Yaglar Ve Yag Analizleri

8/3/2019 Yaglar Ve Yag Analizleri

1/49

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES

PROJES)

KMYA TEKNOLOJS

YALAR VE YA ANALZLER

ANKARA 2008


2/49

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim

materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek vegelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/49

i

AIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET - 1 ...................................................................................................31. YALAR .............................................................................................................................3

1.1. Yalarn Snflandrlmas............................................................................................. 41.1.1. Kat Yalar ............................................................................................................51.1.2. Sv Yalar.............................................................................................................61.1.3. Kuruyan Yalar .....................................................................................................8

UYGULAMA FAALYET ................................................................................................9LME VE DEERLENDRME ....................................................................................10

RENME FAALYET 2 ................................................................................................12

2. YALARIN FZKSEL VE KMYASAL ZELLKLER..............................................12UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 16LME VE DEERLENDRME ....................................................................................17

RENME FAALYET - 3 .................................................................................................193. YALAR VE KULLANIM YERLER .............................................................................19

3.1. Kuruyan Yalar ve Kullanm Yerleri.......................................................................... 193.1.1. Bezir Ya............................................................................................................193.1.2. Hint Ya .............................................................................................................203.1.3. in Ya...............................................................................................................213.1.4. Oitisika Ya........................................................................................................22

3.2. Yar Kuruyan Yalar ve Kullanm Yerleri.................................................................. 22

3.2.1. Soya ve iek Ya ............................................................................................. 223.2.2. Yalanc Safran Ya............................................................................................. 233.3. Kurumayan Yalar, Dier Yalar ve Kullanm Yerleri ..............................................23

3.3.1. Koko Ya............................................................................................................233.3.2. Balk Yalar........................................................................................................233.3.3. Aa Ya ............................................................................................................243.3.4. sano Ya............................................................................................................24

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25LME VE DEERLENDRME ....................................................................................26

RENME FAALYET 4 ................................................................................................284. YA ASTLER ................................................................................................................28

4.1. Ya Asitlerinin Snflandrlmas ................................................................................ 304.1.1. Doymu Ya Asitleri ..........................................................................................304.1.2. Doymam Ya Asitleri .......................................................................................32

4.2. yot ndisi ....................................................................................................................36UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 37LME VE DEERLENDRME ....................................................................................38

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 40CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................43KAYNAKA ......................................................................................................................... 45

NDEKLER


4/49

ii

AIKLAMALARKOD 524KI0058ALAN Kimya Teknolojisi

DAL/MESLEK Boya retim ve Uygulama

MODLN ADI Yalar ve Ya Analizleri

MODLN TANIMI

Boya sanayinde kullanlan yalarn ve bu yalar oluturanya asitlerinin genel zellikleri, kimyasal zellikleri,nerelerde kullanldklar bu yalar ile yaplan asit deeri, iyotsaysnn tespiti, saydam svlarda renk tayini, sabunlama

deeri gibi belli bal ya analizleriyle ilgili bilgilerinverildii renme materyalidir.SRE 40/32N KOUL Alifatik Bileiklerin zellikleri modln almakYETERLK Ya analizleri yapmak

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile gerekli ortam salandnda, yalar tanyp,

ya analiz ilemlerini ASTM, DIN standardna uygun olarakinceleyebileceksiniz.Amalar1. Kuralna uygun olarak asit deeri tayini ilemini

yapabileceksiniz.2. Kuralna uygun olarak saydam svlarda renk tayiniyapabileceksiniz.

3. Kuralna uygun olarak sabunlama deerinibulabileceksiniz.

4. Kuralna uygun olarak iyot saysn bulabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

OrtamSnf, atlye, laboratuvar, iletme, ktphane, ev, bilgi

teknolojileri ortam (internet ) vb. kendi kendinize veyagrupla alabileceiniz tm ortamlar.Donanm

Byk ekran televizyon, snf veya blm kitapl, VCDveya DVD alar, tepegz, projeksiyon, bilgisayar vedonanmlar, internet balants, retim materyalleri vb.Pipetler, geri soutucu bret, balon joje, cam deney tp (i

ap 10 mmden kk 11 mmden byk olmamal), renkkompratr, huni, beher, destek, baget, kska, ayrma hunisi,erlen, hassas terazi, mezr, ayak, hot plate.

LME VEDEERLENDRME

Modl ierisindeki her bir renme faaliyetinden sonrabelirtilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.Modln sonunda ise, kazanm olduunuz bilgi, beceri vetavrlarnz retmen tarafndan hazrlanacak lme aralar

ile deerlendirilecektir.

AIKLAMALAR


5/49

1

GR

Sevgili renci,

Kullandnz elektronik cihazlarn, ocuklarn oynad oyuncaklarn, kdn,kalemin ve plastik eyalarn polimer malzeme olduunu biliyor musunuz?

Yaammzn iinde olan, evremizde grdmz ve kullandmz birok maddepolimerdir. Polimersiz bir yaam dnlemez.

Sentetik polimerler retilmeden nce insanlar ihtiyalarn doal polimerlerdenkarlamaktayd. Doal polimerler, doada kendiliinden oluur ve yzyllar boyunca bupolimerler birok alanda insanlarn ihtiyalarn karlamtr.

Aa, et, kt, yn, pamuk, jt, ipek, deri, kauuk gibi gnlk hayatta kulland mzbirok madde doal polimerdir.

Son yzyl ierisinde fiziksel ve kimyasal analiz yntemlerinin gelimesi ile doal,organik polimerlerin yaplar aydnlatlmtr. Bu da yapay polimer retimine k tutmutur.Plastik, lif, elastomer sentetik yntemlerle retilmeye balanmtr.

Ara lastikleri, plastik maddeler, ayakkab, bisiklet, tenis raketi ve topu, PVC, teflontava v.b. birok malzeme sentetik polimerden retilmitir.

Temel yaplar polimer olan malzemeler insanlarn yaamlarn kolaylatrr. Yaplardoal ya da sentetik olan polimerler hayatmzn ayrlmaz bir parasdr.

GR


6/49

2


7/49

3

RENME FAALYET - 1

Gerekli donanm kullanarak, yalarda asit deeri tayini ilemini kuralna uygunolarak yapabileceksiniz.

evrenizde bulunan yalar aratrnz. Makine yalar nasl elde edilir? Aratrnz. Boya sanayinde kullanlan yalar aratrnz.

1. YALARYalar, ift karbon sayl (4-24) doymu ve doymam ya asitlerinin gliserin

triesterleridir. Ya asitleri, uzun, dz zincirli ve ift karbonlu monokarboksilli asitlerdir.Gliserin deerli bir alkol olduundan mol ya asidiyle birleerek esterleir. Ya

oluumunda gliserin kullanld iin bunlara gliserit de denir.

Saf yan bileiminde C, H, ve O elementleri bulunur. Bu bileikler suda znmediihalde pek ok organik zcde znrler. Sudan daha dk younlua sahiptirler.

H2C

H2C

HC

OH

OH

OH

+

HO C

O

R

HO C

O

R

HO CO

ROH2

1

2

3

-3

H2C

H2C

HC

C

O

R

C

O

R

CO

R

1

2

3

O

O

O

Basit gliseritlerin btn alkil gruplar ayndr. Doal yalar deiik ya asitlerinintekil ettikleri kark gliseritlerdir.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


8/49

4

Resim 1.1: eitli yalar

Yalarn, boya sanayinde nemli bir yeri vardr. Yal boya ve vernik yapmndayalar kullanlr. Balayc olarak kullanlan alkid reinelerine nemli zellikler kazandranbir ham maddedir.

CH2

CH

CH2

OH

OH

OH

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C

O

O

O

R1

R2

R3

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C

O

O

O

C15

H31

C15

H31

C15

H31

Gliserin Gliserit (ya)tripalmitin (palmitik asitin gliserin esteri)

ekil 1.1: Gliserin molekl

1.1. Yalarn Snflandrlmas

Yalar ok deiik ekillerde snflandrlabilir. Bunlar basitten karmaa doruyle inceleyebiliriz.

Yalarn tmne organik kimyada genel olarak lipit ad verilir. Lipitler kaynaklar gznnde tutularak bitkisel yalar, hayvansal yalar, madeni, eteri yalar ve mumlar eklindesnflandrlr.

Bitkisel yalar sv veya kat olarak bitkilerin ekirdek veya meyvelerinde bulunur.Zeytin, ayiei, soya fasulyesi, pamuk ekirdei, badem, yer fst ve Hindistan cevizi en


9/49

5

nemli bitkisel ya kaynaklardr. Endstride, bu kaynaklar eitli yntemlerle byk lde

deerlendirilmektedir.Hayvansal yalar daha ok koyun, sr ve balklardan (zellikle balinadan) eldeedilir. Stten yaplan tereya da hayvansal yadr. Hayvansal yalar da kat veya svolabilirler.

Makine paralarn yalamada kullanlan madeni yalar ester deil, parafinhidrokarbonlarn karmdr. Genellikle petrol ve kmrden elde edilirler ve kat ya dasvdrlar.

Eteri yalar veya esans yalar eklinde adlandrlan yalar, gliserinden olumadgibi belirli bir gruba da girmezler. Genellikle karma bileimlidirler ve karbonlu hidrojenler,alkol, aldehit, keton, fenol, organik asit vb. gruplardan oluurlar. Doal olarak baz bitkilerdebulunan eteri yalar keskin kokulu ve uucu svlardr.

