YAYAŞŞLI HASTALARDA LI HASTALARDA POSTOPERATPOSTOPERATİİF BAKIMF BAKIM

YAYAŞŞLANAN SANTRAL SLANAN SANTRAL SİİNNİİR R SSİİSTEMSTEMİİ

Yaşla birlikte görme,işitme,dokunma, tat alma,ağrı ve ısı gibi tüm uyaranların iletiminde yavaşlama olur.

YAYAŞŞLANAN KARDLANAN KARDİİYOVASKYOVASKÜÜLER LER SSİİSTEMSTEM

Yaş ilerledikçe kalp ve damarlarda yapısal değişiklikler oluşur.Kardiyak output her 10 yaşta bir %5 oranında düşer.

YAYAŞŞLANAN SOLUNUM SLANAN SOLUNUM SİİSTEMSTEMİİ

Yaşlanmayla birlikte;• Toraks Elastikiyetinde Azalma• Solunum Kaslarında Zayıflama• Alveol Yüzeyinde Azalma• Anatomik Yapının Değişimi

YAYAŞŞLANAN LANAN ÜÜRRİİNER SNER SİİSTEMSTEMİİ

•Vasküler değişikliklere bağlı böbreğin kanlanmasında azalma. Bu nedenle glomerülerfiltrasyon hızında azalma gelişir.

•Sifinkter kas kontrolünde zayıflama nedeniyle üriner ve fekal inkontinans oluşur.

YAYAŞŞLANAN GASTROLANAN GASTROİİNTESTNTESTİİNAL NAL SSİİSTEMSTEM

•Mide mukus sekresyonunda azalma ve peptikülser riski artar. •İnce ve kalın barsak motilitesi yavaşlar konstipasyon riski artar. •Mide boşalmasında yavaşlamaya bağlıgastroözofagüel reflü gelişir.

YAYAŞŞLANAN ENDOKRLANAN ENDOKRİİN N SSİİSTEMSTEMGlukoz toleransında azalmaya bağlı diyabete eğilim artar. Hipofiz bezinden salgılanan hormonlarda azalma görülür.

SOSYAL YASOSYAL YAŞŞLANMALANMA

•İlerleyen yaşla birlikte günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmede güçlükler gelişir. •Benlik imajı ve kendini algılamada bozukluklar oluşur.•Yalnızlık, ölüm korkusu, üreticilik rolünde azalma olabilir.

YAYAŞŞLANAN KASLANAN KAS--İİSKELET SKELET SSİİSTEMSTEMİİ

•Kas gücünde ve koordinasyonunda azalma olur. •Kaslar incelir ve atrofiler oluşur. •Kalsiyum eksikliğine bağlı yumuşama ve kırıklar meydana gelir. •Vücut postürü bozulur.

BAKIM HEDEFLERBAKIM HEDEFLERİİ

•Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi•Ventilasyon ve havayolu açıklığının sağlanması•Hemodinamik stabilitenin sağlanması.•Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı•Post-operatif ağrının tedavisi ve yönetimi.•Sıvı volüm eksikliği ya da fazlalığının kontrol altına alınması.•Enfeksiyon kontrolünün sağlanması

Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi

Metabolik hız yavaşladığı, anestezik maddelerin atılımı zorlaştığı için uyanmakları daha uzun zaman alır.

Hastayı uyandırmak için;Derin nefes aldırılmalıSolunum ve dolaşımın sağlanabilmesi için uyaran verilmelidir.

Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi

Yaşam bulguları izlenerek mümkün olan en kısa zamanda mobilize edilmeli,

Yaşlı hastalarda• uzun süreli yatak istrahati, • analjezi, • anestezi, • hipovolemi, • kronik venöz yetmezlik nedeniyle ortostotik

hipotansiyon gelişme riski vardır.

Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi

• Yaşlı hastaya pozisyon verilirken çok dikkat edilmeli,kemik çıkıntıları iyi desteklenmeli

• Aktivite sırasında çevreye oryantasyonda önemlidir bu nedenle nörolojik değerlendirme iyi yapılmalı

• Derileri çok inceldiği için deri bakımıda çok önemlidir.

• Deri ıslak bırakılmamalı, EKG pedleriçıkarılırken dikkatli olunmalıdır.

Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi

Yaşlı hastalarda çeşitli düzeylerde kifoz yada Lordoz bulunmaktadır, verilen pozisyonun yaşlıhastaya uygun olmaması durumunda postoperatifağrılar gelişebilir.

Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi

Osteoporozu olanhastalarda lateralpozisyon verilmesi yada litotomi posizyonu femurbaşı kırıklarına ve ya dalomber vertebralardazorlanmaya yol açabilir, dikkatli olunmalıdır.

Hastanın uyandırılması ve aktivitelerin gerçekleştirilmesi

Yaşlı hastalarda subkutan yağ kitlesi azaldığı, deri inceldiği, hassas olduğu ve ekstremite dolaşımıyavaş olduğu için uzun süre aynı pozisyonda kalmak doku hasarını ve iskemiyi kolaylaştıracaktır.

