Philippine Copyright 2015by Rex Book Store, Inc.

RBS Serye sa FilipinoYamang Filipino 3ISBN 978-971-23-6961-2Klasipikasyon: Batayan at Sanayang Aklat (02-FI-00076-E)

Published, copyrighted 2015, and distributed by Rex Book Store, Inc. (RBSI) with main office at 856 Nicanor Reyes Sr. St., Sampaloc, Manila/Tel. Nos.: 735-1364, 736-0567

RBSI Branches:LUZON

MORAYTA: 856 N. Reyes Sr. St., Sampaloc, Manila / Tel. Nos.: 736-0169, 733-6746; Telefax: 736-4191 RECTO: 2161-65 Freedom Building, C.M. Recto Avenue, Sampaloc, Manila / Tel. Nos.: 522-4521, 522-4305, 522-4107, 733-8637 RECTO (La Consolacion): Mendiola, Manila MAKATI: Unit UG-2, Star Centrum Bldg., Sen. Gil Puyat Ave., Makati City / Tel. No.: 818-5363; Telefax: 893-3744 ROCKWELL: 1st Floor, Ateneo Professional School, Rockwell Center, Bel-Air, Makati City / Tel. No.: 729-2015 CUBAO: Unit 10 UGF, Doa Consolacion Bldg., Gen. Santos Ave., Araneta Center, Cubao, Quezon City /Telefax: 911-1070 ORTIGAS: G/F East Tower, Philippine Stock Exchange Center, Exchange Road, Ortigas Center, Pasig City / Tel. No.: (02) 650-4347 CAVITE: Block 4, Lot 20 Don Gregorio Heights 2, Zone 1-A Aguinaldo Highway, Dasmarias, Cavite / Telefax: (046) 416-1824 CAVITE (Tanza): (Display Area) Block 5, Lot 6, City View 4 and 5, Brgy. Tanauan, Tanza, Cavite NAGA: 1-1A Geronimo Bldg., Barlin St., Sta. Cruz, Naga City, Camarines Sur/Telefax: (054) 811-6878 LEGAZPI: Unit 6, 3rd Floor, A. Bichara Silverscreen, Legazpi City, Albay / Telefax: (052) 480-2244 CALAPAN: Brgy. Salong, National Highway, Calapan City, Oriental Mindoro / Telefax: (043) 288-1650 BATANES: L. Lopez St., Kayvalugan, Basco, Batanes TUGUEGARAO: 10 Arellano Ext., Brgy. Ugac Sur, Tuguegarao, Cagayan / Telefax: (078) 844-8072 CABANATUAN: Fontelera Building, 1271 Del Pilar Ext., Sangitan East, Cabanatuan City, Nueva Ecija / Tel. No.: (044) 464-2151; Telefax: (044) 600-5684 URDANETA: Zone 6, Pinmaludpod, Urdaneta City, Pangasinan / Telefax: (075) 568-3975 ANGELES: Unit H, JMS Bldg., MacArthur Highway, Brgy. Salapungan, Angeles City, Pampanga/Telefax: (045) 887-5371 BAGUIO: Rex Hall Student Residences, Upper Gen. Luna cor. A. Bonifacio St., Baguio City, Benguet / Tel. No.: (074) 422-0574

VISAYASTACLOBAN: Brgy. 74 Marasbaras, Tacloban City, Leyte / Tel. No.: (053) 323-8976; Telefax: (053) 523-1784 ILOILO: 75 Lopez Jaena St., Brgy. San Isidro, Jaro, Iloilo City, Iloilo / Tel. No.: (033) 329-0332; Telefax: (033) 329-0336 BACOLOD: 28 Brgy. 36, Purok Immaculada, Quezon Ave., Bacolod City, Negros Occidental CEBU: 11 Sanciangko St., Cebu City / Tel. Nos.: (032) 416-9684, 254-6773, 505-4313; Telefax: (032) 254-6466

MINDANAOCAGAYAN DE ORO: J. Seria St. cor. Vamenta Blvd., Carmen, Cagayan de Oro City, Misamis Oriental / Telefax: (088) 858-6775, 309-5881 DAVAO: 156 C.M. Recto St., Davao City, Davao / Tel. Nos.: (082) 300-5422, 305-5772; Telefax: (082) 221-0272 GENERAL SANTOS: Aparente St., Dadiangas Heights, General Santos City, South Cotabato / Telefax: (083) 554-7102 ZAMBOANGA: San Francisco Loop, Mayor Agan Ave., Camino Nuevo B, Zamboanga City / Tel. No.: (062) 9550887

www.rexpublishing.com. ph

No portion of this book may be copied or reproduced in books, pamphlets, outlines, or noteswhether printed, mimeographed, typewritten, photocopied, or in any formfor distribution or sale, without the written permission of the Publisher and Author/s. The infringer shall be prosecuted in compliance with copyright, trademark, patent, and other pertinent laws.

