Yaratıcı DüĢün

BuluĢ Yap!

Osman Keskin Teknoloji ve Tasarım

Öğretmeni

Sevgili Öğrenciler;

Dersimizde tasarım sürecinde bir çok öğrenci daha işe başlamadan ön yargılı düşünüp bu derste başaramayacağını düşünüyor ya da farklı ve yeni bir fikir bulma aşamasında zorlanıyor.

İşte size yaratıcılığın kapılarını açacak bir rehber çalışma, arkamıza yaslanıp sunuyu dikkatlice izleyelim.

Öyle bir buluş yapmak istiyorum ki... Buluşum, dünyayı değiştirsin!

Yaşamı kolaylaştırsın. Herkes, “Bu ne olağanüstü bir düşünce!” desin.

Tüm bunlar size nasıl geliyor? Bunları okuyunca heyecanlanıyor

musunuz?

Yoksa, burun mu kıvırıyorsunuz? Belki de dünyayı değiştirecek bir

buluş yapabileceğinize inanmıyorsunuz. Öyleyse çok ama çok

yanılıyorsunuz.

Birincisi, bugüne kadar yapılan buluşların hepsi dünyayı değiştirdi,

yaşamı kolaylaştırdı.

Ortaya çıkan düşüncelerin hepsi olağanüstüydü. İkincisi, herkes buluş

yapabilir. Ama herkes!..

BuluĢ yapmak için neler yapılması gerektiği bir sır değil! Ortada bir sorun olacak. Sonra da bu soruna çözüm yolları arayacaksınız. Buraya kadar her Ģey kolay! Kolay olmayan, özgün ve yeni bir düĢünce bulmak! Bunun da üstesinden gelebilirsiniz. Yapmanız gereken, düĢünme becerilerinizi, özellikle yaratıcı düĢünme becerilerinizi geliĢtirecek çok sayıda etkinliğe katılmak! ĠĢte sihirli sözcüklerimiz: “yaratıcı düşünmek”.

Yaratıcı düĢünmek denince aklınıza neler geliyor? Yeni bir düĢünce ortaya atmak. BaĢka bir deyiĢle, iki düĢünceyi, daha önce olmadığı bir Ģekilde birleĢtirmek. Bir konuya farklı bir bakış açısıyla, yeni bir yaklaşımla bakabilmek. Bir sorunu çözmek! Bunların hepsi olabilir. Üstelik, “siz de çok oluyorsunuz!” diyeceksiniz ama ister inanın, ister inanmayın herkes yaratıcı düĢünebilir. Ama herkes!..

Bazıları “ben yaratıcı düşünemem” deyip işin içinden çıkıyor. Orada durun bakalım! Gündelik yaşamınızı düşünün. Sırt çantanızın iki askısı da koptu! Bunları birbirine bağlamayı düĢünmediniz mi? Belki de kurĢunkaleminizin boyu o kadar kısaldı ki kullanmakta zorluk çektiniz. Kullanılmaz durumdaki gazlı boya kaleminin plastik borusunu çıkarıp kaleminize takmadınız mı? Hiç mi düĢ kurmadınız? Dağınık odanızı toplamanın, ödevleri kolayca yapmanın, daha hızlı koşmanın, ağaca çıkmanın ya da uçmanın yollarını aramadınız mı? Kimbilir, daha hatırlayamadığımız ne yaratıcı düşünceleriniz oldu? Ne yazık ki, çalışmadan, çaba göstermeden, üzerinde kafa patlatmadan, yorulmadan yeni ve özgün bir düşünce ortaya çıkmıyor. Peki, nasıl yaratıcı düşüneceğiz? Elbette yaratıcı düşünme becerilerimizi geliştirmenin yolları var. Hem de pek çok!

ĠLĠġKĠ KUR !

Çevrenizdeki eşyalara bakın ve bunlar arasında ilişki kurmaya çalışın. Birbirine yakın nesneler arasında ilişki kurmak kolaydır. Örneğin, birer kırtasiye malzemesi olan silgi ve kalem birleştirilerek silgili kalem ortaya çıkmıştır. Daha zor olan birbirine uzak nesneler arasında ilişki kurmaktır. Saati, yalnızca zamanı değil; sıcaklığı, deniz seviyesinden yüksekliği ya da yönü gösterecek şekilde kullanmak akıllıca değil mi?