Ayaklar uzun süre çapraz yerleştirildiğinde ayak bileği altındaki bası nedeniyle tibial sinir hasarı ve buna bağlı olarak da baldır kasının fonksiyon kaybı, deride ve ayak tabanında duyu hasarı görülür.

Ventilasyon ve havayolu açıklığının sağlanması

Yaşlı hastalarda;• Yetersiz öksürük ve gag refleksi,• Siliyar aktivitenin azalması,• Dişlerin azalması• Kas tonusünün azalması• Boyun ve çenedeki sertleşmeler nedeniyle etkili hava yolu temizliği yapamazlar

Ventilasyon ve havayolu açıklığının sağlanması

• Öncelikle solunum değerlendirilmelidir. • Oskültasyon ile akciğer seslerinin dinlenmeli

patolojik sesler ayırt edilmeli• Oksijen satürasyonu, solunum sayısı, ritmi,

hızı ve harcanan eforun izlenmesi gerekir.• Karbondioksit ve anestezik maddelerin atılımı

için hastanın başı yükseltilmeli• Endotrekeal tüp var ise sterilliğe dikkat

edilmelidir.

Ventilasyon ve havayolu açıklığının sağlanması

• Sekresyonların kolay çıkarılması için kontrendikasyon yok ise bol sıvı alımısağlanmalıdır.

• Derin nefes egzersizleri öğretilmeli, hasta teşvik edilmeli,

• Arterial kan gazı takibi iyi yapılmalı• Tolere edebildiği ölçüde egzersiz yapması

sağlanmalı ve cesaretlendirilmelidir.• Pnömoni, atelektazi,pnömotoraks, plevral

efüzyon gelişimi yönünden değerlendirilmeli, belirtiler iyi gözlenmeli

Kardiyovasküler stabilitenin sağlanması

Cerrahi sonrası;• Sıvı eksikliği• Kanama• Kullanılan ilaçlara• Dolaşımdaki kanın abdomende ve alt

ekstremitelerde göllenmesine bağlı hipotansiyon görülebilir.

Kardiyovasküler stabilitenin sağlanması

• Hastanın kalp hızı, ritmi, kan basıncı takip edilmelidir.

• Kalp sesleri dinlenmelidir,• Hastalar sürekli elektrokardiyogram,

pulseoksimetre ve kan basıncı monitörüne bağlanmalıdır.

• Periferik nabızlarının, kapiller dolumun değerlendirilmesi de önemlidir.

Kardiyovasküler stabilitenin sağlanması

Postoperatif dönemde en sık görülen problemlerden biride aritmidir.

Yeterli ventilasyon ve oksijenlenme sağlanmalıdır. Aritmininde en önemli sebeblerinden biride hipoksidir.

Sıvı elektrolit ve asit baz dengesizliklerine bağlı olarakta aritmi görülebilir.

Aritmide hemşirelik bakımı¡ Hipopotasemi:KCL Replasmanı yapılır.

¡ Hipoksemi:Oksijen artırma, nedene yönelik tedavi

¡ Hipotermi: Isıtılmalıdır.

¡ Ağrı ve anksiyete: Ağrı ve anksiyete azaltılır.

¡ Hipovolemi: Sıvı replasmanı yapılır.

¡ Kanama: Kanama durdurulur.

¡ Heyecan: Emosyonel destek sağlanır

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

Ameliyat sonrası dönemde karşılaşılan en önemli sorunlardan birinin, deliryum / akut konfüzyonolduğu ve deliryumdaki asıl bozukluğun bilişsel yetilerde meydana geldiği belirtilmektedir.

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

Bilişsel bozukluğun, hastaların • Beslenme, • Tuvalet, banyo, • Giyinme, • Kendine özen, • Hareket ve uyku gibi günlük yaşam aktivitelerinde sorun yaşama • Yataktan düşme, • serum setlerini çekip çıkarma gibi kendilerine

zarar verecek davranışlar sergilemelerine neden olduğundan söz edilmektedir.

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

Yataktan düşme, serum setlerini, kataterleri çıkarma, tedaviyi reddetme gibi riskler açısından koruyucu önlemlerin alınmalı;

Ameliyat öncesi ve sonrası dönemde, bilişsel fonksiyon bozukluğu deneyimleyen hastaların yakın gözleminin sürdürülmesi

Riskli olduğu, belirlenen hastaların (kadınlar, ileri yaşta olanlar, okuma yazma bilmeyen, köy/kasabada yaşayan ve ortopedi ameliyatı deneyimleyen) daha yakın izlenmesi

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

Ortopedi servisinde yatan hastaların büyük bir çoğunluğuna kalça/diz protezi uygulandığı göz önünde bulundurulduğunda, deneyimlenendiğer ameliyatlara göre, oluşan uzun süreli hareketsizliğin, hastaların bilişsel fonksiyonlarındadaha fazla gerileme gözlenmesinde etkili olduğu düşünülmektedir.