RBSIs Book Association Memberships: Philippine Booksellers Association, Inc. (PBAI); Book Development Association of the Philippines (BDAP); Philippine Educational Publishers Association (PEPA); Book Exporters Association of the Philippines (BEAP); Academic Booksellers Association of the Philippines (ABAP); Childrens Literature Association of the Philippines, Inc. (CLAPI); Asian Publishers Resources Center (APRC)

PEPAs International Book Association Memberships: International Publishers Association (IPA); Asia Pacific Publishers Association (APPA); ASEAN Book Publishers Association (ABPA); Philippine Book Publishing Development Federation (Philbook)

Printed by rex printing company, inc.84-86 P. Florentino St., Sta. Mesa Heights, Quezon City / Tel. No.: 857-7777

Mga Nilalaman

MAKATAOAralin 1: Maging Magalang (Tula) ............................................................................. 2

Pakikinig/Pagsasalita Paggamit ng naunang kaalaman o karanasan sa pag-unawa ng napakinggang teksto; Pagsakilos ng tulang napakinggan; Pagsagawa ng maayos na pagpapakilala ng sarili; Paggamit ng magalang na pananalita na angkop sa sitwasyon

Gramatika Paggamit ng pangngalan sa pagsasalaysay tungkol sa mga tao, lugar, at bagay sa paligid; Pagtukoy ng mga pangngalan; Paggamit ng pangngalan; Pagpapakilala ng sarili

Pagbasa/Paaral Pagtukoy ng mga salitang magkakatugma; Paggamit ng mga pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita paggamit ng mga palatan daang nagbibigay ng kahulugan (kasingkahulugan); Pagtukoy ng magkakatugmang salita; Pag-uugnay ng binasa sa sariling karanasan; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasatugma; Pagsunod sa nakasulat na panuto; Paggamit ng magagalang na pananalita; Paggamit ng ibat ibang bahagi ng aklat sa pagkalap ng impormasyon; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling pangangailangan at sitwasyon; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Pagpapahalaga ng mga tekstong pampanitikan; Paghula ng nilalaman/paksa ng aklat sa pamamagitan ng pamagat

Pagsulat Pagsipi nang wasto at maayos sa isang talata

Pagpapahalaga Paggalang

Aralin 2: Kung Huli na ang Lahat (Kuwento) ......................................................... 19

Pakikinig/Pagsasalita Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang kuwento; Pagsunod-sunod ng mga pangyayari ng kuwentong napakinggan sa pamamagitan ng larawan

Unang Markahan

Mula sa Tagalathala ............................................................................................................. xix

Paunang Salita ....................................................................................................................... xxv

iii

Gramatika Paggamit ng pangngalan sa pagsasalaysay tungkol sa mga tao, lugar at bagay sa paligid

Pagbasa/Paaral Pagbasa ng mga salitang may tatlong pantig pataas; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa (kuwento); Paglarawan ng mga elemento ng kuwento (tauhan, tagpuan, at banghay); Pagpamamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may-akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Paggamit ng diksiyonaryo

Pagsulat Pagbaybay nang wasto sa mga salitang natutunan sa aralin; Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga salitang natutunan sa aralin parirala pangungusap; Pagsulat nang may wastong baybay, bantas, at gamit ng malaki at maliit na letra upang maipahayag ang ideya, damdamin, o reaksyon sa isang paksa o isyu;

Pagpapahalaga Pagsunod sa Nakatatanda

Aralin 3: Magmahalan Tayo! (Tula) ............................................................................ 36

Pakikinig/PagsasalitaPagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang tula; Paggamit ng naunang kaalaman o karanasan sa pag-unawa ng napakinggang teksto; Pagsakilos ng tulang napakinggan; Paggamit ng magalang na pananalita sa angkop na sitwasyon (pagbati, pakikipag-usap, paghingi ng paumanhin, paghiram ng gamit, atbp.)

Gramatika Paggamit ng pangngalan sa pagsasalaysay tungkol sa mga tao, lugar, at bagay sa paligid

Pagbasa/Paaral Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang tula; Paggamit ng naunang kaalaman o karanasan sa pag-unawa ng napakinggang teksto; Pagsakilos ng tulang napakinggan; Paggamit ng magalang na pananalita sa angkop na sitwasyon (pagbati, pakikipag-usap, paghingi ng paumanhin, paghiram ng gamit, atbp.)

