mét c¶n trë chñ yÕu trong çc qu¸ tr×nh lËp ph¸p trong khu vùc tr−íc n¨m 1982, vµ trong nhiÒu tr−êng hîp vÉn cßn x¶y ra hiÖn nay, lµ viÖc liÖt kª kh«ng chuÈn mùc hoÆc lo¹i bá hoµn toµn rïa biÓn ra khái çc ph¸p lÖnh vÒ ®éng vËt hoang d· vµ çc v¨n kiÖn luËt kh¸c. Trong nhiÒu tr−êng hîp, rïa biÓn ®−îc c©n nh¾c theo çc quy ®Þnh vÒ nghÒ ç, trong ®ã suy nghÜ c¬ b¶n lµ khai th¸c h¬n lµ b¶o tån. ChØ ®Õn thËp kû võa qua míi ®¹t ®−îc çc tiÕn bé ®Ó ®iÒu chØnh l¹i nh÷ng thiÕu sãt ®ã, vµ cho ®Õn nay, rïa biÓn ®· ®−îc liÖt kª theo tªn vµ th−êng ®−îc ph©n lo¹i lµ çc nhãm ç thÓ ®éc ®¸o trong hÇu hÕt çc tr−êng hîp. D−íi ®©y lµ nh÷ng phÇn tãm l−îc tr×nh bµy møc ®é biÕn ®éng, tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n vµ tÝnh ®a d¹ng cña qu¸ tr×nh lËp ph¸p ë mét sè n−íc §NA, nh»m gióp çc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam trong viÖc so¹n th¶o bé luËt míi cã hiÖu lùc vµ toµn diÖn, nh»m môc ®Ých sö dông bÒn v÷ng rïa biÓn ë quy m« quèc gia. Indonesia - Rïa ®−îc b¶o vÖ theo §¹o luËt sè 4-1982 (§iÒu kho¶n quy ®Þnh c¬ b¶n vÒ qu¶n lý çc nguån tµi nguyªn sèng), song l¹i kh«ng ®Ò cËp cô thÓ theo tªn loµi. Caretta caretta vµ Lepidochelys olivacea lµ 2 loµi rïa ®−îc b¶o vÖ theo SK.Menta sè 716/Kpts/Um/10/1980, trong khi ®ã loµi Dermochelys coriacea l¹i ®−îc b¶o vÖ theo SK Mentan sè. 327/Kpts/Um/5/1978 vµ SK Menhut sè 301/Kpts-II/1991, §¹o luËt sè 9-1985 (Thuû s¶n) vµ §¹o luËt sè 5-1990 (B¶o tån çc hÖ sinh th¸i) quy ®Þnh gi¸n tiÕp vÒ rïa biÓn, vµ thêi gian gÇn ®©y tÊt c¶ çc loµi rïa biÓn míi ®−îc b¶o vÖ toµn diÖn b»ng Peraturan Pemerintah cña CH Indonesia sè 7 &8 (1999), liªn quan ®Õn LuËt B¶o vÖ Çc loµi §éng vµ Thùc vËt (trong ®ã, cÊm mäi h×nh thøc bu«n b¸n rïa) vµ B¶o tån çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ çc hÖ sinh th¸i. Malaysia - ë Malaysia, rïa biÓn thuéc quyÒn ph¸n quyÕt cña çc bang kh¸c nhau, vµ chØ ®−îc ®Ò cËp mét çch kh«ng kü l−ìng trong luËt liªn bang. Bé luËt bao gåm §¹o luËt nghÒ ç 1963, Quy ®Þnh nghÒ ç (Kalantan 1978), Quy ®Þnh nghÒ ç (Pahang 1978); LuËt vÒ rïa (Terengganu-1951); LuËt vÒ rïa (Kedah 1972) ; Quy ®Þnh vÒ Rïa (Kedah 1975; Quy ®Þnh nghÒ ç (Negri Sembilan 1976); Ph¸p lÖnh B¶o tån ®éng vËt (Sabah 1983); Ph¸p lÖnh vÒ Tr¸ch nhiÖm víi Rïa (Sarawak 1957), lµ tªn cña çc bé luËt gi¶i quyÕt trùc tiÕp ®Õn rïa. HiÖn t¹i, Bé NghÒ ç ®ang c©n nh¾c viÖc thÈm ®Þnh vµ cñng cè bé luËt ®Ó c©n ®èi h¬n çc nç lùc b¶o tån rïa trong ph¹m vi c¶ n−íc. ViÖt Nam - ë ViÖt Nam chØ cã duy nhÊt Ph¸p lÖnh B¶o tån vµ Qu¶n lý Tµi nguyªn BiÓn (1989) gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò rïa biÓn mét çch gi¸n tiÕp. ViÖt Nam ®· gia nhËp C«ng −íc CITES n¨m 1994 vµ ký Tho¶ thuËn Ghi nhí IOSEA vÒ b¶o tån rïa biÓn n¨m 2001. Hai v¨n kiÖn quèc tÕ nµy cÇn ®−îc sö dông ®Ó kiÓm so¸t bu«n b¸n quèc tÕ rïa biÓn, ®ång thêi Tho¶ thuËn Ghi nhí IOSEA cßn t¹o ra ph−¬ng h−íng hµnh ®éng trong n−íc cÇn thiÕt cho c«ng t¸c b¶o tån vµ sö dông bÒn v÷ng. Çc chiÕn l−îc b¶o tån ë ViÖt Nam

§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o tån rïa biÓn trong t−¬ng lai ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Çu tiªn lµ ®Æt c©u hái “−u tiªn chÝnh lµ g×”. CÊp chÝnh quyÒn cao nhÊt ®· cã cam kÕt gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o tån rïa biÓn th«ng qua viÖc ký kÕt tho¶ thuËn ghi nhí IOSEA, còng nh− ®· tiÕn hµnh çc ho¹t



®éng nghiªn cøu vµ b¶o tån cô thÓ theo ®Þa ®iÓm trong mét vµi n¨m (vÝ dô dù ¸n V−ên quèc gia C«n §¶o cña WWF). Ho¹t ®éng cÇn ph¶i hùc hiÖn ngay lµ hîp t¸c ®Ó x©y dùng vµ thùc hiÖn mét kÕ ho¹ch phèi hîp hµnh ®éng. V× sao thêi gian l¹i cã ý nghÜa rÊt quyÕt ®Þnh?

Nhu cÇu hµnh ®éng ngay ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò suy gi¶m rïa ë ViÖt Nam vµ thËm chÝ ë khu vùc, dùa trªn nhiÒu yÕu tè riªng biÖt ®èi víi çc chu kú sèng cña rïa biÓn. Chóng ta ch−a hiÓu ®−îc nhiÒu vÒ quy m« thêi gian sèng cña rïa thay ®æi ra sao, nh−ng thay vµo ®ã hiÖn nay chóng ta ®· hiÓu nhiÒu h¬n vÒ sinh häc cña rïa vµ cã kh¶ n¨ng cao h¬n ®Ó lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña çc ho¹t ®éng b¶o tån vµ gi¶m thiÓu çc hËu qu¶ nguy h¹i do khai th¸c qu¸ møc vµ th−¬ng m¹i g©y ra. VÝ dô, lóc ®Çu chóng ta chØ nghÜ r»ng, pha sèng ë biÓn kh¬i chØ kÐo dµi 1 hoÆc 2 n¨m, cßn b©y giê chóng ta biÕt ®−îc pha nµy kÐo dµi tíi gÇn 10 n¨m. Trong khi con ng−êi tõng nghÜ r»ng hµng n¨m rïa th−êng quay l¹i tæ, nh−ng b©y giê chóng ta biÕt ®−îc 3 hay 4 n¨m rïa míi quay l¹i tæ mét lÇn. Tuy chóng ta tõng cho r»ng rïa tr−ëng thµnh trong 5 hay 6 n¨m, nh−ng b©y giê chóng ta míi biÕt râ thêi gian tr−ëng thµnh cña rïa gÇn tíi 30 n¨m. Sù hiÓu biÕt cña chóng ta vÒ çc thêi gian trÔ nµy ®Æt ra tr−íc chóng ta nh÷ng th¸ch thøc trong qu¶n lý: viÖc chØ ®¬n gi¶n cÊm ®¸nh b¾t b»ng mét vµi lo¹i ng− cô hay mét sè mïa ®¸nh b¾t kh«ng thÓ cã hiÖu lùc bëi lÏ rïa ph¶i mÊt mét thêi gian dµi ®Ó tr−ëng thµnh. Còng víi vÊn ®Ò ®ã lµ nh÷ng ¸p lùc cña sù gia t¨ng d©n sè, hiÖn nay çc ¸p lùc ®ã ®èi víi çc quÇn thÓ rïa ®· n»m ngoµi kh¶ n¨ng tù duy tr× cña chóng chø ch−a nãi ®Õn viÖc t¸i t¹o çc quÇn thÓ trong tù nhiªn. VÝ dô 200 n¨m tr−íc ®©y, çc ¸p lùc cña mét lµng nhá ®Þa ph−¬ng chÝnh x¸c chØ lµ 1 hay 2 con rïa mét th¸ng lµm thÞt ®Ó cïng chia sÎ gi÷a gia ®×nh vµ d©n lµng. Çc thuyÒn ®¸nh ç truyÒn thèng vµ ph−¬ng tiÖn ®¸nh b¾t h¹n chÕ chØ b¾t ®i mét con rïa tr−ëng thµnh duy nhÊt. Cßn b©y giê kh«ng cßn chuyÖn ®ã n÷a. Ngµy nay ng− d©n cã thuyÒn g¾n ®éng c¬ lín, cã thÓ ®¸nh b¾t réng vµ nhiÒu rïa h¬n. Hä cã kh¶ n¨ng víi tíi çc thÞ tr−êng tiªu thô nhiÒu h¬n b»ng m¹ng l−íi giao th«ng ph¸t triÓn, còng nh− cã thÓ b¶o qu¶n çc s¶n phÈm t−¬i trong thêi gian dµi h¬n b»ng çc m¸y lµm l¹nh hiÖn ®¹i. ViÖc khai th¸c ngµy nay kh«ng cßn ë møc tù cung tù cÊp, mµ lµ ë møc th−¬ng m¹i, nh»m tho¶ m·n çc nhu cÇu vÒ thÞt vµ bu«n b¸n çc ®å vËt quý hiÕm, nã kh«ng ngõng më réng vµ chuyÓn dÞch tõ mét nÒn kinh tÕ mËu dÞch sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Cuèi cïng lµ, çc tû lÖ håi phôc quÇn thÓ thÊp ®Õn nçi d©n chóng còng cã thÓ c¶m nhËn ®−îc, vµ rïa kh«ng thÓ tù duy tr× hoÆc t¨ng sè l−îng cña quÇn thÓ trõ khi cã ®−îc thêi gian dµi ®Ó phôc håi, cã thÓ ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m. §ã chÝnh lµ, mét quÇn thÓ khi gÇn nh− bÞ xo¸ s¹ch ph¶i mÊt mét thêi gian qu¸ dµi míi phôc håi næi, nh− con ng−êi cã thÓ ph¶i tr¶i qua 5 hay 6 thÕ hÖ, vµ trong thêi gian ®ã, nÕu nh− cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc hoÆc hiÓu ®−îc mét Ýt quan t©m vÒ b¶o tån. Kh¸i niÖm nµy cã thÓ gi¶i thÝch râ h¬n trong H×nh 1. Trong s¬ ®å nµy, sù phôc håi d©n sè ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng ®¬n gi¶n ho¸: 2 em nhá cã thÓ tr−ëng thµnh vµ sinh s¶n trong thêi gian 20 n¨m. 20 n¨m sau, con em cña hä tr−ëng thµnh vµ cã con. 20 n¨m sau n÷a, qu¸ tr×nh ®ã l¹i lÆp l¹i vµ cø nh− vËy trong nhiÒu n¨m sau. Sau mét vßng ®êi b×nh th−êng cña con ng−êi, 2 thµnh viªn ban ®Çu mÊt ®i, song d©n sè vÉn cã thÓ tiÕp tôc ph¸t triÓn kh«ng cã ¸p lùc tõ bªn ngoµi. Tuy nhiªn, t×nh h×nh ë rïa l¹i hoµn toµn kh¸c: Sau 20 n¨m, 2 rïa nhá vÉn lµ rïa non vµ ch−a cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. 20 n¨m sau chóng cã thÓ t¹o ra ®−îc mét thÕ hÖ nçi dâi, vµ 20 n¨m n÷a, thÕ hÖ con ®ã còng ch−a cã kh¶ n¨ng ®Ó sinh s¶n. Tãm l¹i, cho dï vßng ®êi cã kÐo dµi h¬n con ng−êi, nh−ng sù sinh tr−ëng cña quÇn thÓ rïa chËm h¬n ®¸ng kÓ so víi con ng−êi, xin nh¾c l¹i lµ kh«ng cã ¸p lùc tõ bªn ngoµi.

94

2020 2040 2060 2080 2100 21201960 1980 2000

80 – n¨m Tuæi thä tèi ®a

Con ng−êi

100-n¨m Tuæi thä tèi ®a

Rïa biÓn

Tû lÖ chÕt tù nhªn

Tû lÖ chÕt tù nhiªn

H×nh 1. S¬ ®å ph¸t triÓn d©n sè ë ng−êi vµ rïa theo khung thêi gian (xem chi tiÕt trong v¨n b¶n).

Çc vÊn ®Ò chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò nµo?

Rïa gÆp ph¶i rÊt nhiÒu mèi ®e do¹ trªn toµn thÕ giíi. Rïa lµ loµi −a di c− vµ ®ßi hái çc n¬i c− tró ph¸t triÓn thÝch hîp trong ph¹m vi ph©n bè vµ vµo tõng giai ®o¹n trong chu kú sèng cña rïa. Rïa lµm tæ ®ßi hái çc b·i biÓn s¹ch kh«ng cã sù x©m lÊn cña con ng−êi, rïa kiÕm ¨n t¹i çc b·i cá biÓn lµnh m¹nh, çc r¹n san h« vµ thËm chÝ cÇn çc vïng biÓn s©u, còng nh− rïa míi në vµ rïa non ®ßi hái cã biÓn kh¬i më kh«ng bÞ « nhiÔm r¸c r−ëi vµ çc ¸p lùc nghÒ ç. Lµ loµi di c−, kh«ng ®Õm xØa ®Õn çc ranh giíi chÝnh trÞ, rïa lµ nguån tµi nguyªn cïng chia sÏ gi÷a çc quèc gia ven biÓn, trong çc vïng biÓn nhá bao bäc vµ xuyªn suèt çc ®¹i d−¬ng réng lín. Rïa biÓn cung cÊp thÞt, dÇu, mai ®Ó lµm çc ®å vËt quý hiÕm, còng nh− trøng rïa vµ mét sè phÇn c¬ thÓ rïa ®−îc coi lµ thuèc kÝch dôc tiÒm tµng (mÆc dï ®iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ®óng vµ ch−a ®−îc chøng minh). MÆc dï ®· ®−îc b¶o vÖ b»ng luËt ë mçi n−íc ASEAN, mét sè kÏ hë nµo ®ã vÒ luËt ph¸p ®· t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c víi møc v−ît qu¸ møc mµ rïa cã thÓ tù hç trî. Mèi ®e do¹ chñ yÕu ®èi víi çc quÇn thÓ rïa khu vùc lµ sù c¹n kiÖt gÇn nh− hoµn toµn çc quÇn thÓ ®Þa ph−¬ng ë §NA. Rïa ®· bÞ khai th¸c trong çc thÕ kû qua, kÕ c¶ rïa lín lÉn trøng cña chóng, vµ ®iÒu ®ã ®· dÉn ®Õn sù sôp ®æ cña çc quÇn thÓ g©y gièng quý gi¸. T¹i Terengganu, Malaysia, trøng cña loµi rïa luýt ®· bÞ thu ho¹ch mét çch cã hÖ thèng qua hµng tr¨m n¨m vµ cho ®Õn nay, quÇn thÓ lµm tæ ®· bÞ ph¸ vì, tõ h¬n 500 tæ mét n¨m gi¶m cßn kho¶ng 10 tæ mét n¨m tÝnh trung b×nh trong thêi gian gÇn ®©y. HiÖn nay, trøng rïa hoµn toµn ®−îc b¶o vÖ, song xÐt chõng Êy n¨m víi tõng qu¶ trøng ®−îc thu l−îm, th× viÖc quÇn thÓ rïa sÏ phôc håi ®−îc lµ vÊn ®Ò cßn nghi ngê vµ ch¾c ch¾n kh«ng thÓ phôc håi sím ®−îc. T¹i Campuchia, çc quÇn thÓ rïa ®· gi¶m tõ hµng ngµn ç thÓ lµm tæ mét n¨m xuèng gÇn nh− sè kh«ng trong n¨m 1998. Trong nhiÒu tr−êng hîp, d©n lµng kh«ng hiÓu sinh häc tù nhiªn cña rïa vµ kh«ng nhËn thøc ®−îc hµnh ®éng cña hä cã t¸c ®éng l©u dµi. Trong mét vµi tr−êng hîp, mét céng ®ång thu l−îm hÇu hÕt trøng rïa trong mét mïa, hä lín tiÕng cho r»ng: “lÊy trøng kh«ng cã vÊn ®Ò g× c¶, ch¾c ch¾n n¨m sau nhiÒu rïa h¬n..” vµ tin ch¾c r»ng rïa sÏ quay l¹i. VÊn ®Ò nan gi¶i duy nhÊt ë ®©y lµ loµi rïa kh¸c quay trë l¹i vµ d©n lµng l¹i ®i thu l−îm tÊt c¶ sè trøng, vµ l¹i nãi r»ng “ kh«ng cã vÊn ®Ò g×, ch¾c ch¾n n¨m sau nhiÒu rïa h¬n…” L¹i mét n¨m tiÕp theo, rïa vÒ nhiÒu h¬n vµ l¹i thu l−îm tÊt c¶ sè trøng rïa. ChØ cã mét kho¶ng thêi gian giíi h¹n mµ bÊt kú quÇn thÓ rïa nµo ®Òu cã thÓ duy tr× ®−îc d−íi t¸c ®éng nµy vµ tr−êng hîp ë Sarawak chøng minh rÊt râ ®iÓm nµy (H×nh 2). Trong vÝ dô nµy, trøng rïa ®−îc thu ho¹ch bëi hµng triÖu ng−êi trong suèt 30 n¨m vµ sau giai ®o¹n ®ã sù suy gi¶m x¶y ra rÊt râ rµng.