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

• Hastanın kendi aktivitelerine katılımıdesteklenmeli,

• Sabırla yaklaşılmalı, zaman tanınmalı,• Hastaya ismi ile hitap edilmeli,• Açık, net, anlaşılır ifadeler kullanılmalı,• Basit cümleler kurulmalı,• Alçak ses tonu ile konuşulmalı,• Birden fazla soru sorulmamalıdır.

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

• Günlük olayları, geçmişi anımsatacak objeler, resimler kullanılmalı,

• Günlük işleri düzene konulmalı ve anksiyeteyaşaması engellenmeli,

• Gürültü kaynakları azaltılmalı,

• Düzenli aralıklar ile tuvalete götürülmeli, hatırlatılmalı(sallanma, kıvranma, elbiselerini çekiştirme tuvalet ihtiyacının belirtileridir).

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

• Gece inkontinansı önlemek için akşam sıvı alımı engellenmelidir.

• Fermuar, düğme, dar giysilerin kullanımı engellenmelidir.

• İnkontinansı olan hastaların ıslak kalmamasına, hijyenine dikkat edilmelidir.

• Bilişsel yetilerin bozulması, çiğneme sorunları ve yutma güçlüğüoluşturabilir.

Bilişsel yetide bozukluk ve hemşirelik bakımı

• Küçük lokmalar ile beslenmeli,• Yutması kolay olan besinler tercih edilmeli,• Hastanın yuttuğundan emin olunmalı,• Yanıkları önlemek için çok sıcak besinler

verilmemeli,• Yemekte acele edilmemeli,• Kendisini ve çevresini kirleteceği düşüncesiyle

engellenmemeli,• Hangi öğünü yediği belirtilmelidir.

Sıvı tedavisi• Dehidratasyon ve sıvı volüm fazlalığı

önlenmelidir.• Yaşlı hastalarad mesane kapasitesinin ve

sfinkter tonüsünün azalmış olmasınedeniyle

• İdrar çıkışları iyi takip edilmelidir.• Sıvı replasman hızı kontrol altına

alınmalıdır.• Solunum sesleri yakından takip edilmeli,• Yaşam bulguları iyi takip edilmeli,

Ağrı Kontrolü

Ameliyat sonrası erken dönemde ağrı olması• Hastanın derin nefes almasını önler, • Kan basıncını artırır, • Aritmiye neden olur ve hastanın • konfüzyonu var ise dahada kötüleştirebilir. • Anksiyetesini artırır.• Atelektazi oluşumuna yol açabilir.

Ağrı Kontrolü• Ağrı uygun skalalar ile objektif olarak değerlendirilmeli,

• Ağrıda nonfarmokolojik yöntemlerden mutlaka yaralanılmalıdır.

• Hipotermik hastalarda emilim yavaş olacağı, doz tekrarıgerekebileceği ve sonrasında aşırı doz etkisi ortaya çıkabileceği için dikkatli olunmalıdır.

• Bu ilaçların kullanımı durumunda solunum depresyonu, bradikardi, ve hipotansiyon yönünden iyi değerlendirilmelidir.

Enfeksiyon kontrolü

Yaşlı hastalarda enfeksiyon ile ilgili ölümlerin başında bakteriyel pnömoni, gelmektedir. En sık rastlanan enfeksiyon ise üriner sistem enfeksiyonudur.Belirtileri;• Konfüzyon• Anoreksia• İnkontinans• Karın ağrısı• Bulantı ve kusmadır.

Enfeksiyon kontrolü

Yaşlılarda enfeksiyon kontrolü için;• İyi bir beslenme ve hidrasyon sağlanmalı,• Vital bulgular, mental durum ve izlenmeli,• Öksürme derin nefes alma, spirometre ile

çalıştırılmalı,• Hareketsizlikten kaçınılmalı,• Evrensel önlemler alınmalıdır.

Üriner inkontinans

Üriner inkontinans üriner enfeksiyon dışında;

• Perineal cilt döküntüleri• Bası yaraları• Üriner enfeksiyon• Düşmeye bağlı kırıkların oluşmasına• Utanma • Sosyal olarak çekingenlik• İzolasyon ve depresyona sebep olabilir.

İnsanın kırk yaşına kadar geçen yıllarıbir kitap; geri kalan yılları da bu kitabın eleştirileridir.

Sokrates

KAYNAKLARKAYNAKLAR1. Akdemir N(1997)Hemşirelik Bakımı:Geriatri,Cilt 1,Ankara

Aydın D(1999)Geriatri,Cilt 2,Ankara.2. Ünal S,Yaşlı Hastanın Değerlendirilmesi3. Gürel A,Yaşa İlişkin Anatomi ve Fizyoloji4. Ucuzal M, Akyolcu N. (2008) Yaşlı Hastalarda Ameliyat

Sonrası Bilişsel Değişiklikler, Türk Geriatri Dergisi, 11 (3): 119–127.

5. İnci K, Ergen A. (2009). Yaşlılarda Üriner İnkontinans ve Farmakolojik Tedavisi, Türk Geriatri Dergisi, 13 (1): 59-66.

6. 4. Ulusal Yaşlı Sağlığı Kongresi,Geriatri hemşireliği Kursu Notları, 1-4 Nisan 2010, İzmir,