Pagsulat Paggawa ng talaan

Pagpapahalaga Pagmamahal sa mag-aaral

Aralin 4: Maging Matapat (Komik Istrip) ................................................................ 50

Pakikinig /Pagsasalita Pagsunod sa panutong may 23 hakbang; Pagsalaysay muli ng napakinggang teksto sa tulong ng larawan

iv

Gramatika Paggamit ng pangngalan sa pagsasalaysay tungkol sa mga tao, lugar at bagay sa paligid

Pagbasa/Paaral Paghati nang pabigkas ang isang salita ayon sa pantig; Pagkagamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan (kasa lungat); Pagsagot ang mga tanong tungkol sa binasang tekstong pang-impormasyon; Pagsalaysay muli ng binasang teksto nang may tamang pagkaka sunod-sunod ng mga pangyayari; Pagbaybay nang wasto ang mga salita di-kilala batay sa bigkas; Pagpapakita ng hilig sa pagbasa; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagmamahal sa pagbasa; Pagkumpara ng mga aklat sa pamamagitan ng pagkakatulad at pagkakaiba batay sa pisikal na anyo; Pagbigay kahulugan sa isang table

Pagsulat Pagbaybay ng mga Salita; Pagsalaysay tungkol sa naiibigang tao, lugar, at bagay; Paggamit ng ibatibang uri ng pangngalan

Pagpapahalaga Katapatan; Paggalang sa ibang tao

Aralin 5: Mahahalagang Aral (Pabula) .................................................................... 67

Pakikinig /Pagsasalita Pagguhit ng mensahe ng napakinggang pabula; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang kuwento; Pag-ulat ng mga naobserbahang pangyayari sa pamayanan

Gramatika Paggamit ng pantukoy sa pagsasalaysay tungkol sa mga tao, lugar at bagay sa paligid;

Pagbasa/Paaral Pagpagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang makabuo ng bagong salita; Paggamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahuluga han (ka salungat); Pagbibigay ng wakas ng binasang kuwento; Pagbago ng dating kaalaman base sa mga natuklasang kaalaman sa binasang teksto; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagmamahal sa pagbasa; Paggamit ng ibat ibang bahagi ng aklat sa pagkalap ng impormasyon; Pagbigay ng maaaring pahina ng aklat batay sa pamagat at pabalat

Pagsulat Pagbaybay nang wasto ang mga salitang may tatlo o apat na pantig; Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng talata; Pagsulat nang may wastong baybay, bantas, at

v

gamit ng malaki at maliit na letra upang maipahayag ang ideya, damdamin o reaksyon sa isang paksa o isyu

Pagpapahalaga Pagtitiyaga

Aralin 6: Matalik Kong Kaibigan (Talaarawan) .................................................... 84

Pakikinig/Pagsasalita Nakabubuo ng isang kuwentong katumbas ng napakinggang kuwento; Naiuulat ang mga naobserbahang pangyayari sa pamayanan; Naisasagawa ang maayos na pagpapakilala ng ibang tao

Gramatika Nagagamit ang pantukoy sa pagsasalaysay tungkol sa mga tao

Pagbasa/Paaral Pagbibigay kahulugan sa mga salita; Pagtukoy sa katumbas ng salitang Filipino; Pagbabahagi ng bagong salitang natutuhan; Paggamit ng wika; Pagbibigay ng kahulugan at pagbuo ng talahanayan

Pagsulat Nakasusulat ng isang ulat tungkol sa isang pangyayaring napakinggan

Pagpapahalaga Pagkakaibigan; Respeto sa bawat isa

MAKABAYANAralin 7: Balikbayan (Kuwento).................................................................................. 96

Pakikinig /Pagsasalita Paggamit ng naunang kaalaman o karanasan sa pag-unawa ng napakinggang teksto; Paggamit ng magalang na pananalita sa angkop na sitwasyon

Gramatika Paggamit sa usapan ang mga salitang pamalit sa ngalan ng tao (ako, ikaw, at siya)

Pagbasa/Paaral Pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang makabuo ng bagong salita; Paggamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatan daang nagbibigay ng kahulugan (kasalungat); Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paghanap ng maiikling salita sa loob ng isang mahabang salita; Pagbibigay ng mga salitang may kasingkahulugan; Pagbasa ng mga salitang may digrapo; Pagbuo ng bagong salita; Paggamit ng salita ayon sa

Ikalawang Markahan

vi

kahulugan; Pagbaybay ng mga di-kilalang salita batay sa kanilang bigkas; Pag-ugnay ng binasa sa sariling karanasan; Paglarawan ng elemento ng kuwento (tauhan, tagpuan, banghay); Nasasabi ng pangunahing tema; Nakapaglalarawan ng katangian ng mga tauhan sa kuwento; Paglarawan sa naibigang tauhan; Pagsunod-sunod ng mga Pangyayari; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling pangangailangan at sitwasyon; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Paghula sa nilalaman/paksa ng aklat sa pamamagitan ng pagtingin sa mga larawan

Pagsulat Pagsipi nang wasto at maayos ang isang talata

Pagpapahalaga Pagmamahal at paglilingkod sa bansa

Aralin 8: Unang Bayani (Talambuhay) .................................................................... 113

Pakikinig /Pagsasalita Pagsalaysay muli ng napakinggang teksto sa tulong ng pamatnubay na tanong

Gramatika Paggamit sa usapan ng mga salitang pamalit sa ngalan ng tao (panghalip paari)

