Yasemin Çelik PDFisamveri.org/pdfdrg/D03868/2019_14/2019_14_CELIKY.pdf · 2020. 7. 15. · 2 Mertol Tulum, Osmanlı Türkçesine Giriş, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları,

FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri DergisiFSM Scholarly Studies Journal of Humanities and Social Sciences

Sayı/Number 14 Yıl/Year 2019 Güz/Autumn©2019 Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi

DOI: - http://dergipark.org.tr/fsmia - http://dergi.fsm.edu.tr

Araştırma Makalesi / Research Article - Geliş Tarihi / Received: 12.12.2018 Kabul Tarihi / Accepted: 12.11.2019 - FSMIAD, 2019; (14): 1-28

li [!L .

iki Cönkte Arapça Sözcüklerin imlası ve Ses Düzeni Üzerine·

Yasemin Çelik**

Öz

Osmanlı Türkçesi metinlerinde Arapça ve Farsça sözcüklerin yazımmda özgün imia

ya büyük oranda bağlı kalmdığı, Türkçe ve diğer başka bazı dillerden geçen sözcüklerde

ise özgün imianın dışına çıkıldığı görülmektedir. Bu çalışmada Arapça sözcüklerin "bo

zuk" ve 1 veya konuşma dilinin özelliklerine göre, kimi zaman, "Türkçeleştirilmiş" imiaları

üzerinde durulmuştur. Çalışmaya malzeme olarak, Milli Kütüphane kayıtlarında bulu

nan, ı 8 ı 8 ve ı 83 O yılları ile tarihlenen, iki cönk metni ele alınmıştır. Çalışmada, Arapça

sözcükler, imla ve ses özellikleri bakımından değerlendirilmiş ve yapılan bu değerlendir

meler, cönk yazıcılarının imla tercilılerine göre oluşturulmuştur. Bu çalışmanın Osmanlı

Türkçesindeki Arapça sözcükler üzerinden ı9. yüzyılın imla-telaffuz ilişkisi üzerine bir

katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Türkçesi, imla, telaffuz, ses bilgisi, cönk.

Bu çalışmada yararlanılan yöntem ve malzeme, doktora tezine dayanmaktadır. " Dr. Öğr. Üyesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı

Bölümü, Hatay/Türkiye, [email protected], orcid.org/0000-0003-3067-4922

2 FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz2

Abstract

FSM ilmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz

A Study on the Spelling of Arabic Words and Phonetic Features in Two Cönks

Spellings of Arabic and Persian words in texts written in Ottoman Turkish mostly

remained loyal to original and that different spellings were preferred for Turkish words,

or borrowed words from other languages. hı this study, spelling properties iliffering from

the original form or general spelling tendencies of Arabic words in Ottoman Turkish

were focused on. The material of this study is comprised of two cönk texts. In the study,

spelling properties of Arabic words have been evaluated. The purpose of this study is to

contribute to the spelling-pronunciation relationship of the 1 9th century through Ara bi c

words in Ottoman Turkish.

Keywords: Ottoman Turkish, spelling, pronunciation, phonetics, cönk.

3İki Cönkte Arapça Sözcüklerin İmlası ve Ses Düzeni Üzerine / Yasemin Çelikİki Cönkte Arapça Sözcüklerin imlası ve Ses Düzeni Üzerine 1 Yasemin Çelik 3

Giriş

Diller arasındaki etkileşim ve alışveriş, milletierin yaşadıklan çevre şartlarına bağlı olarak şekillenir. Türkler, tarih boyunca farklı coğrafyalarda, birçok millet ve medeniyede komşu olmuş, ilişki ve etkileşim içerisinde bulunmuş ve birlikte yaşaınışlardır. Bu durum, doğal olarak Türkçeyi de etkilemiştir. Türkçe, ilişki içerisinde bulunduğu veya etkilendiği diğer dillerden çok sayıda sözcük alınış, aldığı bu sözcükleri de uınuıniyetle kendi ses yapısına uygun hale getirerek, kendisine ters düşen sesleri veya ses özelliklerini Türkçenin kurallanna göre değiştirmiş ve bu değimierin sonucunda da bazı ses olayları ortaya çıkmıştır. Türkçede yer alan alıntı sözcüklere baktığımızda, Arapçanın özellikle İslamiyetİn kabulüyle birlikte yoğunluk kazandığı dikkati çekınektedir. Bu dönemde, pek çok alanda ve konuda eser yazılmış ve Türkçeye kazandınlınıştır. Bu da, ll. yüzyıldan itibaren, Arapça sözcüklerin Türkçenin söz varlığında yer aldığını göstermektedir1

Arapça sözcüklerin sıklıkla kullanıldığı dönemlerin başında Osmanlı Türkçesi dönemi (15- 20. yüzyıl) gelmektedir. Bilindiği üzere, Osmanlı Türkçesi Osmanlı Devleti sınırlan içerisinde, en genel hatlarıyla 15. ve 20. yüzyıllar arasında kullanılmış olan bir yazı dilidir. Bu dönem, araştırmacılarca genellikle okumuş-aydın kesimin yazılı ve sözlü dili olarak algılanmış ve betiınleıneler de genellikle bu doğrultuda yapılmıştır. Bunun nedeni, Osmanlı Türkçesi "yazar"lannın iınlada daha çok bu kesimin konuşma ve yazı dilini dikkate alınış olmalarıdır. Ancak hiçbir yazı dilinin katınansız ve varyantsız olamayacağı gerçeği, bizi, Osmanlı döneminde bunun yanında "üst" kesiminkinden daha anlaşılır ve sade olan halkın konuştuğu bir dilin de var olduğu bilgisine götürür. Hatta halkın kullandığı bu dil, bazen aynı zamanda o dönemde yaşayan paşaların, beylerin, tüccarların, balıkçıların, kasapların vb. kişilerin kendi aralarındaki konuşma dilini oluşturmuştur. Buna rağmen, belirtildiği gibi, Osmanlı Türkçesi ile ilgili çalışmalar, genellikle yazı dili üzerinden sürdürülmüş ve bu Türkçe üzerine yazı dilinin "iırıkan"lan dahilinde değerlendirmeler yapılmıştır. Bu tutum esasında bir yazı dilinin konuşma dili gibi alt varyantıarını betiınleıne güçlüğünden kaynaklanmaktadır. Üstelik bu güçlük, elde konuşma dili konusunda ses kaydı gibi bir veri kaynağının olmadığı veya sınırlı olduğu bir tarihsel dil için daha da büyüktür. Osmanlı Türkçesi de genel görünümüyle tarihsel bir dönemin dildir ve konuşma dili hakkındaki veri kaynaklan da sınırlıdır.

Sadettin Özçelik, "Türkçede Kullamlan Arapça Kelimelerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bazı Tespitler", Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi 634, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları,

2004, S. 550-562.

4 FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz4 FSM ilmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz

Osmanlı Türkçesinin konuşma diliyle ilgili en önemli veri kaynakları 15. ve 16. yüzyılda Avrupalılarca yazılmaya başlanılan Latin harfli ve Arap harfli Türkçe metinlerdir. Kaynaklarda "çeviri yazı (transkripsiyon) metinleri" olarak adlandırılan bu Latin harfli gramer ve sözlükler ile tüm seslerin harfle veya harekeyle gösterildiği Arap harfli metinler bize dönemin telaffuz ( sesletim) özellikleri hakkında, harekesiz Arap harfli metinler ise daha çok imla özellikleri hakkında bilgi vermektedir.

Arap harfli Türkçe metinlerdeki imlanın, ünlü ve ünsüzlerin telaffuzlarını göstermekte yetersiz kaldığı bilinen bir durumdur. Ancak Mertol Tulum, yüzyıllar ilerledikçe Osmanlı Türkçesinde bu kalıplaşmış imianın gevşediğini ve telaffuzların sınırlı sayıda olsa da yazıya yansımaya başladığını düşünmektedir2 .

Yavuz Kartallıoğlu ise, Arap alfabesi kullanıldığı sürece telaffuzun imiaya tam olarak yansımadığı görüşündedir3 .

Türkiye' de son yirmi yıldır Osmanlı Türkçesi betimlemelerinde yazılı

dil-sözlü dil, imla-telaffuz ilişkisi konularına odaklanılmış görünmektedir. Bu konuda, Hayati Develi4 (1995), Musa Duman5 (1995), (1995b)6

, (1996r ve (1999)8

, Mehmet Gümüşkılıç (2005)9 ve (2008)10, Ali Duymazıı (2016), Tuğçe

2 Mertol Tulum, Osmanlı Türkçesine Giriş, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2009, S. 7.

3 Yavuz Kartallı oğlu, Xavier Bianchi 'nin 'Dictionnaire Français-Turc' Adlı Sözlüğünde İmlamn Gizlediği Telaffuzlar", Türkbilig, 2010, s. 3.

4 Hayati Deve li , Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyum/ar, Ankara, Türk Dil Kurıınıu Yayınları, 1995.

5 Musa Duman, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişme/eri, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları , 1995a.

6 Musa Duman, Türkiye Türkçesinin Tarihi Kaynaklanndan Carbognano'nun Grameri ve imIii-Telaffuz ilişkisi Bakımından Önemi", İ/mi Araştırmalar, İstanbul, 1995b.

7 Musa Duman, "Klasik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili", Uluslararası Türk Dili Kurulta

yı, Ankara, Türk Dil Kurumu, 1996.