Mumlar karboksilli asitlerden treyen esterlerdir. Ancak alkol bilekeni gliserin deil,ift sayda karbon ieren bir alifatik alkoldr.Yalar oluturan trigliseritlerin ayn veya farkl olmasna gre; trigliseridleri ayn

olan yalara homojen yalar, farkl olanlara ise heterojen yalar denir.

R1 C O CH2

R1 C O CH

R1 C O CH2

O

O

O

C O CH2

C O CH

R3 CO CH2

O

O

O

R1

R2

Basit trigliserid Kark trigliserid

Yalar, kendilerini oluturan aside gre gruba ayrlrlar:

1.1.1. Kat Yalar

Yaplarnda byk oranda doymu asitlerin gliserinle oluturduklar esterlerbulundururlar. Bunlar kat olabilecei gibi yar kat da olabilirler. Kat yalar daha okhayvansal rnlerdir. Bileiminde en ok palmitik asit bulunur, sras ile laurik asit ve stearikasit de yer alr. Kark bir gliseritte bu asitlerin her de bulunabilir.

Resim 1.2: Kat yalar


10/49

6

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C

O

O

O

C17

H35

C17

H35

C17

H35C15H31COOH

C17

H35

COOH

Palmitik asit Stearik asit Gliserin tristearat (kat ya)

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C (CH2)

16

(CH2)

10

(CH2)

14

CH3

CH3

CH3

O

O

O

Gliserin lauro palmito stearat

1.1.2. Sv YalarYaplarnda, doymam ya asitlerinin gliserinle oluturduu esterler daha fazladr. Bu

tr yalar, zeytinya, pamuk ya, soya ya gibi bitkisel yalardr.

Resim 1.2. Sv Ya

CH3(CH

2)

7CH CH(CH2)7 COOH C17H33COOH

Oleik asit


11/49

7

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C

(CH2)7

(CH2)

7

CH

CH

CH

O

O

O

(CH2)

7

CH

CH

CH

(CH2)7

(CH2)

7

(CH2)

7

CH3

CH3

CH3

Gliserin trioleat (triolein)

Doymam yalar katalitik hidrojenlenme yolu ile doyurulabilirler. Bu reaksiyonkontrol edilebilir ve herhangi bir yan istenilen kvama gelmesini salar.

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C

(CH2)

7

(CH2)7

CH

CH

CH

O

O

O

(CH2)

7

CH

CH

CH

(CH2)

7

(CH2)

7

(CH2)

7

CH3

CH3

CH3

CH2 OCO(CH2)16CH3

CH

CH2

OCO(CH2)16CH3

OCO(CH2)16CH3

H2/Ni

140 CO

Triolein Tristearin

ekil 1.2: Ya oluumu


12/49

8

1.1.3. Kuruyan Yalar

Kuruyan yalarda ok sayda ifte ba bulunur. Ak havada katlarlar. Havaoksijeni ile bu ifte balar reaksiyon verirler ve bileiin yapsn bozarak katlamasnsalarlar. Yan kurumas buharlaarak ortam terk etmesi deildir.

C17H31COOHC

17H

29COOH

Linoleik asit Linolenik asit

Ya asitlerinin yaplarna gre de u ekilde snflandrabiliriz:

Doymam gruplarn (ifte ba) saysna gre

Kuruyan yalar (rnein, bezir ya) Yar kuruyan yalar (rnein, iek ya) Kurumayan yalar (rnein, koko ya)

ifte balarn pozisyonuna gre

zole ifte ba (rnein, linoleik asit) Konjuge ifte ba (rnein, elaostearik asit) Kmle ifte ba (izamikasit)

zole ifte ba pozisyonunda ya asidindeki karbon zincirindeki doymam gruplar(ifte balar) arasnda bir veya birden fazla metil grubu vard r.

Konjuge ifte ba pozisyonunda ya asidindeki doymam gruplar (ifte balar)arasnda metil grubu yoktur.

Kmle ifte ba pozisyonunda ya asidi karbon zincirinde; iki adet, tane ifte babulunduran karbon atomu vardr.


13/49

9

UYGULAMA FAALYETlem Basamaklar neriler

1-5 g aras numuneden tartnz.

Laboratuvar nlnz giyiniz.

alma ortamnz hazrlaynz.

Laboratuvar gvenlik kurallarna uygunalnz.

Kullanlacak malzemeleri depodanalnz.

250 ml erlene alnz. Temiz ve titiz alnz. zerine 75-100 ml aras ksm toluol

ve bir ksm etil alkol karmnekleyiniz.

znme olana kadar stp, kartrnz.

Birka damla fenolftalein indikatrilave ediniz.

ndikatr ekledikten sonra erlenialkalaynz.

0,1 Nlik KOH zeltisi hazrlaynz. zeltiyi balon jojede dikkatli bir

ekilde hazrlaynz.

Destek ubuundaki kelebee bretitakp, zerine huniyi yerletiriniz.

Breti kullanmadan nce musluununalp almadn kontrol ediniz.

Breti u ksmnn da aktpaktmadn kontrol ediniz.

Hazrlam olduunuz 0,1 Nlik KOHibrete aktarnz.

Aktarma ilemini dikkatli bir ekildeyapnz.

Bretin sfr noktasna dikkat ederekdoldurunuz.

0,1 Nlik KOH ile titre ediniz.

Titrasyon ilemi yaparken erlenidevaml ritmik bir ekilde alkalaynz.

Dnm noktasn karmamak iin okdikkat ediniz.

Hesaplamalar yapnz. Eklenen ve harcanan maddelerin

kaytlarn dzgn tutunuz.

Sonular rapor ediniz. Amacnz, ilem basamaklarnz,

sonucunuzu ieren bir raporhazrlaynz.

UYGULAMA FAALYET


14/49

10

LME VE DEERLENDRMEAada verilen sorularn doru cevap klarn iaretleyiniz, verilen cmleleri

Doru veya Yanl olarak deerlendiriniz, boluklu cmleleri uygun terimlerletamamlaynz.

1. Ya oluumunda kullanlan alkol aadakilerden hangisidir?

A) Propanol B) Gliserin C) Metil alkol D) Pentaeritritol

CH2

CH

CH2

O

O

O

C

C

C

(CH2)7

(CH2

)7

CH

CH

CH

O

O

O

(CH2

)7

CH

CH

CH

(CH2)7

(CH2)

7

(CH2

)7

CH3

CH3

CH3

140 CO

CH2 OCO(CH2)16CH3

CH

CH2

OCO(CH2)

16CH

3

OCO(CH2)

16CH

3

Yukardaki reaksiyonun gerekleebilmesi iin kullanlan katalizr ve moleklaadaki hangi kta doru olarak verilmitir?

A) H2 / Ni B) CH3 / Ni C) H2 / Al D) CH3 / Cu

2. Aadakilerin hangisi ya asitlerinin yaplarndaki doymam gruplarn saysnagre snflandrma yaptmzda bu snflandrmada yer almaz?

A) Kuruyan yalar B) Yar kuruyan yalarC) Buharlaan yalar D) Kurumayan yalar

3. Kat yalar yaplarnda byk oranda doymam asitlerin gliserinleoluturduklar esterleri bulundururlar.

( ) DORU ( ) YANLI

4. Konjge ifte ba pozisyonunda ya asidindeki doymam gruplar arasnda metil

grubu yoktur.( ) DORU ( ) YANLI

5. Yalar oluturan ______________ ayn veya farkl olmasna gre; homojenyalar ve heterojen yalar olarak ayrabiliriz.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz

sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

LME VE DEERLENDRME


15/49

11

UYGULAMALI TEST

Bir miktar ayiei yann asit deerini bulunuz, raporunuzu yaznz. lemlerdensonra aadaki kontrol listesini doldurunuz. Cevab Hayr olan sorular retmeninizedannz.

Gerekli malzemeler Gerekli kimyasal malzemeler1. Destek 6. Beher 1. Ayiei ya2. Erlen 7. Hot plate 2. Toluol3. Bret 8. Baget 3. Etil alkol4. Tart 9. Destek ubuu 4. Fenolftalein5. Mezr 10. Kelebek 5. 0,1 N potasyumhidroksit zeltisi

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.Gerekleme dzeyine gre, Evet-Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuuiaretleyerek belirtiniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1 alma ortamnz hazrladnz m?2 Laboratuvar gvenlik kurallarna uydunuz mu?3 Laboratuvar nlnz giydiniz mi?4 Kullanlacak malzemeleri temin ettiniz mi?5 Numuneden 2 g tarttnz m?6 250 ml erlene aldnz m?

7 zerine 75-100 ml aras ksm toluol ve bir ksm etil alkolkarmn ekleyip, kartrdnz m?

8 znme olana kadar sttnz m?9 Birka damla fenolftalein indikatr ilave ettiniz mi?

10Bretin musluunu ve ucunun alp almadn kontrolettiniz mi?

11 KOH brete huniyle aktardnz m?12 Breti doldururken bretin sfr noktasna dikkat ettiniz mi?13 Erleni devaml alkalayarak 0,1 Nlik KOH ile titre ettiniz mi?14 Hesaplamalar yaptnz m?