Pagbasa/Paaral Pagkagamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga pala tandaang nagbibigay ng kahuluga han (katuturan o kahulugan ng salita); Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paghanap ng maiikling salita sa loob ng isang mahabang salita; Pagtukoy sa kahulugan ng salitang nabasa sa kuwento; Pagbibigay ng kahulugan ng salita ayon sa pagkakagamit nito; Pagbasa ng mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ang bigkas; Pagsunod sa nakasulat na panuto; Pagbibigay ng pangunahing ideya o paksa; Pagsabi ng pangunahing tema ng binasa; Paglalahad ng damdaming ipinahihiwatig ng mga sitwasyon; Paglalahad ng sariling palagay; Pagpapahalaga sa mga tekstong pampanitikan; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Pagbibigay kahulugan sa isang tsart o talaan

Pagsulat Pagbaybay nang wasto ang batayang talasalitaan; Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga parirala/ pangungusap

Pagpapahalaga Pagmamalaki sa bayaning Pilipino

vii

Aralin 9: Sino ang Pilipino? (Tula) .............................................................................. 131

Pakikinig/Pagsasalita Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang tula; Pagsakilos ng tulang napakinggan

Gramatika Paggamit ng angkop na pagtatanong tungkol sa mga tao, hayop, bagay, lugar, at pangyayari (ano, sino, saan, ilan, kalian, ano-ano, at sino-sino)

Pagbasa/Paaral Pagtukoy ng mga salitang magkakatugma; Pagbibigay ng kahulugan sa salita ayon sa pagkakagamit; Pagbaybay ng mga salita; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa tula; Pagtukoy ng pangunahing ideya ng binasa teksto; Pagbibigay ng paksa; Pagsabi ng pangunahing tema ng tula; Pagbigay ng pamagat ng binasa; Pagpakikita ng pagtanggap sa mga ideya ng nabasang teksto/akda; Pagpakita ng hilig sa pagbasa sa pamamagitan ng pagpili ng babasahing angkop sa edad; Paggamit ng ibat ibang bahagi ng aklat sa pagkalap ng impormasyon

Pagsulat Pagbaybay nang wasto sa mga salitang natutuhan sa aralin

Pagpapahalaga Pagmamalaki sa mga katangian ng lahing Pilipino

Aralin 10: Dito o Doon? (Diyalogo) ........................................................................... 147

Pakikinig/Pagsasalita Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang dayalogo/kuwento; Pag-ulat nang maayos ang mga naobserbahang pangyayari sa pamayanan; Paggamit ng magalang na pananalita na angkop sa sitwasyon

Gramatika Paggamit ng panghalip bilang pamalit sa pangngalan may panandang ang (ito/iyan/iyon).

Pagbasa/Paaral Pagbasa ng mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ang bigkas; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paggamit ng magkasing kahulugan at magkasalungat na mga salita; Pagbibigay ng wakas ng binasang kuwento; Pagbabago ng dating kaalaman base sa mga natuklasang kaalaman sa binasang teksto; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagmamahal sa pagbasa; Paggamit ng ibat ibang bahagi ng aklat sa pagkalap ng impormasyon

Pagsulat Pagbaybay nang wasto ang mga salitang natutuhan sa aralin; Pagsulat ng isang ulat tungkol sa isang pangyayaring napakinggan

Pagpapahalaga Pagmamalaki sa kapwa Pilipino; Pagtulong sa kapwa

viii

Aralin 11 Maglaro Tayo! (Bugtong) ........................................................................ 168

Pakikinig/Pagsasalita Pagsunod sa panutong may 23 hakbang; Pagguhit ng mensahe ng napakinggang teksto

Gramatika Paggamit ng mga parirala/ pangungusap

Pagbasa/Paaral Pagtukoy ng mga salitang magkakatugma; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paggamit ng magkasingkahulugan at magkasalungat ng mga salita; Pag-ugnay ng binasa sa sariling karanasan; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Paggamit ng pamatnubay na salita

Pagsulat Pagsipi nang wasto at malinaw ang parirala/pangungusap; Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga parirala/pangungusap

Pagpapahalaga Pagmamalaki sa larong Pilipino

Aralin 12 Dapat Tularan (Komik Istrip) ................................................................. 188

Pakikinig/Pagsasalita Pagbuo ng mga tanong matapos mapakinggan ang isang teksto; Pag-ulat nang pasalita ang mga nasaksihang pangyayari sa pamayanan

Gramatika Paggamit ng mga pangungusap

Pagbasa/Paaral Paggamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa binasang tekstong pang-impormasyon; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagmamahal sa pagbasa

Pagsulat Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga parirala/ pangungusap

Pagpapahalaga Pagtangkilik ng ating katutubong kuwento

Aralin 13 Kahanga-hanga (Diyalogo) ................................................................. 207

Pakikinig/Pagsasalita Pagbuo ng isang dayalogo/kuwentong katumbas ng napakinggang dayalogo/kuwento; Pag-ulat nang pasalita ang mga nasaksihang pangyayari sa pamayanan