8 Musa Duman, "Klasik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili", III. Uluslararası Türk Dili Ku

rultayı 23-27 Eylül, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları , 1999.

9 Mehmet Gümüşkılıç, 18. Yüzyıl Osmanlı Türkçesi Ses Hadiseleri (I-IV) , yayınlayanlar Şinasi Tekin, Gönül Al pay Tekin, Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynaklan 66, Türkçe Kaynaklar LVI, Harvard Üniversitesi, Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 2005.

10 Mehmet Gümüşkılıç, "Orta Osmanlıcada İmiii-Telaffuz ilişkisi", Turkish Studies International

Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic , Voluma 3/6, 2008.

ll Ali Duymaz, "Sözün Yazılaşması Yazının Sözleşmesi : Cönkler", Milli Fo/klor, Ankara, 2016.


Erdal'2 (20ı6) ve Yavuz Kartallıoğlu'nun (2007)1 3, (20ll)ı4, (20ı 7)ı5 çalışmaları

gösterilebilir.

Bu çalışmada, Osmanlı Türkçesindeki imla-telaffuz ilişkisi betimlenmeye çalışılmıştır. Bu betimlemeler ve değerlendirmeler, Milli Kütüphane' de 5 ı (18 ı 8) ve ı 5 ı (1830) numara ile kaydedilen iki "cönk" metni üzerinden yapılmıştır.

5 ı numaralı cönk, Halil İbrahim Efendi tarafından düzenlenmiştir. Dili Türkçedir. 135 yapraktan oluşmaktadır. Bu cönk ciltsiz olup, baş ve son yaprakları kopmuştur. ı9. yüzyılda yazıldığı düşünülen bu cöngün içerisinde ı6, ı7, ı8 ve ı 9. yüzyılda yaşamış şairlere ait bazı şiirler bulunmaktadır. Diğer cönkte olduğu gibi bu cönkte de şiirler, genel olarak beyit düzeniyle yazılmışlardır. Ancak belirli bir düzende yazılmayan, üçlük görünümü veren ya da vezin ve katiye yardımıyla hangi nazım birimiyle yazması gerektiğine bizim karar verdiğimiz şiirler de bulunmaktadır. Varakların her bir yüzünde en az (yırtık bölümlerde) ı o, en fazla 40 olmak üzere toplamda yaklaşık olarak ı 00 'ün üzerinde dize sıralanmıştır. Diğer cönge göre daha hacimlidir ve dönemin (19. yüzyıl) sözlü dili hakkında pek çok veriyi barındırmaktadır. Cönkte bazı varaklarda, farklı dönemlerin farklı şair ve şiirlerine yer verilirken (örneğin destan, ilahi, müfred ve/veya Seyrani, Aşık Ömer, Gevheri'nin arka arkaya gelmesi gibi) aynı dönemin şairinin benzer türdeki şiirlerine de yer verildiği görülmüştür (Seyranl'nin tecnislerinin art arda sıralanması gibi).

ı 5 ı numaralı cönk ise, Baba yi tarafından düzenlenmiştir. Cönk, 50 yapraktan oluşmaktadır. Satırlar, değişiktir. Rika yazı türü ve suyolu filigranlı kağıt türü kullanılmıştır. Ancak cönkte bazı varaklarda yer yer farklı yazı karakterleri de dikkati çekmektedir. Bu durum, bu cöngün tek elden çıkmadığını, (her ne kadar tek bir kişinin ürünü olduğu ifade edilmiş olsa da) birden fazla kişinin katkılarıyla oluşturulmuş derlemeleri içerdiğini göstermektedir. Varakların herbir yüzünde en az 13 en fazla ı 7 olmak üzere toplamda yaklaşık olarak 30'un üzerinde dize sıralanmıştır. 5 ı numaralı cönge göre daha küçük bir cönktür, içerisinde sözlü dile ait fazla veri bulunmamakla birlikte Osmanlı Türkçesinin "standart" imla özelliklerinin daha çok tercih edildiği gözlemlenmiştir.

12 Tuğçe Erdal, "Cönklerde Sözlü Kültür Etkisi", Milli Folklor, Ankara, 2016. 13 Yavuz Kartallıoğlu, "Tanzimat Gramerlerinde Bazı Ekierin İmiası ve Dudak Uyumu ile İlgili

Uyanlar", Bilig, Ankara, 2007, s. 43.

14 Yavuz Kartallı oğlu, Klasik Osmanlı Türkçesinde Ekierin Ses Düzeni (16, 17 ve 18. Yüzyıllar) ,

Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.

15 Yavuz Kartallı oğlu, Osmanlı Konuşma Dili, İstanbul, Kesit Yayınları, 2017.


Cönklerdeki şiirlerin sıralanması, büyük oranda beyitler biçiminde olmasına rağmen üçlük ve dörtlük biçiminde yazılan şiirler de vardır. Her şiirin başında o şiirin konusuyla ilgili bir ya da birden fazla ibare bulunmaktadır (Aşık Garip Hikayesi'nde). Bunun yanında, yalnızca şairinin ya da nazım türünün adıyla anılan şiirler de yer almaktadır.

Genel itibariyle bakıldığında ise cönklerin, Arap harili Türkçe yazma eserler hakkında söz söylenmesine olanak sağlayan veri kaynaklanndan birisi olduğu söylenebilir.

Cönkler, saz, tekke ve divan şairlerinin şiirleri ile bazı anonim ürünlere yer veren; kimilerinde türlü dualar, fal, cifr, reml, vejk, tılsım vb. gizli ilimZere dair kayıtlar, ilaç terkip ve tarif/eri, rüya tabir/eri, mektup suretleri, muhtelif tarih kayıtları, alacak-verecek hesapları gibi şiirle ilgisi olmayan türlü bilgi notlarının da bulunduğu, uzunlamasına açılan, ensiz el yazma eserlerdir16

.

Cönkler, kendilerine özgü biçim ve muhtevalanyla Türk kültür mirasında önemli bir yere sahiptirler. Özellikle sözlü kültürün yazılı belgeleri olan cönkler, ortaya çıktığı toplumla ilgili bilgi ve değerlere ait belgeleri de sunınaktadır17 .

Dolayısıyla da cönklerde, ait olduğu toplumun duygu ve düşünce yapısını, zevklerini, inanç dünyasını da yansıtan kayıtlara rastlanmaktadır. 18

Osmanlı Türkçesinde yazılı dil-sözlü dil karşıtlığını görebileceğimiz cönkler, en az çeviri yazılı metinler kadar değerli veri kaynaklarıdır. Cönklerde, yazılı dil aracılığıyla başta dönemin imla özellikleri olmak üzere, cönk yazıcılannın kendi telaffuz ve özellikle ağız özellikleri hakkında bilgi sahibi olabilmekteyiz.

Cönklerin dili, üzerinde durulmaya değer ayrı bir alandır ve cönklerde dil araştırmacılan için çok önemli dil malzemesi bulunmaktadır. Daha çok yeterli eğitim almamış yan okur-yazarlar tarafından yazılan bu eserlerde, bazı imla problemlerinin olduğu gözlemlenmektedir. Bu durum da, cönklerin okunmasını zorlaştırmakta ve cönklerin yeterince ilgi görmemesine sebep olmaktadır. 19 Yani cönklerle ilgili diğer bir problem de, "bozuk" imlalandır. Duran, bu "bozuk" imlanın cönk sahiplerinin sosyal ve kültürel duruma paralel olarak ortaya çıktığını savunmakta ve imla problemleri içerisinde Türkçe sözcüklerin yazımındaki keyfiyeti, yabancı kökenli sözcüklerin yazımıyla ilgili yanlışlıklan, yerel dil özellik-

16 M. Fatih Köksal, "Cönklerde Divan Şiiri, Divan Şiirinde Cönkler", Milli Fo/klor, 2016, s. 32. 17 Hamiye Duran, "Dana Dili Terimi ve Cönk Araştırmacılarının Karşılaştığı Bazı Problemler",

Milli Fo/klor, 2016, s. 41.

18 Duran, a.g.m, s. 42.

19 Duran, a.g.m, s. 42.


lerinin yazıya aktanlmasını ve cönklerin nesilden nesile el değiştirmesine bağlı olarak kullanılan yazı çeşitlerini, satır aralanna ve kenarlara yapılan eklemelerle hurda görünümü veren yazılan, cönklerdeki imla problemleri olarak saymaktadır.20

Duran, bu metinlerde, seçilen yazı tipine bağlı olarak bitişmeyen harfterin birleştirildiğini, dişierin yuvarlaklaştınldığını, noktaların kullanılmadığını, bitişmeyen

sözcüklerin birleştirilerek yazıldığını, birbirine yakın başka sesleri karşılayan harflerin birbirlerinin yerine kullanıldığını, Arapça ve Farsça sözcüklerde uzun ünlü kullanımının keyfi olduğunu belirtmiştir. 21 Özçelik de, yazıııa eserlerin okunmasıyla ilgili problemlere değinmiş tir. Burada, Özçelik, bu yazıııa eserlerin bir mürekkep ve kamışla hazırlandığını ve dolayısıyla da herhangi bir yanlışta yazılan düzeltme olasılığının düşük olduğunu ve böylelikle bunlarda sıklıkla yazım yanlışlan yapıldığını ifade etmiştir. Yine Özçelik, yapılan yazım yanlışlıklannı; benzer harfterin birbirinin yerine yazılması, noktalı harfterin noktalannın yanlış yere konması veya unutulması, fazladan nokta konması, noktaların sağ ve soldaki harfterin üzerine kaymış olması, alt veya üst satıra göz takılınası nedeniyle yanlış yazım vb. biçiminde açıklamış ve bu yazım yanlışlannın hem matbu hem de yazıııa eserlerde karşımıza çıkabileceğini ifade etmiştir.22

Çalışmada, cönk metinlerindeki Arapça sözcüklerin "bozuk" ve 1 veya konuşma dilinin özelliklerine göre, kimi zaman, "Türkçeleştirilmiş" imialan üzerinde durulmuş ve bu sözcükler, daha çok ses bilgisi ve biçim bilgisi görünümleri bakımından değerlendirilmiştir. Buna göre, Osmanlı Türkçesindeki Arapça sözcüklerde, Türkçenin ses yapısına uymayan özellikler olduğu ve cönkleri hazırlayanların bu sözcüklerdeki farklı ses özelliklerini Türkçenin ses yapısına uydurınaya ya da yaklaştınııaya çalıştıklan ve bunun sonucunda da bazı ses değişmeleri veya ses olaylannın ortaya çıktığı söylenebilir.