DEERLENDRME

Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnzveya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz.Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzudnyorsanz retmeninize dannz.


16/49

12

RENME FAALYET 2

Gerekli donanm kullanarak, sv yalarda renk tayini ilemini kuralna uygun olarakyapabileceksiniz.

Sv yalar nasl kat ya hline getirilir? Aratrnz. Sv yalar elde edilirken yan iinde kalan istenmeyen maddeler hangi

yntemlerle uzaklatrlr? Aratrnz.

2. YALARIN FZKSEL VE KMYASALZELLKLER

Bitkisel ve hayvansal yalar, bnyelerindeki serbest asitlerin ntrletirilmesi ile rafineedilir. Yalara szme, renk ve koku giderme ve gerekiyorsa hidrojenlendirme (katlatrma)ilemleri yaplr.

Resim 2.1: Sv ya oluturan bitkiler

Yalar, yal tohumlardan; kabuk ayrma, presleme, zc ekstraksiyonu ve ayrmametotlaryla ayrlr. Bu yalarn iinde eitli yabanc maddeler bulunur. Bunun iin buyalara ham ya denir. Ham ya iinde bulunan yabanc maddelerin miktar ve cinsi;bitkilerin yetitirilme koullarna, toprak yapsna ve iklim artlarna, depolama artlarna,

tohuma uygulanan ilemlere ve ya alma esnasndaki parametrelere baldr. Ham yan

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


17/49

13

iinde oluan yabanc maddeler ve zelliklerine gre snflandrlabilir. Ham yan iindeki

maddeler, Bitkilerden gelen yabanc maddeler Depolama esnasnda oluan yabanc maddeler lemler esnasnda oluan yabanc maddeler

olmak zere 3 ekilde snflandrlabilir.

Ham yalarn iinde bulunan istenmeyen maddeleri kimyasal olarak da ylesralayabiliriz: karbonhidratlar, fosfatitler, emlaj maddeleri. Bu tr maddeler yalarnpigmantasyonunu ve kuruma srelerini etkiler. Ayn zamanda bu artk malzemeler yastld zaman, renk, parlaklk, berraklk, d atmosfer artlarna kar zelliklerini olumsuzynde etkiler.

Resim 2.2: Ya rafineri nitesi

Yalar, ok geni ve karmak bir grup olan lipitlerin byk ksmn olutururlar.Yan %95-99unu trigliseritler, % 1-5ini de mono ve digliseritler, fosfatitler, serbest yaasitleri, steroller, yada znen vitaminler ve dier maddeler oluturur.

Yalar, eitli karboksilli asitler ve gliserit karm eklindedir. Yalarda yaygn

olarak grlen serbest karboksilli asitler; laurik, miristik, palmitik, stearik ve oleik asitlerdir.

Oda scaklnda sv olan yalara sv ya, kat olanlara ise kat ya denir. Yalarndoymamlk derecesi kimyasal zellikleri kadar fiziksel zelliklerini de belirler. Doymuya asitlerinden oluan yalar kat, doymam ya asitlerinden oluan yalar ise svdr.Yalarn yaplarndaki ift ba says arttka erime noktalar der.

Yalarn bnyesinde bulunan Linoleik Asit izole ifte ba, Elaostearik Asit isekonjuge ifte ba ihtiva eder. Bu iki ya asidini bnyelerinde bulunduran ya ve ya asidleri,yzey koruma malzemelerinin imalatnda ok nemli rol oynarlar. zellikle konjuge ifteba ihtiva eden ya ve ya asitlerinin, eitli modifikasyonlara tabi tutularak, esneklii,

dayankll, d etkenlere kar dayankll, renk ve parlakl gelitirilebilir. ifte ba


18/49

14

says ne kadar fazla ise oluturduklar apraz balarn says da o oranda artar, ekillenen

filmin zellikleri deiir.ifte balarn byk bir blm konjuge yapl ise kuruma hz artar. zole ifte

balarn oran fazla ise kuruma hz azalr. En az iki ifte ba ihtiva eden ya asitleri mevcutolduu zaman ya, apraz ba alarn ekillendirmek iin havadan oksijen alarak reaksiyonverecektir. Kuruyan yalar dokunma kurumas veren filmler oluturur. Yar kuruyan yalarise dokunma kurumas vermezler.

Izole ifte ba sisteminde yalarn kuruma prosesini u ekilde gsterebiliriz:

zole ifte ba ihtiva eden ya ve ya asitlerinin kurumas, aktive edilmi metil (CH2)

gruplarna oksijen ( O2 ) balanarak hidroperoksitler olumas eklindedir.

R CH CH CH2 CH

O2

CH2 R

R CH CH CH CH2 RCH

O

O

H

R OOH +RO OH..

R OOH2 RO + ROO + OH2. .

RO + R'H ROH + 'R

..( Farkli molekle radikal transferi)

R + R R. .

apraz Ba

RO + R R O R. .

apraz Ba (Eter grubu)

RO + RO R O O R apraz Ba (Peroksit grubu)

R

Konjuge ba sisteminde yalarn kuruma prosesini u ekilde gsterebiliriz:


19/49

15

R CH CH CH CH R

O2

R CH CH CH CH R

O O

R CH CH CH CH R

OO.

.

CH CH CH CH + + CH CH CH CH

CH CH CH CH

OO

CH CH CH CH

CH CH CH CH2

.

leme tabi tutulmam tabii yalarn ou olduka ince likitlerdir, en nemlizellikleri arasnda polimerizasyon ve kuruma hzlar yer alr. Polimerizasyon ve kurumahz, ifte balarn says ve konjge olma derecelerine baldr. boyutlu polimerizasyonve yaplanma, kurumaya gtrr. Yaplanm yalarn retimi iin iki nemli metot vardr:

Oksidatif polimerizasyonu

Kuruyan veya yar kuruyan yalarn 120 0Cye kadar stlp iinden flenerek havageirilmesi sonucu hazrlanr. Bu uygulama katalizrl ve katalizrsz yaplabilir. Buoksidasyon rnleri, basit bir stma ile yaplanm yalardan olduka farkldr. Filmler,genellikle s ile yaplaan yalardan daha az su ve alkali direncine sahiptir. Bu rnler yzeyaktifletirici maddelerdir. Bunun iin pigment slatma zellikleri gsterirler ve White spritede znrl snrldr. Gzenekli yzeylerin boyanmasnda kullanlan boyalarnimalatnda kullanlr.

Is polimerizasyonu

ifte balar kendi aralarnda birleerek katlma reaksiyonu verir. zole ifte ba ihtivaeden kuruyan yalar bu sistemle, konjuge yapya dntrlebilir. Is ile polimerizasyondailk adm yan aktivasyonu ile konjuge sisteme dntrlmesi, ikinci adm ise siklik yapdabir rn elde edilmesidir.


20/49

16

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Numuneyi 100 mllik erlene alnz.





Numunede grnr bir bulanklk varsaszme ilemi yapnz.

Temiz ve titiz alnz.

Numuneyi deney tpne doldurunuz. Aktarma ilemini dikkatli bir ekilde

yapnz.

Tp kompratrn numune blgesineyerletiriniz.

Tp dikkatli bir ekilde yerineyerletiriniz.

Ik kaynan altrnz.

30-50 cm bak mesafesindennumuneyi iki yakn standart ilekarlatrnz.

ok yakndan numune ve standartlarabakmaynz.

Canllk ve doygunluk ynnden hangistandarda en yakn uyum gsterdiinitayin ediniz.

Renk eidi farklarn dikkatealmaynz.

Numune ile en yakn uyumu gsteren

standardn numarasn alnz.



UYGULAMA FAALYET


21/49

17



1. Yalar rafine edilirken aada verilen ilemlerden hangisi uygulanmaz?

A) Szme B)Renk giderme C)Koku giderme D) Renklendirme

2. Aadaki aklamalardan hangisinde ham yan iindeki maddeler verilmemitir?

A) Szmede oluan maddelerB) Bitkilerden gelen yabanc maddelerC) Depolama esnasnda oluan yabanc maddelerD) lemler arasnda oluan maddeler

3. Doymu ya asitlerinden oluan yalar kat, doymam ya asitlerinden oluan yalarise svdr. ( D / Y )

4. Ya ve ya asitlerinin bnyesindeki ifte ba says ne kadar az ise oluturduklar

apraz balarn says da o oranda artarak ekillenen filmin zelliini deitirir.( D/Y )

5. Kuruyan yalar dokunma kurumas veren filmler oluturur. ( D/Y )

6. zole ifte ba ihtiva eden ya ve ya asitlerin kurumas; aktive edilmi metilgruplarna oksijen balanarak hidroperoksitlerin olumas eklindedir. ( D/Y )

7. Bitkisel ve hayvansal yalar, bnyelerindeki _____________ ntrletirilmesi ile rafineedilir.

8. Yalar, yal tohumlardan ayrma metotlaryla ayrlr, iinde yabanc maddeler kalr.

Byle yalara ___________ _________ denir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

LME VE DEERLENDRME


22/49

18

UYGULAMALI TEST

Bir miktar ayiek yann asit deerini bulunuz, raporunuzu yaznz. lemlerdensonra aadaki kontrol listesini doldurunuz. Cevab Hayr olan sorular retmeninizedannz.