Chelonia mydas IN MALAYSIA

SARAWAK

Annual egg harvest as a population index.

1925 1935 1945 1955 1965 1975 1985 1995

YEAR

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5EGGS COLLECTED (millions)

H×nh 2. Thu l−îm trøng rïa l©u dµi ë Sarawak, Malaysia vµ hÖ qu¶ sôp ®æ quÇn thÓ rïa. L−îng trøng khai

th¸c hµng n¨m lµ chØ sè cho sè l−îng loµi VÝch: ®−êng Y lµ sè l−îng trøng ®−îc thu l−îm (triÖu qu¶), ®−êng X lµ n¨m.

Thu ho¹ch hÕt trøng rïa ®ång nghÜa víi viÖc kh«ng cã rïa në nµo ra ®−îc biÓn vµ ®iÒu nµy ®· diÔn ra ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. Çc rïa lín cã thÓ tiÕp tôc lµm tæ vµ lµm tæ nh− vËy trong vµi thËp kû, nh−ng kh«ng bæ sung ®−îc çc rïa non vµo sè rïa sinh s¶n vµ quÇn thÓ ®ã sÏ bÞ huû diÖt. Mét khi çc rïa lín bÞ lo¹i khái quÇn thÓ do s¨n b¾t hay do çc nguyªn nh©n tù nhiªn, th× quÇn thÓ ®ã sÏ bÞ xo¸ s¹ch vÜnh viÔn. Rïa cßn chiÕm mét tû lÖ lín trong s¶n l−îng ®¸nh b¾t phô trong nghÒ ç l−íi rª kh«ng ngõng t¨ng tr−ëng trong khu vùc. Çc ®éi tµu ®¸nh ç l−íi rª ë §NA ®ang t¨ng tr−ëng trong suèt 3 thËp kû qua, kÌm theo møc gia t¨ng sè l−îng rïa bÞ ®¸nh b¾t nh− lµ s¶n l−îng ®¸nh b¾t phô. Tuy cã çc thiÕt bÞ t¸ch çc loµi kh«ng ph¶i ®èi t−îng ®¸nh b¾t, song viÖc thùc hiÖn g¾n çc thiÕt bÞ nµy lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn trë thµnh trung t©m cña çc cuéc ®èi tho¹i quèc tÕ vµ ®−îc nh×n nhËn nh− mét yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c«ng t¸c b¶o tån rïa. V« t×nh lµm chÕt çc rïa biÓn trong l−íi ®¸nh ç do çc tµu ®¸nh b¾t l−íi rª g©y ra, ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ ®Õn viÖc ®e do¹ rïa biÓn. RÊt may cho rïa biÓn, çc chuyªn gia thiÕt bÞ ®¸nh b¾t ®· ph¸t triÓn ®−îc mét lo¹i thiÕt bÞ t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n vµ kh«ng ®¾t tiÒn, gäi lµ dông cô ®uæi rïa (TED) cã thÓ gi¶m thiÓu ®¸ng kÓ rïa biÓn bÞ chÕt do l−íi rª b¾t t«m. Dông cô TED lµ mét « l−íi kim lo¹i hoÆc « m¾t l−íi cã thÓ ®Æt trong l−íi t«m. Khi l−íi t«m di chuyÓn lªn phÝa tr−íc trong n−íc, çc vËt nhá (nh− t«m) ®−îc n©ng lªn çc thanh cña dông cô TED, ®−a vµo phÇn cuèi l−íi kÝn. Çc vËt lín (nh− rïa biÓn) ®−îc n©ng ng−îc l¹i çc thanh dung cô TED vµ ®−îc h−íng ra ngoµi “cöa bÉy” trong l−íi b¾t t«m. NÕu çc dông cô TED ®−îc l¾p ®Æt vµ sö dông ®óng quy çch, sÏ cho phÐp tíi 97% rïa biÓn tho¸t n¹n, víi møc t«m bÞ mÊt nhá nhÊt. Lý do trë thµnh vÊn ®Ò lµ do nç lùc cña Hoa Kú yªu cÇu mäi n−íc xuÊt khÈu t«m sang Hoa Kú ph¶i sö dông dông cô TED trong çc l−íi rª ®¸nh b¾t t«m, mét yªu cÇu mµ nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn gi÷ quyÒn b¶o l−u, cho ®©y lµ viÖc thùc hiÖn phi ph¸p çc quy ®Þnh h¹n chÕ th−¬ng m¹i cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). VÊn ®Ò nµy ®· dÉn ®Õn kiÖn tông quèc tÕ, còng nh− tiÕp tôc lµm chÕt rïa biÓn b»ng l−íi t«m trong khi chê ®îi ph¸n quyÕt cuèi cïng. ChØ cã thêi gian míi nãi ®−îc gi¶i ph¸p nµo míi tho¶ m·n mäi bªn tham gia, nhÊt lµ nh÷ng ai mµ cuéc sèng ®ang bÞ ®e do¹, nh− çc loµi rïa. Mét trong çc mèi ®e do¹ kh¸c cã tõ l©u vÉn ¶nh h−ëng bÊt lîi nhÊt ®èi víi rïa lµ viÖc thu l−îm (hÇu hÕt) rïa non ®Ó bu«n b¸n ®å quý hiÕm, vµ viÖc thu l−îm rïa kiÓu nµy sÏ lµm gi¶m ho¹t ®éng lµm tæ cña rïa (H×nh 3).

96

NO MORE

TURTLES

1960 1970 1980 1990 2000 20101930 1940 1950

H×nh 3. T×nh huèng gi¶ thuyÕt, nÕu tÊt c¶ rïa (vµ trøng rïa) bÞ thu l−îm trong nhiÒu n¨m, sÏ x¶y ra mét kho¶ng têi gian trÔ tíi h¬n 30 n¨m tr−íc khi x¶y ra t×nh tr¹ng thiÕu rïa lµm tæ trë l¹i çc b·i biÓn

Cuèi cïng, b¾t rïa kh«ng chØ lµm thùc phÈm, mµ cßn phôc vô çc môc ®Ých cóng lÔ. Mçi n¨m h¬n 5000 vµ cã thÓ tíi 10,000 con vÝch bÞ lµm thÞt ë ®¶o Bali, Indonesia. Thêi gian tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9, çc thuyÒn ®Ëu ë c¶ng ç nhá ë Bali, víi çc hÇm chøa nhÐt ®Çy rïa bÞ buéc chÆt çc ch©n tr−íc víi nhau vµ trong sè rïa nµy nhiÒu con bÞ chÕt. Chóng ®−îc chë vµo ®Êt liÒn, treo trªn çc cäc, treo çc ch©n tr−íc trªn çc xe t¶i vµ ®−îc chë vÒ çc nhµ kho ®Ó chê lµm thÞt. Sau ®ã, chóng ®−îc ng©m vµo çc hîp chÊt cho ®Õn khi bÞ giÕt thÞt. V× çc lý do tÝn ng−ìng vµ v¨n ho¸, ng−êi Bali ®−îc phÐp lµm thÞt 3000 ®Õn 5000 rïa mét n¨m. Çc con VÝch ®−îc dïng lµm thøc ¨n ë Bali trong mét thêi gian dµi vµ th−êng ®−îc sö dông ®Ó phôc vô çc b÷a tiÖc hay çc lÔ nhµ chïa nh− cao l−¬ng mü vÞ. T¹i Bali vµ çc vïng xung quanh, VÝch hÇu nh− bÞ tuyÖt chñng, vµ hÇu hÕt rïa ë l¹i Benoa hiÖn nay, ®Õn tõ nh÷ng n¬i rÊt xa. NhiÒu con VÝch lín ®−îc ph¸t hiÖn khi lµm tæ ë b·i biÓn Indonesia còng bÞ b¾t nhèt ®Ó b¸n. Çc thuyÒn cña l¸i bu«n lín ®ñ ®Ó thu gom ®Õn hµng tr¨m con rïa mçi chuyÕn, cã thÓ ®i tíi çc vïng Aru, §«ng Nam Sulawesi, §«ng Kalimantan, Irian Jaya, Madura, Timor vµ Flores. Ngoµi ra, çc nç lùc nghiªn cøu khoa häc gÇn ®©y cßn kh¼ng ®Þnh rïa ®−îc b¸n ë Bali cã thÓ cã nguån gèc xuÊt xø tõ Australia, Philipin vµ Malaysia. Kho¶ng 25% sè rïa ®Õn ®©y lµ rïa ®ùc do bÞ b¾t b»ng l−íi, bëi lÏ chØ cã rïa çi míi lªn bê lµm tæ. ThÞt rïa ®−îc biÕn thµnh mãn ‘satay’ mãn thÞ xiªn n−íng hoÆc sóp rïa. ThËm chÝ mai rïa còng ®Ó ¨n sau khi luéc. §¸p øng tr−íc sù ph¶n ®èi m¹nh mÏ ngµy cµng t¨ng cña çc nhµ m«i tr−êng, chÝnh quyÒn Bali ®· ban hµnh v¨n b¶n d−íi luËt nh÷ng n¨m 1990, quy ®Þnh sè l−îng rïa tèi ®a cho phÐp b¾t mét n¨m lµ 5000 con. V¨n b¶n d−íi luËt nµy cßn nãi râ, rïa chØ ®−îc b¾t ®Ó sö dông vµo çc dÞp lÔ tÝn ng−ìng vµ v¨n ho¸. Nh÷ng l−u ý vÒ viÖc x©y dùng mét dù ¸n qu¶n lý quèc gia

Tr−íc hÕt, ®èi víi mét dù ¸n muèn cã hiÖu qu¶ vµ cã c¬ héi thùc sù thµnh c«ng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, th× ph¶i cã mét sè yªu cÇu c¬ b¶n, nh− çc kÕt qu¶ thùc tÕ, çc s¶n phÈm t¹o ra cã thÓ ®Þnh l−îng ®−îc, cã çc môc tiªu dµi h¹n, còng nh− ®óng ng−êi ®Ó lµm viÖc, cã tÝnh hîp t¸c vµ chia sÎ, vµ cuèi cïng dù ¸n ph¶i cã kh¶ n¨ng ®−îc d©n chóng chÊp nhËn. Môc tiªu cña phÇn tiÕp theo lµ ph¸c ho¹ mét sè c©u hái ®Ó çc nhµ qu¶n lý tù ®Æt ra khi gi¶i quyÕt mét nhiÖm vô phøc t¹p x©y dùng mét chiÕn l−îc b¶o tån quèc gia. Tuy çc lêi gi¶i chØ cã thÓ cã ®−îc th«ng qua qu¸ tr×nh lÊy ý kiÕn vµ th¶o luËn ®Þa ph−¬ng, song ë ®©y cã thÓ cung cÊp çc ®Ò nghÞ vÒ mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu hiÖn cã ®Ó lµm s¸ng tá. Çc kÕt qu¶ cã tÝnh thùc tiÔn

Ng−êi ta cã thÓ hái “ LiÖu chóng ta cã thÓ kÕt thóc thùc sù dù ¸n nµy?” “LiÖu chóng ta cã kh¶ n¨ng sö dông çc kÕt qu¶ cña dù ¸n ?” “LiÖu çc kÕt qu¶ ®ã cã l©u dµi kh«ng?” ®Ó x¸c ®Þnh xem çc kÕt qu¶ mµ dù ¸n cã ®−îc cã thùc tiÔn kh«ng. Tuy çc môc ®Ých cao c¶ lµ quan träng, nh−ng ng−êi ta kh«ng ®Ó mÊt ®i tÇm nh×n vÒ nhu cÇu tiÕn bé vµ ®¹t ®−îc çc mèc hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh nÕu qu¸ tr×nh ®ang ho¹t ®éng tho¶ ®¸ng, hoÆc nÕu chiÕn l−îc qu¶n lý ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh. Trong khi ®Æt ra çc môc tiªu, vÊn ®Ò quan träng lµ cè g¾ng håi phôc l¹i kÝch cì quÇn thÓ rïa nh− tr−íc khi cã çc ¸p lùc cña kû nguyªn hiÖn ®¹i, chñ ®éng b¶o tån çc n¬i c− tró mµ chóng cÇn ®Ó sinh s¶n vµ ph¸t triÓn, còng nh− ph¸t triÓn vµ n©ng cao nhËn thøc vµ mèi quan t©m trong



ng−êi d©n ®ang sèng h−ëng thô rïa vµ çc s¶n phÈm cña rïa, sao cho b¶n th©n hä sÏ trë thµnh mét bé phËn trong qu¸ tr×nh phôc håi. Çc s¶n phÈm t¹o ra cã thÓ ®Þnh l−îng

§©y lµ vÊn ®Ò c©n nh¾c ch¾c ch¾n quan träng nhÊt trong thêi ®¹i tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ®¹i d−¬ng míi ngµy nay. Qu¸ tr×nh nµy lµ mét qu¸ tr×nh kh¼ng ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ hµnh ®éng b¶o tån çc nguån tµi nguyªn biÓn vµ cã tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®èi víi nh÷ng tæn thÊt tµi nguyªn biÓn ë quy m« toµn cÇu. Kh«ng ph¶i mÊt qu¸ nhiÒu thêi gian tr−íc khi çc quèc gia coi viÖc sö dông ®¹i d−¬ng gièng nh− tinh thÇn cña C«ng −íc Kyoto vÒ çc møc ph¸t th¶i, theo ®ã mçi n−íc ®−îc ph©n mét “giÊy phÐp” ®−îc phÐp ph¸t t¸n. Môc tiªu vÒ çc s¶n phÈm t¹o ra cã thÓ ®Þnh l−îng, t−¬ng øng víi çc môc tiªu ban ®Çu, ®Ó sao cho çc çn bé qu¶n lý cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc çc nç lùc cña hä cã kÕt qu¶ kh«ng. VÝ dô nÕu môc tiªu lµ “c¶i thiÖn b¶o tån rïa biÓn”, ch¾c ch¾n sÏ rÊt khã ®Ó x¸c ®Þnh xem mét ng−êi ®· ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã ch−a, trong khi ®ã môc tiªu ®Ò ra lµ “chØ ®Þnh 14 b·i biÓn chÝnh ë V−ên quèc gia C«n §¶o lµm çc khu b¶o tån chñ yÕu” hoÆc “duy tr× çc quÇn thÓ lµm tæ cã Ýt nhÊt 2000 rïa mçi n¨m trªn çc ®¶o cña C«n §¶o” lµ çc môc tiªu cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc. Víi çc môc tiªu ®Þnh l−îng, çc nhµ qu¶n lý cã thÓ dÔ dµng x¸c ®Þnh xem hä ®· ®¸p øng môc tiªu hay ch−a. Çc vÝ dô kh¸c nh− “Gi¶m 70% s¶n l−îng ®¸nh b¾t phô trong vßng 5 n¨m” hoÆc “lo¹i bá dÇn bu«n b¸n çc s¶n vËt quý hiÕm trong n−íc trong vßng 3 n¨m” hoÆc “æn ®Þnh hay t¨ng quÇn thÓ rïa trong vßng 10 n¨m”. Çc môc tiªu dµi h¹n