Gramatika Paggamit ng mga pangungusap

ix

Pagbasa/Paaral Pagsama ng mga katinig, patinig upang makabuo ng salitang klaster; Pagbasa ng mga salitang may klaster; Pagbago ng dating kaalaman base sa mga natuklasang kaalaman sa binasang teksto; Pagsalaysay muli ng binasang teksto nang may tamang pagkakasunod-sunod sa tulong ng pamatnubay na tanong; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling pangangailangan; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagmamahal sa pagbasa

Pagsulat Pagsulat nang wasto at malinaw ang mga pangungusap; Paggamit ang malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga parirala/pangungusap

Pagpapahalaga Pagmamalaki at pakikipag-ugnayan sa mga pangkat-etniko

MAKAKALIKASANAralin 14 Puting Buhangin (Sanaysay na Naglalarawan) ........................... 226

Pakikinig/Pagsasalita Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang balita/anunsyo; Pagsabi ng sariling ideya tungkol sa tekstong napakinggan; Pagpapahayag ng sariling opinyon o reaskyon sa isang napakinggang isyu

Gramatika Paglalarawan ng mga tao, hayop, bagay at lugar sa pamayanan

Pagbasa/Paaral Pagkumpara ng mga aklat sa pamamagitan ng pagtatala ng pagkakatulad at pagkakaiba batay sa tema; Pagtukoy sa kahulugan ng mga tambalang salita na nananatili ang kahulugan; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paghanap ng maikling salitang matatagpuan sa loob ng isang mahabang salita; Pagbasa nang mabilis ang mga salitang hiram; Pagkilala ng salitang magkasingkahulugan; Pagbigay ng kahulugan ng salita ayon sa pagkakagamit nito; Pagbaybay ng mga salitang hiram; Pagbigay ng mga kapalit na salita; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa tekstong pang-impormasyon pagpapaliwanag; Pagtukoy ng mahahalagang detalye ng patalastas; Pagpapaliwanag ng kahalagahan ng mga

Ikatlong Markahan

x

larawan; Pagbuo ng graphic organizer; Pagpakita ng aktibong pakikilahok sa usapan at gawaing pampanitikan; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may-akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Pagbibigay kahulugan sa dayagram

Pagsulat Pagsipi nang wasto at maayos ang mga talata; Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga salitang dinaglat; Pagsulat ng ulat; Paggawa ng patalastas

Pagpapahalaga Pagtitipid

Aralin 15 Tara Na! (Patalastas) .................................................................................. 245

Pakikinig/Pagsasalita Paggamit ng naunang kaalaman o karanasan sa pag-unawa ng napakinggang teksto; Pagsunod sa panutong may 3 4 hakbang; Pagpapahayag ng sariling opinyon o reaskyon sa isang napakinggan;

Gramatika Paglarawan ng mga tao, hayop, bagay, at lugar sa pamayanan; Pagkilala ng kaantasan ng pang-uri

Pagbasa/Paaral Pagbasa ng mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ang bigkas; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paghanap ng maiikling salita sa loob ng isang mahabang salita; Pagtukoy sa kahulugan ng salita ayon sa pagkakagamit nito; Pagbaybay nang wasto ang mga salita na natutunan sa aralin; Pagbuo ng mga salita sa pagpapalit ng pantig o ponema; Pag-ugnay ng sariling karanasan sa binasa; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa tekstong pang-impormasyon pagpapaliwanag; Pagsabi ng paksa o tema ng binasang teksto; Pagbibigay ng hinihinging detalye; . Pagguhit batay sa binasa; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling pangangailangan at sitwasyon; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Pagbibigay kahulugan sa graph; Pagkuha ng mahahalagang impormasyon sa bar graph

Pagsulat Pagbaybay nang wasto ang mga salitang natutuhan sa aralin

Pagpapahalaga Pagtutulungan; Kalinisan; Pangangalaga sa kapaligiran

xi

Aralin 16 Bakit Kaya? (Tula) ....................................................................................... 268

Pakikinig/Pagsasalita Pagbigay ng paksa ng tula (kuwento o sanaysay) na napakinggan; Pagbigay ng sariling hinuha bago, habang at pagkatapos mapakinggang teksto

Pagbasa/Paaral Pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang makabuo ng bagong salita; Pagbibigay ng mga salitang magkaka tugma; Paggamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan; Pagbibigay ng mga sumusuportang kaisipan/detalye sa pangunahing kaisipan ng tekstong binasa; Pagbibigay ng angkop na pamagat sa binasang teksto; Pagtukoy ng detalye ng binasa; Pagtukoy ng mga paksa; Pagbago ng sariling damdamin at pananaw sa mga bagay-bagay batay sa binasang teksto; Pagbibigay kahulugan sa graph at pictograph

Pagsulat Paglalarawan ng mga tao, hayop, bagay, at lugar sa pamayanan

Pagpapahalaga Pagmamalaki sa bayaning Pilipino

Aralin 17 Ating Sagipin! (Talaarawan) .................................................................. 287

Pakikinig/Pagsasalita Pagsunod-sunod ng mga pangyayari ng kuwentong napakinggan; Pagbibigay ng sariling wakas sa napakinggang kuwento; Pag-uulat nang pasalita ang mga napakinggang balita