Gerekli malzemeler Gerekli kimyasal malzemeler1. Beher 1. Hint ya2. Deney tp

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.Gerekleme dzeyine gre, Evet-Hayr seeneklerinden uygun olan kutucuuiaretleyerek belirtiniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1 alma ortamnz hazrladnz m?2 Laboratuvar gvenlik kurallarna uydunuz mu?3 Laboratuvar nlnz giydiniz mi?4 Kullanlacak malzemeleri temin ettiniz mi?5 Numuneyi 100 mllik erlene aldnz m?

6Numunede grnr bir bulanklk varsa szme ilemiyaptnz m?

7 Numuneyi deney tpne doldurdunuz mu?

8 Tp kompratrn numune blgesine yerletirdinizmi?9 Ik kaynan altrdnz m?

1030-50 cm bak mesafesinden numuneyi iki yaknstandart ile karlatrdnz m?

11Canllk ve doygunluk ynnden hangi standarda enyakn uyum gsterdiini tayin ettiniz mi?

12Numune ile en yakn uyumu gsteren standardnnumarasn aldnz m?

DEERLENDRME

Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnzveya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz.Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzudnyorsanz retmeninize dannz.


23/49

19

RENME FAALYET - 3

Gerekli donanm kullanarak, sabunlama deerini kuralna uygun olarakbulabileceksiniz.

Ayiek ya nasl elde edilir? Aratrnz.

Balk ya nasl elde edilir? Aratrnz.

Bezir ya nasl elde edilir? Aratrnz.

3. YALAR VE KULLANIM YERLER

3.1. Kuruyan Yalar ve Kullanm Yerleri

3.1.1. Bezir Ya

Bezir yanda doymam linoleik ve linolenik asit oran yksektir. ok iyi kurumazelliine sahip olup, oluturduklar filmler d atmosfer artlarna kar mkemmeldayanklla sahiptir. Zayf asit ve bazlara kar dayankll iyi olup, su geirgenliiolduka yksektir. Bezir ya, ok iyi pigment slatma zelliine sahiptir. Linolenik ya asidioran % 50 civarnda olmasndan dolay sararma zelliine sahiptir. Son kat ak renkliboyalarn yapmnda snrl olarak kullanlr.

Resim 3.1: Bezir yann alnd bitki

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


24/49

20

Alkali ile rafine edilmi bezir ya:

Bu tr bezir ya, mkemmel salamlk verir. Renk ve parlaklk kalc zellii vardr.ok iyi pigment slatma zelliine sahiptir. Hzl kurur, sert film oluturur. Alkali ile rafineedilmi bezir ya zellikle d cephe boyalarnn yapmnda kullanlr. retan yalarda, havakurumal alkidlerde performans ok iyidir.

iirilmi bezir ya:

Bu sistemle bezir yann, kuruma zellikleri gelitirilmitir. Ksa srede kurur.Mkemmel akkanla ve parlakla sahiptir. Suya duyarl sistemlere ilave edilir. ( C O C ) balar depolama esnasnda pigment ayrmasn nler.

Yaplanm bezir ya:

iirilmi bezir yana zellik olarak benzerler. Daha iyi yzey koruma zellii, renkkalcl, salamlk gibi karakteristik zellik gsterirler. Pigment ayrmasn nleyenperformansnn iyi olmas, pigment slatma zelliine sahip olmas, eitli yerlerde kullanmimkn vermitir. Litografik verniklerde ve hava kurumal bask mrekkeplerinin imalatndakullanlmaktadr.

3.1.2. Hint Ya

Hint yandan su ekilmeden nce bu ya kurumayan ya zellii gsterir. Bundandolay alkid reinelerinde ve mrekkep formlasyonlarnda plastifiyan olarak kullanlr. Hintya % 87 risinoleik asit, % 12 oleik asit ihtiva eder. Hint ya asit katalizrlnde inert gazkullanlarak, 270 0Cye kadar stlr ve 1 mol su k ile konjge ifte balar oluur.

Resim 3.2: Hint ya tohumu


25/49

21

CH3 (CH2)4 CH2 CH CH2

OH

CH CH (CH2)7 COOH

Asid katalist

270 C0

- OH2

CH3 (CH2)4 CH2 CH CH CH (CH2)7 COOHCH

Konjge :9 - 11 isomer ( % 25 )

CH3 (CH2)4 CH CH CH (CH2)7 COOHCH CH2

Izole ifte ba : 9 - 12 isomer ( % 75 )

Dehidrate Hint ya, alkit reine imalatnda ok nemli bir yer tekil eder. Konjgeifte ba ihtiva etmesi kuruma hzn artrr. Bezir yandan daha hzl polimerize olur.Mkemmel renk kalclna sahip film yzeyleri oluturur. Su rezistans ve salamlyksektir. ok iyi kimyasal mukavemet, mkemmel pigment slatma zelliklerine sahiptir.

Dehidrate Hint ya Alkid reinesi ve epoksi ester reineleri retiminde mkemmel sonularverir. Soya ya ve iek ya ile kartrlarak kullanlr.

3.1.3. in Ya

in yandaki fatty asitlerin % 80 i konjuge ifte ba ihtiva eden elaostearik asittir.Bundan dolay ok hzl kuruma zellii vardr. ok hzl kuruduu iin oluan film dzgndeil buruuktur. Alkit reine imalatnda inert gaz eliinde proses yrtlr. Aksi takdirdes ve oksijenle ok hzl polimerizasyona urar.

Resim 3.3: in ya bitkisi


26/49

22

in ya yar kuruyan yalar ile kartrlarak kullanlr. retilen alkit reinesi

mkemmel kimyasal ve su resistans verir. Bask mrekkebi imalatnda, rosin esterleri vefenolik reine ile birlikte kullanlr.

3.1.4. Oitisika Ya

Kuruyan ya snfna girer, konjuge ifte ba ihtiva eden ya asitlerinin younluufazladr. Bnyesinde bulunan ya asidinin ad likanik asittir.

abuk kurumas, parlakl, uyguland yzeye ok iyi yapmas ile tannr.Mkemmel anma rezistans ve su-alkali rezistans verir.

Oluan film, in ya filminden daha krlgandr. Sararmaya daha ok meyillidir. Filmesnekliini gelitirmek iin iek ve soya ya ile kartrlarak kullanlr. Litografikmrekkeplerin imalatnda kullanlr.

3.2. Yar Kuruyan Yalar ve Kullanm Yerleri

3.2.1. Soya ve iek Ya

Resim 3.4: Soya ya tohumu

Uzakdou kkenli olan soya fasulyesi gnmzde her yerde yetitirilmektedir. 4500yl nce yazlm in kitaplarnda ismi gemektedir. Bugn dnyadaki en nemli yaltohum rn olarak kabul edilmektedir. Soya fasulyesinde % 19 ya vardr. Ya miktarnn

dk olmasndan dolay tohumlarndan ekstraksiyonla ya retilmektedir. Bu ilemsrasnda % 80 orannda soya fasulyesi unu elde edilir.

Resim 3.5: iek ya bitkisi


27/49

23

Ayiek ya balca palmitik, stearik, oleik ve linoleik asitlerden oluur. Ayiek

ya, soya fasulyesi, yer fst ve iite benzeyen dier tohum yalarndan daha okdoymam ya asidini kapsar. Ayiek ya oleik asit ile izlenen (% 66-70) linoleik asidinyksek konsantrasyonlar ile karekterize edilir. Ayiek ya doymu ya asitlerincedktr ve palmitoleik, linolenik, araidik, behenik ve lignoserik asitlerinin yalnzca kkmiktarlarn ierir.

Yar kuruyan ya zelliklerini gsterir. Alkit reinelerinde ok miktardakullanlmaktadr. Mkemmel renk kalcl ve fleksibilite zelliine sahiptir.

3.2.2. Yalanc Safran Ya

Resim 3.6: Yalanc safran ya bitkisi

Soya yandan daha fazla konjge ifte baa sahiptir. Yar kuruyan bir yadr. Alkitreinesinin hava kuruma zelliini artrmak iin soya veya iek yayla kartrlarakkullanlr.

3.3. Kurumayan Yalar, Dier Yalar ve Kullanm Yerleri

3.3.1. Koko Ya

Koko ya, sabun yapmnda kullanlmasna ramen, frn boyalarnda, nitrosellozluvernik ve boyalarda, epoksi esterlerinde ok miktarda kullanlr. Hemen hemen doymukarakterli olup, kurumayan ya zelliklerine sahiptir. Epoksi reine ile modifiye edilereksararmayan rnler verirler. ok ak balang rengi vardr. Is ile sararmayan boya veverniklerin imalatnda ok nemli bir yeri vardr.

3.3.2. Balk Yalar

Balk yalarnn eitli tipleri boya ve vernik sanayinde fiyatlarndan dolay kullanlr.Kullanlan toplam yan % 10 kadarn ihtiva eder. Sardunya ve hamsi ya, kuruyan biryadr. % 50 doymam ya asidi clupanodoni asidi ihtiva eder. Clupanodonic asidin 5 adetifte ba vardr. Balk yalar doymu ya asitlerinin byk bir blmn de ihtiva eder.