Ng−êi ta cÇn ph¶i c©n nh¾c ®Õn quy m« thêi gian dùa vµo ®ã çc quÇn thÓ rïa cã thÓ phôc håi. SÏ cã Ýt t¸c dông nÕu tiÕn hµnh mét dù ¸n b¶o tån 2 n¨m ®Ó b¶o vÖ rïa lµm tæ vµ trøng rïa, nÕu nh− nh÷ng kÎ s¨n b¾t trém vÉn tiÕp tôc lÊy trøng vµ b¾t çc rïa lín sau khi hÕt dù ¸n. Do b¶n chÊt sèng l©u cña rïa biÓn, çc chiÕn l−îc b¶o tån còng ph¶i “sèng l©u”. T−¬ng tù, çc biÖn ph¸p can thiÖp qu¶n lý lo¹i nghÒ ç th«ng th−êng kh«ng thÓ ¸p dông ®−îc ®èi víi rïa biÓn, bëi lÏ giai ®o¹n tr−ëng thµnh cña rïa v−ît xa çc mïa ®¸nh b¾t th«ng th−êng. §iÓn h×nh lµ, çc quy ®Þnh ®¸nh b¾t cho phÐp çc loµi ç ®Æc biÖt ®−îc sinh s¶n tr−íc khi thu ho¹ch vµ çc mïa “®ãng cöa” cÊm ®¸nh b¾t ®Ó cho phÐp cã ®−îc çc giai ®o¹n sinh tr−ëng vµ tr−ëng thµnh cuèi cïng, sinh s¶n vµ ph¸t t¸n çc con nhá. Duy nhÊt chØ më cho nghÒ ç ®−îc phÐp thu ho¹ch th−¬ng m¹i. Cßn ®èi víi rïa, ph¶i cÇn mét giai ®o¹n 30 n¨m ®Ó tr−ëng thµnh, sÏ cã Ýt t¸c dông ®èi víi viÖc quy ®Þnh mïa cÊm ®¸nh b¾t, vÝ dô tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 7, nÕu nh− rïa l¹i bÞ ®¸nh b¾t vµo th¸ng th¸ng 8 ®Õn th¸ng 12. §óng ng−êi

VÊn ®Ò nµy gi¶i quyÕt c©u hái ai “who” chø kh«ng ph¶i thÕ nµo “how” hay v× sao “why”. VÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i c©n nh¾c ai sÏ qu¶n lý dù ¸n trong 15 n¨m, hoÆc thËm chÝ 5 n¨m tÝnh tõ h«m nay, bëi lÏ ®Õn lóc ®ã ch¾c ch¾n nhiÒu nhµ lµm luËt vµ nhµ qu¶n lý sÏ ra ®i tõ l©u råi. V× vËy, thÝch hîp nhÊt lµ ®Ò ra mét vÞ trÝ ®Ó cèng hiÕn, h¬n lµ ®Ó mét viÖc g× ®ã trë thµnh tr¸ch nhiÖm cña mét nh©n viªn cô thÓ, ®Ó ®iÒu phèi çc nç lùc b¶o tån, bëi lÏ vÞ trÝ nµy cã thÓ bæ nhiÖm bÊt kú lóc nµo cã sù thay ®æi nh©n viªn, nh»m duy tr× tÝnh nhÊt thÓ cña mét qu¸ tr×nh. Hîp t¸c vµ chia sÎ

C«ng t¸c b¶o tån rïa biÓn ®an xen nhiÒu ranh giíi chÝnh trÞ, cã thÓ lµ cÊp ®é quèc gia hay quèc tÕ. ë cÊp ®é quèc tÕ, rïa biÓn di c− xuyªn biªn giíi ch¼ng hÒ ®Õm xØa nhiÒu ®Õn thÞ thùc vµ giÊy phÐp l−u tró. Rïa kiÕm ¨n ë mét quèc gia vµ lµm tæ ë n−íc kh¸c, vµ v× vËy, çc chiÕn l−îc b¶o tån muèn cã hiÖu lùc, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¶ 2 vÊn ®Ò trªn, còng nh− cÇn bæ sung thªm nhu cÇu gi¶i quyÕt cÊu thµnh di c− trong chu kú sèng cña rïa vµ çc vïng n−íc mµ rïa th−êng sö dông ®Ó di c− tõ n−íc nµy qua n−íc kh¸c. Çc vÝ dô vÒ çc chÝnh s¸ch song ph−¬ng ®· cã trong khu vùc, Khu B¶o tån Di s¶n Çc ®¶o rïa (TIHPA) gi÷a Philipin vµ Malaysia lµ mét vÝ dô tèt. ë ViÖt Nam, còng ®¸ng ®Ó theo ®uæi kh¶ n¨ng h×nh thµnh vïng b¶o tån xuyªn biªn giíi gi÷a ViÖt Nam

98

vµ Campuchia, më réng ®Õn çc vïng n−íc phÝa B¾c cña Th¸i Lan. HiÖn ®· cã ®Çy ®ñ çc d÷ liÖu ®Ó liªn kÕt vÒ mÆt sinh häc c¶ 3 vïng nµy, vµ vÊn ®Ò cßn l¹i lµ çc n−íc nµy còng céng t¸c vµ chia sÎ çc th«ng tin ®Ó biÕn vïng b¶o tån ®−îc chØ ®Þnh ®ã thµnh hiÖn thùc. ë cÊp quèc gia, cÇn ph¶i lång ghÐp çc tri thøc khoa häc, kü thuËt vµ truyÒn thèng vµo çc kÕ ho¹ch qu¶n lý. Khi çc céng ®ång ®Þa ph−¬ng ®−îc tham gia vµ chia sÎ tri thøc v¨n ho¸ cña hä, th−êng sÏ cã çc c¬ héi ®Ó kÕt hîp çc chiÕn l−îc b¶o tån hiÖn ®¹i víi çc truyÒn thèng l©u ®êi. Çc th«ng tin khoa häc ®−¬ng ®¹i lµ mét m¾t xÝch thø hai trong mét quy tr×nh, bëi lÏ thiÕu th«ng tin khoa häc, ch¼ng thÓ gi¶i quyÕt næi çc mèi ®e däa ngµy nay, còng nh− sÏ ch¼ng cã ®−îc nhiÒu tri thøc vÒ çc chu kú sèng cña rïa mµ chóng ta ®ang cã. LiÖu çc ph−¬ng thøc qu¶n lý truyÒn thèng cã thÓ thµnh c«ng trong mét khÝ hËu m«i tr−êng ngµy nay mµ kh«ng cÇn cã sù ®ãng gãp cña khoa häc hiÖn ®¹i? Ch¾c ch¾n lµ kh«ng. CÇn ph¶i cã sù chuyÓn dÞch m¹nh tõ bá çc ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng duy nhÊt h−íng tíi ñng hé sù kÕt hîp khoa häc vµ truyÒn thèng. NhiÒu mèi ®e do¹ hiÖn ®¹i ch¼ng bao giê tån t¹i trong nh÷ng thêi mµ chóng ta th−êng gäi lµ “çc ph−¬ng ph¸p b¶o tån céng ®ång truyÒn thèng” cßn cã thÓ ¸p dông ®−îc. 30 n¨m tr−íc, d©n sè thÕ giíi t¨ng gÊp 3 lÇn. Tõ 2 tû t¨ng lªn 6 tû ng−êi. GÇn 60% d©n sè ë Nam vµ §NA sèng gÇn bê biÓn. ChØ ®¬n thuÇn çc con sè ®ã vµ çc mÉu h×nh lèi sèng còng cho thÊy ®iÒu ®ã ®· lµm t¨ng çc ¸p lùc rÊt lín ®Õn m«i tr−êng, ®Æc biÖt lµ çc vïng biÓn cña chóng ta. RÊt Ýt nÕu nh− cã vÞ l·nh ®¹o truyÒn thèng nµo trong 200 n¨m tr−íc ®©y ch−a tõng tr¶i qua mét møc t¨ng d©n sè gÊp 4 lÇn trong çc lµng b¶n cña hä çch ®©y 30 n¨m (hoÆc trong thêi gian l·nh ®¹o cña hä) còng nh− ®i kÌm víi viÖc t¨ng nhu cÇu tµi nguyªn thiªn nhiªn. Còng nh− vËy, cuéc çch m¹ng c«ng nghiÖp trong suèt 200 n¨m qua ®· ®−a hµnh tinh cña chóng ta ®Õn t×nh tr¹ng sö dông tµi nguyªn tíi møc v−ît qu¸ nh÷ng g× mµ çc nhµ thèng trÞ truyÒn thèng cña ngµy x−a cã thÓ h×nh dung næi. Mçi th¸ng, loµi ng−êi t¹o ra hµng tr¨m ho¸ chÊt míi, vµ trong ®ã nhiÒu ho¸ chÊt tù t×m ®−êng ®Õn víi çc ®¹i d−¬ng. Çc tÇu dÇu siªu t¶i chë çc dÇu th« kh«ng ®ãng thïng kh¾p ®Þa cÇu vµ mçi ngµy cã hµng tr¨m con tÇu ch¹y ngang qua çc hÖ sinh th¸i biÓn máng manh. Çc ®éi tµu ®¸nh b¾t ç moi mãc chuçi thøc ¨n theo yªu cÇu kh«ng bao giê ngõng ®Ó ®¸p øng çc thÞ tr−êng vµ çc nhu cÇu cña çc n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. M¾t xÝch thø 3 trong quy tr×nh nµy lµ sù ®ãng gãp vÒ tri thøc kü thuËt mµ chóng ta cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nhiÒu mèi ®e do¹ cña kû nguyªn hiÖn ®¹i, nh− sö dông dông cô TED ®Ó chèng l¹i s¶n l−îng ®¸nh b¾t phô trong nghÒ ç l−íi rª, hoÆc çc m¸y ph¸t vÖ tinh gióp chóng ta cã thÓ theo dâi ®−îc sù di c− cña rïa biÓn. ChÝnh sù kÕt hîp c¶ 3 nguån th«ng tin cã gi¸ trÞ nµy míi ®¶m b¶o ®−îc chÕ ®é qu¶n lý mµ çc bªn cã liªn quan dÔ dang chÊp nhËn ngay, cã tÝnh hiÖu qña vµ n»m trong c¬ héi thùc tÕ ®Ó thùc hiÖn. Sù chÊp nhËn cña d©n chóng

Lµ mét biÖn ph¸p cuèi cïng, bÊt kú mét kÕ ho¹ch qu¶n lý quèc gia cã tiÒm n¨ng nµo còng ph¶i ®−îc d©n chóng chÊp nhËn. NhiÒu c¬ së ph¸p lý cña ViÖt Nam ®−îc x©y dùng kh«ng cã sù tham gia cña d©n chóng, vµ vÊn ®Ò nµy ®· chuyÓn thµnh viÖc tu©n thñ cã vÊn ®Ò vµ gÇn nh− khã cã thÓ c−ìng chÕ ®−îc. Mét tr−êng hîp vÒ ®iÓm nµy lµ viÖc ký Tho¶ thuËn Ghi nhí IOSEA vµ th¸ng 7 n¨m 2001. Tuy çc môc tiªu ®»ng sau viÖc ký tho¶ thuËn nµy lµ hoµn toµn xøng ®¸ng, song vÊn ®Ò cßn hoµi nghi lµ, ng−êi d©n sèng ë çc n¬i nh− Ninh ThuËn, Kh¸nh Hoµ vµ Phó Quý vv.. cã ®−îc tham gia vµo quyÕt ®Þnh nµy kh«ng hoÆc thËm chÝ cã biÕt n−íc m×nh ®· cam kÕt quèc tÕ g×n gi÷ çc quÇn thÓ rïa biÓn hay kh«ng. Tuy mçi n−íc cã çch riªng trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn lËp ph¸p, song kinh nghiÖm cho thÊy, chÝ Ýt th× biÖn ph¸p chÊp nhËn cña céng ®ång nµo ®ã lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó çc nç lùc b¶o tån l©u dµi cã hiÖu lùc. Cã thÓ ®¹t ®−îc sù chÊp nhËn cña céng ®ång b»ng çch tæ chøc çc cuéc th¶o luËn ë çc diÔn ®µn céng ®ång, b»ng çc cuéc häp ë cÊp tØnh xuèng ®Õn cÊp x·, n©ng cao nhËn thøc vµ çc lîi Ých cho ng−êi d©n vÒ nhu cÇu b¶o tån rïa biÓn, còng nh− çc çch thøc trong ®ã çc nç lùc b¶o tån sÏ ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng vµ çc kÕ sinh nhai cña d©n chóng. Hy väng r»ng nh÷ng ý kiÕn trªn sÏ gióp ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc x©y dùng mét kÕ ho¹ch b¶o vÖ rïa biÓn trong çc vïng n−íc cña m×nh vµ trªn çc b·i biÓn cña m×nh, còng nh− häc ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i ®ang tiÕp tôc g©y khã kh¨n cho khu vùc. Çch tèt nhÊt ®Ó b¶o tån rïa biÓn ë ViÖt Nam sÏ lµ x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o tån rïa biÓn vµ çc ¶nh



h−ëng cña ch−¬ng tr×nh b¶o tån ®Õn ng−êi d©n. Môc ®Ých tiÒm tµng sÏ lµ mét ch−¬ng tr×nh 5 n¨m do Quü M«i tr−êng toµn cÇu (GEF) tµi trî ®Ó thö nghiÖm vµ thùc hiÖn çc dông cô TED trong nghÒ ç l−íi rª, x©y dùng vµ triÓn khai çc dù ¸n ®µo t¹o vµ n©ng cao nhËn thøc ë çc vïng s©u vµ xa, gi¶m thu l−îm trøng rïa vµ c¾t gi¶m ngµnh c«ng nghiÖp rïa, còng nh− ®¶m b¶o sö dông ®−îc çc tri thøc b¶n ®Þa, khoa häc vµ kü thuËt tèt nhÊt trong çc kÕ ho¹ch qu¶n lý cña ®Êt n−íc (®Æc biÖt lµ çc tr¹i −¬ng). Cuèi cïng, ®©y lµ thêi ®iÓm ®Ó nh©n d©n ViÖt Nam hiÓu râ rïa lµ mét cÊu thµnh quan träng cña çc hÖ sinh th¸i biÓn, rïa sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých h¬n h¼n nh÷ng lîi Ých tr−íc m¾t, còng nh− b¶o tån rïa lµ mét qu¸ tr×nh cña céng ®ång, chø kh«ng ph¶i mét nhãm çc ç nh©n tËn tôy. Bëi lÏ ®ã, cÇn ph¶i cã mét chiÕn dÞch n©ng cao nhËn thøc s©u réng, céng víi çc ch−¬ng tr×nh ®Ó t¹o ra çc kÕ sinh nhai thay thÕ cho nh÷ng ng−êi bÞ çc ho¹t ®éng b¶o tån ¶nh h−ëng ®Õn, còng nh− ®−îc hç trî b»ng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ quan tr¾c çc quÇn thÓ rïa cã chÊt l−îng.