DEĞĠġTĠR

Çevrenizdeki eşyaları değiştirmeye çalışın. Örneğin, • kaleminizin boyunu uzatmak ne

işe yarar? • Bir bardak ne kadar küçülebilir? • İki kişinin giyebileceği bir tişört

yapılamaz mı? • Ağaçlardan elde edilen kâğıt

yerine ne kullanılabilir? • En büyük ama en hafif çikolata

nasıl yapılabilir?

ĠġLEVĠNĠ DEĞĠġTĠR

Nesneleri küçültüp büyüterek, daraltıp genişleterek değiştirebileceğiniz gibi bunların işlevlerini değiştirebilirsiniz. Tükenmez kalemin içindeki tel yayı düşünün. Bu yayın bir benzerinin, spiral defterinizin sayfalarını bir arada tutmayı sağladığını hatırlayın. Peki, balon başka ne iş kullanılabilir? Bardak, su içmek dışında ne işe yarar?

SORUN ÇÖZ

Gündelik yaşamda karşılaştığınız ve karşılaşmadığınız sorunlara çözümler bulmaya çalışın. Yağmur yağdığında saçınızın ıslanmasını nasıl önleyebilirsiniz? Cebinize koyduğunuz çikolata eriyebilir. Bunun erimemesi için ne yapılabilir? Belki de hiç karşılaşmayacağınız sorunları kendiniz üretebilirsiniz. Ya okuma yazma bilmeseydiniz, nasıl alışveriş ederdiniz? Küçük kutu büyük kutunun içine girer. Peki, büyük kutu küçüğün içine nasıl girer?

UYARLA VEYA ESĠNLEN

Çevrenizi dikkatle gözlemleyin. Gördüğünüz nesnelerin özelliklerine dikkat edin. Bu özelliklerin başka bir alanda işe yarayıp yaramayacağını düşünün. Örneğin, örümceklerin ağ örmek için ürettikleri ipek, hem hafif ve esnek hem de çelik kadar sağlamdır. Bu ipeğin moleküler yapısı öğrenilirse hafif, esnek ve sağlam yeni malzemeler üretilebilir. Çok iyi yüzücü oldukları bilinen köpekbalıklarının derileri taklit edilerek yüzücü mayoları yapılabilir.

BASĠTLEġTĠR

Çevrenizdeki nesnelere bakın ve bunların nasıl daha az parçalı olabileceğini düşünün. Örneğin saat, kolda kayışsız nasıl durabilir? Kulpu olmadan bardak nasıl kolay tutulabilir? Kolu olmadan kapıyı nasıl açarız?

Bu yolları deneyin. Bakalım düşünme becerilerinizde ne gibi değişiklikler olacak? Ancak, şunları da unutmayın. Yeni ve özgün bir düşünce bulabileceğinize önce kendiniz inanın. Çevrenizi sorgulayın. Çılgın şeyler düşünmekten, farklı bakmaktan korkmayın. Cesur olun. Düş kurmaktansa hiç vazgeçmeyin.

• ĠliĢki kur • DeğiĢtir • ĠĢlevini değiĢtir • Sorun çöz • Uyarla ya da esinlen! • BasitleĢtir

Kimi zaman büyüklerin bazı kişilere bir sorunu çözdüklerinde "mühendis kafası işte, nasıl da çözdü" dediklerini duymuşsunuzdur. Bu insanların yaratıcılıklarının nedeni, hiç durmadan çevrelerindeki her şeyi incelemeleri ve de sorgulamalarıdır. Olasılıklara önem verirler. Bunun anlamı, bir sorunun birden çok çözümünün olmasıdır. Hem her yolu denerler, hem de beceriklidirler. Ayrıca yaptıkları işin önemine inanırlar, kendilerine güvenirler. Mühendis kafalılar için sorunsuz bir dünya, kurumuş ağaç gibidir. Sorunlar onları canlı tutar.

Küçük mühendislere bir bakın! • Chester Greenwood 15 yaşında. Hasta olmadan kışın sokağa

çıkabilmek için "kulaklık" yaptı. • Suzanna Goodin 6 yaşında. Çok sevdiği kedilerinin bulaşığını

yıkamayı sevmediği için "yenebilen kaĢık" yaptı. • Eric Bunnelle balık beslemek istedi. Annesi, "Biz yokken balığı ne

yapacağız?" diye karşı çıktı. Eric soruna çözüm buldu: "Balık besleme makinesi" yaptı. Hem de bu makine telefonun telesekreterine bağlıydı. Telesekretere mesaj bırakıldığında balığa yem düşüyordu.

Sizin bu çocuklardan hiçbir farkınız yok. Daha doğrusu büyümeyen, çocuk kalan herkes buluĢ yapabilir.

Tek yönlü düşünmek yeni düşünceler bulmanızı engelleyebilir. Buluş yaparken olabildiğince çok düĢünce üretin. Bunun için beyin fırtınası yapın. Buluş yapacağınız konuyu çalıĢın, bilgi edinin. İlgili konularda bilgili kiĢilerden yardım alın, onların deneyimleri size ışık tutabilir. Bilgilenmenin şöyle bir yanı da var. Güvenlik açısından kimi Ģeyleri bilmek, kesinlikle iĢimize yarar. Yerçekimi nedeniyle yere düşeceğimizi, elektriğin bizi çarpacağını bilmek gibi. Ama gerçeklerin değişmez, soru sormanın gereksiz, düşüncelerin tersi ileri sürülemez olduğuna inanmak düĢ gücümüzü kısıtlayabilir.

Neyse ki siz çocuklar şanslısınız; derin bir düş dünyanız var. Yapacağınız buluĢun taslağını çizin. Bu, her zaman işinize yarar. Bu şekilde parçaları ve bu parçaların uyumunu şekil üzerinde görerek buluĢunuzu kontrol edersiniz. Daha birçok püf noktası olabilir buluş yapmanın. Buluş yapmak hem kolay hem de zor olabilir. Şöyle düşünün, ayakkabınızı şimdi kolay bağlıyorsunuz. Bunun kolay olmadığı zamanları anımsayın. Güneş’in doğuşunun nasıl gerçekleştiğini düşünmek kimine zor gelir; Dünya’nın kendi ve Güneş’in çevresinde döndüğünü, Güneş’in bir yıldız olduğunu bilen birineyse kolay. Önemli olan, buluĢ yapmak için kendinizi hazır hissetmeniz.

1880’li yıllarda ABD’de yaşayan Josephine, zengin, evinde partiler vermeyi seven bir kadındır. Bulaşıkları kendisi yıkamasa da, bu işi daha kısa sürede ve tabak-çanakları kırmadan yapacak bir makine yapmayı düşünür ve bu düşüncesini de yaşama geçirir. BuluĢ yapmanın birinci adımı bir problem bulmak, ikinci adımı, probleme çözüm yolları bulmaktır. Bir problem bulmak ve bu probleme çözüm aramak buluĢ yapmanın en zor yanıdır. Kısacası, önemli olan bir düĢünce yakalamaktır. Sonra bu düĢünceyi geliĢtirmek daha kolaydır. Josephine de öyle yapar. BulaĢıkları daha hızlı ve kırmadan yıkayacak bir makine tasarlar. Ġlk olarak tabak-çanakların ölçüsünü alır. Çünkü, bulaĢıkların makineye sığması gerekir. Sonra, tabak, bardak ve tencerelerin ayrı ayrı içine konabileceği metal sepetler hazırlar. Bu sepetleri, altında bir pervane olan bakır bir ısıtıcının içine yerleĢtirir. Bir motor pervaneyi döndürdükçe, pervane üzerindeki deliklerden makinenin içine sıcak sabunlu su fıĢkırır ve bulaĢıkların üzerine yağar. Josephine’in buluĢu çalıĢmıĢtır. ArkadaĢları bu makineye hayran olur. Makinenin adını Cochrane bulaĢık makinesi koyarlar.

“Yaratıcılık yaĢama yepyeni bir gözle bakabilme ve bunu kullanarak güzel veya iĢe yarayan Ģeyler ortaya çıkarabilme yeteneğidir”.

Üretemeyen toplumlar zamanla yok olmaya ve

sömürülmeye mahkumdur.

Osman KESKİN Teknoloji ve Tasarım Öğretmeni

keskinoo@hotmail.com

Diğer çalışmalarım için

Teknoloji ve Tasarımcılar Facebook

Kaynak: Tuğba CAN