28/49

24

Balk yalar soutularak doymu ya asitleri ortamdan uzaklatrlr ve kuruyan ya

zelliklerine kavuturulur. Balk yalar vakum altnda buhar ile deodorize edilerek ktkokular yok edilir. Balk yalar, karakteristikleri ve dk fiyatlarndan dolay boya vevernik yapmnda ok geni bir ekilde kullanlmaktadr. Daha iyi film zelliine sahip(rnein: in ya) dier kuruyan yalarla ayn amala kullanlr.

3.3.3. Aa Ya

Aa ya, gerekten bir trigliserit deildir. Genel olarak aa ya, % 45-50 yaasidi, %28-48 rosin asid, % 6- 9 aras sterol ve yksek molekl aarlkl alkoller ihtiva eder.

Resim 3.7: Aa ya

Aa yann, elde edilebilirlii ve fiyatndan dolay boya sanayinde nemli bir yerivardr. Kuruyan alkid reineleri, elde etmek iin, polihidrik alkollerle esterleebilirler. Alkidreine imalatnda da kullanlr. Aa ya destile edilerek ya asit oran ykseltilir. Rosinasidin fazlal reineye sertlik ve krlganlk zellikleri getirir. Filme parlaklk kazandrr.

3.3.4. sano Ya

Isano ya, fazla miktarda doymam ya asidi ihtiva eden tabii bitkisel bir yadr.Bnyesindeki ya asidinin % 45i isamik asit, dier % 45 deisamolik asittir.

CH2 CH (CH2)4 C C C C (CH2)7 COOH (isamik asit)

CH3 (CH2)4 CH CH C C C C CH2 CH (CH2)6 COOH

OH

(isamolik asit)

sona ya, konjge yapl ifte balar olan ya asitleri ihtiva eden yalar gibikurumazlar. 450 0Fde bozunur. Bu arada karbondioksit ve kpk oluur. Bu zelliindendolay yangn geciktirici boyalarn imalatnda kullanlr.


29/49

25

UYGULAMA FAALYETlem Basamaklar neriler

2 g numuneyi 0,001 g duyarlklabalonun iinde tartnz.




Kullanlacak malzemeleri depodan alnz.

zerine 25 ml % 50lik etil alkollKOH zeltisi ekleyiniz.

Temiz ve titiz alnz. Aktarma ilemini dikkatli bir ekilde

yapnz.

Geri soutucuya balayp, kaynamabaladktan sonra 1 saat gerisoutucuyla stcda karm stnz.

Tp dikkatli bir ekilde yerineyerletiriniz.

Bu ilem sonunda balonda kalanmaddenin soumas iin bekleyiniz.

4-5 damla fenolftalein zeltisikatnz.

Bu maddeyi % 50lik HCl zeltisiile titre ediniz.

Numune ve standartlara ok yakndanbakmaynz.

Bir tank deneyi de yapnz. V2-V1/ mx28,05 formlnden

sabunlama saysn bulabilirsiniz.


sonucunuzu ieren bir rapor hazrlaynz.

UYGULAMA FAALYET


30/49

26



1. Aada verilen bilgilerden hangileri bezir ya iin dorudur?

I- Alkali ile rafine edilmi bezir ya hzl kurur, sert film oluturur.

II- iirilmi bezir ya mkemmel akkanla ve parlakla sahiptir.III- Yaplanm bezir ya litografik verniklerde kullanlr.

A) Yalnz I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

2. Aada verilen yalarn hangisi yar kuruyan yadr?

A) Bezir ya B) Soya ya C) Koko ya D) Oitisika ya

3. Hint yandan su ekilmeden nce bu ya kurumayan ya zellii gsterir. ( D / Y )in ya ok hzl kuruduu iin oluan film ok dzgndr. ( D / Y )

4. Koko ya sabun yaplmasnda kullanlmasna ramen, frn boyalarnda, nitrosellozlu vernik ve boyalarda, epoksi esterlerinde ok miktarda kullanlr. ( D / Y )

5. sano ya fazla miktarda doymam ya asidi ieren tabii olmayan bir yadr.( D / Y )

6. Hint ya alkit reinelerinde ve mrekkep formlasyonlarnda __________ kullanlr.

7. Alkali ile rafine edilmi bezir ya zellikle ________ ________ boyalarnnyapmnda kullanlr.

8. Soya ve iek ya ________________ _______________ ya zellii gsterirler.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


31/49

27

UYGULAMALI TEST

Bir miktar ayiek yann asit deerini bulunuz, raporunuzu yaznz. lemlerdensonra aadaki kontrol listesini doldurunuz. Cevab Hayr olan sorular retmeninizedannz.

Gerekli malzemeler Gerekli kimyasal malzemeler1.Beher 1. Keten ya2.Balon 2. KOH zeltisi3. Geri soutucu 3.HCl zeltisi4. Baget

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.Gerekleme dzeyine gre, evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyerekbelirtiniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 alma ortamnz hazrladnz m?

2 Laboratuvar gvenlik kurallarna uydunuz mu?

3 Laboratuvar nlnz giydiniz mi?

4 Kullanlacak malzemeleri temin ettiniz mi?

5 Hassas terazide balon iinde tartarak 2 g numune aldnz m?

6 zerine 25 ml % 50lik alkoll KOH zeltisi eklediniz mi?

7Geri soutucuya balayp, kaynama baladktan sonra 1 saat gerisoutucuyla stcda karm sttnz m?

8 4-5 damla fenolftalein zeltisi kattnz m?

9Bu ilem sonunda balonda kalan maddenin soumas iinbeklediniz mi?

10 Bu maddeyi % 50lik HCl zeltisi ile titre ettiniz mi?

11 Bir tank deneyi yaptnz m?

12 Hesaplamalar yaptnz m?

13 Sonular rapor ettiniz mi?

DEERLENDRME

Bu faaliyet srasnda bilgi konularnda veya uygulamal i paralarnda anlamadnzveya beceri kazanamadnz konular tekrar ediniz. Konular arkadalarnzla tartnz.

Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzudnyorsanz retmeninize dannz.


32/49

28

RENME FAALYET 4

Gerekli donanm kullanarak, yalarn iyot saysn kuralna uygun olarakbulabileceksiniz.

Sv yalarn iinde en ok bulunan ya asitlerini aratrnz.

Kat yalarn iinde en ok bulunan ya asitlerini aratrnz.

Madeni yalarn iinde en ok bulunan ya asitlerini aratrnz.

Sv, kat ve madeni yalarda en ok bulunan ya asitlerinin fiziksel vekimyasal zelliklerini birbirleriyle kyaslaynz.

4. YA ASTLER

Ya asitleri, genellikle ift sayda karbon atomu ieren, dz zincirli ve deiik zinciruzunluuna sahip monobazik organik asitler eklinde tanmlanabilir. Doada bulunan veyaplar bugne dein akla kavuturulabilen ya asitlerinin says 200den fazladr.Ancak bu doal ya asitleri yannda, bunlarn eitli kimyasal tepkimelere uramalarsonucu yaplar ile fiziksel ve kimyasal zellikleri deien farkl ya asitleri de, yalarnyapsnda bulunabilmektedir. Ayrca doada bulunan btn ya asitlerinin say ve yaplarhakknda tam bir bilgiye sahip olunduu da sylenemez. zellikle yeni kefedilen kimi yaham maddelerine bal olarak, zerinde yeni allmaya balanan yalarda, yapsal farkllkgsteren yeni ya asitlerine rastlanmaktadr.

lk ift karbonlu organik asit asetik asittir, fakat yalarda bulunmaz. Bundan sonragelen btanik asit tereyanda bulunur. Eer yalar sabunlatrlrsa ya asitlerinin tuzlarelde edilir. Bu tuzlarn asitlerle reaksiyonundan ya asitleri elde edilir.

Ya asidinin alkil grubundaki btn balar, sigma ba yani tek ba ise buna doymuya asidi denir. Bu asitler oda scaklnda kat hlde bulunur.

C15H31 COOH palmitik asitC17H35 COOH stearik asit

RENME FAALYET4

AMA

ARATIRMA


33/49

29

Ya asidinin alkilinde bir veya daha fazla sayda ift ba varsa buna doymam ya

asidi denir. Bu asitler oda scaklnda sv hldedirler.CH3 (CH2)7 CH = CH (CH2)7 COOH Oleik asit

Bunlar sv yalarda bulunurlar.

AdKarbonSays

Forml

Doymu Ya Asitleri

Butirik asit 4 CH3(CH2)2COOH

Kaproik asit 6 CH3(CH2)4COOH

Kaprilik asit 8 CH3(CH2)6COOH

Kaprik asit 10 CH3(CH2)8COOH

Laurik asit 12 CH3(CH2)10COOH

Miristik asit 14 CH3(CH2)12COOH

Palmitikasit

16 CH3(CH2)14COOH

Stearik asit 18 CH3(CH2)16COOH

Arakhidikasit

20 CH3(CH2)18COOH

Doymam Ya Asitleri

Oleik asit 18 CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH ( 1 ift ba)

Linoleikasit

18 CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH (2 ift ba)

Linolenikasit

18CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH (3ift ba)

Arakhidonik asit

20 CH3(CH2)3CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)4COOH (4 ift ba)

Tablo 4.1: Baz ya asitleri

Doymu ve doymam ya asitleri, ayn sayda karbon atomu iermeleri hlinde bile,erime ve kaynama noktalar ile optik zellikleri ve zellikle radikal yapsna (R-) balolarak verebilecekleri deiik tepkimeler ynnden, ok byk farkllklar gsterirler. Bununyannda sistematik bir snflandrma kapsamnda incelendiinde, doadaki canllarn lipitdokularnda, halka ieren ya asitleri ile substite ya asitlerine rastland gibi, zincir yapsdallanma gsteren izo ya asitleri ile yapsnda tek sayda karbon atomu ieren ya

asitlerinin varl da saptanmtr.