100

ASEAN MoU

101

B¶n ghi nhí vÒ b¶o tån vµ b¶o vÖ rïa biÓn

T¹i §«ng Nam ¸

Lêi më ®Çu

ChÝnh phñ Bruney Darusalam, ChÝnh phñ Céng hßa Indonesia, ChÝnh phñ Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo, ChÝnh phñ Malaisia, ChÝnh phñ Myanmar, ChÝnh phñ Céng hßa Phi-lÝp-pin, ChÝnh phñ Céng hßa Singapore, ChÝnh phñ V−¬ng quèc Th¸i Lan, vµ ChÝnh phñ Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam (d−íi ®©y gäi lµ “çc bªn” vµ ç nh©n lµ “bªn”). NhËn thÊy tÇm quan träng cña çc quÇn thÓ rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng t¹i vïng biÓn ASEAN; §ång thêi nhËn thÊy r»ng rïa biÓn lµ loµi ®éng vËt di tró, vµ h¶i phËn cña çc n−íc ASEAN t¹o thµnh mét vïng biÓn liªn tôc kh«ng chia c¾t; NhËn thøc r»ng mäi nç lùc trong c«ng t¸c b¶o tån kh«ng thÓ ®¹t hiÖu qu¶ nÕu chØ ®−îc thùc hiÖn ë cÊp ®é quèc gia, mµ cÇn thiÕt ph¶i cã sù nç lùc cña nhiÒu n−íc ®Ó b¶o ®¶m cho sù sèng cßn l©u dµi cña çc loµi rïa biÓn trong khu vùc ASEAN. Mong muèn cïng céng t¸c ®Ó qu¶n lý, b¶o vÖ vµ b¶o tån tÊt c¶ çc loµi rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng trong khu vùc ASEAN th«ng qua mét çch tiÕp cËn thèng nhÊt vÒ h×nh thøc vµ néi dung cña çc chiÕn l−îc qu¶n lý, b¶o vÖ vµ b¶o tån. §· nhÊt trÝ nh− sau:

§iÒu 1

Çc ®Þnh nghÜa

V× môc ®Ých cña b¶n Ghi nhí nµy (sau ®©y gäi lµ “MoU”): 1. "Rïa biÓn" cã nghÜa lµ bÊt cø loµi nµo sau ®©y: Rïa da (Dermochelys coriacea), VÝch (Chelonia mydas), §åi måi th−êng (Eretmochelys imbricata), §åi måi døa (Lepidochelys olivacea), Qu¶n ®ång (Caretta caretta), Rïa mai ph¼ng (Natator depressa). 2. "M«i tr−êng sèng cña rïa biÓn" lµ tÊt c¶ çc m«i tr−êng d−íi n−íc vµ trªn c¹n mµ ë ®ã rïa biÓn sinh sèng ë bÊt cø giai ®o¹n nµo trong vßng ®êi cña chóng. 3. "Çc bªn" lµ çc n−íc ASEAN ®· chÊp thuËn sù rµng buéc cña MoU nµy cïng mäi hiÖu lùc cña nã.

§iÒu II

Môc tiªu

Môc tiªu cña B¶n Ghi nhí vÒ B¶o tån vµ B¶o vÖ rïa biÓn ASEAN lµ nh»m thóc ®Èy viÖc b¶o vÖ, b¶o tån, t¸i t¹o vµ phôc håi rïa biÓn còng nh− m«i tr−êng sèng cña chóng dùa trªn çc chøng cø khoa häc, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm m«i tr−êng, kinh tÕ- x· héi vµ v¨n hãa cña çc Bªn.

102

§iÒu III

Ph¹m vi ¸p dông

Ph¹m vi ¸p dông cña MoU nµy sÏ bao gåm nh÷ng vïng ®Êt liÒn vµ vïng biÓn thuéc chñ quyÒn cña çc bªn vµ çc quyÒn tù quyÕt phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ nh− ®−îc thÓ hiÖn trong C«ng −íc cña Liªn hîp quèc vÒ LuËt BiÓn ®−îc ký t¹i VÞnh Montego, Jamaica ngµy 10/12/1982 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 16/11/1994.

§iÒu IV

§Ò xuÊt C¬ chÕ Ho¹t ®éng

B¶n Ghi nhí nµy sÏ c«ng nhËn r»ng tÊt c¶ nh÷ng sù kiÖn, vÊn ®Ò vµ ®Ò tµi liªn quan ®Õn b¶o tån vµ b¶o vÖ rïa biÓn sÏ ph¶i chÞu sù chi phèi cña çc luËt lÖ vµ quy ®Þnh quèc gia cña mçi Bªn. Khi cÇn thiÕt, çc bªn tham gia MoU nµy sÏ phèi hîp ®iÒu hoµ çc luËt lÖ vµ quy ®Þnh quèc gia hiÖn hµnh cña m×nh, ®ång thêi ban hµnh nh÷ng luËt lÖ míi vÒ b¶o tån vµ b¶o vÖ rïa biÓn ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i.

§iÒu V

§iÒu phèi viªn vµ Nhãm C«ng t¸c Chuyªn gia Kü thuËt

Mét §iÒu phèi viªn sÏ ®−îc bæ nhiÖm ®Ó ®iÒu phèi vµ thùc hiÖn c¬ chÕ ho¹t ®éng ®· ®−îc ®Ò xuÊt t¹i §iÒu IV khi MoU nµy trë nªn cã hiÖu lùc, ®ång thêi b¸o ço trùc tiÕp cho Nhãm C«ng t¸c vÒ Ng− nghiÖp ASEAN. Malaysia, n−íc ®−îc coi lµ cã nhiÒu kinh nghiÖm vµ nç lùc l©u dµi trong viÖc b¶o tån rïa biÓn, sÏ ®−îc ®Ò cö lµm §iÒu phèi viªn cña MoU nµy. Mçi Bªn sÏ cö mét (hoÆc mét sè) chuyªn gia ®Ó thµnh lËp Nhãm C«ng t¸c nh»m chuÈn bÞ mét ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña ASEAN vÒ b¶o tån vµ b¶o vÖ rïa biÓn, ®Ó Nhãm C«ng t¸c vÒ Ng− nghiÖp ASEAN th«ng qua vµ Héi nghÞ Quan chøc Cao cÊp Bé tr−ëng N«ng nghiÖp vµ L©m nghiÖp (ASEAN SOMAMAF) chÊp thuËn. NhËn thÊy Trung t©m Ph¸t triÓn Ng− nghiÖp §«ng Nam ¸ (SEAFDEC) lµ mét tæ chøc kü thuËt cã tiÒm n¨ng vÒ çc chñ ®Ò biÓn t¹i khu vùc, nªn çc n−íc thµnh viªn ASEAN sÏ hîp t¸c vµ phèi hîp víi SEAFDEC trong viÖc tiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh b¶o tån vµ b¶o vÖ rïa biÓn.

§iÒu VI

Hîp t¸c vµ Liªn kÕt

Mçi Bªn sÏ ®Ò cö mét c¬ quan thÝch hîp ®Ó phèi hîp víi §iÒu phèi viªn nh− ®· ®−îc cô thÓ ho¸ trong §iÒu 5. Sù phèi hîp vµ liªn kÕt gi÷a çc Bªn trong khu«n khæ MoU sÏ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së m¹ng l−íi lµm viÖc.

ASEAN MoU

103

§iÒu phèi viªn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc häp Nhãm C«ng t¸c Chuyªn viªn Kü thuËt ngay sau khi MoU nµy trë nªn cã hiÖu lùc.

§iÒu VII

Çc ®iÒu kho¶n cuèi cïng

B¶n Ghi nhí nµy sÏ cã hiÖu lùc tõ ngµy ký kÕt. B¶n Ghi nhí nµy sÏ ®−îc l−u chiÓu víi Tæng Th− ký ASEAN. ViÖc tham gia vµo MoU nµy sÏ cã hiÖu lùc tõ ngµy mµ v¨n kiÖn tham gia ®−îc l−u chiÓu víi Tæng th− ký ASEAN. BÊt kÓ Bªn Ký kÕt nµo còng cã thÓ ®Ò nghÞ söa ®æi bæ sung nh÷ng ®iÒu kho¶n cña MoU nµy. Nh÷ng néi dung söa ®æi bæ sung nh− vËy trë nªn cã hiÖu lùc sau khi ®−îc tÊt c¶ çc Bªn Ký kÕt kh¸c chÊp nhËn. Mçi Bªn Tham gia cã thÓ chÝnh thøc th«ng b¸o bÊt cø lóc nµo ý ®Þnh muèn rót khái MoU nµy vµ sù rót lui nµy sÏ cã hiÖu lùc sau mét n¨m kÓ tõ khi nép th«ng b¸o cho Tæng Th− ký ASEAN. T¹i ®©y chøng kiÕn, nh÷ng ch÷ ký d−íi ®©y lµ cña ng−êi cã ®Çy ®ñ thÈm quyÒn cña chÝnh phñ çc bªn ®øng ra ký kÕt. V¨n kiÖn ®−îc thùc hiÖn t¹i Bangkok vµo ngµy 12 Th¸ng 9 n¨m 1997 b»ng tiÕng Anh. §· ký ........................................ Ngµi Pehin Dato Abdul Rahman Taib Bé tr−ëng Bé C«ng nghiÖp vµ çc Tµi nguyªn c¬ b¶n §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Bru-nai Da-ru-xa-lam ....................................... Ngµi TiÕn sÜ Ibrahim Hasan Quèc vô khanh phô tr¸ch L−¬ng thùc §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Céng hßa In-d«-nª-xi-a ........................................ Ngµi TiÕn sÜ Siene Saphangthong Bé tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ L©m nghiÖp §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n Lµo ........................................ Ngµi TiÕn sÜ Tengku Dato' Mahmud bin Mansur Thø tr−ëng Bé N«ng nghiÖp §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Ma-lai-xi-a

........................................ Ngµi Trung t−íng Myint Aung Bé tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Thñy lîi §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Mi-an-ma ......................................... Ngµi TiÕn sÜ Salvador H. Escudero III Bé tr−ëng Bé N«ng nghiÖp §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Céng hßa Phi-lÝp-pin ....................................... Ngµi Koo Tsai Kee Th− ký Quèc héi phô tr¸ch Ph¸t triÕn Quèc gia §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Céng hßa Singapore ....................................... Ngµi Shucheep Hansaward Bé tr−ëng Bé N«ng nghiÖp vµ §Çu t− §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ V−¬ng quèc Th¸i Lan ....................................... Ngµi NguyÔn Ngäc Hång Thø tr−ëng Bé Thuû s¶n §¹i diÖn vµ thay mÆt cho ChÝnh phñ Céng hßa X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam.

104

IOSEA MoU

105

B¶n ghi nhí vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý Çc lo¹i rïa biÓn vµ m«i tr−êng

sèng cña chóng T¹i Ên ®é d−¬ng vµ §«ng Nam ¸

Çc quèc gia ký kÕt,

NhËn thøc r»ng toµn bé s¸u loµi rïa biÓn cña vïng nµy ®−îc liÖt kª lµ çc loµisÏ nguy cÊp, loµi nguy cÊp hoÆc rÊt nguy cÊp trong S¸ch §á cña Tæ chøc B¶o tån Quèc tÕ-IUCN vÒ çc loµi cã nguy c¬ tuyÖt chñng; L−u ý r»ng rïa biÓn ®−îc −u tiªn ®èi víi çc ho¹t ®éng b¶o tån trong çc v¨n b¶n hoÆc phô lôc cña C«ng −íc vÒ B¶o tån Çc loµi Di c− (CMS), C«ng −íc vÒ Bu«n b¸n Quèc tÕ Çc loµi §éng Thùc vËt cã Nguy c¬ TuyÖt chñng(CITES), C«ng −íc Ch©u Phi vÒ B¶o tån thiªn nhiªn vµ çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, vµ C«ng −íc vÒ B¶o vÖ, Qu¶n lý vµ Ph¸t triÓn m«i tr−êng BiÓn vµ Ven biÓn cña vïng §«ng Phi vµ çc nghÞ ®Þnh th− liªn quan; NhËn thÊy r»ng viÖc b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng ®−îc ®Ò cËp mét çch cô thÓ trong B¶n ghi nhí vÒ B¶o tån vµ B¶o vÖ Rïa biÓn ASEAN vµ trong B¶n Tho¶ thuËn vÒ Khu vùc B¶o hé di s¶n çc §¶o Rïa (TIHPA); NhËn thÊy r»ng çc v¨n kiÖn quèc tÕ kh¸c, bao gåm C«ng −íc Liªn hîp quèc vÒ LuËt BiÓn (UNCLOS), LuËt øng xö cña Tæ chøc L−¬ng thùc ThÕ giíi vÒ tr¸ch nhiÖm Ng− nghiÖp, C«ng −íc Quèc tÕ vÒ phßng ngõa « nhiÓm do tµu thuyÒn g©y ra (MARPOL) vµ C«ng −íc vÒ §a d¹ng sinh häc (CBD) vµ cã liªn quan ®Õn b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng. NhËn thøc ®−îc r»ng çc tæ chøc trong khu vùc, bao gåm khèi çc n−íc §«ng Nam ¸ (ASEAN), Tæ chøc B¶o vÖ m«i tr−êng BiÓn khu vùc biÓn §á vµ vÞnh Aden (PERSGA) vµ Tæ chøc B¶o vÖ m«i tr−êng biÓn cña khu vùc (ROPME) tiÕn hµnh çc ch−¬ng tr×nh liªn quan ®Õn b¶o tån rïa biÓn vµ n¬i sinh sèng cña chóng; NhËn thÊy r»ng rïa biÓn di c− vµ ph©n t¸n trªn nh÷ng kho¶ng çch réng lín, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ sù sèng cßn cña chóng phô thuéc vµo viÖc b¶o tån trªn mét ph¹m vi réng vµ nhiÒu hÖ sinh th¸i biÓn vµ ®íi bê biÓn kh¸c nhau; C«ng nhËn r»ng çc ho¹t ®éng cña con ng−êi cã thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®e do¹ çc quÇn thÓ rïa biÓn bao gåm viÖc thu l−îm trøng vµ rïa, çc qu¸ tr×nh Êp trøng kh«ng ®óng quy çch, viÖc ph¸ huû hoÆc thay ®æi çc m«i tr−êng sèng, viÖc ph¸t triÓn vïng ven biÓn, sù « nhiÓm, çc ho¹t ®éng ng− nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n vµ du lÞch; NhËn thÊy tÇm quan träng cña çc ho¹t ®éng phèi hîp nh»m b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng b»ng çc ho¹t ®éng liªn quan ®Õn c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña çc quèc gia ký kÕt, kÓ c¶ viÖc ph¸t triÓn ven biÓn vµ çc ho¹t ®éng hµng h¶i. C«ng nhËn tr¸ch nhiÖm chung cña m×nh trong viÖc b¶o tån vµ qu¶n lý çc quÇn thÓ rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng; NhËn thÊy tÇm quan träng cña viÖc l«i kÐo tÊt c¶ çc quèc gia trong khu vùc còng nh− çc tæ chøc liªn chÝnh phñ, phi chÝnh phñ vµ khu vùc t− nh©n cã liªn quan cïng hîp t¸c b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng; L−u ý vÒ sù mong muèn thu hót sù tham gia cña çc Quèc gia kh¸c cã c«ng d©n vµ tµu bÌ ®ang tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng mµ cã thÓ g©y t¸c ®éng ®Õn rïa biÓn trong khu vùc, còng nh− çc Quèc gia cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp tµi chÝnh hoÆc chuyªn m«n mµ cã thÓ ®Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn B¶n Ghi nhí nµy;