Gramatika Paggamit ng tamang salitang kilos/pandiwa sa pagsasalaysay ng mga personal na karanasan; Pagkilala ng mga pandiwang pangnagdaan; Pagkilala ng panlapi ng mga pandiwa; Paggamit ng mga pandiwang pangnagdaan

Pagbasa/Paaral Pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang makabuo ng bagong salita; Paggamit ng pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan (pormal na depinisyon ng salita); Pagbigay ng kahulugan ng mga salita sa pamamagitan ng pagkakagamit nito; Pagsalaysay muli ng binasang teksto nang may tamang pagkakasunod-sunod; Pag-ugnay ng sanhi at bunga ng mga pangyayari sa binasang teksto; Naibibigay ang buod o lagom ng tesktong binasa; Pagsunod-sunod ng mga pangyayari; Paggawa ng timeline; Pagbigay ng buod; Pagbigay ng wakas ng kuwento; Pagsuri ng ilang mga isyu; Pagtalakay ang isyu sa tulong

xii

ng balangkas; Paglahad ng kaugnay na karanasan; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagkahilig sa pagbasa; Pagbigay kahulugan sa graph; Paggamit ng direktoryo ng telepono

Pagsulat Paggamit ng malaki at maliit naletra at mga bantas sa pagsulat ng mga salitang dinaglat; Pagsulat ng isang ulat tungkol sa isang pangyayaring napanood

Pagpapahalaga Pagmamahal sa mga hayop; Pangangalaga sa kalikasan

Aralin 18 Magresiklo (Sanaysay) ............................................................................. 309

Pakikinig/Pagsasalita Pagsunod sa panutong may 23 hakbang

Gramatika Paggamit ng tamang salitang kilos/ pandiwa sa pagsasalaysay ng mga personal na karanasan; Pagkilala ng pandiwang pangkasalukuyan; Pagbuo ng pandiwang pangkasalukuyan; Paggamit ng pandiwang pangkasalukuyan

Pagbasa/Paaral Pagbasa ng mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ang bigkas; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paghanap ng maiikling salita sa loob ng isang mahabang salita; Pagtukoy ng kahulugan ng mga tambalang salita na nananatili ang kahulugan; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamama gitan ng pagbubuo ng mga bagong salita mula sa salitang-ugat; Pagkilala ng palatandaan ng kahulugan ng salita; Pagtukoy ng kahulugan ng salita ayon sa pagkakagamit nito; Pagsalaysay muli ng binasang teksto nang may tamang pagkaka- sunod-sunod; Pagsabi ng paksa o tema ng binasang teksto; Pagbibigay ng panuto; Paglalahad ng mga detalye ng sanaysay; Paglalarawan ng mga proseso; Pagsunod-sunod ng mga hakbang sa gawain; Pagguhit ng pamamaraan mula sa nabasa; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng sa pagbasa; Pagbibigay kahulugan ang graph

Pagsulat Pagbasa ng mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ang bigkas; Pagsulat ng ulat tungkol sa napapanood

Pagpapahalaga Pagtitipid

xiii

Aralin 19 Walang Kasing Ganda (Tula) ................................................................. 326

Pakikinig/Pagsasalita Pagsunod sa panutong may 23 hakbang; Pag-ulat nang pasalita ang mga nasasaksihang pangyayari sa pamayanan

Gramatika Paggamit ng tamang salitang kilos/pandiwa sa pagsasalaysay ng mga personal na karanasan; Pagkilala ng mga pandiwang panghinaharap; Paggamit ng panlaping makadiwa; Paggamit ng mga pandiwang panghinaharap

Pagbasa/Paaral Pagkompara ng mga tula/kuwento sa pamamagitan ng pagtatala ng pagkakatulad at pagkakaiba; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamamagitan ng paggamit ng magkasing-kahulugan at magkasalungat ng mga salita; Pagpapayaman ng talasalitaan sa pamama gitan ng pagbubuo ng mga bagong salita mula sa salitang-ugat; Pagtukoy ng kahulugan ng salita; Pagsabi kung magkasingkahulugan o magkasalungat ang pares ng mga salita; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa tekstong pang-impormasyon pagpapaliwanag; Pagsabi ng paksa o tema ng binasang teksto; Pagsuri ng mga detalye; Pagbibigay ng paliwanag sa tanong na bakit; Pagtukoy ng pangunahing paksa ng tula; Pagbuo ng dayagram ng mga detalyeng kaugnay ng pangunahing ideya; Pagbibigay hinuha tungkol sa maaaring sanhi ng mga pangyayari; Paggamit ng ibat ibang pandama sa binasa; Paghula ng nilalaman o paksa ng aklat; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling pangangailangan at sitwasyon; Pagpahayag ng sariling ideya o kaisipan; Paggamit nang wasto ang silid-aklatan para sa nakalimbag na kagamitan; Paggamit nang wasto ang silid-aklatan at kagamitang electronic