İncelenen metinlerin söz varlığına bakılarak cönk yazıcılannın tercihlerine göre oluşturulmuş farklı imla özellikleri hakkında şunlar söylenebilir:

İki Cönkte Yer Alan Arapça Sözcükler ve İmla Özellikleri

Bu çalışmada, "farklı" imla özelliğine sahip Arapça sözcükler üzerinde durulmuştur. Arapça sözcüklerdeki bu farklı imla, önce ünlüler sonra da ünsüzlerin ön, iç ve son sesteki durumlan üzerinden değerlendirilmiştir. Daha sonra bunların Arap harili özgün biçimleri, transkripsiyonlan ve ardından cönk metinlerinde-

20 Duran, a.g.m, s. 50. 21 Duran, a.g.m, s. 50.

22 Sadettin Özçelik, Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar (1. Cilt) , Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınlan , 2016/1.


ki Arap harili yazımları ve transkripsiyonları biçiminde sınıflandırılmıştır. Cönk metinlerindeki Arap harili biçimler, yazımla ilgili kişisel herhangi bir müdahale olmadığını göstermek adına cönk metinlerinden kopyalanarak verilmiştir.

Aşağıda Arapça sözcüklerin imlası hakkında bilgi verilirken, özgün imla ile konuşma dilinin etkisiyle meydana gelen farklı yazım özelliklerini tespit edebilmek adına, harile gösterilen ve uzun olmayan ünlüler "açık" bir biçimde, harile yazılmayan ünlüler ise parantez içerisinde gösterilmiştir.

İki Cönkte Özgün Biçiminden Farklı Yazılmış Arapça Sözcükler

Arapça sözcüklerde ünlülerin yazımında görülen imla değişimleri şunlardır:

Ünlüler

Tablo 1. Ön Seste

Değişimler Özgün

Transkripsiyonu Cönklerdeki

Transkripsiyonu Yazım Yazım

Elif'inAyııı ile )k.\ a'la 'ala

Yazılınası

Elif'inAyın + Elif Biçiminde Yazılması

Jğ\ af(i)l 'af(i)l

, Wc. 'ayan ay(a)n Ayın Yerine Elif u .

Yazılması ,jL= '(u)mman u ınınan

46.1 il)ata il)ata ElifYerine Elif +Ye Yazılması l.JI._,JI il van il van

o_?.\ u bre u b ra ElifYerine Elif +

Vav Yazılması y_,L-.1 üslüb üslüb

J ~lt:. 'ad(i)l '(a)dil Elif'in Yazılmaması

, Wc. u . 'ayan ay(a)n

Tablo 1 'de Arapça sözcüklerde ön ses te yer alan ünlülerin yazımı üzerinde durulmuştur. Arapça sözcüklerde ön seste yer alan ünlülerin yazımında görülen


değişimlerelif'in ayın ile yazılması (a'la >'alii), elif'in ayın + elif biçiminde yazılması (iif(i)l > 'iif(i)l), ayın yerine el if yazılması, (ayan > ay(a)n, '(u)mmiin > ummiin), elif yerine elif + ye yazılması (iba.ta, ilviin), elif yerine elif + vav yazılması (uljre, üslüb) ve elif'in yazılmaması ('iid(i)l > '(a)dil, 'ayan >ay(li)n) biçiminde gösterilmiştir. Dolayısıyla 'ad(i)l, af(i)l, a'lii, 'ayan, iba.ta, ilvan, uljre, '(u)mman ve üslub sözcüğünün yazımında farklılık olduğu ve bu sözcüklerde genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak, her ne kadar, sözü edilen bu sözcüklerde "standart" imianın dışına çıkıldığı görülmüşse de, bunlardan 'ad(i)l, a'lii, 'ayan, ikba1 ve '(u)mman sözcüklerinin hem standart imiaya uygun hem de standart imianın dışındaki kullanımlannın incelenen eserlerde bir arada yer aldığı görülmüştür.

Değişimler

E lifYerine Güzel h

Yazılması

Ayın Yerine Gayın Yazılması

Hernzenin Yazılmaması

E lif'in Yazılmaması

Elif'in Yazılması

Özgün

Yazım

uiY::, 1

~

~

l:ı:u

ı.:§ Iy

c:~

i'jll

~

LJS.l

~

~.)

Tablo 2. İç Seste


Transkripsiyonu Yazım

eşraf eşref

y(a)'ni y(a)gni

n(e)ş'(e)t n( e)ş( e)t

ru'ya ruya

b(u)ra~ bur(a)k

ş(a)baJ:ı s(a)ba~ 1 s(a)b(a)~

elz(e)m elzem

g(a)z(a)b g(a)zab

l(a)k(i)n lak(i)n

m(e)sk(e)n m(e)sken

r(e)dd red

10 FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz10 FSM ilmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (20 19) Güz

Ayın ' ın ~ b(a)'zı bazu 1 bazı

Yazılınaması 4...i~ d( e)f'a defa

Ye'nin J.ı1.. m(e)Hl m( e )l(I)l

Yazılmaması ~ t( e )enis t(e )cn(I)s

l.J~I i~(i)n ız ın

Ye'nin Yazılması i,)".) .ı.. m(ü)d( e )rr(i)s m(ü)d( e )rris

J.J)_ğ farul5. far(u)l5.

Vav' ııı

Yazılmaması .J.JY... m(a)griir m(a)gr(u)r

-....Jf:. .Y' m(e)rgube m(e)rg(u)b(e)t

Vav ' ııı Yazılması ..::.,.)~ 15-(u)dr( e )t ~(u )dur( e )t

wY"I eşr( e )f eşref

Güzel h 'nin ~jl

Yazılması ez(e)H ez eli

Jje. g(a)z(e)l g(a)zel

4.l _,ı .J v( e )lv( e )le v( e )lvele

iJ_)::ı ?(ü)refa zürefa

Tablo 2 ' de iç seste yer alan ünlülerin yazımı üzerinde durulmuştur. Buna göre,

iç seste yer alan ünlülerin yazımında görülen değişimler el if yerine güzel h yazılması (eşraf > eşref) , ayın yerine gayın yazılması (y(a)'ni > y(a)gni), hemzenin yazılmaması (n(e)ş '(e)t > n(e)ş(e)t, rü'ya > rüya), elif'in yazılmaması (b(u)rat > bur(a)k, ş(a)bal;ı > s(a)bat /s(a)b(a)t), elif'in yazılması (elz(e)m > elzem, g(a):i(a) b > g(a)zab, l(a)k(i)n > lak(i)n, m(e)sk(e)n > m(e)sken, r(e)dd >red), ayın 'ın yazılmaması (b(a) ':iı > bazu 1 bazı, d(e)f'a > defa), ye 'nin yazılmaması (m(e)lll > m(e) 1(1)1, t(e)cnls > t(e)cn(l)s, ye 'nin yazılması (i~(i)n > izin, m(ü)d(e)rr(i)s > m(ü) d(e)rris), vav 'ın yazılmaması (tarut > far(u)t, m(a)griir > m(a)gr(ü)ı; m(e)rğübe > m(e)rg(ü)b(e)t), vav 'ın yazılması (t(u)dr(e)t > t(u)dur(e)t), güzel h 'nin yazılması


(eşr(e)f> eşref, ez(e)ll> ezell, g(a)z(e)l > g(a)zel, v(e)lv(e)le > v(e)lvele, ~(ü)refo > zürefo) biçiminde gösterilmiştir. Bu da (a)cii'(ı)b, b(a)'iı, b(u)rat, d(e)f'a, elz(e)m, eşraf, eşr(e)f, ez(e)ll,foru~, g(a)ra'(ı)b, g(a)z(a)b, g(a)z(e)l, ba'(i)n, ıi(i)n,

t(u)dr(e)t, l(a)k(i)n, m(a)grür, m(e)Jll, m(e)rğübe, m(e)sk(e)n, m(ü)d(e)rr(i)s, m(i) sk(i)n, n(e)ş '(e)t, r(e)dd, rü'ya, ş(a)bal;ı, t(e)cnls, v(e)lv(e)le, y(a) 'ni ve ~(ü)refo sözcüğünün yazımında farklılık olduğunu ve "standart" imlanın dışına çıkıldığını

göstermektedir. Ancak, her ne kadar, sözü edilen bu sözcüklerde "standart" imlanın

dışına çıkıldığı görülmüşse de, bunlardan ba'zı, b(u)riit, d(e)f'a, fii'(ı)de, fiim(ç, g(a)z(e)l, ıi(ı)n, t(u)dr(e)~ l(a)k(ı)n, ın(a)griir, ın(e)sk(e)n, ın(ü)d(e)rr(ı)s, r(e)dd, şabiil;ı, ve y(a)'ni sözcüklerinin hem standart imlaya uygun hem de standart imlanın

dışındaki kullanımları da cönk metinlerinde dikkati çekmektedir.