106

NhËn thÊy r»ng çc ho¹t ®éng phèi hîp vµ hîp t¸c ph¶i lËp tøc ®−îc tiÕn hµnh nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng nguy c¬ ®Æt ra ®èi víi çc quÇn thÓ rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng; Mong muèn th«ng qua B¶n Ghi nhí nµy thiÕt lËp çc biÖn ph¸p hîp t¸c nh»m b¶o vÖ, b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng trong toµn bé khu vùc; NhÊt trÝ theo ®uæi nh÷ng ho¹t ®éng ®· ®Ò ra trong B¶n Ghi nhí nµy, trªn ph−¬ng diÖn ç nh©n tõng quèc gia vµ nhiÒu quèc gia, nh»m c¶i thiÖn hiÖn tr¹ng b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng. Nh÷ng ®Þnh nghÜa Rïa biÓn tøc lµ bÊt cø loµi nµo ®−îc liÖt kª d−íi ®©y: Loµi Rïa ®Çu to Caretta careta §åi måi døa Lepidochelys olivacea VÝch Chelonia mydas §åi måi th−êng Eretmochelys imbricata Rïa da Dermochelys coriacea Rïa l−ng ph¼ng Natator depressus M«i tr−êng sèng cã nghÜa lµ tÊt c¶ nh÷ng m«i tr−êng n−íc vµ trªn c¹n mµ rïa sö dông trong bÊt kú giai ®o¹n nµo trong vßng ®êi cña chóng. Khu vùc cã nghÜa lµ tÊt c¶ çc h¶i phËn vµ çc quèc gia ven biÓn cña Ên §é D−¬ng, §«ng Nam ¸ vµ çc biÓn phô cËn, më réng sang phÝa §«ng ®Õn eo biÓn Torres. HiÖn tr¹ng b¶o tån rïa biÓn cã nghÜa lµ toµn bé tÊt c¶ çc ho¹t ®éng g©y ¶nh h−ëng ®èi víi çc loµi rïa biÓn mµ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn sù ph©n bè vµ sù phong phó cña chóng vÒ l©u dµi. T×nh tr¹ng b¶o tån sÏ ®−îc coi lµ thuËn lîi khi:

a) nh÷ng sè liÖu vÒ sù thay ®æi cña quÇn thÓ cho thÊy r»ng çc loµi rïa biÓn ®ang duy tr× sù tån t¹i l©u dµi cña chóng trong çc hÖ sinh th¸i;

b) vïng ph©n bè cña çc loµi rïa biÓn ®ã vÒ l©u dµi kh«ng bÞ suy gi¶m trong hiÖn t¹i còng nh− trong t−¬ng lai;

c) cã vµ sÏ cã trong t−¬ng lai gÇn nh÷ng m«i tr−êng sèng thÝch hîp ®Ó duy tr× sè l−îng cña çc loµi rïa biÓn vÒ l©u dµi; vµ

d) sù ph©n bè vµ phong phó cña çc loµi rïa biÓn ®ã ®¹t tíi møc ®· tõng cã trong lÞch sö nh»m ®¸nh gi¸ r»ng çc hÖ sinh th¸i ®ã cã tiÒm n¨ng vµ thÝch hîp vµ phï hîp víi çch qu¶n lý çc loµi ®éng thùc vËt hoang d· mét çch th«ng minh

Môc tiªu Môc tiªu cña B¶n Ghi nhí nµy lµ b¶o vÖ, b¶o tån, bæ sung vµ phôc håi çc loµi rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng, dùa trªn nh÷ng b»ng chøng khoa häc ®óng ®¾n nhÊt, cã tÝnh ®Õn çc ®Æc ®iÓm m«i tr−êng, kinh tÕ-x· héi vµ v¨n ho¸ cña çc Quèc gia ký kÕt.

IOSEA MoU

107

Nh÷ng ho¹t ®éng §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu cña B¶n Ghi nhí, víi tinh thÇn hîp t¸c vµ hiÓu biÕt lÉn nhau, çc Quèc gia ký kÕt sÏ:

• Hîp t¸c chÆt chÏ nh»m ®¹t ®−îc vµ duy tr× mét thùc tr¹ng vÒ b¶o tån thuËn lîi cho çc loµi rïa biÓn còng nh− nh÷ng m«i tr−êng sèng mµ chóng phô thuéc vµo.

• Thùc hiÖn, tuú thuéc vµo sù s½n cã cña çc nguån lùc cÇn thiÕt, çc ®iÒu kho¶n cña KÕ

ho¹ch B¶o tån vµ Qu¶n lý ®−îc ®Ýnh kÌm vµo phô lôc cña B¶n Ghi nhí nµy. KÕ ho¹ch B¶o tån vµ Qu¶n lý sÏ ®Ò cËp ®Õn çc vÊn ®Ò: b¶o vÖ m«i tr−êng sèng cña rïa biÓn; qu¶n lý viÖc thu ho¹ch vµ mua b¸n trùc tiÕp; gi¶m thiÓu çc mèi nguy c¬, kÓ c¶ ®¸nh b¾t kh«ng chñ ý; nghiªn cøu vµ gi¸o dôc; trao ®æi th«ng tin; vµ t¨ng c−êng n¨ng lùc.

• NÕu cÇn thiÕt th× xem xÐt l¹i, x©y dùng, söa l¹i vµ ®iÒu hoµ luËt ph¸p quèc gia liªn quan

®Õn viÖc b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng, vµ ra søc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nh÷ng luËt lÖ nh− vËy.

• Xem xÐt viÖc chuÈn y hoÆc tham gia vµo çc v¨n kiÖn quèc tÕ cã liªn quan nhiÒu nhÊt

®Õn viÖc b¶o tån rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng nh»m ®Èy m¹nh sù b¶o vÖ mÆt ph¸p lý ®èi víi çc loµi nµy trong khu vùc.

• ThiÕt lËp mét Ban Th− ký lµ c¬ quan sÏ gióp viÖc vÒ th«ng tin liªn l¹c, khuyÕn khÝch

c«ng t¸c b¸o ço vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc ho¹t ®éng gi÷a vµ trong néi bé çc Quèc gia ký kÕt, tiÓu khu vùc çc Quèc gia vµ tæ chøc quan t©m kh¸c. Ban Th− ký sÏ chuyÓn ®Õn tÊt c¶ çc Quèc gia ký kÕt vµ tíi tõng c¬ quan tiÓu khu vùc mµ ®−îc t¹o ra phï hîp víi çc ®o¹n 5 vµ 6 cña çc Nguyªn t¾c C¬ b¶n, tÊt c¶ çc b¶n b¸o ço quèc gia mµ hä nhËn ®−îc, chuÈn bÞ mét tµi liÖu tãm t¾t ®Þnh kú vÒ tiÕn ®é trong viÖc thùc hiÖn KÕ ho¹ch B¶o tån vµ Qu¶n lý, vµ thùc hiÖn çc chøc n¨ng kh¸c mµ çc Quèc gia ký kÕt cã thÓ giao phã. Ban Th− ký sÏ ®ãng t¹i mét v¨n phßng cña mét tæ chøc quèc gia, khu vùc hoÆc quèc tÕ thÝch hîp nh− ®· tho¶ thuËn b»ng sù nhÊt trÝ cña çc Quèc gia ký kÕt t¹i cuéc héi nghÞ ®Çu tiªn, sau khi xem xÐt tÊt c¶ çc ®Ò nghÞ nhËn ®−îc.

• ThiÕt lËp mét Uû ban Cè vÊn nh»m ®−a ra ý kiÕn cè vÊn vÒ khoa häc, kü thuËt vµ ph¸p

lý cho çc Quèc gia ký kÕt, trªn c¬ së ç nh©n hoÆc tËp thÓ, vÒ c«ng t¸c b¶o tån vµ qu¶n lý rïa biÓn vµ m«i tr−êng sèng cña chóng trong khu vùc. Çc Quèc gia ký kÕt cã thÓ ®Ò cö thµnh viªn cho Uû ban lµ çc ç nh©n cã chuyªn m«n vÒ çc lÜnh vùc sinh vËt häc vÒ rïa biÓn, vÒ qu¶n lý çc tµi nguyªn biÓn, ph¸t triÓn ven biÓn, kinh tÕ-x· héi häc, luËt ph¸p, kü thuËt ng− nghiÖp, vµ çc ngµnh liªn quan kh¸c. TÇm cì, thµnh phÇn vµ nhiÖm kú bæ nhiÖm cña Uû ban Cè vÊn sÏ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi çc Quèc gia ký kÕt t¹i cuéc héi nghÞ ®Çu tiªn cña hä.

• Cö mét C¬ quan quèc gia cã thÈm quyÒn ®Ó lµm nhiÖm vô nh− mét c¬ quan ®Çu mèi

phô tr¸ch vÒ liªn l¹c gi÷a çc Quèc gia ký kÕt vµ çc ho¹t ®éng theo B¶n Ghi nhí, vµ th«ng b¸o chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ ®Þa chØ liªn l¹c cña C¬ quan nµy (vµ bÊt cø sù thay ®æi nµo nÕu cã) cho Ban Th− ký.

• Cung cÊp cho Ban Th− ký mét b¶n b¸o ço ®Þnh kú vÒ vÒ viÖc thùc hiÖn cña m×nh ®èi

víi B¶n Ghi nhí, thêi gian ®Þnh kú b¸o ço sÏ ®−îc quyÕt ®Þnh t¹i cuéc häp ®Çu tiªn cña çc Quèc gia ký kÕt.

• §¸nh gi¸ t¹i cuéc häp ®Çu tiªn vÒ møc ®é cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng cã thÓ cña çc nguån tµi

trî, kÓ c¶ viÖc thiÕt lËp mét quü ®Æc biÖt cho çc môc ®Ých nh−: a) ®¸p øng çc chi phÝ ®Ò ra do sù ho¹t ®éng cña Ban Th− ký, Uû ban Cè vÊn còng

nh− çc ho¹t ®éng ®−îc tiÕn hµnh theo B¶n Ghi nhí; vµ b) gióp çc Quèc gia ký kÕt thùc hiÖn çc tr¸ch nhiÖm cña m×nh theo B¶n Ghi nhí

nµy.

108

Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n

1) B¶n Ghi nhí nµy sÏ ®−îc coi nh− mét hiÖp ®Þnh theo §iÒu IV, ®o¹n 4, cña C«ng −íc (CMS). Nã sÏ cã hiÖu lùc b¾t ®Çu tõ ngµy ®Çu tiªn cña th¸ng thø ba sau khi ®−îc Quèc gia thø hai ký kÕt. Nã sÏ ®Ó më v« thêi h¹n cho cho çc Quèc gia ký kÕt sau ®ã, vµ sÏ cã hiÖu lùc cho nh÷ng Quèc gia ®ã vµo ngµy thø nhÊt cña th¸ng thø ba sau khi hä ký kÕt.

2) Mçi Quèc gia ký kÕt, trong ph¹m vi giíi h¹n hµnh ph¸p cña m×nh, sÏ thùc hiÖn B¶n Ghi

nhí trªn çc ph−¬ng diÖn: a) l·nh thæ ®Êt liÒn trong khu vùc; b) çc vïng biÓn trong khu vùc n»m trong quyÒn h¹n cña quèc gia; vµ c) çc tµu bÌ ®ang ho¹t ®éng trong khu vùc treo cê cña n−íc ®ã.

3) ViÖc thùc hiÖn B¶n Ghi nhí nµy, kÓ c¶ KÕ ho¹ch vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý, sÏ ®−îc ®¸nh

gi¸ t¹i çc cuéc häp th−êng lÖ víi sù tham dù cña çc ®¹i diÖn cña mçi Quèc gia ký kÕt vµ nh÷ng ç nh©n hoÆc tæ chøc cã ®ñ kh¶ n¨ng kü thuËt vÒ b¶o tån rïa biÓn , hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan tíi viÖc b¶o tån rïa biÓn. Nh÷ng cuéc häp nh− vËy sÏ ®−îc Ban Th− ký triÖu tËp vµ sÏ ®−îc mét trong nh÷ng Quèc gia ký kÕt ®øng ra ®¨ng cai, vµ ®−îc tæ chøc víi sù céng t¸c cña çc Quèc gia ký kÕt kh¸c. Nh÷ng cuéc häp nh− vËy sÏ ®−îc triÖu tËp hµng n¨m, hay Ýt nhÊt lµ trong thêi gian ®Çu. Chu kú cña çc cuéc häp nµy cã thÓ ®−îc xem xÐt l¹i vµ thay ®æi tïy thuéc vµo sù nhÊt trÝ cña çc Quèc gia ký kÕt t¹i bÊt kú cuéc häp th−êng lÖ nµo cña hä.

4) B¶n Ghi nhí nµy, bao gåm c¶ KÕ ho¹ch B¶o tån vµ Qu¶n lý, cã thÓ ®−îc bæ sung víi sù

nhÊt trÝ cña çc Quèc gia ký kÕt. Khi thÝch hîp, çc Quèc gia ký kÕt sÏ xem xÐt viÖc bæ sung B¶n Ghi nhí nµy ®Ó lµm cho nã cã cã gi¸ trÞ rµng buéc ph¸p lý.

5) Çc Quèc gia ký kÕt cã thÓ cã thÓ tháa thuËn víi nhau ®Ó thiÕt lËp çc kÕ ho¹ch qu¶n lý

song ph−¬ng, tiÓu khu vùc hoÆc khu vùc phï hîp víi B¶n Ghi nhí nµy.

6) Çc ho¹t ®éng theo B¶n Ghi nhí nµy sÏ ®−îc sù phèi hîp gi÷a çc Quèc gia ký kÕt, còng nh− víi çc thÓ chÕ tiÓu khu vùc trong Vïng.

7) V¨n b¶n gèc cña B¶n Ghi nhí nµy, b»ng çc thø tiÕng A-rËp, Anh vµ Ph¸p, sÏ ®−îc l−u

gi÷ t¹i Ban Th− ký UNEP/CMS. Trong tr−êng hîp cã sù chªnh lÖch gi÷a çc thø tiÕng th× b¶n tiÕng Anh sÏ ®−îc coi lµ b¶n chuÈn.

8) B¶n Ghi Nhí nµy sÏ kh«ng ng¨n c¶n çc Quèc gia ký kÕt sö dông çc biÖn ph¸p quèc

gia m¹nh mÏ h¬n nh÷ng biÖn ph¸p ®· nªu trong KÕ ho¹ch vÒ B¶o tån vµ Qu¶n lý, nÕu nã phï hîp víi luËt ph¸p Quèc tÕ.

9) B¶n Ghi nhí nµy sÏ cã hiÖu lùc v« thêi h¹n vµ bÊt kú mét Quèc gia ký kÕt nµo còng cã

quyÒn chÊm døt sù tham gia cña m×nh b»ng viÖc th«ng b¸o tr−íc mét n¨m cho Ban Tæ chøc.