Pagsulat Paggamit ang malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat; Pagsulat ng isang ulat tungkol sa isang pangyayaring napanood

Pagpapahalaga Pagmamalaki sa mga bukirin

MAKASANDAIGDIGANAralin 20 Inaanyayahan Kita (Liham Pangkaibigan) ..................................... 346

Pakikinig/Pagsasalita Pagsagot ng mga tanong tungkol sa napakinggang/usapan; Pagbuo ng isang kuwentong katumbas ng

Ikaapat Markahan

xiv

napakinggang kuwento; Paggamit ng magagalang na pananalita sa pag-anyaya

Gramatika Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng liham; Paggamit ng graphic organizer; Pagbuo ng Venn Diagram; Pagkilala ng mga bahagi ng liham; Pagbibigay halimbawa ng mga bahagi ng liham

Pagbasa/Paaral Pagpapayaman ang talasalitaan sa pamamagitan ng paggamit ng magkasingkahulugan at magkasalungat ng mga salita; Paggamit ng mga pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan (context clues) kasingkahulugan/ kasalungat; Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa; Pagsunod sa nakasulat na panuto; Paglalahad ng pangunahing ideya o paksa; Pag-alala sa detalye ng binasa; Paghihinuha ng maaaring mangyari; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling panga ngailangan at sitwasyon; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin, at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa

Pagsulat Pagsipi nang wasto at maayos ang mga liham; Paggamit ng malaki at maliit na letra at mga bantas sa pagsulat ng mga salitang natutunan sa aralin mga salitang katutubo, salitang hiram, at mga salitang dinaglat; Pagsulat ng liham pangangalakal

Pagpapahalaga Paggalang at mahusay na pakikipag-ugnayan sa kapwa

Aralin 21 Mga Imbensyon (Sanaysay na Nagbibigay Impormasyon) ... 366

Pakikinig/Pagsasalita Paggamit ng naunang kaalaman o karanasan sa pag-unawa ng napakinggang teksto; Pagbigay ng paksa ng sanaysay na napakinggan; Pag-uulat nang pasalita ang mga napanood na patalastas

Gramatika Pagamit nang wasto ang mga pang-abay na naglalarawan ng isang kilos o gawi; Pagkilala at paggamit ang mga pang-abay

Pagbasa/Paaral Pagbasa ng mga salitang hiram; Pagtukoy ng kahulugan ng salita batay sa pagkakagamit sa binasa; Pag-uugnay ng binasa sa sariling karanasan; Pagpili ng iba pang angkop na pamagat sa binasa; Pagsuri ng paksang pangungusap sa sanaysay; Pagkilala ng opinyon at katotohanan; Pagpili ng susunod na babasahin; Pagbibigay ng ibat ibang gamit ng

xv

pagbasa; Pagpapakita ng aktibong pakikilahok sa usapan at gawaing pampanitikan; Pagpapamalas ng paggalang sa ideya, damdamin at kultura ng may akda ng tekstong napakinggan o nabasa; Paggamit ng pangkalahatang sanggunian batay sa pangangailangan

Pagsulat Pagsipi nang wasto at maayos ang mga talata; Pagbaybay nang wasto ang mga salita natutuhan sa aralin; Pagsulat ng isang talata

Pagpapahalaga Maayos na pakikipag-ugnayang pang-internasyonal

Aralin 22 Ang Kampana ng Katarungan (Kuwentong Bayan) .................. 385

Pakikinig/Pagsasalita Pagsusunod-sunod ang mga pangyayari ng kuwentong napakinggan; Pagsusunod sa panutong may 34 hakbang; Pagpapahayag ng sariling opinyon o reaskyon sa isang napakinggang isyu usapan

Gramatika Pagkilala sa Pariralang Pang-abay; Paggamit ng mga Pariralang Pang-abay sa Pangungusap

Pagbasa/Paaral Pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang makabuo ng bagong salita; Paggamit ng mga pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan (kasingkahulugan); Pagsalaysay muli ng binasang teksto nang may tamang pagkaka sunod-sunod sa tulong ng balangkas; Pagbibigay ng wakas ng binasang kuwento; Pagbibigay ng wakas sa hindi tapos na pahayag; Pagbibigay ng palagay sa mga pangyayaring totoo o hindi kapani-paniwala; Paglarawan ng mga pangyayari; Pagpili ng posibleng wakas ng kuwento; Pagpapakita ng pagtanggap sa mga ideya ng nabasang akda o teksto; Pagpapakita ng hilig sa pagbasa; Paggamit ng mga nakalarawang balangkas sa pagtatala ng impormasyon o datos na kailangan; Paglarawan ng pahayagan

Pagsulat Pagbuod ng kuwento

Pagpapahalaga Pagsulong ng katarungan

Aralin 23 Nagkakaisang Bansa (Sanaysay na Pang -Kaalaman o Impormasyon) ..................................................................................................................... 404