Tablo 3. Son Seste




ElifYerine Güzel h ~ın 15-(a)fa' 15-(a)fa

Yazılması ~ m(a)l;ıza m(a)J:ı?a

ElifYerine Hemze i ..~.;-o m(e)bde' m(e)bde' Yazılması

Güzel h Yerine Elif ~ c(u)m'a cuma

Yazılması o_?.\ ul]re ugra

Güzel h Yerine 4.<:-l..b..

Ayın Yazılması mut'a m(u)t(a)'

Ye Yerine Güzel h

Yazılması ı..S ..?.-" m(e)cra m(e)cra

Ayın Yerine Elif ~\ al5.n(a)' al5.na

Yazılması

Ayın Yerine Güzel c..b t(a)ma' t(a)mah

h Yazılması

Ayın Yerine Ye t-"4- cami' cami

Yazılması

Ye Yerine Ayın _;Iy m(e)ra'l me'ral'

Yazılması

12 FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz12

Güzel h Yerine Ye Yazılması

Elif'in Yazılması

Ayın'ın

Yazılmaması

FSM ilmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14 (2019) Güz

ş(a)l5.i ş(a)l9

d(e)fa defa

mütab' mü tab

zayi' zay

z(a)ya' z(a)ya

Tablo 3 'te son ses te yer alan ünlülerin yazımı yer almaktadır. Buna göre, son ses te yer alan ünlülerin yazımında görülen değişimler e lif yerine güzel h yazılması (J(a)fo' > Js;afa, m(a)f:ıza > m(a)f:ı?,a), e lif yerine hemze yazılması (m(e)bde '), güzel h yerine e lif yazılması (c(u)m 'a > cuma, uljre > uljra), güzel h yerine ayın yazılması (muf'a > m(u)t(ii)'), ye yerine güzel h yazılması (m(e)cra > m(e)cra), ayın yerine elifyazılması (aJs;n(a)' > aJs;na), ayın yerine güzel h yazılması (!(a)ma' > f(a)mah), ayın yerine ye yazılması (cami' > cami), ye yerine ayın yazılması (m(e)ra'f > me 'riil), güzel h yerine ye yazılması (ş(a)Js;i > ş(a)Js;f), elif'in yazılması (d(e)f'a > defa) ve ayın 'ın yazılmaması (mütab' > mütab, zayi' > tay, :i(a) ya' >:i(a)yii) biçiminde gösterilmiştir. Dolaıyısıyla aJs;n(a) ~ cami~ c(u)m 'a, d(e) Fa, ls:(a)fo', m(a)f:ıza, m(e)bde', m(e)cra, m(e)ra'f, muf'a, mütab~ ş(a)Js;i, f(a)ma~ uljre, zayi' ve :i(a)ya' sözcüğünün yazımında farklılıklar olduğu ve bu sözcüklerde genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak, her ne kadar, sözü edilen bu sözcüklerde "standart" imianın dışına çıkıldığı görülmüşse de, bunlardan cami~ c(u)m 'a sözcüklerinin hem standart imiaya uygun hem de standart imianın dışındaki kullanımlannın incelenen eserlerde bir arada yer aldığı görülmüştür.

Ünsüzler

Arapça sözcüklerde ünsüzlerin yazımında görülen imla değişimleri şunlardır:

Tablo 4. Ön Sesle




!'\->"' l;ı(a)ram ~ g(a)ram l;ı- ü:) > b- (t)

1 • i.JI..>.!-"" l)(a)yran b(a)yran


yi__? g(a)rab ~ l;ı(a)rab

b- (() > l;ı- ü:) _):ıL;. gat(ı)r ~ l;ıat(ı)r

Jt.p. g(a)yal ~~ l;ı(a)yal

.ı...l..:.. Q.am(i)d ~ h(a)m(i)d

l;ı- (c:) > h- (A>)

~ J)l..:.. l;ı(e)lal h(e)lal

h- (A>) > l;ı- (c:) Jyı. h(e)zl ~ 1)( e )zl

k-(ccl)>~-(J) u.JlS ka'in ~ ~a'iıı

ş- (..:.ı) > ş-(U"') "-:1-it.:i şan(i)ye ~ şan(i)ye

ş- (..:.ı) > s-(1...>") ..:.ıl!~ ş(ı)~l(e)t [g s(ı)~l(e)t

~ ş(a)n(e)m l8 s(e)n(e)m

ş- ('-""')>s-( i..>")

~ u .ı...:, ş(a)d(e)f s(e)d(e)f

..>.!'-' s(e)yr 8 ş(e)yr

s- (i..>") >ş(U"')

~ ..)"' s(ı)r ş(ı)r

Jl.b • .. t~ t~

t- (b) > t- (ü)

~ 4..lb..i..l::ı t(a)nt(a)na t(a)nt(a)na

?- (..l::ı) >2:('--""") u .)::ı ?(a)rf [M z(a)rf

l.JI...l::ı ?an ~ Zan

?- (..l::ı) > z- (j)

~ '-":ı .)::ı ?(a)df z(a)rif

~ z(a)mir ~ ?(a)mir z- ('-'"')>?-(..!::ı)

~ l.ı..<:ı z(i)ya ?(i)ya ;. -

z- ('-""")>z- (j) ~ z(a)bt ~ zabt


z- (j) > ?- (.!::ı) ..ıc.lj za'(i)d :{:a'(i)t

·~j z(ü)hre ~(ü)hre

z- (j) > ~- (~) J:l j z(ü)lal ~(ü)lal

~- (~)>z- ('-""") wl~ ~at z(a)t

~- (~) > z- (j) .ft~ ~(i)kr z(i)kr

Tablo 4 'te ön ses te yer alan ünsüzlerin yazımı gösterilmektedir. Ön ses te yer alan ünsüzlerin yazımında görülen değişimler J:ı- > b- (l:ı(a)riim > b(a)riim, l;ı(a)

yriin > b(a)yriin), b- > l:ı-(b(a)riib > f:ı(a)riib, bat(ı)r > f:ıii!(ı)r, b(a)yiil > f:ı(a)yiil), J:ı- > h- (l;ıiim(i)d > h(a)m(i)d, J:ı(e)liil > h(e)liil), h- > J:ı- (h(e)zl > l;ı(e)zl), k- > ~- (ka 'in > ~ii 'in), ş- > ş- (şiin(i)ye > şiin(i)ye), ş- > s- (ş(ı)~l(e)t > s(ı)~l(e)t), ş- > s- (ş(a)n(e)m > s(e)n(e)m, ş(a)d(e)f > s(e)d(e)j), s- > ş (s(e)yr > ş(e)yr, s(ı) r > ş(ı)r), t- > t- (.tii~ > ta~, .t(a)nt(a)na > t(a)nt(a)na), ?- > z (?(a)rf>z(a)rt; ?- >

z- (?an > zan, ?(a)rlf > z(a)rlf), :i- > ?- (:i(a)mlr >?(a)mlr, :t(i)ya > ?(i)ya), :i- >

z- (:t(a)bt > zabt), z- > ?- (za '(i)d > ?a c(i)t), z- > ~- (z(ü)hre >~(ü)hre, z(ü)lal > ~(ü)

Jan ~- > :i- (~at c z(a)t) ve ~- c z (~(i)kr > z(i)kr) değişimi biçiminde açıklanabilir. Dolayısıyla l;ıam(i)c4 b(a)rab, l;ı(a)ram, bat(ı)r, b(a)yal, l;ı(a)yran, l;ı(e)Jal, h(e)zl,

ka'in, ş(a)d(e)t; ş(a)n(e)m, şan(i)ye, s(e)yr, ş(ı)kl(e)~ s(ı)r, .tak, .t(a)n.t(a)na, :t(a)bı

za'(i)c4 :i(a)mlr, ?an, ?(a)rt; ?(a)rlt; ~a~ ~(i)kr, :i(i)yfi, z(ü)hre ve z(ü)lal sözcüğünün yazımında farklılık olduğu ve bu sözcüklerde, genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak, her ne kadar, sözü edilen bu sözcüklerde "standart" imianın dışına çıkıldığı görülmüşse de, bunlardan b(a)

rab, f:ı(a)riim, baf(ı)r, b(a)yiil, l;ı(a)yriin, f:ı(e)liil, h(e)zl, ş(a)d(e)j, ş(a)n(e)m, seyr,

sır, zabt ve zikr sözcüklerinin hem standart imiaya uygun hem de standart imianın dışındaki kullanımlannın incelenen eserlerde bir arada yer aldığı görülmüştür.