109

IOSE

A M

oU

Môc

tiªu

1: G

i¶m

nh÷

ng n

guyª

n nh

©n tr

ùc ti

Õp v

µ gi

¸n ti

Õp d

Én ®

Õn s

ù di

Öt v

ong

cña

rïa

biÓn

C

h−

¬n

g t

r×n

h

Ho

¹t ®

én

g

1.1

X¸c

®Þn

h vµ

chø

ng m

inh

nh÷n

g m

èi ®

e dä

a ®è

i víi

sè

l−în

g rï

a bi

Ón v

µ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g

a)

TËp

hîp

vµ

s¾p

xÕp

çc

d÷ li

Öu v

Ò nh

÷ng

mèi

®e

däa

®èi v

íi s

è l−

îng

rïa

biÓn

b)

L

Ëp b

¶n tË

p hî

p sè

liÖu

c¬

b¶n

vµ th

eo d

âi c

¸c c

h−¬n

g tr

×nh

®Ó th

u th

Ëp c

¸c th

«ng

tin

vÒ b

¶n c

hÊt v

µ qu

y m

« cñ

a ç

c m

èi ®

e dä

a c)

X

¸c ®

Þnh

nh÷n

g nh

ãm n

µo b

Þ ¶nh

h−ë

ng c

ña lè

i kha

i th¸

c tr

uyÒn

thèn

g vµ

trùc

tiÕp

, bÞ ®

¸nh

b¾t k

h«ng

ch

ñ ý

tron

g qu

¸ tr

×nh

khai

th¸c

h¶i

s¶n

, vµ

nh÷n

g ng

uyªn

nh©

n g©

y tö

von

g kh

¸c

1.2

Quy

Õt ®

Þnh

vµ ¸

p dô

ng c

¸c

ph−¬

ng p

h¸p

thùc

hµn

h tè

t nhÊ

t ®Ó

gi¶m

thiÓ

u nh

÷ng

mèi

®e

do¹

®èi

víi r

ïa b

iÓn

vµ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g

a)

X¸c

®Þn

h vµ

cun

g cÊ

p tµ

i liÖ

u dÉ

n ch

øng

vÒ c

¸c p

h−¬n

g th

øc tè

t nhÊ

t cho

viÖ

c b¶

o tå

n vµ

qu¶

n lý

çc

qu

Çn th

Ó rï

a bi

Ón tr

ong

khu

vùc

b)

ChÊ

p nh

Ën v

µ th

Ých

nghi

víi

nh÷

ng p

h−¬n

g ¸n

b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý c

¸c q

uÇn

thÓ

rïa

biÓn

tèt n

hÊt

1.3

Thù

c hi

Ön c

¸c c

h−¬n

g tr

×nh

nh»m

söa

®æi

nh÷

ng h

×nh

thøc

kh

uyÕn

khÝ

ch p

h¸t t

riÓn

kin

h tÕ

g©

y h¹

i cho

çc

nhã

m r

ïa b

iÓn

a)

TiÕ

n hµ

nh n

h÷ng

ngh

iªn

cøu

kinh

tÕ x

· hé

i tro

ng c

¸c c

éng

®ång

cã

liªn

qua

n ®Õ

n rï

a bi

Ón v

µ m

«i

tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g b)

X

¸c ®

Þnh

nh÷n

g yª

u cÇ

u sö

a ®æ

i ®èi

víi

çc

h×n

h th

øc k

huyÕ

n kh

Ých

kinh

tÕ n

h»m

gi¶

m c

¸c m

èi ®

e do

¹ vµ

tû lÖ

tö v

ong

(cña

rïa

biÓ

n), v

µ x©

y dù

ng c

¸c c

h−¬n

g tr

×nh

®Ó th

ùc h

iÖn

nh÷n

g sö

a ®æ

i ®ã

c)

X¸c

®Þn

h ç

c ph−¬

ng p

h¸p

vµ n

guån

vèn

cho

çc

ch−

¬ng

tr×n

h ®ã

1.

4 G

i¶m

®Õn

møc

thÊp

nhÊ

t viÖ

c ®¸

nh b

¾t k

h«ng

chñ

ý v

µ g©

y tö

vo

ng ®

èi v

íi r

ïa b

iÓn

tron

g ç

c ho

¹t ®

éng

®¸nh

b¾t

h¶i

s¶n

d)

C¶i

tiÕn

vµ

sö d

ông

m¸y

mãc

, çc

thiÕ

t bÞ v

µ kü

thuË

t ®Ó

gi¶m

thiÓ

u vi

Öc ®

¸nh

b¾t k

h«ng

chñ

ý ®

èi v

íi

rïa

biÓn

tron

g qu

¸ tr

×nh

khai

th¸c

h¶i

s¶n

, nh−

t¹o

ra c

¸c c

¸c c

«ng

cô c

ã th

Ó ®Ó

cho

rïa

cã

lèi t

ho¸t

, cÊ

m ®

¸nh

b¾t t

õng

vïng

vµ

tõng

mïa

e)

X

©y d

ùng

çc

qu¸

tr×n

h vµ

çc

ch−

¬ng

tr×n

h ®µ

o t¹

o nh

»m ®

Èy m

¹nh

viÖc

thùc

hiÖ

n ç

c bi

Ön p

h¸p

®ã,

nh−

çc

hÖ th

èng

theo

dâi

tµu

bÌ v

µ nh

÷ng

sù g

i¸m

s¸t

trªn

biÓ

n, t¹

i c¶n

g vµ

çc

bÕn

®ç,

vµ

çc

ch−¬

ng tr

×nh

t×nh

ngu

yÖn

viªn

qua

n s¸

t trª

n tµ

u qu

èc g

ia.

f)

Tra

o ®æ

i th«

ng ti

n vµ

cun

g cÊ

p sù

gió

p ®ì

kü

thuË

t cho

çc

Què

c gi

a ký

kÕt

nÕu

®−î

c yª

u cÇ

u nh

»m

®Èy

m¹n

h ç

c ho

¹t ®

éng

nµy

g)

Liª

n l¹

c vµ

phè

i hîp

víi

çc

ngµ

nh th

ñy s

¶n v

µ ç

c tæ

chø

c qu

¶n lý

thñy

s¶n

®Ó

x©y

dùng

vµ

thùc

hiÖ

n vi

Öc c

¸c c

¬ ch

Õ gi

¶m n

hÑ t×

nh tr

¹ng

®¸nh

b¾t

kh«

ng c

hñ ý

t¹i c

¸c v

ïng

h¶i p

hËn

quèc

gia

vµ

quèc

tÕ

h)

ñng

hé

nghÞ

quy

Õt 4

6/21

5 cñ

a §

¹i h

éi ®

ång

Liª

n hî

p qu

èc v

Ò ng

õng

sö d

ông

çc

l−íi

quÐ

t cã

quy

m«

lín

ngoµ

i biÓ

n kh

¬i

i)

X©y

dùn

g vµ

thùc

hiÖ

n ç

c kÕ

ho¹

ch b

¾t g

i÷ v

µ t¸

i chÕ

l−íi

nh»

m g

i¶m

thiÓ

u vi

Öc th

¶i b

á ç

c th

iÕt b

Þ cñ

a tµ

u, th

uyÒn

ç

trªn

biÓ

n vµ

çc

bÕn

b·i

110

IOSE

A M

oU

j)

Cun

g cÊ

p vµ

®¶m

b¶o

viÖ

c sö

dôn

g ç

c th

iÕt b

Þ xö

lý r

¸c th

¶i tõ

tÇu

thuy

Òn c

ho c

¸c b

Õn c

¶ng

1.

5 C

Êm k

hai t

h¸c

trùc

tiÕp

(b¾

t ho

Æc g

iÕt c

hÕt)

vµ

cÊm

bu«

n b¸

n tr

ong

n−íc

®èi

víi

rïa

biÓ

n, tr

øng

cña

chón

g, c

¸c b

é ph

Ën h

oÆc

s¶n

phÈm

, tro

ng k

hi c

ho p

hÐp

nh÷n

g ng

o¹i l

Ö ®è

i víi

viÖ

c kh

ai th

¸c

truy

Òn th

èng

cña

çc

céng

®ån

g tr

ong

ph¹m

vi q

uyÒn

h¹n

cña

mçi

qu

èc g

ia m

iÔn

lµ: n

h÷ng

sù

khai

th

¸c n

h− v

Ëy k

h«ng

ph¸

ho¹

i nh

÷ng

nç lù

c nh

»m b

¶o v

Ö, b

¶o

tån

vµ p

hôc

håi c

¸c s

è l−

îng

rïa

biÓn

vµ

m«i

tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g; v

µ sè

l−în

g rï

a bi

Ón ë

®ã

cã th

Ó ®¶

m b

¶o b

Òn v

÷ng

®ñ c

ho

khai

th¸c

k)

Ban

hµn

h ë

nh÷n

g n¬

i ch−

a cã

çc

luËt

lÖ c

Êm k

hai t

h¸c

trùc

tiÕp

vµ

cÊm

bu«

n b¸

n tr

ong

n−íc

l)

§

¸nh

gi¸

møc

®é

vµ t¸

c ®é

ng c

ña k

hai t

h¸c

truy

Òn th

èng

®èi v

íi r

ïa b

iÓn

vµ tr

øng

cña

chón

g m

) T

hiÕt

lËp

çc

ch−¬

ng tr

×nh

qu¶n

lý tr

ong

®ã c

ã ç

c m

øc g

iíi h

¹n v

Ò m

øc ®

é kh

ai th

¸c tr

uyÒn

thèn

g n)

X

¸c ®

Þnh

çc

gi¸

trÞ v

¨n h

o¸ v

µ tr

uyÒn

thèn

g vµ

viÖ

c sö

dôn

g rï

a bi

Ón (

c¶ v

Ò sö

dôn

g ti

ªu h

ao v

µ kh

«ng

tiªu

hao

) o)

§

µm p

h¸n

çc

hiÖp

®Þn

h qu

¶n lý

viÖc

kha

i th¸

c tr

uyÒn

thèn

g m

ét c

¸ch

bÒn

v÷ng

ë n

h÷ng

n¬i

thÝc

h hî

p, v

íi s

ù th

am k

h¶o

ý ki

Õn c

ña c

¸c Q

uèc

gia

h÷u

quan

kh¸

c, n

h»m

®¶m

b¶o

r»n

g sù

kha

i th¸

c nh−

vËy

kh«n

g ph

¸ ho

¹i n

h÷ng

nç

lùc

b¶o

tån

1.6

X©y

dùn

g ç

c ch−¬

ng tr

×nh

qu¶n

lý c

¸c b

·i ®

Î cñ

a rï

a bi

Ón ®

Ó ph

¸t h

uy tè

i ®a

kh¶

n¨ng

trøn

g në

th

µnh

c«ng

a)

§¸n

h gi

¸ vÒ

hiÖ

u qu

¶ cñ

a ç

c ch−¬

ng tr

×nh

qu¶n

lý tæ

vµ

b·i ®

Î b)

G

i¶m

tû lÖ

tö v

ong

tõ g

iai ®

o¹n

trøn

g vµ

qu¸

tr×n

h Êp

trøn

g ®Ó

ph¸

t huy

tèi ®

a kh

¶ n¨

ng s

inh

në v

µ sè

ng s

ãt, t

èt n

hÊt l

µ sö

dôn

g ç

c kü

thuË

t b¶o

tån

chó

trän

g ç

c qu

¸ tr

×nh

tù n

hiªn

t¹i n

h÷ng

n¬i

cã

thÓ

®−îc

c)

G

i¶m

thiÓ

u sù

tö v

ong

tron

g qu

¸ tr

×nh

tõ tr

øng,

Êp

trøn

g vµ

cña

nh÷

ng c

on r

ïa c

¸i ®

ang

®Î tr

øng

do

çc

thó

d÷ v

Ët n

u«i t

rong

nhµ

g©y

ra.

M

ôc ti

ªu 2

. B¶o

vÖ,

b¶o

tån

vµ k

h«i p

hôc

çc

m«i

tr−ê

ng s

èng

cña

rïa

biÓn

C

h−

¬n

g t

r×n

h

Ho

¹t ®

én

g

Thi

Õt lË

p nh

÷ng

biÖn

ph¸

p cÇ

n th

iÕt ®

Ó b¶

o vÖ

vµ

b¶o

tån

çc

m«i

tr−ê

ng s

èng

cña

rïa

biÓn

a)

X¸c

®Þn

h ç

c kh

u vù

c cã

m«i

tr−ê

ng s

èng

xung

yÕu

nh−

çc

hµn

h la

ng d

i c−,

çc

b·i

®Î,

çc

khu

vùc

cã

nhi

Òu tæ

vµ

lµ n

¬i k

iÕm

¨n

cña

rïa

biÓn

b)

§

Ò xu

Êt v

µ qu

¶n lý

çc

khu

vùc

b¶o

tån/

®−î

c b¶

o vÖ

, çc

khu

c−

tró

hoÆc

vïn

g ng

¨n c

hÆn

t¹m

thêi

t¹i

khu

vùc

nguy

cÊp

, hoÆ

c ti

Õn h

µnh

çc

biÖn

ph¸

p kh

¸c (

ch¼n

g h¹

n c¶

i tiÕ

n th

iÕt b

Þ ®¸n

h b¾

t h¶i

s¶n

, h¹n

ch

Õ sù

®i l

¹i c

ña tµ

u bÌ

) nh

»m lo

¹i b

á ç

c m

èi ®

e do

¹ ®è

i víi

çc

khu

vùc

nµy

c)

X

©y d

ùng

çc

h×nh

thøc

khu

yÕn

khÝc

h sù

b¶o

vÖ

thÝc

h hî

p ®è

i víi

çc

khu

vùc

cã

m«i

tr−ê

ng s

èng

111

IOSE

A M

oU

nguy

cÊp

bªn

ngo

µi c

¸c k

hu v

ùc ®−î

c b¶

o vÖ

d)

T

iÕn

hµnh

®¸n

h gi

¸ t¸

c ®é

ng m

«i tr−ê

ng c

ña v

iÖc

ph¸t

triÓ

n bi

Ón v

µ ve

n bi

Ón c

òng

nh−

çc

ho¹t

®én

g kh

¸c c

ña c

on n

g−êi

mµ

cã th

Ó ¶n

h h−

ëng

®Õn

sè l−

îng

vµ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

rïa

biÓn

e)

T

rong

ph¹

m v

i quy

Òn h

¹n c

ña m

×nh,

tiÕn

hµn

h qu

¶n lý

vµ

®iÒu

tiÕt

viÖ

c sö

dôn

g ç

c b·

i biÓ

n, ®

ôn c

¸t

ven

bê, c

h¼ng

h¹n

nh−

vÞ t

rÝ v

µ th

iÕt k

Õ cñ

a ç

c to

µ nh

µ, v

iÖc

sö d

ông

¸nh

s¸ng

nh©

n t¹

o, v

µ cñ

a xe

cé

®i l¹

i t¹i

çc

khu

vùc

lµm

tæ

f)

KiÓ

m s

o¸t v

µ ®È

y m

¹nh

c«ng

t¸c

b¶o

vÖ c

hÊt l−î

ng n−í

c kh

ái s

ù «

nhiÔ

m tõ

®Êt

liÒn

vµ

tõ b

iÓn,

kÓ

c¶

çc

m¶n

h vô

n tr

ong

biÓn

, lµ

nh÷n

g th

ø cã

thÓ

¶nh

h−ën

g bÊ

t lîi

cho

rïa

biÓ

n g)

T

¨ng

c−ên

g vi

Öc ¸

p dô

ng c

¸c lÖ

nh c

Êm h

iÖn

cã v

Ò vi

Öc s

ö dô

ng c

¸c c

hÊt ®

éc h

o¸ h

äc v

µ ch

Êt n

æ tr

ong

qu¸

tr×n

h kh

ai th

¸c c

¸c tµ

i ngu

yªn

biÓn

2.

2 K

h«i p

hôc

çc

m«i

tr−ê

ng

sèng

cña

rïa

biÓ

n ®·

bÞ s

uy th

o¸i

a)

Trå

ng l¹

i cµn

g nh

iÒu

cµng

tèt c

¸c lo

µi th

ùc v

Ët b

¶n ®

Þa t¹

i nh÷

ng n

¬i th

Ých

hîp,

çc

®ôn

çt

phÝ

a tr−í

c ë

nh÷n

g b·

i lµm

tæ n

h»m

lµm

hµn

g rµ

o ch

¾n c

ã th

Ó nh

×n th

Êy ®

èi v

íi v

iÖc

ph¸t

triÓ

n ve

n bê

vµ

kh«i

ph

ôc c

¸c c

hÕ ®

é nh

iÖt ®

é b·

i biÓ

n th

Ých

hîp

b)

Dän

bá

nh÷n

g r¸

c th

¶i tr

ªn c

¸c b

·i b

iÓn

mµ

cã th

Ó ng

¨n c

¶n v

iÖc

lµm

tæ v

µ si

nh s

¶n c

ña r

ïa

c)

T¨n

g c−

êng

phôc

håi

çc

r¹n

san

h«

bÞ x

uèng

cÊp

d)

T

¨ng

c−ên

g ph

ôc h

åi c

¸c m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

rõng

ngË

p m

Æn v

µ ç

c th

¶m c

á bi

Ón

Môc

tiªu

3. T

¨ng

c−ên

g sù

hiÓ

u bi

Õt v

Ò si

nh th

¸i h

äc v

µ ç

c qu

Çn th

Ó rï

a bi

Ón th

«ng

qua

viÖc

ngh

iªn

cøu,

gi¸

m s

¸t v

µ tr

ao ®

æi th

«ng

tin

Ch−

¬n

g t

r×n

h

Ho

¹t ®

én

g

3.1

TiÕ

n hµ

nh c

¸c n

ghiª

n cø

u vÒ

rï

a bi

Ón v

µ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g nh

»m m

ôc ti

ªu b

¶o tå

n vµ

qu

¶n lý

chó

ng

a)

TiÕ

n hµ

nh c

¸c n

ghiª

n cø

u c¬

b¶n

hoÆ

c th

u th

Ëp th

«ng

tin

s¬ b

é vÒ

sè

l−în

g rï

a bi

Ón v

µ m

«i tr−ê

ng

sèng

cña

chó

ng

b)

Khë

i t¹o

vµ/

hoÆ

c ti

Õp tô

c vi

Öc th

eo d

âi l©

u dµ

i ®èi

víi

sè

l−în

g rï

a bi

Ón n

h»m

®¸n

h gi

¸ vÒ

thùc

tr¹n

g cñ

a c«

ng t¸

c b¶

o tå

n c)

X

¸c ®

Þnh

®Æc

®iÓm

di t

ruyÒ

n cñ

a ç

c qu

Çn th

Ó rï

a bi

Ón

d)

X¸c

®Þn

h ç

c tu

yÕn

®−ên

g di

c−

b»ng

çc

h ®e

o bi

Ón ®

¸nh

dÊu,

çc

ngh

iªn

cøu

di tr

uyÒn

vµ/

hoÆ

c th

eo

dâi t

õ vÖ

tinh

e)

T

iÕn

hµnh

çc

ngh

iªn

cøu

vÒ s

ù bi

Õn ®

éng

cña

sè l−

îng

vµ tû

lÖ s

èng

sãt c

ña r

ïa b

iÓn

f)

TiÕ

n hµ

nh n

ghiª

n cø

u vÒ

tÇn

suÊt

vµ

bÖnh

lý c

ña c

¸c lo

¹i b

Önh

®èi v

íi r

ïa b

iÓn

g)

§Èy

m¹n

h vi

Öc s

ö dô

ng c

¸c k

iÕn

thøc

sin

h th

¸i h

äc tr

uyÒn

thèn

g tr

ong

c«ng

t¸c

nghi

ªn c

øu

h)

Xem

xÐt

®Þn

h kú

vµ

®¸nh

gi¸

vÒ

çc

ho¹t

®én

g ng

hiªn

cøu

vµ

gi¸m

s¸t

. 3.