34/49

30

Genel olarak ya asitlerinin fiziksel ve kimyasal zelliklerinin deiimi ile molekl

arlklar, dolays ile zincir uzunluklar arasnda ok yakn bir iliki sz konusudur. Btnya asitleri zayf asitler olup sudaki znrlkleri zincir uzunluu ile ters orantl olarakazalan tuzlar oluturur. Yksek molekll ya asitlerinin alkali tuzlar yzey aktifmaddelerdir ve sulu ortamda hidrolize olur.

Ya asitlerinin toprak alkali metalleri ve ar metallerle verdikleri tuzlarn sudakiznrlkleri ise, zincir uzunluklar ile ters orantl olarak deiim gsterir.

4.1. Ya Asitlerinin Snflandrlmas

Doada bulunan ya asitlerinin farkl yaplarna karn, belirli gruplar hlinde

incelendiinde, kendi aralarnda homolog seriler oluturduklar grlr. Ayrca genel birkaide olarak, zincir yaps dallanma gstermeyen, ya da dz zincirli ya asitleri eklindeadlandrlan ya asitleri, yaplarnda ift sayda karbon atomu ierirlerken, zincir yapsdallanma gsteren izo-ya asitlerinin ierdii karbon atomu says, ift ya da tek saydaolabilmektedir. Ancak ya asitlerinin zincir yapsndaki farkllklar, yalnzca dz ya dadallanm yapda olmalar ile snrl deildir. Bunun yannda substite, doymu, doymamveya halkal yapda olup olmamalarna gre de, bu farkllklar ortaya kabilmektedir. Dzzincirli ( n-) ya asitleri

Doymu ya asitleri Monokarbonik ya asitleri Dikarbonik ya asitleri

Doymam ya asitleri ift bal ya asitleri (alken yapsnda olanlar)

o - Monoen yaasitlerio - Polien yaasitleri

zolen ya asitleri Konjuge ya asitleri bal doymam ya asitleri (alkin yapsnda olanlar)

4.1.1. Doymu Ya Asitleri

Btn yalarn doal yaplarnda, ift sayda karbon atomlarndan oluan doymu yaasitlerinin yer ald bilinmektedir. Genel formlleri, CH3 (CH2)n COOH ya da ok dahagenel bir yaklamla, R-COOH eklindedir.

Doadaki yalarn yapsnda gliserit formunda olmak zere en kk ye olarak,btirik aside [CH3(CH2)2-COOH] rastlanmtr. Bu grubun doadaki yalarda rastlanan enuzun zincirli yesi lignoserik (tetrakosanoik) asittir. Doada bulunan daha uzun zincirlidoymu asitler, mumlarn yapsnda serbest veya ester formunda bulunduklarndan, mumasitleri olarak adlandrlrlar.

Doymu ya asitleri yukarda da deinildii gibi, byk bir ounlukla ift saydakarbon atomundan olumalarna karn, margarin asidi (C7H33COOH) gibi, yaplarnda tek


35/49

31

sayda karbon atomu ieren ya asitlerine de rastlanabilmektedir. Ayn ekilde insan

sandan izole edilen yada, 7, 9, 11 ve 13 adet karbon atomundan olumu doymu yaasitlerinin varl da saptanmtr.

KapalForml Sistematik ad

Yaygn adMol.

a. (g)

Donmanok.(C)

Ergimenok.(C)

Kay.nok.(C)

Asitsays

Doadabulunduu

yerler

C3H7OOH Btanoik AsitBtirik

Asit88.10 -8.0 -5.6

163.5/760

636.8St yanda

%2.5-4.5

C5H11C3OHHeksanoik

AsitKapronik

Asit116.16 -3.4 - 1.5

205. 8/760

483.0St yanda %

1-2

C7H15COOH Oktanoik Asit

Kaprilik

Asit 144.21 16.0 16.0

239.7/

760 389.0

Koko yanda

%6-8

C9H15COOH Dekanoik AsitKaprinik

Asit172.26 31.3 31.3

270.0/760

325.7St ve palm

ekirdeiyanda

C11H23COOHDodekanik

AsitLaurik Asit 200.31 43.5 43.6

130.5/1mm

280.1St ve Palm

yanda

C13H27COOH

TetradekanoikAsit

MiristikAsit

228.36 54.4 54.8149.2/1

mm245.7

Pek okbitkisel ve hay.

yalarda

C15H26COOH

HeksadekanoikAsit

PalmitikAsit

256.42 62.9 62.6167.4/Imm

218.8 Btn yalarda

C17H33COOH

OktadekanoikAsit

StearikAsit

284.47 69.6 69.6183.6/1

mm197.2

Hayvan vcutya, st ya

ve tropikalbitki. tohum

yanda

C19H39COOH

EikosanoikAsit

AraidikAsit

312.52 75.4 75.3205.0/1

mm179.5

Yerfstyanda %3,

dier yalardaeser miktarda

C21H43COOH DokosanoikAsit BehenikAsit 340.57 79.9 79.9 306.0/60mm 164.7

Kolza ve yer

fstyalarnda%1'den az

C23H47COOH

TetrakosanoikAsit

LignoserikAsit

368.62 84.2 84.1 - - 152.2

Yerfst vekolza

yalarnda%3'den az

Tablo 4.2: Doada bulunan balca doymu ya asitleri ve kimi zellikleri (Wachs, 1964)

Doymu ya asitlerinin, molekldeki karbon atomu saysnn artna paralel olarak,

gerek ergime, gerekse kaynama noktalar ykselirken, buhar basnlar ters ynde deierekdmektedir. Bu nedenle serinin ilk yeleri normal basn altnda gsterdikleri kaynama


36/49

32

noktasna bal olarak destile edilebilirken, 12 karbon atomu ieren laurik asit dahil olmak

zere serinin daha yksek molekll yeleri, ancak vakum altnda ve su buhar destilasyonuyoluyla destile edilebilmektedir. Aksi koullarda yksek molekll yelerin, kaynama iinok yksek scakla gereksinim duymalar nedeniyle, kaynama scaklna ulaamadanparalanmalar sz konusudur.

4.1.2. Doymam Ya Asitleri

Doal yalarda bulunan doymam ya asitleri, zincir yapsnda bir veya birka iftba, ya da l doymam ban yer almas ile karakterize edilir. Yksek molekl yapsndave kuvvetli doymamlk gsteren ya asitleri zerinde yaplan almalar, izomerizasyon vepolimerizasyon tepkimelerine ok yatkn olduklarn ortaya koymutur. Doada rastlanan

tm doymam ya asitleri de, zincir yaplar dallanma gstermedii takdirde, ift saydakarbon atomu ierir ve ayn sayda karbon atomundan oluan doymu ya asitlerine kyaslabilinen zgenlerde daha kolaylkla znr. Dier yandan kimi konjuge yapdaki yaasitleri ile trans formdaki ya asitleri dndaki doymam ya asitlerinin erime ve donmanoktalar, ayn zincir uzunluundaki doymu ya asitlerine kyasla daha dktr. Bunakarn kaynama noktalar ile buhar basnlar, ayn zincir uzunluundaki doymu ya asitleriile kyaslandnda, nemli bir farkllk sz konusu deildir. Bu arada doymam yaasitlerinin younluklar ile krlma indisleri, ayn zincir uzunluundaki doymu ya asitlerinekyasla daha yksektir.

4.1.2.1. ift Ba eren (Alken) Ya AsitleriDoymam ya asitleri ierisinde doada ok yaygn olarak bulunurlar. Alken ya

asitlerinin doada bugne dein rastlanan en kk molekllleri on karbonlu, en uzunzincirlisi ise, otuz karbonludur. Doada bulunan doymam ya asitleri iinde, izolen yapdaolanlarda en ok alt adet ift ba bulunurken, konjuge yapda olanlarda bu say ancak drdeykselmektedir.

Monoen Ya Asitleri

Bu grup ya asitlerinin genel forml CnH(2n-2)O2 olup, zincir uzunluuna, ift ban

zincirdeki yerine ve gsterdii yerel ya da geometrik izomeriye bal olarak, farkl yapdapek ok monoen ya asidini formle etmek mmkndr. Ancak olas monoen ya asitlerinintmne, en azndan bugne dein, doada rastlamak mmkn olmamtr. Bu serinin kkmolekll olanlar doal yalarn yapsnda yer almamaktadr. Buna karn zincir uzunluu10-14 karbon atomu arasnda deien monoen ya asitlerinin ise, baz familyalara aitbitkilerin deiik aksamlarndan elde edilen yalarda ve olduka dk miktarlardabulunduklar saptanmtr.

Bu serinin tipik ve en yaygn olan iki yesi, heksadesenoik (palmitoleik) asit ileoktadesenoik (oleik) asittir. Bunlardan palmitoleik asit daha ok deniz hayvanlar yalar iinkarakteristik bir bileenken, oleik asit bugne dein bilinen btn doal yalarn yapsndayer almtr. Serinin yksek yapl olan 22 karbonlu asitlerinden erusik asit dndaki tm


37/49


38/49

34

CH3(CH2)5CH=CH(CH2)7C

OOH

9-Heksadesen

oik asit

Palmitoe

ik asit

254.

4221 100 0-5 Tm yalarda

CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH

9-Oktadesenoi

k asit

Oleikasit

282.5

199 90 13- 16235/l

5Tm yalarda


11-Oktadesenoi

k asit

Vaksenik a (t)

282.5

199 90 39 Sr i ya


6-Oktadesenoi

k asit

Petroselik asit

282.5

199 90 32-33 Umbellifera T.

CH3(CH2)9CH=CH(CH2)7C

OOH

9-

Eikosenoikasit

Gadoleik

asit

310.

5 181 82

23-

23.5 Deniz hy. Ya


1 1-Eikosenoik

asit---

310.5

181 82 20 Yoyoba ya


1 1-Dokosenoik

asit

Setoleikasit

338.6

166 75 Deniz hy. Ya


13-Dokosenoik

asit

Erusikasit

338.6

166 75 33.5254/,

2

KrusiferaT.ya


15-

Tetrakosenik asit

Selaholei

k as.

366.

6 153 69 39 Balk ya


9-Heksakoseni

k asit---

394.7

142 64 - Yosun ya


17-Hexacoseno

ik asit

Ximenikasit

394.7

142 64XimeninTh.Ya


21-Triacontenoi

c asit

Lumekuik asit

450.8

124 56Ximenin Th.Ya

Tablo 4.3: Doada bulunan monoen ya asitleri ile kimi fiziksel ve kimyasal zellikleri(Kaufmann 1958)

solen Ya Asitleri

Yapsndaki doymam balarn tek ve ift ba eklinde birbirini izleyen bir sralanmagstermedii btn polienik ya asitlerine, isolen ya asitleri denir. Bu ya asitleri, ikidoymam ba arasnda bir (-CH-) gurubunun yer ald konjuge ya asitlerine kyasla,fiziksel ve kimyasal ynden farkl zellik gsterirler.

solen ya asitlerinin zellikle beslenme asndan nem tayan grubunu, memeliler

tarafndan sentezlenemedikleri iin, esas ya asitleri olarak adlandrlan ve yksek biyolojikaktivite gsteren ya asitleri oluturur. Bu asitlerin ortak zellikleri yaplarnda 18 veya 20


39/49

35

adet karbon atomu iermeleri ve karbon atomlar metil grubundan balayarak

numaralandrldnda, zincirdeki ift balarn yerinin dokuzuncu karbon atomundan teyegitmesidir. Ayrca tm cis-formda olan bu asitler, tadklar biyolojik aktivite, () harfi ilesembolize edildiinden, omega ya asitleri olarak da adlandrlrlar.

Bunlardan ayn zamanda esas ya asidi, olan linoeik asidin bulunduu yerler,ounlukla bitkisel alemle snrl kalrken, daha fazla doymamlk ve zincir uzunluugsteren isolen ya asitleri, su rnlerinin lipitlerinde yer almaktadr.

Konjuge Ya Asitleri

solen ya asitlerine kyasla deiik bitkisel ve hayvansal lipitlerin yap ta olduklar

olduka ge saptanan konjuge ya asitlerinin ift balarna ait zellikleri olduka geakla kavuturulabilmitir.

Konjuge ya asitleri, benzer kapal forml ile gsterilebilen isolen ya asitlerinekyasla, fiziksel ve kimyasal ynden olduka farkl zellik gsterirler. Her eyden nce buya asitleri, ift balarn konjuge yapda olmalar nedeniyle, isolen ya asitlerine kyaslakimyasal tepkimelere daha kolaylkla girerler.

zellikle sahip olduklar dien-konjugasyon yapnn deiik kimyasal tepkimelere okmeyilli olmas, bu tip asitlerin sanayide ok ynl ilenmelerini mmkn klmaktadr. Buasitlerin konjugasyona bal olarak kromofor yap iermeleri, belirli dalga boylarndaki

sourmalarn ve yapsnda yer aldklar bileiklerde saptanabilmelerini salamaktadr. Buya asitlerini yksek oranda ieren yalar, konjuge yap zelliinin doal bir sonucu olarakhava oksijeni ile kuruma tepkimesi verirler ve arlk kaybna uramakszn dayankl filmolutururlar. Bu zellikleri nedeniyle de, bu tip yalar lak ve yal boya sanayi iin nemlive aranan ham maddelerdir. Yine bu tip yalar yksek scaklk derecelerinde stldklarnda,bir yandan serbest ya asitlerini, dier yandan bunlarn polimerizasyon rnlerinioluturduundan, giderek jelimsi bir yapya dnrler.

4.1.2.2. Alkin Ya Asitleri

Gnmze dein alkin ya asitleri serisinden olduka fazla miktarda alkin rnek

saptanmsa da, bunlar iinde taririnik asit, isanik asit ve ximenik asit, yap lar en iyi aklakavuturulmu olanlardr.

Bunlardan taririnik asitin sistematik ad, 6-oktatesinoik asit olup, orta Amerika'dadoal olarak yetien picramnia eitlerinin tohum yalarnda %90a kadar yer almaktadr.Gnmzde sentetik yolla ve doal taririnik asitle ayn zellikte olmak zere eldeedilebilmektedir.

sanik asit, yksek derecede doymamlna karn, normal koullarda kat formdadr.Hidrojene edildiinde 10 hidrojen atomu alarak stearik aside dnen ve yapsnda bir adetift ba ve iki adet l ba ieren bir ya asididir. Bu yapsna ramen kuruma tepkimesi

vermeyen isanik asit, stldnda ekzoterm tepkime sonucu polimerize olarak, lastiksi bir


40/49

36

kitleye dnmekte ve bu kitle stlmaya devam edildiinde 250C scaklkta patlamalarla

deiimini srdrmektedir.

4.2. yot ndisiTeknik zelliklerine gre kuruyan yalar (iyot indisi 130un zerinde olanlar), yar

kuruyan yalar (iyot indisi 90-130 olanlar), kurumayan yalar (iyot indisi 90n altndaolanlar) olmak zere gruba ayrlrlar. yot indisi doymamlk zelliinin bir belirtisidir.Kuruma, yan oksijen tutma kabiliyetidir.

Ya asitlerindeki doymam gruplar, iyot indisi ile belirlenir. yot indisi ykseldikeyan kuruma zellii artar. yot indisi 160 olan yalar kurur, iyot indisi 100n altnda olanyalar kurumaz.

Ya asitlerinin veya yalarn kuruma zellikleri kuruma indisi ile de belirlenir.

Kuruma indisi = ( % linoleik asit + 2 x % linolenik asit )

Kuruma indisi 70ten yksek ise yalar kurur.


41/49

37

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

300 ml erleni teraziye koyup darasnsfrlaynz.





Numune yadan, tam 1 g ya koyunuz. Temiz ve titiz alnz.

15 ml karbon tetraklarr koyunuz.

Kloroformla alrken kloroformiesine ok yaklamaynz.

Hzl hareket ediniz.

25 ml Wijs zeltisi katp, cam kapaklaerleni kapatnz, yavaa alkalaynz.

Bu karm karanlk bir yerde brakp,1 saat bekletiniz.

Erlenin kapan kapatmayunutmaynz.

20 ml % 10luk KI zeltisi ve 150 mlsu katnz.

Brete 0,1 N sodyum tiyoslfatzeltisinden koyup, sfrlaynz.

Breti sfrlarken gz hizasna dikkatediniz.

Erlenin iine 1 ml niasta zeltisindenkoyup, alkalaynz.

Hzla alkaladnzda ya zlecektir. Erlendeki karmn mavi olmas

gerekir, her ne kadar mavinin maviliitartlabilirse de, meneke vekahverengi renkler bize niastann

bozulduunu gsterir. Erlendeki karm renksiz olana kadar

0,01N Sodyumtioslfat ile titre ediniz.

Mavi renk birden ortadan kaybolacaktrve bu an titrasyonun sonudur, dikkatediniz.

Sarfiyat not ediniz. Tank deneyi de yapnz.

Hesaplamalar yapnz. yot says= V2-V1/mx1,269

formlnden hesaplayabilirsiniz.

Rapor hazrlaynz. Amacnz, ilem basamaklarnz,


UYGULAMA FAALYET


42/49

38

LME VE DEERLENDRMEAada verilen sorularn doru cevap klarn iaretleyiniz, verilen cmleleri doru

veya yanl olarak deerlendiriniz, boluklu cmleleri uygun terimlerle tamamlaynz.

1. Aada verilen organik asitlerden hangisi yalarda bulunmaz?

A)Btanaik asit B) Asetik asit C)Stearik asit D) Oleik asit

2. Stearik asit ve oleik asit ayn sayda karbon atomu ierir. Buna gre aada verilen

bilgilerden hangileri yanltr?

I-Stearik asit doymu ya asidi, oleik asit doymam ya asididir.II-Erime ve kaynama noktalar ayndr.III-Optik zellikleri farkldr.