Tablo 5. İç Sesle




-l;ı- ü:) >-b- (() l.Jl.....ı:..l il;ısan i]Jsan

i _,.,..i f(e)l)va f(e)hva -l;ı- (c::)>-h- (-6-)

~ ın(a)Qk(e)ıne ın(a)hk(e)ıne


e;:_?.. m(a)br(e)c 1 m(a)l)rec

-b- (()>-l;ı- ü:) , ~,jiY.,I i b van il;ıvan

-b-(t) > -h- (•) ~ı..;.,.... s(e)ba' ~ ş(e)ha

-h-(-6-) > -J:ı- (c) ı):.~\ istihşaş ~ istil;ışaş

)& m(e)kkar ~ m(e)J%ar -k-(ccl) > -15.-(J)

r-fi.. m(ü)k( e )rr( e )m m(u)l5.(a)rr(e)m

~ m(a)nc(ı)nıl5. ~~~ m(a)nc(ı)l(ı)J5.

-r- (.J) > -1- (J) ~Y' m(e)rh(e)m ~ m(e)lh(e)m

4..L...l... s(i)ls(i)le [Ma sinsi le

.) l......::ı..:.. l)(i)şar l)(i)sar -Ş-(U"' )>-S-(1...>")

~~ ~\...:,\ işab(e)t isab(e)t

-t- (ü) > +(-b) ( w.. m(a)tal) m(a)tah

-t- (-b) > -t- (ü) 4..l.b.i.b t(a)nt(a)na ', .. t(a)nt(a)na

F n(a)?m ~ n(a)zm -?-(..l::ı)>-z-(j)

ın fo n(a)?(a)r n(a)zar

..:.ı~ l;ı( a)zr( e )t ~ l;ı(a)?r( e )t

-z- ('-""") > -?- (..l::ı) y-a..;. l;ı(ı)z(ı)r ~ l;ı(ı)?(ı)r

~ m(a)l)za [:1] m(a)l:ı?a

~ g(a)z(a)b ~ g(a)zab -z- ('-""") > -z- (j)

~ ~~....:::ı! 15-(a)za' 15-(a)za


~ı:ı,ı i~a' 'i :la

Jıc. 'i~ar 'i? ar

0~~1 i~an iz an

-~-(ı)>-z- (j) ~\ i~(i)n izin

0 ~:,.. ınü'(e)~~(i)n ınü'(e)zz(i)n

f'j~ 'az(i)ın 'a?(i)ın

-z-(j)>-?- (.!::ı)

r-.JY l(ü)ziim lü?fun

..s_?.\ agza agza -z-(j)>-z- (u":>)

w..,ıjc. '( a )zim( e )t '( a )zim( e )t

Tablo 5 ' te iç ses te yer alan ünsüzlerin yazımı verilmiştir. İç ses te yer alan ünsüzlerin yazımında görülen değişimler -/:ı- > -b- (il;ıstm > ibsan), -/:ı- > -h- (f(e) };ıva > f(e)hva, m(a)l;ık(e)me > m(a)hk(e)me), -b- > -/:ı- (m(a)br(e)c > m(a)f:ırec,

ibviin > il;ıvan), -b- > -h- (s(e) ba' > ş(e)ha), -h- > -/:ı- (istihşaş > istif:ışaş), -k- > -~- (m(e)kkar > m(e)f4iir, m(ü)k(e)rr(e)m > m(u)Ua)rr(e)m), -r- > -l- (m(a)nc(ı)

nıt > m(a)nc(ı)l(ı)k m(e)rh(e)m > m(e)lh(e)m, s(i)ls(i)le > sinsi/e), -ş- > -s- (eş(e)

r > es(e)r, m(i)şk > m(i)sk), -ş- > -s- (l;ı(ı)şar > l;ı(i)sar, isab(e)t > isab(e)t, -t- > -,t- (m(a)tal;ı > m(a)fah), -.t- > -t- (t(a)n,t(a)na >t(a)nt(a)na), -~- >-z- (n(a)pn > n(a)zm, n(a)~(a)r > n(a)zar), -i- > -~- (f:ı(a)zr(e)t > l;ı(a)~r(e)t, f:ı(ı)z(ı)r > f:ı(ı)~(ı) r, m(a)f:ıza > m(a)f:ı~), -z- > -z- (g(a)z(a)b > g(a)zab, Ua)i.tı' > Ua)zii), -~- > -?- (i~a' > 'i~a, 'ıiar > 'i~ar), -~- > -z- (i~an > izan, ii(i)n > izin, mü '(e)~~(i)n > mü'(e)zz(i)n), -z- > -~- ('tız(i)m > 'a~(i)m, l(ü)züm > lü:plm), z- > -i- değişimi (abza > abiii, '(a)zlm(e)t >'(a)iim(e)t) biçiminde açıklanabilir. Dolayısıyla abza, 'iiz(i) m, '(a)zlm(e)4 eş(e)r, f(e)l;ıvii, g(a)i(a)b, l;ı(a)ir(e)4 l;ı(ı)i(ı)r, l;ı(ı)şiir, il;ısiin, ibvan, isab(e)t, istihşiiş, i~a ', ıian, 'i~iir, ıi(i)n, t(a)iii ', l(ü)züm, m(a)l;ık(e)me, m(a)br(e) c, m(a)l;ıiii, m(a)nc(ı)nıt, m(a)tiih m(e)kkiir, m(e)rh(e)m, m(i)şk, m(ü)k(e)rr(e)m, mü'(eh~(i)n, n(a)~(a)r, n(a)pn, s(e) ba ', s(i)ls(i)le ve ,t(a)n,t(a)na 'nın yazımında farklılıklar olduğu ve bu sözcüklerde, genel yazım eğiliminin ve "standart" imlanın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak bunlardan 'iiz(i)m, eş(e)r, l;ı(a)ir(e)4l;ı(ı)i(ı) r, l;ı(ı)şiir, il;ısiin, 'i~iir, t(a)iii ', m(e)kkiir ve n(a)~(a)i'ın hem standart imla ile hem de standart imlanın dışında, farklı yazım özellikleriyle, kullanıldıkları görülmüştür.


Tablo 6. Son Seste




-J:ı (c) > -h (•) c w.. m(a)taJ:ı ~ m(a)tah

-b(() > -h (•) (i_) f(e)rab ~ f(e)rah

-h (•/4.) > -b (c) oi.J vah ~ va b

-~ (J) > -k (ccl) Jly b(u)ra~ ~ bur(a)k

l.J:ı.l din ~ dil) -n (0) > -IJ (ccl)

~ l.JI...JP" J:ı(a)yran J:ı(a)yriiiJ

-ş(...::.,) > -s (IY') ..::..ı).J var(i)ş ll§] varis

-t (ü) > -t (b) wl~ ~at ~ z(a)t

.by:;.,.. i il;ıt(i)yat ~ ihd(i)yat -t (.b) > -t (ü)

~ .bL::ı.i n( e)şat n( e)şat

-z (u":>) > -? (..l::ı) u":> _;c. '(ı)rz ~ '(ı)r?

-z (u":>) > -z (j) u":>.) f(a)rz ~ f(a)rz

-z (u":>)>-~- (~) u":ıl.:i .Y' m(u)rtaz ~ m(u)rta~

-z (j) > -? (..l::ı) j_):ı t(a)rz $ t(a)r?

-z (j) > -z (u":>) j_):ı t(a)rz ~ t(a)rz

-~ (~) > -z (j) ~ n(e)b~ [d n(e)bz

Tablo 6'da son seste yer alan ünsüzlerin yazımı verilmiştir. Son seste yer alan ünsüzlerin yazımında görülen değişimler -b > -h (m(a)tab > m(a)tah), -!J > -h (f(e)ra!J > f(e)rah), -h > -!J (vah > vaM -~ > -k (b(u)ra~ > bur(a)k), -n > -1) (din > dil), l;(a)yran > l;(a)yrfil)), -ş > -s (var(i)ş > varis), -t > -.t (~at >:t(a).t), -.t > -t (il;t(i)ya.t > ihd(i)ya~ n(e)şat > n(e)şat), -:i > -? t(ı)r:t >'(ı)r?), -:t > -z (f(a)r:i > f(a)rz), -:i >-~-(m(u)rta:i > m(u)rta~), -z > -? (.t(a)rz >.t(a)r?), -z > -:i


(t(a)rz >t(a)rz) , -~ > -z (n(e)b~ > n(e)bz) biçiminde gösterilmiştir. Dolayısıyla b(u)raJ.ç din, f(a)rz, f(e)ra!J, b(a)yran, c(ı)rz, i]Jt(i)yat m(a)ta]J, m(u)rta:Z, n(e) b~, n(e)şat, t(a)rz, vah var(i)ş ve ~at sözcüğünün yazımında farklılıklar olduğu ve bu sözcüklerde, genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak bunlardan din, farz, i]Jt(i)yat neşat ve vah sözcüğünün hem standart imla ile hem de standart imianın dışında, farklı yazım özellikleriyle, kullanıldıkları da görülmüştür.