2 T

iÕn

hµnh

viÖ

c hî

p t¸

c ng

hiªn

a)

X

¸c ®

Þnh

vµ ®−a

çc

nhu

cÇu

vÒ

nghi

ªn c

øu v

µ gi

¸m s

¸t c

ã −u

tiªn

vµo

çc

kÕ

häac

h hµ

nh ®

éng

cÊp

112

IOSE

A M

oU

cøu

vµ g

i¸m

s¸t

kh

u vù

c vµ

tiÓu

khu

vùc

b)

T

iÕn

hµnh

çc

ngh

iªn

cøu

vµ g

i¸m

s¸t

phè

i hîp

tÝnh

t−¬n

g ®å

ng c

ña b

é ge

n di

truy

Òn, t

×nh

tr¹n

g b¶

o tå

n, n

h÷ng

sù

di c−,

vµ

çc

khÝa

c¹n

h si

nh th

¸i v

µ si

nh h

äc c

ña r

ïa b

iÓn.

3.

3 Ph

©n tÝ

ch c

¸c d

÷ li

Öu ®

Ó hç

trî

cho

viÖc

gi¶

m b

ít c

¸c m

èi ®

e do

¹ vµ

®Ó

®¸nh

gi¸

, c¶i

thiÖ

n ç

c qu

an

®iÓm

vÒ

b¶o

tån

a)

Çc

quÇ

n th

Ó −u

tiªn

cho

çc

ho¹

t ®én

g b¶

o tå

n b)

X

¸c ®

Þnh

çc

chiÒ

u h−

íng

cña

sè l−

îng

rïa

biÓn

c)

Sö

dôn

g ç

c kÕ

t qu¶

ngh

iªn

cøu

®Ó c

¶i th

iÖn

viÖc

qu¶

n lý

, gi¶

m b

ít n

h÷ng

®e

do¹

vµ ®

¸nh

gi¸

hiÖu

qu¶

cñ

a ç

c ho

¹t ®

éng

b¶o

tån

(vÝ d

ô nh−

c«ng

t¸c

qu¶n

lý n

¬i Ê

p tr

øng,

sù

thiÖ

t h¹i

vÒ

m«i

tr−ê

ng s

èng,

v.

v...)

3.

4 T

rao

®æi t

h«ng

tin

a)

Chu

Èn h

o¸ c

¸c p

h−¬n

g ph

¸p v

µ cÊ

p ®é

thu

thËp

sè

liÖu

vµ

chÊp

nhË

n ho

Æc x

©y d

ùng

mét

bé

nghÞ

®Þn

h th−

riªn

g ch

o vi

Öc g

i¸m

s¸t

çc

b¶i

®Î,

nh÷

ng n

ghiª

n cø

u vÒ

khu

vùc

kiÕ

m ¨

n, th

u m

Éu g

en v

µ th

u th

Ëp

çc

sè li

Öu v

Ò tû

lÖ tö

von

g b)

X

¸c ®

Þnh

çc

ph−¬

ng p

h¸p

thÝc

h hî

p nh

Êt c

ho v

iÖc

phæ

biÕn

th«n

g ti

n c)

T

rao

®æi t

h−ên

g xu

yªn

çc

th«n

g ti

n vÒ

kho

a hä

c kü

thuË

t vµ

kiÕn

thøc

chu

yªn

m«n

gi÷

a ç

c qu

èc g

ia,

çc

c¬ q

uan

khoa

häc

, tæ

chøc

phi

chÝ

nh p

hñ v

µ qu

èc tÕ

nh»

m p

h¸t t

riÓn

vµ

thùc

hiÖ

n ç

c ph−¬

ng p

h¸p

thiÕ

t thù

c nh

Êt ®

èi v

íi v

iÖc

b¶o

tån

rïa

biÓn

vµ

m«i

tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g d)

Ph

æ bi

Õn c

¸c k

iÕn

thøc

truy

Òn th

èng

vÒ r

ïa b

iÓn

vµ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g ®Ó

phô

c vô

c«n

g t¸

c b¶

o tå

n vµ

qu¶

n lý

e)

X

©y d

ùng

mét

c¬

së d

÷ li

Öu c

hÝnh

quy

vÒ

sè l−

îng

rïa

biÓn

®¸n

g qu

an t©

m c

ña k

hu v

ùc

Môc

tiªu

4. T

¨ng

c−ên

g sù

hiÓ

u bi

Õt c

ña c

«ng

chón

g vÒ

nh÷

ng m

èi ®

e do

¹ ®è

i víi

rïa

biÓ

n vµ

m«i

tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g, v

µ ®È

y m

¹nh

sù th

am g

ia c

ña c

«ng

chón

g vµ

o ç

c ho

¹t ®

éng

b¶o

tån

C

h−

¬n

g t

r×n

h

Ho

¹t ®

én

g

4.1

X©y

dùn

g ç

c ch−¬

ng tr

×nh

vÒ g

i¸o

dôc

c«ng

cén

g, n

hËn

thøc

vµ

th«n

g ti

n

a)

Thu

thËp

, ph¸

t tri

Ón v

µ ph

æ bi

Õn c

¸c tµ

i liÖ

u gi

¸o d

ôc

b)

Thi

Õt lË

p ç

c tr

ung

t©m

häc

tËp

vµ th

«ng

tin

céng

®ån

g c)

X

©y d

ùng

vµ th

ùc h

iÖn

çc

ch−¬

ng tr

×nh

th«n

g ti

n ®¹

i chó

ng

d)

X©y

dùn

g vµ

tiÕn

hµn

h gi

¸o d

ôc c

ã tr

äng

t©m

vµ

çc

ch−¬

ng tr

×nh

vÒ n

hËn

thøc

cho

çc

nhã

m c

ô th

Ó (v

Ý dô

nh−

çc

nhµ

ho¹c

h ®Þ

nh c

hÝnh

s¸c

h, g

i¸o

viªn

, çc

tr−ê

ng h

äc, c

¸c c

éng

®ång

ng−

d©n

, gií

i tru

yÒn

th«n

g)

e)

Khu

yÕn

khÝc

h vi

Öc ®−a

çc

vÊn

®Ò

sinh

häc

vµ

b¶o

tån

rïa

biÓn

vµo

çc

gi¸

o tr

×nh

cña

çc

tr−ê

ng h

äc

f)

Tæ

chøc

çc

ho¹

t ®én

g ®Æ

c bi

Öt li

ªn q

uan

®Õn

c«ng

t¸c

b¶o

tån

vµ s

inh

häc

rïa

biÓn

(vÝ

dô

nh−

Ngµ

y R

ïa b

iÓn,

N

¨m R

ïa b

iÓn,

çc

héi

ngh

Þ chu

yªn

®Ò, T

×m d

Êu v

Õt-m

ét c

hó r

ïa)

113

IOSE

A M

oU

4.2

T¹o

çc

c¬

héi

c«ng

¨n

viÖc

lµm

cho

cé

ng ®

ång

®Þa

ph−¬

ng ®

Ó cæ

vò

hä

tÝch

cùc

tham

gia

vµo

ç

c nç

lùc

b¶o

tån

a)

X¸c

®Þn

h vµ

t¹o

®iÒu

kiÖ

n th

uËn

lîi c

ho c

¸c c

¸ch

kiÕm

sèn

g (b

ao g

åm c

¸c h

o¹t ®

éng

®em

l¹i t

hu n

hËp)

kh«

ng g

©y

h¹i c

ho r

ïa b

iÓn

vµ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g ví

i sù

tham

kh¶

o ý

kiÕn

cña

cén

g ®å

ng ®

Þa p

h−¬n

g vµ

çc

®èi

t−

îng

cã li

ªn q

uan

kh¸c

4.3

T¨n

g c−

êng

sù

tham

gia

cña

c«n

g ch

óng

a)

L«i

cuè

n nh

÷ng

thµn

h ph

Çn c

ã li

ªn q

uan,

®Æc

biÖ

t lµ

çc

céng

®ån

g ®Þ

a ph−¬

ng v

µo v

iÖc

v¹ch

kÕ

ho¹c

h vµ

thùc

hi

Ön c

¸c b

iÖn

ph¸p

b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý

b)

Khu

yÕn

khÝc

h sù

tham

gia

cña

çc

c¬

quan

chÝ

nh p

hñ, c

¸c tæ

chø

c ph

i chÝ

nh p

hñ, k

hu v

ùc t−

nh©

n vµ

cén

g ®å

ng

nãi c

hung

(vÝ

dô

sinh

viª

n, n

h÷ng

ng−

êi t×

nh n

guyÖ

n, n

h÷ng

ng−

êi ®

¸nh

ç)

tron

g ng

hiªn

cøu

vµ

çc

nç lù

c b¶

o tå

n c)

T

hùc

hiÖn

, ë n

h÷ng

n¬i

cã

thÓ,

çc

chÕ

®é

khen

th−ë

ng ®

Ó cæ

vò

sù th

am g

ia c

ña c

«ng

chón

g (v

Ý dô

¸o p

h«ng

in

ch÷,

sù

thõa

nhË

n cñ

a c«

ng c

hóng

, çc

chø

ng c

hØ)

Môc

tiªu

5. T

¨ng

c−ên

g hî

p t¸

c qu

èc g

ia, k

hu v

ùc v

µ qu

èc tÕ

C

h−

¬n

g t

r×n

h

Ho

¹t ®

én

g

5.1

Cén

g t¸

c ví

i vµ

hç tr

î ch

o ç

c Q

uèc

gia

ký k

Õt v

µ ch−a

ký

kÕt ®

Ó ®i

Òu h

oµ v

µ ch

ia s

Ï th

«ng

tin

vÒ

th−¬

ng m

¹i n

h»m

ch

èng

l¹i v

iÖc

bu«n

b¸

n tr

¸i p

hÐp,

vµ

hîp

t¸c

tron

g ç

c ho

¹t

®éng

t¨ng

c−ê

ng

hiÖu

lùc

ph¸p

luËt

li

ªn q

uan

çc

s¶n

phÈm

rïa

biÓ

n

a)

Khu

yÕn

khÝc

h ç

c Q

uèc

gia

ký k

Õt tr

ë th

µnh

thµn

h vi

ªn c

ña C

«ng −í

c vÒ

Th−

¬ng

m¹i

què

c tÕ

vÒ

çc

loµi

®én

g th

ùc

vËt h

oang

d·

cã n

guy

c¬ tu

yÖt c

hñng

(C

ITE

S)

b)

Rµ

so¸t

ë c

Êp q

uèc

gia

vÒ s

ù tu

©n th

ñ ç

c ng

hÜa

vô th

eo C

«ng −í

c C

ITE

S li

ªn q

uan

®Õn

bu«n

b¸n

rïa

biÓ

n, tr

øng

rïa

biÓn

, çc

bé

phËn

hoÆ

c s¶

n ph

Èm c

ña c

hóng

c)

T

¹o ®

iÒu

kiÖn

thuË

n ti

Ön c

ho v

iÖc

tu©n

thñ

C«n

g −í

c C

ITE

S th

«ng

qua

®µo

t¹o

çc

c¬ q

uan

quyÒ

n lù

c h÷

u qu

an

tron

g vi

Öc h

îp t¸

c ví

i çc

Què

c gi

a ký

kÕt

kh¸

c, v

íi B

an T

h− k

ý cñ

a C

ITE

S vµ

çc

tæ c

høc

liªn

qua

n kh

¸c

d)

X¸c

®Þn

h ç

c kª

nh b

u«n

b¸n

quèc

tÕ tr

¸i p

hÐp

th«n

g qu

a vi

Öc g

i¸m

s¸t

, vµ

t×m

kiÕ

m s

ù hî

p t¸

c nh

»m h

µnh

®éng

®Ó

ng¨n

ngõ

a, n

g¨n

c¶n,

vµ

t¹i n

h÷ng

n¬i

cã

thÓ,

th× l

o¹i t

rõ v

iÖc

bu«n

b¸n

tr¸i

phÐ

p

e)

Th−

êng

xuyª

n cã

çc

®ît

trao

®æi

vµ

th¶o

luËn

vÒ

çc

th«n

g ti

n li

ªn q

uan

viÖc

tu©n

thñ

vµ v

Ò ç

c vÊ

n ®Ò

th−¬

ng

m¹i

, nh−

th«n

g qu

a vi

Öc b

¸o c

¸o th−ê

ng n

iªn

cho

Ban

Th−

ký

cña

B¶n

Ghi

nhí

(M

oU)

vµ t¹

i çc

héi

ngh

Þ cña

çc

Q

uèc

gia

ký k

Õt

f)

X¸c

®Þn

h, n

g¨n

chÆn

, ng¨

n c¶

n, v

µ t¹

i nh÷

ng n

¬i c

ã th

Ó th

× lo¹

i trõ

viÖ

c bu

«n tr

¸i p

hÐp

tron

g n−

íc th

«ng

qua

viÖc

gi

¸m s

¸t, t

hùc

thi p

h¸p

luËt

, x¸c

®Þn

h nh

÷ng

thiÕ

u sã

t vÒ

n¨ng

lùc

thi h

µnh

ë m

çi n−í

c, v

µ qu

a vi

Öc ®

µo t¹

o ç

c qu

an c

høc

thi h

µnh

luËt

. 5.