A)Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I ve III

3. Ya asitlerinin toprak alkali metalleri ve ar metallerle verdikleri tuzlarn sudakiznrlkleri, zincir uzunluklar ile ters orantldr. ( D/Y )

4. Genel olarak ya asitlerinin fiziksel ve kimyasal zelliklerinin deiimi ile moleklarlklar, dolaysyla zincir uzunluklar arasnda iliki sz konusu deildir. ( D/Y )

5. Doymam ya asitlerinin younluklar ile krlma indisleri, ayn zincir uzunluundakidoymu ya asitlerine kyasla daha yksektir. ( D/Y )

Bir yadaki polienik ya asitlerinin eit ve miktar, o yan kuruyan veya kurumayankarakterde olduunu belirlemez. ( D/Y )

6. Ya asitleri; genellikle ift sayda karbon atomu ieren, dz zincirli ve deiik zinciruzunluuna sahip ................ ............... ............. eklinde tanmlanr.

7. Ya asidinin alkil grubundaki btn balar ................ ......... ise buna doymu yaasidi denir.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


43/49

39

UYGULAMALI TEST

Zeytinyann iyot indeksini bulunuz, raporunuzu yaznz. lemlerden sonra aadakikontrol listesini doldurunuz. Cevab Hayr olan sorular retmeninize dannz.

Malzemeler

Cam malzemeler Kimyasallar

* Bret * Zeytinya* Destek ubuu, aya ve kelebek * %1lik niasta zeltisi* Az kapakl cam erlen 300 ml. * 0,1 N sodyumtioslfat* Cam kapak * Karbontetraklorr

* 100 ml mezr * %10luk KI zeltisi* 10 ml mezr * Saf su* 25 ml mezr * Wijs zeltisi

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz.Gerekleme dzeyine gre, evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyerekbelirtiniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1 alma ortamnz hazrladnz m?2 Laboratuvar gvenlik kurallarna uydunuz mu?

3 Laboratuvar nlnz giydiniz mi?4 Kullanlacak malzemeleri temin ettiniz mi?5 300 ml erleni teraziye koyup darasn sfrlaynz.6 Numune yadan tam 1 g ya koydunuz mu?7 15 ml karbon tetraklarr koydunuz mu?

825 ml Wijs zeltisi katp, cam kapakla erleni kapatnz, yavaaalkaladnz m?

9 20 ml % 10luk KI zeltisi ve 150 ml su kattnz m?

10Brete 0,1 N sodyum tiyoslfat zeltisinden koyup, sfrladnzm?

11 Erlenin iine 1 ml niasta zeltisinden koyup, alkaladnz m?12 Sarfiyat not ettiniz mi?13 Tank deney de yaptnz m?14 Hesaplamalar yaptnz m?15 Rapor hazrladnz m?

DEERLENDRME


Kendinizi yeterli gryorsanz dier renme faaliyetine geiniz. Yetersiz olduunuzudnyorsanz retmeninize dannz.


44/49

40

MODL DEERLENDRMEAada verilen sorularn doru cevap klarn iaretleyiniz, boluklu cmleleri uygunterimlerle tamamlaynz.

1. Organik kimyada yalarn tmne ne ad verilir?

A) Karbonhidrat B)Karboksilli asitC) Alkol D) Lipit

2. Aadaki yalardan hangisi doymu yadr?

A) Tereya B) Pamuk ekirdei C).Koko ya D) Hint ya

3. Aadaki maddelerden hangisi yalarn iinde bulunan istenmeyen kimyasal maddedeildir?

A) Karbonhidratlar B) Fosfatitler C) Ya asitleri D) Emlaj

4. Yal tohumdan ya elde etme ilemleri srasnda aadaki metotlardan hangisikullanlmaz?

A) Yal tohumlardan kabuk ayrma metodu kullanlr.B) Yal tohumlar presleme metodu kullanlr.C) Yal tohumlar tme metodu kullanlr.D) zc ekstraksiyonu metodu kullanlr.

5. Aada verilen bilgilerden hangileri Hint ya iin dorudur?

I- Konjuge ifte ba ihtiva etmezler.II- Mkemmel renk kalclna sahip film yzeyleri olutururlar.III- Dehidrate Hint ya alkit reinesi ve epoksi ester reine retiminde nemli rol

oynar.

A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III D) II ve III

6. Aada verilen yalarn hangisi kuruyan yalar iinde incelenmez?

A) Koko ya B) Bezir ya C) Hint ya D) in ya

7. Aadakilerden hangisi doymam ya asitleri iinde incelenmez?

A) ift bal ya asitleri B) zolen ya asitleriC) Konjuge ya asitleri D) Monokarbonik ya asitleri

MODL DEERLENDRME


45/49

41

8. yot indisi 65 olan bir ya aada verilen zelliklerden hangisini gsterir?

A) Kuruyan ya B) Yar kuruyan ya C) Kurumayan ya D) Uucu ya

9. zole ifte ba pozisyonunda ya asidindeki karbon zincirindeki doymam gruplararasnda bir veya birden fazla . .. vardr.

10. ifte balarn byk bir blm konjuge yapl ise kuruma hz ..

11. leme tabi tutulmu yalarn polimerizasyon ve kuruma hz ifte balarn says ve.. olma derecesine baldr.

12. Balk yalar soutularak . . ortamdanuzaklatrlr ve kuruyan ya zelliklerine kavuturulur.

13. .. sabun yapmnda kullanlmasna ramen, frn boyalarnda,nitrosellozlu vernik ve boyalarda, epoksi esterlerinde ok miktarda kullan lr.

14. Doymu ya asitlerinin ilk yeleri normal basn altnda gsterdikleri kaynamanoktasna bal olarak ................ edilir.

15. Konjuge ya asitleri, benzer kapal forml ile gsterilen isolen ya asitlerine kyaslakimyasal tepkimelere .................. girerler.

DEERLENDRME



46/49

42

PERFORMANS TEST

Ayiek yann sabunlamasn kontrol ediniz, raporunuzu yaznz. Aadahazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gereklemedzeyine gre, evet-hayr seeneklerinden uygun olan kutucuu iaretleyerek belirtiniz.

Gerekli malzemeler: Gerekli kimyasal malzemeler:

1. Beher 1. Ayiek ya2. Erlen 2. KOH zeltisi3. Geri soutucu 3. HCl zeltisi

4. Baget 4. Alkol5. Pipet

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 alma ortamnz hazrladnz m?

2 Laboratuvar gvenlik kurallarna uydunuz mu?

3 Laboratuvar nlnz giydiniz mi?

4 Kullanlacak malzemeleri temin ettiniz mi?

5 5 g numuneyi tarttnz m?

6 zerine 30 ml alkol ve 5 ml KOH zeltisi eklediniz mi?

7Tamam sabunlancaya kadar geri soutucu yardmyla yavayava kaynattnz m?

8 Ekstrasyonu silindire aktardnz m?

9 40 ml alkol ile ykadnz m?

10Toplam hacim 80 ml oluncaya kadar scak ve souk su ileykadnz m?

11 Numuneyi 100 mllik erlene aldnz m?

12 Numuneyi bagetle iyice kartrdnz m?

13 Karm iki faz olana kadar beklediniz mi?

14 stteki faz cam pipetle aldnz m?

DEERLENDRME


Hayr cevaplar iin retmeninize dannz.


47/49

43

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI1 B2 A3 C4 YANLI5 DORU6 TRGLSERT

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 D2 A3 DORU4 YANLI5 DORU6 DORU7 SERBEST8 HAM YA

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

1 D2 B3 DORU4 YANLI5 DORU6 YANLI7 PLASTFYAN8 DI CEPHE

9 YARI KURUYAN

RENME FAALYET 4N CEVAP ANAHTARI

1 B2 B3 DORU4 YANLI5 DORU6 YANLI7 MONOBAZK8 SGMA (TEK) BA

CEVAP ANAHTARLARI


48/49

44

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 D2 A3 C4 C5 D6 A7 D8 C9 METL

10 ARTAR11 KONJUGE12 DOYMU13 KOKO YAI14 DESTLE15 KOLAY


49/49

KAYNAKA Llia Brondz, Development of Bischemistry, University of Oslo, 2001.

A.T.James and A.J.P.Martin, Biochemistiy, 1952.

BOLU lknur, Yaynlanmam Ders Notlar, Kocaeli, 2003.

SALCAN Osman, Organik Kimya, S..Eitim Fakltesi, Konya, 1991.

Tarm Orman ve Ky leri Bakanl Gda leri Genel Mdrl Yaynlar,Gda Maddeleri Muayene ve Analiz Metodlar, Ankara, 1963.

KTEMER Prof.Dr. Atilla, H. KOCABA, N. KINAYOLU, . DEMR,Organik Kimya ve Uygulamas, Milli Eitim Basmevi, stanbul, 2001.

YREKL eref, Boya Teknolojisi I, Mart 1995.

nternet Adresleri

www.mst.dk

www.gencbilim.com

www.tugmad.com.tr

www.vividprinters.com

www.indiamart.com

www.allamotte.de

www.hort.purdue.edu

www.bio-pro.de

www.bbc.co.uk

www.fluorous.com

www.fandm.edu

www.york.cuny.edu

www.chemistry.sjsu.edu

www.arizonachemical.com

KAYNAKA

Documents

Yaglar Ve Yag Analizleri