Arapça sözcüklerde görülen ses olayları ise şöyledir:

Ses Olayları

Tablo 7. Ön Seste

Ses Olayları Özgün



i" j 'J laz(ı)m ilaz(ı)m

Ünlü Türemesi

i' .J.) ıiiın nrum

J;ü 15-at(i)l gat(i)l Ötümlüleşme

w .JI.A..b t(a)har(e)t d( a)h(a)r( e )t

' lu !,)"" ., b(e)yaz p(e)yaz

~ g(a)m ~(a)m

Ötürnsüzleşme (5.Ji:- g(a)yrı 15-(a)yrı

w.; _;e. g(u)rb(e)t 15-(u)rb(e)t

Süreksizleşme ~w..:.. ,w l;ı(i)nna' ~(ı)na~(ı)na

4.J.l\j~ elb( e)t/elb( e )tte h(e)lb(e)t ÜnsüzTüremesi r-------r-------------r----------r----------~

..J:!'-'1 esir y(e)slr

Tablo 7' de Arap sözcüklerde ön sesteki ses olayları gösterilmiştir. Arap sözcüklerde ön seste görülen ses olayları ünlü türemesi (laz(ı)m > ilaz(ı)m, riim >


urum), ötümlüleşme {l.dt(i)l > gat(i)l, t(a)har(e)t > d(a)h(a)r(e)t), ötümsüzleşme (b(e)yaz > p(e)yaz, g(a)m > Ua)m, g(a)yn > Ua)yn, g(u)rb(e)t > Uu)rb(e)t), süreksizleşme (l;ı(i)nna' > Uı)na 1 Uı)na), ünsüz türemesi (elb(e)t 1 elb(e)tte > h(e) lb(e)t, esir > y(e)sir) üzerinden örneklenmiş ve b(e)yaZ, elb(e)t 1 elb(e)tte, esir, g(a)m, g(a)yn, g(u)rb(e)t, l;ı(i)nna~ ].dt(i)l, Jaz(ı)m, riim ve t(a)har(e)t sözcüğünün yazımında farklılıklar olduğu görülmüştür. Dolayısıyla bu sözcüklerde, genel yazım eğiliminin ve "standart" imlanın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak bunlardan b(e)yaZ, elb(e)t 1 elb(e)tte, esir, g(a)m, g(a)yn, g(u)rb(e)t, l;ı(i)nna'- Uı)na/ Uı)na, Jaz(ı)m, kat(i)l ve riim sözcüğünün hem standart imla ile hem de standart imlanın dışında, farklı yazım özellikleriyle, kullanıldıklan görülmüştür.

Ses Olayları

Ünlü Daralması

Ünlü

Yuvarlaklaşması

Ötümlüleşme

Ötümsüzleşme

Özgün

Yazım

~

iJ_)::ı

.J

~.)

..>"'"'\

.ı!..;

.by:;.,.. i

"-4bl

i..!"~

c .ı...

'-:-':1~1

..:,C.\_)

<\...l::ı..:J

Tablo 8. İç Seste


Transkripsiyonu Yazım

m(u)Zın(a))j(i)ll m(u)?mul)(i)ll

?(ü)refa ?(u)rifa

u!ü ~ vu!vü ıli

r(e)şid r(e)şüt

esm(e)r ezrıı(e)r

n(a)~d n(a)gd

iQ.t(i)yat ilıd(i)yat

l(a)tife la di fe

m(a)l)büs m(a)l)püs

m(e)dl) m( e )tly'metlıı

Edi b etib

f( e )rag(a)t f(e)r~(a)t

l(a)l)?a l(a)l)sa


Tablo 8 'de Arapça sözcüklerde iç sesteki ses olaylan gösterilmiştir. İç sesteki ses olayları ünlü daralması (m(u)Zrıı(a)b(i)ll > m(u)?mub(iJn ulü ~ vulvü > ıli

?(ü)reta > ?(u)rita), ünlü yuvarlaklaşması (r(e)şfd > r(e)şüt), ötümlüleşme (esm(e)r > ezm(e)ı; n(a)~d > n(a)g~ il;t(i)yat > ihd(i)ya~ l(a)tffe > ladffe), ötümsüzleşme (m(a)l;büs > m(a)l;püs, m(e)dl; > m(e)tb 1 metin, edfb > e.tlb, f(e)rag(a) t > f(e)ra~(a)~ l(a)b?a > l(a)l;sa), süreklileşme (!J(i)dm(e)t > !J(i)~m(e)~ v(a)~t > v(a)!Jt), göçüşme (l(a)'n(e)t > n(a)'l(e)~ z(ü)mr(ü)t > z(ü)rm(ü)t), ünsüz düşmesi (c(u)m'a > cuma, d(e)Fa > defa, m(e)rh(e)m > m(e)r(e)m, n(e)ş'(e)t > n(e)ş(e)t), aykınlaşma (m(a)nc(ı)n* > m(a)nc(ı)l(ı)~, m(e)rh(e)m > m(e)lh(e)m, s(i)ls(i)le > sinsile), gerileyici üıısüz benzeşmesi ('(a)nber >'(a)mber)ve benzeşmezlik (imdad > imdam) üzerinden ömeklenmiştir. Buna göre, '(a)nbeı; d(e)Fa > defa, edfb, esm(e)ı; f(e)rag(a)~ !J(i)dm(e)~ il;t(i)yat imda~ l(a)b?a, l(a)'n(e)~ l(a),tffe, m(a) l;büs, m(a)nc(ı)n*, m(e)dl;, m(e)rh(e)m, m(u):im(a)b(i)n n(a)~~ r(e)şf~ s(i)ls(i)


le, ulü ~ vulvü, v(a)]ft, ?(u)rafa ve z(ü)mr(ü)t sözcüğünün yazımında farklılıklar olduğu ve bu sözcüklerin genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışında kullanıldıklan tespit edilmiştir. Ancak bunlardan '(a)nbeı; esm(e)ı; f(e)rag(a) t- f(e)ra]f(a)t, IJ(i)dm(e)t, m(e)dl;, m(e)rh(e)m, Jale[, l(a)b?a, r(e)şld, s(i)ls(i)le, ulü ~ vulvü ve v(a)]ft sözcüğünün hem standart imla ile hem de standart imianın dışında, farklı yazım özellikleriyle, kullanıldıklan görülmüştür.

Tablo 9. Son Seste

Ses Olayları Özgün Cönklerdeki

Yazım Transkripsiyonu

Yazım Transkripsiyonu

~ m(e)hl m(e)hla Ünlü Türemesi .

v(a)l;ış v(a)l;ışi ~.J

._,ı.;.. c(i)lve cilv[ e] Ünlü DüşmesF3

4-!fi küfe küf[ e]

_,k 'afv 'af

~\ alpı(a)' aJ.rna

c--4- cami' cami

Ünsüz Düşmesi t! w... mütab' mütab

.lj r(e)dd red

cı w, zayi' zay

t~ z(a)ya' z(a)ya

Ünlü Daralması ~ k(e)f(e)n k(e)fin

23 Cönk metinlerinde, tamamen ses olayı olarak değerlendirilmeyen ancak kimi zaman cönk yazıcıları tarafından unutulan veya şiirin kafiye ve ölçüsü gereği düşürülen sesler de bulunmaktadır.


Ünlü ~_)y türki türkü

Yuvarlaktaşması u-"1 üm mi iimmü

i...!"WI elmas e lmaz Ötümlüleşme

W..:>_j f(ı)rş(a)t fırşad

ylS k(e)lb k(e)lp

Ötümsüzleşme ~1__;...... m(ü)st(e)zad m(ü)st( e )zat

~ t(e)miz t(e)m(i)~

(.9 f(a)IJ fal} 1 f(a)~ Süreksizleşme

c:~ ş(a)bal:ı s(a)b~ 1 s(a)b(a)~

Göçüşme ~ '(a)fv '(a)vf

Ünlü Kısalması ı.S..?.-" m(e)cra m(e)cra

Tablo 9'da Arap sözcüklerde son sesteki ses olaylan gösterilmiştir. Son sesteki ses olayları ünlü türemesi (m(e)hl > m(e)hlfi, v(a)l;ış > v(a)l;ışi), ünlü düşmesi (c(i)lve > cilv[e], küfe > küf[e]), ünsüz düşmesi ('(a)fv > '(a)t; akn(a)' > alpıa, cami' > cami, mütab ' > mütab, r(e)dd > reel, z(a)ya' > z(a)ya, zayi' > :tay), ünlü daralması (k(e)f(e)n > k(e)fin), ünlü yuvadakiaşması (türk! > türkü, ümmf >'ümmü), ötürrılüleşme (elmas > elmaz, f(ı)rş(a)t > firşad), ötürrısüzleşme (k(e)lb > k(e)lp, m(ü)st(e)zad > m(ü)st(e)zat, t(e)mfz > t(e)m(i)ş), süreksizleşme (f(a)b > fal] 1 f(a)~, ş(a)biil;ı > s(a)biik 1 s(a)b(a)~), göçüşme ('(a)fv > '(a)vf) ve ünlü kısalması (m(e)cra > m(e)cra) üzerinden ömeklenmiştir. Buna göre '(a)fv, akn(a)~ cami~ c(i)lve, d(e)va, elmas, enb(i)yfi, f(a)b, f(ı)rş(a)t, k(e)f(e)n, k(e)lb, küfe, m(e)cra, m(e)hl, m(ü)st(e)zacf, mütiib', r(e)dcf, s(a)biil;ı, t(e)mfz, türk~ ümm~ v(a) l;ış, z(a)ya ve zayi' sözcüğünün yazımında farklılıklar olduğu ve bu sözcüklerde, genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışına çıkıldığı söylenebilir. Ancak bunlardan elmas, f(a)b , f(ı)rş(a)t, mehl, ş(a)biiw, t(e)mfz, ümm~ v(a)l;ış sözcüğünün hem standart imla ile hem de standart imianın dışında, farklı yazım özellikleriyle, kullanıldıkları görülmüştür.