2 T

rî g

ióp

çc

Què

c gi

a ký

kÕt

vµ

a)

X©y

dùn

g m

ét lo

¹t c

¸c b

iÖn

ph¸p

qu¶

n lý

chñ

yÕu

mµ

cã th

Ó ®−

îc d

ïng

lµm

c¬

së c

ho c

¸c k

Õ ho

¹ch

hµnh

®én

g,

th«n

g qu

a vi

Öc th

am k

h¶o

ý ki

Õn v

íi c

¸c c

¬ qu

an c

hÝnh

phñ

h÷u

qua

n, c

¸c v

iÖn

nghi

ªn c

øu, c

¸c tæ

chø

c ph

i chÝ

nh

114

IOSE

A M

oU

ch−a

ký

kÕt t

heo

yªu

cÇu

cña

hä n

h»m

x©y

dù

ng v

µ th

ùc h

iÖn

çc

kÕ h

o¹ch

hµn

h ®é

ng q

uèc

gia,

tiÓu

vï

ng v

µ cÊ

p vï

ng v

Ó b¶

o tå

n vµ

qu¶

n lý

rï

a bi

Ón v

µ m

«i

tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g

phñ,

çc

cén

g ®å

ng ®

Þa p

h−¬n

g vµ

çc

bªn

liªn

qua

n kh

¸c

b)

X¸c

®Þn

h ç

c kÕ

ho¹

ch h

µnh

®éng

mµ

cã th

Ó ®−

îc d

ïng

lµm

kiÓ

u m

Éu

c)

X¸c

®Þn

h ç

c vÊ

n ®Ò

qu¶

n lý

®Þa

ph−

¬ng

cô th

Ó, n

h÷ng

vÊn

®Ò

®ßi h

ái p

h¶i c

ã sù

hîp

t¸c

gi÷a

çc

Què

c gi

a m

íi

thµn

h c«

ng tr

ong

viÖc

b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý

d)

Th−

êng

xuyª

n cã

nh÷

ng ®

ît r

µ so

¸t l¹

i çc

kÕ

ho¹c

h hµ

nh ®

éng

®Ó tÝ

nh ®

Õn n

h÷ng

b−í

c ti

Õn b

é vÒ

kü

n¨ng

, vÒ

nhËn

thøc

liªn

qua

n vi

Öc b

¶o tå

n vµ

qu¶

n lý

rïa

biÓ

n, c

òng

nh−

nh÷n

g th

ay ®

æi v

Ò th

ùc tr

¹ng

c«ng

t¸c

b¶o

tån

sè

l−în

g rï

a bi

Ón

5.3

T¨n

g c−

êng

çc

c¬ c

hÕ h

îp t¸

c vµ

®È

y m

¹nh

viÖc

trao

®æ

i th«

ng ti

n

e)

X¸c

®Þn

h vµ

t¨ng

c−ê

ng c

¸c c

¬ ch

Õ hi

Ön c

ã vÒ

hîp

t¸c

ë cÊ

p ti

Óu v

ïng

f)

X©y

dùn

g m

ét w

ebsi

te v

µ/ h

oÆc

mét

b¶n

tin

nh»m

t¹o

®iÒu

kiÖ

n th

uËn

lîi c

ho m

¹ng

l−íi

c«n

g t¸

c vµ

trao

®æi

th«n

g ti

n g)

X

©y d

ùng

mét

ngu

ån th

«ng

tin

dùa

trªn

c¬

së m

¹ng

giµn

h ch

o né

i dun

g b¶

o tå

n rï

a bi

Ón (

bao

gåm

çc

d÷

liÖu

vÒ

sè l−

îng,

viÖ

c lµ

m tæ

, di t

ró, c

¸c d

ù ¸n

®an

g ti

Õn h

µnh)

h)

C

ã m

ét h

×nh

thøc

tËp

hîp

çc

chuy

ªn g

ia v

µ ç

c tæ

chø

c li

ªn q

uan

®Õn

b¶o

tån

rïa

biÓn

a)

X

©y d

ùng

çc

m¹n

g l−

íi ®

Ó hî

p t¸

c qu

¶n lý

nh÷

ng s

è l−

îng

rïa

chun

g, tr

ong

ph¹m

vi c

¸c ti

Óu v

ïng,

vµ,

t¹i n

h÷ng

n¬

i thÝ

ch h

îp th

× h×n

h th

µnh

nh÷n

g nh

÷ng

tho¶

thuË

n vÒ

hîp

t¸c

qu¶n

lý

b)

T¹i

nh÷

ng n

¬i c

ã th

Ó th

× hîp

t¸c

tron

g vi

Öc th

iÕt l

Ëp c

¸c k

hu v

ùc b

¶o v

Ö bi

Ón x

uyªn

biª

n gi

íi d

ïng

çc

®−ên

g bi

ªn

giíi

sin

h hä

c th

ay c

ho b

iªn

giíi

chÝ

nh tr

Þ c)

X

©y d

ùng

mét

h×n

h th

øc p

hï h

îp c

ho v

iÖc

b¸o

ço

vµ tr

ao ®

æi th

«ng

tin

(th«

ng q

ua B

an T

h− k

ý M

oU v

µ gi

÷a c

¸c

Què

c gi

a ký

kÕt

) vÒ

t×nh

tr¹n

g b¶

o tå

n rï

a bi

Ón ë

cÊp

®é

quèc

gia

d)

K

huyÕ

n kh

Ých

çc

Què

c gi

a ký

kÕt

MoU

nµo

ch−

a th

am g

ia th

× tha

m g

ia v

µo C

«ng −í

c vÒ

çc

Loµ

i Di t

ró (

CM

S)

e)

Khu

yÕn

khÝc

h ç

c Q

uèc

gia

ký k

Õt tr

ë th

µnh

çc

Bªn

cña

çc

hiÖ

p ®Þ

nh n

g− n

ghiÖ

p to

µn c

Çu n

h− H

iÖp

®Þnh

vÒ

çc

Ngu

ån c

¸ cñ

a L

iªn

hîp

quèc

(19

95)

vµ H

iÖp

®Þnh

vÒ

Tu©

n th

ñ T

æ ch

øc N

«ng

l−¬n

g T

hÕ g

iíi-

FA

O (

1993

) vµ

thùc

hi

Ön N

guyª

n t¾

c øn

g xö

cña

FA

O ®

èi v

íi N

ghÒ

ç c

ã tr

¸ch

nhiÖ

m(1

995)

f)

T

hiÕt

lËp

çc

mèi

qua

n hÖ

víi

tæ c

høc

ng−

nghi

Öp n

h»m

cã

®−îc

nh÷

ng d

÷ li

Öu v

Ò ®¸

nh b

¾t k

h«ng

theo

dôn

g ý

vµ

cæ v

ò hä

chÊ

p nh

Ën c

¸c b

iÖn

ph¸p

b¶o

tån

rïa

biÓn

tron

g ph

¹m v

i vïn

g ki

nh tÕ

®Æc

quy

Òn (

EE

Zs)

vµ

trªn

biÓ

n c¶

5.

4 X

©y d

ùng

n¨ng

lù

c nh

»m t¨

ng c−ê

ng

çc

biÖn

ph¸

p b¶

o tå

n

a)

X¸c

®Þn

h ç

c nh

u cÇ

u vÒ

x©y

dùn

g n¨

ng lù

c tr

ªn p

h−¬n

g di

Ön n

guån

nh©

n lù

c, k

iÕn

thøc

vµ

ph−¬

ng ti

Ön

b)

Cun

g cÊ

p ®µ

o t¹

o (v

Ý dô

th«n

g qu

a ç

c hé

i th¶

o) v

Ò ç

c kü

thuË

t b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý r

ïa b

iÓn

cho

çc

c¬ q

uan

h÷u

quan

, çc

ç

nh©n

vµ

çc

céng

®ån

g ®Þ

a ph−¬

ng

c)

Phèi

hîp

çc

ch−

¬ng

tr×n

h ®µ

o t¹

o vµ

héi

th¶o

d)

X

©y d

ùng

çc

quan

hÖ

®èi t

¸c v

íi c

¸c tr−ê

ng ®

¹i h

äc, c

¸c c

¬ qu

an n

ghiª

n cø

u, c

¸c c

¬ qu

an ®

µo t¹

o vµ

çc

tæ c

høc

liªn

qua

n kh

¸c

115

IOSE

A M

oU

5.5

T¨n

g c−

êng

vµ

c¶i t

iÕn

viÖc

thùc

thi

luËt

ph¸

p vÒ

b¶o

tån

a)

Rµ

so¸t

çc

chÝ

nh s

¸ch

vµ lu

Ët p

h¸p

tron

g n−

íc ®

Ó kh

¾c p

hôc

nh÷n

g th

iÕu

sãt h

oÆc

nh÷n

g tr

ë ng

¹i tr

ong

c«ng

t¸c

qu¶n

lý r

ïa b

iÓn

b)

Hîp

t¸c

vÒ t¨

ng c−ê

ng p

h¸p

luËt

nh»

m ®

¶m b

¶o v

iÖc

¸p d

ông

®óng

®¾n

çc

luËt

lÖ g

i÷a

vµ tr

ong

çc

c¬ q

uan

ph¸p

ch

Õ (k

Ó c¶

th«n

g qu

a ç

c hi

Öp ®

Þnh

song

ph−

¬ng

vµ ®

a ph−¬

ng v

µ vi

Öc c

hia

sÎ th

«ng

tin)

Môc

tiªu

6. §

Èy m

¹nh

viÖc

thùc

hiÖ

n B

¶n G

hi n

hí k

Ó c¶

KÕ

ho¹c

h B

¶o tå

n vµ

Qu¶

n lý

C

h−

¬n

g t

r×n

h

Ho

¹t ®

én

g

6.1

Më

réng

thµn

h vi

ªn c

ña M

oU, v

µ ®¶

m b

¶o tÝ

nh li

ªn tô

c cñ

a ç

c ho

¹t ®

éng

cña

nã

a)

Khu

yÕn

khÝc

h ç

c Q

uèc

gia

ch−a

ký

kÕt k

ý kÕ

t B¶n

Ghi

nhí

(M

oU)

b)

Thu

xÕp

çc

héi

th¶o

tiÓu

vïn

g cã

sù

tham

gia

cña

çc

Què

c gi

a ch−a

ký

kÕt n

h»m

n©n

g ca

o nh

Ën th

øc v

Ò M

oU

c)

Xem

xÐt

t¹i h

éi n

ghÞ ®

Çu ti

ªn c

ña c

¸c Q

uèc

gia

ký k

Õt v

Ò vi

Öc x

©y d

ùng

mét

thêi

gia

n bi

Óu c

ho n

h÷ng

bæ

sung

cã

thÓ

cã c

ña M

oU ®

Ó lµ

m c

ho n

ã tr

ë th

µnh

mét

v¨n

kiÖ

n cã

tÝnh

rµn

g bu

éc p

h¸p

lý

6.2

T¨n

g c−

êng

vai

trß

cña

Ban

Th−

ký

vµ U

û ba

n C

è vÊ

n cñ

a M

oU tr

ong

viÖc

®¶

m b

¶o ®

¸p ø

ng c

¸c

môc

tiªu

cña

KÕ

ho¹c

h b¶

o tå

n vµ

qu

¶n lý

a)

§¶m

b¶o

çc

ngu

ån c

Êp v

èn ®

¸ng

tin

cËy

®Ó h

ç tr

î B

an T

h− k

ý M

oU

b)

Bæ

nhiÖ

m c

¸c th

µnh

viªn

cña

Uû

ban

Cè

vÊn

t¹i c

uéc

héi n

ghÞ ®

Çu ti

ªn c

ña c

¸c Q

uèc

gia

ký k

Õt

c)

Thi

Õt lË

p ç

c tu

yÕn

liªn

l¹c

gi÷a

Ban

Th−

ký

MoU

vµ

Uû

ban

Cè

vÊn

®Ó t¹

o ®i

Òu k

iÖn

thuË

n lî

i cho

viÖ

c th

«ng

b¸o

cho

çc

Què

c gi

a ký

kÕt

d)

6.3

T×m

kiÕ

m c

¸c

nguå

n ®Ó

hç

trî

cho

viÖc

thùc

hiÖ

n M

oU

a)

¦u

tiªn

cÊp

vèn

cho

çc

ho¹

t ®én

g b¶

o tå

n vµ

qu¶

n lý

b)

T

h¨m

dß

çc

kh¶

n¨ng

cÊp

vèn

tõ c

¸c C

hÝnh

phñ

vµ

çc

bªn

tµi t

rî k

h¸c

nh−

Ng©

n hµ

ng C

h©u

¸, N

g©n

hµng

ThÕ

gi

íi, U

ND

P, E

U, U

NE

P, Q

uü m

«i tr−ê

ng to

µn c

Çu (

GE

F)

v.v.

.. c)

T

huyÕ

t phô

c ®Ó

cã

vèn

vµ c

¸c h

×nh

thøc

®ãn

g gã

p kh

¸c tõ

çc

ngµ

nh c

«ng

nghi

Öp m

µ cã

¶nh

h−ë

ng ®

Õn r

ïa b

iÓn

vµ

m«i

tr−ê

ng c

ña c

hóng

(vÝ

dô

nh−

ng−

nghi

Öp, d

u lÞ

ch, c

«ng

nghi

Öp d

Çu h

o¶, b

Êt ®

éng

s¶n)

d)

T

h¨m

dß

vÒ v

iÖc

sö d

ông

çc

c«ng

cô

kinh

tÕ c

ho v

iÖc

b¶o

tån

rïa

biÓn

vµ

m«i

tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g e)

T

iÕp

cËn

khu

vùc

t− n

h©n,

çc

trun

g t©

m v

µ tæ

chø

c ph

i chÝ

nh p

hñ n

µo c

ã th

Ó cã

sù

quan

t©m

®Õn

viÖ

c cÊ

p vè

n ch

o ç

c ho

¹t ®

éng

t¹i c

¸c n−í

c cô

thÓ

®ã ®

Ó xó

c t¸

c ch

o vi

Öc t¹

o ra

mét

quü

viÖ

n tr

î kh

«ng

hoµn

l¹i n

há n

µo ®

ã f)

G

©y v

èn c

ho c

¸c h

o¹t ®

éng

b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý th

«ng

qua

du lÞ

ch s

inh

th¸i

cã

tæ c

høc

vµ c

¸c c

h−¬n

g tr

×nh

tù c

øu tr

î kh

¸c (

tron

g kh

i lµm

lîi c

ho c

¸c c

éng

®ång

®Þa

ph−

¬ng)

g)

T

×m k

iÕm

çc

ngu

ån (

vÒ g

©y q

uü, c

ung

cÊp

sù tr

î gi

óp v

Ò th

Ó ch

Õ, v

.v...

) tõ

çc

ban

th−

ký c

ña c

¸c c

«ng −í

c kh

u

116

IOSE

A M

oU

vùc

vµ q

uèc

tÕ k

h¸c

h)

Th¨

m d

ß vÒ

sù

trî

gióp

vèn

què

c tÕ

vµ

çc

h×nh

thøc

khÝ

ch lÖ

kh¸

c ®è

i víi

çc

Què

c gi

a ký

kÕt

nµo

qu¶

n lý

mét

ç

ch c

ã hi

Öu q

u¶ s

è l−

îng

rïa

biÓn

, cã

thÓ

bao

gåm

c¶

viÖc

cÊm

hoµ

n to

µn v

iÖc

®¸nh

b¾t

trùc

tiÕp

(b¾

t vµ

giÕt

chÕ

t)

6.4

C¶i

thiÖ

n vi

Öc

phèi

hîp

gi÷

a ch

Ýnh

phñ

vµ c

¸c k

hu v

ùc

phi c

hÝnh

phñ

tron

g vi

Öc b

¶o tå

n rï

a bi

Ón

vµ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g

a)

Rµ

so¸t

l¹i c

¸c v

ai tr

ß vµ

tr¸c

h nh

iÖm

cña

çc

c¬

quan

chÝ

nh p

hñ c

ã li

ªn q

uan

tíi v

iÖc

b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý r

ïa b

iÓn

vµ m

«i tr−ê

ng s

èng

cña

chón

g b)

§

Ò cö

mét

c¬

quan

®øn

g ®Ç

u ch

Þu tr

¸ch

nhiÖ

m ®

iÒu

phèi

chÝ

nh s

¸ch

quèc

gia

vÒ

b¶o

tån

vµ q

u¶n

lý r

ïa b

iÓn

c)

Khu

yÕn

khÝc

h vi

Öc h

îp t¸

c tr

ong

néi b

é vµ

gi÷

a ch

Ýnh

phñ

víi c

¸c k

hu v

ùc p

hi c

hÝnh

phñ

, kÓ

c¶ th

«ng

qua

viÖc

x©y

dù

ng v

µ/ h

oÆc

t¨ng

c−ê

ng c

¸c m

¹ng

l−íi

què

c gi

a

117

118

PHOTOGRAPHS/ ¶nh çc ho¹t ®éng cña héi th¶o

Photographs/ ¶nh çc ho¹t ®éng cña héi th¶o


120

Documents

X©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ b¶o tån rïa biÓn · nh− viÖc n©ng cao sè l−îng quÇn thÓ cña c¸c loµi ®Þa ph−¬ng vµ t¨ng c−êng hÖ thèng