Pakikinig/Pagsasalita Pagbibigay ng sariling wakas sa napakinggang kuwento; Paggamit ng magagalang na pananalita sa pagtanggap ng panauhin; Paggamit nang wasto ang pang-angkop

xvi

Gramatika Paglarawan ng mga bagay, hayop, tao, at lugar sa pamayanan

Pagbasa/Paaral Pagsagot ng mga tanong tungkol sa tekstong binasa; Pagkilala ng kahulugan ng salita; Pagtukoy ng magkakaugnay na salita; Pagbibigay ng paliwanag sa tanong na bakit; Pagguhit ng larawan batay sa binasang teksto; Pagbahagi ng karanasan sa pagbasa upang makahikayat ng pagkahilig sa pagbasa; Paggamit ng mga nakalarawang balangkas sa pagtatala ng impormasyon o datos na kailangan

Pagsulat Pagbaybay nang wasto ang mga salitang natutunan sa aralin; Pagsulat ng isang talata

Pagpapahalaga Pagmamahal sa mga hayop

Aralin 24 Kailangang Magkaisa (Tula) ................................................................. 419

Pakikinig/Pagsasalita Pagsalaysay muli ng napakinggang teksto sa tulong ng balangkas; Pagkilala ng opinyon at katotohanan mula sa napakinggan; Pag-uulat nang pasalita ang naobserbahang pangyayari

Gramatika Pagbuo ng tula

Pagbasa/Paaral Pagbibigay ng mga salitang magkakatugma; Pagtukoy ng kahulugan ng salita; Pagbibigay ng mungkahing solusyon sa suliraning nabasa sa isang teskto o napanood; Pagsabi ng pangunahing ideya ng binasang teksto; Pagkilala ng opinyon at katotohanan; Pagbigay ng sariling palagay

Pagsulat Pagsulat ng tula

Pagpapahalaga Pagmamahal at paglilingkod sa bansa

Aralin 25 Sa Katimugang Polo (Sanaysay) ......................................................... 434

Pakikinig/Pagsasalita Pagbibigay ng paksa ng kuwento o sanaysay na napakinggan; Pag-uulat nang pasalita ang mga napanood na patalastas

Gramatika Pagkilala ng talata

Pagbasa/Paaral Pagsama ng mga katinig at patinig upang makabuo ng salitang may diptonggo; Pagbasa ng mga salitang hiram/natutuhan sa aralin; Pagbasa ng salitang diptonggo; Pagtukoy ng kasingkahulugan at kasalungat ng mga salita

xvii

Pagsulat Pagsulat ng sariling talata sa tulong ng mga hakbang; Pagbaybay nang wasto sa mga salita natutunan sa aralin/ batayang talasalitaan/ salitang dinaglat/salitang hiram

Pagpapahalaga Kaayusan sa gawain

Aralin 26 Mabuting Balita (Liham Pangkaibigan na Nagbabalita) ........ 452

Pakikinig/Pagsasalita Pagtukoy ng mahahalagang detalye kaugnay ng paksang narinig; Pag-uulat nang pasalita ang naobserbahang pangyayari sa pamayanan

Gramatika Paggamit nang wasto ang pang-ukol (laban sa, ayon sa, para sa, ukol sa, tungkol sa)

Pagbasa/Paaral Paggamit ng mga pahiwatig upang malaman ang kahulugan ng mga salita tulad ng paggamit ng mga palatandaang nagbibigay ng kahulugahan (na depinisyon ng salita); Pagbigay ng kahulugan sa mga salita ayon sa pagkakagamit nito; Pagkilala ng opinyon at katotohanan; Pagkuha ng impormasyon sa liham; Pagbibigay ng sariling palagay; Pagpili ng susunod na babasahin; Pagbigay ng motibo/dahilan sa pagbasa; Paggamit ng wika bilang tugon sa sariling panga ngailangan at sitwasyon; Paggamit nang wasto ang silid-aklatan para sa nakalimbag na kagamitan at electronic na kagamitan; Paglarawan ng e-mail

Pagsulat Pagbibigay halimbawa ng mga bahagi ng liham; Pagsulat ng liham pangkaibigan

Pagpapahalaga Maganda at maayos na interaksiyon

Glosari ..................................................................................................................................... 474

Talasanggunian ................................................................................................................. 477

xviii

Yamang_Filipino_3_WT aYamang_Filipino_3_WT 1Yamang_Filipino_3_WT 2Yamang_Filipino_3_WT 3Yamang_Filipino_3_WT 4Yamang_Filipino_3_WT 5Yamang_Filipino_3_WT 6Yamang_Filipino_3_WT 7Yamang_Filipino_3_WT 8Yamang_Filipino_3_WT 9

Yamang_Filipino_3_WT bYamang_Filipino_3_WT 10Yamang_Filipino_3_WT 11Yamang_Filipino_3_WT 12Yamang_Filipino_3_WT 13Yamang_Filipino_3_WT 14Yamang_Filipino_3_WT 15Yamang_Filipino_3_WT 16Yamang_Filipino_3_WT 17Yamang_Filipino_3_WT 18