Sonuç ve Değerlendirme

Diller arasındaki ilişkiler kaçınılmazdır. Bütün diller, tarihin en eski dönemlerinden beri etkileşim içinde doğal alışverişle birlikte birbirlerinden dil unsurlan alırlar ve birbirlerine dil unsurlarını verirler. Türk dili için de durunı böyledir. Tarihin her döneminde, bütün dillerde olduğu gibi Türkçede de yabancı dillerin etkisi olmuştur. Bu etki her yüzyılda farklı düzeyde ve şekilde gerçekleşmiştir. Özellikle çokça etkileşirnde bulunduğumuz milletierin dilleri ile Türkçe arasında ciddi söz varlığı alıntılan yaşanmıştır. Osmanlı Türkçesi döneminde de (15- 20. yüzyıl) İslamiyetİn etkisiyle özellikle Arapçadan Türkçeye pek çok sözcüğün alıntı yapıldığı bilinmektedir.

Başlangıç Devri Osmanlı Türkçesi dönemi ve ardından Klasik Devir Osmanlı Türkçesi döneminde, özellikle İstanbul'un fethinden sonra Arapça ve Farsça sözcüklerin kullanımı öylesine arttı ki Türkçe arka plana düştü. Yazı dili konuşma dilinden tamamen ayrıldı. 19. yüzyılda Yenileşme Devri Osmanlı Türkçesi döneminde ise, her ne kadar Tanzimat dönemi sanatçılannın bir kısmı Türkçenin ilim ve edebiyat dili olarak kullanılması gerektiğini savunsalar da bu dönemde Batı kültürünün etkisiyle Batı kökenli sözcüklerin, özellikle de Fransızcanın, büyük oranda kullanıldığı görülmüştw4 .

Osmanlı Türkçesi döneminin söz varlığının büyük bir kısmını oluşturan Arapça sözcüklerin kullanım sıklıklan yanından bunların imla özellikleri de oldukça önemlidir. Osmanlı Türkçesi üzerine yapılan çalışmalarda Arapçadan alıntı yapılan sözcüklerin, büyük oranda, "standart" Osmanlı imlası ile yazıldığı, ancak bu sözcüklerin kimi zaman Türkçenin söyleyiş özelliklerine göre yazıldığı da görülmektedir. Dolayısıyla da Arapçadan alıntı yapılan sözcükler, kimi zaman konuşma dilinde nasıl telaffuz ediliyorsa o biçim 1 biçimlerde de yazılabilmiştir. Bu da, telaffuz özelliklerinin imiaya yansıdığını göstermektedir.

Çalışmada Osmanlı Türkçesinde özgün biçiminden veya genel yazım

eğilimlerinden farklı yazılan Arapça sözcükler ve bunların imla özellikleri incelenmiştir. Arapça sözcüklerin faklı imla özellikleri, Mili Kütüphane kayıtlanndaki iki cönk metninde (Cönk 51 ve Cönk 151) yer alan verilere dayanmaktadır. Buna göre çalışmada, öncelikle, özgün biçiminden veya genel yazım eğilimlerinden farklı Arapça sözcükler sıralanmış ardından bu sözcüklerde meydana gelen imla ve ses özellikleri gösterilmiştir. Arapça sözcüklerdeki farklı imla ve ses olaylan da, ünlüler ve ünsüzlerin ön, iç ve son sesteki durunılan üzerinden değerlendirilmiştir.

24 Mustafa Özkan, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul , Filiz Kitabevi, 2017, s. 44- 47.


Çalışmaya genel olarak bakıldığında ise, incelenen sözcüklerdeki imla değişimlerinin fonetik gelişme ve değişmelere de işaret ettiği dikkati çekınektedir.

Çalışmada genel yazım eğiliminin ve "standart" imianın dışına çıkıldığı düşünülen 188 sözcük incelenmiştir. Bunlardan 128'i imla değişimi ve 60'ı ise ses olayları bakımından değerlendirilmiştir. Bunlar: ad(i)l > '(a)dil, '(a)fv > '(a) f, af(i)l > 'af(i)l, aljza > alj:iii, akn(a)' > akna, a'Ja >'ala, '(a)nber >'(a)mber, ayan > ay(a)n, 'az(i)m >'a?(i)m, '(a)zim(e)t >'(a):iim(e)t, b(a) ':iı > bazu 1 bazı,

b(e)ya:i > p(e)ya:i, b(u)rak > bur(a)k, cami' > cami, c(i)lve > cilv[e], c(u)m'a > cuma, d(e)f'a > defa, din > dil), edib > e.tib, elb(e)t 1 elb(e)tte > h(e)lb(e)t, elmas > elmaz, elz(e)m > elzeme, eş(e)r > es(e)r, esir > y(e)sir, esm(e)r > ezm(e)r, eşraf> eşref, ez(e)lf > ezel~ f(a)b > fal] 1 f(a)k, 'faruk > flir(u)k, f(a)r:i > f(a)rz, f(e)l;va > f(e)hva, f(e)rag(a)t > f(e)rak(a)t, f(e)rab > f(e)rah, f(ı)rş(a)t > fırşad, g(a)m > k(a)m, g(a)yrı > k(a)yrı, g(a):i(a)b > g(a)zab, g(a)z(e)l > g(a)zel, g(u) rb(e)t > k(u)rb(e)t, l;(a)ram > lj(a)ram, l;(a)yran > lj(a)yran 1 l;(a)yral), lj(a)rab > b(a)rab, IJat(ı)r > bat(ı)r, lj(a)yal > b(a)yal,l;am(i)d > h(a)m(i)d, b(a)zr(e)t > b(a)?r(e)t, b(e)lal > h(e)lal, h(e)zl > l;(e)zl, l;(ı):i(ı)r > l;(ı)?(ı)r, lj(i)dm(e)t > b(i)~m(e)t, b(i)nna' > k(ı)na 1 k(ı)na, b(i)şar > l;(i)sar, '(ı)r:i > '(ı)r?, iba.ta, il;t(i) yfi,t > ihd(i)yat, il;san > il]san, iljvan > il;van, il;t(i)ya,t > ihd(i)yat, ilvan, imdad > imdam, işab(e)t > isab(e)t, istihşaş > istil;şaş, i~a' >'iiii, 'i~ar >'i?ar, i~an > izan, i~(i)n > izin, k(a)fli ' > kafa, ka'in > ka'in, kat(i)l > gat(i)l, k(a)za' > k(a) za, k(e)f(e)n > k(e)fin, k(e)lb > k(e)lp, k(u)dr(e)t > k(u)dur(e)t, küfe > küf[e], l(a)b?a > l(a)l;sa, l(a)k(i)n > lak(i)n, l(a)'n(e)t > n(a)'l(e)t, l(a).tffe > ladife, Jaz(ı) m > ilaz(ı)m, l(ü)züm > iü.?um, m(a)grür > m(a)gr(ü)r, m(a)l;büs > m(a)l;püs, m(a)l;k(e)me > m(a)hk(e)me, m(a)ljr(e)c > m(a)l;rec, m(a)bza > m(a)b?a, m(a) nc(ı)nık > m(a)nc(ı)l(ı)k, m(a)tal; > m(a)tah, m(e)bde', m(e)cra > m(e)cra, m(e) db > m(e)tb 1 metin, m(e)hl > m(e)hla, m(e)kkar > m(e)kkar, m(e)lfl > m(e)l(i) 1, m(e)ra'i > me'rai~ m(e)rgübe > m(e)rg(ü)b(e)t, m(e)rh(e)m > m(e)r(e)m 1 m(e)lh(e)m, m(e)sk(e)n > m(e)sken, m(i)şk > m(i)sk, m(u)rta:i > m(u)rta~, mut' a > m(u)t(a)~ m(u):im(a)b(i)ll > m(u)?mul;(i)ll, m(ü)d(e)rr(i)s > m(ü)d(e)rris, mü'(e)~~(i)n > mü'(e)zz(i)n, m(ü)k(e)rr(e)m > m(u)k(a)rr(e)m, m(ü)st(e)zad > m(ü)st(e)zat, mütab' > mütab, n(a)kd > n(a)gd, n(a)?(a)r > n(a)zar, n(a)?m > n(a)zm, n(e)b~ > n(e)bz, n(e)şat > n(e)şat, n(e)ş '(e)t > n(e)ş(e)t, r(e)dd > red, r(e)şid > r(e)şüt, rüm > urum, rü'ya > rüya , ş(a)bab > s(a)bfik 1 s(a)b(a)k), ş(a) d(e)f > s(e)d(e)f, ş(a)n(e)m > s(e)n(e)m, şan(i)ye > şan(i)ye, s(e)lja' > ş(e)ha, s(e)yr > ş(e)yr, ş(ı)kl(e)t > s(ı)kl(e)t, s(ı)r > ş(ı)r), s(i)ls(i)le > sinsile, ş(a)ki > ş(a)k~ t(a)har(e)t > d(a)h(a)r(e)t, .tak > tak, t(a)ma' > t(a)mah, .t(a)n.t(a)na > t(a) nt(a)na, .t(a)rz > .t(a)r? 1 .t(a)r:i, t(e)cnis > t(e)cn(i)s, t(e)miz > t(e)m(i)ş, türk! > türkü, ulü ~ vul vü > ıli , '(u)mman > umman, uljre > uljra, ümmi >'ümmü,


üslüb, vah > vab, v(a)bş > v(a)bşi, v(a)~t > v(a)!Jt, var(i)ş > varis, v(e)lv(e)le > v(e)lvele, y(a)'ni > y(a)gni, :i(a)bt > zab~ za'(i)d > ?a'(i)t, :i(a)mlr >?(a)mlr, ?an > zan, ?(a)rf>:i(a)rt; ?(a)rlf> z(a)rlt; ~at > :i(a)t, zayi' > Üjj :i(a)ya' >:i(a) y~ ~(i)kr > z(i)kr, z(i)ya > ?(i)y~ z(ü)hre >~(ü)hre, z(ü)lal > ~(ü)lal, z(ü)mr(ü) t > z(ü)rm(ü)~ ?(ü)refa > zürefa sözcükleri dir.

Çalışmada Arapça sözcüklerdeki imla ve ses değişimleri 9 tablo üzerinde gösterilmiştir. Buna göre ünlü ve ünsüzlerde görülen imla değişimleri: (Ön seste) e lif'in ayın ile yazılması, elif'in ayın + el if biçiminde yazılması, ayın yerine el if yazılması, elifyerine elif +ye yazılması, elifyerine elif + vav yazılması veelif'in yazılmaması, b- > b-, b- > b-, b- > h-, h- > b-, k- > ~' ş- > ş-, ş- > s-, ş- > s-, s-> ş, .t- > t- ?- > Z, ?- > z-, :i- >?-, :i- > z- , z- > ?-, z- > ~-, ~- > :i- ve ~- > z; (iç seste) e lif yerine güzel h yazılması, ayın yerinegayın yazılması, hemzenin yazılmaması, e lif'in yazılmaması, elif'in yazılması, ayın 'ın yazılmaması, ye 'nin yazılmaması ye 'nin yazılması, vav 'ın yazılmaması, vav 'ın yazılması güzel h 'nin yazılması, -b> -b-, -b- > -h-, -b- >-b-, -b- > -h-, -h- > -b-, -k- > -~-, -r- > -1-, -ş- > -s-, -ş- > -s-, -t- > -.t-, -.t- > -t-, -?- > -z-, -:i- > -?-, -:i- > -z-, -~- > -?- , -~- > -z-, -z- > -?- , z- > -:i- ve (son ses te) e lif yerine güzel h yazılması, e lif yerine hemze yazılması, güzel h yerine e lif yazılması, güzel h yerine ayın yazılması, ye yerine güzel h yazılması, ayın yerine e lif yazılması, ayın yerine güzel h yazılması, ayın yerine ye yazılması, ye yerine ayın yazılması, güzel h yerine ye yazılması, elif'in yazılması ve ayın 'ın yazılmaması, -b > -h -b > -h -h > -b, -~ > -k, -n > -1), -ş > -s, -t > -.t , -.t > -t , -:i > -? , -:i > -z, -:i '-~-, -z > -?, -z > -:i biçimindedir.

Arapça sözcüklerdeki ünlü ve ünsüzlerde gerçekleşen ses olaylannda ise (ön seste) ünsüz türemesi, (iç seste) süreklileşme, aykırı/aşma, gerileyici ünsüz benzeşmesi ve benzeşmezlik, (son seste) ünlü düşmesi ve ünlü kısalması , (ön, iç ve son seste) ötümlüleşme, ötümsüzleşme; (iç ve son seste) göçüşme, ünlü daralması, ünlü yuvarlak/aşması, ünsüz düşmesi, (ön ve son seste) süreksizleşme ve ünlü türemesi ömeklenmiştir.

Buna göre, cönkleri düzenleyenierin hem ünlülerin hem de ünsüzlerin yazımında gerekli özeni göstermedİğİ söylenebilir.

Çalışmada, "standart" imianın dışına çıkılan sözcüklerin incelendiği

belirtilmiştir. Ancak bu sözcüklerden bir kısmında, hem standart imiaya uygun hem de standart imianın dışındaki kullanımıann incelenen eserlerde bir arada yer aldığını da (a'Ja , 'ayan, ba 'zı, b(u)r~, d(e)Fa, fa'(i)de, g(a)z(e)l, i~(i)n, Uu) dr(e)~ l(a)k(i)n, m(a)grüı; m(e)sk(e)n, m(ü)d(e)rr(i)s, r(e)dd, şabab, y(a)'ni vb.) belirtmek gerekir.


Cönk metinlerinde farklı imla özelliklerinin kullanılması cönkleri düzenleyen kişi 1 kişilerin yan okur - yazar olması ve bu nedenle de imiayı yeterli oranda bilmemeleri, kendi telaffuz özelliklerini imiaya yansıtmalan ve böylelikle duyduklan ve konuştuklan biçimde yazmak istemeleri ile bazen bazı basit unutkanlıklarından ya da dikkatsizlikleri nedeniyle eksik ve 1 veya fazladan harf kullanmalan veya bazen harflerin yerlerini değiştirmeleri biçiminde açıklanabilir.

Çalışmada sözlü kültürün önemli eserleri arasında sayılan cönklerden yararlanılmıştır. Cönklerde dönemin imla ve telaffuz ilişkisi ile ilgili pek çok veri bulunmaktadır. Bu anlamda, cönklerde dil araştırınalan bakımından önemli malzeme bulunmaktadır ve cönklerin dili de, üzerinde durulmaya değer ayrı bir alandır.


Kaynakça

Adamoviç, Milan, Floransalı Filippo Argenti 'nin Not/arına Göre (I 533) 16. Yüzyıl Türkçesi , çevirenAziz Merhan, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.

Cönk, Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu: 06 Mil Yz Cönk 51, 136 varak (Erişim Tarihi 10.11.2012), http://www.yazmalar.gov.tr/

Cönk, Milli Kütüphane, Yazmalar Kataloğu: 06 Mil Yz Cönk 151, 50 varak (Erişim Tarihi 10.11.2012), http://www.yazmalar.gov.tr/

Çelik, Yasemin, "19. Yüzyıla Ait İki Cönk Metni, Söz Varlığı ve İmla Özelikleri", (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.

Develi, Hayati, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995.

Develli oğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik LCtgat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları, 2003.

Duman, Musa, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişme/eri, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995a.

_____ ,"Türkiye Türkçesinin Tarihi Kaynaklarından Carbognano'nun Grameri ve İmla-Telaffuz ilişkisi Bakımından Önemi", İlmi Araştırmalar, İstanbul, 1995b.

-----, "Klasik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili", Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara, Türk Dil Kurumu, 1996.

_____ ,"Klasik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili", III. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 23-27 Eylül, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları 1999.

Duran, Hamiye, "Dana Dili Terimi ve Cönk Araştırmacılarının Karşılaştığı Bazı Problemler", Milli Folklor, Ankara, 2016.

Duymaz, Ali, "Sözün Yazılaşması Yazının Sözleşmesi: Cönkler", Milli Faiklar, Ankara, 2016.

Erdal, Tuğçe, "Cönklerde Sözlü Kültür Etkisi", Milli Folklor, Ankara, 2016.

Gülensoy, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (A-N/0-Z), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007.

Gümüşkılıç, Mehmet, 18. Yüzyıl Osmanlı Türkçesi Ses Hadiseleri (I-IV), yayınlayanlar Şinasi Tekin, Gönül Alpay Tekin, Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynakları 66, Türkçe Kaynaklar LVI, Harvard Üniversitesi, Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 2005.


______ ,"Orta Osmanlıcada İmla-Telaffuz ilişkisi", Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, Voluma 3/6, 2008.

Karaağaç, Günay, Türkçenin Dil Bilgisi, 2. Basım, Ankara, Akçağ Yayınları, 2013.

______ ,Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul, Kesit Yayınları, 2015.

Kartallıoğlu, Yavuz, "Tanzimat Gramerlerinde Bazı Ekierin imlası ve Dudak Uyumu ile İlgili Uyarılar", Bilig, sayı 43, Ankara, 2007.

-------, "Xavier Bianchi 'nin 'Dictionnaire Français-Turc' Adlı Sözlüğünde imianın Gizlediği Telaffuzlar", Türkbilig, 201 O.

_______ , Klasik Osmanlı Türkçesinde Ekierin Ses Düzeni (I 6, 17 ve 18. Yüzyıllar), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.

-------, Osmanlı Konuşma Dili, İstanbul, Kesit Yayınları, 2017.

Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.

Köksal, M. Fatih, "Cönklerde Divan Şiiri, Divan Şiirinde Cönkler", Milli Folklor, 2016.

Özçelik, Sadettin, "Türkçede Kullanılan Arapça Kelimelerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bazı Tespitler", Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2004.

______ , Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar (1. Cilt), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016/1.

------, Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin (2. Cilt), An-kara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2016/II.

Özkan, Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2017.

Öztürk, Jale, Hatay Ağzı, İnceleme-Metin-Sözlük, Adana, Karahan Kitabevi, 2009.

Tulum, Mertol, Osmanlı Türkçesine Giriş, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2009.

Türkçe Sözlük, ll. Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.

Yavuzarslan, Paşa, Şemsettin Sami Kamus-ı Türki, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2010.

Documents

Yasemin Çelik PDFisamveri.org/pdfdrg/D03868/2019_14/2019_14_CELIKY.pdf · 2020. 7. 15. · 2 Mertol Tulum, Osmanlı Türkçesine Giriş, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları,