YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMIGrafik Listesi 5 Şekil Listesi 5 Tablo Listesi 7 01 GİRİŞ 8 1.1Hal Kavramı ve Tedarik Zincirindeki Yeri 8 1.2 Ürün Sınıflandırmaları

YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMI

2

İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ GIDA TARIM VE HAYVANCILIK DAİRE BAŞKANLIĞI YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMI SONUÇ RAPORU 2015

BİMTAŞ BOĞAZİÇİ PEYZAJ İNŞAAT MÜŞAVİRLİK TEKNİK HİZMETLER SAN. TİC. A.Ş.

STAR ARAŞTIRMA VE DENETİM HİZMETLERİ

YAYIN YERİ / TARİHİİSTANBUL / EYLÜL 2015

3

İÇİNDEKİLERGrafik Listesi 5Şekil Listesi 5Tablo Listesi 7

01 GİRİŞ 8 1.1 Hal Kavramı ve Tedarik Zincirindeki Yeri 8 1.2 Ürün Sınıflandırmaları 13 1.3 Hal Sınıflandırması 14

02 DÜNYADAKİ HALLER 16 2.1 Dünya Toptancı Halleri Birliği 16 2.2 Farklı Ülke Hallerinden Örnekler 17 2.2.1 İspanya 17 2.2.2 İtalya 17 2.2.3 Polonya 18 2.2.4 İngiltere 18 2.2.5 Portekiz 20 2.2.6 Hollanda 20 2.2.7 Almanya 23 2.2.8 Fransa 24 2.2.9 Finlandiya 27 2.2.10 Çin 27 2.2.11 Japonya 29 2.2.12 Rusya 30 2.2.13 Meksika 31 2.2.14 Avustralya 32 2.2.15 Amerika Birleşik Devletleri 32 2.2.16 Genel Değerlendirme 33

03 TÜRKİYE’DEKİ TOPTAN GIDA MERKEZLERİ 36 3.1 Genel Durum 36 3.2 Bursa Toptancı Halleri 37 3.3 Konya Toptancı Halleri 38 3.4 Samsun Toptancı Halleri 39 3.5 Antalya Toptancı Halleri 42 3.6 Kocaeli Toptancı Halleri 45 3.7 Genel Değerlendirme 45

04 İSTANBUL’DAKİ TOPTAN GIDA MERKEZLERİ 46 4.1 Hallerin Alansal Büyüklükleri, İşletme ve İstihdam Sayıları 46 4.2 Sebze ve Meyve Halleri 46 4.2.1 Ataşehir Meyve Sebze Hali 47 4.2.2 Bayrampaşa Meyve Sebze Hali 48 4.2.3 Özel Sultanbeyli, Bozkurtlar Yaş Meyve Sebze Hali 49 4.3 Kuru Gıda Halleri 49 4.3.1 Rami Kuru Gıda Hali 49 4.3.2 Mega Center 50 4.3.3 AYTOP Gıda Merkezi 50 4.4 Su Ürünleri Hali 51 4.5 Et ve Et Ürünleri Halleri 53 4.6 Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Halleri 54

YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMI SONUÇ RAPORU 2015

4

İÇİNDEKİLER05 ORTAK AKIL KONFERANSLARI SONUÇLARI 56 5.1 Et ve Et Ürünleri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları 56 5.1.1 Çevresel Analiz 56 5.1.2 Sorun Analizi 56 5.1.3 Çözüm Analizi 58 5.1.4 Genel Değerlendirme 59 5.2 Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları 59 5.2.1 Çevresel Analiz 59 5.2.2 Sorun ve Çözüm Analizi 60 5.2.3 Genel Değerlendirme 61 5.3 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları 61 5.3.1 Çevresel Analiz 61 5.3.2 Sorun Analizi 61 5.3.3 Çözüm Analizi 62 5.3.4 Genel Değerlendirme 63 5.4 Su Ürünleri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları 63 5.4.1 Çevresel Analiz 63 5.4.2 Sorun Analizi 64 5.4.3 Çözüm Analizi 65 5.4.4 Genel Değerlendirme 67 5.5 Yaş Meyve & Sebze Ortak Akıl Konferansı Sonuçları 68 5.5.1 Bayrampaşa Hali Ortak Akıl Konferansları 68 5.5.2 Ataşehir Hali Ortak Akıl Konferansları 72

06 KARAR KONFERANSLARI SONUÇLARI 766.1 Et ve Et Ürünleri Karar Konferansı 766.2 Kesme Çiçek Karar Konferansı 776.3 Kuru Gıda Karar Konferansı 786.4 Sebze Meyve Karar Konferansı 786.5 Su Ürünleri Karar Konferansı 796.6 Süt Ürünleri Karar Konferansı 80

07 ARAŞTIRMA ve SAYIM ÇALIŞMALARI 827.1 Hal Odaklı Müşteri Araştırması 827.2 Hal Esnafı Araştırması 827.3 Hal Kapı Çıkış Sayımları Araştırmas 82

08 YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMI 88 8.1 KAVRAMSAL TASARIM 88 8.1.1 Karma Hal Önerisi 88 8.1.2 Çoklu Hal Önerisi 91 8.1.3 Tekno-Hal Önerisi 91 8.1.4 Uluslararası Hal Önerisi 92 8.1.5 Üçüncü Nesil Hal (Mükemmel-Marka Haller) Önerisi 92 8.2 TESİS YERLEŞİMİ 92 8.2.1 Bayrampaşa Meyve ve Sebze Hali 95 8.2.2 Ataşehir Meyve ve Sebze Hali 104 8.2.3 Su Ürünleri Hali 111 8.2.4 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali 115

5


İÇİNDEKİLER 8.2.5 Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Hali 120 8.2.6 Et ve Et Ürünleri Hali 122 8.2.7 Ortak Alanlar 124 8.2.8 Genel Yerleşim Alan Büyüklükleri 126 8.3 YER SEÇİMİ 128 8.3.1 Ağırlık Merkezi Yaklaşımı 128 8.3.2 Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımı 130 8.4 YATIRIM VE YATIRIM FİNANSMANI 134 8.4.1 Mevcut Finansman Modelleri 134 8.4.2 Finansman Modeli Seçimi 137 8.4.3 Proje Finansmanında Kullanılabilecek Kaynaklar 137 8.5 YÖNETİM MODELİ 139 8.6 İŞLETME MODELİ 140 8.6.1 İşletme Modelinin Bileşenleri 140 8.7 MEVZUAT 147 8.7.1 Sebze-Meyve ve Kuru Gıda Hallerinin Hukuki Altyapısı 148 8.7.2 Su Ürünleri Halinin Hukuki Altyapısı 149

09 SONUÇ 150

Grafik ListesiGrafik 1 Hal Sisteminde Kayıtlı Kullanıcı 36Grafik 2 Hal Kayıt Sisteminde Bildirim Sayısı 37Grafik 3 2008-2010 Yılları Arası Hale Giriş-Çıkış Yapan Araçların Türlere Göre Dağılımı 53Grafik 4 2008-2010 Yılları Arası Hale Gelen Ürünlerin Geliş Yerine Göre Dağılımı 53Grafik 5 Diğer Toptancı Halleri İle Çalışmanın İstenilmesi Durumu 88

Şekil ListesiŞekil 1 Türkiye Yaş Meyve-Sebze Tedarik Zinciri 9Şekil 2 Süt ve Süt Mamülleri Değer Zinciri 10Şekil 3 Et ve Et Ürünleri Tedarik Zinciri 11Şekil 4 Su Ürünleri Tedarik Zinciri 12Şekil 5 Barcelona Mercabarna Toptancı Hali Yerleşim Planı 17Şekil 6 Floransa Mercafir Toptancı Hali 18Şekil 7 WGRA Toptancı Hali 19Şekil 8 New Covent Garden Market Toptancı Hali 20Şekil 9 Mercado Abastecedor da Região de Lisboa, S.A. Toptancı Hali 20Şekil 10 Rotterdam Spaanse Polder Toptancı Hali 20Şekil 11 FloraHolland Yerleşim 21Şekil 12 FloraHolland Mezat Salonu 21Şekil 13 FloraHolland Depo İçi Lojistik Hareketler 21Şekil 14 FloraHolland Depo İçi Lojistik Hareketler 21Şekil 15 Food Center of Amsterdam 22Şekil 16 FCA Yerleşim 22Şekil 17 FCA İlk Hal Binası 23Şekil 18 Berlin Toptancı Hali Yerleşimi 24Şekil 19 Berlin Toptancı Hali 24Şekil 20 Marsilya SOMIMARToptancı Hali 24Şekil 21 Rungis Yerleşim Planı 25Şekil 22 Rungis Su Ürünleri Hali 25Şekil 23 Rungis Su Ürünleri Hali Alan 25Şekil 24 Rungis Et Ürünleri Hali 26Şekil 25 Rungis Et Ürünleri Hali Paketleme Alanı 26Şekil 26 Rungis Kuru Gıda Hali 26Şekil 27 Rungis Sebze Meyve Hali 27Şekil 28 Helsinki Toptancı Hali 27

6

İÇİNDEKİLERŞekil 29 Shenzhen Toptancı Hali 28Şekil 30 Tokyo’daki Toptancı Halleri 29Şekil 31 Tokyo Tsukiji Toptancı Hali 29Şekil 32 Rostov Meyve-Sebze Toptancı Hali 31Şekil 33 Central de Abasto Tultitlan Toptancı Hali 31Şekil 34 Central de Abasto de la Cuidad de Mexico Toptancı Hali 32Şekil 35 Avustralya Melbourne Toptancı Hali 32Şekil 36 Bursa eski Meyve ve Sebze Hali 37Şekil 37 Bursa Yeni Meyve ve Sebze Hali 37Şekil 38 Bursa Yeni Meyve-Sebze ve Balık Hali 38Şekil 39 Bursa Meyve-Sebze Hali İçi 38Şekil 40 Konya Yeni Meyve ve Sebze Hali Projesi 38Şekil 41 Konya Yeni Meyve ve Sebze Hali Projesi İşyerleri 39Şekil 42 Samsun Büyükşehir Belediyesi Sebze ve Meyve Hali 39Şekil 43 Samsun Balık Hali 40Şekil 44 Samsun Balık Hali Yerleşim Planı 40Şekil 45 Çarşamba Meyve ve Sebze Hali 41Şekil 46 Bafra Meyve ve Sebze Hali 41Şekil 47 Antalya Sebze Meyve Hali 42Şekil 48 Antalya Sebze Meyve Hali İçi 42Şekil 49 Antalya Sebze Meyve Hali 42Şekil 50 Antalya Sebze Meyve Hali İçi 43Şekil 51 Ayer Tarım Kesme Çiçek Serası 44Şekil 52 FleurAntalya Serası 44Şekil 53 Kocaeli Sebze Meyve Hali 45Şekil 54 Kocaeli Sebze Meyve Hali Boş Kasa Depolama Alanı 45Şekil 55 Kocaeli Merkez Yeni Hal 45Şekil 56 İstanbul Hallerinin Konumları 46Şekil 57 Bayrampaşa Sebze ve Meyve Hali Uydu Görüntüsü 46Şekil 58 Ataşehir Sebze ve Meyve Hali Uydu Görüntüsü 47Şekil 59 Ataşehir Sebze Meyve Hali 47Şekil 60 Ataşehir Hali Çıkış Kapısı ve Dijital Ekran 47Şekil 61 Bayrampaşa Sebze Meyve Hali 48Şekil 62 Bayrampaşa Sebze Meyve Hali Boş Kasa Depolama Alanı 48Şekil 63 Rami Kuru Gıda Hali 49Şekil 64 Mega Center 50Şekil 65 AYTOP 50Şekil 66 Yenikapı Su Ürünleri Hali Uydu Görüntüsü 51Şekil 67 Su Ürünleri Hali Yerleşim Planı 51Şekil 68 Yenikapı Su Ürünleri Hali Mezat Alanı 51Şekil 69 İSTİB Tuzla Canlı Hayvan Padok Alanı 53Şekil 70 Elif Et Mezbahası - Tuzla 54Şekil 71 Kavramsal Yapı Önerisi 92Şekil 72 Sebze Meyve Hali Müstakil İşyerleri Planına Göre Yerleşim Planı Taslağı 104Şekil 73 Sebze Meyve Hali Ortak Depo ve Merkezi Dağıtım Sistemi Planına Göre Yerleşim Planı Taslağı 104Şekil 74 Su Ürünleri Hali Yerleşimi Plan Taslağı 115Şekil 75 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali Yerleşimi Plan Taslağı 119Şekil 76 Kesme Çiçek Hali Yerleşimi Plan Taslağı 122Şekil 77 Et Ürünleri Hali Yerleşimi Plan Taslağı 124Şekil 78 Nüfus Odaklı Ağırlık Merkezi 129Şekil 79 Nüfus Odaklı Tersine Ağırlık Merkezi 129Şekil 80 Toplam Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi 129Şekil 81 Müşteri Sayıları Bazlı Ağırlık Merkezi 129Şekil 82 Meyve Sebze – Su Ürünleri – Kuru Gıda Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi 130Şekil 83 Yer Seçiminde Dikkate Alınan Endeksler 130Şekil 84 Yer Seçiminde Etki Oranları 131Şekil 85 Yer Seçimi Lokasyon Alternatifleri 133Şekil 86 Ticaret Merkezi İş Modeli 141Şekil 87 Toptan Ticaret İş Modeli 143Şekil 88 Toptan Ticaret Merkezi Değer Önerisinin Katmanları 143Şekil 89 Yönetim ve Organizasyon 146

7

İÇİNDEKİLERTablo ListesiTablo 1 Avrupa’daki Bazı Hallere İlişkin Bilgiler 35Tablo 2 Türkiye’deki Toptancı Hallerine İlişkin Genel Veriler 36Tablo 3 Antalya Halleri 43Tablo 4 Hallerin Alansal Büyüklükleri, İşletme ve İstihdam Sayıları 46Tablo 5 2010–2014Yılları Arası Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton) 52Tablo 6 2004–2013 Yılları Arası Karayolu ile Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton) 52Tablo 7 2004–2013 Yılları Arası Denizyolu ile Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton) 52Tablo 8 2013 Yılı İthal Gelen Ürünlerin Cinsleri ve Miktarları (kg) 52Tablo 9 2008-2010 Yılları Arası Hale Gelen Ürünlerin Geliş Yerine Göre Toplam Su Ürünleri Miktarı (Ton) 53Tablo 10 Hal Odaklı Müşteri Örneklem Dağılımı 82Tablo 11 Hal Esnafı Örneklem Dağılımı 82Tablo 12 Hal Kapı Çıkış Sayımları Örneklem Dağılımı 82Tablo 13 Ataşehir Hali Kapı Çıkış Tonajları 83Tablo 14 Bayrampaşa Hali Kapı Çıkış Tonajları 84Tablo 15 Mega Center Kapı Çıkış Tonajları 85Tablo 16 Yenikapı Su Ürünleri Hali Kapı Çıkış Tonajları 86Tablo 17 Birlikte Çalışılmak İstenen Toptancı Halleri 89Tablo 18 Hal Odaklı Müşterilerin Ortak Halden Ürün Tedarik Etme İstekleri 89Tablo 19 Hal Odaklı Müşterilerin Olmasını İstedikleri Sektörler 90Tablo 20 Dünya Hallerinde Sektörlerin Kümelenme Durumu 90Tablo 21 Bilişim Otomasyon Teknolojileri Karar Konferansı Sonuçları 91Tablo 22 Türkiye, İstanbul Toplam, Avrupa ve Anadolu Yakası Nüfus Projeksiyonları 93Tablo 23 Bayrampaşa Haline Gelen Meyve ve Sebze Miktarları 95Tablo 24 Bayrampaşa Haline Gelen Araç Sayıları 97Tablo 25 Bayrampaşa Haline Gelen Araç Türü Sayılarındaki Değişim 97Tablo 26 İstanbul Avrupa Yakası Yeni Hal 2050 yılı Meyve-Sebze Projeksiyonu 98Tablo 27 Yeni Hale Gelecek Araç Türü Sayıları Dağılımı 99Tablo 28 2050 Yılı Haziran Ayı Araç Türlerine Göre Araç Sayısı projeksiyonu 99Tablo 29 Bayrampaşa Sebze Meyve Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri 103Tablo 30 Ataşehir Haline Gelen Meyve ve Sebze Miktarları 105Tablo 31 Ataşehir Haline Gelen Araç Sayıları 107Tablo 32 Ataşehir Haline Gelen Araç Türü Sayılarındaki Değişim 107Tablo 33 İstanbul Anadolu Yakası Yeni Hal 2050 yılı Meyve-Sebze Projeksiyonu 108Tablo 34 Yeni Hale Gelecek Araç Türü Sayıları Dağılımı 109Tablo 35 2050 Yılı Haziran Ayı Araç Türlerine Göre Araç Sayısı projeksiyonu 109Tablo 36 Ataşehir Sebze Meyve Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri 111Tablo 37 Yenikapı Haline Gelen Su Ürünleri Miktarları (Kg) 111Tablo 38 Yenikapı Haline Gelen Araç Sayıları 112Tablo 39 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Su Ürünleri Projeksiyonu 113Tablo 40 Su Ürünleri Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri 114Tablo 41 Türkiye Kişi Başı Süt Ürünleri Tüketimi 115Tablo 42 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Süt Ürünleri Projeksiyonu 116Tablo 43 Türkiye Kişi Başı Kuru Gıda Ürünleri Tüketimi 116Tablo 44 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Kuru Gıda Ürünleri Projeksiyonu 117Tablo 45 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri 119Tablo 46 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Projeksiyonu 120Tablo 47 Kesme Çiçek Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri 121Tablo 48 Türkiye Kişi Başı Et ve Et Ürünleri Tüketimi 122Tablo 49 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Et ve Et Ürünleri Projeksiyonu 122Tablo 50 Et Ürünleri Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri 123Tablo 51 Ortak Yerleşim Alan Büyüklükleri 126Tablo 52 Sektörler Bazında Yerleşim Büyüklükleri 127Tablo 53 Toplam Yerleşim Büyüklükleri 128Tablo 54 Ağırlık Merkezi Metoduna Göre Lokasyon Koordinatları 129Tablo 55 Yer Seçimi Karar Konferansı Kriter Değerleri 130Tablo 56 Yer Seçiminde İlçeler Bazında Puanlama – Karar Konferansı Sonuçlarına Göre 132Tablo 57 Yer Seçiminde İlçeler Bazında Puanlama – Endekslere Göre 133Tablo 58 Pazarlama Planı 145Tablo 59 Toptancı Halleri ile ilgili Yasal Düzenlemelerin Gelişimi 147


8

01 GİRİŞ

5957 Sayılı “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun” Toptancı Halini şu şekilde tanımlamaktadır: “Bu Kanunda yer alan asgarî koşulları taşıyan projeler çerçevesinde belediyeler ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan, malların ayrı ayrı yahut birlikte toptan alım ve satımı ile kaydının yapıldığı yerler”.

The World Union of Wholesale Markets (WUWM) ise toptancı hallerini şu şekilde tanımlamaktadır: “Ortak tesisleri kullanarak çalışan farklı gıda işletmecilerinin bulunduğu; gıda ürünlerinin depolandığı, hazırlandığı, işlendiği, alınıp satıldığı ve bir gıda merkezi olarak yönetilen yerlerdir”.

Belediyelerce kurulan toptancı hallerine “Belediye Toptancı Hali”, gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan toptancı hallerine “Özel Toptancı Hali” denilmektedir. Üreticilere yönelik hallere “Üretici Bölgesi Toptancı Hali”, tüketicilere yönelik hallere “Tüketici Bölgesi Toptancı Hali” adı verilmektedir. Üreticilerin yoğunlukta olduğu ve ürünlerini sergilediği hallere üretici bölgesi toptancı hali denilmektedir. Buna karşın nüfusun ve tüketimin yoğun olduğu büyükşehirlerde de tüketici bölgesi toptancı halleri bulunmaktadır. Bazı hallerde her iki türe yönelik özellikler bulunabilmektedir.

Adı geçen Kanunun amacı; sebze ve meyveler ile arz ve talep derinliğine göre belirlenecek diğer malların ticaretinin kaliteli, standartlara ve gıda güvenilirliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını, malların etkin şekilde tedarikini, dağıtımını ve satışını, üretici ve tüketicilerin hak ve menfaatlerinin korunmasını, meslek mensuplarının faaliyetlerinin düzenlenmesini, toptancı halleri ile p azar yerlerinin çağdaş bir sisteme kavuşturulmasını ve işletilmesini sağlamaktır.

Kanun, sebze ve meyveler ile arz ve talep derinliğine göre belirlenecek diğer malların her ne şekilde olursa olsun alımı, satımı ve devri ile toptancı halleri ve pazar yerlerinin kuruluş, işleyiş, yönetim ve denetimine ilişkin usul ve esasları, uygulanacak yaptırımları ve bakanlıklar, belediyeler ile diğer idarelerin görev, yetki ve sorumluluklarını kapsamaktadır.

Kanunun amaç ve kapsam maddesi olan 1.

maddesinde geçen mal kavramı Kanunun 2. maddesinde aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır:

“Ticarete konu sebze ve meyveler ile arz ve talep derinliğine göre belirlenecek et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, su ve su ürünleri, bal ve yumurta gibi diğer gıda maddeleri ile kesme çiçek ve süs bitkileri”.

Bu çerçevede bu raporda sebze ve meyveler, su ürünleri, et ve et ürünleri, süt ürünleri, kuru gıda, kesme çiçek ve süs bitkileri de dikkate alınmaktadır.

Kanunun 3. Maddesinin 1. şıkkı, toptancı hallerinin kurulmasını aşağıdaki şekilde belirlemektedir:

“Toptancı halleri; imar planlarında belirlenmiş alanlarda, halin sınıfına, büyüklüğüne ve işlem hacmine göre yönetmelikle belirlenen müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvar ve soğuk hava deposu gibi diğer asgarî koşulları taşıyan projeler çerçevesinde gerçek veya tüzel kişiler ile belediye sınırları içinde belediyeler, büyükşehir belediye sınırları içinde büyükşehir belediyeleri tarafından kurulur. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından toptancı hali kurulması ilgili belediyenin iznine tabidir”.

5957 Sayılı kanun ile mallara künye zorunluluğu getirilmiş olup kanunun 2. maddesi künye kavramını; “Malların üretim yerini, cinsini, miktarını, hangi üretici ve işletmeye ait olduğunu, varsa sertifika bilgilerini ve Bakanlık ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca uygun görülecek diğer hususları ihtiva eden barkodlu etiket veya bu bilgileri içeren belge” olarak tanımlanmaktadır. Künye ile tedarik zincirinin izlenebilirliği elde edilmiş olacaktır.

Aşağıdaki şekillerde sırasıyla Türkiye’deki sebze ve meyveler, su ürünleri, et ve et ürünleri, süt ürünleri tedarik zinciri gösterilmiştir.

Hal Kavramı ve Tedarik Zincirindeki Yeri

1.1

9


TOHUM, GÜBRE ve İLAÇ TEDARİKÇİLERİ

TÜKETİCİLER

ÜRETİCİLER

YEREL ACENTE TÜCCAR

ÜRETİCİ BÖLGESİ TOPTANCI HALİ (KOMİSYONCU,

TÜCCAR, İHRACATÇI, KOOPERATİF)

ÜRETİCİ BÖLGESİ TOPTANCI HALİ (KOMİSYONCU,

TÜCCAR, İHRACATÇI, KOOPERATİF)

SANAYİCİ

PERAKENDEZİNCİRLERİ

YİYECEK SAĞLAYICILAR(Restoran, vb)

MANAVLARSEMT

PAZARLARI

YURTDIŞI

İHRACAT

ÜRETİCİ ÖRGÜTÜ

İTHALATÇI

Şekil 1 Türkiye Yaş Meyve-Sebze Tedarik Zinciri

10

01

Şekil 2 Süt ve Süt Mamülleri Değer Zinciri

KAYNAK: ASÜD

SÜT VE SÜT MAMÜLLERİ

DEĞER ZİNCİRİ

SÜT HAYVANI

YETİŞTİRİCİSİ

SÜT İŞLEME TESİSLERİ

SÜT VE MAMÜLLERİ

TÜKETİCİ

BAKKAL, SÜPERMARKET,

LOKANTA, CATERING, OTEL

YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİ

TSUMBTDSYMN

KOOPERATİFLER

FABRİKA SÜT TOPLAMA

MERKEZLERİ

SEMT PAZARINDAKİ

SATICILARSOKAK SÜTÜ

FABRİKA SÜT TOPLAMA

MERKEZLERİ


11

Şekil 3 Et ve Et Ürünleri Tedarik Zinciri

Canlı hayvan kesimhaneye nakil Kesim Depolama İstanbul’a nakil

Küçük et depolarına

satış

Perakende et satış noktalarına

nakliye

Perakende et satış noktalarının

depolarında bekleme

İhtiyaca göre karkastan daha küçük parçalara

ayırma ve kemiksiz hale getirme

Sunum amacı ile eti işleyerek açık reyon depolarında

sergileme

Nihai tüketiciye satış

Et ürünleri üreten firmalara

satış

Perakende satış noktalarına

doğrudan satış

Üretim

12

01

Şekil 4 Su Ürünleri Tedarik Zinciri

Stok alıcıları

Tüketiciler

ÜRETİCİLER

TOPTANCILAR

Toptancı İşyerleri

Hijyen Kontrolü

TAŞIMA TOPLAMA

MERKEZİ TOPTAN TİCARET MERKEZİ

MEZAT

DAĞITIM

YETKİLİ ALICILAR

ARACI TOPTANCILAR

Ürünler bir önceki gün gece 03:00’den ertesi gün gece yarısına kadar hale getirilir, toptancılar tarafından vakit kaybetmeden dağıtımı yapılır

ÜRETİCİ KOOPARATİFLERİ ÜRETİM BÖLGESİNDE ALIM YAPAN KOMİSYONCU

Mezat öncesi denetleme

(Fiyat TEspiti)

Aracı toptancıların bir çok alıcı

bulması


13

Bu raporda temel alınan sektörel istatistiklerde aşağıdaki sınıflandırma temel alınmıştır. Yaş Meyve ve Sebze Sektörü

a) Sebzeler:• Kök ve Yumru Sebzeler (11 ürün): Soğan (Taze), Soğan (Kuru), Sarımsak (Taze), Sarımsak (Kuru), Pırasa, Havuç, Şalgam, Kırmızı Pancar, Kereviz (Kök), Turp (Bayır), Turp (Kırmızı)

• Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler (21 ürün): Domates (Sofralık), Domates (Salçalık), Hıyar (Sofralık), Hıyar (Turşuluk), Acur, Biber (Salçalık), Biber (Dolmalık), Biber (Sivri), Bamya, Patlıcan, Kabak (Sakız), Balkabağı, Kabak (Çerezlik), Bezelye (Taze), Fasulye (Taze), Börülce (Taze), Bakla (Taze), Barbunya Fasulye (Taze), Kavun, Karpuz, Pepino

• Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış)

(21 ürün): Karnıbahar, Brokoli, Lahana (Beyaz), Lahana (Kırmızı), Lahana (Karayaprak), Lahana (Brüksel), Marul (Kıvırcık), Marul (Göbekli), Marul (Aysberg), Enginar, Kereviz (Sap), Ispanak, Pazı, Semizotu, Maydonoz, Roka, Tere, Nane, Dereotu, Kuşkonmaz, Mantar (Kültür)

b) Meyveler (62 ürün):• Üzüm (5 ürün): Üzüm (Sofralık-Çekirdekli), Üzüm (Sofralık-Çekirdeksiz), Üzüm (Kurutmalık-Çekirdekli), Üzüm (Kurutmalık-Çekirdeksiz), Üzüm (Şaraplık)

• Muz-İncir-Avokado-Kivi(4 ürün): Muz, Kivi, Avokado, İncir

• Turunçgiller (10 ürün): Portakal (Washington), Portakal (Yafa), Portakal (Diğer), Mandalina (Satsuma), Mandalina (Clementin), Mandalina (King), Mandalina (Diğer), Limon, Greyfurt (Altıntop), Turunç

• Diğer Meyveler-Taş Çek. ve Yumuşak Çek. (27 ürün): Elma (Golden), Elma (Starking), Elma (Amasya), Elma (Grannysmith), Elma (Diğer), Armut,

Ayva, Yenidünya, Muşmula, Şeftali (Nektarin), Şeftali (Diğer), Erik, Kayısı, Zerdali, Kiraz, Vişne, Kızılcık, İğde, Hünnap, Çilek, Ahududu, Böğürtlen, Dut, Nar, Trabzon Hurması, Keçi Boynuzu, Yaban Mersini (Mavi Yemiş)

• Çay(Yaş) (1 ürün): Çay(Yaş)

• Baharat Bitkileri (İşlenmemiş) (8 ürün): Kırmızı Biber (Baharatlık-İşlenmemiş), Anason, Kimyon, Rezene, Kişniş, Çörekotu, Kekik, Süpürge Otu

Kuru Gıda Sektörü

• Dayanıklı Ürün Grubu (3 ay üstü) (Şeker ve şekerleme, zeytin (Sofralık), kuruyemiş, yağ, baharat, bakliyat, bal, un ve unlu mamuller, makarna, bulgur ve bisküvi, çay (kuru), içecek, çocuk maması, sakız ve sakızlı ürünler, lezzet katıcı ürünler vb.)

• Süreli ürün grupları (5gün –3ay) (Tatlı, içecek, konserve, margarin, pastane ürünleri vb.)

Su Ürünleri• Deniz ürünleri (Balık)

• Deniz ürünleri (Diğer)

• Tatlı su ürünleri (Balık)

• Tatlı su ürünleri (Diğer)

• Yetiştiricilik ürünleri (Balık)

• Yetiştiricilik ürünleri (Diğer)

Et ve Et Ürünleri• Kırmızı Et

• Beyaz Et (Kanatlı)

• Sakatat

Süt Ürünleri • İçme Sütü (Kutu)

• Peynirler ve Lor (beyaz Peynir Hariç)

• Kaymak

• Peynir Altı Suyu

• Süt Tozu

Ürün Sınıflandırmaları1.2

14

01• Yoğurt

• Tereyağı

• Ayran

Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri• Kesme Çiçek

•Süs Bitkisi (İç ve dış mekan)

Dünya geneline bakıldığında farklı hal tipleri olduğu görülmektedir. Örneğin bir hal kompleksi içinde bir sektör yada birden fazla sektörün bulunması, teknolojiden faydalanma düzeyi veya dağıtım şekline göre farklı hal tipleri bulunmaktadır. Bunlarla ilgili açıklamalar aşağıda verilmiştir.

Tekli Hal: Tek bir sektöre yönelik gıda işletmelerinin bulunduğu hallerdir. Meyve sebze hali, balık hali, kuru gıda hali vb.

Karma Hal: Birden fazla gıda sektörünü bünyesinde bulunduran hallerdir. Örneğin Rungis Hali’nde meyve sebze, et ürünleri, su ürünleri, kesme çiçek ve kuru gıda sektörleri aynı lokasyonda yer almaktadır. Bu tarz bir yapı gelen müşterilerin bir seferde farklı taleplerini karşılayabilmesi açısından yarar sağlamaktadır. Bu hal yapısında bulunduğu bölgenin trafiğini yoğunlaştırma gibi bir etki söz konusu olabilecektir. Ancak uygun bir yer seçimi ve iyi bir planlama ile özellikle büyük şehirlerde şehir trafiğinin geneli açısından olumlu etki yapacaktır.

Çoklu Hal: Bir kent içerisinde aynı sektör/sektörleri içeren birden fazla hal olması durumudur. Örneğin İstanbul’da Anadolu ve Avrupa yakalarında ayrı meyve sebze halleri vardır.

Uydu Hal: Bir kentteki ana halin yanı sıra kendi hinterlandına hizmet veren göre daha küçük hallerdir. Böylece ana hale ulaşımın zor olacağı bölgeler, daha kısa sürede talep ettikleri ürünlere ulaşabilmektedir.

Tekno-Hal: Hal yapısı içerisinde teknolojiden üst düzeyde faydalanılan hallerdir. Depolama, yükleme-

boşaltma, hal içi ürün transferleri, paketleme, geri dönüşüm vb. faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde otomasyonun kullanıldığı; satışın yoğunlukla e-ticaret yoluyla yapıldığı; ürün izlenebilirliğine yönelik otomatik tanımlama ve izleme sistemlerinin kullanıldığı hallerdir.

Merkezi Dağıtımlı Hal: Depolama ve dağıtım faaliyetlerinin tek elden yürütüldüğü hallerdir. Hal kompleksinin büyümesi ve şehir merkezine uzaklığını artması ile birlikte, lojistik verimliliği artırmak, şehir trafiği üzerindeki olumsuz etkiyi kaldırmak ve sürdürülebilirlik açısından merkezi dağıtımlı hal yapısı avantajlı hale gelmektedir.

Haller hizmet verdiği ve ürü tedarik ettiği alan büyüklüğüne bağlı olarak lokal, bölgesel veya uluslararası hal şeklinde de sınıflandırılabilir. Lokal haller bir ile veya ilçeye, bölgesel haller birden fazla ile ve uluslararası haller ise birden fazla ülke kapsamında hizmet veren hallerdir.

Hallerle ilgili diğer bir sınıflandırma da küçük, orta ve büyük toptancı halleri olarak yapılabilir. Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmeliğin Toptancı Hallerinin Sınıflandırılmasına ilişkin 5.Maddesinin 12.şıkkı aşağıda belirtilmiştir:

“Toplam işyeri sayısı, 30 ila 100 olan toptancı halleri küçük, 101 ila 250 olan toptancı halleri orta, 251 ve üzeri olan toptancı halleri ise büyük toptancı hali olarak sınıflandırılır”.

WUWM, halleri gelişmişlik seviyesine göre 3 jenerasyona ayırmaktadır. 1. Jenerasyon düşük katma değer ile sadece ticaret yapmaktadır. 2. jenerasyonda alım satımın yanı sıra farklı tamamlayıcı faaliyetler yürütülmektedir. Mükemmel hal olarak tabir edilen 3. jenerasyon ise marka haline gelmiş ve geleceğe yön verecek bir hal modelidir.

Bunlara dair detaylar aşağıda belirtilmiştir.

• Düşük katma değerli haller

Taze gıda ürünlerinin sadece ticaretinin

(alım satımı) yapıldığı haller

• Tamamlayıcı hizmetlerin ve altyapının

bulunduğu haller

• Sınıflandırma ve derecelendirme

• Depolama tesisleri, soğuk hava depoları

Hal Sınıflandırması 1.3


15

• Taşıma ve taşıma araçları tesisleri

• Temizleme, güvenlik-emniyet

• Kalite kontrol

• Standart ürünler ve paketleme (kalite standartları, ağırlık, boyut, renkle ilgili)

• Fiyat ve ticaret hacimleri ile ilgili bilginin toplanması ve dağıtılması

• Dayanıklı ürünlerin (taze satılmayan) sunulması (Cash&Carry)

• Mükemmel Haller (Marka Haller)

• Uluslararası ve global toplama alanı

• Çok sayıda rakip toptancıların bir araya gelmesi, dikey entegrasyon

• Ürün segmentasyonu: Uzmanlaşma

• Teknolojik hizmetler: Telekomünikasyon

• Eğitim hizmetleri: Ticaret yapanların eğitilmesi

• Çevresel mükemmellik: Atıkların geri dönüşümü, yeşil enerji, azaltılmış su tüketimi, elektrikli araçlar vs.

DÜNYADAKİ HALLER02

16

Dünya Toptancı Halleri Birliği (The World Union of Wholesale Markets -WUWM) yapısal, organizasyo-nel, yönetsel ve sürdürebilir gelişimi sağlamak için toptan ve perakende market konusunda uluslararası bilgi paylaşımını sağlamak üzere kurulmuş kar amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşudur. Bu çerçevede WUWM konferanslar ve özel toplantılar düzenlemekte, küresel bazda veri toplayarak raporlar yayınlamakta, üyeleri arasında bilgi ve deneyim paylaşımı sağlamak-tadır. WUWM Dünya’daki tüm toptancı ve perakende marketler ile onların ulusal ve bölgesel birliklerinin katılımına açıktır. Faaliyetlerini Avrupa, Amerika ve Asya-Pasifik şeklinde bölgesel olarak sürdürmektedir. WUWM 1955 yılından beri hizmet vermektedir.

29.07.2015 itibarıyla 42 farklı ülkeden 250 üyesi bulunmaktadır. Üyelerinin ülkeleri aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:

Batı Avrupa: Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, İrlanda, İtalya, Hollanda, Norveç, Portekiz, İspanya, İsveç, İngiltere

Orta ve Doğu Avrupa: Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Macaristan, Polonya, Romanya, Rusya, Ukrayna, Surbistan, Litvanya

Asya: Çin, Hindistan, Japonya, Tayland, Güney Kore

Güney Amerika: Brezilya, Şili, Kolombiya,

Paraguay, Peru

Ortadoğu: İsrail, Kuveyt, Türkiye

Orta Amerika: Kostarika, Dominik Cumhuriyeti, Meksika

Afrika: Güney Afrika Cumhuriyeti, Tunus

Okyanusya: Avustralya

Kuzey Amerika: ABD

2013 yılı sonu itibarıyla Türkiye’den üye iki dernek ve 7 meyve-sebze hali aşağıda belirtilmiştir:

Dernekler: Türkiye Sebze ve Meyve Komisyoncuları Federasyonu(TUSEMKOM), İstanbul Meyve - Sebze Komisyoncu ve Tüccarları Derneği (IMESKOM)

Toptancı Halleri: Amasya Belediyesi Hali, Antalya Büyükşehir Belediyesi Hali, Bursa Hali, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hali, İzmir Hali, Konya Büyükşehir Belediyesi Hali, Sakarya Toptancı Hali

Avrupa Birliği (AB) ve diğer bazı ülkelerdeki toptan pazarların yönetim şekli, işlem gören ürünlerin çeşitliliği, pazar büyüklüğü ve altyapı olanakları farklılık arz etmektedir. AB’de belediye, özel ve ikisinin birlikte yönetimde yer aldığı, incelenen diğer ülkelerde ise bunlara ilaveten üretici örgütlerinin de yönetimde rol aldığı görülmektedir. AB’de toptan pazarların işyeri sayısı, alan, yöneldiği nüfus miktarı açısından diğer bazı ülke örneklerine (örneğin Türkiye) göre daha büyüktür. AB ve diğer ülkelerde toptan pazarlarda işlem gören ürün çeşidi fazladır. Meyve ve sebzenin yanı sıra süs bitkileri, su ürünleri, et ve et ürünleri, süt ürünleri işlem görmektedir. Türkiye’de ise toptancı haller-pazarlar denildiğinde yaş meyve ve sebze ve işlenmiş gıda ürünleri ticareti önem taşımaktadır. Toptan pazarların altyapı olanakları ülkelerin gelişmişlik düzeyine paralel olarak değişmektedir. Pazarların depo, işyeri sayısı, diğer hizmet binaları, park alanları, otomasyon ve ulaşım olanaklarının AB ve gelişmiş ülkelerdeki durumu diğerlerine göre daha ileri düzeydedir.

Türkiye’deki hallerle kıyaslandığında, WUWM’a kayıtlı haller daha büyük ölçeklidirler. Bu bağlamda, AB ve diğer ülke toptancı hallerinden örnekler incelendiğinde; Türkiye’deki hallerle ilgili idare açısından benzerlik ve farklılıklar bulunmaktadır. Hallerin idaresinde yerel yönetimler, özel şirketler, üretici kooperatifleri, karma şirketler, eyalet pazarlama sistemleri olabilmektedir.

Dünya Toptancı Halleri Birliği

2.1


17

2.2.1 İspanya İspanya’da toptan pazarlardaki gelişmeler 1960’lı yıllarda başlamıştır. Ticaret Bakanlığı tarafından büyük şehirlerdeki eski merkezi pazarlar yerine toptancı faaliyetlerin modern dağıtım ağını oluşturmak amacıyla “The Emprase Nacional Mercados Centrales de Abastecimientos S.A. (MERCASA)” 1966 yılında kurulmuştur. Pazarlardaki sorumluluk paylaşımında belediyeler ve MERCASA arasındaki anlaşmalar ile sisteme katılım aşağıdaki iki şekilde oluşturulmaktadır:

- Bir şirket şeklinde yapılanan MERCASA’ ya ilgili yerel yönetimler ve sektördeki profesyonel organizasyonların maddi ve çeşitli katkıları ile dahil olmaları hedeflenmiştir. Genel olarak şirkete katılım paylarının %51’inin belediyeler, en az %26 ya da en çok %49’unun MERCASA ve kalanın da diğer profesyonel kuruluşlar tarafından karşılanması gerekmektedir. Bu şirket karma bir kuruluş olup, genelde kamu ve özel yasa çerçevesinde bir limited şirket şeklindedir.

- Limited şirket şeklinde de olsa bu birliğin MERCASA’ ya ek olarak paydaşları; üreticiler, ticaret ve tüketici birlikleri ve organizasyonları olup, yeni pazarların oluşturulması ve teşvik edilmesi amaçlanmaktadır.

İspanya’daki önemli toptancı hallerinden bir Barcelona Mercabarna halidir. 1967 yılında kurulan şirket 1971 yılında hizmete girmiş ve zaman içinde genişlemiştir. 90 hektarlık bir alanda 700’den fazla şirket ve 23.000 personel çalışmaktadır. Hal içindeki tesisler aşağıda ve halin yerleşim planı Şekil 2.1.’de belirtilmiştir:

• Sebze ve Meyve Hali (7 bina, 450 toptancı, üretici örgütleri)

• Sebze ve Meyve Hali Tamamlayıcı Faaliyetler (600.000 m2)

• Balık ve Deniz Ürünleri Hali (80 toptancı)

• Çiçekler, Bitkiler ve Tamamlayıcı Ürünler

(3 bina, kesme çiçek, bitki, tamamlayıcı ürünler)

• Et Ürünleri ve Mezbahane

• Çok Amaçlı Gıda(işlenmiş ürünler)

• Restoran

• Lojistik ve Dağıtım Tesisi

• Bakım-Onarım Şirketleri

• Soğuk Hava Depoları

• Atık Toplama Sistemi

• Restoran ve Kafeler

• Akaryakıt İstasyonu

• Otobüs Durağı

• Eczane

• Sağlık Merkezi

• Otel

• Banka

Şekil 5’te görüldüğü gibi hal içinde bir kümelenme oluşturularak Sebze-Meyve, Su Ürünleri, Çiçek ve Et Ürünleri halleri birlikte oluşturulmuştur.

2.2.2 İtalya İtalya’ da toptan pazarlarla ilgili çok sayıda yasal düzenleme bulunmaktadır. İtalya’da toptan pazarlarla ilgili ilk yasal düzenleme 125/1959 Sayılı Yasa’dır.Bu düzenleme ile toptancı pazarların mülkiyet ve yönetimi yerel yönetimlere verilmiş; ayrıca İtalya’da toptan ticaret serbestleştirilmiştir. Bununla birlikte, İtalya’da toptancı pazarların altyapısındaki yetersizlikler nedeniyle ve belirli koşullar altında (toptan pazarların ekonomik ve coğrafik önemi, çok amaçlı pazar yapısı) yatırımları teşvik amaçlı eyalet finansmanı için 41/1986 sayılı yasa yürürlüğe girmiştir. Genellikle, özel sektöre bu yapılardaki yatırımları geliştirici teşvikler az

Şekil 5 Barcelona Mercabarna Toptancı

Hali Yerleşim Planı

Farklı Ülke Hallerinden Örnekler

2.2

18

02verilmiştir. Yaklaşık 40 şirket birliği oluşturulmuş ve bunlardan bazıları yeni toptancı hallere fonların ulaştırılması için seçilmiştir.

Yeni toptancı hallerin planı 41/1986 Sayılı Yasa (pazar planı) ve 142/90 Sayılı Yasa tarafından düzenlenmektedir. Buna göre, yerel otoriteler anonim şirket oluşturarak hizmetleri düzenlemektedirler. 2.2.1990 Kararnamesi ile de şirket birliklerine fonların aktarılması sağlanmış; ulusal ürün dağıtımının dengeli yapılabilmesi için entegre ve fonksiyonel sistemler oluşturulması, sistemdeki sorunların ortadan kaldırılması, pazarların kara, deniz ve hava ulaşımı açısından en iyi noktalarda kurulması amaçlanmıştır. Sistem, ayrıca depolama, soğutma, diğer pazarlardaki stoklar, fiyatlar, ürün akışı ve dış ticaret gibi konularda doğru bilgi sağlamayı da hedeflemiştir. Kararname, toptan pazarları tanımlamakta ve tüketici eğilimleri ve perakende dağıtımın gereksinimlerine göre adapte olması gereken yeni toptan pazarların yapı ve fonksiyonlarını belirlemektedir.

İtalya’daki toptancı hallerine örnek olarak WUWM üyesi Mercafir toptancı hali Floransa Belediyesi tarafından kurulmuş ve sebze-meyve gibi gıda maddelerinin toptan ticaretinde çeşitli faaliyetleri içeren modern ve kompleks yapıları içeren bir merkezdir. 340,000 m2 alanda kurulu olup, ulaşım açısından havaalanı ve önemli yollara yakın inşa edilmiştir.

2.2.3 Polonya Polonya’da sebze ve meyve üretiminde önemli bir bölge olan iyi bir coğrafi ve mikro klima alanına sahip olan Sandomierz Bölgesinde, 1997 yılında kurulmuş olan “Sandomierz Tarımsal ve Bahçe Ürünleri Toptancı Pazarı” bulunmaktadır. Pazar, bölgedeki yerel yönetimler, tarımsal üreticiler ve üretici grupları, kooperatifler ve firmalardan oluşan 108 ortağa sahiptir.Ürün fiyatları toptancı pazarındaki Ticaret Ofisi tarafından belirlenir. Ayrıca dış satım, toptan ticaret, bölgedeki pazarı kontrol etmek, yerel marka, fuar organizasyonu yapmak, talep yaratmak, fuarlara katılmak, Swietokrzyski bölgesindeki üreticilere Avrupa Birliği ve diğer konular hakkında seminerler düzenlemek faaliyetleri arasındadır.

Polonya’daki modern ve Avrupa standartlarında kurulan ilk toptan pazar Wielkopolska Tarım ve Bahçe Ürünleri Toptan Pazarı (WGRO S.A)’dır. Pazar, meyve ve sebze, çiçek ve gıda ticareti yapılması için 1992 yılında kurulmuştur .

Pazarda;

• Satış alanları,

• Soğuk hava depo ve standları,

• Modern iletişim sistemi,

• Sosyal tesisler,

• Sağlık hizmetleri ve

Şekil 6 Floransa Mercafir Toptancı Hali

19


• Park alanları yer almaktadır.

WGRO S.A.’nın Polonya ve dünya çapında hizmet verebilmek için eğitim, seminer, konferans organize etme, pazar bilgilerini duyurma, pazar araştırmaları yapma ve yayın oluşturma gibi amaçları bulunmaktadır.

2.2.4 İngiltere İngiltere’de gıda hijyeni ve ürün sınıflaması dışında, toptan pazarları düzenlemek için gerek ulusal ve gerek bölgesel düzeyde çok sayıda yasa yoktur. Bu konular, AB kuralları çerçevesinde düzenlenmektedir. İngiltere’de toptan pazarlar arasında bir ağ yoktur. Bu pazarları en iyi temsil eden Londra’da bulunan ve 1961 yılında çıkan bir yasa ile kurulan ve kamu otoritesi tarafından yönetilen Covent Garden’ dır.

1966 yılında, Parlamento, otorite’nin pazar yerinin değiştirilmesi kararını onaylamış ve pazar 1974 yılında Nine Elms’e faaliyete geçmiştir. Pazar otoritesi 3 ile 6 kişi arasında değişmektedir. Üyelerin sanayi, ticaret, yönetim, ulaşım, finansman, hukuk ve işçi organizasyonlarından deneyimli ve yetenekli profesyonellerden tayin edilmektedir. Otorite, pazarla ilgili giriş ücretleri dahil harçlar ve tarifeler gibi konularda yetkiye sahiptir. Ayrıca yönetim, tarife ve pazar çalışanları ile ilgili daimi komiteler oluşturmaktadır. Yönetim komitesi; otorite, toptancı ve üretici temsilcileri tarafından belirlenen diğer üyelerden oluşmakta olup, başkanlığını pazar müdürü yapmaktadır. Nine Elms’ deki Covent Garden’da pazar danışmanlık-yönetim komitesi de bulunmaktadır. Bu komite başkan, sekreter, meyve ve sebze ile çiçekle ilgili 18 üyeden oluşmaktadır.

1991 yılında, pazardaki satış yeri kiralama süresi 9 yıl olarak belirlenmiştir. Son yıllarda süper marketlere doğrudan satışlar nedeniyle, pazarda çalışan firma sayısında ve kiralanan alanda azalma görülmektedir. Bu gelişmeyi, 1991 yılındaki lisans ücret artışları da hızlandırmıştır.

İngiltere’ deki toptan meyve ve sebze pazarı Lond-ra’da bulunan Covent Garden’ın yanı sıra, Manches-ter, Glasgow ve Birmingham’da da bulunmaktadır. Toptan pazarların payı %50’dir. Toptan pazarı bes-leyenler dış alımcılar ve üreticiler olup, toptancıların birincil müşterileri bağımsız manavlar, ikincil toptan-cılar ve yemek tedarik eden kuruluşlardır. Bağımsız manavlar toptan 32 pazardaki ürünün %50’sini, ikincil toptancılar %30’unu, yemek tedarik eden kuruluşlar (restoran ve oteller) %20’sini almaktadırlar. Ancak son yıllarda süpermarket zincirleri ve diğerlerinin kendilerine ait etkili satın alma ve dağıtım sistemlerini kurmaları ile toptan pazarların ve toptancıların faa-liyetlerinde azalma ortaya çıkmaktadır. Toptancıların toptan satış ve çeşitli hizmetleri sunmaları pazarlama kanalı boyunca zamanla azalmaktadır. Son yıllarda toptan pazarların payının %50’den daha fazla küçüle-ceği tahmin edilmektedir.

İngiltere ve dünyanın en büyük toptan pazarı olan Londra’daki Covent Garden pazarında fiyatlar alıcı ve satıcı arasında tam rekabet ortamında oluşmakta, değişen arz ve talebe göre şekillenmektedir. Bunun yanı sıra, bazı büyük satıcılar belirli satış komisyoncu-ları için satış fiyatlarını belirleyebilmektedirler. Ayrıca fiyatın oluşumunda herhangi bir dış unsur ya da resmi fiyat düzenlemesi bulunmamaktadır.

Pazarda toptancılar dışında dış alımcılar, yemek dağıtıcıları ve alım şirketleri vardır. Pazarda 350’den fazla işyeri (kiracı) bulunmakta ve yaklaşık 3.000 kişi çalışmaktadır. Her gün ortalama 3.500 kamyon pazara giriş yapmaktadır. 22,7 hektarlık alanda faaliyet gös-teren pazarın 16,2 hektarında meyve ve sebze ticareti yapılmaktadır. Pazarda alıcıların ürünleri görebileceği alanlar, depolar, yükleme ve boşaltma alanlarının yanı sıra, banka ve sosyal tesisler de (örneğin restoran) bulunmaktadır.

Pazar yerinin belirlenmesinde önemli olan bir unsur da, ulusal ve uluslararası taşımacılık açısından uygun olması ve ulaşım kolaylığıdır. Convent Garden pazarı, otoyola ve metroya yakındır. Pazara giriş ve çıkışlar iyi bir şekilde düzenlenmiştir. Pazarda 2.000 ticari kam-yon ve 1.000 araçlık park yeri de vardır.

Ayrıca İngiltere’de Taze Ürün Konsorsiyumu (The

Şekil 7 WGRA Toptancı Hali

20

02Fresh Produce Consortium) bulunmaktadır. Konsor-siyumun üyelerini; perakendeci, toptancı, ithalatçı, üretici, paketleyici ve şirketler oluşturmaktadır.

2.2.5 PortekizYeni Lizbon Toptan Pazarı (MARL), 2000 Temmuz ayında faaliyetine başlamış ve ülkedeki en büyük stratejik gıda maddeleri pazarıdır. MARL’ın ulusal ve uluslararası ticarette önemli bir aşama olacağı ve Portekiz nüfusunun %38’ine doğrudan etkide bulunacağı tahmin edilmektedir.

101 hektarda kurulu olan pazarda, et, süt ürünleri, balık, çiçek gibi ürünlerin yanı sıra, sebze ve meyve sergileri de yer almaktadır. Günde 30.000 kişi ve 14.000 kamyon faaliyette bulunmakta ve 1,4 milyon ton taze ürün işlem görmektedir. Gıda maddelerinin yanı sıra, tamamlayıcı ve çeşitli hizmetlerle ilgili 1.033 firma çalışmaktadır. Başlangıçta, MARL’ın faaliyete geçmesiyle şehir merkezindeki pazarlar kapanmış ve toptancılar yeni pazara entegre olmuştur.

2.2.6 Hollanda Hollanda’da Rotterdam’daki “Spaanse Polder Toptancı Pazarı” 13 üncü yüzyılda kurulmuş, İkinci Dünya Savaş’ından sonra sağlık standartlarına göre reformlar yapılmıştır. Önce meyve ve sebze, sonra da taze ve dondurulmuş diğer ürünler dahil edilmiştir. Pazar alanı 12,5 hektar olup, patates, meyve-sebze ve çiçek için satış birimleri vardır. Pazarı her gün 1.200 tüccar ziyaret etmektedir. Süpermarketlerin artışı ve taze gıda dağıtımındaki yüksek standartlar ile soğuk zincir uygulamaları sonucunda 1980’lerde ziyaretçi sayısında azalmalar olmuştur. Bu gelişmeler karşısında ürün çeşitliliği yapmak zorunda kalmışlardır.

Hollanda Amsterdam’da bulunan FloraHolland’a yapılan teknik ziyaretle ilgili elde edilmiş bilgiler aşağıda belirtilmiştir.

Şekil 9 Mercado Abastecedor da Região de Lisboa, S.A. Toptancı Hali

Şekil 10 Rotterdam Spaanse Polder Toptancı Hali

Şekil 8 New Covent Garden Market Toptancı Hali

Şekil 9 Mercado Abastecedor da Região de Lisboa, S.A. Toptancı Hali

21


2.2.6.1 FloraHolland Kesme Çiçek ve Süs Bitkisi Hali FloraHolland Hollanda içinde 5 ayrı lokasyonda konuşlanmıştır. Toplam 2,6 milyon m2’lik çiçek ekili alana ve 130.000m2’lik kısmı soğuk depolama alanına sahiptir. Lokasyonların listesi aşağıdaki gibidir. Hollanda da FloraHolland dışında başka mezatlar var olsa da pazar payının ancak %30’unu ellerinde tutabilmektedirler. FloraHolland pazarın %70’ine sahiptir.

1. FloraHolland Aalsmeer

2. FloraHolland Bleiswijk

3. FloraHolland Eelde

4. FloraHolland Naaldwijk

5. FloraHolland Rijnsburg

30 farklı mezat salonunun bulunduğu FloraHolland’da günlük ortalama işlem adedi 115.000 adettir. İşlem hızını belirtmek adına yaklaşık 2,5 saatte 20.000 adet işlem yapıldığı söylenebilir. Bazı salonlarda birden fazla olmak üzere toplam 38 tane clock adı verilen mezat izleme ekranları bulunmakta ve brokerlar bu salondan anlık alım işlemi yapmaktadırlar. Mezat alanları içerisinde brokerlara ait belirli alanlar bulunmaktadır.

FloraHolland’da mezatla yada direkt satış yapılabilmektedir. Direkt satış yapılan sergilerin üzerinde, müşterinin direkt üretici ile iletişim kurabilmesi için üretici ile ilgili iletişim bilgileri bulunmaktadır.

Flora Holland’ın gelirleri arasındaki en büyük pay, işlemlerden aldığı komisyondur. FloraHolland üzerinden satış yapan üreticilerden %1,6 ve satın alanlardan %0,4 komisyon alınmaktadır. FloraHolland’a üye olmadan da satış yapabilmekte ancak bu durumda komisyon oranı %6’ya çıkmaktadır. Flora Holland’ın 4.600 adet üyesi mevcuttur. Bunların 631’i Hollanda dışında çalışmaktadır. Bununla birlikte 2.450 adet FloraHolland’dan daimi alım yapan müşteri bulunmaktadır. Türkiye’den de üye 5 şirket vardır. Ayrıca kontratlı olarak çalışan 35 adet Türk şirketi vardır. Bunlar genellikle Antalya bölgesindeki büyük üreticilerdir.

Şekil 11 FloraHolland Yerleşim

Şekil 12 FloraHolland Mezat Salonu

Şekil 13 FloraHolland Depo İçi Lojistik Hareketler

22

02

FloraHoland’ın üreticilerinin çok büyük bir kısmı Afrika’da bulunmaktadır. Onun dışında Kenya, Etiyopya, İsrail gibi 60 farklı ülkeden alım yapılmaktadır. Kenya’da 3.500 hektarlık alanda üretim yapmaktadırlar. Hatta Afrika’da ekimleri bile FloraHolland kendisi yapmaktadır.

Flora Holland üzerinden işlem yapmanın diğer bir yolu da online satışları kullanmaktır. Uzaktan erişim ile mezatları takip edip, fiyat verip alım yapmak mümkündür. Bu gibi alımlar genellikle brokerlar firmaların lojistik imkanları kullanılarak gerçekleştirilmektedir. FloraHolland yönetim olarak nakliye faaliyetlerine karışmamakta, bunu gerçekleştiren ayrı broker lojistik firmaları bulunmaktadır. Broker firmalar müşteri adına alım yapmaktadırlar.

Satışı gerçekleştirilen malların %98’i FloraHolland’a gelerek işlem görmektedir. Ürünlerin sadece %2’si üretildiği yerden direkt olarak müşteriye gönderilmek-tedir. Satışın %75’i Batı Avrupa’ya yapılmaktadır. Bunun önemli bir sebebi de optimum satışların 2.400 km çapına yapılabiliyor olmasıdır. Mesafe daha da arttığın-da lojistik maliyetli olduğundan tercih edilememektedir. Bu sebepten Türkiye’ye yatırım yapılarak bir aktarma noktası ve mezat alanının kurulması gündemlerindedir. Türkiye pazarını geliştirmek için bir danışman olarak yardımcı olmak yada ortaklık kurmak alternatifine de sıcak bakılmaktadır.

FloraHolland’ın bu noktaya gelmesi 100 yılı bulmuştur. Öncesinde çok daha amatörce çalışılmış ve birçok problem yaşanıp tecrübe edilerek gelişmişlerdir. Avrupa’da kişi başına yıllık çiçek alımının 78 euro civarında olup müşteri potansiyelinin yüksek olması gelişmeyi desteklemiştir.

Türkiye şartları ve Hollanda örneği dikkate alındığında böyle bir tesisin üreticiye değil, tüketiciye yakın olması önemlidir. Bu yüzden Antalya değil, İstanbul’da böyle bir

tesis düşünülebilir. İkinci kriter ise havaalanına yakın olmaktır.

2.2.6.2 Food Center of Amsterdam (FCA)Hollanda Amsterdam’da bulunan Food Center of Amsterdam’a (FCA) yapılan teknik ziyaretle ilgili elde edilmiş bilgiler aşağıda belirtilmiştir.

FCA’in mevcut lokasyonu 20 yıl önce seçilmiştir. Merkeze yakın olmasına rağmen o gün için uygun bulunmuştur. Ancak bugün konut ihtiyacı nedeniyle alanın bir kısmı boşaltılarak yerine toplu konut yapımı gündeme gelmiştir. Yaklaşık 14.000 adet konutun yapılacağı inşaat alanı bu halin bir kısmını kapsamaktadır. Bu sebeple elleçleme ve paketleme işlemlerinin yapılacağı lojistik ağırlıklı kısım şehir dışına taşınacak ve iki kademeli bir hal yapısına dönüşecektir.

Şekil 15 Food Center of Amsterdam

Şekil 16 FCA Yerleşim

Şekil 14 FloraHolland Depo İçi Lojistik Hareketler

23


Halde 90 adet firma bulunmaktadır. Bunlardan yaklaşık 40 tanesi meyve ve sebze odaklıdır. Bunların dışında kuru gıda da bulunmaktadır. Hal kapsamında içerisinde 2.200 kişi çalışmaktadır. Alınan bilgiye göre soğuk zincirin takibi gerektiği şekilde yapılamamaktadır. Hal yönetimi esnaftan rüsum (vergi) almamaktadır. Burada yer alan firmalar sadece kira ödemekte ve kendi masraflarını (elektrik, su vb.) karşılamaktadır.

Ayrıca bir hamaliye faaliyeti bulunmamaktadır. Gelen müşteriler araçlarına yüklemeyi kendileri yapmaktadır. Hal içinde bir de Cash&Carry Mağazası bulunmaktadır. Buradan sadece hale girme izni olan firmalar alışveriş yapabilmektedir.

Hal kurulduğunda tek bir bina bulunmakta idi ve bugün bu bina kullanılmamaktadır. Binanın bir müze veya gastronomi merkezine dönüştürülmesi ve halin cazibesinin artırılması gündemdedir.

2.2.7 Almanya Almanya’da toptan pazarları düzenlemek için federal ya da eyalet yasaları bulunmamaktadır. Toptan pazarların sorumluluğu, farklı şehirlerde doğrudan ya da dolaylı olarak yerel otoritelerin sahip olduğu şirketlere ait olduğundan belediyelere aittir. Bunun dışında, birkaç istisnai durumda toptan pazarlar şirketler tarafından

Şekil 17 FCA İlk Hal Binası

yönetilmekte olup, bunların çoğu limited şirkettir.

Almanya’da ülkeyi en iyi temsil eden toptan pazar, Ber-lin’de bulunmakta olup, mülkiyeti 1960 yılında kurulan Berliner Grossmarkt Gmbh kısaca BGG isimli bir limi-ted şirkete aittir. Bu pazar, meyve ve sebze pazarı ile et, çiçek ve yerel bahçe ürünleri olmak üzere iki pazardan oluşmaktadır.

Her iki toptan pazarın yönetim ve işleyişi “Meyve ve Sebze Toptan Pazarlarının Yönetimi” için Berlin Kooperatifine devredilmiştir. Bu pazarlarda pazar yasaları BGG tarafından düzenlenen çalışma yasası ve tarife düzenlemeleri ile BGG’nin onayıyla koo-peratif yönetimi tarafından çıkartılan diğer tarife düzenlemeleri şeklinde genişletilmiştir. Ayrıca pazar idaresine toptancı pazarlarda alan ve satış sergisi kiralama ve kullanma, toptancıların lisanlarının onayı ya da reddi, ceza uygulamaları ve şikayetler gibi birçok konuda önemli yetkiler verilmiştir.

Pazar yasası pazar günlerini, açılış ve satış saatleri-ni düzenlemektedir. Kooperatif tarafından çıkartılan tarife düzenlemeleri, açılış saatleri ile ilgili olarak araçların hareketi konusunda tüm faaliyetleri dü-zenlemektedir. Satış yerleri ile ilgili sözleşmeler ko-operatif ve ticaret yapanlar arasında düzenlenmek-tedir. Toptancı, ihracatçı ve üretici çalışma lisansları pazarı yöneten kooperatif tarafından verilmektedir. Pazarda satış sergisi kiralama kooperatif tarafından yerine getirilmekte olup, kira sözleşmelerinin BGG tarafından da onaylanması gerekmektedir.

Toptan pazar bilgileri, BGG ve kooperatif tarafından çıkartılmaktadır. Cezalar, kooperatif tarafından düzenlenmektedir. Kooperatifin kurulma ile ilgili düzenlediği önlemlere BGG, kooperatif, toptancılar birliği, ticaret odası ve meclis üyesi temsilcilerinden oluşan Komite karar vermektedir. Bu komite koo-peratif kararlarını düzenleyebilir, değiştirebilir ve onaylayabilir. Pazar yasalarına bağlı olarak çalışma yasaları, pazar girişi, temizlik ve hijyen konuları-nı, pazardaki değişiklik ve uyuşmazlıkları, soğuk depolama faaliyetlerini ve demiryolu istasyonlarını düzenlemektedir.

Almanya’daki toptan pazarlara Beusselstrasse Toptan Pazarı örnek verilmiştir. Bu pazarın, Ber-lin’de önemli bir yeri bulunmaktadır. Toptan pazarda 29.520 m2’lik alanda meyve ve sebze, 18.400 m2’lik alanda et işlem görmektedir. 2,4 hektarda da çiçek ticareti yapılmaktadır. Ayrıca modern satış salonları, depolar, paketleme ve kesim faaliyetleri, soğutma ve dondurma odaları, muz olgunlaştırma odaları ve ofisler bulunmaktadır.

24

02soğuk depolama faaliyetleri ve tamamlayıcı hizmetlere sahip olmasıdır.

Her pazar seçilmiş yetkililer ve profesyonel partner temsilcileri tarafından yönetilmektedir ve 4 adet toptan pazar ulusal pazar ağı olarak sınıflandırılmıştır. 1962 yılında, 1901 Yasası’na göre, “Fransa Bölgesel Pazarlar Ağı Federasyonu - Federation Française des Marchés d’Interêt National (F.F.M.I.N)” bir birlik olarak kurul-muştur. F.F.M.I.N ile toptan pazarlar ağının geliştiril-mesi ve koordinasyonu, kamu otoritelerini sorunlar ve çözümler konusunda bilgilendirme, üyelerini koruma ve ortak yönetim politikaları geliştirme amaçlanmıştır. Bu federasyonların faaliyetleri arasında toplantı, seminer ve konferanslar düzenlemek; bilgilendirme ve yayın çalışmaları bulunmaktadır. Federasyon üyelik ücretleri, devlet yardımları ve hizmet ücretleri ile finanse edilmek-tedir. M.I.N, Fransa Bölgesel Pazarlar Ağı Federasyonu (F.F.M.I.N) kapsamında tekrar gruplandırılmaktadır. F.F.M.I.N ulusal otoriteler ve profesyonel organizasyonla-rı temsil etmektedir.

Fransa’da tüketilen meyve ve sebzenin yarısından fazlası (yılda yaklaşık 4,5 milyon ton) M.I.N’de işlem görmek-tedir. Balık ve deniz ürünlerindeki işlem hacmi 200.000 tondur. Gıda alanında çalışanlar bu pazarlardan ürün alabilirler. Her bir M.I.N yönetim birimi pazarlarda satış yapmak isteyen üretici ve toptancılara yardımcı olmakta-dır. Üretici ve toptancılar da idari ve hijyen konusundaki düzenlemelere uymak zorundadırlar. Genelde, M.I.N’da işlem değerinden %0,3-1 oranında, m2 üzerinden kira alınmaktadır. Pazarlarda idari hizmetler (vergi, pazar haberleri bölümü, veteriner hizmetleri), bankacılık ve çeşitli hizmetler (ulaşım gibi) sunulmaktadır. Soğuk hava depoları kamu ve özele ait olabildiği gibi, M.I.N tarafından yönetilmekte ve kontrol edilmektedir.

Bir kamuya ait hal olan Marsilya’daki SOMIMAR toptancı hali 1972 yılında deniz kıyısında olup, 34 hektar toplam alana, 76.647 m2 kapalı alana, 572 firmaya, 2.998 çalışana ve günlük 7.106 ziyaretçiye sahiptir. İçinde su ürünleri, çiçek, meyve ve sebze, et ve et ürünleri ve diğer gıda ürünleri satışları yapılmaktadır.

Son yıllarda yıllık ortalama işlem hacmi meyve-sebzede 440.000 ton, ette 108.500 tondur.

2.2.8 Fransa Fransa’da toptancı haller, 1953 yılında kabul edilen ya-salara göre, “Bölgesel Pazarlar Ağı-Reseau de Marchés d’Interêt National (M.I.N.)” olarak organize edilmiştir. Bu düzenlemeyle ürünlerin pazarlama sürecinde kaliteleri-nin artırılması, maliyetlerin azaltılması, pazarlama kanal-larının basitleştirilmesi amaçlanmıştır. Yerel otoriterler ile görüşmelerden sonra, M.I.N. olarak toptan pazarların sınıflaması ya da yenilerin kurulması Conseil d’Etat Kararnamesi tarafından düzenlenmiştir. M.I.N’ların özellikleri; yakın pazarlardaki giriş ve çıkışları kontrol etmesi, ana yollar ve/veya demiryollarında kurulması,

Şekil 18 Berlin Toptancı Hali Yerleşimi

Şekil 19 Berlin Toptancı Hali

Şekil 20 Marsilya SOMIMAR Toptancı Hali

25


2.2.8.1Rungis (Paris) HaliFransa Paris’te bulunan Rungis Hali ile ilgili yapılan yerinde ziyaretten elde edilmiş notlar da aşağıda belirtilmiştir. Hal, rapor kapsamında ele aldığımız 6 sektörü de barındırmaktadır. Yaklaşık 30.000 kişiye iş olanağı sağlanmaktadır. Fransa milli gelirinin %0,33’ü Rungis halinden sağlanıyor. Bu da yaklaşık 9 milyar $’a karılık gelmektedir. 18 milyon kişiye satış yapılıyor ve bunun 12 Milyonu Paris nüfusudur.

Günde 3.000 TIR ve 2 tren gelmektedir. Halde araçtan araca direkt aktarmaların yapıldığı crossdocking alanları bulunmaktadır. 1.000 kişilik bir etkinlik alanı bulunmaktadır. Depo alanları için otomasyon sistemlerinin kurulması düşünülmektedir. En fazla et kısmında bulunan depolar için bu öncelikli olabilir. Satış alanı için ise böyle bir yapının zor olacağı ve gündemlerinde olmadığı belirtilmiştir.

Halin sahiplik yapısı içinde esnaf da var ama azınlıktadır. Sahiplik yapısı içinde 1/3 devlet ve 2/3 Fransız kuruluşlar bulunmaktadır. Bu yapının çok iyi işlediğini belirtilmiştir. Başlangıçta devlete borçlanılmış, şimdi çok para kazanılan karlı bir yapıya dönüşmüştür. Halde bulunan esnaf, kendilerinin devlet tarafından kontrol edilmesi konusunda gönüllüdürler. Kontrol edip sertifika

Şekil 21 Rungis Yerleşim Planı

Şekil 21 Rungis Yerleşim Planı

verilmesi durumunda bunun kendileri için bir avantaj sağlayacağını düşünmektedirler. Hal yönetimi herhangi bir kontrol yapmamaktadır. Ancak devlet kontrol edip eksik tespit ederse “bu ürünü satamazsın vb.” diyebilmektedir. Ayrıca sivil müfettişler kayıt dışı işlemleri kontrol etmektedirler. Kayıt dışının %10’un altında olduğunu iddia edilmektedir.

Hale yer altı ulaşım sistemi ile bağlantı kurulması gündemlerindedir ancak şuan için böyle bir bağlantı bulunmamaktadır.

Paris’de toplam 17 hal olmasına rağmen hepsinin toplamı Rungis’den az olmaktadır. Satışların %50’si direkt, %50’si internet üzerinden yapılmaktadır.

Su Ürünleri Hali

Balık hali, 1994 yılında kurulmuş ve yılda 25.000 turistin ziyaret ettiği bir dünya çapında ilgi çeken

Şekil 22 Rungis Su Ürünleri Hali

Şekil 23 Rungis Su Ürünleri Hali Alan

26

02bir bölümdür. 20-25 civarında komisyoncu faaliyet göstermektedir.

Ortalama yıllık gelen deniz ürünü miktarı 200.000 ton civarındadır. Genellikle Fransa’nın Kuzey ve Güney denizlerindeki balıklar işlem görmektedir.

İşlemlerin büyük çoğunluğu aynı gün içinde tamamlanmaktadır. Satış faaliyetleri ortalama gece 02:00 ile 05:00 arasında tamamlanmaktadır. Bir toptancı hali olması perakende satış yapılmamakta sadece 25.000 adet giriş kartı olup sisteme kayıtlı müşterilerin girişine açıktır. Ürün satışı sonrası ya müşteri alıp taşımayı kendi yapmakta yada haldeki lojistik firmalarını kullanmaktadır. Su ürünlerinin satışı için günlük fiyatı devlete bağlı bir kurum belirlese de bu sadece bir tavsiye niteliğindedir. Açık artırmanın yapıldığı bir mezat alanı bulunmamaktadır.

Ortak satış alanının sıcaklığı 8-10C0 civarındadır. Ancak balıkların satış sırasında 4C0 civarında tutulması için buz takviyesi yapılmaktadır. Bu ortak alanın iki girişi mevcuttur. Bir taraf rampalı ve giriş için kullanılıyor, diğer taraf ise rampasız ve çıkış için kullanılmaktadır. Halin en alt katında jeneratör ve teknik ekipmanların bulunduğu alanlar mevcuttur. Hal içinde bir de lise son sınıf öğrencilerinin gelip aldığı bir alan mevcuttur.

Et Hali

Et hali kısmı 1973’de açılmıştır. yıllık ortalama 350.000 ton et ve et ürünü gelmektedir. Faaliyetlerin yoğunlukta olduğu saatler 03:00 – 09:00 arasıdır. Gelen ürünlerin

Şekil 25 Rungis Et Ürünleri Hali Paketleme Alanı

Şekil 26 Rungis Kuru Gıda Hali

takibi kesim aşamasından hale kadar bilgisayar üzerinden yapılmaktadır. Ancak hale canlı hayvan gelememekte sadece karkas ve işlenmiş ürünler gelmektedir. Hal içerisinde de işleme ve parçalama yapmaktadırlar.

Yüksek kaliteli (gastronomik) ürünlerin satışı için ayrı bir yer bulunmaktadır. Binanın inşası sırasında hiç bir köşe olmayacak şekilde (yuvarlak dönüşler) tasarlanmıştır. Buna hijyen kuralları açısından dikkat edilmektedir. Et hali binasının çatıları otopark olarak kullanılarak alandan tasarruf edilmiştir.

Hal içindeki komisyoncuların birer girişi bulunmaktadır. Ancak çıkışlar ortak kapılardan geçekleştirilmektedir.

Peynir (kuru gıda) Hali

Kuru gıda (peynir) halinde 2011 yılı için giriş miktarı yaklaşık 180.000 ton civarındadır. Faaliyetlerin yoğunlukta olduğu saatler 03:00 – 10:00 arasıdır. Açılış saatleri sendika tarafından belirlenmiştir. Halin alt katında komisyoncuların depoları bulunmaktadır. Şekil 24 Rungis Et Ürünleri Hali

27


Sebze Meyve Hali

Sebze meyve halinin 8 ayrı benzer özelliklerde binası bulunmaktadır. 2011 yılı için toplam tonaj girişi 810.000 ton civarındadır. 200 toptancı, 66 üretici ve 72 komisyoncu ve ithalat-ihracat şirketi bulunmaktadır. Giriş ve çıkışlar aynı kapılardan yapılmaktadır. Ortada müşterilerin yaya olarak dolaştığı üstü kapalı bir alan bulunmaktadır. Komisyoncular bu koridorun iki tarafında sıralanmaktadır.

2.2.9 Finlandiya Helsinki Toptan Gıda Pazarı 20 hektar alanda 1943 yılında kurumuş, 2 internet sitesini içeren uluslararası bir pazardır. Bu pazarda; 300 satış yerinde sebze ve çiçek alanı vardır ve 130 girişimci ile 1.000’denfazla işçi çalışmaktadır. Her yıl 60.000 ton gıda işlem görmektedir. Dondurarak saklama ve et toptan satış alanları Avrupa Birliği standartlarına uygundur. Pazarı tanıtıcı broşürler basılmaktadır. Pazarda Avrupa Birliği standartları, izinler hakkında danışma hizmeti, teknik hizmet, güvenlik gibi birçok konuda faaliyette bulunulmaktadır. İçinde su ürünleri, çiçek, meyve ve sebze, et ve et ürünleri ve diğer gıda ürünleri satışları yapılmaktadır.

2.2.10 Çin Çin’de en büyük toptancı halleri Şanghay ve Pekin’dedir ve bunlar arasında da büyüklük, yapı ve işlemler bakımından da büyük farklılıklar mevcuttur. Şanghay’daki 32 toptancı pazarı orta büyüklükte, devlete ait, kar amaçlı olmayan ve devletin denetlediği yerlerdir. Pazarda alıcılar aldıkları ürünün bedelini Pazar İdare Ofisine ödemektedirler. Ofis satıcıların her satışından %6 pazar yönetim ücreti ve %1,5 vergiyi düşmektedir. Pekin’de ise 10 büyük ve 40 küçük toptancı pazarı vardır. Bunlar, 1985’ten sonra yeniden yapılanmış, kar amaçlı ve

Şekil 27 Rungis Sebze Meyve Hali

Şekil 28 Helsinki Toptancı Hali

özel şirketlerin hakim olduğu pazarlardır. Pekin’deki en büyük toptancı pazarı olan Huaken Yuegezhuang yarı özeldir. Pazardaki üç yatırımcı;

• Çin Tarım Bakanlığı’na bağlı

Devlet Tarım İşletmeleri Kurumu,

• Pekin Su Ürünleri Kurumu ve

• Yue Zhong Tarımsal Sanayi ve Ticaret Şirketi’dir.

Bu yatırımcılar, Dünya Bankası’ndan da düşük faizli borç almaktadırlar. Çoğunluğu sebze olmak üzere, günlük işlem hacmi ortalama 2.500 tondur. Bu değer, 10 milyonluk Pekin kentinin günlük tüketiminin 1/3’ünü

28

02oluşturmaktadır. Pazarda satılan ürünlerin çoğunluğu, bağımsız kamyoncuların doğrudan üreticilerden aldıkları ürünlerdir.

Pazarda dört tip satıcı bulunmaktadır. Bunlar:

Kamyoncu-aracı: Bu aracılar, daha çok uzaktaki üreticilerden aldıkları ürünleri satarlar. Bu aracıların ödedikleri pazar ücretleri ve vergiler kamyonun büyüklüğüne ve ürün tipine göre değişmektedir. Örneğin, tam dolu olarak 5 ton havuç yüklü bir kamyon 360$ ödemektedir. Getirilen ürünler; lokanta ve dükkanlara satılmak üzere, yerel dağıtıcılara ya da pazarda yeniden satmak üzere ürün alan satıcılara satılmaktadır. Ürünlerin çoğu, satılıncaya kadar pazarda birkaç gün kalmaktadır.

Yarı toptancılar (yerel aracılar): Ufak tefek döküntüler pazarın sonuna 2-3 gün kalıncaya kadar satılmaz ve bunlar pazar yakınında yerde bazı örtüler üzerinde satılmak üzere yerel aracılar tarafından alınırlar. Bu arada, kamyoncu aracılar yeni ürün almak üzere giderken, yerel aracılar kalan ürünleri küçük alıcılara satarlar. Yerel aracılar, ürünleri satana kadar aileleri ile birlikte çalışırlar. Kamyoncu aracılar pazar için ücret öderken, yerel aracılar ilave ödeme yapmazlar.

Yerel üreticiler: Yerel üreticiler pazarda belirlenen yerde ürünlerini satarlar.

Satmak üzere ürün alan satıcılar (Küçük pazar yerleri): Bu tip satıcılar doğrudan kamyoncu-aracılardan ya da yerel üreticilerden ürün alırlar ve pazarda belirli bir yerde gölgelikli sergiler şeklinde dükkanlarını kurarlar. Bu satıcılar ürünlerini ya doğrudan tüketicilere ya da küçük miktarda ürün alan toptancılara satarlar. Toptan pazarda ürün almada yeniden satış ruhsatı gerekli olmadığı için, satıcılar bisikletlerine yükleyebilecekleri kadar ürün alırlar ve sadece pazar çıkış ücreti öderler. Ücretler, ürünün miktar ve tipine göre ve genelde 0,11-1,10$ arasında değişmektedir.

Çin’de bir diğer büyük toptancı pazarı olan Bell Temple Market, sadece üreticiler tarafından oluşturulmuştur. Bu pazardaki çoğu ürün özel kamyoncular tarafından alınmakta, diğer pazarın aksine burada perakende satışlar yoktur. Kamyoncular, ürün miktar ve değeri üzerinden hesaplanan % 5 (%2 pazar idare ücreti,%3 vergi ) pazar ücreti öderler.

Orta büyüklükte olan Rice Huller’s Market, küçük miktarlarda tekrar satmak üzere alım yapanlara rağmen, büyük ölçüde kamyoncu toptancılara satış yapmaktadır. Bu pazarda %2 idare, %7 vergi olmak üzere toplam %9 oranında ücret ödenmektedir. Pazarda üreticiler ve perakende satıcılar için alanlar bulunmaktadır.

Çin’in en fonksiyonel gıda maddeleri toptancı pazarı “Changshu” olup, Zhitang kasaba yönetimi ve Zhitang Ekonomik Kalkınma şirketince finanse edilerek kurulmuş ve yönetilmektedir. 93.000 m2 alan üzerinde 500 satış yeri ve 503 depoya sahiptir. Pazarda 1.200 çeşit ürün satılmaktadır.

• Yükleme,

• Depolama,Şekil 29 Shenzhen Toptancı Hali

29


• Park alanları,

• Finans kurumları, banka ve vergi dairesi,

• Kredi kooperatifi,

• Güvenlik birimleri,

• Yönetim kurulu bürosu,

• Haberleşme alanı,

• Ticari ve nakliye ofisler,

• Radyo yayını ve sigorta işlemleri yer almaktadır.

Pazarın gelişimi için ucuz depo ve sabit vergi uygulaması yapılmaktadır. 204 ulusal yola ve hızlı ulaşım hattına yakın olan pazarda 800 telefonun yanı sıra, fax gibi haberleşme araçları vardır ve su gereksinimi için 40.000 ton su sağlanmaktadır. 15.000 m2’lik parkta 350 araç park yeri, 230.000 m2’lik alan depo yeri ve nakliye merkezi vardır. Pazarda gıda denetimi, sertifikasyon ve standardizasyon gibi daha birçok konuda yatırımcı ve işadamları için ölçümler yapılmaktadır.

1987 yılında kurulan ve WUWM’un üyesi olan Çin Sebze Pazarlama Birliği’de meyve ve sebze pazarını düzenleme ve geliştirme, yol gösterme, teknik eğitim, uluslararası işbirliği, tarımsal ürünlerin dağıtım sistemleri ve pazar oluşumu hakkında çalışmalar yapmakta, ulusal ve uluslararası tarımsal alanlar hakkında bilgi toplama ve dağıtma, toplantılar düzenleme, web sitesini oluşturma, Sebze Ekonomisi Dergisi çıkarma faaliyetlerinde bulunmaktadır. Shenzhen Toptancı Hali 77 hektar toplam, 450.000 m2 kapalı alana sahip olup, meyve-sebze, su ürünleri, et ve et ürünleri ve diğer gıda ürünleri satışı yapılmaktadır.

2.2.11 JaponyaJaponya’da, 1923’de Merkezi Toptan Pazar Kanunu yürürlüğe girmiştir. Büyük Kanto Depreminden sonra özel pazarların zarar görmesi ile yeni pazar yapım çalışmaları hızlanmış ve 1935’te Tsukiji, Kanada ve Kyoto’da toptancı pazar yerleri inşa edilmiş, daha sonra da Ebara, Toshima, Adachi ve Shokuniku açılmıştır. Kanun Toptan Pazar Düzenleme Yasası ile 1971 yılında revize edilmiştir. Yeni yasadan sonra da pazarlar kurulmuştur. Japonya’da toptan pazarların (bugünkü sistemde) iki özelliği vardır:

• Yerel otorite pazarı kurar ve düzenler.

• İşlem hacmine bakılmaksızın açık artırmaya

göre fiyat belirlenir ve sabittir.

1971 yılındaki Kanunla, toptan pazarlar merkezi, yerel

ve diğerleri (düşük ölçekli) olarak üç sınıfa ayrılmıştır:

a.Merkezi pazarlar: Bu pazarlar Tarım Bakanlığının onayı ile ana dağıtım ve tüketim merkezlerinde (200.000 nüfusa sahip şehirler) kurulmaktadır. Bunların kurulmasında yerel otoriteler ve valiler yetkilidir. 1970’li yıllarda 56 ilde 88 merkezi toptan pazar bulunmakta idi. Bunlardan sadece beşinde meyve ve sebze işlem görmektedir (54’ü balık, 19’u çiçek, 10’u et içindir). Tokyo’daki 9 merkezi toptan pazarda 2,7 milyon ton meyve-sebze işlem görmektedir (9,940 ton/gün). Bu pazarlarda en fazla lahana, soğan, turp, mandalina ve portakal ticareti yapılmaktadır. 1981 yılında 53 şehirde 89 adet merkezi toptan pazar bulunmaktaydı. 1988 yılında ise Tokyo toptan pazarında çiçek bölümü de açılmıştır.

Merkezi pazarların çalışmalarına örnek olarak, Tokyo Metropolitan Merkezi Toptan Pazarı incelenmiştir.

Şekil 30 Tokyo’daki Toptancı Halleri

Şekil 31 Tokyo Tsukiji Toptancı Hali

30

02Tokyo Metropolitan Hükümeti Toptan Pazar Kanununa göre, tüketicilere güvenli ve uygun fiyatlı ürün sunmak, taze ürün taşımayı garanti etmek, pazarı düzenleme, sürdürme ve faaliyetleri denetlemek için merkezi toptan pazarlar kurulmuştur. Pazarda tüm ürünler açık artırma ile en yüksek fiyatı verene satılmaktadır. Pazarda ürünler hijyen açıdan denetlenmekte ve kamu alıcıları ile toptancı aracılardan ürün alan diğer alıcılar da bulunmaktadır.

Merkezi toptan pazarın fonksiyonları; toplama, uygun fiyat, dağıtım, kayıt tutulması, dağıtım masraflarının azaltılması ve hijyen denetim şeklinde özetlenmektedir. Bu fonksiyonlara sırasıyla bakılacak olursa, ülkenin ve dünyanın çeşitli yerlerinden gelen ürünlerin bir araya getirilmesiyle toplama fonksiyonu gerçekleşmektedir. Arz ve talebe bağlı olarak, fiyatlar açık arttırmayla belirlenmektedir. Toplanan ürünler küçük partiler halinde birçok alıcıya dağıtılmaktadır. Belirli kurallar içinde zorunlu ödemeler yapılmaktadır. Büyük miktardaki alım satımlarla taşıma ve dağıtımdaki maliyetler azaltılmaktadır. Ürün hijyeni, denetleyici kurum tarafından kontrol edilmektedir.

b.Yerel toptan pazarlar: Bu pazarlar, özel alanlarda valilerin onayı ile kurulmaktadır. 1979 yılında, 1.868 adet yerel pazar bulunmakta idi. Bu pazarlardaki yükümlülükler merkezi toptan pazarlardaki kadar katı değildir. Ancak bu pazarların Toptan Pazar Kanunu ile kurulması gerekmektedir.

c.Diğer toptan pazarlar: 1978 yılında 1.138 adet olan bu pazarlar yerel otoriteler tarafından yönetilmektedir.

Toptan pazarda toptancılar, ara toptancılar, yetkili alıcılar (bayi) ve şirketler faaliyette bulunmaktadırlar. Toptancılar, üretici ya da üretim alanında alım yapan komisyoncuların gönderdikleri ürünleri açık arttırma ile belediye tarafından belirlenen komisyonlarla satarlar. Örneğin komisyon oranları; sebzede %8,5, meyvede %7 ,deniz ürünlerinde %5,5, ette %3,5 ve çiçekte %9,5’dir. Japonya’da toptancıların, ticaret yapılan her pazar ve ürün için Tarım Bakanlığı’ndan onay almaları gerekmektedir. Aracı toptancılar, toptancılardan aldıklarını satmakta ve bunların da izin almaları gerekmektedir. Perakendeci ve süpermarketler ya ara toptancılardan ya da açık arttırma ile aracı toptancılar gibi doğrudan toptancılardan ürün alabilirler. Ayrıca taşıma şirketleri de bulunmaktadır.

Japonya’da toptancı organizasyonları bulunmayıp

ticaret yapanlar yasalara uyum ve eğitimle ilgili sorunlarını kendi kaynakları ile çözmeye çalışmaktadırlar. Tokyo Merkezi Toptan Pazarlar Birliği dışında, pazar ağı konusunda detaylı bilgi bulunmamaktadır. Birlik pazarların, dağıtımın, bilgilendirmenin modernizasyonu gibi konularda faaliyette bulunmaktadır. Toptan pazarların kurulması ve sorumluluğu üye olan yerel otoritelere aittir. Japonya’da 9 adet toptancı pazarda işlem gören ithal sebzenin payı %4,3 ve meyvenin ise %17,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Tokyo’daki haller Şekil 2.11’de, 1935 yılında kurulan Tsukiji hali Şekil 2.12’de gösterilmektedir.

2.2.12 RusyaMoskova kenti yerel yönetimi, 1996 yılında toptan pazarın network programını yürürlüğe koymuş ve bunun için de Moskova Toptan Pazar A.Ş.’ni kurmuştur.Bu şirket, Dünya Toptan Pazarlar Birliği’ne (WUWM) üye olup, tecrübeleri geliştirmek için uluslararası fuar ve seminer düzenlemeyi de amaçlamaktadır. İşlenmiş ve işlenmemiş ürünler için toptan pazarların gerekliliğine inanılmaktadır. Pazardan hem üreticiler ve gıda firmaları hem de perakendeci, lokanta ve diğer gıda ticareti yapanlar, gıda işleyenler, küçük toptancılar, kendi tüketimi için ürün alan küçük toptancılar yararlanmaktadır.

Moskova gıda maddeleri toptan pazarı network sistemi projesiyle, pazarda işlem yapanlarla ilgili verilerin oluşumu, sertifikasyon, muhasebe, ürünlerin toplama, depolama, transfer ve pazar hakkındaki bilgilerin (talep, fiyatlar, kalite, stoklar, düzenlemeler vs) kullanımını sağlamak amaçlanmaktadır.

F.O.R.T. (Rostov Yaş Meyve - Sebze Hali) Rostov-Aksay’da faaliyet gösteren ve Türk-Rus ortak girişiminin kurduğu bir şirkettir. 91.388 m2’ lik arsa alanı üzerinde inşaata başlayan proje, 104 adedi soğuk hava depolu olmak üzere toplam 188 adet satış biriminden oluşmaktadır. İnşaatına başlanan halin tasarım aşaması 1 yıldan fazla sürmüştür (URL-16). Bulunduğu konum itibariyle hal; Bakü karayoluna 350 metre, M4 uluslar arası Moskova karayoluna 1 km ve Limana da 3,5 km. uzaklıktadır. Rostov Bölgesinin en büyük yatırımı olan ve Rusya’nın en modern hali konumundaki projede, özellikle Soçi Halinin kapatılmasıyla stratejik önemi ve kıymeti artmıştır.

Kendi enerjisini üretecek ve kesintisiz elektrik

31


hizmet garantisi verilecek projenin diğer teknik detayları şu şekilde özetlenebilir:

• Toplam 184 satış yeri bulunmaktadır.

Satış yerlerinin üst kısmında ofisler bulunmaktadır.

• Yapı, yeraltı ve yer üstü düzenler, ürün ayrıştırma birimi, kantar, otoparklar, sosyal tesis kapsamında yönetim binası, revir, dükkanlar, banka, restaurant, konaklama yerleri, market

ve ofislerden oluşmaktadır.

• Bir satış birimi, soğuk hava deposu 44.87 m2

(238 m3), ofis+wc+merdiven 27.60 m2, teşhir alanı

39.09 m2 (200 m3), yükleme-boşaltma alanı

40.30 m2 olmak üzeri toplam 151.86 m2 alana

sahiptir. Dökme ürün deposu toplamı 40.62 m2’dir.

2.2.13 Meksika Meksika şehrindeki merkezi iki toptancı pazarı (Central de Abasto Tultitlan ve Central de Abasto de la Cuidad de Mexico), 20 milyonluk şehrin gıda gereksiniminin %80’ini karşılamaktadır. Bu pazarların hedefleri; üretici gelirini artırma, uygun fiyat oluşumunu sağlama, meyve ve sebze satışlarını düzenleme ve modernleştirme, düşük gelirli tüketiciye taze ürün sunumunu güvence altına alma ile şehrin gıda gereksinimini karşılamaktır. Pazarlarda çalışmaları modernize etmek için bir programlar geliştirilmektedir.

Central de Abasto Tultitlan hali özel bir hal olup 50 hektar alanda 67.384 m2 kapalı alana sahiptir. Tahıl, su ürünleri, meyve-sebze, çiçek, et ve et ürünleri ve diğer gıda ürünleri satışı yapılmaktadır. 20 firmada

Şekil 32 Rostov Meyve-Sebze Toptancı Hali Şekil 33 Central de Abasto Tultitlan Toptancı Hali

32

02

tanıtım, sağlık ve güvenlik, araştırma-geliştirme, sekreter görevi, eğitim ve üreticilere kredi sağlama gibi konularda yardımcı olmakta ve çeşitli projelere katılmaktadır.

Melborne toptancı pazarı 33 hektarlık bir alana sahip olup, 700 firma bulunmaktadır. Meyve ve Sebze ile Çiçek ürünleri satışı yapmaktadır.

2.2.15 Amerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri’nde kuruluş itibariyle farklı tipte toptancı haller bulunmaktadır. Bu haller; özel şirketler, çiftçi kooperatifleri, eyalet pazarlama sistemleri ve belediyeler tarafından kurulmakta ve işletilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1989 yılından sonra kurulan en son ve büyük toptan pazar Baltimor’daki MarylandGıda Merkezi’dir. Pazar yönetimi her türlü sözleşmeler, sabit ücretler, kiraların belirlenmesi gibi pazarla ilgili her konuda yetkilidir. Ayrıca çeşitli konularda önerilerde bulunmak üzere, yedi üyeden oluşan bir Danışma Komitesi de bulunmaktadır.

Toptancı hallerinin yönetim şekli, işlem gören ürünlerin çeşitliliği, pazar büyüklüğü ve altyapı olanakları farklılık arz etmektedir. Tümü eski ve kent içinde kalmış hallerin daha modern hale getirilmesi şeklinde oluşturulmuşlardır. Genelde bu yönde yasal düzenlemeler yapılmıştır. Hal yönetimlerinde genelde belediye, özel sektör ve her ikisinin birlikte olduğu örneklerin yanı sıra üretici örgütlerinin de yönetimde rol aldığı örnekler vardır. Belediyeleri şirket kurarak hallerin yönetimi sistemi yaygındır. Hallerin işyeri sayısı, alan, yöneldiği nüfus miktarı açısından önemli farklılıklar bulunmaktadır. AB ve diğer ülkelerde hallerde işlem gören ürün çeşidi fazladır. Meyve ve sebzenin yanı sıra süs

1.000 kişi çalışmaktadır.

Central de Abasto de la Cuidad de Mexico hali 328 hektar alanda 553.900 m2 kapalı alana sahiptir. Meyve-sebze, çiçek ve diğer gıda ürünleri satışı yapılmaktadır.

2.2.14 AvustralyaAvustralya’da Sidney, Melbourne, Adelaide ve Perth’de büyük merkezi toptancı pazarları bulunmaktadır. Brisbane toptancı pazarı, en geniş kamu toptan pazarı olup, Brisbane şehri Pazar Yasası’na göre eyalet yönetimi tarafından kurulmuştur. Pazar, Brisbane Pazar yöneticisi, resmi yetkili tarafından atanmaktadır. Queensland’de 1941 yılında kurulan Meyve ve Sebze Limited Şirketi (Brismark), bu eyalette toptancılık alanında birlikteliğe doğru ilk hareket olarak görülmektedir. Brismark, 49 ortaklı olup, Brisbane pazarında bulunmaktadır. Dünyadaki en büyük ve en aktif toptan pazar organizasyonudur. Üyelerine

Şekil 34 Central de Abasto de la Cuidad de Mexico Toptancı Hali

Şekil 35 Avustralya Melbourne Toptancı Hali

33


bitkileri, su ürünleri, et ve et ürünleri, süt ürünleri işlem görmektedir. Hallerin altyapı olanakları ülkelerin gelişmişlik düzeyine paralel olarak değişmektedir. Pazarların depo, işyeri sayısı, diğer hizmet binaları, park alanları, otomasyon ve ulaşım olanaklarının AB ve gelişmiş ülkelerdeki durumu diğerlerine göre daha ileri düzeydedir.

Hal yeri seçiminde ana ulaştırma sistemlerine yakınlık dikkate alınmıştır. Hallerde bilgi odaklı bir yapı kurulmaya çalışılmıştır. Eğitim, seminer, konferans organize etme, pazar bilgilerini duyurma, pazar araştırmaları yapma ve yayın oluşturma gibi amaçları vardır. Dünya’daki hallerin ortak özelliği meyve-sebze yanı sıra, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, kuru gıda, kesme çiçek ve bitki, su ürünleri gibi ürünleri içermesidir.

2.2.16 Genel DeğerlendirmeDünyada hallerin önemi giderek artmaktadır. Örneğin sürekli büyümekte olan Çin’de son 30 yılda kurulan hal sayısı 2000’dir. Diğer yandan toptancı hallerinin kapladıkları alanlar son 25 yılda yarıya düşmüştür. Bunu sebebi teknolojik gelişim, üreticiden direkt alım yapan büyük market zincirlerinin pazar paylarının artması olarak görülebilir. Bazı gelişmiş ülkelerde hal içerisinde faaliyet gösteren firmaların ticari büyüklükleri artmakta ve buna karşılık işletme sayısı azalmaktadır. Örneğin, Paris’teki Rungis halinde yapılan iş hacmine göre bulunan firma sayısı azdır. Firmalar dikey entegrasyon ile tüm tedarik zincirlerini kendileri yönetmektedir.

Her ülkenin ekonomik ve ticari dinamikleri farklı olduğundan hal kompleksleri de ülkeden ülkeye ve hatta şehirlere göre farklılık gösterecektir. Hal tasarımları için fikir oluşturması ile ilgili olarak Avrupa’daki bazı hallerin bilgileri Tablo 1’de görülmektedir.

Tablo da olmayan ancak dünya halleri incelenmesi bölümünde detaylı incelenen Paris Rungis Halinin 234 ha alana konuşlandığı ve 18 milyon nüfusun ihtiyacını karşıladığı görülmektedir.

Tablo 1’e bakıldığında yıllık tonaj ile toplam alan arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Bunun nedeni halde farklı ürün kategorileri bulunması ve farklı mimari yapıları olarak gözükmektedir. Toplam alanlar 60 ila 3.270 dönüm arasında değişse de genel olarak hallerin 660 dönüm civarında olduğu görülmektedir.

Hallerin geleceğine yön veren dinamikler aşağıda belirtilmektedir (WUWM):

• Gıda tüketim alışkanlıklarındaki değişiklikler

(Fast-food yiyecekler, kullanıma hazır şekilde

paketlenmiş ürünler vd.)

• Gıda güvenlik kontrollerinin yapılabilmesi ve izlenebilirlik için etkin bir araç olması

• Bölgesel ve uluslararası bazda büyük ticari fırsatlar sağlaması

• Mevcut gıda pazarlarının geliştirilmesine ihtiyaç duyduğu konusunda fikir birliğine varılmış olması

• Konsolide bir self-servis sektörü olması

• Kalite ve fiyat konusunda daha rekabetçi bir ortam sağlaması; toptancıların daha etkin ve rekabetçi olabilmesi için hallere ihtiyaç duyuyor olması

• Dikey entegrasyonun artması. Toptancıların üretici ve perakendecilerle entegre olması

• Katma değerli faaliyetlere olan ihtiyacın artması

• Şehirlerin nüfuslarının artması

• Taze gıda ürünlerinin dağıtımında anahtar bir araç olması

• Üreticinin ürünlerinin gerçek pazar değerini bulması

• Tüketicinin daha uygun fiyatlı, taze ve çeşitli

ürün tedarik edebilmesi

• Hallerin büyümesi ve işlem hacminin artmasıyla büyük boyutlarda atık oluşması

Dünya genelindeki hal yönetimleri ile ilgili trendler aşağıdaki gibidir:

• Profesyonel yönetim anlayışının artması

• İyi yapılandırılmış organizasyonlar ve yönetim takımları

• Bilişim, lojistik, yönetim modelleri vb. ile ilgili belirli uzmanlık alanlarında danışmanlıkların alınması

• Ulusal ve uluslararası boyutta kıyaslamalar yapılması (benchmarking).

34

02

Ülke Belçika Danimarka Fransa Fransa Almanya

Toptancı HaliMABRU asbl, Marché

de GrosGrønttorvet København

A/SMARSEILLE wholesale

market - SOMIMARSAMINS

Berliner Großmarkt

GmbH

İşyeri Sayısı 86 70 1417 4 300

Günlük Müşteri Sayısı 700 6658 3,000 1,500 3,000

Çalışan Sayısı 400 2,000 3,512 1,276 2,500

Yıllık Tonaj 810,000 1,180,000 446,070 355,194 585,000

Kuruluş Tarihi 1982 1958 1972 1965 1975

Satılan Ürünler

Su ürünleri Su Ürünleri Su Ürünleri Su Ürünleri

Çiçek ve Bitki Çiçek ve Bitki Çiçek ve Bitki Çiçek ve Bitki Çiçek ve Bitki

Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze

Et ve Et Ürünleri Et ve Et Ürünleri Et ve Et Ürünleri Et ve Et Ürünleri

Gıda Dışı Ürünler Gıda Dışı Ürünler Gıda Dışı Ürünler Gıda Dışı Ürünler Gıda Dışı Ürünler

Diğer Gıda Ürünleri Diğer Gıda Ürünleri Diğer Gıda ÜrünleriDiğer Gıda Ürünleri

Toplam İnşaat Alanı(m2) 64,515 70,000 76,647 45,900 105,000

Toplam Alan (ha) 15 19 34 14 33

Hizmet Verilen Nüfus

(milyon)11,000,000 2,500,000 2,000,000 1,000,000 6,000,000

Mülkiyet Kamu Özel Kamu Kamu Özel

Yönetim Özel Özel Kamu Özel

Ülke Almanya Almanya İtalya Portekiz İspanya

Toptancı HaliGrossmarkthalle

MünchenGroßmarkt Dortmund eG Treviso Mercati, SpA

Mercado Abaste-cedor da Região de

Lisboa, SAMERCAMADRID

İşyeri Sayısı 150 28 23 800

Günlük Müşteri Sayısı 10,000 2,800 25,000

Çalışan Sayısı 5,800 250 800

Yıllık Tonaj 850,000 250,000 1,200,000 2,100,000

Kuruluş Tarihi 1961 1952 1991 2000 1982

Satılan Ürünler

Su Ürünleri Su Ürünleri Su Ürünleri

Çiçek ve Bitki Gıda Dışı Ürünler

Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Diğer Gıda Ürünleri Meyve ve Sebze

Et ve Et Ürünleri Et ve Et Ürünleri

Gıda Dışı Ürünler Gıda Dışı Ürünler

Diğer Gıda ÜrünleriDiğer Gıda Ürünleri

35


Toplam İnşaat Alanı(m2) 90,000 10,000

Toplam Alan (ha) 31 6 8 101 176


(milyon)5,000,000 3,500,000 9,000,000

Mülkiyet Kamu Özel Kamu Kamu Kamu

Yönetim Kamu Özel Kamu Kamu Kamu

Ülke İngiltere Meksika Güney Afrika USA İspanya

Toptancı HaliNew Spitalfields

MarketCentral de Abasto de la

Ciudad de MexicoJoburg Market

San Francisco Wholesale Produce

MarketMERCABARNA

İşyeri Sayısı 120 2000 14 30 700

Günlük Müşteri Sayısı 300,000 40,000 100,000 16,950

Çalışan Sayısı 70,000 6,000 650 23,000

Yıllık Tonaj 7,800,000 1,143,905 935,000 2,158,760

Kuruluş Tarihi 1991 1982 1974 1983

Satılan Ürünler

Su Ürünleri

Çiçek ve Bitki Çiçek ve Bitki Su Ürünleri Çiçek ve Bitki

Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze Meyve ve Sebze

Et ve Et Ürünleri

Gıda Dışı Ürünler Gıda Dışı Ürünler

Diğer Gıda ÜrünleriDiğer Gıda Ürünleri

Toplam İnşaat Alanı(m2) 455,925

Toplam Alan (ha) 327 64 10 90


(milyon)20,000,000 3,800,000 9,000,000 10,000,000

Mülkiyet Kamu Kamu Kamu Kamu -

Yönetim Kamu Kamu Kamu Kamu -

Ülke Belçika Danimarka Fransa Fransa Almanya

Tablo 1 Avrupa’daki Bazı Hallere İlişkin Bilgiler

36

03 TÜRKİYE’DEKİ TOPTAN GIDA MERKEZLERİ

Türkiye’de Meyve ve Sebze Toptancı Hallerine ilişkin veriler Tablo 2’de görülmektedir. Görüldüğü üzere toptancı hallerinin tümüne yakını belediyeler tarafından yönetilmektedir. 10.000 civarında işyeri bulunmaktadır. Hallerdeki komisyoncu sayısı tüccar sayısının yaklaşık 4 katıdır.2013 yılında 15.550873 adet bildirim yapılmış iken, 2014 yılında bildirim sayısı 84.275.984 adede ulaşmıştır. 2015 yılında ise Mayıs ayı sonu itibariyle toplam 51.247.685 adet bildirim yapılmıştır.Türkiye genelindeki su ürünleri hallerine bakıldığın da 12 adet belediye su ürünleri hali ve 1 adet özel

su ürünleri hali bulunmaktadır. Bu hallerin dağılımı İstanbul’da 2 Ankara’da 1, İzmir’de 1, Samsun’da 1, Bursa’da 1, Kocaeli’de 2, Çanakkale’de 1, Trabzon’da 1, Ordu’da 1, Bandırma’da 1 ve Rize’de 1 su ürünleri hali şeklindedir.

Ülkemizde Mevcut Toptancı Hal Sayısı 192

Belediye Toptancı Hal Sayısı 188

Özel Toptancı Hal Sayısı 4

İşletim Yetkisi Devredilen Belediye Toptancı Hal Sayısı 4

Tablo 2 Türkiye’deki Toptancı Hallerine İlişkin Genel Veriler

Grafik 1 Hal Sisteminde Kayıtlı Kullanıcı

Üretici: 7.909

Komisyoncu: 5.306

%14

%20

%28

%18

%7

%13

Tüccar: 8.417

Pazarcı: 11.436 * 31 / 05 / 2015 tarihi itibarıyla Hal Kayıt Sistemi’nde

40880 adet kullanıcı sıfatı kayıtlıdır.

Manav: 2.929

Diğer: 4883

ÜreticiÖrgütü: 475

Depo/tas. Ve Amb.: 564

Sanayici: 335

İthalat: 299

Lokanta: 362

Market: 1.524

İhratçı: 1.145

Genel Durum 3.1

37


0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

Grafik 2 Hal Kayıt Sisteminde Bildirim Sayısı

Şekil 36 Bursa eski Meyve ve Sebze Hali

Şekil 37 Bursa Yeni Meyve ve Sebze Hali

Bursa Toptancı Halinin tarihi oldukça eskilere dayan-maktadır. 1925 yılında Tuz pazarında hizmete başlayan Bursa Kent hali, 1932 yılında Cumhuriyet cad. tekel bi-nasının doğusunda hizmete devam etmiş, 1944 yılında Demirtaşpaşa EML karşısında taşınmış, yaklaşık 15 yıl burada kaldıktan sonra 1958 Ankara yoluna taşınmış, uzun yıllar burada hizmet vermiştir. Yapımına 2007 yılın-da başlanan yeni Kent Hali 2008 yılının Haziran ayında Nilüfer Görükle’deki yeni yerinde hizmete açılmıştır. İş hacmi ve büyüklüğü açısından bakıldığında Doğu ve Gü-ney Marmara ile Kuzey Ege’nin bölgesel bir hal özelliğini taşımaktadır. Nilüfer ilçesi Görükle çevre yolu mevkiinde yer alan hal; İzmir, Balıkesir, Çanakkale, Yalova, İstanbul şehirlerarası çevre yolunun bileşim noktasında olması sebebiyle ulaşımı son derece kolaydır.

Şekil 37’de inşaat halinde görülen büyük kompleks sebze meyve hali, kopyası olan diğer küçük kompleks ise balık hali olarak faaliyet göstermektedir.Hal kompleksi 108.670 m² açık, 41.610 m² kapalı olmak üzere 150.280 m2 lik bir alanda yer almaktadır. Toplam çalışan sayısının 900 kişi olan Hal, 132 dükkan kapa-siteli olup halihazırda 118 dükkanda sebze ve meyve ticareti yapmaktadır. Ayrıca 34 adet sosyal hizmet veren (lokanta, büfe, market v.b.) esnaf bulunmak-tadır. Büyük-küçük toplam 2 bin araçlık otopark alanı mevcuttur.

843

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

2051

10000

8865

10139 10403

11839

3794

5073

5754

71477649 7399

7866

90528709

9359

10418

1192 1393 15451824 1824 1618 1451 1150 1190 1085

944

Bursa Toptancı Halleri3.2

03

38

Şekil 38 Bursa Yeni Meyve-Sebze ve Balık Hali

Şekil 40 Konya Yeni Meyve ve Sebze Hali Projesi

Şekil 39 Bursa Meyve-Sebze Hali İçi

Halde hayat; gece 4.00 de başlamakta ve gündüz 13.00 - 14.00 de bitmektedir. Bursa Kent Halinde; Üreticiler, Üretici Örgütleri, Komisyoncular ve Tüccarlar, Pazarcılar ve Perakendeciler(Süpermarketler) faaliyet göstermek-tedir. Teknik donanım olarak; Su deposu, Ses sistemi, Dijital fiyat panoları Yangın söndürme sistemi, Trafo, Aydınlatma sistemi, Karbonmonoksit gazını ölçmek amacı ile 64 fan, 16 adet sensor bulunmakta olup, girişler kart sistemli turnikelerden yapılmaktadır. Hal; ArkiPARC 2008 ödülü almıştır. Belediye Hal Müdürlüğüne bağlı olan Gıda Tahlil La-boratuvarı AB standartlarında Kalite belgesine sahip olup burada her türlü sebze ve meyvenin tarımsal ilaç kalıntısına yönelik 1.024 etken madde tahlili 1-2 saat gibi kısa sürede yapılmaktadır. Laboratuvar iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda günlük olarak hal esnafın-dan alınan örnekler buz dolabında muhafaza edilmekte, ürünün adı, cinsi, tarihi hangi esnafa ait olduğu yazılıp, özel blender makinesinde ezilip suyu çıkarılıp, tahlil edilmek üzere özel tüplere doldurulmaktadır. İkinci kısımda ise bu örnekler tahlile sokulmaktadır. Sonuçlar, standardı belirlenmiş olan artı-eksi değerler üzerinden ürünün analizi yapılmaktadır.

Sebze ve Meyve Halinin Kuzey alanında yer alan Balık Hali Balık Hali 24 Dükkan kapasiteli olup; 12 Balıkçı firması, 2 sosyal işletme (Büfe-Lokanta-Çay) ve 70 çalışanı ile hizmet vermektedir. Balık Halinde; İki tane Buz yapma makinesi bulunmaktadır. Ayrıca her dükkanın birer buzhanesi vardır. Bu bölümde de işler gece 4.00 de başlamakta ve sabah 9.00 – 9.30 aralığında sona ermektedir.

Konya Adnan Menderes Hali 30 dönümlük bir alanda hizmet vermektedir. Halde yılda 300.000 ton ürün işlem görmektedir. Karatay Belediyesine ait küçük bir meyve sebze hali daha bulunmaktadır. Konya Büyükşehir Belediyesi yeni bir hal projesi çalışması içindedir. Bu proje Şekil 40 ve 41’de görülmektedir.

Türkiye’nin tahıl üretiminin yüzde 20’sini karşılayan Konya’ya 100 bin metrekare kapalı alana sahip Sebze-Meyve Hali yapılacaktır. HalKonya Ovası Projesi(KOP) ile birlikte Konya tarımsal üretiminin dünya ve ülke genelinde pazarlanmasına katkı sağlayacaktır. Yeni Halde oluşturulacak Gıda Laboratuvarı ile sebze ve meyvelerin kontrolü yapılacak, böylece AB ülkelerine ihracat açısından önemli bir adım atılmış olacaktır. 100 bin metrekare kapalı alana sahip olacak Halde ayrıca; 210 bin metrekarelik otopark, 67 bin metrekare yeşil alan, 15 bin metrekare yarı açık gezinti alanları, 192 yataklı otel, Gıda Laboratuvarı, idare ve hizmet binası, soğuk hava deposu, cami, akaryakıt istasyonu, polis ve zabıta karakolu, çok amaçlı satış birimleri, kafeteryalar, lokantalar, çay salonları, 4 banka şubesi,

Konya Toptancı Halleri3.3


39

Şekil 41 Konya Yeni Meyve ve Sebze Hali Projesi İşyerleri

Şekil 42 Samsun Büyükşehir Belediyesi Sebze ve Meyve Hali

postane, sağlık ocağı, toplantı salonu, 4 kantar, taksi durağı ve internet salonu yer alacaktır.

Genel BilgilerToplam Alan : 72.630 m2

Hal Kompleksi Kapalı Alan : 16.110 m2

İdari Bina : 745 m2

Kuruluş Tarihi : 2007Personel Durumu : 1 Müdür, 5 Hal Zabıtası, 4 Tahsildar, 2 İdari Personel, 13 Kontrol ve Denetim Görevlisi, 3 Temizlik Personeli olmak üzere toplam 28 personel bulunmaktadır.

BinalarHal Kompleksinde toplam 60 adet işyeri vardır. Bu işyerleri 170’er m2 olup tümüyle komisyoncu ya da tüccarlar tarafından faal olarak işletilmektedir. Boş işyeri yoktur. İdari binanın giriş katında lokanta, büfe, berber, çay ocağı, postane ve banka için ayrılan yerler vardır. Bu işyerlerinden sadece postane faaliyettedir. Diğer işyerleri boştur. İdari binanın üst katında Hal Müdürlüğü idari kısmı, mescit ve komisyoncular derneği bulunmaktadır. Halde 1 adet 60 Tonluk, 1 Adet 80 Tonluk olmak üzere 2 adet kantar faal olarak kullanılmaktadır.

Samsun’a Ankara yolundan girişinde Derecik Altı mevkiinde kontrol ve denetim noktası vardır. Fakat faal olarak kullanılmamaktadır. Halde soğuk hava tesisi, paketleme tesisi, laboratuvar yoktur. Fakat 60 adet işyerinden 32 sinin içinde her işyerinin

kendisine ait olan ortalama 25 m2 civarında soğuk hava odaları bulunmaktadır. 2008 yılında kurulan halin mevcut binasının kullanım ömrü devam etmektedir.

Altyapı Tesisleri (Enerji, Su ve Atıklar)Enerji, Su ve kanalizasyon altyapısı vardır ve atıklar İlkadım Belediyesi tarafından toplanmaktadır.

Samsun Balık Hali

Genel BilgilerKapalı Mezat Alanı : 1.140 m2

Hal Bina çevresi : 3.700 m2

Balık Hali İdari Bölüm : 300 m2

Büro İşyerleri : 640 m2

İdari Bürolar : 120 m2

Personel Durumu : 1 Müdür, 1 Sorumlu Yönetici(Su Ürünleri Mühendisi), 1 Tespit Personeli, 4 Temizlik Görevlisi,3 Kapı Görevlisi olmak üzere 10 personel bulunmaktadır. 9personel hizmet alımı ile çalıştırılmaktadır.

Balık hali 24 saat esaslı çalışmakta olup, ürün girişleri akşam 20:00dolayında başlamakta sabah 10:00’ a kadar devam etmektedir. Mezat saati gece saat 02:30 ‘da başlamakta sabah saat 11:00‘e kadar sürmektedir. Samsun balık halinden 24 saat ürün sevki yapılmaktadır.

Samsun Toptancı Halleri3.4

03

40

BinalarHalde:Herbiri 40 m2lik 14 Adet Komisyoncu bürosu Herbiri 40 m2lik 15 Adet Ürün muhafaza deposu Herbiri 20 m2lik 4 Adet İrtibat bürosu 20 m2lik 1 Adet Yeddiemin deposu320 m2lik 1 Adet Çok amaçlı salon260 m2lik 1 Adet Buz üretim ve satış ünitesi 230 m2lik1 Adet Ürün parçalama ve işleme ünitesi 130 m2lik 1 Adet Kasa yıkama ünitesi20 m2lik 1 Adet Çöp muhafaza ve tahliye deposu

Şekil 43 Samsun Balık Hali

Şekil 44 Samsun Balık Hali Yerleşim Planı

10 m2lik 1 Adet Giriş kontrol 400 m2lik 1 Adet Boş kasa deposu5.000 m2lik1 Adet Otopark alanıSamsun Balık halinde 4 adet soğuk muhafaza deposu bölünerek farklı amaçla kullanılmaktadır. Bir bölümünde -18 °C muhafaza deposu zeminde 40 kasa ve 12 sıra istif ile 480 kasa ürün muhafaza kapasitesine sahiptir. Diğer bölümü +4°C muhafaza deposu zeminde 60 kasa ve 12 sıra istif ile 720 kasa ürün muhafaza ürün kapasitesine sahiptir. Samsun Balık halinde 5 adet +4 °C (her biri 35 m²) muhafaza deposu bulunmaktadır. Her depo zeminde 100 kasa ve 12 sıra istif ile 1200 kasa ürün muhafaza kapasitesine sahiptir. Balık halinde 2 adet -18 °C (her biri 35 m²) soğuk muhafaza deposu bulunmaktadır. Her depo zeminde 100 kasa 12 sıra istif ile 1.200 kasa ürün muhafaza kapasitesine sahiptir. 2008 yılında kurulan halin mevcut binasının kullanım ömrü devam etmektedir.

Binaların konumu Şekil 44’te gösterilmiştir.

SAMSUN BALIK HALI KAPASITE PLANI

SOĞUK HAVA DEPOLARI

ÜRÜN SERGİLEME ALANLARI

ÜRÜN SERGİLEME ALANLARI


EKSİ 18 DERECE SOĞUK MUHAFAZA DEPOSU KAPASİTESİ 4.320 KASA7.920 KASA4.800 KASA

10.000 KASA

ARTI 4 DERECE SOĞUK MUHAFAZA DEPOSU KAPASİTESİ BUZLANARAK MUHAFAZA DEPOSU KAPASİTESİ ÜRÜN SERGİLEME KAPASİTESİ


YÜK

LEM

E P

ERO

NU

ÜR

ÜN

SEV

K A

LAN

I

ÜR

ÜN

KA

BU

L A

LAN

I

BO

ŞALT

MA

PER

ON

U



41

Altyapı Tesisleri (Enerji, Su ve Atıklar)Enerji, Su ve Kanalizasyon altyapısı vardır. Balık halinin katı atıkları Çöp muhafaza ve tahliye odasında korunarak her gün İlkadım belediyesi tarafından alınmaktadır. Balık Halinin sıvı atıkları drenaj sistemi ile toplanarak 3 kademeli çökertme havuzundan sonra şehir kanal sistemi ile tahliye edilmektedir.

Çarşamba Sebze ve Meyve Hali

Genel BilgilerToplam Alan : 48.000 m2

Hal Kapalı Alanı : 11.000 m2

İdari Bina : 246 m2

Kuruluş Tarihi : 2006Personel Durumu : 1 Müdür, 1 Şef, 1Ziraat Mühendisi, 4 Büro Görevlisi, 4 Zabıta, 6 Tahsildar, 7 Kantar ve Çıkış Kontrol Elemanı, 3 Temizlik Elemanı ve 2 Bekçi olmak üzere 29 kişi çalışmaktadır.

BinalarHal içinde; 245 m²’lik idari bina, 109m²’lik 58 adet komisyoncu, 115.00 m² büyüklüğünde 4 adet depo, 225.00m² bir lokanta, 225m²kahve ve 6 adet küçük dükkan (berber, market, köfteci, vb )

Şekil 45 Çarşamba Meyve ve Sebze Hali

Şekil 46 Bafra Meyve ve Sebze Hali

faaliyet göstermektedir. Hal içinde umumi tuvaletler bulunmaktadır. Halde 2 adet 60 tonluk kantar var olup 7x24 saat faaldir. 2006 yılında kurulan halin mevcut binaların kullanım ömürleri devam etmektedir.

Altyapı Tesisleri (Enerji, Su ve Atıklar)İdari binanın ve komisyoncuların elektrik, su ve kanalizasyonu bulunmaktadır. Depolarda elektrik ve su tesisatı vardır. Kanalizasyon içme suyu ve yağmur suyu şehir şebeke hattından yararlanmaktadır. Elektrik kesintilerine önlem olması bakımından 2 adet 5 kw jeneratörümüz mevcuttur. Halin temizliği idarece yapılmakta olup, çöpler Çarşamba belediyesince alınmaktadır.

Bafra Sebze ve Meyve Hali

Genel BilgilerToplam Alan : 36.000 m2 (25.189 m² tapulu 10.811 m² hazine arazisi olmak üzere)Hal Kapalı Alanı : 6.036 m²İdari Bina : 246 m²Kuruluş Tarihi : 1987Personel Durumu : 1 Müdür, 1 Şef, 1 Memur, 4 İşçi,1 Zabıta, 11 Hizmet alımı, 2 Temizlik hizmetleri olmak üzere 21 kişi çalışmaktadır.Birimler : Ön Büro ve İnsan Kaynakları Servisi, İşyeri Devir, Kiralama ve Satış Servisi, İdari ve Mali İşler Servisi, Sistem Kayıt, Yetkilendirme ve İstatistik Servisi, Mükellef Hizmetleri ve Denetim Birimi, ve Hal Zabıta

Hal, Bafra ovasının üretici bir bölge olmasından dolayı 24 saat çalışma saatiyle hizmet vermekte olup saat 08-16 birinci vardiya, 16.-24 ikinci vardiya ve 24-08 üçüncü vardiya olmak üzere 3 vardiya şeklinde çalışılmaktadır. Ayrıca Büro Elemanları 5 işgünü olarak çalışmaktadır.

03

42

Binalar77 komisyoncu, 11 işletme (market, çay ocağı, lokanta, vd.) ile toplam 88 işyeri olarak faaliyet sürdürmektedir. Mevcut hal alanının yetersizliğinden dolayı 15 komisyoncunun çardağı hal dışında bulunmaktadır. Söz konusu komisyoncular ürünlerini hal içinde işleme alanlarının yetersizliğinden dolayı hal dışındaki çardaklarda işlemektedirler. Ayrıca hal içinde soğuk hava deposu ve paketleme deposu bulunmamaktadır. 1987 yılında kurulan hal yoğun kullanım ve bakımsızlıktan dolayı mevcut binaların kullanım ömrü olması gerekenden daha önce bitmiştir.

Altyapı Tesisleri (Enerji, Su ve Atıklar)Enerji ve Su altyapısı bulunmaktadır. Ancak pis su atıklarının ve kanalizasyonun yetersiz olmasından dolayı yağmur yağdığında göl şeklinde alana su dolmaktadır.

Antalya Hal Müdürü ile yapılan görüşmeden elde edilen bilgiler aşağıdaki gibidir. 480 dönem büyüklüğündeki hal 1996 yılında kurulmuştur. Antalya Meyve Sebze Hali bir üretici halidir. İçerisinde 144 komisyoncu, 386 tüccar ve 98 zirai araç bayisi bulunmaktadır. İhracat yapan

Şekil 47 Antalya Sebze Meyve Hali

Şekil 49 Antalya Sebze Meyve Hali

Şekil 48 Antalya Sebze Meyve Hali İçi

firma sayısı da 15-20 civarındadır.Komisyoncular üretici birliği gibi davranmaktadır. Üreticiye kredi verip, çiftçiye üretene kadar her türlü desteği sağlamaktadır. Hatta komisyoncu, bir pazarlamacı gibi davranarak çiftçiye ilgili dönemde ne üreteceğini dahi söylemekte ve yönlendirmektedir.

Bunun olumsuz tarafı, çiftçinin sürecin başında komisyoncunun verdiği krediyi kullanmasından dolayı komisyoncuya çok bağlanmasıdır. Çiftçi komisyoncuya borçlandığı için hasat zamanı

ürünü ile ilgili pazarlama şansı kalmamakta ve komisyoncu ne fiyat verirse kabullenmek durumundadır. Diğer yandan sürecin başından itibaren, tohum, ilaç ve para desteği sağlayarak komisyoncu üreticiyi desteklemiş de olmaktadır. Bu da diğer bir açıdan avantaj olarak görülebilmektedir.

Halde komisyoncular dışında, komisyoncudan ürünleri satın alarak İstanbul başta olmak üzere farklı illere satış yapan tüccarlar bulunmaktadır. Tüccarların bulunduğu kısım 125-250-350-450 m²’lik alana sahip dükkanlardan oluşmaktadır. İhracat yapanlara bu alanlar yetmemekte ihtiyaç 1000m²’lere çıkmaktadır.

Hale günlük olarak yaklaşık 8.000 civarında araç girmektedir. Bunların büyük çoğunluğu kamyonet büyüklüğündeki araçlardır. Halden günlük olarak çıkan araç sayısı da yaklaşık 15.000 adettir. Bunların yine çok büyük kısmı kamyonet büyüklüğünde araçlardır.

Halin işlek olduğu gece saatlerinde içerideki trafik çok yoğun olmaktadır. Ürüne göre bir yerleşim olmamakla birlikte sadece patates ve soğan ayrı bir alanda işlem görmektedir. Bu alan Kepez Belediyesi’ne aittir, ancak yönetimi hal yönetimine bağlıdır.

Hal içerisinde ürüne göre bir ayrım yoktur ve herkes her ürünü satabilmektedir. Hal yönetimi, Zabıta Daire Başkanlığı’na bağlıdır.

Antalya Toptancı Halleri 3.5


43

Antalya Belediyesi’ne ait ANET iktisadi işletmesi bulunmaktadır. Ancak kasaplar odasıyla ve kaçak kesimhanelerle ilgili sorunlar yaşanmaktadır. Kepez üstünde ise bu alanda modern tesisler bulunmaktadır. Kuru gıda ile ilgili Burdur Yolu’nda ana depolar bulunmaktadır. Antalya’da resmi balık hali bulunmamaktadır. Kemer yolu üzerinde balıkçı barınağı vardır ve hal gibi çalışmaktadır. Çiçek üretiminde Altınova en iyi durumdadır. Ancak Antalya’da çiçek borsası bulunmamaktadır.

Hal içinde yapılan saha gezisinden elde edilen bilgiler aşağıdaki gibidir;

Komisyoncular kasalarını dükkanlarının yanında tutmaktadır. Halde plastik kasalar kullanılmaktadır. Hal içerisinde 4 tane kantar bulunmaktadır. Ancak belediye bu kantarlarla ilgilenmemektedir. Hal girişinde de tartı bulunmamakta, dükkanlar kendi tartılarını kullanmaktadır. Hal yönetimi sadece çıkışlarda tartım işlemi yapmaktadır. Antalya Hali’nde de Hal Kayıt Sistemi kullanılmaktadır. Market ve Pazar denetimleri yapılarak kayıt dışı engellenmeye çalışılmaktadır.

Şekil 50 Antalya Sebze Meyve Hali İçi

İlçe Hal Sayısı

Gazipaşa 3

Alanya 4

Manavgat 2

Serik 2

Kumluca 3

Finike 3

Demre 2

Kaş 3

Elmalı 1

Korkuteli 1

Tablo 3 Antalya Halleri

Hali kullanan 250.000 çiftçi bulunmaktadır. Aileleri ile birlikte 750.000 kişi olarak düşünülebilirler. Türkiye’nin gıda ihtiyacının %50’si buradan karşılanmaktadır.

Antalya’da toplam 24 farklı hal vardır. Hepsi belediye yönetimli haldir. Kuruluş tarihleri 1960, 1970 ve 1980’ler civarındadır. Hiç birinde dükkan ruhsatları bulunmamak-tadır. Bu hallerin ilçe bazında dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Bunların çoğunluğu hal standartlarından çok uzak-tadır. Özellikle Alanya, Kumluca ve Demre merkez hal-leri en düzgünleridir. Her ilçeye yeni bir hal yapılması hedefi vardır ve bu şekilde mevcut durumu rehabilite etmek amaçlanmaktadır. İlk olarak Finike’de yeni bir hal kurulacaktır. İhalesi tamamlanmış ve 2015 yılı içinde inşaatına başlanacaktır. İlçe halleri mevsimsel olarak çalışmaktadır. Sera ürünleri satan haller yazın 3 ay kapalıdırlar. Buna karşılık yayla ürünleri satan-lar (Elmalı ve Korkuteli gibi) kışın kapalı olup, yazları yoğun çalışmaktadırlar.

Mevcut planlardan bazıları: • Kaş’ta üç halin bir hale düşürülmesi, • Demre Halinin aynı kalması, • Kumluca’da iki belde hali arasındaki yol kaldırılarak tek hale dönüştürülmesi • Elmalı’ya yeni hal yapılması şeklindedir.

Doğu hallerinden en fazla geliştirilmesi gereken yer Serik Hali’dir. Potansiyel yüksek olmasına rağmen mevcut durum bir hal yapısından çok uzaktadır. Örne-ğin, evlerin altında satış yapanlar bulunmaktadır.

Antalya Hali içindeki tüccarların %80’inde soğuk hava deposu bulunmaktadır. Esnafın hiçbirinin tapusu yoktur, her birine alanlar tahsis edilmektedir. Hal-de ihracat için bir gümrük bulunmaktadır. Araç üstü gümrükleme yapılmaktadır.

Tüccar ürünleri kendi araçları yada ambar araçlarıyla göndermektedir. Halde komisyoncular birliği ve esnaf birliği bulunmaktadır. Örneğin Migros’un hal içinde yeri vardır. Hale girmeyen ürün de buradan takip edilebilmektedir. Bununla birlikte %40 kaçak ticaretin gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Migros gibi büyük marketler direkt olarak üretici ile anlaşmaktadırlar. Bir kısım üreticiler, büyük marketlere ve komisyonculara bağlıdır. Bunlar üreticiler için kredi vb. açısından sanki bankaymış gibi görünmektedir.Hal içerisinde oluşan atık toplam ürünlerin yaklaşık %10’u civarındadır. Antalya’da ayrıca 10-15 adet soğuk hava deposu bulunmaktadır. Hal içerisinde çöp suyu sıkma (sıkıştırma) tesisi vardır. Çöp sıkıştırılıp suyu

03

44

süzüldükten sonra atılmaktadır. Hal yılda iki defa ilaçlı sularla yıkanmaktadır. Halin güvenliğini sağlamak zor olmaktadır. Kamyonlar tarafından araç park alanı gibi kullanılmaktadır.

Antalya’da Çiçek Üreticileri

1 - Ayer SeraBurada yürütülen faaliyet teknik anlamda ve lojistik açıdan incelenmiştir. Üretim seralarda gerçekleştiril-mektedir. Seralarda oluk altı yükseklik 3,10 m, 4 m ve 5 m olabiliyor. Yüksekliğin artması kurulum maliyetini artırsa da üretim verimliliği açısından olumlu etki yapmakta-dır. Ortalama bir değer olarak fikir vermesi açısından 17 dönümlük alanlarında yılda 1,5 milyon gül üretildiği söylenebilir.

Şekil 51 Ayer Tarım Kesme Çiçek Serası

Şekil 52 FleurAntalya Serası

İlk fideler 3 aylık iken ithal edilmekte ve 6-7 yıl kullanı-labilmektedir. Genetik yapıları gereği bunların sonradan üretilmesi mümkün değildir ve ömrü bittiğinde atılmak-tadır. Sera sıcaklığı yazın 34 C0 civarlarında olmaktadır.

Burada ilaçlama damlama sistemi ile birlikte sulama sırasında yapılmaktadır. Çiçek topraklarından artan fazla su tekrar toplanarak çiçeğin ne kadar su aldığı takip edil-mektedir. Sıcaklık ve nem sürekli kontrol edilmektedir.

Kesme çiçeklerin sevkiyatı çiçek kargo ile yapılmaktadır. Örneğin Atrium 15-20 C0 de, gül ise 4-6C0’de depolan-maktadır. Kovalı taşımaya aqua taşıma denmekte ancak çok fazla kullanılmamaktadır. İstanbul’a çiçek kargo ile diğer illere normal kargo ile gönderilmektedir.

2- Fleurantalya2003 yılında Antalya Tarım A.Ş. ve Alman Fleurnova GmbH firmalarının ortak yatırımı olarak Antalya’nın Pınarlı bölgesinde kurulmuştur. ABD ve Avrupa pazarları için toplam 32.000 m² sera alanında süs bitkileri fidesi ve çeliği üretmektedirler. Köklü ve köksüz olarak iki şe-kilde sevkiyat yapılmaktadır. Köksüz olanına süs bitkisi çeliği denilmektedir.

Çelikler 100’er adet olarak poşetlerde paketlenip etiket-lenmektedir. Sonrasında seralardaki dolaplara konul-makta ve soğuk hava alanına getirilmektedir. Kutulana-rak havayolu ile sevk edilmektedir. Yılda 52 milyon adet

süs bitkisi çeliği üretilmektedir. Büyük kısmı da yurtdışı-na satılmaktadır. Yurt içine daha çok saksılı ve köklü bitki satılmaktadır. Bir saksıdan haftada ortalama 10 çelik alınabilmektedir. Çeliği alan müşteri köklendirip sonra satmaktadır. Bu şirkette Herbs tıbbi ve aromatik (şifalı) bitkiler de üretilmektedir. 750 çeşit ürünleri bulunmak-tadır. Kenya’dan da ürün ithal edilip iç pazara satılmak-tadır. Gönderilen ürünlerin boylarının da hemen hemen aynı olması gereklidir. Seralarda hijyen çok önemlidir. Diğer kesme çiçekçilere göre daha hassastır.

Kocaeli Hali 1984’de kurulmuştur. Halde 62 adet komis-yoncu vardır. Dükkanlar yaklaşık 80 m² büyüklüğün-dedir ve birer asma katları bulunmaktadır. Dükkanların önünde ürün sergilenecek alanlar mevcuttur. Kocaeli için yapılan yeni halde bu alanın düşünülmediği veya yetersiz kalacağı yönünde esnaf görüşleri vardır. Dük-kanların çoğunda soğuk hava deposu bulunmaktadır. Kalan ürünleri bu depolarda 10 - 12C0’de depoluyorlar. Satışın en yoğun olduğu günler Pazartesi ve Cumarte-sidir. Halde satılan ürünlerin %80’i araçtan indirilerek satılıyor. Diğer bir değişle araç üstü satış %20 civa-rındadır. Komisyoncularda genellikle 2 eleman (çek çekçiler) elleçleme işlemi yapmaktadır. Bir adet te mu-hasabesel işler için katip bulunmaktadır. Çek çekçiler genelde komisyoncuların çalışanları olmakla birlikte ortak havuz çek çekçileri de vardır. Otopark ücreti içeride kalış süresine göre değişmiyor. 7,5 TL sabit ücret alınıyor. Halde bir de boş kasa alanı bu-lunmaktadır. Fakat düzensiz bir görüntü sergilemektedir.

Kocaeli Toptancı Halleri3.6


45

Şekil 53 Kocaeli Sebze Meyve Hali

Şekil 55 Kocaeli Merkez Yeni Hal

Şekil 54 Kocaeli Sebze Meyve Hali

Kocaeli Merkez Yeni Hal56.000 m² toplam alan içinde 13.000 m² kapalı kul-lanım alanı bulunmaktadır. 100 m² büyüklüğünde 62 adet dükkan yer alacaktır. Binada hal çalışanları için bir sosyal tesis bulunacaktır. Tesiste 700 m²

yönetim binası ve 760 m² sosyal tesis alanı buluna-caktır. Çalışmaların aralıksız devam ettiği binanın an itibariyle (3 Temmuz 2015) iç mekanlarında şap ve ızgara imalatları yapılmaktadır. İç mekan ke-penkleri yapımı da devam etmektedir.

Türkiye’de 192 Toptancı Hali ve bu hallerde yaklaşık 10.000 işyeri bulunmaktadır. Bursa ve Amasya’da yeni haller yapılmış, İstanbul ve Konya ise yeni hal proje-lerini hazırlamışlardır. Antalya İlçe Belediye Halleri-nin Büyükşehir Belediyesi’ne bağlanmasıyla birlikte toplam 24 hale yönelik yeniden planlama çalışmaları sürmektedir. Hallerin yenilenmesi ile ilgili gerekçeler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Genel olarak ülkemizde nüfus artmaktadır. Nüfus

artışı gıda gereksinimini artırmaktadır.• Kentli nüfusun artması gıda gereksinimini ar-tırmaktadır. Bu durumda mevcut haller yetersiz kalmaktadır.• Yeni yasal düzenlemeler hallere yeni fonksiyon-lar getirmektedir. Çoğu halde bu koşullar bulun-mamaktadır.• Gıda güvenliği konusundaki gelişmeler hallerin modernizasyonunu gerektirmektedir.• Mevcut hallerin kent içinde kalması ulaşımı olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum hallerin daha uygun yerlere taşınmasını gerektirmektedir.

Genel Değerlendirme3.7

46

04 İSTANBUL’DAKİ TOPTAN GIDA MERKEZLERİ

işletme, 2200 çalışanı ve Mega Center 400 dönüm, 605 işletme ve 3000 çalışandan oluşmaktadır.

Bayrampaşa’da merkez ve Kadıköy’e bağlı birim olmak üzere iki farklı yerde bulunmaktadır.

Bayrampaşa Sebze ve Meyve Hali Merkezi Kocatepe Mahalle sınırları içinde, E–5 ve TEM karayollarının tam ortasında yer alan, karayoluna ulaşım bağlantı-ları bulunan anayol üzerinde stratejik öneme sahip bir alanda konumlanmıştır. Şehrin içinde olması, buna karşın yerleşim yeri içine fazla girmemiş olması ve ana ulaşım bağlantılarının yanında bulunması, bu sayede İstanbul’un en önemli iki yolu ile de direk ulaşılabilme olanağına sahip olması itibariyle ulaşım açısından son derece avantajlı bir konumdadır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi sebze ve meyve hal-leri, kuru gıda halleri ve su ürünleri hali olmak üzere toplam olarak 5 adet hal yer almaktadır.

Şekil 56 İstanbul Hallerinin Konumları

Şekil 57 Bayrampaşa Sebze ve Meyve Hali Uydu Görüntüsü

Tablo 4 Hallerin Alansal Büyüklükleri, İşletme ve İstihdam Sayıları

Haller Toplam

Büyüklüğü

İşletme

Sayısı

İstihdam

Sayısı

Bayrampaşa Sebze ve Meyve Hali

670 dönüm 571 5000

Kadıköy Hali 60 dönüm 193 450

Su Ürünleri Hali 27 dönüm 104 90

Rami Kuru Gıda Hali 200 dönüm 661 2200

Mega Center Kuru Gıda Hali 400 dönüm 605 3000

Bayrampaşa Sebze ve Meyve Hali toplam 670 dönüm arazi üzerine kurulmuş olup 571 adet komisyoncu ya-zıhanesi bünyesinde faaliyet göstermektedir. Avrupa Yakasında yer alan en büyük haldir. Çalışan sayısı yak-laşık olarak 5000 civarındadır.

Kadıköy Hali ise faaliyet gösterdiği 60 dönümlük araziye rağmen 193 adet yazıhaneyi içinde barındır-maktadır. Bayrampaşa Halinde 1 işletmeye 1 dönüm-den fazla alan düşerken, Kadıköy Halinde 1 dönüme 4’e yakın işletme düşmektedir. Bu nedenle hal içinde ciddi trafik problemleri kendini göstermektedir. Halde çalışan sayısı 450 civarındadır. Su ürünleri hali 27 dönüm ve 104 komisyoncudan oluşmakta ve 90 kişi çalışmaktadır. Rami Kuru Gıda Hali ise 200 dönüm, 661

Kaynak: http://www.googleearth.com/

Kadıköy Hali ise İçerenköy Mahallesi sınırları içerisin-de, Kozyatağı Kavşağı’nda yer almaktadır. Kozyatağı Kavşağı gibi E–5 Otoyolu üzerinde bulunan ve TEM Otoyolu’na bağlanan önemli bir noktada konum-lanmıştır. Ancak bulunduğu bölge, halin kurulduğu tarihten bu yana oldukça gelişmiştir. Bu nedenle hal giderek daha fazla şehrin içinde kalmıştır. Şu anda ise hal gibi yoğun trafik oluşturan bir iş bölgesinin E–5 ve TEM Otoyollarına bağlanan özel yollarının olmaması nedeniyle şehir içi trafiğine büyük bir yük gelmektedir.571 Avrupa Yakasında, 193 Anadolu Yakasında olmak üzere Toplam 764 komisyoncunun faaliyet gösterdiği İstanbul sebze meyve hallerinde günlük ortalama 6.000’i kamyon ve kamyonet olmak üzere

Hallerin Alansal Büyüklükleri, İşletme ve İstihdam Sayıları

Sebze ve Meyve Halleri

4.1

4.2

47


Şekil 58 Ataşehir Sebze ve Meyve Hali Uydu Görüntüsü

Şekil 59 Ataşehir Sebze Meyve Hali

Şekil 60 Ataşehir Hali Çıkış Kapısı ve Dijital Ekran

Kaynak: http://www.googleearth.com/

toplamda yaklaşık 8.000 adet araç sirkülasyonu yaşanmaktadır.

Hallerde yer alan işletmelerin ortalama çalışan sayıları 5 kişidir. Ancak, bu sayı mevsimsel olarak artış gösterebilmekte ve yoğun zamanlarda ortal-ama 9 kişi olabilmektedir. Hal bünyesinde faaliyet göstermekte olan işletmelerin yaklaşık 20.000 kişi istihdam sağladığı tahmin edilmektedir. Hallerde mevsimine göre 50 ile 80 çeşit işlem gören ürün miktarı günlük toplamda ortalama 15.000 tona ulaşmıştır.

4.2.1 Ataşehir Meyve Sebze Hali Halde yapılanma 1974’de başlamıştır. İlk olarak esnaf tarafından “Paris Hali” olarak tabir edilen, tek bir bina inşa edilmiştir. İlk yapılan bina hariç, sonradan yapılan binalardaki dükkanlarda tek cepheden giriş çıkış yapılmaktadır. Buna karşılık es-naf tarafından çift kapı olması tercih edilmektedir.

Bu eski binada dükkanlar 3 katlıdır. Üst kat ofis, orta kat ürün pazarlama (sergi) alanı ve alt kat depo olarak kullanılmaktadır. Diğerleri ise tek katlıdır. Dükkan cepheleri ortalama 10 metre genişliğindedir. Dükkan genişlikleri ortalama 70 m2 civarındadır. Dükkanların çoğunda zemin kantarı bulunmamaktadır. Ancak verimlilik açısından ideal olanı zemin kantarıdır. Dükkanların çok azında soğuk hava deposu bulunmamaktadır. Olanlar, soğuk hava depolarını ortalama 7-11C0 civarında tutmaktadır. Soğuk hava deposu olursa ürünler ortalama 2 gün saklanabilmektedir.Komisyoncu dükkanlarında genelde 5-6 kişi çalıştırılmaktadır. Bunların biri katip tabir edilen

muhasebe elemanı, biri pazarlama elemanı ve bir de sorumlu müdür bulunmaktadır. Diğerleri yükleme boşaltma gibi elleçleme faaliyetlerini

yapmaktadır. El arabası ile çek çek yapan dışarıdan elemanlar da vardır ve gün itibariyle 10 kasayı kom-isyoncudan müşteri aracına 4 TL’ye taşımaktadırlar.

Komisyoncuların bazıları dükkanları küçük geldiği için yükleri boşaltmak yerine araç üzerinden sat-mayı tercih etmektedirler. Bir kamyonun hale giriş ve çıkışının ortalama 2 saat olduğu belirtilmiştir. Müşteriler hal içi trafik yoğunluğundan içeriye giremediği için çek çek ile hal dışına yükleme yapıl-masını tercih etmektedir. Haldeki tüm alış veriş dik-kate alındığında %60 küçük (müşteri) araçların hal içine girmesi şeklide, %40 ise hal içinden dışarıdaki küçük araçlara taşıma şeklinde gerçekleştirilmek-tedir.Hale giriş çıkış İSPARK kontrolündedir. İçeride kalış

04

48

süresine göre ücret alınmaktadır. A kapısında 2 adet giriş ve B kapısında 1 giriş, 1 çıkış bulunmaktadır. Girişte gelen malın cinsi, miktarı ve geliş yeri kaydedilmektedir. Bu işler girişte bulunan ofiste gerçekleştirilmektedir. Bu veriler komisyoncuların (yazıhanelerinden gelen) beyanları ile kıyaslanarak ticaret kontrol altına alınmaktadır.

Hal alanı içinde geçmesine rağmen şehir trafiğine açık olan yolun karşısında, ayrı bir otopark alanı bulunmak-tadır. Buraya genellikle küçük müşteri araçları park-lanmakta ve ana alandan buraya çek çek ile aktarma yapılmaktadır. Ancak içerideki sıkışıklıktan dolayı büyük araçlar da buradan ürün boşaltabilmektedir. Bu alanın bir tarafında kasalar için depo alanı bulunmaktadır. Yüksek tel örgülerle ayrılmış 22 adet boş kasa depo alanı bulunmaktadır. Bu sayı esnaf sayısı ile kıyaslandığında çok düşüktür. Başlarında kiralayanların bekçileri bulun-maktadır.

Bir “hal kayıt sistemi”, bir de “çiftçi kayıt sistemi” bulun-maktadır. Amaç ürünü tarladan itibaren kontrol altına al-abilmektir. İleride ürün tarladan çıkarken barkodlanarak gelecek ve o zaman irsaliye/fatura üzerinden manuel kontrole gerek kalmayacaktır.

Hal içindeki ürünlerin miktarsal kontrolü önce halden içeri girerken yapılmaktadır. Ayrıca bir de dükkanlarda kontrol yapılıp kıyaslanmaktadır. Haldeki operasyonlar sırasında ürün fire oranının %10 civarında olduğu belir-tilmiştir.

4.2.2 Bayrampaşa Meyve Sebze HaliBayrampaşa Hali 350 dönümlük alan üzerine kurul-muştur. Halde 4 adet kapı bulunmaktadır:

• Kapıda: 3 giriş, 3 çıkış • Kapıda: 2 çıkış• Kapıda: 1 giriş, 1 çıkış ve 1 giriş-çıkış• Kapıda: 1 giriş, 1 çıkış vardır.

Bu kapıların yetersiz kalmasından dolayı 5. kapının

açılması gündemdedir. Kapıların hepsinde tartı olmakla birlikte bunların hepsinin TIR kantarına dönüştürülmesi gerekmektedir. İçeride kalınan süreye göre artan İSPARK ücreti alınmaktadır. Geçmişte zamana göre ücret alınmadığından dolayı araçlar burayı otopark gibi kullanarak uzun süre parklanmaktaydılar. Esnafa ücretsiz olarak günlük 4 giriş-çıkış hakkı verilmektedir. Halde iki bina arası 26 metredir. A ve B bloklarda dükkanlar 70 m2 ve 2 kat, 7 metre cephe ve 10 metre derinlik şeklide tasarlanmıştır.Giriş yapan araçlarla ilgili veriler her gece sabaha

Şekil 61 Bayrampaşa Sebze Meyve Hali

Şekil 62 Bayrampaşa Sebze Meyve Hali Boş Kasa Depolama Alanı

kadar sisteme girilmektedir. Hızlı şekilde çalışan bu yapıda sabahları esnaf bakıp hale ne kadar hangi üründen girmiş görebilmektedir.

Hale gecede ortalama 1.000 kamyon girmektedir. En yüksek değer, 164’ü TIR toplam 1.400 kamyon olarak gerçekleşmiştir. Gelen araçlar içerisinde TIR oranı düşüktür. 24 Teknik gezinin yapıldığı 24 Hazi-ran 2015 gecesi saat 2:40 itibariyle 640 araç girmiş ve bunun 83’ü TIR, 17’si frigorifik araçtır.

Gelen araç hal kayıt sistemine kayıtlı değilse girişte ruhsatına el konulmaktadır. Bu kontrollerin yeterince yapılmadığı 2009 yılında hal gelirleri 55 Milyon TL iken, 2010 yılında bu rakam 131 Milyon TL’ye çıkmıştır. Hal kayıt sistemi 2014 yılbaşında devreye girmiştir. Bugün, bir günde ortalama 150.000 fatura geçmekte-dir. Hale yılda 300.000 kamyon girmektedir.

Ürün taşımasında kullanılan kasaların tek merkezden yönetilmesi önemli bir gerekliliktir. Halde 90’ın üzerinde boş kasa depo alanı vardır. Bir kasa eğer kırılmazsa 2 yıla kadar kullanılmaktadır. Bir kasanın değeri 5-15 TL arasında değişmektedir. 2010


49

Şekil 63 Rami Kuru Gıda Hali

yılında haldeki kasa tiplerinin oranlarına bakıldığında %35 PVC ve %65 ahşap idi. Bu gün yüzdeler tersine dönmüş durumdadır.

Hal içinde ürün ve ambalaj atıkları önemli bir sorun olarak görülmektedir. Ambalaj atıkları 2 yıldır ayıklan-maya başlanmıştır. Yıllık atık miktarı 30.000 ton, günlük miktar ise 10 ton civarındadır. Mevcut durumda atıkları hal müdürlüğü toplamakta, ancak esnaf çevre vergisini belediyeye ödemektedir. Bu da hal yönetimi tarafından bir çelişki olarak belirtilmiştir. Yeni hal için bu konuda da mevzuat değişikliğine gidilmesi bir gerekliliktir.

Mevcut durumda hal içerisinde ambalaj malzemesi satışı yapan firmaların bulunmamasından dolayı hal dışında giriş çıkış yolları üzerinde seyyar ambalaj satıcıları bulunmaktadır. Bu da hem trafiği aksat-makta hem de çağ dışı bir görüntü sergilemektedir. Bu sebeple yeni hal kompleksi içinde bu fonksiyona hitap edecek alanlar düşünülmelidir.

Hal içerisinde dağıtım amaçlı 500 araç bulunmaktadır. Ancak bu araçların merkezi bir sistem ile yönetimi mevcut değildir. Yeni hal kompleksinde böyle bir lojistik merkezin kurulması, bu makam çok iyi tanım-lanması ve işler hale getirilmesinin çok önemli olduğu belirtilmiştir.

Terminal statüsüne geçmek için (T3 yetki belgesi) daha önce başvuruda bulunulmuş ancak devam etti-rilip alınamamıştır.

Halin yoğun olarak çalıştığı gece saatlerinde sürekli olarak 2 müdür yardımcısından biri nöbetçi olarak kalmaktadır.

4.2.3 Özel Sultanbeyli, Bozkurtlar Yaş Meyve Sebze HaliBu gıda merkezinde 38 tüccar bulunmaktadır. 1999 yılında faaliyete başlayan merkez İstanbul’daki ilk özel hal olma özelliğini taşımaktadır. Dükkanlar 80m2 olmak üzere toplam alan 8600m2’dir. Aylık ortalama 12.000 adet araç giriş yapmaktadır. 5 adet sosyal tesis mevcuttur. Ayda ortalama 10-11 bin ton yaş meyve sebze ticareti yapılmaktadır. %90 Anadolu, %10 Avrupa yakasına hizmet sunmaktadır. Herbir iş yerinde ortalama 13’ü operasyonda olmak üzere 15 kişi çalışmaktadır. Kare şeklinde kurulmuş olan hal alanında ortada geniş bir parklanma alanı vardır ve bu alandan yapılan araç üstü satış oranı %20 civarındadır.

4.3.1 Rami Kuru Gıda HaliRami’de yer alan hal 200 dönümlük alanda yer almaktadır ve işletme sayısı 661’dir. Bu halin Kay-abaşı’na taşınması gündemdedir. İlk olarak İstanbul Gıda Toptancıları Rami’de bir araya gelmiştir. Bura-

dan ayrılan esnaf sonradan Mega Center’a geçmiştir. Aytop kuru gıda halinin kurucuları da buradan gid-enlerden oluşmaktadır. Kuruluş süreci 1980’lerin sonlarına dayanmaktadır. İki yıl için geçici olarak buya yerleştirilmiş ancak çeşitli sorunlardan dolayı burada kalmışlardır.

Halde 21m2 ve 42 m2 şeklinde iki tip dükkan bulunmak-tadır. Burada faaliyet gösteren birçok esnafın Mega Center ve Aytop’da da yerleri bulunmaktadır.

Özellikle Pazartesi ve Perşembe günleri mal gelişi yoğunlaşmaktadır. Gelen araçlar genelde kamyondur. Günde yaklaşık 100 kamyon gelmektedir. Sabah 05:00 gibi araçlar gelmeye başlamakta ve akşam 17:00’ye kadar devam etmektedir. Hal kapsamında et hariç işlenmiş et (sucuk, sosis vb.), kuru bakliyat, ve süt ürünleri ticareti yapılmaktadır.

TOKİ ile Eylül 2011’de bir sözleşme imzalanmış ve Başakşehir İlçesi sınırları içinde Resneli Çiftliği Mevkii Kayabaşı’nda 350 dönüm kullanım alanı olan bir yer satın alınmıştır. Bu yerin imar planları Çevre ve Şehir-cilik Bakanlığı tarafından yapılmıştır. Mimari, statik ve elektrik projeleri bitirilmiştir. Ancak çeşitli bürokratik konular çözülememiş henüz oraya geçememişlerdir.

Kayabaşı’na 50 ve 100 m2’lik 1000 dükkan yapılması, yol genişliklerinin 26 metre olması ve üstü kapatılmış yolların sağında ve solunda dükkanların yer alması planlanmaktadır.

Kuru Gıda Halleri4.3

04

50

4.3.2 Mega Center1990 yılında büyük bir imar hamlesi başlatıldı ve kısa süre içerisinde toplam 647.000 m2’lik inşaat tamamlanarak İstanbul gıda toptancıları ve depoc-ularının hizmetine sunuldu. Mega Center’in hemen yanında Esenler Otogar’ı ve yaş sebze meyve hali bulunmaktadır.

• 647 bin m2.lik bir alana sahip

• Toplam kapalı alanı 400 bin m2

• Toplam ofis katı 200

• Toplam işyeri sayısı 2100

• Halen faaliyette bulunan işyeri sayısı 800

• Atatürk Havalimanı’na 15 kilometre ve 10 dakika mesafede

• Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’ne 20 kilometre ve 15 dakika

mesafede

• Yollar 4’er şerit olmak üzere 24 metre genişliğinde

• İş hacmiyle İstanbul trafiğinde günde yaklaşık 5 bin araç çekiyor

• Kapalı otopark alanı 25 bin m2 (1000 adet binek otosu kapasiteli)

• Açık otopark alanı 45 bin m2 (1800 adet binek otosu kapasiteli)

• İlave otopark kapasitesi 50 bin m2 (2000 adet binek otosu

kapasiteli)

• TIR-kamyon parkı 35 bin m2 (700 adet TIR-kamyon)

• Günlük insan trafiği 30 bin kişi

• Günlük araç sayısı 30 bin

• İşlem gören ürün miktarı: 100.000 ton

• Çalışan sayısı (yönetim ve firmalar toplamında):3.000 kişi

• 1000m2 alanlı kimya, fiziksel, mikrobiyoloji

ve biyo güvenlik konularında laboratuvarlar bulunmaktadır.

Şekil 64 Mega Center

Şekil 65 AYTOP

Mega Center’da 32, 48, 66, 114, 200, 300 m2’lik dükkanlar bulunmaktadır. İstanbul Mega Center’ı yöneten İstanbul Mega Center Gıda Toptancıları Sanayicileri ve İşadamları Derneği (MEGASİAD),İs-tanbul Toptan Patates ve Soğancılar Derneği ve İstanbul Yumurta Üreticileri Toptancıları ve İşadam-ları Derneği ile koordineli çalışmaktadır.

4.3.3 AYTOP Gıda MerkeziAytop Gıda Merkezinde yaklaşık 200 işletme bu-lunmaktadır. Genellikle Rami Kuru Gıda Merkezinde yeri olan esnaf bulunmaktadır. Merkezde meyve suyu, şekerleme, sağlık ürünleri, baharat, kuru-yemiş, kanatlı ve kırmızı et, unlu mamüller, ambalaj, oyuncak, plastik, kağıt, medikal, kimya, çay, elektrik, dondurulmuş gıda vb. firmalarla birlikte kuru gıda ağırlıklı ürünlerin ticareti yapılmaktadır.

Toplam alan 128.000m2’dir. Toplam 700m2’lik alana sahip 4 katlı dükkanlar bulunmaktadır (200m2 bodrum, 200m2 giriş, 100m2 asmakat ve 200m2 çatı katı olup toplam 700m2). 200 adet daha 450m2’lik dükkanlar yapılmaktadır.

Dükkanların içine TIR girebilecek boyutlarda yapılmıştır. İç yollar 24 metre genişliktedir. Merkezde 60 tonluk kantar bulunmaktadır. Dük-kan içinde ticaret dışında üretim de yapılmaktadır.


51

Şekil 68 Yenikapı Su Ürünleri Hali Mezat Alanı

Şekil 66 Yenikapı Su Ürünleri Hali Uydu Görüntüsü

Şekil 67 Su Ürünleri Hali Yerleşim Planı

Kaynak: http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/map.aspx (Erişim Tarihi: 24.02.2011)

Kaynak: İBB, Su Ürünleri Hali Müdürlüğü

Günlük gelen araç sayısı 1.500 civarındadır. Toplam 4.000 kişilik personel çalışmaktadır. Yeni kurulacak halde enine genişlemenin uygun olacağı görüşü belirtilmiştir. En fazla asma kat olması uygun olacaktır. Buradaki her iş yerinin ortalama 10 aracı bulunmaktadır. 40 aracı olan iş yeri de vardır.

4.4 Su Ürünleri Haliİstanbul Büyükşehir Belediyesi Su Ürünleri Hali, 1955 yılında Eski Sebze Hali’nin yanına (bugünkü İstanbul Ticaret Üniversitesi ile Unkapanı Köprüsü arasına) kurulmuştur.

Su Ürünleri Halinin Mevcut Durumu ve İşleyişiSu ürünleri hali kompleksi dâhilinde müdürlük binası, yazıhaneler, soğuk muhafaza ünitesi sosyal alanlar, müzayede alanı ve balıkçı barınağı bulunmaktadır.

Halde ayrıca 365 gün 24 saat hizmet verilmekte olup; 90 personel, 68 müstahsil, 104 komisyoncu, 475 alıcı esnaf, 10.000 m2 kapalı alan, 17.000 m2 açık alan bulunmaktadır.

Su ürünleri halinin amacı; İstanbul halkını hizmetleri hakkında bilgilendirmek, sağlıklı ve ekonomik su

ürünleri tüketimini sağlamak ve tüketim bilincinin gelişimine yönelik, akademik dünya ile ortak çalışma-lar yürüterek yazılı/görsel materyal hazırlamak ve eğitim çalışmalarını yürütmek ve uygun şartlar hazır-layarak sektör mensuplarının (müstahsil, işletme, alıcı) gelişimine katkı sağlamaktır.

İlgili mevzuat çerçevesinde idarece, müstahsil, komisyoncu ve alıcı esnaf arasındaki ilişkileri tan-zim etmek, su ürünlerinin izlenebilir ve güvenilir gıda olarak nihai tüketiciye ulaştırılmasını sağla-mak da başlıca görevlerindendir.Kara ve deniz yoluyla hale getirilen su ürünleri, satış yapmaları için kendilerine yer tahsisi yapılan komisyoncular ve müstahsiller tarafından müza-yede yapılarak satılırlar.

Halde satış yapmak üzere yer tahsisi yapılmış 104 adet komisyoncu ve müstahsil bulunmaktadır. Mev-zuata göre ürünlerini satmak isteyen müstahsiller ve bunların birliklerine öncelik tanınmış ise de bu haklarını kullanan müstahsil sayısı oldukça azdır. Hale getirilen su ürünlerine %15 civarında komisyon konularak alıcılara satılmaktadır.

Müzayede ‘yüksek sesle çağırma’ ve açık arttırma yöntemi ile satıcılar tarafından yapılmaktadır. Gerçekleşen satışlardan İstanbul Büyükşehir Beledi-yesi %3 oranında rüsum vergisi tahsil edilmektedir.

Tablo 5’te İstanbul Su Ürünleri Hali’ne 2010-2014 yılları arasında toplam gelen su ürünleri miktarları görünmektedir.

04

52

Tablo 5 2010–2014 Yılları Arası Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton)

Tablo 6 2004–2013 Yılları Arası Karayolu ile Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton)

Tablo 7 2004–2013 Yılları Arası Denizyolu ile Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton)

Tablo 8 2013 Yılı İthal Gelen Ürünlerin Cinsleri ve Miktarları (kg)





2010 2011 2012 2013 2014 (Ocak-Haziran)

Toplam Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton) 38,771 39,334 50,343 40,694 16,270

Ürünler Su Ürünleri Hali’ne, karayolu ve denizyolu ile gelmektedir. Yıllara göre değişim göstermekle beraber, gelen ürünlerin %85 - % 90’ı civarı hale

karayolu ile ulaşmaktadır. Bakiye %10 - % 15’lik kısım ise erişimini denizyolu ile gerçekleştirmekte-dir.

Karayolu ile gelen ürünlerin dağılımına baktığımızda bu ürünlerin %70’inin Asya kıtasından, %30’unun ise

Avrupa kıtasından geldiği görülmektedir.

Su Ürünleri Hali’ne yurtdışından ithal gelen ürünlerin çoğunluğu Norveç ve Senegal’den gelmektedir. Yurt içinden ise, tüm kıyı illerden ürün tedariki gerçekleşmektedir. Eğirdir Gölü, Tokat, Çarşamba (Samsun) illerinde üretim çiftlikleri

bulunmaktadır. Bu ürünler frigorifik kamyonlar ve üstü açık kamyonetlerle getirilmektedir. 2013 yıllında hale ithal edilen ürünlerin bilgileri Tablo 8’de görülmektedir.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Karayolu İle Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton)

22,465 39,059 37,206 34,109 36,438 34,431 33,552 34,985 37,091 33,288

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Denizyolu İle Gelen Su Ürünleri Miktarı (Ton)

3,900 6,240 4,997 5,012 3,832 4,456 5,249 4,349 13,250 5,405

2013 Yılı İthal ve Yetiştirilen Su Ürünleri Miktarının Toplam gelen Su Ürünleri İçerisindeki Oranı ( % )

İTHAL SU ÜRÜNLERİ ( KG ) YETİŞTİRME SU ÜRÜNLERİ ( KG )

İthal

Lahoz

Fileto

Mezgit

İthal

Uskumru

Donmuş

Kalamar

İthal

Somon TOPLAM Çipura Levrek Somon Alabalık Granyoz TOPLAM

15,055 25,530 3,163,080 100,695 245,446 3,549,806 1,976,290 2,295,565 466,363 463,396 7,865 5,209,479

2013 YILI TOPLAM GELEN SU ÜRÜNLERİ MİKTARI 40.693.903 (kg)

TOPLAM GELEN SU ÜRÜNLERİ İÇERİSİNDEKİ ORANI 8.72% TOPLAM GELEN SU ÜRÜNLERİ İÇERİSİNDEKİ ORANI 12.80%

Hal içindeki araç trafiğini incelediğimizde en büyük yoğunluğu otomobillerin oluşturduğu, daha sonra ise kamyonet ve kamyonların geldiği

anlaşılmaktadır. 2008-2010 yılları arasında hale giriş yapan araçların türlere göre dağılımları grafikte verilmektedir. Grafikten de anlaşıldığı gibi


53

Grafik 3 2008-2010 Yılları Arası Hale Giriş-Çıkış Yapan Araçların Türlere Göre Dağılımı

Grafik 4 2008-2010 Yılları Arası Hale Gelen Ürünlerin Geliş Yerine Göre Dağılımı

Tablo 9 2008-2010 Yılları Arası Hale Gelen Ürünlerin Geliş Yerine Göre Toplam Su Ürünleri Miktarı (Ton)




hale giren otomobil sayılarında sürekli bir artış görülürken kamyonet ve kamyon miktarlarında sürekli bir düşüş görülmektedir.

2008-2010 yılları arasında hale gelen su ürünleri miktarlarının geliş yerlerine göre dağılımları Grafik 4’te gösterilmektedir. Bu grafiğe göre hale gelen ürünlerin büyük çoğunluğu karayolu ile Avrupa kıtasından gelmektedir.

Hale karayolu ile Anadolu - Avrupa yakalarından ve denizyolu ile gelen toplam ürün miktarları Tablo 9’da verilmiştir. Anadolu yakasından hale gelen ürün miktarları giderek azalırken, denizyolu ile gelen ürün miktarları her sene artış göstermektedir.

2008 2009 2010

Karayolu – Anadolu 25,507 24,102 23,487

Karayolu – Avrupa 10,932 10,329 10,066

Denizyolu 3,832 4,456 5,249

TOPLAM 40,271 38,887 38,802

2009 – 2010 yılları arasında hale giriş yapan araçlar, giriş yaptıkları zamanlara göre değerlendiğinde giriş yapan araçların %90’ına yakın kısmının hale gece saatlerinde girdiği görülmektedir.

Ürün miktarları ve satış fiyatları tespiti hal personeli tarafından yapılır ve resmi evraklara işlenir. Ürünler bu kayıtlar ile ilk kez resmiyet kazanmakta olup ürünlere ve satıcılara ait diğer vergiler (KDV, gelir vergisi vs) bu kayıtlar üzerinden gerçekleşmektedir.

Söz konusu kayıtlar yoğun ürün geliş saatleri olan 02.00’de başlamak üzere o gün itibarı ile tüm satışlar olup bitinceye kadar görevli personel tarafından müzayede alanı dolaşılarak gözlem yoluyla yapılmaktadır. Satış işlemi komisyoncular ve alıcı esnaf arasında gerçekleşmektedir. Bu işlemler gerçekleştirilirken hal idaresi gözlemci konumundadır.

Proje kapsamında İstanbul’daki İSTİB Canlı Hayvan Noktası (Tuzla-Aydınlı), Elif Et ve Coşkun Et’e yapılan teknik ziyaretlerde elde edilen bilgiler aşağıda verilmiştir.

İSTİB Canlı Hayvan Noktası (Tuzla-Aydınlı)Canlı Hayvan ve Et Şubesi, Sütlüce (Haliç)’ de 1954 yılında hizmete girmiş ve Haliç ‘in temizleme projesi çalışmaları nedeniyle 26 Ocak 1989 tarihinde Tuzla Aydınlı’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezbahası (İSMER) yanında işletmeye açılmıştır. Toplam olarak 132 dönüm üzerinde kurulan Canlı Hayvan ve Et Şubesi’nde 25.680 m2 kapalı alan bulunmaktadır. Bu tesisler 15.000 adet küçükbaş, 1.500 adet büyükbaş hayvan kapasitesine sahiptir.

Şekil 69 İSTİB Tuzla Canlı Hayvan Padok Alanı

2008 2009 2010

0

OTOMOBİLKAMYONET

KAMYON

50.000

2008

190.236 191.216 216.345

138.353 125.007 106.942

17.294 25.535 7.474

2009 2010

100.000

150.000

200.000

250.000

Giriş

-Çık

ış Ya

pan

Araç

Say

ısı

DENİZYOLUKARAYOLU-AVRUPAKARAYOLU-ASYA

9,52 % 11,46 % 13,53 %

27,15 % 26,56 % 25,94 %

63,34 % 61,98 % 60,53 %

Et ve Et Ürünleri Halleri4.5

04

54

Burada 4 komisyoncu bulunmaktadır. Uzun süre-dir büyükbaş hayvan gelişi yok denecek kadar azdır. Ortalama günlük (6-12 aylık) ot kuzu ağırlıklı 1.000 adet küçükbaş hayvan gelmektedir. Kış aylarında kesim ve satış artmaktadır. Alıcılar genellikle komisyonculuk yap-maktadır. Kesilen hayvan etlerini alıp restoran ve kasap-lara satılmaktadır. Günde ortalama 20 alıcı gelmektedir. Şehir içine dağıtımda genellikle soğutucusu olmayan kapalı kasa küçük araçlar kullanılmaktadır. Buradan alım yapan komisyoncuların da ayrı depoları bulunmaktadır. Yenisahra ve Kayışdağı civarında yoğunlar. Bunların hepsi parçalama yapma ruhsatına sahiptirler. Büyük zincir mağazalar bu işi kendileri yapmaktadır.

İstanbul’da 250 et toptancısı bulunmaktadır. Bir o kadar da kayıt dışı işletme bulunduğu öngörülmektedir. Toptancıların genellikle 400m2’lik yerleri bulunmaktadır. Canlı hayvanlardan gün başına konaklama ücreti alın-maktadır. Tescil bölümünde vergi vs. işleri yürütülmek-tedir. Türkiye’de üretim noktalarından çıkan hayvanlar İSTİB varışlı olarak çıkartılıyor. Ancak buraya gelmek yerine herhangi bir yere gidebiliyor. Buralarda İSTİB adını kullanarak kaçak kesim yapılmış oluyor. Bu kaçak kesimlerin engellenmesi için Türkvet (Türk Veteriner Bilgi Sistemi), Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile bu hayvanları gönderenlere cezalar veriliyor. Küçükbaş için 70 TL ve büyükbaş için 700 TL’dir. Ancak uygulama noktasında problem yaşanmaktadır.

Küçükbaş hayvan satışları Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri 8:15’de yapılmaktadır. Komisyoncu ve üreticilerden toptancılara satış yapılmaktadır. Sto-paj kilogram ve fiyata göre yapılmaktadır. Halde canlı hayvan olmaması, sadece parçalanmış ve işlenmiş etin satışı yönünde görüş belirtilmiştir. Hal sayesinde İstanbul içinde dağınık şekilde bulunan et depoları bir yerde toplanması ve denetimin ve kalitenin artacağı düşünülmektedir.

Elif EtFirma 1986 yılında Eyüp - Rami kuru gıda sitesinde merkez ofisi ve satış noktası, Taşdelen Ümraniye

adresinde ise imalat olmak üzere kurulmuştur. İstanbul Büyük Şehir Belediyesi’ne bağlı olan Aydınlı Köyü Tuzla adresinde bulunan 20.000 m² kapalı alan 60.000m² açık alan olmak üzere toplamda 80.000 m² lik mezbahaneyi 10 yıllığına kiralamıştır. Günlük olarak büyükbaş ve küçükbaş hayvan kesimi yapılmaktadır.

Aydınlı - Tuzla mezbahası kesim işleminin yanında Anadolu’dan kesilmiş olarak gelen etlerin durak noktası olarak ta kullanılmaktadır. Bu tesisler Et Borsası ile koordineli çalışmakta ve kesilen tüm hayvanların vergilendirme ve kayıt altına alınması konusunda önemli bir konumundadır.

Coşkun EtFirma yetkililerin görüşleri şu yöndedir. Et ürün-lerinin şehir merkezine uzak bir noktaya taşınması durumunda merkezi dağıtım sisteminin büyük bir gereksinim olacağı düşünülmektedir. Müşterinin artık gelip merkezden almak yerine adrese teslim mantığına döndüğü belirtilmiştir. İstanbul’da zincir grupların yaklaşık 12.000 adet mağazası bulunmak-tadır. Buralara servis ağı tasarlanmalıdır.

Demiryolundan faydalanmak ta gündeme alın-malıdır. Canlı hayvanı yada karkası demiryolu ile taşımak çok cazip olabilir. Yani halin demiryolu bağlantısı da olmalıdır. Yeni hal içerisinde gelen karkasın işlemesi de olmalıdır. Sucuk, salam imalatı değil ama karkasın parçalanması olacaktır. Avru-pa’ya döner, soğuk zinciri olan kargo firmaları ile ve karayolu üzerinden taşınmaktadır. Tek noktadan sipariş işleme sistemi olmalıdır. Herkes siparişini bir call center’a verebilir ve burası organizasyonu sağlayabilir.

Türkiye ve İstanbul’un en büyük mezat yeri Sınırlı Sorumlu Flora Çiçekçilik Üretim ve Pazarlama Ko-operatifi olup 1945 yılında kurulmuştur. Kooperati-fin tüm şubelerinde satışlar elektronik ortamda açık artırma ile yapılmaktadır. Üretildiği bölgelerdeki seralardan kooperatif araçları ile toplanan çiçekler, satış merkezlerine (şubelere) ulaşır, ertesi gün satıldıktan sonra üretici faturaları ve boş kutuları üreticilere ulaşır. Çiçeklerin değer ücretleri 50-60 gün sonra üreticilerin bulunduğu bölgedeki banka Şekil 70 Elif Et Mezbahası - Tuzla

Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Halleri

4.6


55

hesaplarına aktarılır. Kesme çiçek için Türkiye’deki en büyük pazarlama kanalları kooperatifler olmakla beraber, özel tarım firmaları da bu alanda söz sahibidir. Dış mekan ve saksılı süs bitkileri Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde üretilen bu bitkilerin satışı dernek ve kooperatifler yoluyla olmasına rağmen genelde firmalar kendi ürettiklerini kendileri pazarlamaktadır. Üretilen çiçekler kooperatif kanalıyla iç piyasa ve ihracatçı firmalara pazarlanmaktadır.

Kesme çiçek üretimi 1960’lı yıllarda Yalova’da, 70’li yıllarda İzmir’de, 80’den sonra ise Antalya’da yayılmaya başlamıştır. Bugün Adana, Mersin, Samsun, Sakarya, Kastamonu, Konya, Bursa ve Tokat’ta kesme çiçek üretimi yapılmaktadır. Kooperatifin yaklaşık 5000 civarında kayıtlı üreticisi bulunsa da yaklaşık 3000 civarında üretici üretim yapmaktadır.

Kooperatif her yıl ürün çeşidini artırmak ve kaliteli çiçek üretmek için üyelerine soğan ve fide ithal etmekte ve kredi vermektedir. İhracata yönelik satışlarda karanfil ve gerbera önde gelmektedir.

Kooperatif ayrıca çiçek tanıtım ve eğitim faaliyetleri de yürütmektedir. Üreticinin ürünlerini üretim bölgelerinden satış noktalarına kadar nakliyesini kooperatif üstlenmiştir.

Yurt içinde 14 ilde 16 mezat salonu (Ayazağa, Kadıköy, Bayrampaşa, İzmir, Ankara, Mersin, Samsun, Yalova, Bursa, Kocaeli, Antalya, Konya, Eskişehir, Çorlu, Adana, Kayseri) ile müşterilere hizmet verilmekte olup toplam 38.000 m2 arsa üzerinde 12.400 m2 kapalı alan mezat salonu, soğuk hava depoları, ilaç satış bayileri ve lojistik alan olarak kullanılmaktadır.

Çiçek üretimi ile ilgili genel sorunlar, nakliye maliyetlerinin yüksekliği, soğan fide gibi üretim materyallerinin dışa bağımlı olması, gübre ve ilaç giderlerinin artması, organize üretim bölgelerinin olmaması, üreticilerin küçük çaplı olması, hasattan sonra soğuk zincirin kullanılamaması, çiçeklerin sulu sistemle taşınmaması, kayıt dışı satışların yüksekliği, iç tüketimin yetersizliği, nihai çiçek satıcılarının eğitim eksikliği, çiçeğe uygulanan belgelerin yüksekliği olarak sayılabilir.

56

05 ORTAK AKIL KONFERANSLARI SONUÇLARI

Hal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Ortak Akıl Konferansları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Dairesi Başkanlığı’nın ev sahipliğinde gerçekleştirilen ve İstanbul’da toptan ticaretin yeniden şekillendirilerek yeni bir toptan gıda merkezi ya da gıda lojistik üssü olarak tanımlanabilecek bir merkezin kuruluş yeri ve özelliklerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen geniş katılımlı istişare toplantılarıdır.

Bu çalışma İstanbul’da halen kent içinde yoğun trafik altında faaliyet göstermeye çalışan ancak altyapı ve üstyapı unsurları bakımından İstanbul’un ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak ve yetersiz olan “sebze meyve hali” başta olmak üzere toptan ticareti yapılan, borsası olan ya da olması planlanan her ürün grubunun tek bir merkezde yapılmasına yönelik bir çalışmanın ilk aşamasıdır.

Kurulması planlanan ve bütün toptan ticaretin tek bir çatı altında gerçekleştirilmesini amaçlayan bu merkezin yeri, büyüklüğü, ulaşım imkanları, fiziksel kapasitesi, alt ve üst yapı donanımı, sosyal donatı alanları, yönetim yapısı, finansman yöntemleri gibi birbirinden farklı ve önemli karar kriterleri bakımından tanımlanmasını sağlamak sebze – meyve toptancıları, komisyoncuları, ithalat ve ihracatçıları ve sebze – meyve sektöründe yer alan tüm taraflarca gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla on altı toplantı gerçekleştirilmiştir.

Bir gün boyunca farklı oturumlarda uygulanan problem çözme ve karar alma teknikleri ile katılımcıların aktif bir şekilde tartışmaların içinde yer alması amaçlanmıştır.

Kurulması planlanan yeni ticaret merkezinin İstanbul’un ve bölgenin gelecek 50 – 100 yıl için ihtiyaçlarına cevap verecek bir özellik taşıması amaçlanmaktadır. Bu nedenle tüm katılımcılar birbirinden farklı oturumlarda önce dünyadaki gelişmeler, trendler hakkında konuşmuşlar ardından sorunlar ve çözüm önerilerine odaklanmışlardır. Toplantıya doğrudan ticaret ile uğraşan hal esnafı, esnaf dernekleri, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yetkilileri, İBB iştiraki olan BİMTAŞ yetkilileri, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları temsilcileri katılmıştır.

5.1.1 Çevresel AnalizEt Ürünleri Ortak Akıl Konferansı’nın birinci oturumunda uygulanan beyin fırtınası yönteminde sektörün çeşitli kesimlerinden gelen katılımcılar sektörü ilgilendiren çeşitli trend ve gelişmeler hakkında düşüncelerini ifade etmişlerdir. Buna göre sektörü ilgilendiren trendleri aşağıdaki gibi gruplandırmak mümkündür;

• Et Ürünleri Üretimi ile İlgili Konular; Kırmızı ve beyaz et ürünlerine olan talebin artması, işlenmiş, ambalajlanmış ve standart ürünlere yönelik talebin artması, katma değeri yüksek olan ürünlere olan talepte meydana gelen artışlar

• Et Ürünleri Sektöründe Ölçek ile İlgili Trendler; Sektörde yer alan firmaların büyümesi, endüstriyel et üretimi işine giren firmaların sayısında ve üretim miktarlarındaki artışlar, sektörde giderek daha büyük ölçekte üretim ve ticaret yapan firmaların sayısında artış

• Et Ürünleri Sektörünün Dönüşmesi ile ilgili Trendler; Endüstriyel et üretiminde uygulanan teşvikler, beyaz et tüketimine yönelik olumlu destekler, Katma değeri yüksek ürünlere olan ihtiyacın artması Farklı üretim birimleri, şoklama, ambalajlama, standardizasyon, ürün izlenebilirliği, ürün ve malzeme atığının değerlendirilmesi gibi yeni kavramlar sektörün gündeminde yer almaya başlamıştır.

• Fiziksel Mekanlar ile ilgili Konular; Depolama alanları, işleme üniteleri, soğuk zincir, üretim-dağıtım ve depolamada hijyen kurallarına uygun alanlara olan ihtiyacın artması

5.1.2 Sorun Analiziİkinci oturumda yapılan değerlendirmelerde üzerinde en çok durulan sorunlar ağırlıklı olarak belirli konularda toplanmaktadır. Kırmızı ve beyaz et ve de sakatat ticareti yapanların bu güne kadar tek bir merkezde faaliyet yapmamış olmaları ve kent içinde çok değişik bölgelerde bağımsız depolar çalıştırmaları en önemli saptamadır. Bununla beraber sektörün diğer gıda ticareti alanlarına benzeyen ve öteden beri bilinen ve ifade edilen konuları da katılımcılar

Et ve Et Ürünleri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları

5.1

57


tarafından ifade edilmiştir. Ön plana çıkan sorunlar şu şekildedir;

• Ulaşım, Lojistik, Tedarik ve Depolama ile ilgili sorunlar; Kırmızı, beyaz et ve sakatat ürünleri ticareti yapanlar halen kentin çok değişik bölgelerinde kendilerine ait depolarda faaliyet göstermektedirler. Sektör bir arada bulunma ve bir merkezde ticaret yapma deneyimine sahip değildir. Sektör temsilcileri büyük miktarlara ulaşan et ticaretinin bir merkezde yapılması konusunda kesin olarak bir fikre sahip değildir. Bu türden bir merkeze taşınılmasının sonuçları hakkında net olarak bir fikir ifade edememektedirler. Ancak böyle bir merkezin ulaşım, lojistik, tedarikçilere yakınlık, büyük depolama kapasiteleri, soğuk zincir oluşturulması gibi sorunları nasıl çözeceği konusunda endişeleri bulunmaktadır.

• Kırmızı, Beyaz et ve Sakatat Toptan Ticareti ile İlgili Sorunlar; Sektör temsilcileri özellikle kırmızı et sektöründe arz ve talep dengesizliğinden, sektörde kayıt dışı ticaretin yapılması ve denetimsizliği nedeniyle oluşan haksız rekabetten şikayetçidir. Kurulacak merkezde bütün toptancıların yer alması ve bunun dışında toptan ticarete izin verilmemesi durumunda fiyatların düşeceğini ve piyasada fiyat istikrarının oluşacağını belirtmektedirler. Bu amaçlar etkili bir denetim sisteminin kurulması gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca et sektöründeki büyüklükler dikkate alındığında kentin her iki yakasında bir ticaret merkezi kurulması fikri de dile getirilmektedir.

• Nitelikli Personel İhtiyacı ile İlgili Sorunlar; Et sektörü halen nitelikli personel ihtiyacı içindedir. Kurulacak merkezde sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikte personelin yetiştirilmesine yönelik bir, sürekli eğitim merkezi ya da eğitim kurumu ile işbirliği içinde açılacak, ara eleman yetiştiren eğitim birimlerinin merkezin cazibesini arttıracağı ve hem sektörün nitelikli eleman açığını kapatacağı hem de merkeze olan talebi arttıracağı düşünülmektedir.

• İşletme modeli ile ilgili sorunlar; Et sektöründe bugüne kadar bir merkezde çalışma deneyimi olmadığından sektör temsilcileri tarafında önerilen bir işletme modeli yapısı

bulunmamaktadır. Bununla birlikte sektörle ilgili bilgilerin toplandığı bir veri bankasına olan ihtiyaç, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin ve gerçekleşen ticaretin etkin bir şekilde denetimi, standartların oluşturulması ve uygulanması ile ilgili yaygın bir talep bulunmaktadır. Ek olarak sektörün ticaretin bir merkezden yönetilmesi, denetlenmesi ve sorunlarına yetkili bir otorite tarafından sahip çıkılması ihtiyacı açık bir şekilde belirtilmiştir.

• Altyapı ve üstyapı unsurları ile ilgili sorunlar; Mevcut toptan ticaret sisteminde dağınık bir şekilde bulunan depolama, şoklama, işleme, ambalajlama, soğuk zincir, kent içi lojistik, atıkların değerlendirilmesi, ambalaj atıklarının imhası, çevre kirliliğine yol açan faktörlerin denetimi ve benzeri konulardaki kapasitenin bir araya getirilmesi ve optimize edilmesi ile ilgili sorunlar.

• Mülkiyet ve Finansman Sistemi İle ilgili Sorunlar; Halen et ticareti yapan çeşitli şirketlerin kentin çeşitli bölgelerinde bulunan depoları, işleme üniteleri ve lojistik imkanları ile ilgili olarak yapılmış yatırımları bulunmaktadır. Yapılması düşünülen ticaret merkezine geçiş aşamasında yapılan bu yatırımlarla ilgili belirsizlik en önemli sorunlardan birisidir. Katılımcılar bu yatırımların önemli bir kısmın kendi mülkiyetlerindeki arazilere yapmışlar ve bu yatırımların üzerinde bir iş modeli geliştirmişlerdir. Bu türen bir ticaret merkezinde oluşturulacak birimleri için yeniden yatırım yapmaları durumunda uygulanacak finansman modelinin belirsizliği de dikkat çekici sorunlardan birisi olarak görülmektedir. • Diğer Sorunlar; Gıda güvenliği, gıda izlenebilirliği sistemlerinin et sektöründe henüz bir standarda oturmamış olması, bu konularda yaşanan denetimsizlikler, sektörde ticaretin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak bir sistemin eksikliği, et ticaretinde üreticiden, kesimhanelere, kesimhanelerden sofraya uzanan bir entegre ticaret sisteminin bulunmayışı ile ilgili sorunlar

İkinci oturumda grup çalışmaları ile belirlenen sorunların çözümü ile birlikte yaratılabilecek potansiyellerin belirlenmesi çalışmasında aşağıda

05

58

belirtilen faydaların elde edilmesi söz konusu olabilecektir;

• Et ürünleri toptan ticaretinin modern ve günümüz ihtiyaçlarına uygun bir merkeze toplanması ile sektörün tek bir merkezden yönetilmesi, denetlenmesi ve izlenmesi söz konusu olacaktır,

• Et sektörü ile ilgili denetimler etkili bir şekilde yapılacağından gıda izlenebilirliği, hijyen koşulları, standartlar ve mali denetim bakımından bütün eksikler tamamlanmış olacağından güvenli ticaret şartları oluşacaktır.

• Et ürünleri toptan ticaretinin mevzuat, işletme modeli, ticaret altyapısı gibi unsurlar bakımından düzenlenmesi et ürünleri alanında işlenmiş, paketlenmiş, denetlenmiş ve standart ürünlerin artışı sağlanacak ve tüketim artacaktır.

• Et ürünleri ticaretinin tek bir merkezden yapılması ile fiyat istikrarı sağlanacak bu yolla spekülatif fiyat hareketleri ortadan kalkacaktır.

• Et ürünleri tüketiminin % 40 oranında İstanbul’da gerçekleşmesinden hareketle dünya ortalamalarının gerisinde olan Türkiye’de kişi başı kırmızı ve beyaz et tüketimi artacaktır.

• Et ürünleri ticaretinde profesyonel bir yaklaşımın gerçekleştirilmesi ile üretim, dağıtım, satış maliyetlerinin azalması sağlanacaktır,

• Lojistik, dağıtım, depolama, şoklama, işleme, paketleme gibi faaliyetlerin tek bir merkezde ve profesyonel bir yönetim tarafından organize edilmesiyle düşük maliyetli, yüksek kaliteli, uygun fiyatlı ürünlerin pazara sunulması ve ilgili bütün birimlerin memnuniyetinin sağlandığı bir ticaret sisteminin kurulmasını sağlayacaktır.

5.1.3 Çözüm AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarımı Projesi Et Ürünleri Ortak Akıl Konferansı üçüncü oturumunda yine grup çalışması yöntemi uygulanmış bu kez de ikinci oturumda belirlenen sorunlara çözüm arama çalışması yapılmıştır. Bu oturumda toptan et ticaretinin yeni ticaret merkezinde yapılmasına yönelim olarak hangi kriterlerin uygulanmasına yönelik sorular da sorulmuştur. Sektör temsilcileri

bu oturumda yapılması planlanan toptan ticaret merkezinde fiziksel mekanlar, altyapı, üstyapı, ulaşım, lojistik, finansman modeli, yönetim modeli ve benzeri kriterler bakımından görüşlerini belirtmişlerdir. Bu oturumda grupların yaptıkları çalışmalar aşağıdaki gibidir.

Hal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Et Ürünleri Ortak Akıl Konferansı üçüncü oturumunda grup çalışmalarından elde edilen sonuçların değerlendirilmesinde aşağıdaki ana başlıklardaki öneriler dikkat çekmektedir.

• Ticaret Merkezinin Mülkiyet ve Finansmanı; Sektör temsilcileri ağırlıklı olarak kurulacak yeni ticaret merkezinin finansmanının devlet tarafından gerçekleştirilerek esnafa uzun vadeli finansman imkanları ile satılması şeklindedir.

• Ticaret Merkezinin Yönetimi; Sektör temsilcileri merkezin bütün sektör katılımcıları ile birlikte yönetilmesi şeklinde bir model önermektedirler.

• Borsa Sistemi; Sektör temsilcileri yeni kurulacak toptan ticaret merkezinde mutlaka bir et borsası kurulması ve etkin bir şekilde işletilmesini önermektedirler.

• Yerleşim Şekli; Sektör temsilcileri kırmızı et, beyaz et, sakatat ticaretinin aynı kompleks içinde anca ayrı bölmelerde yerleşmelerini önermektedir.

• Mekansal Büyüklükler; sektör temsilcileri 500 m2 den başlayan ve 1500 m2’ye kadar değişen farklı büyüklükte ve üç katlı rampalı fiziksel mekanlar talep etmektedirler

• Nitelikli insan kaynağı yetiştirilmesi; Et ürünleri sektörünün çeşitli kademelerinde çalışacak eğitimli, donanımlı ve deneyimli eleman ihtiyacının karşılanması amacına yönelik lise, meslek yüksek okulu ve üniversite düzeyinde eğitim kurumlarıyla işbirliği yapılarak sektörün ihtiyacı olacak nitelikte eleman yetiştirilmesinin önemi nedeniyle yeni kurulacak ticaret merkezinde eğitim birimleri ya da kurumlarını yer verilmesi önerilmektedir.

• Güvenli ticaret sisteminin kurulması; Hal içine giriş ve çıkışların denetim altına alınarak sadece yetkili kişilerin ticaret yapabilmesine


59

imkan verecek bir güvenlik sisteminin kurulması, suiistimallerin önlenmesine yönelik bir düzenleme ile esnafın mali kayıplarının engellenmesi, toptan et ticaretinin yalnızca toptan ticaret merkezinde yapılmasına yönelik düzenlemelerin yapılması, bu merkezde her türlü sağlık ve mali denetimin yapılarak tüm tarafların güvenliğini sağlayacak bir ticaret sisteminin kurulması beklenmektedir.

• Kuruluş Yeri Seçimi; Sektör temsilcileri kurulacak ticaret merkezinin karayolu ve demiryolu ulaşım akslarına yakın olmasının lojistik imkanlar bakımından sağlayacağı yararlara dikkat çekmektedir. Bu nedenle mümkünse kentin iki yakasında iki ayrı toptan et ticaret merkezi kurulmasının yararlı olacağını belirtmektedirler. Tek bir merkez kurulacaksa da karayolu ulaşım akslarına kolay erişimin sağlanması, ticaretin taraflarının bu merkeze ulaşımının toplu taşıma araçlarıyla da mümkün olabilmesi, geniş otoparklara sahip olmasının gerekliliği üzerinde durulmaktadır.

5.1.4 Genel DeğerlendirmeHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Et Ürünleri Ortak Akıl Konferansı iki gün boyunca altı oturumda gerçekleştirilmiştir. Bu oturumlar süresince Et ürünleri toptan ticaretinde mevcut sorunlar üzerinden kurulması planlanan toptan ticaret merkezi için öneriler bütünü oluşturulmuştur. Yeni toptan et ürünleri hali için öncelikli kriterler belirlenmesi amaçlanmıştır. Düzenlenecek karar konferansında değerlendirilmek üzere belirlenen kriterler ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Et ürünleri toptan ticareti ile ilgili sektör temsilcileri gün boyunca sektörün sorunları üzerinde çalışmışlar ve hal kompleksinin ulaşımından altyapısına, yönetiminden finansmanına kadar çeşitli konularda sorunları ve çözüm önerilerin bildirmişlerdir. Elde edilen sonuçlar karar konferanslarında değerlendirilmek üzere temel ve alt kriterlere dönüştürülmüştür. Et Ürünleri Sektörü gıda sektörünün diğer alanları gibi çeşitli yapısal sorunlarla karşı karşıyadır. Buna göre sektörün dağınık bir biçimde faaliyet göstermesi, sektör üzerindeki hijyenik ve mali denetim eksikliği başta olmak üzere, arz talep dengesizliği, üretimden tüketime soğuk zincirin sağlıklı kurulmamış olması gibi temel sorunlar

bulunmaktadır. Yeni toptan ticaret merkezi bu sorunların önemli bir kısmını çözebilecek potansiyeller taşımaktadır.

Bu süreçte sektör temsilcilerinin katılımıyla yapılacak değerlendirmeler kurulacak yeni toptan ticaret merkezinin dağınık yapıyı bir araya gelmesini sağlayacaktır. Farklı sektörlerde var olan birlikte ticaret yapma deneyiminin et sektöründe bulunmayışı bu sektörün temsilcilerinin bir araya getirilmesinde farklı yol ve yöntemlerin bulunmasını gerektirecektir.

5.2.1 Çevresel AnalizKesme çiçek sektörü ortak akıl konferansı birinci oturumunda gerçekleştirilen beyin fırtınası çalışması sonucunda ortaya çıkan fikirlerden elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir;

• Kesme Çiçek Sektörünün gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında ülkemizdeki diğer benzer sektörlere göre çok geridedir.

• Sektörde yer alan işletmeler de henüz küçük ve orta ölçekli işletmeler seviyesindedir.

• Sektör temsilcisi olarak katılan kooperatiflerin sektör hakkında çok fazla bilgileri yoktur.

• Sektör temsilcileri toptan ticaret merkezi hakkında bilgi sahibi değildir. Böyle bir ticaret merkezinin yapısı, işleyişi ve dünya örnekleri hakkında önerileri bulunmamaktadır.

• Sektörde kayıt dışı ticaret, küçük ölçekli çok sayıda çiçek satışı yapan işyeri bulunması ve sektöre yönelik denetimlerin eksikliği önde gelen sorunlar arasında görülmektedir.

• Sektörün ağırlıklı olarak büyüme sorunu bulunmaktadır. Mevcut ticaretin organizasyonu mevcut ticaret hacmine yeterli geldiğinden sektörün yeni bir ticaret merkezine taşınmak gibi bir gündemi bulunmamaktadır.

Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları

5.2

05

60

5.2.2 Sorun ve Çözüm AnaliziÖnceden belirlenmiş kriterler değerlendirildiği ikinci oturumda yapılan değerlendirmelere göre toptan ticaret merkezi hakkında çeşitli öneriler geliştirilmiştir. Buna göre yeni bir ticaret sisteminin oluşturulması, elektronik ticaret sisteminin kurulması, kesme çiçek üretim yerlerinden toptan ticaret merkezine oradan da satış noktalarına uzanan yeni bir tedarik zinciri anlayışının oluşturulması konuları ön plana çıkmaktadır .

• Kesme çiçek sektörü ve kesme çiçek ticareti ile ilgili sorunlar; Sektör temsilcileri özellikle çiçek sektörünün gelişmemiş olması, sağlıklı işleyen bir mezat sisteminin olmayışı, sektör tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği, sektörde kayıt dışı ticaretin yaygın bir şekilde yapılması ve yetersiz denetim nedeniyle oluşan haksız rekabetten şikayetçidir. Kurulacak toptan ticaret merkezinde üretimden başlayarak dağıtıma kadar etkili bir denetimle kayıt dışı ticaretin önlenmesi ve sektörün tanıtımının yeterli bir şekilde yapılabilmesine imkan sağlayan yeni bir yönetim yaklaşımının gerekli olduğu belirtilmiştir.

• Ulaşım, Lojistik, Tedarik ve Depolama ile ilgili sorunlar; Sektör temsilcileri halen dağınık olarak faaliyette bulunduğundan modern bir çalışma sistemini tanımamaktadır. Bu nedenle kurulacak sistemde üretim yerlerinden toptan ticaret merkezini ürünlerin akışını soğuk hava sistemli araçlarla yapılması, merkeze gelen ürünlerin soğutulmuş mezat alanlarında satılması ve yeterli büyüklükte firmalara ait depolar ile ortak depoların bulunması gerektiği üzerinde durulmuştur. Ayrıca kentin her iki merkezine de toptan ticaret merkezi kurulması düşüncesi de dile getirilmiştir. Kentin her iki yakasına dağılmış çok sayıda küçük işletmeye hizmet verecek olan toptan ticaret merkezinin kent dışında uzak noktalarda olmasının fiziksel uzaklık nedeniyle ticareti olumsuz etkileyeceği belirtilmiştir.

• Nitelikli personel ihtiyacı ile ilgili sorunlar; Kesme çiçek sektörü de diğer sektörlere benzer şekilde nitelikli personel sıkıntısı yaşamaktadır. Kurulacak merkezde sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikte personelin yetiştirilmesine yönelik bir sürekli eğitim merkezi ya da eğitim kurumları

ile işbirliği içinde açılacak ara eleman yetiştiren eğitim birimlerinin merkezin cazibesini arttıracağı ve hem sektörün nitelikli eleman açığını kapatacağı hem de merkeze olan talebi arttıracağı düşünülmektedir.

• İşletme modeli ile ilgili sorunlar; Kesme çiçek sektöründe bugüne kadar bir merkezde çalışma deneyimi olmadığından sektör temsilcilerinin önerdiği bir işletme modeli öngörüsü yoktur. Bununla birlikte sektörün gelişimini hızlandıracak denetimlerin etkili bir şekilde yapıldığı, standardizasyon, ürün işleme, paketleme, saklama ve merkezi dağıtım gibi konu başlıklarının ele alındığı bir işletme modelinin faydaları üzerinde ağırlıklı olarak durulmuştur. Ek olarak sektörün ticaretin bir merkezden yönetilmesi, denetlenmesi ve sorunlarına yetkili bir otorite tarafından sahip çıkılması ihtiyacı açık bir şekilde belirtilmiştir.

• Altyapı ve üstyapı unsurları ile ilgili sorunlar; Mevcut toptan ticaret sisteminde dağınık bir şekilde bulunan depolama, işleme, ambalajlama, soğuk zincir, kent içi lojistik, atıkların değerlendirilmesi, ambalaj atıklarının imhası, çevre kirliliğine yol açan faktörlerin denetimi ve benzeri konulardaki kapasitenin bir araya getirilmesi ve optimize edilmesi ile ilgili sorunlar.

• Mülkiyet ve Finansman Sistemi İle ilgili Sorunlar; Kesme çiçek sektöründe yer alan irili ufaklı çok sayıda şirket kurulacak yeni toptan ticaret merkezinde yer almak istemelerine karşın yatırım finansmanı konusunda çekinceler ileri sürmüşlerdir. Sektörde kâr marjlarının küçük olması nedeniyle sektör şirketlerinin büyük yatırımlar konusunda istekli olmadıkları görülmektedir. Bu nedenle yapılacak yatırımda işletmelerin katkısının sınırlı olacağı belirtilmekte bu nedenle yap işlet devret ya da kamu tarafından yapılan yatırımın kiralama yoluyla şirketlere verilmesi şeklindeki tercihler ön plana çıkmaktadır.

• Diğer Sorunlar; Ürün izlenebilirliği sistemlerinin kesme çiçek sektöründe henüz uygulanmıyor oluşu, sektörde ticaretin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak bir sistemin eksikliği üzerinde durulan diğer konulardır.


61

5.2.3 Genel DeğerlendirmeHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Kesme Çiçek Sektörü Ortak Akıl Konferansı iki gün boyunca altı oturumda gerçekleştirilmiştir.

Bu oturumlar süresince toptan ticaret sisteminde mevcut sorunlar üzerinden kurulması planlanan toptan ticaret merkezi için öneriler bütünü oluşturulmuştur. Düzenlenecek karar konferansında değerlendirilmek üzere belirlenen kriterler ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Sektör temsilcileri gün boyunca sektörün sorunları üzerinde çalışmışlar ve hal kompleksinin ulaşımından altyapısına, yönetiminden finansmanına kadar çeşitli konularda sorunları ve çözüm önerilerini bildirmişlerdir. Elde edilen sonuçlar karar konferanslarında değerlendirilmek üzere temel ve alt kriterlere dönüştürülmüştür.

Her iki sektörün de dağınık bir biçimde faaliyet göstermesi, bu türden bir deneyim eksikliği, mevcut kapasitelerin kent içinde dağılmış olması, yeni yerleşim yerine taşınmada yaşanabilecek hukuksal sorunlar dikkat çekmektedir.

5.3.1 Çevresel AnalizBu oturumlarda ortaya çıkan fikirler aşağıdaki konulara odaklanmıştır.

Toptan Gıda Ticareti ile İlgili Beklentiler; Toptan ticaretin kurulacak gıda merkezinden başka yerde yapılmamasını önleyecek düzenlemeler, gıda izlenebilirliği ile ilgili yasal denetimler, kayıt dışı ticaretin önlenmesini sağlayacak düzenlemeler, gıdada değer zincirinin kurulmamış olması, soğuk zincir gerektiren gıda alanlarında üreticiden nihai tüketiciye doğru akışların tam anlamıyla denetlenemiyor olması

Fiziksel Mekanlar ve Yerleşimle İlgili Beklentiler; Sektörde yer alan firmaların çeşitli büyüklüklerde olması nedeniyle sektör temsilcileri, kurulacak toptan ticaret merkezinde ölçeklenebilir mekânsal düzenlemelere ihtiyaç duyduklarını bildirmişlerdir.

Buna göre sadece mekânsal yerleşimden kaynaklanan rekabetsel üstünlük yaratmayacak bir yerleşim düzeni, ihtiyaç duyulduğunda ilave kapasite oluşturabilecek genişleme imkanları, toptan ticaretin yeni ihtiyaçlarına uygun bir mekânsal düzenlemenin gerekli olduğunu dile getirmişlerdir.

Toptan Ticaret Merkezinin Finansman ve Yatırımı ile İlgili Beklentiler; Sektör temsilcileri yapılacak yeni toptan ticaret merkezinin finansmanı konusunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Ağırlıklı olarak sektör yatırımının kamu tarafından yapılarak burada iş yapmak isteyen firmalara kiralanması ya da uzun vadeli sözleşmelerle satışı ya da satın alma opsiyonlu kiralanması seçenekleri üzerinde durmaktadırlar. Merkezin işletmesinde karma bir model üzerinde durulurken ağırlıklı olarak güvenli ticaret talebi dile getirilmektedir.

Diğer konular; Sektör temsilcileri ayrıca ortak depo kullanımı, elektronik ticaret sistemi, gıda borsası kurulması, ortak lojistik sistemi gibi konuları da değerlendirmişlerdir.

5.3.2 Sorun Analiziİkinci oturumda yapılan değerlendirmelerde üzerinde en çok durulan sorunlar ağırlıklı olarak belirli konularda toplanmaktadır. Bununla beraber sektörün diğer gıda ticareti alanlarına benzeyen ve öteden beri bilinen ve ifade edilen konuları da katılımcılar tarafından ifade edilmiştir. Ön plana çıkan sorunlar şu şekildedir;

• Ulaşım, Lojistik, Tedarik ve Depolama ile İlgili Sorunlar; Toptan gıda ticareti yapanlar halen kentin çok değişik bölgelerinde kendilerine ait depolarda faaliyet göstermektedirler. Sektör bir arada bulunma ve bir merkezde ticaret yapma deneyimine sahip değildir. Sektör temsilcileri her geçen gün büyüyen süt ve süt ürünleri ile kuru gıda ticaretinin bir merkezde yapılması konusunda kesin olarak bir fikre sahip değildir. Bu türden bir merkezin tasarlanması ile ilgili sınırlı bilgiye sahip olup sadece kendi konumlarından hareketle çeşitli sorunları ifade etmektedirler. Halen yaşanan en önemli sorunlar ise zaman alan ve yüksek maliyetle lojistik sistemi, yetersiz depolama alanları, ürün işleme için ihtiyaç duyulan elleçleme, ambalajlama, standardize etme, laboratuvar gibi ünitelerin eksikliği, kent içinde bulunan iş

Kuru Gıda ve Süt ÜrünleriOrtak Akıl Konferansı Sonuçları

5.3

05

62

yerlerinin yetersiz imkanları belirtilmektedir.

• Mevzuat ile İlgili Sorunlar; Kayıt dışı ticaret, toptan ticaretin hal dışı yerlerde kontrolsüz bir şekilde yapılması, toptan gıda taşıyan büyük araçların kent içine belirli saatlerin dışında girememesi, yerel ve merkezi yönetim birimlerinin denetim eksikliği, gıda izlenebilirliği ve ithalat ve ihracat prosedürlerinden kaynaklanan sorunlar.

• Nitelikli Personel İhtiyacı ile İlgili Sorunlar; Halen bu sektörler de diğer sektörlere benzer şekilde ara eleman ihtiyacı içindedir. Süt ve süt ürünleri sektörü ile kuru gıda sektörünün ticari tarafında ihtiyaç duyulan ara eleman yetiştiren eğitim kurumlarının olmayışı ya da mevcut eğitim kurumlarının yetiştirdiği elemanların arzu edilen nitelikte olmayışı sektörde önemli bir sorun olarak görülmekte ve toptan ticaret merkezinde bu türden bir eğitim kurumunun bu açığı kapatmak için uygun bir fırsat yaratabileceği düşünülmektedir.

• İşletme Modeli ile İlgili Sorunlar; Toptan ticaret merkezinin işletme modeli konusunda net bir öneri bulunmamakla birlikte güvenli ticaret altyapısı, maliyetleri düşürebilecek depolama, lojistik, ortak alan kullanma ve benzeri öneriler özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler tarafından ileri sürülmektedir.

• Toptan Ticaret Merkezinin Fiziksel İmkanları; Mevcut toptan ticaret sisteminde dağınık bir şekilde bulunan depolama, şoklama, işleme, ambalajlama, soğuk zincir, kent içi lojistik, atıkların değerlendirilmesi, ambalaj atıklarının imhası, çevre kirliliğine yol açan faktörlerin denetimi ve benzeri konulardaki kapasitenin bir araya getirilmesi ve optimize edilmesi ile ilgili sorunlar. Ayrıca sosyal tesisler, sağlık birimleri, destek hizmetleri de bu kapsamda talep edilen konulardır.

• Mülkiyet ve Finansman Sistemi ile İlgili Sorunlar; Süt ve süt ürünleri ticareti yapanlar kentin çeşitli alanlarında faaliyet göstermektedirler. Dağınık bir biçimde farklı bölgelerde yapılan yatırımların yeniden bir merkezde toplanması önemli bir sorundur. Çoğu firma uzun vadeli planlamalarla depolama

ve işleme ünitelerine kurmuş ve faaliyetine devam etmektedir. Bu firmalar mevcut yatırımlarını tasfiye etmeleri ile ilgili bir model önerilmesi hem maliyet hem de zaman alacak bir süreçtir. Bu sorun gıda alanında önceden belli bir merkezde faaliyette bulunmayan bütün sektörler için geçerlidir. Kuru gıda da ise durum farklıdır. Bayrampaşa Mega Center toptan ticaret alanında bulunan iş yerleri yeni bir ticaret merkezine belli koşullar sağlandığında geçmeye hazır durumdadırlar. Aynı zamanda finansman için sadece özel sektörün yatırımcı olduğu ya da karma bir yatırım modelinin uygun olacağı şeklinde çözümler de önermektedirler.

İkinci oturumda grup çalışmaları ile belirlenen sorunların çözümü ile yaratılabilecek potansiyellerin belirlenmesi çalışmasında aşağıda belirtilen faydaların elde edilmesi söz konusu olabilecektir;

• Merkezi lojistik sistemi, dağıtım, depolama, ortak depolar, elleçleme, işleme, standardize etme, paketleme gibi faaliyetlerin tek bir merkezde ve profesyonel bir yönetim tarafından organize edilmesiyle düşük maliyetli, yüksek kaliteli, uygun fiyatlı ürünlerin pazara sunulması ve ilgili bütün birimlerin memnuniyetinin sağlandığı bir ticaret sisteminin kurulmasını sağlayacaktır.

• Toptan ticaretinin modern ve günümüz ihtiyaçlarına uygun bir merkeze toplanması ile sektörün tek bir merkezden yönetilmesi, denetlenmesi ve izlenmesi söz konusu olacaktır.

• Toptan ticaret sektörü ile ilgili denetimler etkili bir şekilde yapılacağından gıda izlenebilirliği, hijyen koşulları, standartlar ve mali denetim bakımından bütün eksikler tamamlanmış olacağından güvenli ticaret şartları oluşacaktır.

• Toptan ticaretin mevzuat, işletme modeli, ticaret altyapısı gibi unsurlar bakımından düzenlenmesi et ürünleri alanında işlenmiş, paketlenmiş, denetlenmiş ve standart ürünlerin artışı sağlanacak ve tüketim artacaktır.

5.3.3 Çözüm AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Süt ve Süt Ürünleri & Kuru Gıda Ürünleri Ortak Akıl Konferansı üçüncü oturumunda ilk iki oturumda elde edilen çıktılar baz


63

alınarak çeşitli kriterler bakımından değerlendirmeler yapılmış ve bu kriterlere göre yeni toptan ticaret merkezinin hangi özellikleri taşıması gerektiği üzerinde durulmuştur.

Kuruluş yeri seçimi; Sektör temsilcileri kurulacak ticaret merkezinin karayolu ve demiryolu ulaşım akslarına yakın olmasının lojistik imkanlar bakımından sağlayacağı yararlara dikkat çekmektedir. Aynı zamanda toplu taşıma sistemlerinin de bu merkeze ulaşabilir olmasıyla bu merkezde çalışacak kişilerin ulaşımı, merkeze müşteri olarak gelecek kişilerin kolay ulaşımı mümkün olabilecektir. Kuruluş yeri seçiminde mal ve insan ulaşımının kolaylığı üzerinde en fazla durulan kriterdir.Ek olarak ticaret merkezinin kentin iki yakasında da ayrı ayrı kurulması fikri de dile getirilmiştir.

Ticaret merkezinin mülkiyet ve finansmanı; Sektör temsilcileri ağırlıklı olarak kurulacak yeni ticaret merkezinin finansmanının kamu tarafından gerçekleştirilerek esnafa uzun vadeli finansman imkanları ile satılması şeklindedir.

Ticaret merkezinin yönetimi; Sektör temsilcileri merkezin bütün sektör katılımcıları ile birlikte yönetilmesi şeklinde bir model önermektedirler.

Borsa ve elektronik ticaret sistemi; Sektör temsilcileri yeni kurulacak toptan ticaret merkezinde mutlaka borsa ve elektronik ticaret sisteminin kurulması ve etkin bir şekilde işletilmesini önermektedirler.

Mekansâl büyüklükler; Sektör temsilcileri 100 m2 den başlayan ve 400 – 750 m2 ye varan büyüklükler ve 20 metre cephe genişlikleri önerileri bulunmaktadır.

Nitelikli insan kaynağı yetiştirilmesi; Nitelikli insan kaynağı ihtiyacının karşılanması için eğitim kurumları ve üniversiteler ile işbirliği yapılarak sektörün ihtiyaç duyduğu ara ve kalifiye eleman ihtiyacının eğitilmesi ve yetiştirilmesine yönelik düzenlemeler talep edilmektedir.

5.3.4 Genel DeğerlendirmeHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Süt ve Süt Ürünleri ile Kuru Gıda Ürünleri Ortak Akıl Konferansı iki gün boyunca altı oturumda gerçekleştirilmiştir.

Bu oturumlar süresince toptan ticaret sisteminde mevcut sorunlar üzerinden kurulması

planlanan toptan ticaret merkezi için öneriler bütünü oluşturulmuştur. Düzenlenecek karar konferansında değerlendirilmek üzere belirlenen kriterler ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Sektör temsilcileri gün boyunca sektörün sorunları üzerinde çalışmışlar ve hal kompleksinin ulaşımından altyapısına, yönetiminden finansmanına kadar çeşitli konularda sorunları ve çözüm önerilerini bildirmişlerdir. Elde edilen sonuçlar karar konferanslarında değerlendirilmek üzere temel ve alt kriterlere dönüştürülmüştür.

Her iki sektörün de dağınık bir biçimde faaliyet göstermesi, bu türden bir deneyim eksikliği, mevcut kapasitelerin kent içinde dağılmış olması, yeni yerleşim yerine taşınmada yaşanabilecek hukuksal sorunlar dikkat çekmektedir.

5.4.1 Çevresel AnalizBuna göre sektörü ilgilendiren trendleri aşağıdaki gibi gruplandırmak mümkündür;

• Su Ürünleri Üretimi ile İlgili Trendler; Üretim balıkçılığı, kültür balıkçılığı ve işlenmiş su ürünlerine olan talebin artması, taze balık üretiminin azalması, katma değeri yüksek olan ürünlere olan talepte meydana gelen artışlar, su ürünleri ve de özellikle balık tüketiminde artış,

• Su Ürünleri Sektörünün Profesyonelleşmesi ile İlgili Trendler; Sektörde yer alan firmaların büyümesi, modern avlanma teknolojilerinin kullanılması, üretim balıkçılığı gibi endüstriyel bir alana yönelme, ihracat ve ithalat faaliyetleriyle dünya su ürünleri sektörüyle daha fazla ilişki kurulması, küçük firmaların dönüşerek daha profesyonel yöneticiler tarafından yönetilmeye başlanması, lojistik imkanların gelişmesi ile su ürünleri ticaretinin uluslararası düzeyde yapılır hale gelmesi,

• Su Ürünleri Sektörünün Dönüşmesi ile İlgili Trendler; Balık tüketiminin teşvik edilmesi, sağlıklı yaşam konseptinin çeşitli çevrelerce

Su Ürünleri Ortak Akıl Konferansı Sonuçları

5.4

05

64

desteklenmesi, Katma değeri yüksek ürünlere olan ihtiyacın artması ve benzeri gelişmeler nedeniyle su ürünleri sektörünün giderek büyüyen ve çeşitlenen bir yapıya dönüşmesi, farklı üretim birimleri, şoklama, ambalajlama, standardizasyon, ürün izlenebilirliği, ürün ve malzeme atığının değerlendirilmesi gibi yeni kavramlar sektörün gündeminde yer almaya başlamıştır.

5.4.2 Sorun Analiziİkinci oturumda yapılan grup çalışmalarında üzerinde ağırlıklı olarak durulan sorunlar belirli alanlarda yoğunlaşmaktadır. Gürpınar Hali’ne taşınmak ve bu alanda faaliyette bulunmak ile ilgili konular ön plana çıkmaktadır. Bununla beraber sektörün öteden beri bilinen ve ifade edilen konuları da katılımcılar tarafından ifade edilmiştir. Ön plana çıkan sorunlar şu şekildedir;

• Gürpınar Hali’ne Ulaşım ile ilgili sorunlar; Gürpınar Hali’ne getirilecek ürünler ile buradan satışı yapılan ürünlerin hızlı, sağlıklı ve düzenli olarak yapılabilmesinin önündeki engellerin kaldırılması, ana ulaşım akslarına yakınlık, kent içinde uygulanan trafik yasakları ve kent içi yoğun trafik nedeniyle yaşanan gecikmeler, Karadeniz ve Marmara Denizi’nde tutulan balıkların hale karayolundan ulaştırılması için karaya çıkış noktalarının belirlenmesi ve düzenlenmesi ile ilgili belirsizlikler, Gürpınar’a ulaşımın zor ve zahmetli olması nedeniyle karşılaşılabilecek sorunlar üzerinde en çok durulan konulardır. Gürpınar Balık Hali’nin mevcut Hal’e uzak mesafede olması nedeniyle müşteri kayıplarına yol açacak en önemli sorun ulaşım olarak görülmektedir. Ürünlerin hem Hal’e hem de Hal’den tüketim noktalarına ulaşması ile ilgili ulaşım sorunu öncelikli olarak değerlendirilmektedir.

• Su ürünleri toptan ticareti ile ilgili sorunlar; Özidaş’ın yükleneceği rolün belirlenmemesi, mevcut toptan ticaret sisteminin denetimsizliğinden kaynaklanan ticaretin suistimali sorunları bu kapsamda üzerinde durulan sorunlardır. Özellikle Özidaş’ın yeni hal kompleksinde yükleneceği rolün tam olarak anlaşılmamış olması hal esnafında tedirginlik yaratmaktadır. Özidaş’ın su ürünleri toptan ticaretinin hangi noktasına konumlanacağının belirlenmesi ve yeni ticaret sisteminin dizaynında

diğer ticari birimlerle ilişkisinin tanımlanması talep edilmektedir. Ayrıca yeni hal kompleksinde su ürünleri ticaretinin güvenceye kavuşturulması amacıyla ticaret yapanların kayıt altına alınması ve su ürünleri esnafının mağduriyetinin önlenmesini sağlayacak yeni bir ticaret sistemi oluşturulması önemli sorunlardan birisi olarak görülmektedir. Ayrıca su ürünleri borsasının bulunmayışı da bir sorun olarak görülmektedir.

• Nitelikli personel ihtiyacı ile ilgili sorunlar; sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikle personel yokluğu, Gürpınar Hali’nin şehirden uzak olması nedeniyle mevcut çalışanların kaybı ihtimali ve ulaşım sorunları nedeniyle bu sorunun büyüme ihtimali bir başka sorun olarak görülmektedir. Su ürünleri konusunda uzman ve nitelikli personel bulunması imkanı her geçen gün azalmaktadır. Gürpınar mevkii de mevcut personelin ulaşım sorunları yüzünden tercih etmeyeceği bir çalışma alanı olarak görülecektir. Bu nedenle Gürpınar’a taşınıldığında personel sorunun daha da büyüyeceği düşünülmektedir

• Hal işletme modeli ile ilgili sorunlar; Çalışma saatlerinin düzensizliği, ticaretin güvenilir bir sistemle yürütülmüyor oluşu, yeni hal yönetiminin belirlenmesi süreci ile ilgili sorunlar dikkat çekmektedir. Hal içinde yapılan ticaretin yönetimi, ürün standardizasyonu, denetimler ve benzeri sorunlar ve hal esnafının hoşnutsuzlukları nedeniyle su ürünleri sektörüne olan ilginin azalması söz konusudur. Ayrıca mevcut ticaret sisteminde oluşan finansal yüklerin yeni hal kompleksine taşınmadan dolayı tahsil edilemez hale gelebilme ihtimali de komisyoncular tarafından sıkça dile getirilmiştir.

• Altyapı ve üstyapı unsurları ile ilgili sorunlar; Mevcut toptan ticaret sisteminde yer alan komisyoncu, üretim kooperatifleri, ithalatçı ve ihracatçılar ile diğer tarafların depolama, şoklama, işleme, ambalajlama, soğuk zincir, kent içi lojistik, atıkların değerlendirilmesi, ambalaj atıklarının imhası, çevre kirliliğine yol açan faktörlerin denetimi ve benzeri konularda yaşanan sorunlar, Gürpınar Hali’nde elektronik ticaret sistemine geçişte uyum sorunları, ürünlerin tasnifi ve standardizasyonu yapılmadığından elektronik ticarette maliyet yaratacak kayıpların yaratacağı sorunlar


65

• Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar; Su ürünleri alanındaki yasaklar, avlanma düzenlemeleri, uygulanan vergi ve rüsumlar, trafik düzenlemeleri, hal içinde uygulanan kurallar, su ürünlerinin ticaretinin denetlenmesindeki eksiklikler nedeniyle ortaya çıkan sorunlar sektördeki bütün kesimler tarafından dile getirilmiştir. Ayrıca üretim balıkçılığı ile ilgili düzenlemelerin yetersizliği, tasnifleme, standardizasyon, işleme, paketleme ve benzeri konularda var olan mevzuat eksiklikleri, denetim eksikliği nedeniyle hal içinde kayıt dışı satışların yapılması ile ilgili olarak yaşanan sorunlar,

• Çalışma Sistemi İle ilgili Sorunlar; Mevcut çalışma sistemi uzun yıllardan bu yana süregelen geleneksel çalışma sistemidir. Çalışma saatleri, organizasyonu, tarafları, gelir paylaşımı oturmuş bir düzene sahiptir. Gürpınar Hali yeni bir çalışma sistemi oluşturacaktır. Bu çalışma sisteminde çalışma saatlerinin yeniden düzenlenmesi talep edilmektedir. Borç-Alacak ilişkisi eski sistemde büyük ölçüde kayıt dışı bir şekilde yürütülmektedir. Peşin satışlar, satışta sigorta sisteminin getirilmesi, borsa sistemine geçiş elektronik ticaret sisteminin kurulması gibi çalışma sistemi değişikliklerine hızlı geçişin yaratabileceği uyum sorunları, mali kayıplar ve istihdam sorunları da ön plana çıkan sorunlar arasındadır.

• Diğer Sorunlar; Kooperatifler için yeni Hal Kompleksinde satış yeri tahsis edilmemiş olması nedeniyle oluşacak mağduriyetlerin yaratacağı sorunlar, Mevcut çalışma sisteminde yer alan komisyoncular, üretim kooperatifleri, komisyoncu dernekleri, çekçekçiler, madrabazlar gibi unsurların Gürpınar Hal kompleksinde nasıl bir çalışma sistemi içinde olacaklarının belirli olmamasından kaynaklı sorunlar ve de hal içinde çalışma saatleri, çalışma düzeni, tatil günleri ve benzeri iş görenlerle ilgili düzenlemelerden kaynaklanan sorunlar

İkinci oturumda grup çalışmaları ile belirlenen sorunların çözümü ile birlikte yaratılabilecek potansiyellerin belirlenmesi çalışmasında aşağıda belirtilen faydaların elde edilmesi söz konusu olabilecektir;

• Su ürünleri ticaretinde uygulanan KDV oranınım % 1 seviyesine indirilmesi durumunda toptan

ticarette kayıt dışı işlemlerin azalması sağlanacaktır,

• Su ürünleri toptan ticaretinin mevzuat, işletme modeli, ticaret altyapısı gibi unsurlar bakımından düzenlenmesi su ürünleri alanında katma değerli ürünlere yönelme, tüketimin artışı, fiyatlarda istikrar gibi faydalar sağlayacaktır,

• Su ürünleri tüketiminin % 35-40 oranında İstanbul’da gerçekleşmesinden hareketle dünya ortalamalarının gerisinde olan Türkiye’de kişi başı balık tüketimi artacaktır,

• Su ürünleri ticaretinde profesyonel bir yaklaşımın gerçekleştirilmesi ile üretim, dağıtım, satış maliyetlerinin azalması sağlanacaktır,

• Satış noktasından geriye doğru kurulan bir denetim mekanizmasının doğru, hızlı ve güvenilir bir şekilde işletilmesi su ürünleri alanında var olan av balıkçılığı, yetiştirme ve kültür balıkçılığı gibi alanların denetlenmesi ve sürdürülebilir bir su ürünleri sektörünün oluşturulmasını sağlayacaktır,

• Lojistik, dağıtım, depolama, işleme gibi alanların sektörde yaygınlaşmasıyla düşük maliyetli, yüksek kaliteli, uygun fiyatlı ürünlerin pazara sunulması ve ilgili bütün birimlerin memnuniyetinin sağlandığı bir Pazar sisteminin kurulmasına imkan verecektir,

• Su ürünleri sektörü ile ilgili doğu bilgilendirmenin yapılması suretiyle bu sektörde üretilen ürünlerin mevsimsel değil yıl bazında tüketilmesinin sağlanması mümkün olacaktır.

• Su ürünleri sektöründe halen var olan ağırlıklı olarak kayıt dışı, güvenilir olmayan ve ticari mağduriyetler yaratan toptan ticaret sisteminin yeniden tasarımlanmasıyla kârlı, verimli ve sürdürülebilir bir su ürünleri ticaret sistemi yaratılacaktır.

5.4.3 Çözüm AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Su Ürünleri Ortak Akıl Konferansı üçüncü oturumunda katılımcılar tekrar gruplara ayrılmışlar bir önceki oturumda belirlenen sorunların çözüm önerileri üzerinde çalışmışlardır. Bu oturumda

05

66

çözüm önerilerinin tartışılması suretiyle yeni hal kompleksinin yönetimi, ticaretin işleyişi, altyapı ve üstyapı unsurlarının tasarımı konularında temel kriterlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Halen yaşanan ve çözüm bekleyen sorunların Gürpınar Su Ürünleri Hali’nde yaşanmamasına yönelik çözüm önerileri aşağıda belirlenmiştir.

• Ticaret Sistemi ile ilgili Öneriler; su ürünleri sektörü için ürün izleme sisteminin kurulması yoluyla denizden sofraya bütün ürünlerin fiziksel ve mali izlenebilirliklerinin oluşturulması,

• Ürün Kayıt Sistemi; Ticarete konu olan ürünler için barkod sistemi uygulanması suretiyle ürün izlenebilirliğinin sağlanması

• Toptan Su Ürünleri Ticaretinin Hal İçinde Gerçekleşmesi; Su ürünleri toptan ticaretinin sadece hal içinde gerçekleşmesi suretiyle denetimin kolaylıkla yapılabilmesinin sağlanması ve fiyat istikrarının oluşturulması. Mevcut yasaya göre hal bulunan merkezlerde su ürünlerinin hale getirilmesi zorunludur. Bu yasanın uygulanması fiyat ve denetim sorununu çözecektir.

• Su Ürünleri Sektörünün Tanıtımının Yapılması; Av yasağı dönemlerinde de farklı su ürünleri sektörü ürünlerinin tüketiminin sağlanmasına yönelik bilinçlendirme çalışmalarının yapılması, sadece mevsiminde değil yılın bütün aylarında balık tüketiminin teşvik edilmesi, işlenmiş su ürünlerinin geniş kitlelere tanıtılması yoluyla tüketimin arttırılması

• Uygulanan vergi ve rüsum oranlarının düşürülmesi; kayıt dışı ticaretin kontrol altına alınabilmesi için uygulanan katma değer vergisinin % 1’e ve Belediyeye ödenen rüsum oranının da makul bir seviyeye çekilmesi

• Nitelikli insan kaynağı yetiştirilmesi; Su ürünleri sektörünün çeşitli kademelerinde çalışacak eğitimli, donanımlı ve deneyimli eleman ihtiyacının karşılanması amacına yönelik lise, meslek yüksek okulu ve üniversite düzeyinde eğitim kurumlarıyla işbirliği yapılarak sektörün ihtiyacı olacak nitelikte eleman yetiştirilmesi

• Halde güvenli ticaret sisteminin kurulması; Hal içine giriş ve çıkışların denetim altına alınarak

sadece yetkili kişilerin ticaret yapabilmesine imkan verecek bir güvenlik sisteminin kurulması, suistimallerin önlenmesine yönelik bir düzenleme ile esnafın mali kayıplarının engellenmesi

• Atık değerlendirme sistemi kurulması; Hal içinde ürün ve ambalaj atıklarının değerlendirilmesi suretiyle atık ekonomisi yaratılması ve çevre kirliliğinin önlenmesi

• Bilgi bankası ve veri tabanı sistemi: Su ürünleri ticareti ile ilgili tüm verilerin bir merkezde tutularak işlenmesi ve planlama çalışmalarında kullanılması

Bu önerilere ek olarak katılımcılar Gürpınar Hali ile ilgili olarak aşağıda belirtilen kriterlerin dikkat alınması gerektiği üzerinde birleşmişlerdir;

• Su ürünleri halinin karayolu ana ulaşım akslarına yakınlığı önemli olduğundan Gürpınar Su Ürünleri Hali’ne ve buradan şehir merkezine ulaşımın hızlı, kolay ve düşük maliyetli olmasına yönelik önlemlerin alınması,

• Su ürünleri Hali’ne ve Hal’den şehir merkezine ürün taşıyan araçların kent içi ulaşım sınırlamalarından muaf tutulması ya da ulaşımın trafiğin yoğun olmadığı saatlerde yapılabilmesine yönelik düzenlemelerin yapılması

• Gürpınar Hali’ne denizden ulaşımın uzak ve maliyetli olması nedeniyle Karadeniz ve Marmara’dan tutulan balıkların karaya çıkış noktalarının belirlenerek Gürpınar Hal’ine karadan ulaşım imkanlarının sağlanması

• Gürpınar Hal’inde elektronik müzayede sisteminin uygulanmasında kademeli geçiş sisteminin uygulanarak ortaya çıkabilecek sorunların giderilmesi yoluna gidilmesi,

• Denizden çıkarılan her türlü ürün için ürün izleme sisteminin kurulması,

• Hal içinde ve dışında etkin denetim sistemlerinin oluşturulması,

• Sektörün ihtiyacı olan nitelikli personelin yetiştirilmesi için Hal kompleksi içinde bir sürekli eğitim merkezinin planlanması


67

• Özidaş’ın toptan su ürünleri ticareti ile ilgili olarak nasıl bir çalışma şekli içinde olacağı hakkında bütün ilgililerin bilgilendirilmesi

• Hal kompleksine giriş çıkışların, ticaret yapmaya yetkili olanlar tarafından yapılması ve ticari faaliyetlerin tek bir merkezden etkili bir şekilde denetiminin sağlanması

• Su ürünleri ticaretinde yaşanan suistimallerin önlenmesi için Hal yönetimi tarafından merkezi bir sistemle ticaret yapanların kayıt altına alınarak risklerinin izlenmesi ve düzenli olarak bu konuda bilgi verilmesi

• Hal Yönetiminde komplekste yer alan bütün tarafların temsil edilmesi,

• Hal içinde ofislerin, müzayede yerinin, depoların, soğuk hava depolarının, şoklama ünitelerinin, ürün kabul alanlarının ihtiyaçlara uygun olarak belirlenmesi,

• Hal içinde yer alacak birimlerin rekabet eşitliği sağlayacak şekilde dizayn edilmesi ve düzenlenmesi

• Müşteri ve ziyaretçi otoparkı için yeterli bir alanın ayrılması ve otopark ücretlerinin makul seviyelerde olmasının sağlanması

• Gürpınar Hali’nde çalışma saatlerinin yeniden düzenlenerek yeni bir işleyiş sisteminin oluşturulması suretiyle çalışanların, müşterilerin ve diğer paydaşların rahat, düzenli ve sağlıklı bir çalışma sisteminin içinde olmasının sağlanması

• Çalışma yerlerinin kiralanması ya da satılması konusunda uygun seçeneklerin oluşturulması, kiraların belli bir süre için de olsa düşük tutulması,

• Satın alma seçeneğinde uygun satın alma şartlarının oluşturulması

• Ürün ve ambalaj atıkları için tesislerin oluşturulması, saklama kapları için yıkama ünitelerinin bulunması

• Tanıtım, basın ve halkla ilişkiler biriminin kurulmasının sağlanması• İşletmenin balıkçıların kuruduğu kooperatif

tarafından işletilmesi, yönetimin ise Belediye tarafından yapılması

• Gıda güvenliği açısından ve hijyenik açıdan rekabetin devam etmesi için elektronik sistem haricinde alternatif bir satış sisteminin ( geleneksel, birebir satıcı ile karşı karşıya gelerek yapabileceği ) oluşturulması

• Yeni halde çalışan bütün personelin kayıtlı bir şekilde istihdam edilmesinin sağlanması

• Elektronik veresiye kontrol sistemi geliştirilerek bu sistem ile satıcının mağduriyetinin giderilmesi

• Belediyenin bu kompleksi ticari amaçlı düşünmemesi, yalnızca hizmetinin karşılığı olan bedeli temin etmesi,

• Bütün balıkçılık ile ilgili atıkların geri dönüşüm tesislerinin kurulması,

• Satılmayan balıkların işlenebilmesi için tesis kurulması

• İhracat yapabilmek için Avrupa standartları gereğince hal kompleksinin numara statüsünde olması

• Hal içinde sağlık ve güvenlik birimlerinin bulunması

• Balık satışının belli saatlerde değil her saat yapılması

• Tatil günlerinde, avlanmak ve dışarda satış dahil olmak üzere tatilin uygulanması(Bayramlarda)

• Hal içinde ofislerin iş yaşamına ve yaşam standartlarına uygun olması

• Konumunun 3. Köprü güzergahında ve Avrupa Yakasında olması

• Tutulan balıkların denetiminin hal içinde yapılmaması, yapılacaksa merkezinde yapılması

5.4.4 Genel DeğerlendirmeHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Su Ürünleri Ortak Akıl Konferansı iki gün boyunca altı oturumda gerçekleştirilmiştir. Bu oturumlar süresince su

05

68

ürünleri toptan ticaretinde mevcut sorunlar üzerinden Gürpınar Su Ürünleri Hali için bir öneriler bütünü oluşturulmuştur. Yeni toptan su ürünleri hali için öncelikli kriterler belirlenmesi amaçlanmıştır. Düzenlenecek karar konferansında değerlendirilmek üzere belirlenen kriterler ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Su ürünleri toptan ticareti ile ilgili sektör temsilcileri gün boyunca sektörün sorunları üzerinde çalışmışlar ve hal kompleksinin ulaşımından altyapısına, yönetiminden finansmanına kadar çeşitli konularda sorunları ve çözüm önerilerin bildirmişlerdir. Elde edilen sonuçlar karar konferanslarında değerlendirilmek üzere temel ve alt kriterlere dönüştürülmüştür.

Yapılan çalışma göstermektedir ki Su Ürünleri Sektörü halen yapısal sorunlarla karşı karşıyadır. Buna göre sektörü düzenleyen yasa ve yönetmeliklerin etkin uygulanmamasından kaynaklanan sorunlar başta olmak üzere su ürünleri ticaretinin geleneksel yöntemlerle yapılması nedeniyle yaşanan sorunlar da bulunmaktadır. Sektörde denetimin zor olması nedeniyle kaçak avlanma, denizlerden avlanan balık miktarında azalma, trol avcılığı gibi sorunlar yaşanmaktadır. Ek olarak su ürünleri hali içinde var olan fiziksel planlama sorunları, nitelikli çalışan eksikliği, ticari sistemdeki eksiklikler ve uygulanan vergi ve rüsum oranlarının yüksekliği sorunları da bulunmaktadır. Gürpınar Hali ile ilgili yapılacak düzenlemeler bu kriterler ışığında değerlendirilirse ideal bir çalışma düzenine ulaşılabilecektir.

5.5.1 Bayrampaşa Hali Ortak Akıl Konferansları5.5.1.1 Çevresel AnalizYukarıda sıralanan fikirler değerlendirildiğinde sebze meyve ticareti ile ilgilenen çok sayıda katılımcının dünyadaki trendler ve gelişmelerden çok mevcut sorunlara odaklandıkları görülmektedir. Bununla birlikte hem dünyayı hem de ülkemizdeki sebze meyve toptan ticaretini etkileyen çeşitli gelişmeler de bu oturumda dile getirilmiştir. Bu oturumda belirtilen

259 farklı fikir ağırlıklı olarak aşağıdaki alanlarda toplanmaktadır.

Sebze meyve ticaretini düzenleyen yasalar ve yönetmelikler; Toptancı hallerinin çalışmalarını düzenleyen hal yasası ile ilgili düzenlemeler üzerinde en çok durulan konu olarak görülmektedir. Toptan meyve ve sebze ticaretinin sadece hallerin içinde yapılmasını düzenleyen yasanın tam olarak uygulanmaması nedeniyle toptan ticaretin hal dışına çıkması en önemli sorun olarak görülmektedir. Hal dışında yapılan toptan ticaret nedeniyle sağlık ve mali denetiminin yapılamaması, kayıt dışı ticaretin artması, fiyat istikrarının sağlanamaması gibi sorunların büyük ölçüde hal içinde yapılan ticaret üzerinden açıklanması en önemli sorun olarak görülmektedir.

Hal yasasında mevcut düzenlemelere aykırı bir şekilde büyük marketlerin hal dışında toptancılık yapması ve bu yüzden lojistik maliyetler ve trafik sorunları nedeniyle hal yerine bu marketleri tercih eden manav, bakkal, restoran ve benzeri iş yerlerinin hale gelmeme ihtimali de kurulacak yeni toptan ticaret merkezinin çekiciliğini azaltmaktadır.

Lojistik, depolama, ulaşım, dağıtım ve benzeri alanlardaki düzenlemeler; İstanbul kentinin çok geniş bir alana yayılması, yerleşim yerlerinin ve tüketim noktalarının birbirine uzak noktalarda bulunması, yoğun trafik ve yetersiz ulaşım imkanları gibi nedenlerle kurulacak toptan ticaret merkezinin kente uzak bir noktada kurulmasından dolayı yeni sorunlar yaratması söz konusu olabilecektir. Bundan dolayı sebze – meyve gibi çabuk bozulan ve hasattan sonraki her aşamada ekonomik değerinden kaybeden ürünlerin hızlı bir şekilde tüketim noktalarına ulaştırılması karmaşık bir süreci gerektirmektedir. Üretim yerlerinden toptan ticaret noktasına buradan da kentin farklı noktalarındaki tüketim yerlerine doğru lojistik hareketlerin planlanmasının da zor olacağı düşüncesi ifade edilmektedir.

Mevcut ticaret sisteminde insan ulaşımının da sorun yarattığı ve toplu taşıma imkanlarının hal çalışma saatlerine uygun olarak düzenlenmesinin gereği de belirtilmektedir. Ek olarak hal dışında gerçekleşen ticaretin fiziksel uzaklık, trafik yoğunluğu, ulaşım ve zaman kaybı gibi faktörler nedeniyle giderek azalması, kurulması planlanan yeni toptan ticaret merkezinin cazibesine olumsuz etki yapmaktadır. Tek bir sebze meyve halinin rasyonel olmayacağı

Yaş Meyve & Sebze Ortak Akıl Konferansı Sonuçları

5.5


69

ve kentin iki ayrı yakasına iki ayrı hal kompleksi kurulması düşüncesi ön plana çıkmaktadır.

Mekânsal düzenlemeler; Mevcut sebze – meyve toptan ticaret sistemi basit bir aracılık sistemi üzerine kurulmuştur. Gelecekte standart, ambalaj, hijyen gibi öncelikler nedeniyle sebze – meyve ürünlerinin işlenmiş ve yarı işlenmiş olarak pazara sunulması ihtiyacı ortaya çıkacaktır. Bu konuda mevcut mevzuat ve Avrupa Birliği uyum yasalarının getirdiği düzenlemeler açıktır. Bu nedenle kurulacak yeni sebze – meyve halindeki ticari birimlerin bu ihtiyaçları dikkate alarak planlanması gereği söz konusudur.

Buna göre hem ekonomik büyüme ve artan ihtiyaçlara uygun olarak daha büyük fiziksel mekanlar hem de belirtilen hususlara uygun düşen ilave imkanlar da düşünülmelidir. Bu amaçla fiziksel mekanların farklı ticari birimlerin ihtiyaçlarına uygun olarak 100m2 başlamak üzere 1000m2 kadar ölçeklenebilen ve genişleme potansiyeline sahip bir yapıda planlanması söz konusu olmalıdır. Ayrıca mekânların fonksiyonel özelliklerinin bütün organizasyonlu ve sosyal ihtiyaçlara cevap verecek tarzda tasarlanması gereği ortaya çıkmıştır. Bu nedenle ofislerin üç katlı, her ofise ait yeterli depo alanı, yükleme boşaltma rampaları, farklı ısı derecelerinde saklamaya imkan veren depolara yer verilmesi özellikle belirtilmiştir.

Yatırım ve finansmanla ilgili öneriler; Mevcut sebze – meyve halinde söz konusu olan tahsis sorununun yeni hal ile çözümlenmesi fikri ön plana çıkmaktadır. Ağırlıklı olarak küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşan hal esnafı yapılacak yeni yatırımın finansmanında daha çok kamu yatırımı fikrine sıcak bakmaktadır. İş yerlerinin kiralanması, satın alma opsiyonlu olarak kiralanması ve düşük faizli, uzun vadeli kredilerle satın alınması şeklinde seçenekler gündeme gelmiştir. Yeni finansman teknikleri ile ilgili önerilere rastlanmamıştır.

Ticaret sistemi ile ilgili öneriler; Mevcut ticaret sistemi geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Merkezi bir bilgi tabanı bulunmayışı, hal içindeki ticaretin mali olarak denetim dışı yapılması, kayıt dışı ticaretin büyük miktarlara ulaşması kurallarla uygun ticaret yapan iş yerlerinin de zarar görmesine neden olmaktadır. Hal içinde güvenilir bir ticaret sisteminin oluşturulması için sebze – meyve toptan ve perakende işiyle ilgili her kişi ve kurumun kayıt altına alınarak toptan ticaret merkezlerine bildirimde

bulunarak girmeleri, kayıtlı işlemler yapmaları, bu kişi ve kurumların ticari itibarlarının izlenmesi ve zarar verme potansiyeli bulunan kişiler ve kurumlar hakkında bilgi alınabilecek bir veri tabanı sisteminin yeni kurulacak sebze – meyve halinde kurulması da öneri olarak getirilmiştir.

Destek birimleri ile ilgili öneriler; Mevcut hal sistemi altyapı ve üstyapı unsurları bakımından son derece yetersiz görülmektedir. Özellikle atıkların imhası, ambalaj malzemelerinden oluşan atıkların değerlendirilmesi, sosyal amaçlı tesislerin oluşturulması, çalışanların, müşterilerin, dışarıdan iş yapmaya gelen firmaların elemanlarının rahatı ve konforu için bulunması gerekli her türlü sağlık hizmetleri, dinlenme tesisleri, eğlence amaçlı birimler ve benzeri sistemlerin oluşturulması hem kurulacak toptan ticaret merkezinin çekiciliğini artıracak hem de değerini yükseltecek öneriler olarak dile getirilmiştir.

5.5.1.2 Sorun AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Sebze Meyve Ürünleri Ortak Akıl Konferansı ikinci oturumunda sorun ve potansiyel analizi gerçekleştirilmiştir.

Sebze – meyve toptan ticareti yapan hal esnafı ile sektörün çeşitli kesimlerinden gelen sivil toplum kuruluşları, meslek odaları, İBB ve BİMTAŞ yetkililerinden oluşan çalışma grupları bu oturumda sebze – meyve toptan ticaretinin mevcut ve gelecekte olabilecek sorunları üzerinde tartışmışlar ve bu sorunların çözülmesi durumunda ortaya çıkabilecek potansiyel kazanımları belirlemişlerdir. Bu oturumda grup dinamiği içinde gerçekleştirilen tartışmalarda belirlenen ana sorun alanları şu şekilde belirtilmiştir;

Mevcut hal sistemindeki sorunlar; İstanbul’da halen iki ayrı sebze – meyve hali bulunmaktadır. Bu hal-lerden birisi Bayrampaşa diğeri ise Ataşehir Sebze – Meyve Hali’dir. Bayrampaşa Sebze – Meyve Hali İstanbul’un Avrupa yakasının ihtiyaçlarına yönelik ola-rak faaliyet göstermektedir. Bulunduğu yer itibariyle kentin ortasında, yerleşim yerlerinin arasında kalmış olup hem mal hem de insan ulaşımı bakımından son derece uygunsuz ve yetersiz durumdadır. Hal içinde yerleşik esnaf hal mimarisinden kaynaklanan trafik, alan yetersizliği, yükleme – boşaltma güçlükleri, otopark yetersizliği, mal getiren araçların yarattığı sorunlar, hale ulaşım saatlerinin kısıtlı olmasından kaynaklanan ürün kayıpları, çalışma saatlerinin düzensizliği nedeniyle yaşanan iş gücü kayıpları,

05

70

verimsiz çalışma, mali kayıplar gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Ek olarak yaşanan bütün bu olumsuzluklar nedeniyle her geçen gün hal’e gelen müşteri sayısında azalma olmakta bu da iş hacminin düşmesine neden olmaktadır. Mevcut halin fiziksel koşullarının uygun olmaması nedeniyle denetim eksikliğinin yol açtığı ka-yıt dışı ve sistem dışı (korsan satışlar) diğer sorunlar arasında yer almaktadır. Mevcut ticaret sistemin-de tarladan toplanan ürünlerin toptan satış yerine gelinceye kadar mali denetim eksik yapıldığından ticari anlamda sağlıklı bir alışveriş işlemi gerçekleş-tirmek mümkün görünmemektedir. Sadece hal içinde kısmen yapılan denetim de yetersiz kaldığından mali kayıplar söz konusu olmaktadır. Hal yasasının tam olarak uygulanmayışı nedeniyle hal içinde yapılması gereken toptan ticaret hal dışına çıkmakta ve mevcut halin koşulları da bu süreci hızlandırmaktadır. Ayrıca çalışma koşulları, çalışma saatleri ve fiziksel mekan-ların yetersizliği nedeniyle çalışanların motivasyonu bakımından ciddi sorunlar bulunmaktadır. Vasıflı ve va-sıfsız eleman bulmak her geçen gün daha zor olmakta ve çalışmalar da verimsiz bir şekilde yürütülmektedir. Ayrıca iş yeri sahipleri ve çalışanları ile müşteri olarak gelenler için yeterli otopark bulunmayışı da bir başka sorundur. İSPARK tarafından işletilen otopark ücretleri de sürekli gelenler için mali yük oluşturmaktadır. Hal içi ticaret sisteminin kayıtlı satıcılar ile kayıtlı alıcılar arasında yapılmasını sağlayacak bir denetim meka-nizmasının eksikliği de kayıt dışı ticaretin artmasına yol açan bir başka faktör olarak değerlendirilmektedir. Ürün analizlerinin hızlı ve etkili bir şekilde yapılmasını sağlayacak laboratuvarların eksikliği de mevcut hal sistemin önemli sorunlarından birisidir.

Yeni sebze meyve hali ile ilgili çözülmesi gereken sorunlar; Mevcut halin yeni yapılacak toptan ticaret merkezi ya da gıda lojistik üssü olarak adlandırılabile-cek bir yere taşınması durumunda İstanbul ve bölgenin ihtiyaçlarını uzun yıllar karşılayabilecek bir yapıda tasarımlanması önemlidir. Bu bağlamda iş yeri bü-yüklükleri, mekânsal düzenlemeler, altyapı ve üstyapı unsurları, güvenli bir ticaret sisteminin kurulması, etkili denetim mekanizmalarının oluşturulması, hale giriş ve çıkışların kimlik tanıma sistemleri ile gerçekleştiril-mesi, ürün izlenebilirliği sisteminin kurularak tarladan sofraya her türlü ürünün mali ve hijyenik denetimi sağ-lanmalıdır. Ayrıca çalışma koşullarının iyileştirilerek hal çalışma sisteminin modern bir yapıya kavuşturulması, yeni ticaret merkezine hem mal hem de insan ulaşımı-nın hızlı ve düşük maliyetle sağlanması yoluyla ticaret hacminin gelişmesine katkı sağlamak gerekmektedir.

Mevcut hal sisteminde eksik bulunan mekan yükseklik-leri, alan büyüklükleri, çok katlı ofisler, yükleme ve bo-şaltma rampaları, iki cepheli iş yerleri, ürün boşaltma sırası beklemek için geniş otopark alanları, birden çok giriş ve çıkış kapısı, ticaret merkezi içinde araç trafiği, yaya yolları, bisiklet ve benzeri araçlarla ulaşım yolları düzenlemelerin de dikkate alınması üzerinde durul-malıdır. Bunların yanı sıra kurulacak yeni toptan ticaret merkezinin mimari olarak rekabetsel anlamda eşitlik sağlayacak bir yapıda olmasına, fiziksel konumundan dolayı hiçbir firmaya ekstra bir avantaj sağlamamasına özen gösterilmelidir.

Kurulacak yapının akıllı bina sistemleri ile destek-lenmesi, ısıtma, soğutma, havalandırma ve benzeri işlemleri otomatik olarak gerçekleştirmesi sağlanmalı-dır. Sürdürülebilir bir toptan ticaret sistemi için alıcı-lar, satıcılar, nihai tüketiciler, kamu, yerel yönetimler, araştırma kurumları, üniversiteler, meslek kuruluşları gibi tüm paydaşların da görüşleri ve önerilerinin dikkate alınması gerekir. Kurulacak yapının yeşil bina konsepti-ne uygun olarak alternatif enerji sistemleri olan güneş, rüzgar ve benzeri sistemlerden yararlanması, atıklarını değerlendirerek kendi enerjisini üretebilecek kapasite-ler oluşturmasına çalışılmalıdır.

Ulaşım aksları itibariyle bir cazibe merkezi yaratacak tarzda hem mal hem de insan ulaşımını kolay, hızlı ve düşük maliyetle gerçekleştirecek bir yapı ve özellikte olmasına çalışılmalıdır. Mevcut sebze – meyve hali sadece basit aracılık fonksiyonu icra etmektedir. Oysa yakın bir gelecekte standart, paketleme, sınıflandırma, depolama gibi süreçlerle her türlü ürüne katma değer ilavesini mümkün kılan tesislere ihtiyaç duyulacaktır. Bu nedenle yapılacak yeni toptan ticaret merkezinde mümkün olabildiğince gelecekteki ihtiyaçları da karşıla-yabilecek kapasitede farklı soğutma derecelerinde de-polama, şoklama, ambalajlama, sınıflama, temizleme, ayıklama ve benzeri prosesleri de gerçekleştirebilecek birimlerin kurulması sağlanmalıdır. Kurulacak tesislerin yeni finansman modelleri ile uzun vadeli, düşük faizli fonlarla yapılarak burada faaliyet gösterecek işletme-lere satılması ya da satın alma opsiyonuyla kiralanması gibi seçenekler üzerinde durulmalıdır.

Yönetim modeli açısından halen uygulanan yönetim modeli çokça eleştirilmektedir. Yeni kurulacak toptan ti-caret merkezinin profesyonel yaklaşımla yönetilmesini sağlamak üzere işyeri temsilcileri, İBB ilgili birim temsil-cileri ve profesyonel yöneticilerden oluşan bir yönetim ekibinin bu konuda görev alması önerilmektedir.


71

5.5.1.3 Çözüm AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarımı Projesi Sebze & Meyve Hali Ortak Akıl Konferansı üçüncü oturumunda tekrar grup çalışması yöntemi uygulanmıştır. İkinci oturumda belirlenen sorunlar için bu kez çeşitli çözüm önerileri üzerinde tartışmalar yapılmış ve elde edilen sonuçlar grup sözcüleri tarafından tüm katılımcılarla paylaşıl-mıştır. Bu oturumda ideal bir sebze – meyve ticaret merkezinin diğer gıda toptancıları ile birlikte aynı yerde bulunmasıyla ilgili olarak hangi kriterlerin ön plana çıktığı üzerine tartışılmıştır. Bu oturumda katılımcıların üzerinde durdukları kriterler daha sonra yapılacak karar konferansı için girdi teşkil ettiğinden katılımcılardan bütün ayrıntıları düşünmeleri ve tartışmaları talep edilmiştir. Sektör temsilcileri bu oturumda yapılması planlanan toptan ticaret merkezinde fiziksel mekanlar, altyapı, üstyapı, ulaşım, lojistik, finansman modeli, yö-netim modeli ve benzeri kriterler bakımından görüş-lerini belirtmişlerdir. Bu oturumda grupların yaptıkları çalışmalar aşağıdaki gibidir;

• Toptan sebze ve meyve halinin yatırım ve finans-manı; yatırımın kamu tarafından yapılması ve iş yeri sahiplerine uzun vadeli taksitlerle satılması,

• Ulaşım; karayolu ve demiryolu ulaşım akslarına yakın, mal ve insan hareketlerini kolaylaştıracak ve maliyet tasarrufu sağlayacak bir yaklaşımın dikkate alınması,

• Hal yönetimi; mevcut yönetim yapısındaki aksa-malar dikkate alınarak çok katılımlı profesyonel yönetim anlayışının benimsenmesi,

• Mimari yapı; Hal binasının oval bir yapıda olması ve mekânsal yerleşimin fırsat ve rekabet eşitliği yaratacak şekilde planlanması,

• Borsa sistemi; Mevcut sebze – meyve toptan ti-caret sistemi sağlıklı işleyen bir borsaya dayanma-dığından fiyat istikrarı sağlamak zor görünmektedir. Yeni yapılacak ticaret merkezinde altyapısı doğru kurgulanmış, elektronik ticaret yapmaya elverişli, sebze ve meyve arz ve talebini kayıt altına alacak bir nitelikte bir borsa sisteminin kurulması bütün paydaşların yararına bir gelişme olacaktır.

• Mekansal düzenlemeler; Mevcut sebze – meyve hali sisteminde yerleşik iş yerlerinin sahip olduğu iş yerleri ihtiyaçlara cevap vermekten uzaktır. Yeni yerleşim yerinde çok katlı (3 – 4 kat) iş yerlerinin

yapılması aynı yerde depo, satış alanı, ofis, işleme alanları gibi ihtiyaçlara cevap verecek bir düzen-lemeye gidilmelidir. Farklı büyüklükte iş yerleri, ofisler, depolar ve satış alanlarının seçenek olarak sunulması.

• Destek birimlerle ilgili düzenlemeler; Mevcut hal sisteminde sıkıntısı çekilen yükleme boşaltmanın ayrı alanlarda yapılması, ortak soğuk hava depoları, sandık yıkama alanları, laboratuvarlar, analiz alan-ları, bankalar, kargo firmaları, sivil topluk kurumları-na ait yerler, kreş, dinlenme alanları, sosyal tesisler, restoran, kafe, büfe, noter, güvenlik birimleri, sağlık birimleri, ibadethaneler ve benzeri alanların ayrıntılı bir şekilde planlanarak yeteri miktarda bulunması.

• Teknoloji ve inovasyon temelli düzenlemeler; yapılması planlanan yeni sebze – meyve halinin kendi enerjisini üreten, yenilenebilir enerji kay-nakları kullanan, çevre ile ilgili konulara duyarlı, ürettiği atıkları değerlendiren, insan sağlığı ve hijyen kuralları ile ilgili olarak teknolojik yenilikleri uygula-yan, sebze – meyve ticareti ile ilgili her türlü veriyi bir veri tabanında toplayıp, analiz ederek kullanı-ma sunan bir yapı oluşturması, ticarete konu olan ürünlerin hal içindeki hareketlerinde modern taşıma sistemlerinden yararlanma.

• Katma değer yaratan hizmetler; Toptan sebze – meyve ticaretinin gelecek dönemlerde basit bir aracılık sisteminden daha çok katma değer üreten bir niteliğe dönüşme potansiyelinden hareketle ambalajlama, sınıflandırma, dondurma, paketleme, bölme, kurutma, birleştirme gibi proseslerin kolay-lıkla uygulanabileceği fiziksel alanlar, hizmet sunan işletmeler, bu konularda destek veren birimlerin de yeni hal içinde yer alması.

• İş analizi ve süreçlerin değerlendirilmesi; Mevcut hal sisteminde zaman, maliyet ve enerji kayıplarına yol açan taşıma, yükleme, boşaltma, depolama ve benzeri süreçlerin yeniden tasarımlanarak daha düşük maliyetle ve daha az enerji ve zaman sarfi-yatı ile yapılabilmesinin sağlanması, bu amaçla hale gelişler, girişler, yükleme – boşaltma ve çıkışların fonksiyonel bir şekilde planlanması sağlanmalıdır.

• Çalışanlar ve çalışma koşulları; Hal sisteminin en önemli sorunlarından birisi de çalışma saatlerinin düzensizliği nedeniyle çalışanların bu sektörde çalışmaktan kaçmaları ve sektör çalışanlarının

05

72

motivasyon eksikliğidir. Yeni yapılacak halin çalışma düzeninin çalışanların motivasyonunu artıracak şe-kilde planlanması ve sektörün çekiciliğini artırması gerekir. Çalışma koşullarının da iş yeri güvenliği ve işçi sağlığı mevzuatına uygun olarak düzenlenmesi, işe geliş ve gidişlerin kolay, hızlı ve düşük maliyetler sistemler kullanılarak gerçekleştirilmesine özen gösterilmesi gerekir.

• İş modelinin yapılandırılması; Yeni hal sistemi yeni bir iş modeli üzerinden yapılandırılarak merkezi dağıtım sistemi, ithalat ve ihracatın hal içinden organizasyonu, gümrük ve antrepo sistemlerinin hal içinde bulunması, güvenilir ticaret sisteminin kurularak tek bir merkezden yönetilmesi, borsa sistemini destekleyecek bir bilgi işlem altyapısının oluşturulması ve yönetilmesi gibi unsurların dikkate alınması gerekir.

• Tanıtım ve iletişimin organizasyonu; Mevcut hal sisteminde kamuoyu ile sağlıklı bir iletişim kurul-mamış olmasından dolayı bu sektördeki bütün sıkıntıların kaynağı olarak hal görülmektedir. Yeni hal yapım ve işletme sürecinde kapsamlı bir iletişim stratejisi uygulanarak bu sorun ortadan kaldırıla-bilir ve hallerin toptan ticaret içindeki konumları ve görevleri etkili bir şekilde anlatılabilir.

5.5.1.4 Genel DeğerlendirmeHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Sebze & Meyve Sektörü Ortak Akıl Konferansı dört ayrı gün gerçekleştirilmiştir. Farklı günlerde yapılan bu çalışmalara sektörün temsilcilerinden oluşan kişiler katılmış ve katkı sağlamıştır. Bu oturumlar süresince sebze – meyve ürünleri toptan ticaretinde mevcut sorunlar üzerinden kurulması planlanan toptan ticaret merkezi için öneriler bütünü oluşturulmuştur. Düzenlenecek karar konferansında değerlendirilmek üzere belirlenen kriterler ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Sebze – meyve hali gıda sektörünün diğer alanları gibi mevcut işleyişinde önemli sorunlarla karşı karşıyadır. Sektörün çalışmalarını düzenleyen mevzuatın tam olarak uygulanmamasından kaynaklanan ikili bir yapı söz konusudur. Buna göre hal içinde gerçekleşmesi gereken toptan sebze ve meyve ticareti hal dışında da yürütülmektedir. Bu da denetim sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Yeni yapılacak sebze – meyve hali başta bu sorun olmak üzere sektörün uzun yıllardan beri çözülemeyen sorunlarını çözmek için önemli bir fırsat olarak görülmektedir.

5.5.2 Ataşehir Hali Ortak Akıl Konferansları

5.5.2.1 Çevresel Analiz

Birinci oturumdan elde edilen verilere göre Ataşehir Hal esnafı mevcut hal sisteminden önemli ölçüde şikayetçidir. Mevcut hal kompleksi ve ticaret sisteminin ihtiyaçlara cevap vermediğini ve halde alışverişin cazibesinin her geçen gün azaldığını belirtmektedirler. Bunun arkasındaki en önemli etkenler ise aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

Hal Yasasının Uygulanmamasının Yarattığı Sorunlar; Toptan ticaretin hal dışına kayması, büyük marketle-rin hal ticaret sistemini delerek hal dışında toptancılık yapması, bunun da kayıt dışı ticareti özendirmesi ve genişletmesi

Fiziksel Koşulların Yarattığı Sorunlar; Ürünlerin hal’e ulaşması, hal içinde yükleme-boşaltma, halden nihai satış noktalarına ulaşım, esnafın, çalışanların ve müşterilerin hal’e ulaşımının elverişsizliği, hal’e giriş ve çıkışlarla ilgili düzenlemeler ve otopark yetersizliği vb.İşyerleri ve Çalışma Şartlarının Yarattığı Sorunlar; Mevcut işyerlerinin fiziksel kapasitesi, mimari yapı-sı, yerleşim planı, mevcut çalışma saatleri, çalışma saatlerinin uzaması ve düzensizliği de Ataşehir Hali için olumsuzluk yaratan konulardır.

Bu olumsuz noktalara karşın Ataşehir Sebze-Meyve Hali esnafı dünya standartlarında bir hal kompleksinin yapılması, modern altyapı ve üstyapı unsurlarıyla donatılması, sosyal tesislerin, destek birimlerinin mutlaka bu hal kompleksinde yer alması gerektiğini bildirmektedir. Ancak dünya standartları ile ilgili olarak çok net bir tanım yapılmamaktadır.

5.5.2.2 Sorun AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Sebze & Meyve Sektörü (Ataşehir) Ortak Akıl Konferansı ikinci oturumuna sorunlar ve potansiyeller analizi gerçekleştirilmiştir. Meyve-sebze toptan ticareti yapan hal esnafı ile sektörün çeşitli kesimlerinden gelen sivil toplum kuruluşları, meslek odaları, İBB ve BİMTAŞ yetkililerinden oluşan çalışma grupları bu oturumda Ataşehir Sebze-Meyve Hali’nin mevcut yerleşim yerinden kaynaklanan sorunları ile yönetim ve organizasyonundan kaynaklanan sorunlarını tartışmışlar ve bu sorunların çözümü durumunda elde edilebilecek kazanımları belirlemişlerdir. Buna göre Ataşehir Sebze-Meyve Hali’nin temel sorunları


73

ve sorunların çözümüyle elde edilebilecek kazanımlar şunlardır;

Mevcut Hal Sistemindeki Sorunlar; Ataşehir Sebze & Meyve Hali Bayrampaşa Hal Müdürlüğü’ne bağlı çalıştığından dolayı bürokratik işlemler ve idari süreçler bakımından çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Merkezi yönetim nedeniyle işler yavaş yürümekte, denetimler eksik yapılmakta ve zaman ve maliyet kayıpları yaşanmaktadır. Bu nedenle Ataşehir Hal Müdürlüğü’nün bağımsız bir müdürlük olarak yapılandırılması ve Bayrampaşa Hal Müdürlüğü’ne olan bağlılığın kaldırılması gerekmektedir. Bu işlerin hızlı ve verimli bir şekilde yürütülmesi, denetimlerin zamanında ve etkili bir şekilde yapılmasını sağlayacaktır. Mevcut hal sisteminde ek olarak güvenlik sorunları en öncelikli sorunlardan birisidir. Yeni yerleşim biriminde etkili bir güvenlik sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca alım satımlarda künyeleme sistemindeki eksikler, güvenilir alışveriş sisteminin olmayışı, hal içi trafik sistemi, mimari yapıdan kaynaklanan rekabet eşitsizliği, mevcut iş yerlerinin yükleme-boşaltma ve depolama kapasitesinin yetersizliği, iş yerlerinin cephe genişlikleri, hal içindeki mevcut hamaliye sisteminin yarattığı sorunlar, çalışma saatlerindeki düzensizlik ve de hal içindeki hijyen, temizlik, depolama, boş sandık depolama, atıkların yönetimi, enerji kesintileri, internet altyapısı, veri tabanı ve bilgi bankası olmayışı gibi sorunlar ön plana çıkmaktadır.

Mevcut halin fiziksel koşullarının uygun olmaması nedeniyle denetim eksikliğinin yol açtığı kayıt dışı ve sistem dışı (korsan satışlar) satışlar diğer sorunlar arasında yer almaktadır. Mevcut ticaret sisteminde tarladan toplanan ürünlerin toptan satış yerine gelinceye kadar mali denetim eksik yapıldığından ticari anlamda sağlıklı bir alışveriş işlemi gerçekleştirmek mümkün görünmemektedir. Sadece hal içinde kısmen yapılan denetim de yetersiz kaldığından mali kayıplar söz konusu olmaktadır. Vasıflı ve vasıfsız eleman bulmak her geçen gün daha zor olmakta ve çalışmalar da verimsiz bir şekilde yürütülmektedir. Ayrıca işyeri sahipleri ve çalışanları ile müşteri olarak gelenler için yeterli otopark bulunmayışı da bir başka sorundur. İspark tarafından işletilen otopark ücretleri de sürekli gelenler için mali yük oluşturmaktadır. Hal içi ticaret sisteminin kayıtlı satıcılar ile kayıtlı alıcılar arasında yapılmasını sağlayacak bir denetim mekanizmasının eksikliği de kayıt dışı ticaretin artmasına yol açan bir başka faktör olarak değerlendirilmektedir. Ürün analizlerinin hızlı ve etkili bir şekilde yapılmasını

sağlayacak laboratuvarların eksikliği de mevcut hal sistemin önemli sorunlarından birisidir.

Yeni Sebze Meyve Hali İle İlgili Çözülmesi Gereken Sorunlar; Mevcut halin Orhanlı’da yapılan yeni yerleşim yerine taşınması durumunda Anadolu Yakası’nın ihtiyaçlarını uzun yıllar karşılayabilecek bir anlayışla yapılandırılması ve işletilmesi önemlidir. İşyeri büyüklükleri, mekânsal düzenlemeler, altyapı ve üstyapı unsurları, güvenli bir ticaret sisteminin kurulması, etkili denetim mekanizmalarının oluşturulması, hale giriş ve çıkışların kimlik tanıma sistemleri ile gerçekleştirilmesi, ürün izlenebilirliği sisteminin kurularak tarladan sofraya her türlü ürünün mali ve hijyenik denetimi sağlanmalıdır. Ayrıca çalışma koşullarının iyileştirilerek hal çalışma sisteminin modern bir yapıya kavuşturulması, yeni ticaret merkezine hem mal hem de insan ulaşımının hızlı ve düşük maliyetle sağlanması yoluyla ticaret hacminin gelişmesine katkı sağlamak gerekmektedir. Mevcut hal sisteminde eksik bulunan mekan yükseklikleri, alan büyüklükleri, çok katlı ofisler, yükleme ve boşaltma rampaları, iki cepheli işyerleri, ürün boşaltma sırası beklemek için geniş otopark alanları, birden çok giriş ve çıkış kapısı, ticaret merkezi içinde araç trafiği, yaya yolları, bisiklet ve benzeri araçlarla ulaşım yolları düzenlemelerin de dikkate alınması üzerinde durulmalıdır. Bunların yanı sıra kurulacak yeni toptan ticaret merkezinin mimari olarak rekabetsel anlamda eşitlik sağlayacak bir yapıda olmasına, fiziksel konumundan dolayı hiç bir firmaya ekstra bir avantaj sağlamamasına özen gösterilmelidir. Kurulacak yapının akıllı bina sistemleri ile desteklenmesi, ısıtma, soğutma, havalandırma ve benzeri işlemleri otomatik olarak gerçekleştirmesi sağlanmalıdır. Sürdürülebilir bir toptan ticaret sistemi için alıcılar, satıcılar, nihai tüketiciler, kamu, yerel yönetimler, araştırma kurumları, üniversiteler, meslek kuruluşları gibi tüm paydaşların da görüşleri ve önerilerinin dikkate alınması gerekir. Kurulacak yapının yeşil bina konseptine uygun olarak alternatif enerji sistemleri olan güneş, rüzgar ve benzeri sistemlerden yararlanması, atıklarını değerlendirerek kendi enerjisini üretebilecek kapasiteler oluşturmasına çalışılmalıdır. Ulaşım aksları itibariyle bir cazibe merkezi yaratacak tarzda hem mal hem de insan ulaşımını kolay, hızlı ve düşük maliyetle gerçekleştirecek bir yapı ve özellikte olmasına çalışılmalıdır. Mevcut sebze-meyve hali sadece basit aracılık fonksiyonu icra etmektedir. Oysa yakın bir gelecekte standart, paketleme, sınıflandırma, depolama gibi süreçlerle her türlü ürüne katma değer ilavesini mümkün kılan

05

74

tesislere ihtiyaç duyulacaktır. Bu nedenle yapılacak yeni toptan ticaret merkezinde mümkün olabildiğince gelecekteki ihtiyaçları da karşılayabilecek kapasitede farklı soğutma derecelerinde depolama, şoklama, ambalajlama, sınıflama, temizleme, ayıklama ve benzeri prosesleri de gerçekleştirebilecek birimlerin kurulması sağlanmalıdır. Kurulacak tesislerin yeni finansman modelleri ile uzun vadeli, düşük faizli fonlarla yapılarak burada faaliyet gösterecek işletmelere satılması ya da satın alma opsiyonuyla kiralanması gibi seçenekler üzerinde durulmalıdır. Yönetim modeli açısından halen uygulanan yönetim modeli çokça eleştirilmektedir. Yeni kurulacak toptan ticaret merkezinin profesyonel yaklaşımla yönetilmesini sağlamak üzere işyeri temsilcileri, İBB ilgili birim temsilcileri ve profesyonel yöneticilerden oluşan bir yönetim ekibinin bu konuda görev alması önerilmektedir.

5.5.2.3 Çözüm AnaliziHal İstanbul Gelecek Tasarımı Projesi Ataşehir Sebze-meyve Hali Ortak Akıl Konferansı üçüncü oturumunda bir kez daha grup çalışması yöntemi uygulanmıştır. İkinci oturumda belirlenen sorunlar için bu kez çeşitli çözüm önerileri üzerinde tartışmalar yapılmış ve elde edilen sonuçlar grup sözcüleri tarafından tüm katılımcılarla paylaşılmıştır. Ağırlıklı olarak mevcut sistemin revize edilerek sağlıklı işleyen bir ticaret sistemine dayanan yeni bir yapılanma üzerine önerilerin getirildiği bu oturumda ön plana çıkan öneriler aşağıda belirtilmiştir;

Toptan Sebze ve Meyve Halinin Yatırım ve Finansmanı; yatırımın kamu tarafından yapılması ve iş yeri sahiplerine uzun vadeli taksitlerle satılması, Mevcut işyerlerine ilave yeni tüccarların sisteme alınmaması, büyük marketlere de hal içinde ticaret yapmaları için yer tahsis edilmesi

Ulaşım; karayolu ve demiryolu ulaşım akslarına yakın, mal ve insan hareketlerini kolaylaştıracak ve maliyet tasarrufu sağlayacak bir yaklaşımın dikkate alınması, metro hattının Orhanlı’ya kadar uzatılıp hale insan ulaşımının kolaylaştırılması, ziyaretçiler, çalışanlar ve esnaf için geniş kapasiteli bir otopark kurulması ve otopark ücretlerinin makul seviyelerde tutulması

Hal Yönetimi; mevcut yönetim yapısındaki aksamalar dikkate alınarak çok katılımlı profesyonel yönetim anlayışının benimsenmesi, bütün paydaşların temsil

edildiği katılımcı ve profesyonel bir yönetim yapısının oluşturulması,

Mimari Yapı; Hal binasının oval bir yapıda olması ve mekânsal yerleşimin fırsat ve rekabet eşitliği yaratacak şekilde planlanması, yerleşim tarzından dolayı işyerlerine avantaj sağlanmaması, hale giriş çıkışların bir çok kapıdan ve giriş ayrı çıkış ayrı olacak şekilde düzenlenmesi

Borsa Sistemi; Mevcut sebze-meyve toptan ticaret sistemi sağlıklı işleyen bir borsaya dayanmadığından fiyat istikrarı sağlamak zor görünmektedir. Yeni yapılacak ticaret merkezinde altyapısı doğru kurgulanmış, elektronik ticaret yapmaya elverişli, sebze ve meyve arz ve talebini kayıt altına alacak bir nitelikte bir borsa sisteminin kurulması bütün paydaşların yararına bir gelişme olacaktır.

Mekansal Düzenlemeler; Mevcut sebze-meyve hali sisteminde yerleşik işyerlerinin sahip olduğu işyerleri ihtiyaçlara cevap vermekten uzaktır. Yeni yerleşim yerinde çok katlı (3-4 kat) işyerlerinin yapılması aynı yerde depo, satış alanı, ofis, işleme alanları gibi ihtiyaçlara cevap verecek bir düzenlemeye gidilmelidir. Farklı büyüklükte işyerleri, ofisler, depolar ve satış alanlarının seçenek olarak sunulması

Destek Birimlerle İlgili Düzenlemeler; Mevcut hal sisteminde sıkıntısı çekilen yükleme boşaltmanın ayrı alanlarda yapılması, gömme kantarlar, Çağrı merkezi, Gıda Bankası, ortak soğuk hava depoları, sandık yıkama alanları, laboratuvarlar, analiz alanları, bankalar, kargo firmaları, sivil topluk kurumlarına ait yerler, kreş, dinlenme alanları, sosyal tesisler, restoran, kafe, büfe, noter, güvenlik birimleri, sağlık birimleri, ibadethaneler ve benzeri alanların ayrıntılı bir şekilde planlanarak yeteri miktarda bulunması

Teknoloji ve İnovasyon temelli düzenlemeler; yapılması planlanan yeni sebze meyve halinin kendi enerjisini üreten, yenilenebilir enerji kaynakları kullanan, çevre ile ilgili konulara duyarlı, ürettiği atıkları değerlendiren, insan sağlığı ve hijyen kuralları ile ilgili olarak teknolojik yenilikleri uygulayan, sebze-meyve ticareti ile ilgili her türlü veriyi bir veri tabanında toplayıp, analiz ederek kullanıma sunan bir yapı oluşturması, ticarete konu olan ürünlerin hal içindeki hareketlerinde modern taşıma sistemlerinden yararlanma, halde mevcut hamaliye sisteminin kaldırılarak yerine modern bir hal içi taşıma sisteminin kurulması


75

Katma Değer Yaratan Hizmetler; Toptan sebze-meyve ticaretinin gelecek dönemlerde basit bir aracılık sisteminden daha çok katma değer üreten bir niteliğe dönüşme potansiyelinden hareketle ambalajlama, sınıflandırma, dondurma, paketleme, bölme, kurutma, birleştirme gibi proseslerin kolaylıkla uygulanabileceği fiziksel alanlar, hizmet sunan işletmeler, bu konularda destek veren birimlerin de yeni hal içinde yer alması,

İş Analizi ve Süreçlerin Değerlendirilmesi; Mevcut hal sisteminde zaman, maliyet ve enerji kayıplarına yol açan taşıma, yükleme, boşaltma, depolama ve benzeri süreçlerin yeniden tasarımlanarak daha düşük maliyetle ve daha az enerji ve zaman sarfiyatı ile yapılabilmesinin sağlanması, bu amaçla hale gelişler, girişler, yükleme-boşaltma ve çıkışların fonksiyonel bir şekilde planlanması sağlanmalıdır.

Çalışanlar ve çalışma koşulları; Hal sisteminin en önemli sorunlarından birisi de çalışma saatlerinin düzensizliği nedeniyle çalışanların bu sektörde çalışmaktan kaçmaları ve sektör çalışanlarının motivasyon eksikliğidir. Yeni yapılacak halin çalışma düzeninin çalışanların motivasyonunu artıracak şekilde planlanması ve sektörün çekiciliğini arttırması gerekir. Çalışma koşullarının da işyeri güvenliği ve işçi sağlığı mevzuatına uygun olarak düzenlenmesi, işe geliş ve gidişlerin kolay, hızlı ve düşük maliyetler sistemler kullanılarak gerçekleştirilmesine özen gösterilmesi gerekir.

İş Modelinin Yapılandırılması; Yeni hal sistemi yeni bir iş modeli üzerinden yapılandırılarak merkezi dağıtım sistemi, ithalat ve ihracatın hal içinden organizasyonu, gümrük ve antrepo sistemlerinin hal içinde bulunması, güvenilir ticaret sisteminin kurularak tek bir merkezden yönetilmesi, borsa sistemini destekleyecek bir bilgi işlem altyapısının oluşturulması ve yönetilmesi gibi unsurların dikkate alınması gerekir.

Tanıtım ve İletişimin Organizasyonu; Mevcut hal sisteminde kamuoyu ile sağlıklı bir iletişim kurulmamış olmasından dolayı bu sektördeki bütün sıkıntıların kaynağı olarak hal görülmektedir. Yeni hal yapım ve işletme sürecinde kapsamlı bir iletişim stratejisi uygulanarak bu sorun ortadan kaldırılabilir ve hallerin toptan ticaret içindeki konumları ve görevleri etkili bir şekilde anlatılabilir.

5.5.2.4 Genel DeğerlendirmeHal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Sebze-Meyve Sektörü Ortak Akıl Konferansı iki ayrı gün gerçekleştirilmiştir. Bu oturumlar süresince Sebze-Meyve ürünleri toptan ticaretinde mevcut sorunlar üzerinden kurulması planlanan toptan ticaret merkezi için öneriler bütünü oluşturulmuştur. Düzenlenecek karar konferansında değerlendirilmek üzere belirlenen kriterler ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Sebze-Meyve Hali gıda sektörünün diğer alanları gibi mevcut işleyişinde önemli sorunlarla karşı karşıyadır. Sektörün çalışmalarını düzenleyen mevzuatın tam olarak uygulanmamasından kaynaklanan ikili bir yapı söz konusudur. Buna göre hal içinde gerçekleşmesi gereken toptan sebze ve meyve ticareti hal dışında da yürütülmektedir. Bu da denetim sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Yeni yapılacak sebze-meyve hali başta bu sorun olmak üzere sektörün uzun yıllardan beri çözülemeyen sorunlarını çözmek için önemli bir fırsat olarak görülmektedir.

76

06 KARAR KONFERANSLARI SONUÇLARI

Hal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi Et ve Et Ürünleri; Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri; Kuru Gıda; Yaş Meyve ve Sebze; Su Ürünleri ve Süt Ürünleri Sektörü Karar Konferansları üçer gün boyunca toplam altı oturumda gerçekleştirilmiştir. Ortak Akıl Konferanslarında elde edilmiş ana ve alt kriterler katılımcılar tarafından değerlendirildikten sonra son hali elde edilmiştir. Ardından da uygun bilimsel metotlar uygulanarak (Analitik hiyerarşi prosesi AHP ve Puanlama-Rating) katılımcıların oluşturduğu grupların ortak sayısal değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. Yeni toptan et ve et ürünleri hali için gerçekleştirilecek model çalışmasında hangi kriterin ne kadar dikkate alınacağı sonucuna ulaşılmıştır. İleride kurulması planlanan hal kompleksi içinde et ve et ürünleri kısmı ile ilgili yapılacak düzenlemeler bu kriterler ışığında değerlendirilirse ideal bir çalışma düzenine ulaşılabilecektir.

Detayları rapor içerisinde yorumlanmış olan sonuçlarda önemli ve dikkate alınması gereken kısımları şöyle özetlemek mümkündür:

Her bir başlık altındaki en çok önemsenen ana kriterler;

• Yer seçimine ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %44,1 oranla ulaşılabilirlik olarak seçilmiştir.

- Ulaşılabilirlik ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %5,9 bütünsel ağırlık ile karayoluna yakınlık olmuştur.

• Tesis yerleşimine ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %28,6 oranla depolama alanları olarak seçilmiştir.

- Depolama alanları ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %3,7 bütünsel ağırlık ile soğuk hava deposu olmuştur.

• İşletme modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %16,9 oranla iletişim, pazarlama ve markalaşma olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• Mevzuata ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %20,1 oranla gıda güvenliği olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• Yönetim modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %42,0 oranla karma yönetim modeli olarak seçilmiştir.

- Karma yönetim modeli ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %6,9 bütünsel ağırlık ile yönetimde İBB’nin bulunması olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanına ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %32,6 oranla kamu yatırımı olarak seçilmiştir.

- Kamu yatırımı ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %13,3 ile satınalma olmuştur.

Ana kriterler altında bulunan alt kriterlere bakıldığında;

• Yer seçimi altında bulunan toplam 22 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla ulaşılabilirlik ana kriteri altındaki Karayolu (ana akslara) yakınlık (%5,9) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Tesis yerleşimi altında bulunan toplam 71 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla depolama alanı altındaki soğuk hava deposu (%3,7) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• İşletme modeli altında alt kriter bulunmamaktadır.

• Yönetim modeli altında bulunan toplam 7 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yönetim modeli altındaki yönetimde İBB’nin bulunması (%6,9) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Mevzuat altında bulunan toplam 3 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla rekabetin korunması altındaki sektörel rekabet (%2,6) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

Et ve Et Ürünleri Karar Konferansı

6.1

77


• Yatırım ve yatırımın finansmanı altında bulunan toplam 3 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla kamu yatırımı altındaki satınalma (%13,3) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.





• Tesis yerleşimine ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %14,5 oranla lojistik imkanlar olarak seçilmiştir.

- Lojistik imkanlar ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %2,1 bütünsel ağırlık ile Araç giriş çıkışın farklı kapılardan yapılması olmuştur.

• İşletme modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %17,3 oranla ürün standardizasyonu, paketleme ve tasnif işlemleri olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• Mevzuata ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %22,4 oranla iş sağlığı ve güvenliği olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• Yönetim modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %37,5 oranla karma yönetim modeli olarak seçilmiştir. - Karma yönetim modeli ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %6,7 bütünsel ağırlık ile yönetimde üreticilerin bulunması olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanına ilişkin ana

kriterler içerisinde en önemlisi %30,4 oranla kamu yatırımı olarak seçilmiştir.

- Kamu yatırımı ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %13,0 ile kiralama olmuştur.


• Yer seçimi altında bulunan toplam 25 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla insan kaynağı potansiyeli ana kriteri altındaki kalifiye işgücü bulabilme (%7,4) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Tesis yerleşimi altında bulunan toplam 80 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla satış ve müzayede alanları altındaki dijital ekranlar ve fiyat panoları (%2,5) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• İşletme modeli altında bulunan toplam 8 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla iletişim ve pazarlama altındaki çiçek tüketim alışkanlığının artırılması (%5,1) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Yönetim modeli altında bulunan toplam 7 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yönetim modeli altındaki yönetimde üreticilerin bulunması (%6,7) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Mevzuat altında bulunan toplam 5 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla kalite kontrol altındaki alanında uzman ve tecrübeli teknik elemanlarla kontrol (%7,4) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanı altında bulunan toplam 3 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla kamu yatırımı altındaki kiralama (%13,0) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.


Kesme Çiçek Karar Konferansı

6.2

06

78





- Depolama alanları ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %9,0 bütünsel ağırlık ile işleme ve sevkiyata hazırlık alanları olmuştur.

• İşletme modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %15,4 oranla ürün standardizasyonu, paketleme ve tasnif işlemleri olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.



- Karma yönetim modeli ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %16,7 bütünsel ağırlık ile yönetimde esnafın bulunması olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanına ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %38,0 oranla karma yatırımı olarak seçilmiştir.

- Karma yatırımı ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %31,9 ile AB ve Kalkınma Ajansları desteği olmuştur.


• Yer seçimi altında bulunan toplam 25 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla insan kaynağı potansiyeli ana kriteri altındaki kalifiye işgücü bulabilme (%5,5) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Tesis yerleşimi altında bulunan toplam 100 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla tesis içi hareketler altındaki malzeme taşıma araçları (%2,4) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.


• Yönetim modeli altında bulunan toplam 7 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yönetim modeli altındaki yönetimde esnafın bulunması (%9,0) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Mevzuat altında bulunan toplam 4 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla rekabetin korunması altındaki hal içi rekabet (%1,7) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanı altında bulunan toplam 10 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yatırım altındaki AB ve Kalkınma Ajansları desteği (%12,1) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.





• Tesis yerleşimine ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %16,9 oranla işyeri ve ofisler olarak seçilmiştir.

Kuru Gıda Karar Konferansı

6.3

Yaş Sebze Meyve Karar Konferansı

6.4


79

- İşyeri ve ofisler ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %2,5 bütünsel ağırlık ile tavan yüksekliği olmuştur.




- Karma yönetim modeli ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %8,1 bütünsel ağırlık ile yönetimde İBB’nin bulunması olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanına ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %40,5 oranla kamu yatırımı olarak seçilmiştir.

- Kamu yatırımı ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %18,8 ile kiralama olmuştur.


• Yer seçimi altında bulunan toplam 23 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla mekânsal potansiyel ana kriteri altındaki altyapı olanakları (%5,9) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.



• Yönetim modeli altında bulunan toplam 7 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yönetim modeli altındaki yönetimde İBB’nin bulunması (%8,1) en

çok önemsenen alt kriter olmuştur.





• Yer seçimine ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi ulaşılabilirlik olarak seçilmiştir.


• Tesis yerleşimine ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi mal kabul ve ekspertiz (kalite sınıflandırma ünitesi) alanı olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• İşletme modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi ürün standardizasyonu, paketleme ve tasnif işlemleri olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• Mevzuata ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi gıda güvenliği olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

• Yönetim modeline ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi karma yönetim modeli olarak seçilmiştir. Bu ana kriterin alt kriteri bulunmamaktadır.

Su Ürünleri Karar Konferansı

6.5

06

80

• Yatırım ve yatırımın finansmanına ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi kamu yatırımı olarak seçilmiştir. Kamu yatırımı ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %10,2 ile kiralama olmuştur.

Ana kriterler altındaki;

• Yer seçimi altında bulunan toplam 22 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla ulaşılabilirlik ana kriteri altındaki karayoluna yakınlık (%5,9) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Tesis yerleşimi altında bulunan toplam 69 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla satış ve müzayede alanları altındaki müzayede salonları (%4,9) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.


• Yönetim modeli altında alt kriter bulunmamaktadır.








- Depolama alanları ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %3,2 bütünsel ağırlık ile ayrılmış alanlı ortak depo olmuştur.




- Karma yönetim modeli ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %6,0 bütünsel ağırlık ile yönetimde esnafın bulunması olmuştur.

• Yatırım ve yatırımın finansmanına ilişkin ana kriterler içerisinde en önemlisi %29,8 oranla karma yatırımı olarak seçilmiştir.

- Karma yatırımı ana kriteri içerisinde de en çok önemsenen alt kriter %12,0 ile kamu ve özel sektör ortaklığı olmuştur.


• Yer seçimi altında bulunan toplam 25 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla insan kaynağı potansiyeli ana kriteri altındaki ara eleman bulabilme (%4,9) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.


Süt Ürünleri Karar Konferansı

6.6


81

• İşletme modeli altında bulunan toplam 4 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla hal işletmesinin merkezi dağıtım faaliyetleri yapması altındaki şehir içi dağıtım faaliyetleri (%4,5) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

• Yönetim modeli altında bulunan toplam 7 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yönetim modeli altındaki yönetimde esnafın bulunması (%6,0) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.


• Yatırım ve yatırımın finansmanı altında bulunan toplam 9 alt kriter içerisinde bütünsel ağırlıklara bakıldığında en yüksek ağırlıkla karma yatırım altındaki kamu ve özel sektör ortaklığı (%12,0) en çok önemsenen alt kriter olmuştur.

82

07 ARAŞTIRMA VE SAYIM ÇALIŞMALARI

Hal odaklı müşteri araştırmasında toplamda 2620 hal müşterisi ile görüşülerek mevcut durum değerlendirmesi, görüş ve önerilere yönelik karar vermede faydalı olacak bilgiler toplanmıştır. Aşağıda yer alan tabloda yapılan anket sayılarına yönelik detaylı örneklem bilgileri bulunmaktadır.

Müşteri Frekans

Et ve Et Ürünleri 486

Sebze Meyve 469

Kuru Gıda 454

Su Ürünleri 422

Süt ve Süt Ürünleri 421

Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri 368

Toplam 2620

Hal Frekans

Bayrampaşa 1084

Mega center 548

Ataşehir 526

Yenikapı su ürünleri 62

Toplam 2220

Hal Esnafı Frekans

Bayrampaşa Sebze Hali 414

Mega Center Kuru Gıda Hali 245

Et Halleri 162

Ataşehir Sebze Meyve Hali 138

Rami Kuru Gıda Hali 83

Yenikapı Su Ürünleri Hali 58

Aytop Kuru Gıda Hali 46

Bozkurtlar Sebze Meyve Hali 20

Toplam 1166

Tablo 10 Hal Odaklı Müşteri Örneklem Dağılımı

Tablo 11 Hal Esnafı Örneklem Dağılımı

Tablo 12 Hal Kapı Çıkış Sayımları Örneklem Dağılımı

Çalışmada yüzyüze anket tekniği kullanılmış olup data üzerinde çeşitli istatistiki değerlendirmelerde bulunulmuştur. Araştırmanın ek raporunda 25 farklı soruya ait detay bilgiler yer almaktadır.

Hal esnafı araştırmasında toplamda 1166 esnaf ile görüşülerek yeni kurulması planlanan halde olması gereken yapılar, mevcut durum değerlendirmesi, görüş ve önerilere yönelik karar vermede faydalı olacak bilgiler toplanmıştır. Aşağıda yer alan tabloda yapılan anket sayılarına yönelik detaylı örneklem bilgileri bulunmaktadır.

Çalışmada yüzyüze anket tekniği kullanılmış olup data üzerinde çeşitli istatistiki değerlendirmelerde bulunulmuştur. Araştırmanın ek raporunda 27 farklı soruya ait detay bilgiler yer almaktadır

Hal kapı çıkış sayımları araştırmasında toplamda 2220 adet araç sayımı yapılarak araçların doluluk durumları, taşıdıkları ürünler, ürünleri nereye taşıdıkları, hale gelme sıklığı, halde geçirdiği sürelere yönelik karar vermede faydalı olacak bilgiler toplanmıştır. Aşağıda yer alan tabloda yapılan örnekleme yönelik detaylı bilgiler bulunmaktadır.

Çalışmada yüzyüze anket tekniği kullanılmış olup data üzerinde çeşitli istatistiki değerlendirmelerde bulunulmuştur. Araştırmanın ek raporunda 8 farklı başlık altında detay bilgiler yer almaktadır. Ayrıca Hal bazında araç çıkışları ve tonaj bazında detaylar aşağıdaki tablolarda belirtilmiştir.

Hal Odaklı Müşteri Araştırması

7.1

Hal Esnafı Araştırması7.2

Hal Kapı Çıkış Sayımları Araştırması

7.3

83


Tablo 13 Ataşehir Hali Kapı Çıkış Tonajları

Ataşehir

İlçeler Toplam kgToplam Araç

Sayısıkg/Araç Ton/Araç Yıllık Araç Başı Tonaj Yıllık Toplam Tonaj % (İlçe)

Adalar 5253 4 1313.3 1.3 394 1575.9 0.50%

Arnavutköy 3600 2 1800 1.8 540 1080 0.30%

Ataşehir 93112 33 2821.6 2.8 846.5 27933.6 8.50%

Avcılar 200 1 200 0.2 60 60 0.00%

Bahçelievler 5600 2 2800 2.8 840 1680 0.50%

Başakşehir 10000 1 10000 10 3000 3000 0.90%

Bayrampaşa 373614 53 7049.3 7 2114.8 112084.2 34.20%

Beşiktaş 10200 2 5100 5.1 1530 3060 0.90%

Beylikdüzü 15121 8 1890.1 1.9 567 4536.3 1.40%

Büyükçekmece 6699 8 837.4 0.8 251.2 2009.7 0.60%

Çekmeköy 15287 5 3057.4 3.1 917.2 4586.1 1.40%

Esenler 16000 2 8000 8 2400 4800 1.50%

Esenyurt 200 1 200 0.2 60 60 0.00%

Eyüp 17 1 17 0 5.1 5.1 0.00%

Fatih 15500 4 3875 3.9 1162.5 4650 1.40%

Kadıköy 67421 49 1375.9 1.4 412.8 20226.3 6.20%

Kağıthane 5500 1 5500 5.5 1650 1650 0.50%

Kartal 54351 24 2264.6 2.3 679.4 16305.3 5.00%

Küçükçekmece 4300 2 2150 2.2 645 1290 0.40%

Maltepe 49330 28 1761.8 1.8 528.5 14799 4.50%

Pendik 126653 43 2945.4 2.9 883.6 37995.9 11.60%

Sancaktepe 31555 15 2103.7 2.1 631.1 9466.5 2.90%

Sarıyer 17 1 17 0 5.1 5.1 0.00%

Silivri 10000 1 10000 10 3000 3000 0.90%

Sultanbeyli 87101 21 4147.7 4.1 1244.3 26130.3 8.00%

Sultangazi 250 1 250 0.3 75 75 0.00%

Şile 7500 4 1875 1.9 562.5 2250 0.70%

Şişli 5851 6 975.2 1 292.6 1755.3 0.50%

Tuzla 8219 8 1027.4 1 308.2 2465.7 0.80%

Ümraniye 26170 33 793 0.8 237.9 7851 2.40%

Üsküdar 36753 17 2161.9 2.2 648.6 11025.9 3.40%

Toplam 1091374 381 2864.5 2.9 859.3 327412.2 100.00%

Anketin yapıldığı dönemde Ataşehir için toplam tonaj 1 milyon kg civarında olup, toplam 381 araçla dağıtım yapılmıştır, araç başına ortalama 2865 kg’lık

bir pay düşmektedir. Bu rakamlar yılda 300 gün çalışıldığı kabulü ile yıllık araç başına tonaj 859 ton ve yıllık toplam tonaj 327.412 tondur.

07

84

Tablo 14 Bayrampaşa Hali Kapı Çıkış Tonajları

Bayrampaşa

İlçeler Toplam kg Toplam Araç Sayısı kg/Araç Ton/Araç Yıllık Araç Başı Tonaj Yıllık Toplam Tonaj % (İlçe)

Adalar 13050 1 13050,0 13,1 3915,0 3915 0,8%

Arnavutköy 40289 21 1918,5 1,9 575,6 12086,7 2,3%

Ataşehir 18008 5 3601,6 3,6 1080,5 5402,4 1,0%

Avcılar 29372 25 1174,9 1,2 352,5 8811,6 1,7%

Bağcılar 173827 68 2556,3 2,6 766,9 52148,1 10,0%

Bahçelievler 79120 40 1978,0 2,0 593,4 23736 4,6%

Bakırköy 43061 24 1794,2 1,8 538,3 12918,3 2,5%

Başakşehir 27410 23 1191,7 1,2 357,5 8223 1,6%

Bayrampaşa 265698 84 3163,1 3,2 948,9 79709,4 15,3%

Beşiktaş 23972 14 1712,3 1,7 513,7 7191,6 1,4%

Beykoz 22768 19 1198,3 1,2 359,5 6830,4 1,3%

Beylikdüzü 26032 12 2169,3 2,2 650,8 7809,6 1,5%

Beyoğlu 9317 8 1164,6 1,2 349,4 2795,1 0,5%

Büyükçekmece 12387 8 1548,4 1,5 464,5 3716,1 0,7%

Çatalca 38800 12 3233,3 3,2 970,0 11640 2,2%

Çekmeköy 400 1 400,0 0,4 120,0 120 0,0%

Esenler 130455 56 2329,6 2,3 698,9 39136,5 7,5%

Esenyurt 66923 33 2028,0 2,0 608,4 20076,9 3,9%

Eyüp 25727 12 2143,9 2,1 643,2 7718,1 1,5%

Fatih 111426 45 2476,1 2,5 742,8 33427,8 6,4%

Gaziosmanpaşa 75511 36 2097,5 2,1 629,3 22653,3 4,4%

Güngören 52431 12 4369,3 4,4 1310,8 15729,3 3,0%

Kadıköy 44019 10 4401,9 4,4 1320,6 13205,7 2,5%

Kağıthane 83492 36 2319,2 2,3 695,8 25047,6 4,8%

Kartal 210 2 105,0 0,1 31,5 63 0,0%

Küçükçekmece 70127 32 2191,5 2,2 657,4 21038,1 4,0%

Maltepe 1450 1 1450,0 1,5 435,0 435 0,1%

Pendik 3144 2 1572,0 1,6 471,6 943,2 0,2%

Sarıyer 19407 20 970,4 1,0 291,1 5822,1 1,1%

Silivri 13974 8 1746,8 1,7 524,0 4192,2 0,8%

Sultanbeyli 2010 3 670,0 0,7 201,0 603 0,1%

Sultangazi 55682 26 2141,6 2,1 642,5 16704,6 3,2%

Şile 606 1 606,0 0,6 181,8 181,8 0,0%

Şişli 58695 28 2096,3 2,1 628,9 17608,5 3,4%

Üsküdar 15131 3 5043,7 5,0 1513,1 4539,3 0,9%

Zeytinburnu 81163 27 3006,0 3,0 901,8 24348,9 4,7%

Toplam 1735094 758 2289,0 2,3 686,7 520528,2 100,0%

Anketin yapıldığı dönemde Bayrampaşa için toplam tonaj 1,7 milyon kg civarında olup, toplam 758 araçla dağıtım yapılmıştır, araç başına ortalama 2289 kg’lık



85

Tablo 15 Mega Center Kapı Çıkış Tonajları

Mega Center


Arnavutköy 551 2 275,5 0,3 82,7 165,3 0,1%

Ataşehir 8 2 4,0 0,0 1,2 2,4 0,0%

Avcılar 22056 14 1575,4 1,6 472,6 6616,8 4,9%

Bağcılar 19468 27 721,0 0,7 216,3 5840,4 4,3%

Bahçelievler 16429 13 1263,8 1,3 379,1 4928,7 3,6%

Bakırköy 10682 26 410,8 0,4 123,3 3204,6 2,4%

Başakşehir 3221 6 536,8 0,5 161,1 966,3 0,7%

Bayrampaşa 72838 49 1486,5 1,5 445,9 21851,4 16,2%

Beşiktaş 20244 12 1687,0 1,7 506,1 6073,2 4,5%

Beykoz 16927 22 769,4 0,8 230,8 5078,1 3,8%

Beylikdüzü 3369 10 336,9 0,3 101,1 1010,7 0,7%

Beyoğlu 52576 5 10515,2 10,5 3154,6 15772,8 11,7%

Büyükçekmece 4007 2 2003,5 2,0 601,1 1202,1 0,9%

Çatalca 6950 3 2316,7 2,3 695,0 2085 1,5%

Esenler 11648 36 323,6 0,3 97,1 3494,4 2,6%

Esenyurt 3973 6 662,2 0,7 198,7 1191,9 0,9%

Eyüp 10808 6 1801,3 1,8 540,4 3242,4 2,4%

Fatih 9441 22 429,1 0,4 128,7 2832,3 2,1%

Gaziosmanpaşa 13363 9 1484,8 1,5 445,4 4008,9 3,0%

Güngören 3369 9 374,3 0,4 112,3 1010,7 0,7%

Kadıköy 2977 6 496,2 0,5 148,9 893,1 0,7%

Kağıthane 7680 5 1536,0 1,5 460,8 2304 1,7%

Kartal 1000 1 1000,0 1,0 300,0 300 0,2%

Küçükçekmece 30835 14 2202,5 2,2 660,8 9250,5 6,8%

Maltepe 5300 2 2650,0 2,7 795,0 1590 1,2%

Sarıyer 2305 5 461,0 0,5 138,3 691,5 0,5%

Silivri 36000 3 12000,0 12,0 3600,0 10800 8,0%

Sultanbeyli 8000 1 8000,0 8,0 2400,0 2400 1,8%

Sultangazi 6337 6 1056,2 1,1 316,9 1901,1 1,4%

Şişli 894 8 111,8 0,1 33,5 268,2 0,2%

Tuzla 28510 5 5702,0 5,7 1710,6 8553 6,3%

Ümraniye 2008 2 1004,0 1,0 301,2 602,4 0,4%

Üsküdar 172 3 57,3 0,1 17,2 51,6 0,0%

Zeytinburnu 16457 19 866,2 0,9 259,8 4937,1 3,7%

Toplam 450403 361 1247,7 1,2 374,3 135120,9 100,0%

Anketin yapıldığı dönemde Mega Center için toplam tonaj 450 bin kg civarında olup, toplam 361 araçla dağıtım yapılmıştır, araç başına ortalama 1248 kg’lık


07

86

Tablo 16 Yenikapı Su Ürünleri Hali Kapı Çıkış Tonajları

Yenikapı Su Ürünleri


Avcılar 1300 3 433,3 0,4 130,0 390 10,2%

Bağcılar 255 3 85,0 0,1 25,5 76,5 2,0%

Bahçelievler 80 1 80,0 0,1 24,0 24 0,6%

Bakırköy 780 4 195,0 0,2 58,5 234 6,1%

Başakşehir 70 1 70,0 0,1 21,0 21 0,6%

Beşiktaş 800 2 400,0 0,4 120,0 240 6,3%

Beykoz 54 2 27,0 0,0 8,1 16,2 0,4%

Beylikdüzü 250 2 125,0 0,1 37,5 75 2,0%

Beyoğlu 100 1 100,0 0,1 30,0 30 0,8%

Büyükçekmece 1630 4 407,5 0,4 122,3 489 12,8%

Fatih 1690 6 281,7 0,3 84,5 507 13,3%

Gaziosmanpaşa 200 1 200,0 0,2 60,0 60 1,6%

Kadıköy 1455 6 242,5 0,2 72,8 436,5 11,5%

Kağıthane 400 1 400,0 0,4 120,0 120 3,1%

Kartal 155 2 77,5 0,1 23,3 46,5 1,2%

Küçükçekmece 360 2 180,0 0,2 54,0 108 2,8%

Maltepe 150 1 150,0 0,2 45,0 45 1,2%

Sarıyer 1390 8 173,8 0,2 52,1 417 10,9%

Silivri 290 3 96,7 0,1 29,0 87 2,3%

Şile 160 1 160,0 0,2 48,0 48 1,3%

Şişli 500 1 500,0 0,5 150,0 150 3,9%

Tuzla 250 2 125,0 0,1 37,5 75 2,0%

Ümraniye 300 2 150,0 0,2 45,0 90 2,4%

Üsküdar 80 1 80,0 0,1 24,0 24 0,6%

Toplam 12699 60 211,7 0,2 63,5 3809,7 100,0%

Anketin yapıldığı dönemde Yenikapı Su Ürünleri Hali için toplam tonaj 13 bin kg civarında olup, toplam 60 araçla dağıtım yapılmıştır, araç başına ortalama 212

kg’lık bir pay düşmektedir. Bu rakamlar yılda 300 gün çalışıldığı kabulü ile yıllık araç başına tonaj 64 ton ve yıllık toplam tonaj 3.810 tondur.


87

88

08 YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMI

siniz sorusuna verdikleri cevapların sonuçları yanda gösterilmiştir. Diğer hallerle bir arada olmayı isteyen olan gıda merkezleri Rami Kuru Gıda Merkezi ve Ata-şehir Meyve Sebze Hali olup, buna karşılık Yenikapı Su Ürünleri Hali büyük oranda tek başına bir hal olarak devam etmeyi istemektedir. Bu sonucun çıkmasındaki önemli bir etken Yenikapı Su Ürünleri Halinin Gürpı-nar’daki yeni tesise taşınma aşamasında olmasıdır.

1160 esnaftan “Yeni halde diğer toptancı halleri ile birlikte yer almak ister misiniz?” kriteri ile alınan bil-giye göre diğer toptancı halleri ile beraber çalışmanın istenme durumları aşağıdaki grafikte yer almaktadır.

Katılımcıların yarısından fazlası halde diğer toptancı halleri ile çalışmak istemezken 478 katılımcı diğer haller ile beraber çalışabileceklerini belirtmişlerdir.

Hal esnafının hangi toptancı halleri ile beraber çalş-mak isteme durumları “Hangi toptancı halleri ile bir-likte yer almak istersiniz?” kriteri ile aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

8.1.1 Karma Hal ÖnerisiKavramsal tasarım aşaması daha önce gerçekleşti-rilen Ortak Akıl Konferansları, hal esnafı araştırması, müşteri araştırmaları, Dünya örnekleri ve Dünya Haller Birliği yetkililerinden alınan bilgiler yeni gıda merkezi tasarımında destek sağlamaktadır. Bunlara göre:

6 sektördeki paydaşlarla yapılan Ortak Akıl Konfe-ranslarında (OAK); pazarın büyümesi, uluslararası boyuta çıkması, gelen müşterilerin bir defada tüm alışverişini yapabilmesi, ölçek ekonomisi yaratılma-sı, araç verimliliğinin artırılması, bir cazibe merkezi olabilmesi açısından yeni gıda merkezinde farklı sektörlerin bir arada bulunmasına yönelik görüşler belirtilmiştir. İstanbul Gıda Toptancılarının bulunduğu lokasyonlardaki esnafla yapılan araştırma sonucunda diğer sektörel gruplarla bir arada yer almak ister mi-

Grafik 5 Diğer Toptancı Halleri İle Çalışmanın İstenilmesi Durumu

Hayır, 682, 59%

Evet, 478, 41%

Kavramsal Tasarım8.1

89


Tablo 17 Birlikte Çalışılmak İstenen Toptancı Halleri

Tablo 18 Hal Odaklı Müşterilerin Ortak Halden Ürün Tedarik Etme İstekleri

Toptancı Halleri

Ata

şehi

r Se

bze

Mey

ve H

ali

AYTO

P K

uru

Gıd

a H

ali

Bay

ram

paşa

Seb

ze H

ali

Boz

kurt

lar

Sebz

e M

eyve

Hal

i

Et H

alle

ri

Meg

a Ce

nter

Kur

u G

ıda

Hal

i

Ram

i Kur

u G

ıda

Hal

i

Yeni

kapı

Su

Ürü

nler

i Hal

i

Topl

am

Et ve et ürünleri 77 8 76 7 71 34 5 278

Kesme çiçek süs bitkileri 75 3 74 3 58 49 12 5 278

Kuru Gıda 77 149 8 62 5 67

Meyve & sebze 7 59 82 49 7 437

Su Ürünleri (Balık vb.) 69 6 65 6 59 57 21 282

Süt ve Süt Ürünleri 74 8 77 6 66 78 40 4 352

Toplam 372 32 441 30 304 337 156 26 1694

Yukarıda yer alan tabloya göre diğer haller tarafından çoğunlukla beraber çalışılabileceği belirtilen hal mey-ve sebze hali olmuştur. Müşterilerle yapılan araştırma çalışmasından alınan yanıtlara göre tüm gıda ürün-lerin merkezi bir halden tedarik etmek isteyenlerin

dağılımı aşağıdaki gibidir. Tüm sektörlerin toplamına bakıldığında bir merkezi halin olmasını ve ayrı hallerin olmasını isteyenler eşit oranda dağılmaktadır. Merke-zi halden alışveriş yapmak isteyen müşteriler “et ve et ürünleri” ile “kuru gıda”da daha fazladır.

Sektör Evet Evet % Hayır Evet % Grand Total

Et ve Et Ürünleri 292 60% 194 40% 486

Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri 145 39% 223 61% 368

Kuru Gıda 267 59% 187 41% 454

Sebze Meyve 230 49% 239 51% 469

Su Ürünleri 199 47% 223 53% 422

Süt Ürünleri 166 39% 255 61% 421

Toplam 1299 50% 1321 50% 2620

08

90

Müşteri araştırmasının diğer bir sonucu da aşağıda gösterilmektedir. Her bir sektörün müşterisine diğer hangi sektör ürünlerini aynı halden almak istersiniz soru sorulduğunda “et ve et ürünleri” ile “kesme çiçek

ve süs bitkileri”, “kuru gıda” ile; “sebze ve meyve” hem “et ve et ürünleri” hem de “su ürünleri” ile; “su ürün-leri” ise “et ve et ürünleri” ile aynı halde bulunmasını tercih etmiştir

Tablo 19 Hal Odaklı Müşterilerin Olmasını İstedikleri Sektörler

Tablo 20 Dünya Hallerinde Sektörlerin Kümelenme Durumu

Et ve

Et Ürünleri

Kesme Çiçek

ve Süs Bitkileri

Kuru

GıdaSebze Meyve

Su

Ürünleri

Süt

Ürünleri

SEKTÖR/TOPLAM 620 339 605 572 397 368

Et ve et ürünleri 56 167 138 58 75

Kesme çiçek ve süs bitkileri 28 114 69 18 27

Kuru gıda 203 94 185 123 124

Sebze ve meyve 164 83 156 164 99

Su ürünleri 57 48 29 52 43

Süt ve süt ürünleri 168 58 139 128 34

Sektörlerin bir arada bulunduğu Dünya’daki belli başlı hal örnekleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Birden

fazla sektörün bir hal içerisinde bulunduğuna dair çok sayıda örnek bulunmaktadır.

Ülke Hal AdıEt ve Et

Ürünleri

Kesme Çiçek

ve Süs Bitkisi

Kuru Gıda ve

Süt Ürünleri

Su

Ürünleri

Yaş Meyve

ve Sebze

Sektör

Sayısı

Belçika MABRU asbl, Marché de Gros x x x x x 5

Fransa MARSEILLE wholesale market - SOMIMAR x x x x x 5

Fransa SAMINS x x x x x 5

Almanya Berliner Großmarkt GmbH x x x x x 5

İspanya MERCAVALENCIA S.A x x x x x 5

İspanya MERCABARNA x x x x x 5

Almanya Großmarkt Dortmund eG x x x x 4

İspanya MERCAMADRID x x x x 4

Danimarka Grønttorvet København A/S x x x 3

Meksika Central de Abasto de la Ciudad de Mexico x x x 3

G. Afrika Joburg Market x x x 3

Almanya Grossmarkthalle München x x 2

Portekiz Mercado Abastecedor da Região de Lisboa, SA x x 2

İngiltere New Spitalfields Market x x 2

Italy Treviso Mercati, SpA x 1

WUWM üyesi haller incelendiğinde tüm sektörlerin bir ara-da yer aldığı haller yukarıda görülmektedir. Beş sektörün birden yer aldığı 6 halin İstanbul nüfusuna benzer miktarlı

şehirlere hitap ettiği görülmektedir. Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde İstanbul dinamikleri de dikkate alındığında Karma Hal yapısının uygun olacağı öngörülmektedir.


91

Tablo 21 Bilişim Otomasyon Teknolojileri Karar Konferansı Sonuçları

8.1.2 Çoklu Hal Önerisiİstanbul’da cazibe merkezi haline gelmiş bir karma halin yanı sıra kendi hinterlandına hizmet edecek farklı hallerin bulunduğu bir sistem önerilmektedir. Yaş meyve sebze ile su ürünlerinin tazelik ve hızlı teslimat gerekliliği özelliğinden dolayı Tuzla Aydınlı’da iki sektörlü bir hal ve Gürpınar’da hizmete girecek olan yüksek kapasiteli su ürünleri halinin uzun vadede yeni hal kompleksi içine dahil edilmesi önerilmektedir. Yaş meyve sebze dağıtımının çok sayıda araç gerektirme-si nedeniyle kendi hinterlandında kalması özellikle boğaz geçiş trafiğini azaltacaktır. İstanbul’a gelen su ürünlerinin %85’inin karayolu ile doğudan geliyor olması sebebiyle Aydınlı’da bir su ürünleri hali oluştu-rulması uygun olacaktır. Yeni hal kompleksinin ise tüm sektörleri kapsayan uluslararası ölçekte markalaşa-cak şekilde tasarımlanması öngörülmektedir.

8.1.3 Tekno-Hal ÖnerisiWUWM’un araştırmalarına ve ön görülerine göre geçmişte gelen ürünün %80’i herhangi bir işleme tabi tutulmadan kabaca elleçlenerek ve kayıp oranı yüksek olarak satılıyor idi. Sadece %20’si katma değerli işlemlere tabi tutuluyor idi. Günümüzde özellikle ge-

lişmiş kentlerdeki haller bu oran %50-%50 seviye-sine ulaşmıştır. Mevcut trendlere bakıldığında da bu oranın yakın gelecekte %75 katma değerli (işlenmiş) ürün satışı ve %25 normal ürün satışı şekline dönü-şeceği öngörülmektedir. Katma değerli faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ise otomasyona dayalı sistemlerin kullanılması ile daha verimli olmaktadır.

Farklı sektörlerde yapılan karar konferanslarında 6 başlık altında inceleme yapılmıştır. Bunlardan birisi “tesis yerleşimi”dir ve altında bulunan kriterlerden biri de “bilişim ve otomasyon teknolojileri”dir. Aşağı-daki tablonun ilk satırında her bir sektörün bilişim ve otomasyon teknolojilerine, tesis yerleşimi içerisinde hangi seviyede önem verdiğini göstermektedir. Diğer satırlar ise bilişim ve otomasyon teknolojileri krite-rinin altında bulunan kriterlerin kendi içindeki önem seviyelerinin dağılımıdır.

Her bir konferans farklı zamanlarda ve farklı katılım-cılarla yapıldığından dolayı bazı kriterler sadece bazı konferanslar da gündeme gelmiş ve ağırlık almıştır.Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere herbir sektör bilişim ve otomasyon teknolojilerine %9 ila %15 ara-

Yaş Meyve SebzeEt ve

Et Ürünleri

Kesme Çiçek ve

Süs Bitkileri

Kuru

Gıda

Süt

Ürünleri

Su

Ürünleri

BİLİŞİM VE OTOMASYON TEKNOLOJİLERİ 12% 9% 10% 15% 11% 10%

Malzeme taşıma ve elleçleme sistemleri 10% 15% 11% 9% 9% 14%

Aydınlatma sistemleri 10% 15% 11% 9% 8% 14%

Ses sistemi 9% 12% 10% 7% 6% 11%

Güvenlik sistemleri 11% 16% 11% 9% 9% 15%

Giriş çıkış kart sistemi 10% 14% 11% 8% 9% 15%

Kartlı alışveriş sistemleri 10% 12% 12% 6% 8% 15%

İklimlendirme sistemleri (Isıtma, Soğutma ve Havalandırma) 11% 16% 12% 9% 9% 16%

Elektronik ürün takip sistemi 12%

Sulama sistemleri 10%

Çağrı merkezi 8%

Merkezi portal 10% 8% 8%

Atık ve geri dönüşüm otomasyon sistemleri 10% 9% 9%

Bilgi güvenliği sistemleri 10% 9% 9%

Depo izleme ve uyarı sistemleri 9%

İlaçlama sistemleri 9%

Ürün kayıt portalı 9%

92

01 GİRİŞsında önem vermektedir. Bu da tesis yerleşimi içerisinde bulunan bir çok kriter arasında bilişim ve otomasyon tekonolojileri kriterinin ciddi anlamda önemsendiğinin göstergesidir. Kriterlerle ilgili tüm detaylar karar konfe-ransları raporlarında yer almaktadır.

Ortak akıl konferanslarında önerilen ve karar konferans-larında dikkate alınan diğer kriterler ise “internet orta-mında satış yapabilme (e-müzayede)” ve “güvenilir veri tabanı ve bilgi sistemi”dir. Bunları destekleyen bir gerçek de yerinde incelemesi yapılan Paris Rungis halindeki tica-retin %50 oranında e-ticaret olarak yapılıyor olmasıdır.

Sonuç olarak önerilen hal modelinde bilişim ve otomas-yon teknolojilerinin yoğunlukla kullanıldığı tekno-hal statüsünde olması öngörülmektedir.

8.1.4 Uluslararası Hal ÖnerisiYeni hal kompleksinin bir cazibe merkezi olabilmesi için uluslararası ölçekte hizmet veren bir hal olması öngö-rülmektedir. Bu çerçevede havalimanına yakınlık önem-lidir. Dolayısıyla gerek tedarik, gerekse satış açısından tanıtım faaliyetleri son derece önem arz etmektedir. Uluslararası düzeyde hizmet verecek bir halin bilişim ve otomasyon teknolojileri kurulumu açısından da çok güç-

lü olması gerekir. Mesafelerin, müşteri sayılarının ve iş hacminin artması dikkate alındığında uluslararası halin aynı zamanda bir tekno-hal olması da beklenir.

8.1.5 Üçüncü Nesil Hal (Mükemmel-Marka Haller) ÖnerisiYukarıda yapılan kavramsal tanımlamaların çoğunu bünyesinde bulunduran hallere WUWM tarafından da kullanılan 3. nesil hal adı verilmektedir. Bu çerçevede yeni halin küresel ve uluslararası tedarik ve dağıtım ağına sahip, dikey entegrasyona sahip toptancıların bir arada olduğu, uzmanlaşmaya dayalı ürün segmen-tasyonun yapıldığı, bilişim ve otomasyon teknolojilerin yüksek seviyede kullanıldığı, eğitim faaliyetlerinin farklı kategorilerde (işletme, çalışan, müşteri, ziyaretçi, te-darikçi vb.) gerçekleştirildiği ve çevresel mükemmelliğe sahip (atıkların geri dönüşümü, temiz enerji, azaltılmış su tüketimi, elektrikli araçlar vs.) sürdürülebilir bir hal önerilmektedir.

Yukarıda yapılmış olan öneriler, İstanbul ilinin yapısı ve gelecek projeksiyonlar kapsamında hal kompleksi için kavramsal yapı önerisi Şekil 71’deki gibi olacaktır.

Öncelikle mevcut hallerin analizini yapmak üzere hale giren ürün ve araç miktarları incelenmiş, bu konu-da yukarı veya aşağı yönlü bir trend olup olmadığına bakılmıştır. Daha sonra TUİK’e ait İstanbul nüfusu projeksiyonları esas alınarak kişisel tüketim miktarları tahmini çalışması gerçekleştirilmiştir. Meyve-Sebze ve Su Ürünleri için mevcut hale giriş miktarı / nüfus oranı baz alınarak 2050 yılı hale gelecek ürün projeksiyonları yapılmıştır. Bu noktada Müşteri Araştırmaları anketin-den elde edilen ürünleri halden alma oranları da dikkate alınmıştır. Diğer ürünler için mevcut hal olmadığı için sadece nüfus projeksiyonları, kişisel tüketim miktarları ve Müşteri Araştırmaları anketinden elde edilen ürünleri halden alma oranları baz alınmıştır.

TUİK’in Temel Senaryosuna göre Türkiye ve İstanbul Nü-fusu projeksiyonları Tablo 22’de verilmiştir. 2014-2023 yılları arası yıllık nüfus artış oranı %1,63 olarak alınarak, 2024 sonrasında Türkiye Nüfusu artış oranına göre hesaplama yapılmıştır. 2075 yılına kadar olan projek-siyonda Nüfus 2050 yılına kadar artmakta, daha sonra azalmaktadır. Dolayısıyla hesaplamalarda 2050 yılı baz alınmıştır.

• YAŞ MEYVE SEBZE

• SU ÜRÜNLERİ

• KURU GIDA

BİLEŞENLERİ

• SÜT ÜRÜNLERİ

• ET ÜRÜNLERİ

• KESME ÇİÇEK

KARMA

TEKNO

ULUSLARARASI

3. NESİL• BİLİŞİM VE OTOMASYIN

• KATMA DEĞERİ

YÜKSEK FAALİYETLER

• GÜVENİLİR VERİ TABANI

VE BİLGİ SİSTEMİ

• E - TİCARET

• ULUSLARARASI

HAVALİMANLARINA

YAKINLIĞI

• DIŞ TİCARET

• ENTEGRE TOPTANCILIK

• E - TİCARET

• EĞİTİM / MYO

• ÇEVRESEL MÜKEMMELİK

• ENERJİ ÜRETİMİ

Şekil 71 Kavramsal Yapı Önerisi

Tesis Yerleşimi8.2

93


Yıllar Türkiye Nüfusu Temel Senaryo Artış % İstanbul Nüfusu Avrupa Yakası Nüfusu (%65) Anadolu Yakası Nüfusu (%35)

2013 76,481,847 14,160,467 9,204,304 4,956,163

2014 77,323,892 14,377,018 9,345,062 5,031,956

2015 78,151,750 1.63% 14,611,363 9,497,386 5,113,977

2016 78,965,645 1.63% 14,849,529 9,652,194 5,197,335

2017 79,766,012 1.63% 15,091,576 9,809,524 5,282,052

2018 80,551,266 1.63% 15,337,569 9,969,420 5,368,149

2019 81,321,569 1.63% 15,587,571 10,131,921 5,455,650

2020 82,076,788 1.63% 15,841,648 10,297,071 5,544,577

2021 82,816,250 1.63% 16,099,867 10,464,914 5,634,954

2022 83,540,076 1.63% 16,362,295 10,635,492 5,726,803

2023 84,247,088 1.63% 16,629,001 10,808,850 5,820,150

2024 84,936,010 0.82% 16,764,982 10,897,239 5,867,744

2025 85,569,125 0.75% 16,889,949 10,978,467 5,911,482

2026 86,182,900 0.72% 17,011,098 11,057,214 5,953,884

2027 86,776,550 0.69% 17,128,275 11,133,379 5,994,896

2028 87,349,415 0.66% 17,241,349 11,206,877 6,034,472

2029 87,900,467 0.63% 17,350,118 11,277,577 6,072,541

2030 88,427,604 0.60% 17,454,166 11,345,208 6,108,958

2031 88,929,672 0.57% 17,553,266 11,409,623 6,143,643

2032 89,406,656 0.54% 17,647,415 11,470,820 6,176,595

2033 89,857,527 0.50% 17,736,410 11,528,666 6,207,743

2034 90,282,341 0.47% 17,820,261 11,583,170 6,237,091

2035 90,680,302 0.44% 17,898,812 11,634,228 6,264,584

2036 91,050,330 0.41% 17,971,849 11,681,702 6,290,147

2037 91,392,634 0.38% 18,039,415 11,725,620 6,313,795

2038 91,708,113 0.35% 18,101,685 11,766,095 6,335,590

2039 91,996,525 0.31% 18,158,613 11,803,098 6,355,515

2040 92,257,821 0.28% 18,210,188 11,836,623 6,373,566

2041 92,492,085 0.25% 18,256,428 11,866,678 6,389,750

2042 92,700,354 0.23% 18,297,537 11,893,399 6,404,138

2043 92,883,492 0.20% 18,333,686 11,916,896 6,416,790

2044 93,042,267 0.17% 18,365,025 11,937,266 6,427,759

2045 93,175,281 0.14% 18,391,280 11,954,332 6,436,948

Tablo 22 Türkiye, İstanbul Toplam, Avrupa ve Anadolu Yakası Nüfus Projeksiyonları

Devamı Sayfa 88’de ->

08

94

Yıllar Türkiye Nüfusu Temel Senaryo Artış % İstanbul Nüfusu Avrupa Yakası Nüfusu (%65) Anadolu Yakası Nüfusu (%35)

2046 93,283,052 0.12% 18,412,552 11,968,159 6,444,393

2047 93,366,932 0.09% 18,429,109 11,978,921 6,450,188

2048 93,426,741 0.06% 18,440,914 11,986,594 6,454,320

2049 93,463,312 0.04% 18,448,133 11,991,286 6,456,846

2050 93,475,575 0.01% 18,450,553 11,992,860 6,457,694

2051 93,464,322 -0.01% 18,448,332 11,991,416 6,456,916

2052 93,439,748 -0.03% 18,443,482 11,988,263 6,455,219

2053 93,400,901 -0.04% 18,435,814 11,983,279 6,452,535

2054 93,347,176 -0.06% 18,425,209 11,976,386 6,448,823

2055 93,277,765 -0.07% 18,411,509 11,967,481 6,444,028

2056 93,192,514 -0.09% 18,394,682 11,956,543 6,438,139

2057 93,094,517 -0.11% 18,375,339 11,943,970 6,431,369

2058 92,983,622 -0.12% 18,353,450 11,929,742 6,423,707

2059 92,858,359 -0.13% 18,328,725 11,913,671 6,415,054

2060 92,716,895 -0.15% 18,300,802 11,895,521 6,405,281

2061 92,560,559 -0.17% 18,269,944 11,875,464 6,394,480

2062 92,391,593 -0.18% 18,236,593 11,853,785 6,382,808

2063 92,208,292 -0.20% 18,200,412 11,830,268 6,370,144

2064 92,011,145 -0.21% 18,161,499 11,804,974 6,356,525

2065 91,800,361 -0.23% 18,119,893 11,777,931 6,341,963

2066 91,576,634 -0.24% 18,075,733 11,749,227 6,326,507

2067 91,344,401 -0.25% 18,029,894 11,719,431 6,310,463

2068 91,103,415 -0.26% 17,982,328 11,688,513 6,293,815

2069 90,851,271 -0.28% 17,932,558 11,656,163 6,276,395

2070 90,589,432 -0.29% 17,880,876 11,622,569 6,258,307

2071 90,319,404 -0.30% 17,827,577 11,587,925 6,239,652

2072 90,041,548 -0.31% 17,772,732 11,552,276 6,220,456

2073 89,757,396 -0.32% 17,716,645 11,515,820 6,200,826

2074 89,466,941 -0.32% 17,659,314 11,478,554 6,180,760

2075 89,172,088 -0.33% 17,601,115 11,440,725 6,160,390

Sayfa 93’den devam ->


95

8.2.1 Bayrampaşa Meyve ve Sebze Hali8.2.1.1 ProjeksiyonlarTablo 23’te 2010 ve 2015 yılları arası Bayrampaşa haline gelen meyve, sebze ve toplam ürün giriş mik-tarları verilmiştir. Tablo incelendiğinde yıllar itibariyle

toplam ürün girişinde yukarı ve aşağı yönlü bir trend olmadığı, yıllık 2.200.000 ton civarında bir giriş oldu-ğu, en yoğun ürün girişinin Haziran ayında gerçekleş-tiği görülmektedir.

Tablo 23 Bayrampaşa Haline Gelen Meyve ve Sebze Miktarları

Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

2010

Meyve 108,099 67,715 64,549 70,170 85,994 141,555 132,281 123,362 124,374 79,213 69,846 78,480 1,145,638

Sebze 124,534 71,660 98,758 141,608 123,942 130,324 107,950 108,218 104,344 98,867 76,895 84,891 1,271,991

Toplam 232,633 139,375 163,307 211,778 209,936 271,879 240,231 231,580 228,718 178,080 146,741 163,371 2,417,629

2011

Meyve 75,336 61,815 59,357 56,252 59,646 121,380 132,838 117,588 98,529 86,454 72,707 72,757 1,014,659

Sebze 82,386 76,510 87,018 101,390 115,767 123,622 112,092 108,266 118,200 120,893 85,754 79,647 1,211,545

Toplam 157,722 138,325 146,375 157,642 175,413 245,002 244,930 225,854 216,729 207,347 158,461 152,404 2,226,204

2012

Meyve 64,074 65,793 57,007 58,003 72,560 136,465 130,424 104,320 81,056 54,930 64,270 71,427 960,329

Sebze 71,292 80,427 82,789 105,758 113,940 133,018 124,032 98,930 134,272 107,006 114,535 93,346 1,259,345

Toplam 135,366 146,220 139,796 163,761 186,500 269,483 254,456 203,250 215,328 161,936 178,805 164,773 2,219,674

2013

Meyve 50,119 49,109 48,723 47,603 72,708 118,233 104,354 93,263 83,678 61,152 66,218 69,223 864,383

Sebze 71,658 79,729 83,595 92,603 114,906 119,148 107,273 114,435 130,464 97,774 99,655 92,916 1,204,156

Toplam 121,777 128,838 132,318 140,206 187,614 237,381 211,627 207,698 214,142 158,926 165,873 162,139 2,068,539

2014

Meyve 53,614 50,851 45,984 49,060 70,563 114,487 111,089 95,051 86,129 62,541 67,701 72,157 879,227

Sebze 74,277 80,781 86,227 100,744 118,315 127,268 107,577 108,824 128,510 109,350 107,629 102,555 1,252,057

Toplam 127,891 131,632 132,211 149,804 188,878 241,755 218,666 203,875 214,639 171,891 175,330 174,712 2,131,284

2015

Meyve 52,045 51,048 42,417 45,965 61,773 253,248

Sebze 80,341 96,172 92,723 103,260 116,796 489,292

Toplam 132,386 147,220 135,140 149,225 178,569 742,540

Aylık Ortalama Dağılım (2015 hariç)

7.01% 6.19% 6.45% 7.44% 8.57% 11.44% 10.57% 9.69% 9.85% 7.94% 7.46% 7.39% 100.00%

08

96

Tablo 24’te ise 2011 ve 2015 yılları arası ay bazında Bayrampaşa Haline Gelen Araç Sayıları ve Tablo 25’te ise yıllara ve araç türlerine göre değişim verilmiştir. Tablolar incelendiğinde en yoğun araç girişinin gene Haziran ayında gerçekleştiği, toplam araç sayısında

yukarı yönlü bir artış olduğu, TIR sayısının çok arttığı, kamyon sayısında düşüş olurken, binek araç sayısın-da artış olduğu ve kamyonet (panelvan ve jeep dahil) kısmen yükseliş olduğu görülmektedir.Deloitte Yaş meyve ve Sebze Sektör raporunda Yılda

Yıl 2011 2012 2013 2014 2015

Aylık Ortalama

Dağılım(%)

(2015 Yılı Hariç)

Ocak TIR 204 495 816 1,598 2,093

Kamyon 30,451 28,734 29,600 28,957 28,970

Kamyonet 103,755 95,413 109,481 114,387 120,238

Binek 23,354 24,348 65,009 74,434 72,302

Toplam 157,764 148,990 204,906 219,376 223,603 6.85%

Şubat TIR 257 460 788 1,337 1,712

Kamyon 27,972 26,407 27,077 26,561 25,054

Kamyonet 93,785 88,755 103,881 104,525 102,577

Binek 21,717 22,753 64,115 67,377 65,729

Toplam 143,731 138,375 195,861 199,800 195,072 6.35%

Mart TIR 373 552 933 1,343 2,077

Kamyon 30,720 30,022 29,507 28,885 28,900

Kamyonet 106,642 105,223 117,782 118,113 120,528

Binek 23,801 26,264 68,877 70,565 75,664

Toplam 161,536 162,061 217,099 218,906 227,169 7.11%

Nisan TIR 475 681 1,303 2,109 2,544

Kamyon 31,693 30,327 31,091 30,454 28,901

Kamyonet 114,457 109,661 127,760 128,397 128,113

Binek 25,431 26,675 72,863 74,235 79,797

Toplam 172,056 167,344 233,017 235,195 239,355 7.56%

Mayıs TIR 473 925 1,799 2,403 3,199

Kamyon 34,877 36,752 37,657 36,307 33,886

Kamyonet 131,529 133,406 152,641 150,458 147,302

Binek 27,908 30,939 80,280 79,685 81,294

Toplam 194,787 202,022 272,377 268,853 265,681 8.79%

Haziran TIR 744 1,332 1,825 2,733 2,477

Kamyon 43,441 42,253 38,442 38,556 30,117

Kamyonet 146,837 151,508 152,435 154,339 125,575

Binek 29,923 51,721 77,647 76,477 62,316

Toplam 220,945 246,814 270,349 272,105 220.485 11.53%

Temmuz TIR 718 1,008 1,479 1,900

Kamyon 44,165 42,879 41,709 37,394

Kamyonet 145,967 151,397 164,071 146,275

Binek 29,063 58,641 76,873 66,432

Toplam 219,913 253,925 284,132 252,001 9.46%


97

Tablo 24 Bayrampaşa Haline Gelen Araç Sayıları

Tablo 25 Bayrampaşa Haline Gelen Araç Türü Sayılarındaki Değişim

Yıl 2011 2012 2013 2014 2015

Aylık Ortalama

Dağılım(%)

(2015 Yılı Hariç)

Ağustos TIR 333 682 1,099 1,568

Kamyon 40,048 39,620 36,182 38,834

Kamyonet 140,088 142,297 144,396 152,571

Binek 26,444 59,178 68,580 72,436

Toplam 206,913 241,777 250,257 265,409 9.03%

Eylül TIR 409 691 1,191 1,745

Kamyon 40,818 39,581 36,702 38,315

Kamyonet 137,217 145,694 149,016 156,489

Binek 27,869 68,775 71,182 78,770

Toplam 206,313 254,741 258,091 275,319 9.31%

Ekim TIR 521 691 1,278 1,991

Kamyon 37,678 34,340 29,840 31,078

Kamyonet 127,732 126,862 118,486 127,740

Binek 27,230 60,729 65,282 69,140

Toplam 193,161 222,622 214,886 229,949 8.06%

Kasım TIR 495 792 1,254 1,787

Kamyon 29,420 34,655 31,095 31,729

Kamyonet 102,001 128,360 125,063 126,201

Binek 23,490 64,340 72,900 73,003

Toplam 155,406 228,147 230,312 232,720 7.93%

Aralık TIR 444 786 1,225 2,029

Kamyon 32,109 32,009 29,910 31,729

Kamyonet 111,287 119,305 117,856 131,663

Binek 27,513 68,983 71,967 76,819

Toplam 171,353 221,083 220,958 242,240 %,8,01

Araç Türü 2011 2012 2013 2014 2014 Araç Türü Dağılımı(%)

TIR 5,446 9,095 14,990 22,543 0.77%

Kamyon 423,392 417,579 398,812 398,799 13.70%

Kamyonet 1,461,297 1,497,881 1,582,868 1,611,158 55.33%

Binek 313,743 563,346 855,575 879,373 30.20%

Toplam 2,203,878 2,487,901 2,852,245 2,911,873 100.00%

08

98

365 gün üzerinden 2012 yılı öngörüsü için kişi başı günlük tüketim meyve için 308 gr/kişi-gün, sebze için 633 gr/kişi-gündür. Bu değerler aynı rapor Bölüm 2c’de FAO’nun 2012 yılı Türkiye için belirlediği meyve için 418 gr/kişi-gün ve sebze için 948 gr/kişi-gün tüketim değerleri ile tam uymasa da paralellik göstermektedir.

Bu çerçevede her iki değerin ortalaması olan meyve için 363 gr/kişi-gün, sebze için 791 gr/kişi baz alınarak top-lam 1.154 gr/kişi*gün tüketim değeri için İstanbul Avrupa Yakası için Tablo 26’da 2050 yılı meyve ve sebze tüketim değeri bulunmuştur.Tablo 26’da 2014 yılı itibarıyla Bayrampaşa Haline Gelen

İstanbul Avrupa Yakası 2014 Yılı Nüfusu (kişi) 9,345,062

İstanbul Avrupa Yakası 2014 Yılı Tahmini Toplam Meyve ve Sebze Tüketimi (9.345.062 * 1,15) (ton) 10,746,821

Bayrampaşa Haline 2014 Yılında Gelen Meyve ve Sebze Miktarı (ton) 2,131,284

Bayrampaşa Hali Kullanım Oranı (2.131.284/10.746.821) 19.80%

İstanbul Avrupa Yakası 2050 Yılı Nüfus Tahmini (kişi) 11,992,860

İstanbul Avrupa Yakası 2050 Yılı Tahmini Toplam Meyve ve Sebze Tüketimi Tahmini (11.992.860* 1,15) (ton) 13,791,789

2050 Yılı Bayrampaşa Hali Kullanım Oranı Öngörüsü 30%

Yeni Hale Gelecek Meyve ve Sebze Miktarı (13.791.789 * %30) (ton) 4,137,537

Tablo 26 İstanbul Avrupa Yakası Yeni Hal 2050 yılı Meyve-Sebze Projeksiyonu

meyve ve sebze miktarının İstanbul Avrupa Yakası tah-mini toplam meyve ve sebze tüketimine oranı %19,8’dir. Hal Odaklı Müşteri Araştırması Raporu Grafik 16’da meyve ve sebze müşterilerinin Bayrampaşa Halinden ürün tedarik oranı %55 olduğu belirtilmektedir. Gerek bu oran ve gerekse yeni öngörülen halin çok daha modern, karma hal niteliğinde ve uluslararası boyutta düşünül-mesi ile Avrupa yakası nüfusu toplam meyve ve sebze tüketiminin %30’unun yeni halden yapılacağı öngörül-müştür. Dolayısıyla 2050 yılı için yeni hale gelecek mey-ve ve sebze miktarı 4.137.537 ton, yaklaşık 4.200.000 ton olarak öngörülmüştür. Tablo 8..’deki ortalama rakamlara göre en yoğun ay %11,4 ‘lük oranı ile Haziran ayıdır. Bu çerçevede 2050 yılı haziran ayı projeksiyonu 478.800 ton olarak hesaplanmaktadır. Tesis alan hesabında bu değer baz alınacak olup, bu değerin 2014 Haziran ayı ra-kamına oranı 1,98’dir (478.800/241.755). Diğer bir ifade ile iki katına yakın bir artış öngörülmektedir.

2014 yılında Bayrampaşa haline gelen ve giden 2.131.284 ton ürüne karşılık gelen TIR+Kamyon sayısı 421.342 ve Kamyonet+Binek Araç sayısı 2.490.531 olarak veril-miştir. Kamyonet ile gelen ürünler ihmal edilerek gelen ürünün yaklaşık %5 ’i (%0,77/(%0,77+%13,70)) TIR, %95’i ((%13,70/(%0,77+%13,7)) Kamyon ile gelmiştir. TIR Tonajı/Kamyon Tonajının 2/1 olduğu varsayımı ile araç başına tonaj TIR için 9,60 ton, Kamyon için 4,80’tondur. 2050 yılına doğru nakliye ekonomisi nedeniyle daha çok oranda TIR’ın kullanılacağı ve özellikle dayanıklı ürünle-rin bazılarının demiryolu ile geleceği öngörülmüştür.Fransa Rungis örneği baz alınarak toplam ürün tonajının (4.200.000 ton) %10’nun demiryolu ile geleceği varsa-yılarak karayolu ile yeni hale gelecek miktar 3.780.000

ton (4.200.000*0,90) olarak hesaplanmıştır. 2050 yılı için öngörülen karayolu ile gelecek ürün miktarı olan 3.780.000 tonun %50’sinin TIR ve %50’sinin Kamyon ile geleceği ve aynı miktarda araç başına ürün getireceği varsayımı ile gelecek araç sayıları öngörüleri TIR ve Kamyon için 262.422’şer olarak hesaplanabilir. Doğ-rudan toplam taşınan yükün araç kapasitesine oranı şeklinde bir hesaplama da yapılamamaktadır. Araçlar tam dolu gelmediği gibi tam dolu da çıkmamakta, ayrıca ürünlere göre araç içindeki tonaj değişebilmektedir(ağır ve hafif ürünler nedeniyle). Bayrampaşa ve Ataşehir halindeki 2014 yılı atık miktarı 29.100 ton, ortalama atık oranı %1’dir (29.100/(2.131.284+849.119)). Yeni halde modern uygulamalar ile atık miktarının %0,5’e düşeceği öngörülmüştür. Buna göre 2014 yılı %1 atık oranı düşül-dükten sonra halden çıkan ürün miktarı 2.109.971 ton (2.131.284*0,99), 2050 yılı için öngörülen %0,5 atık oranı çıkıldıktan sonra halden çıkan ürün miktarı 4.179.000 ton olacaktır (4.200.000*0,995). Halden çıkan ürünün yakla-şık %65’i (%55,33/(%55,33+%30,20)) Kamyonet, %35’i ((%13,7/(%0,77+%13,7)) Binek Araç ile çıkmıştır. Kamyo-net Tonajı/Binek Aracı Tonajının 4/1 olduğu varsayımı ile araç başına tonaj Kamyonet için 0,85 ton, Binek Araç için 0,29 tondur. 2050 yılına doğru muhtemelen mesafenin uzaması nedeniyle kamyonetin daha fazla ve daha dolu kullanılacağı öngörülmüştür. 2050 yılı için öngörülen gidecek ürün miktarı olan 4.179.000 tonun %75’inin Kamyonet ve %25’sinin Binek Araç olacağı, Kamyo-net başına tonajın 1,5 ton ve Binek Araç başına tonajın gene 0,29 ton olacağı varsayımı ile çıkacak araç sayıları öngörüleri Kamyonet için 2.571.692 ve Binek Araç için 1.108.488 olarak hesaplanabilir.


99

Tablo 27 Yeni Hale Gelecek Araç Türü Sayıları Dağılımı

Tablo 28 2050 Yılı Haziran Ayı Araç Türlerine Göre Araç Sayısı projeksiyonu

Tablo 27’deki ortalama rakamlara göre en yoğun ay %11,53 ‘lük oranı ile Haziran ayıdır. Bu çerçevede 2050 yılı haziran ayı araç sayısı projeksiyonu Tablo 28’de verilmiştir. Tesis yerleşim planında bu değerler baz alınacaktır.

8.2.1.2 Öngörülen Fonksiyon ve TesislerBayrampaşa Meyve ve Sebze ve Meyve Hali halen 670.000 m2’li bir alan üzerinde bulunmakta olup 70 m2’lik 571 işyeri vardır. Genellikle ürünler bu alanların

Araç Türü TIR Kamyon Kamyonet Binek Toplam

2014 Yılı Araç Türü Sayıları 22,543 398,799 1,611,158 879,373 2,911,873

2014 Yılı Araç Türü Dağılımı(%) 0.77% 13.70% 55.33% 30.20% 100.00%

2014 Yılı Giren ve Çıkan Araç Dağılımı Oranları (%) 5.35% 94.65% 64.69% 35.31%

2014 Yılı Giren ve Çıkan Tonaj Miktarları (ton) 216,477 1,914,807 1,373,773 253,338

2014 Yılı Araç Başı Tonaj (ton) 9.6 4.8 0.85 0.29

2050 Yılı Araç Türü Dağılımı Öngörüsü (%) 50% 50% 75% 25%

2050 Yılı Araç Başı Tonaj Öngörüsü (ton) 9.6 4.8 1.5 0.29

2050 Yılı Gelecek Araç Sayısı Öngörüleri 262,422 262,422 2,571,692 1,108,488 4,205,024

2050 Yılı Araç Türü Dağılımı (%) 6.24% 6.24% 61.16% 26.36% 100.00%


2050 Yılı Araç Türü Sayıları Öngörüleri 262.422 262.422 2.571.692 1.108.488 4.205.024

2050 Yılı Haziran Ayı Araç Türü Sayıları Öngörüleri (%11,53 oranına göre) 30.257 30.257 296.516 127.809 484.839

dışında sergilenmekte ve araç geçiş alanlarına taş-maktadır. Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri

Hakkında Yönetmeliğinin 5.Maddesi 12.şıkkına göre Bayrampaşa Hal, Büyük Toptancı Hali sınıfındadır

(İlgili yönetmeliğe göre toplam işyeri sayısı, 30 ila 100 olan toptancı halleri küçük, 101 ila 250 olan toptan-cı halleri orta, 251 ve üzeri olan toptancı halleri ise büyük toptancı hali olarak sınıflandırılır). Söz konusu Yönetmeliğin 9.Maddesi toptancı hallerinde bulun-ması gereken hizmet tesisleri ve özellikleri aşağıdaki şekilde öngörmektedir:

Toptancı halinde bulunması gereken hizmet tesisleri ve özellikleri

MADDE 9 – (1) Küçük, orta ve büyük toptancı hallerinde; a) İş yerleri, b) İdare binası, c) Fiyat panosu, ç) Bilgi işlem sistemi, d) Hoparlör sistemi, e) Aydınlatma sistemi,f) Güvenlik kamerası, g) Giriş-çıkış kontrol kulübesi, ğ) Ağırlık kontrol ünitesi, h) Çöp toplama yeri, ı) Tuvalet, i) Otopark,j) Boş ambalaj depolama yeri bulunması zorunludur.

(2) Orta ve büyük toptancı hallerinde, (Mülga ibare:RG-28/6/2013-28691) (…) 11 inci maddede belirtilen toptancı hal projesinde yer alması zorunlu olan (Ek ibare:RG-28/6/2013-28691) laboratuvarlar, soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama te-sislerinin de, işyerlerinde faaliyet gösterenlerin üçte birinin yazılı talebi üzerine oluşturulması zaruridir. Bu fıkrada belirtilen tesislerin toptancı halinde kurulma zorunluluğu, bu tesislere ilişkin hizmetlerin on yedinci fıkra kapsamında alınması durumunda aranmaz.(3) Toptancı halinde toplam işyeri sayısı otuzdan az olamaz. İşyerlerinin alan büyüklüğü ve kullanımına ilişkin özellikler, mal teşhirini olumsuz etkilemeyecek, alışveriş için yeterli geçiş yolları bırakacak, malların ve boş ambalajların uygun bir şekilde muhafazasını sağlayacak ve toptancı hallerine standart bir görü-nüm kazandıracak şekilde belediye encümenince belirlenir. İşyerlerinin tavan yüksekliği beş metreden, alan büyüklüğü ise küçük toptancı hallerinde elli metre kare, orta toptancı hallerinde seksen metre kare, büyük toptancı hallerinde yüz yirmi metre kareden az olamaz.

08

100

(4) İdare binası, toptancı halinin büyüklüğü ve kapasitesi göz önüne alınarak hal yönetimi, zabıta ve diğer perso-nelin ihtiyacını karşılayabilecek özellikte olur. İdare binası içinde, gerekli donanım ve teçhizata sahip ilk yardım merkezi ve yangın söndürme sistemi ile zabıta bürosu bulunur.

(5) Toptancı haline, meslek mensuplarına ve işlem gören mallara ilişkin bilgilerin tutulmasına, sistem için gerekli olan verilerin sağlanması ve bunların sisteme aktarıl-masına imkân sağlayacak yeterli kapasitede bilgi işlem sistemi oluşturulur.

(6) Sebze ve meyve fiyatları ile uygun görülen diğer bilgilerin yayımlanması amacıyla, toptancı hal bünyesin-deki bilgi işlem sistemine bağlı dijital fiyat panosu, yeterli sayıda ve kolaylıkla görülebilecek yerlerde kurulur.

(7) Gerekli görülen duyuruların yapılabileceği uygun ve yeterli kapasitedeki hoparlör sistemi ile toptancı halinin yeterli düzeyde aydınlatılmasına imkân sağlayacak aydınlatma sistemi kurulur.

(8) Can ve mal güvenliğinin sağlanması amacıyla, top-tancı hallerinin kapasitesi göz önünde bulundurularak yeterli sayı ve özellikteki güvenlik kameraları uygun alanlara yerleştirilir.

(9) Toptancı haline gelen araçlar ile halden çıkan araçlar-da bulunan mallara ilişkin kontrol ve kayıt işlemlerinin yapılacağı bilgi işlem alt yapısına sahip yeterli sayı ve kapasitede kontrol kulübesi halin giriş ve çıkışlarına konulur. Toptancı halinin etrafı, insan ve mal girişine izin vermeyecek şekilde çevrilir.

(10) Malların ağırlığının tartılabileceği, ilgili mevzuata uygun yeterli sayı ve kapasitede ağırlık kontrol ünitesi toptancı halinin giriş ve çıkışlarına veya uygun görülecek alanlara yerleştirilir.

(11) Toptancı halinde oluşan çöplerin kaldırılıncaya kadar tutulacağı çöp toplama yeri, toptancı halinin uygun bir yerinde oluşturulur. Çöp toplama yerlerinin kapasitesi, toptancı halinin büyüklüğü ve iş hacmine göre belirlenir.

(12) Tuvaletler, toptancı halinin kapasitesi göz önünde bulundurularak ihtiyacı karşılayacak sayıda ve özellikte olur.

(13) Mal getirme, boşaltma ve yükleme işlerinin kolay-lıkla yapılabilmesine imkân verecek yeterli alan, yol ve

otopark bulunur. Yollar, maksada uygun olarak beton veya asfalt ile kaplanır. Otopark yerinin belirlenmesinde, malların gıda güvenilirliği ve hijyen bakımından olumsuz etkilenmemesi, otopark alan büyüklüğünün belirlenme-sinde ise toptancı halinin iş hacmi ile işyeri sahipleri ve çalışanların ihtiyaçları da dikkate alınır.

(14) Boş kap ve ambalajların muhafaza edileceği boş ambalaj depolama yeri, toptancı halinin uygun bir yerin-de oluşturulur. Bu yerlerin sayı ve kapasitesi, toptancı halinin büyüklüğü ve iş hacmine göre belirlenir.

(15) Soğuk hava depolarının oda ve depolama kapasite-leri belediye encümenince, laboratuvarlarda yapılacak analizler ise Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca be-lirlenir. Soğuk hava depolarının kapasitesi, orta toptancı hallerinde iki bin, büyük toptancı hallerinde ise beş bin metre küpten az olamaz.

(16) Malların ayıklanması, sınıflandırılması, hazırlanması, ambalajlanması, işaretlenmesi ve etiketlenmesine ilişkin iş ve işlemlerin yapıldığı tasnifleme ve ambalajlama tesisleri, uygun kapasitede olur.

(17) Toptancı halinde işlem gören malların analizine, geçici olarak depolanmasına, tasniflenmesine veya ambalajlanmasına ilişkin hizmetler, bu Yönetmelik ve Bakanlık düzenlemelerine aykırı hüküm içermeyecek şekilde yapılacak belirli süreli sözleşme veya protokoller ile toptancı halinin bulunduğu yerdeki gerçek veya tüzel kişiler eliyle yürütülebilir. Gıda güvenilirliği analizi hizmet alımına yönelik sözleşme veya protokollerin, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yetkilendirilmiş kamu laboratuvarları veya özel laboratuvarlarla yapılması zorunludur.

(18) Bu maddede belirtilen zorunlu tesisler dışında ihtiyaca göre belirlenecek diğer tesisler, toptancı hal projesinde yer almak kaydıyla belediye ya da hal işletme-cisince oluşturulabilir.Yeni hal kompleksi içinde yer alacak Bayrampaşa Meyve ve Sebze halinin en yoğun ay olan Haziran ayı projek-siyonlarına göre aylık 478.800 ton ürün, 46.169 TIR, 42.982 Kamyon, 325.225 Kamyonet ve 143.673 müşteri binek aracı girişine göre planlanması gerekmektedir. Hal Esnafı Araştırması Raporuna göre Bayrampaşa Esnafı çoğunlukla 100-250 m² civarında dükkan alanı talep ederken tüm katılımcıların talep ettikleri dükkan alanı ortalaması 260,2 m²’dir. Mevcut halde bu değer ürünleri kısmen yola taşarak sergiledikleri alanlar hariç 39.970 m² dir (571*70m²). Esnaf tarafından istenen artış oranı


101

%350’dir (250 m2/70 m2). Diğer taraftan nüfus değişi-mine göre tarafımızdan öngörülen artış oranı % 98’dir (478.800/241.755). Yeni halin cazibe merkezi olacağı varsayımında hareketle 600 işyeri ve işyeri başına 250 m2’lik (zemin kat 150 m2 ürün depolama ve 100 m2 ürün boşaltma/yükleme rampa alanları, bodrum kat 150 m2 paketleme ve soğuk hava deposu ve asmakat 100 m2 idari ofisler=500 m2) Avrupa standartlarında, yeni, mo-dern, hijyenik, soğutma sistemli ve donanımlı dükkanlar dükkan alanları öngörüldüğünde sadece toplam dükkan alanı gereksinimi 150.000 m2 olacaktır. Bu alan, ürün depolama ve taşıma, ürün sergileme, ürün kantarı, alan-larını kapsamaktadır(idari ofisler asma katta olacaktır). Dükkan yüksekliği zemin katta 8 m bodrum katında 5 m olarak öngörülmektedir.

Yeni Hal Tasarım İlkeleriİki farklı plan tasarlanmıştır. Farklı ve ortak özellikler aşa-ğıda belirtilmektedir:

Plan 1: Müstakil İşyerleri Sistemiİşyerleri ve Depolama: Ürün depolama, ürün boşaltma ve yükleme, ürün kantarı, soğuk hava deposu, paketleme ve idari ofislerin işyeri bazında ayrı olduğu sistemdir. Bu müstakil işyerlerinde bodrum kat paketleme ve soğuk hava deposu (150 m2), zemin kat yükleme ve boşaltma rampaları, müşteri sirkülasyon yolu, ürün kantarı, yük asansörü, ürün depolama (250 m2), asma kat idari ofisler (100 m2) için öngörülmektedir. Bodrum katta yer alacak soğuk hava deposu ve paketleme alanı isteğe göre kulla-nılabilecektir (diğer bir deyişle istenirse gene depolama amaçlı olarak kullanılabilir). İşyerlerinin iki cepheli (yük-leme bir cephe, boşaltma diğer cephe) olması ve dolayı-sıyla ürün akışının I tipi olması öngörülmüştür. İşyerleri alana 100 dükkanlık bloklar halinde birbirine doğrusal paralel olacak şekilde yerleştirilecektir (6 Blok).

Dağıtım: Müşteri kendi aracı veya kiralık araçlarla ger-çekleştirilecektir.

Plan 2: Ortak Depolama ve Merkezi Dağıtım Sistemiİşyerleri: İşyerleri sadece numune ürün sergi alanı (25 m2) ve idari ofis alanı (75 m2) olarak düşünülmektedir. İşyerlerinin 100’erlik arkalı önlü bitişik düzende olma-sı, müşteri sirkülasyonu için aralarında ve dış uzun kenarlarda toplam 5 koridor bulunması öngörülmektedir. Dolayısıyla 600 işyeri için 60.000 m2‘lik ofis+sergi alanı gerekmektedir (600*100 m2). Bu işyerleri önünde ise müşteri sirkülasyonu için 90.000 m2 ‘lik alan gerekecek-tir. Bu planda müşteriler çok daha kısa sürede çok daha

fazla işyerini gezme olanağına kavuşacaktır. Müşteri siparişleri ortak depoyu işleten şirkete sistem üzerinden anında aktarılacak ve müşteri alımını sürdürürken sipa-rişleri aynı anda hazırlanıyor olacaktır.

Depolama: Ürün boşaltma ve yükleme, depolama, soğuk hava deposu ve paketleme faaliyetleri ayrı ve ortak kul-lanılan tesis/tesislerde merkezi olarak (bir lojistik şirket tarafından) yapılacaktır. Gelen ürünler irsaliye çerçeve-sinde işyerleri bazında barkodlanacak, barkodlu ürünler sisteme okutularak ve sipariş geldiğinde gene barkodu okutulacak ve depodaki mevcut miktardan düşülerek gerçek zamanlı olarak hangi işyerinin depoda hangi üründen ne kadar malı olduğunu görülebilecektir. Daha fazla yükleme ve boşaltma alanı yaratmak amacıyla depo iki blok olarak öngörülmüştür. Ortak depoda ayrıca demiryolu rampası da bulunacaktır. Depo içinde otoma-tik ayrıştırmalı konveyör sistemi (sorter) önerilmektedir. Her üründen numune alınması, kalite kontrolünün ya-pılması, rayiç altı satılabilir ve imha kararlarını verilmesi, tüm hareketlerin istatistiğinin tutulması mümkün hale gelecektir. Böylece rüsum ve vergi kayıpları tümüyle önlenecektir. Ortak depolama, arsa ve özellikle inşaat alanını azaltacak, işçilik, yatırım ve işletme maliyetlerini düşürecektir.

Paketleme ve Kurutma: Ayrıştırma, boylama, işleme, ku-rutma, paketleme ve ambalajlama, tesisi ortak kullanıma açık olacaktır.

Dağıtım: Tüm işyerlerinden alınan siparişler merkezi yönetilen depoya aktarılacak ve müşteri bazında tek yük-leme noktasında hazırlanacak ve buradan yüklenecektir. Böylece aynı yöne giden ürünlerin konsolidasyonu da mümkün hale gelecektir. Konsolidasyon araç doluluğunu artıracak ve trafiğe çıkan araç sayısını azaltacaktır. Ayrıca hal içinde müşteriler aracı ile çok sayıda işyerinden yükleme yapma durumu ortadan kalkacağı için hal içi trafik son derece ve müşterilerin zaman kaybı azalacak-tır. Benzer şekilde ürün getiren ağır ticari araçlar da tek yerden merkezi depoya mal indireceği için hal içinde çok sayıda işyerine uğrama durumundan kurtulacaklardır.

Ortak Özellikler:Rampa: Tüm işyerleri yükleme ve boşaltma rampaları-nın çapraz (450 açılı testere ağzı şeklinde) araç yanaşma şeklinde, soğuk zincir mantığına uygun olarak körüklü ve seksiyonel kapılardan oluşması öngörülmüştür. Çapraz rampa kullanımı manevra alanı ve dolayısıyla toplam alan gereksinimini azaltacak, araçların rampaya yanaş-masını kolaylaştıracak ve süresini azaltacaktır.

08

102

Giriş-Çıkış Kapısı: Ağır ticari araçların alana tek bir ka-pıdan girmesi ve çıkması, hafif ticari araçların ise alana farklı bir kapıdan girmesi ve çıkması, kapıların çoklu turnikeli, araç tanıma ve otomatik tartı özelliğine sahip olması öngörülmektedir.

Ring Yolları: Ring yollarının tek yönlü olması, işyerleri arasında yolların ağır ticari ve hafif ticari araç yolu ola-rak ayrılması öngörülmektedir. Böylece mümkün olduğu kadar ağır ve hafif araç karşılaşması önlemiş olacaktır. Ring yolları ortasına açık bekleme alanları öngörülmüş-tür. Ayrıca alan içinde bir çevre yolu olacaktır.Otopark: Alanın uygun noktalarına otoparklar konu-lacaktır. TIR ve Kamyon otoparkının açık, Kamyonet ve Binek Araç otoparkının kapalı ve çok katlı olması öngörülmüştür. Otopark alan hesabında İBB Otopark Yönetmeliği baz alınmıştır.

Merkezi boş kasa ve palet depolama, yıkama ve tamir alanı: Boş kasa ve palet depolama, yıkama ve tamir alanının merkezi olması öngörülmüştür.

Meyve ve Sebze Hali Ortak Tesisleri: İdari bina, Lokanta, Kafeterya gibi alanlar meyve ve sebze hali için ortak düşünülmüştür

Tüm Haller Ortak Tesisleri: Antrepo, Gıda İhtisas Gümrü-ğü, Demiryolu İstasyonu, Eğitim ve konaklama tesisleri, Kongre ve fuar merkezi, İtfaiye, Akaryakıt İstasyonu gibi alanlar tüm haller için ortak düşünülmüştür.

Geri Dönüşüm ve Enerji: Kendi enerjisini üreten, güneş ve rüzgar enerjisi ile iç hacimlerde gün ışığından en fazla oranda yararlanan ve kendi atığını (ürün, ambalaj, su vd.) değerlendiren bir tesis öngörülmüştür. Meyve sebze atığı ve boş ambalajların toplama merkezine getirildikten sonra bant sistemiyle ayrıştırılıp, kullanılabilir kasaların otomatik yıkama sistemi ile temizlenmesi ve kullanıla-mayacak kısımların da sıkıştırılarak/susuzlaştırılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Meyve sebze atıklarının kompostlaştırma tesisinde işlenerek biyoenerji elde edil-mesi düşünülmektedir. Aşağıdaki Tablo 29’da Yeni Hal için alan gereksinmeleri 2020-2035 ile 2036-2050 dönemle-rini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.

Yukarıda önerilen yerleşim alanlarının temsili gösterimleri aşağıda verilmiştir. Hal esnafının bulunacağı işyerlerinin olası dizilimi 6 sıra seklinde ve diğer alanların konuşlana-bileceği alanlar aşağıdaki gibidir. Müstakil işyerleri olması ve depolama alanlarının işyerlerinin içinde ve bireysel olarak düşünülmesi durumunda yukarıdaki yerleşim orta-ya çıkmaktadır. Ortak depo ve merkezi dağıtım alternatifi dikkate alınırsa yerleşim aşağıdaki şekilde değişmektedir.

TESİS YERLEŞİM

KALEMLERİ

PLAN 1 (Müstakil

İşyerleri)

Arsa

Plan 1

PLAN 2 (Ortak Depo ve

Merkezi Dağıtım)Arsa Plan 2

AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

OFİS ve DEPOLAMA ALANLARI

200,000 303,000 153,000 181,000 239,500 239,500

Müstakil Ofis ve Ürün Depolama Alanı

200,000 300,000 150,000600 işyeri ve işyeri başına 250

m2 taban alanı üzerinden, toplam işyeri alanı 500 m2

Farklı Ofis ve Ortak Depo Alanı Ofis ve sergi alanı olarak birim alan 100 m2 ‘dir. Soğuk hava deposu 7,5 m yükseklik

ve farklı sıcaklıklarda çalıştırılabilen odalar şeklindedir.

Depolarada rampa alanları dahildir.

Ofis ve Sergi Alanı 40,000 60,000 60,000

Sirkülasyon Alanı 60,000 90,000 90,000

Ortak Depo 65,000 65,000 65,000

Ortak Soğuk Hava Deposu 10,000 10,000 10,000

Ortak İşleme ve Paketleme Tesisi

5,000 10,000 10,000

Mevcut işyerlerinin 1/3’nün günde 2 saat kullanması

durumunda 1000 m2’lik 10 tesislik alan gerekmektedir.

Ürün kurutma tesisi (Sıcak Havalı)

3000 3000 3000 3000Yaklaşık 500.000 tonluk kurutma

kapasitesi düşünülmüştür.

Merkezi boş kasa ve palet depolama alanı

1,000 1,500 1,500

Kasaların 10 kat üstü üste konulduğu ve birim kasa alanının

0,22 m2 olduğu ve bir kasada ortalama 12 kg bulunduğu ve

günlük gelen miktarın yarısı kadar boş kasa oluştuğu varsayılmıştır.


103

Tablo 29 Bayrampaşa Sebze Meyve Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri

TESİS YERLEŞİM

KALEMLERİ

PLAN 1 (Müstakil

İşyerleri)

Arsa

Plan 1



AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

DESTEK ALANLAR 152,832 228,853 102,912 212,373 318,165 148,703

Hal Yönetim Ofisi 250 250 83 250 250 83 organizasyon şeması, ayrı

Kooperatif ve STK’lara ait alanlar

500 500 167 500 500 167 ayrı

Atık alanları 180 250 250 180 250 250Toplam gelen ürünün %1,5’i

atık olacaktır. Bu alanda susuzlaştırma işlemi yapılacaktır.

Esnaf ve Personel Binek Araç Katlı Otoparkı

32,000 48,000 9,600 32,000 48,000 9,600 İBB Otopark yönetmeliği

Müşteri- Ziyaretçi Aracı Kapalı Katlı Otoparkı

72,534 108,801 21,760 108,801 163,202 32,640

Gelen kamyonet ve binek araç sayısının plan 1 için 1/3’ünün

ve plan 2 için ½’sinin kapalı ve katlı otoparkı kullannacağı esas

alınmıştır.

Ağır Ticari Araç Açık Otoparkı 46,549 69,824 69,824 69,823 104,735 104,735

Gelen Tır ve kamyon sayısının plan 1 için 1/3’ünün ve plan 2 için

½’sinin açık otoparkı kullannacağı esas alınmıştır.

Giriş-Çıkış Kapısı (Ağır Ticari Araç için)

517 775 775 517 775 775

Giriş işlemleri süresi ortalama 2 dakika olacağı

varsayılarakhesaplanmıştır. Buna göre 10 turnikede kantar, gişe ve

araç için alan dahil edilmiştir.

Giriş-Çıkış Kapısı (Hafif Ticari Araç için)

302 453 453 302 453 453




SOSYAL ALANLAR 2,900 4,000 2,250 2,900 4,000 2,250

Umumi Tuvalet 500 500 500 500 500 500 ayrı

Lokanta - Yemekhane 1,000 1,500 750 1,000 1,500 750 ayrı

Kafe 700 1,000 500 700 1,000 500 ayrı

Market vb. 700 1,000 500 700 1,000 500 ayrı

LOJİSTİK ALANLAR 185,000 276,500 276,500 15,200 17,100 17,100

Rampa önü araç alanı (hafif ticari araç)

17,000 25,500 25,500 2,200 3,200 3,200 4 araç yanyana 600 işyeri

Rampa önü araç alanı (ağır ticari araç)

45,000 68,000 68,000 2,000 2,900 2,900 3 araç yanyana 600 işyeri

Ring Yolları 90,000 135,000 135,000 10,000 10,000 10,000

Plan 1’de Bloklar arasındaki iç yollar ve çevre yolları dikkate

alınmıştır. Plan 2’de ortak deponun çevresindeki alan

öngörülmüştür.

Ara Park Alanı 32,000 47,000 47,000 0 Hafif ve Ağır Araçların ara park

alan

Elektrikli araç şarj alanı 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 Priz sayısı

Forklift, vb. ekipman park alanı

0 0 Depolama alanı içinde


Konveyör Alanı 0 0 Plan 2’de depolama alanı içinde


Toplam Alan m2 540,732 812,353 534,662 411,473 578,765 407,553

08

104

Şekil 72 Sebze Meyve Hali Müstakil İşyerleri Planına Göre Yerleşim Planı Taslağı

AĞIR TİCARİ ARAÇ (TIR, KAMYON) GİRİŞ ÇIKIŞ


Şekil 73 Sebze Meyve Hali Ortak Depo ve Merkezi Dağıtım Sistemi Planına Göre Yerleşim Planı Taslağı

HAFİF TİCARİ ARA GİRİŞ ÇIKIŞ


İDARİ BİNA

ORTAK DEPO ALANI 1

ORTAK DEPO ALANI 2

Müşteri Otoparkı(Çok Katlı) Antrepo

Laboratuvar ve Karantina Alanı

Gıda İhtisas Gümrüğü

Kamyon, Tır Açık Otopark

Alanı


Alanı

Demiryolu İstasyonuSe

rgi A

lanl

arı

Müşteri Otoparkı(Çok Katlı)


105

8.2.2 Ataşehir Meyve ve Sebze Hali8.2.2.1 ProjeksiyonlarTablo 30’da 2010 ve 2015 yılları arası Ataşehir haline gelen meyve, sebze ve toplam ürün giriş miktarları verilmiştir. Tablo incelendiğinde yıllar iti-bariyle toplam ürün girişinde yukarı ve aşağı yönlü bir trend olmadığı, yıllık 850.000 ton civarında bir

giriş olduğu, en yoğun ürün girişinin Haziran ayında gerçekleştiği görülmektedir.Tablo 31’de 2008 ve 2015 yılları arası ay bazında Ataşehir Haline Gelen Araç Sayıları verilmiştir. Tablo incelendiğinde en yoğun araç girişinin gene Haziran ayında gerçekleştiği görülmektedir.

Tablo 30 Ataşehir Haline Gelen Meyve ve Sebze Miktarları

Yıl Ocak Şubat Mart Nisan MayısHazi-

ran

Tem-

muz

Ağus-

tosEylül Ekim Kasım Aralık Toplam

2010

Meyve 23,703 21,773 19,442 16,737 27,200 49,994 45,617 41,132 27,967 29,313 26,630 29,670 359,178

Sebze 23,398 24,080 28,949 32,744 45,627 48,426 44,206 41,094 37,212 35,661 31,524 34,704 427,625

Toplam 47,101 45,853 48,391 49,481 72,827 98,420 89,823 82,226 65,179 64,974 58,154 64,374 786,803

2011

Meyve 30,579 22,451 19,896 18,339 20,147 40,829 46,349 42,295 32,825 31,521 24,760 27,400 357,391

Sebze 37,354 31,217 34,714 42,217 46,845 51,009 44,074 45,659 46,026 50,999 34,301 35,108 499,523

Toplam 67,933 53,668 54,610 60,556 66,992 91,838 90,423 87,954 78,851 82,520 59,061 62,508 856,914

2012

Meyve 24,649 23,032 20,518 20,517 23,990 46,933 45,738 42,306 32,211 22,696 29,075 34,364 366,029

Sebze 30,281 31,235 39,354 38,308 40,395 47,944 39,527 40,612 52,590 44,833 46,132 41,554 492,765

Toplam 54,930 54,267 59,872 58,825 64,385 94,877 85,265 82,918 84,801 67,529 75,207 75,918 858,794

2013

Meyve 24,592 26,391 21,580 21,825 28,847 41,821 38,328 33,728 31,554 25,182 31,847 37,294 362,989

Sebze 30,020 37,277 31,628 39,405 49,822 51,726 41,985 39,816 48,838 34,757 41,203 41,741 488,218

Toplam 54,612 63,668 53,208 61,230 78,669 93,547 80,313 73,544 80,392 59,939 73,050 79,035 851,207

2014

Meyve 26,466 24,571 19,299 19,645 28,308 39,360 43,196 32,361 31,412 27,811 32,251 34,801 359,481

Sebze 29,988 36,515 34,387 40,523 47,604 50,179 46,972 37,523 50,154 38,261 37,690 39,842 489,638

Toplam 56,454 61,086 53,686 60,168 75,912 89,539 90,168 69,884 81,566 66,072 69,941 74,643 849,119

2015

Meyve 23,853 25,976 24,108 16,526 21,634 112,097

Sebze 26,583 28,832 28,623 33,437 39,941 157,416

Toplam 50,436 54,808 52,731 49,963 61,575 269,513

Aylık Ortal-

ama Dağılım 6.69% 6.63% 6.42% 6.91% 8.54% 11.14% 10.37% 9.43% 9.30% 8.11% 7.98% 8.48% 100.00%

(2015 hariç)

Tablo 31’de 2008 ve 2015 yılları arası ay bazında Ataşehir Haline Gelen Araç Sayıları verilmiştir. Tablo incelendiğinde en yoğun araç girişinin gene Haziran ayında gerçekleştiği görülmektedir.

Önemli Not: Tablo 31, sayfa 106-107’de detaylıca incelenebilir.

08

106

Yıl 2011 2012 2013 2014 2015Aylık Ortalama Dağılım (2015 Yılı

Hariç)

Ocak

TIR 204 495 816 1,598 2,093

Kamyon 30,451 28,734 29,600 28,957 28,970

Kamyonet 103,755 95,413 109,481 114,387 120,238

Binek 23,354 24,348 65,009 74,434 72,302

Toplam 157,764 148,990 204,906 219,376 223,603 6.85%

Şubat

TIR 257 460 788 1,337 1,712

Kamyon 27,972 26,407 27,077 26,561 25,054

Kamyonet 93,785 88,755 103,881 104,525 102,577

Binek 21,717 22,753 64,115 67,377 65,729

Toplam 143,731 138,375 195,861 199,800 195,072 6.35%

Mart

TIR 373 552 933 1,343 2,077

Kamyon 30,720 30,022 29,507 28,885 28,900

Kamyonet 106,642 105,223 117,782 118,113 120,528

Binek 23,801 26,264 68,877 70,565 75,664

Toplam 161,536 162,061 217,099 218,906 227,169 7.11%

Nisan

TIR 475 681 1,303 2,109 2,544

Kamyon 31,693 30,327 31,091 30,454 28,901

Kamyonet 114,457 109,661 127,760 128,397 128,113

Binek 25,431 26,675 72,863 74,235 79,797

Toplam 172,056 167,344 233,017 235,195 239,355 7.56%

Mayıs

TIR 473 925 1,799 2,403 3,199

Kamyon 34,877 36,752 37,657 36,307 33,886

Kamyonet 131,529 133,406 152,641 150,458 147,302

Binek 27,908 30,939 80,280 79,685 81,294

Toplam 194,787 202,022 272,377 268,853 265,681 8.79%

Haziran

TIR 744 1,332 1,825 2,733 2,477

Kamyon 43,441 42,253 38,442 38,556 30,117

Kamyonet 146,837 151,508 152,435 154,339 125,575

Binek 29,923 51,721 77,647 76,477 62,316

Toplam 220,945 246,814 270,349 272,105 220,485 11.53%

Temmuz

TIR 718 1,008 1,479 1,900

Kamyon 44,165 42,879 41,709 37,394

Kamyonet 145,967 151,397 164,071 146,275

Binek 29,063 58,641 76,873 66,432

Toplam 219,913 253,925 284,132 252,001 9.46%

Ağustos

TIR 333 682 1,099 1,568

Kamyon 40,048 39,620 36,182 38,834

Kamyonet 140,088 142,297 144,396 152,571

Binek 26,444 59,178 68,580 72,436

Toplam 206,913 241,777 250,257 265,409 9.03%


107

Tablo 31 Ataşehir Haline Gelen Araç Sayıları

Yıl 2011 2012 2013 2014 2015Aylık Ortalama Dağılım (2015 Yılı

Hariç)

Eylül

TIR 409 691 1,191 1,745

Kamyon 40,818 39,581 36,702 38,315

Kamyonet 137,217 145,694 149,016 156,489

Binek 27,869 68,775 71,182 78,770

Toplam 206,313 254,741 258,091 275,319 9.31%

Ekim

TIR 521 691 1,278 1,991

Kamyon 37,678 34,340 29,840 31,078

Kamyonet 127,732 126,862 118,486 127,740

Binek 27,230 60,729 65,282 69,140

Toplam 193,161 222,622 214,886 229,949 8.06%

Kasım

TIR 495 792 1,254 1,787

Kamyon 29,420 34,655 31,095 31,729

Kamyonet 102,001 128,360 125,063 126,201

Binek 23,490 64,340 72,900 73,003

Toplam 155,406 228,147 230,312 232,720 7.93%

Aralık

TIR 444 786 1,225 2,029

Kamyon 32,109 32,009 29,910 31,729

Kamyonet 111,287 119,305 117,856 131,663

Binek 27,513 68,983 71,967 76,819

Toplam 171,353 221,083 220,958 242,240 8.01%

Tablo 32’de ise yıllara ve araç türlerine göre değişim verilmiştir. Toplam araç sayısında yukarı yönlü bir artış olduğu, TIR sayısının çok arttığı, kamyon sayısında düşüş olurken, binek araç sayısında artış olduğu ve kamyonet (panelvan ve jeep dahil) kısmen yükseliş olduğu görülmektedir.

2008 2009 2010 2011 2012 2013 20142014 Araç Türü Dağılımı

(%)

TIR 422 862 1.245 2.678 3.729 5.945 10.519 0,94%

Kamyon 141.811 211.052 200.152 184.616 176.280 168.628 198.769 26,79%

Kamyonet 287.258 354.061 350.677 354.520 375.249 393.471 470.995 62,51%

Binek 48.535 50.975 55.464 57.519 57.100 61.413 103.893 9,76%

Toplam 478.026 616.950 607.538 599.333 612.358 629.457 784.176 100,00%

Tablo 32 Ataşehir Haline Gelen Araç Türü Sayılarındaki Değişim

08

108

Bayrampaşa hali için yapılan çalışmaya benzer şekilde meyve için 363 gr/kişi-gün, sebze için 791 gr/kişi ve toplam 1.154 gr/kişi*gün tüketim değeri için İstanbul

Anadolu Yakası için Tablo 33’de 2050 yılı meyve ve sebze tüketim değeri bulunmuştur.Tablo 33’de 2014 yılı itibarıyla Ataşehir Haline Gelen

İstanbul Anadolu Yakası 2014 Yılı Nüfusu (kişi) 5.031.956

İstanbul Anadolu Yakası 2014 Yılı Tahmini Toplam Meyve ve Sebze Tüketimi (5.031.956 * 1,15) (ton)

5.786.749

Ataşehir Haline 2014 Yılında Gelen Meyve ve Sebze Miktarı (ton) 849.119

Ataşehir Hali Kullanım Oranı (849.119/5.786.749) %14,7

İstanbul Anadolu Yakası 2050 Yılı Nüfus Tahmini (kişi) 6.457.694

İstanbul Anadolu Yakası 2050 Yılı Tahmini Toplam Meyve ve Sebze Tüketimi Tahmini (6.457.694 * 1,15) (ton) 7.426.348

2050 Yılı Ataşehir Hali Kullanım Oranı Öngörüsü %20

Yeni Hale Gelecek Meyve ve Sebze Miktarı (7.426.348 * %20) (ton) 1.485.270

Tablo 33 İstanbul Anadolu Yakası Yeni Hal 2050 yılı Meyve-Sebze Projeksiyonu

meyve ve sebze miktarının İstanbul Anadolu Yakası tahmini toplam meyve ve sebze tüketimine oranı %14,7’dir. Hal Odaklı Müşteri Araştırması Raporu Grafik 16’da meyve ve sebze müşterilerinin Ataşehir Halinden ürün tedarik oranı %18,7 olduğu belirtilmektedir. Gerek bu oran ve gerekse yeni öngörülen halin çok daha modern, karma hal niteliğinde ve uluslararası boyutta düşünülmesi, ancak yeni halin Avrupa yakasında olması durumunda boğaz geçişi zorluğu nedeniyle Anadolu yakası nüfusu toplam meyve ve sebze tüketiminin %20’sinin yeni halden yapılacağı öngörülmüştür. Dolayısıyla 2050 yılı için yeni hale gelecek meyve ve sebze miktarı 1.485.270 ton, yaklaşık 1.500.000 ton olarak öngörülmüştür. Tablo 8..’deki ortalama rakamlara göre en yoğun ay %11,14 ‘lük oranı ile Haziran ayıdır. Bu çerçevede 2050 yılı haziran ayı projeksiyonu 167.100 ton olarak hesaplanmaktadır. Tesis alan hesabında bu değer baz alınacak olup, bu değerin 2014 Haziran ayı rakamına oranı 1,87’dir (167.100/89.539). Diğer bir ifade ile iki katına yakın bir artış öngörülmektedir.

2014 yılında Ataşehir haline gelen ve giden 849.119 ton ürüne karşılık gelen TIR+Kamyon sayısı 209.288 ve Kamyonet+Binek Araç sayısı 574.888 olarak verilmiştir. Kamyonet ile gelen ürünler ihmal edilerek gelen ürünün %5,03’ü (%1,34/(%1,34+%25,35)) TIR, %94,97’si (%25,35/(%1,34+%25,35)) Kamyon ile gelmiştir. TIR Tonajı/Kamyon Tonajının 2/1 olduğu varsayımı ile araç başına tonaj TIR için 7,73 ton, Kamyon için 3,86 tondur. 2050 yılına doğru nakliye ekonomisi nedeniyle daha çok oranda TIR’ın

kullanılacağı ve özellikle dayanıklı ürünlerin demiryolu ile geleceği öngörülmüştür. Toplam ürün tonajının (1.500.000 ton) %10’nun demiryolu ile geleceği varsayılarak karayolu ile yeni hale gelecek miktar 1.350.000 ton (1.500.000*0,90) olarak hesaplanmıştır. 2050 yılı için öngörülen karayolu ile gelecek ürün miktarı olan 1.350.000 tonun %50’sinin TIR ve %50’sinin Kamyon ile geleceği ve aynı miktarda araç başına ürün getireceği varsayımı ile gelecek araç sayıları öngörüleri TIR ve Kamyon için 116.489 olarak hesaplanabilir. Mevcut durumda atık oranı % 1’dir. 2050 yılında % 0,5 olacağı öngörülmüştür. Buna göre 2014 yılı için %1 atık oranı düşüldükten sonra halden çıkan ürün miktarı 840.628 ton (849.119*0,99), 2050 yılı için öngörülen % 0,5 atık oranı çıkıldıktan sonra halden çıkacak ürün miktarı 1.492.500 ton olacaktır (1.500.000*0,995). 2014 yılı için halden çıkan ürünün %82’si (%60,06/(%60,06+%13,25)) Kamyonet, %18’i ((%13,25/(%60,06+%13,25)) Binek Araç ile çıkmıştır. Kamyonet Tonajı/Binek Aracı Tonajının 4/1 olduğu varsayımı ile araç başına tonaj Kamyonet için 0,94 ton, Binek Araç için 0,42 tondur. 2050 yılı için öngörülen gidecek ürün miktarı olan 1.492.500 tonun gene %82’sinin Kamyonet ve %18’inin Binek Araç olacağı, Kamyonet başına tonajın 1,5 ton ve Binek Araç başına tonajın gene 0,42 ton olacağı varsayımı ile çıkacak araç sayıları öngörüleri Kamyonet için 943.237, Binek Araç için 184.868 olarak hesaplanabilir.


109

Tablo 34 Yeni Hale Gelecek Araç Türü Sayıları Dağılımı

Tablo 35 2050 Yılı Haziran Ayı Araç Türlerine Göre Araç Sayısı projeksiyonu


2014 Yılı Araç Türü Sayıları 10.519 198.769 470.995 103.893 784.176

2014 Yılı Araç Türü Dağılımı(%) 1,34% 25,35% 60,06% 13,25% 100,00%

2014 Yılı Giren ve Çıkan Araç Dağılımı Oranları (%) 5,03% 94,97% 81,93% 18,07%

2014 Yılı Giren ve Çıkan Tonaj Miktarları (ton) 81.270 767.849 440.428 43.934

2014 Yılı Araç Başı Tonaj (ton) 7,73 3,86 0,94 0,42

2050 Yılı Araç Türü Dağılımı Öngörüsü (%) 50% 50% 82% 18%

2050 Yılı Araç Başı Tonaj Öngörüsü (ton) 7,73 3,86 1,50 0,42

2050 Yılı Gelecek Araç Sayısı Öngörüleri 116.489 116.489 943.237 184.868 1.361.083

2050 Yılı Araç Türü Dağılımı (%) 8,56% 8,56% 69,30% 13,58% 100,00%


2050 Yılı Araç Türü Sayıları Öngörüleri 116.489 116.489 943.237 184.868 1.361.083

2050 Yılı Haziran Ayı Araç Türü Sayıları Öngörüleri (%11,53 oranına göre) 13.431 13.431 108.755 21.315 156.933

Tablo 34’teki ortalama rakamlara göre en yoğun ay %11,53 ‘lük oranı ile Haziran ayıdır. Bu çerçevede 2050 yılı haziran ayı araç sayısı projeksiyonu Tablo 35’de

verilmiştir. Tesis yerleşim planında bu değerler baz alınacaktır.

8.2.2.2 Öngörülen Fonksiyon ve TesislerAnadolu yakası Sebze / Meyve Hali; büyük toptancı hali konumunda olup Kadıköy (İçerenköy) ilçe sınırları içerisinde olup, yaklaşık 55 dönümü hal, 35 dönümü otopark alanı olmak üzer 90 dönümlük bir alan üzerinde 1970 yılından beri faaliyetini sürdürmektedir. Kadıköy Hali Müdürlük İdari binası ile 193 Adet Komisyoncu Yazıhanesi ve yaklaşık 10 Adet Sosyal Tesisi bünyesinde barındırmaktadır. 83 memur, kadrolu ve sözleşmeli işçi ile 108 hizmet alımı yoluyla istihdam edilen personel çalışmaktadır. Halde ihtiyaca göre motorlu araç ve iş makinası bulundurulmaktadır. Komisyoncu alanları 70-100 m2 arasındadır. Genellikle ürünler bu alanların dışında sergilenmekte ve araç geçiş alanlarına taşmaktadır. Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmeliğinin 5.Maddesi 12.şıkkına göre Ataşehir Hali, Orta Toptancı Hali sınıfındadır. Ataşehir halinin Tuzla Aydınlı Bölgesine taşınması söz konusu olup bu bölgede 430 dönümlük bir alan tahsis edilmiştir. Anadolu yakasında ayrıca Özel Sultanbeyli Bozkurtlar Yaş Meyve Sebze Pazarlama A.Ş. adıyla özel sektör tarafından işletilen

bir hal bulunmaktadır. 1999 yılında faaliyete başlayan bu hal 2002 yılında toptancı hal faaliyet belgesini almıştır. 8.600 m2 ‘lik alanda kurulu halde 38 adet komisyoncu dükkanı ve 5 sosyal tesis bulunmaktadır.

Yeni Hal Tasarım İlkeleri:Ataşehir halinin yeni hale taşınması durumunda Bayrampaşa Hali için belirtilen iki planlı tasarım ilkelerinin bu hal için de geçerli olması öngörülmektedir. Doğal olarak alan hesabında Bayrampaşa için 600 işyeri, Ataşehir için 210 işyeri dikkate alınmıştır.

Aşağıdaki Tablo 36’da Yeni Hal için alan gereksinmeleri 2020-2035 ile 2036-2050 dönemlerini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.

08

110

TESİS YERLEŞİM KALEMLERİ

PLAN 1 (Müstakil

İşyerleri)

Arsa

Plan 1


Merkezi Dağıtım)

Arsa

Plan 2 AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

OFİS ve DEPOLAMA ALANLARI 70.000 106.000 53.500 64.850 84.500 84.500


70.000 105.000 52.500 210 işyeri ve işyeri başına 250 m2

taban alanı üzerinden, toplam işyeri alanı 500 m2

Farklı Ofis ve Ortak Depo Alanı Ofis ve sergi alanı olarak birim

alan 100 m2 ‘dir. Soğuk hava deposu 7,5 m yükseklik ve farklı

sıcaklıklarda çalıştırılabilen odalar şeklindedir. Depolara da rampa

alanları dahildir.

Ofis ve Sergi Alanı 14.000 21.000 21.000

Sirkülasyon Alanı 20.000 30.000 30.000

Ortak Depo 22.000 22.000 22.000

Ortak Soğuk Hava Deposu 5.000 5.000 5.000

Ortak İşleme ve Paketleme Tesisi

3.500 5.000 5.000

Mevcut işyerlerinin 1/3’nün günde 2 saat kullanması durumunda

1000 m2’lik 10 tesislik alan gerekmektedir.

Ürün kurutma tesisi (Sıcak Havalı)

1000 1000 1000 1000Yaklaşık 150.000 tonluk kurutma

kapasitesi düşünülmüştür.


350 500 500

Kasaların 10 kat üstü üste konulduğu ve birim kasa alanının

0,22 m2 olduğu ve bir kasada ortalama 12 kg bulunduğu ve

günlük gelen miktarın yarısı kadar boş kasa oluştuğu varsayılmıştır.

DESTEK ALANLAR 55.349 82.629 42.008 76.691 114.642 60.680



500 500 167 500 500 167 ayrı

Atık alanları 180 250 250 180 250 250Toplam gelen ürünün %1,5’i atık

olacaktır. Bu alanda susuzlaştırma işlemi yapılacaktır.


11.200 16.800 3.360 11.200 16.800 3.360 İBB Otopark yönetmeliği


22.234 33.351 6.670 33.351 50.027 10.005



alınmıştır.

Ağır Ticari Araç Açık Otoparkı 20.663 30.995 30.995 30.995 46.492 46.492

Gelen Tır ve kamyon sayısının plan 1 için 1/3’ünün ve plan 2 için

½’sinin açık otoparkı kullannacağı esas alınmıştır.


229 344 344 153 230 230





93 139 139 62 93 93


varsayılarakhesaplanmıştır. Buna göre 7 turnikede kantar, gişe ve araç için alan dahil edilmiştir.

SOSYAL ALANLAR 900 1.350 750 900 1.350 750


Lokanta - Yemekhane 333 500 250 333 500 250 ayrı

Kafe 233 350 175 233 350 175 ayrı


111

Tablo 36 Ataşehir Sebze Meyve Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri


PLAN 1 (Müstakil

İşyerleri)

Arsa

Plan 1


Merkezi Dağıtım)

Arsa

Plan 2 AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

Market vb. 233 350 175 233 350 175 ayrı

LOJİSTİK ALANLAR 58.415 87.448 87.448 5.670 8.330 8.330


3.771 5.657 5.657 733 1.100 1.100 4 araç yanyana 210 işyeri


10.057 15.085 15.085 667 1.000 1.000 3 araç yanyana 210 işyeri

Ring Yolları 33.867 50.800 50.800 3.920 5.880 5.880


alınmıştır. Plan 2’de ortak deponun çevresindeki alan öngörülmüştür.

Ara Park Alanı 10.371 15.556 15.556 0 Hafif ve Ağır Araçların ara park

alan

Elektrikli araç şarj alanı 350 350 350 350 350 350 Priz sayısı

Forklift, vb. ekipman park alanı 0 0 Depolama alanı içinde




Toplam Alan m2 184.665 277.427 183.706 148.111 208.822 154.260

8.2.3 Su Ürünleri Hali 8.2.3.1 ProjeksiyonlarTablo 37’de 2006 ve 2015 yılları arası Yenikapı Su Ürünleri haline gelen su ürünleri giriş miktarları verilmiştir. Tablo incelendiğinde yıllar itibariyle

toplam ürün girişinde yukarı ve aşağı yönlü bir trend olmadığı, yıllık 41.500 ton civarında bir giriş olduğu, en yoğun ürün girişinin Kasım ayında gerçekleştiği görülmektedir.

Tablo 37 Yenikapı Haline Gelen Su Ürünleri Miktarları (Kg)

Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

2006 2.870.160 3.039.391 2.434.274 2.060.571 839.577 483.362 459.889 448.610 8.611.976 5.677.332 8.848.498 6.429.147 42.202.787

2007 3.639.836 3.034.521 3.026.138 2.008.691 704.533 447.072 392.658 447.450 3.919.195 5.245.746 8.687.062 7.528.764 39.081.667

2008 5.802.121 4.852.518 4.001.249 2.338.187 1.052.206 619.285 606.353 642.525 3.032.219 4.970.047 7.554.321 4.799.939 40.270.970

2009 5.291.796 3.135.308 3.379.078 2.628.739 947.506 567.483 540.200 584.298 3.141.410 5.793.605 6.734.622 6.143.799 38.887.843

2010 4.236.833 3.848.846 3.043.487 1.995.526 899.886 614.582 601.175 512.416 4.767.981 7.918.461 5.637.979 4.694.770 38.771.940

2011 4.288.756 3.559.811 3.714.335 2.099.527 1.141.782 752.802 595.422 497.521 4.936.482 6.747.569 6.495.575 4.505.069 39.334.650

2012 3.449.673 3.352.914 2.906.965 1.830.610 1.137.250 714.855 552.351 534.617 8.939.753 9.642.908 8.943.555 8.336.855 50.342.307

2013 4.734.634 3.636.096 3.370.475 1.998.422 985.934 630.762 499.806 603.766 5.206.740 6.378.970 7.059.078 5.589.219 40.693.903

2014 4.262.032 5.229.860 3.303.206 2.000.816 888.300 585.681 459.741 621.537 6.326.637 6.886.609 7.821.938 5.309.090 43.695.447

2015 4.191.824 3.004.430 3.243.979 1.678.151 760.826 Aylık

Ortalama

Dağılım 10,33% 9,03% 7,82% 5,08% 2,30% 1,45% 1,26% 1,31% 13,10% 15,88% 18,16% 14,29% 100,00%(2015

hariç)

08

112

Tablo 38’de 2014 ve 2015 ilk yarısı ay bazında Yenikapı Haline Gelen Araç Sayıları verilmiştir. Tablo incelendiğinde en yoğun araç girişinin 2014 yılı için gene Kasım ayında gerçekleştiği görülmektedir.

Yıl AracTipi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

2014

Hal Ka-myon

3 3

Hal Kamyonet

1 2 3

Kamyon 741 1,407 1,067 789 247 4,251

Midibüs 1 1 2 3 7

Minibüs 9 37 28 19 127 108 52 81 13 23 20 8 525

Motosiklet 2 1 2 9 22 31 19 3 4 5 6 104

Otobüs 5 9 16 88 97 36 7 16 10 1 5 290

Otomobil 17,611 16,259 15,996 14,036 15,558 16,150 15,753 16,690 18,353 19,531 21,210 20,048 207,195

Toplam 2014 18,369 17,714 17,109 14,937 16,038 16,316 15,843 16,806 18,379 19,559 21,236 20,072 212,378

2015

Hal Jeep 16 32 89 33 2 1 173

Hal Ka-myon

904 1,044 1,060 681 359 322 15 4,385

Hal Kamy-onet

8,679 10,920 12,200 8,685 5,428 4,031 229 50,172

Hal Minibüs 232 438 301 122 122 55 3 1,273

Hal Tır 11 6 2 2 2 23

Minibüs 37 25 29 32 25 21 3 172

Motosiklet 5 6 3 14

Otobüs 1 16 14 12 3 46

Otomobil 19,080 15,957 18,875 16,746 12,873 11,736 611 95,878

Toplam 2015 28,959 28,423 32,572 26,318 18,829 16,174 861 152,136

Genel Toplam 47,328 46,137 49,681 41,255 34,867 32,490 16,704 16,806 18,379 19,559 21,236 20,072 364,514

Tablo 38 Yenikapı Haline Gelen Araç Sayıları

Tablo 38’de ise yıllara ve araç türlerine göre değişim verilmiştir. Tabloda son bir yıl altı aylık araç verisi olduğu için sağlıklı bir değerlendirme yapılamamaktadır. Genel olarak 2015 yılında TIR girişi olduğu ve Kamyon sayısının değişmediği söylenebilir.

FAO raporunda Türkiye’de 2012 yılı kişi başına su ürünleri tüketiminin 7,6 Kg/kişi*yıl olduğu belirtilmektedir. FAO verilerine göre 2012 yılı için Dünya’da kişi başı ortalama su ürünleri tüketimi 19,2 kg/kişi*yıldır. Gene FAO 2025 yılında bu rakamın 12 kg/kişi*yıl olacağını öngörmektedir. Bu veriler çerçevesinde 2050 yılı için İstanbul’da su ürünleri tüketiminin 10 kg/kişi*yıl olacağı varsayılmıştır. Tablo 8..’da 2014 yılı itibarıyla Yenikapı Haline gelen su ürünleri miktarının İstanbul toplam su ürünleri tüketim miktarına oranı %43,41’dir. Hal Odaklı

Müşteri Araştırması Raporu Grafik 17’de su ürünleri müşterilerinin Yenikapı Halinden ürün tedarik oranı %56,7 olduğu belirtilmektedir. Gerek bu oran ve gerekse yeni öngörülen halin çok daha modern, karma hal niteliğinde ve uluslararası boyutta düşünülmesi İstanbul su ürünleri tüketiminin %55’inin yeni halden yapılacağı öngörülmüştür. Dolayısıyla 2050 yılı için yeni hale gelecek su ürünleri miktarı 121.773.650 kg, yaklaşık 125.000 ton olarak öngörülmüştür. Tablo 39’daki ortalama rakamlara göre en yoğun ay %18,16 ‘lık oranı ile Kasım ayıdır. Bu çerçevede 2050 yılı haziran ayı projeksiyonu 22.700 ton olarak hesaplanmaktadır. Tesis alan hesabında bu değer baz alınacak olup, bu değerin 2014 Haziran ayı rakamına oranı 2,90’dır (22.700/7.822). Diğer bir ifade ile üç katına yakın bir artış öngörülmektedir.


113

İstanbul 2014 Yılı Nüfusu (kişi) 14.377.018

İstanbul 2014 Yılı Tahmini Su Ürünleri Tüketimi (14.377.018* 7) (kg) 100.639.126

Yenikapı Haline 2014 Yılında Su Ürünleri Miktarı (kg) 43.695.447

Yenikapı Hali Kullanım Oranı (43.695.447/100.639.126) %43,41

İstanbul 2050 Yılı Nüfus Tahmini (kişi) 18.450.553

İstanbul 2050 Yılı Tahmini Toplam Su Ürünleri Tüketimi Tahmini (18.450.553* 12) (kg) 221.406.636

2050 Yılı Su Ürünleri Hali Kullanım Oranı Öngörüsü %55

Yeni Hale Gelecek Su Ürünleri Miktarı (7.426.348 * %20) (kg) 121.773.650

Tablo 39 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Su Ürünleri Projeksiyonu

8.2.3.2 Öngörülen Fonksiyon ve TesislerSu Ürünler Hali; Fatih ilçesi Kumkapı semtinde 17.000 m2 açık 10.000 m2 kapalı olmak üzere toplam 27.000 m2 alan üzerine kuruludur. Kompleks dahilinde müdürlük binası, yazıhaneler, soğuk muhafaza ünitesi, sosyal alanlar, 4.800 m2 kapalı müzayede alanı ve balıkçı barınağı bulunmaktadır. Hal’de satış yapmak üzere yer tahsisi yapılmış 104 adet komisyoncu ve müstahsil bulunmaktadır. 11.000 m2 lik otopark alanı ihtiyaca cevap veremez haldedir. Müzayede ‘yüksek sesle çağırma’ ve açık arttırma yöntemi ile yapılır. Hal içinde bir adet genel kullanıma açık 690 m2’lik buzhane, şahıslara ait 10 adet 25 m2’lik ve bir adet 36 m2’lik buzhane bulunmaktadır. Bunların yanı sıra 5 adet 25 m2’lik zincir marketlere nihai ürün haline getirme işlemlerinin yapıldığı depolar bulunmaktadır. İstanbul Büyükşehir Belediyesince, Beylikdüzü ilçesi Gürpınar mevkii deniz kıyısına yeni bir hal yapılmasına karar verilmiş olup Yenikapı hali, Gürpınar’da tamamlanmış olan bu yeni hale taşınmak üzeredir. Yeni hal, bir kısmı denize dolgu yapılarak kazanılan toplam 240.000 m2 alan üzerine inşa edilmiştir. Yıllık 100.000 ton ürün kapasiteli olacak hal’de, ulusal ve uluslararası mevzuata göre bulunması zorunlu bütün üniteler ile balıkçı teknelerinin her türlü hizmeti (akaryakıt, elektrik, ağ kurutma, yedek parça ve tamir ünitesi, sosyal alanlar vb.) alabileceği bir barınak yapılmıştır. Kompleks içerisinde su ürünlerinin taze veya işlenmiş olarak satıldığı dükkânlar, balık restoranları ve insanların diğer ihtiyaçlarını karşılamak üzere sosyal üniteler bulunacaktır.

Yeni Hal Tasarım İlkeleri:Müzayede Alanı: Soğutulmuş ortak bir müzayede alanı öngörülmüştür. Bu alana ürün gelişi bir yönden ürün çıkışı, tam karşı yönden olacak ve böylece I tipi tek yönlü ürün akışı sağlanacaktır. Ürün yükleme ve boşaltma rampaları çapraz(testere ağzı), körüklü ve otomatik kapılardan oluşacaktır.

İşyerleri: İşyerleri müzayede alanının diğer iki yönünde karşılıklı olarak yer alacaktır. Böylece operasyona yakınlık sağlanacaktır.

Depolama ve Şoklama: Ortak kullanıma açık şoklama ve soğuk hava deposu olacaktır. Böylece müstakil soğuk hava depolarına göre daha verimli bir çalışma elde edilecektir. Soğuk hava depoları farklı sıcaklıklarda ürün depolamaya uygun şekilde çok hacimli olması gerekmektedir. Ayrıca müzayede zamanı dışında müzayede salonunun soğutulması gerekmeyecek, ürünler soğuk hava deposunda saklanacaktır.

Ürün İşleme ve Paketleme: Ortak kullanıma açık ürün işleme ve paketleme alanları olacaktır. Bu alanların ileriye yönelik kullanımının artacağı öngörülmüştür.

Mezat Salonu: Elektronik ticarete (uzaktan erişime) de uygun bir mezat salonu düşünülmüştür

Ortak Özellikler: Yukarıda belirtilen diğer haller ile aynı ortak tesisler olacaktır.

08

114

Aşağıdaki Tablo 40’da Yeni Hal için alan gereksinmeleri 2020-2035 ile 2036-2050 dönemlerini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.

Yukarıda verilen yerleşim kalemleri dikkate alındığında işyerlerinin dizilişi ve diğer alanların temsili yerleşimi aşağıdaki şekilde olacaktır.

Tablo 40 Su Ürünleri Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri


PLAN 1 (Müstakil

İşyerleri)Arsa Plan 1

AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050

OFİS ve DEPOLAMA ALANLARI 62.500 75.000 75.000

Ortak Soğuk Hava Sergi Alanı 30.000 30.000 30.000

En yoğun ay 22700 ton 26 gün üzerinden 150 esnafın 5'er paletlik satış alanı ve 5 m2 hareket alanına göre

hesaplanmıştır.(1 palette 500 kg varsayıldı), Ön yükleme ve kabul alanları dahil edilmiştir.

Ortak Soğuk Hava Deposu-Ortak Şoklama Üniteleri

5.000 7.500 7.500

Ortak İşleme ve Paketleme Tesisi 20.000 30.000 30.000Mevcut işyerlerinin 1/3’nün günde 2 saat kullanması durumunda 1000 m2’lik 10 tesislik alan gerekmektedir.

Mezat Alanı 1.000 1.000 1.000

Müstakil Ofisler 4.500 4.500 4.500

Merkezi boş kasa/palet yıkama ve depolama alanı 2.000 2.000 2.000En yoğun aydaki günlük kullanılacak palet sayısının yarısı depolanır. Bir palette 12 kasa ve 10 kat üst üstte istiflenecek şekilde düşünülmüştür.

DESTEK ALANLAR 15.700 17.700 6.233

Hal Yönetim Ofisi 250 250 83 organizasyon şeması, ayrı

Kooperatif ve STK’lara ait alanlar 150 150 50 ayrı

Atık alanları 100 100 100 Toplam gelen ürünün %1,5’i atık olacaktır.

Esnaf ve Personel Binek Araç Katlı Otoparkı 4.000 6.000 1.200 İBB Otopark yönetmeliği

Müşteri- Ziyaretçi Aracı Kapalı Katlı Otoparkı 8.000 8.000 1.600Gelen kamyonet ve binek araç sayısının plan 1 için

1/3’ünün kullanacağı esas alınmıştır.

Ağır Ticari Araç Açık Otoparkı 3.000 3.000 3.000Gelen Tır ve kamyon sayısının plan 1 için 1/3’ünün açık

otoparkı kullanacağı esas alınmıştır.

Giriş-Çıkış Kapısı (Ağır Ticari Araç için) 160 160 160Giriş işlemleri süresi ortalama 2 dakika olacağı


Giriş-Çıkış Kapısı (Hafif Ticari Araç için) 40 40 40Giriş işlemleri süresi ortalama 1 dakika olacağı

varsayılarak hesaplanmıştır. Buna göre 2 turnikede kantar, gişe ve araç için alan dahil edilmiştir.

SOSYAL ALANLAR 1.300 1.300 700

Umumi Tuvalet 100 100 100 ayrı

Lokanta - Yemekhane 500 500 250 ayrı

Kafe 350 350 175 ayrı

Market vb. 350 350 175 ayrı

LOJİSTİK ALANLAR 9.830 9.830 9.830

Rampa önü araç alanı (hafif ticari araç) 500 500 500 150 m sergi alanı eni baz alınmıştır.

Rampa önü araç alanı (ağır ticari araç) 1.130 1.130 1.130 150 m sergi alanı eni baz alınmıştır.

Çevre Yolları 8.200 8.200 8.200Plan 1’de sergi alanının çevre yolları dikkate

alınmıştır.

Forklift, şarj vb. ekipman park alanı 0 Depolama alanı içinde öngörülmüştür.

Toplam Alan m2 89.330 103.830 91.763


115

8.2.4 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali8.2.4.1 Projeksiyonlar

Şekil 74 Su Ürünleri Hali Yerleşimi Plan Taslağı

Tablo 41 Türkiye Kişi Başı Süt Ürünleri Tüketimi

Kaynak: Ulusal Süt Konseyi Süt İstatistikleri 2013 Raporu

Yeni hale çiğ süt gelişi öngörülmemektedir. Çünkü süt işleme tesislerinin çiğ sütün dayanma süresi kısalığı nedeniyle çiğ süt kaynaklarına (çiftlik vd.) yakın olmak durumundadır. Dolayısıyla yeni halde süt işleme tesisleri için bir alan ayrılmayacaktır. Sadece işlenmiş süt ürünlerinin toptan satışı söz konusu olacağından

süt ürünleri, kuru gıda kapsamında öngörülmüştür. Süt ürünlerinin kişi başı tüketimleri Tablo 41’de verilmiştir.Ulusal Süt Konseyi verilerine göre Dünya’da süt ürünleri tüketimi 109,1 kg/kişi *yıldır. Bu çerçevede İstanbul için 2050 yılında süt ürünleri tüketiminin 110 kg/kişi*yıl olacağı öngörülmüştür. 2050 yılı tahmini

Süt Ürünleri Tüketim (kg/kişi*yıl)

İçme sütü 31,7

Peynir 16,5

Yoğurt 30,6

Tereyağı 1,42

Toplam 80,2

İstanbul nüfusuna göre toplam süt ürünleri tüketimi 1.479.734 ton olacağı öngörülmüştür. Hal Odaklı Müşteri Araştırması Raporu Grafik 18’de süt ürünlerinin Megacenter ve Rami’den temin edilme oranı toplam

%30,9 olduğu belirtilmiştir. Bu oranın korunacağı varsayımı ile yeni yeni hale gelecek süt ürünleri miktarı 627.134.297 kg, yaklaşık 630.000 ton olarak öngörülmüştür.

SOĞUTULMUŞ ORTAK SATIŞ

ALANI (+10 C0)

Ürün İşleme

Alanı

Doş Kasa Deposu

Kasa Paket Yıkama Tesisi

Atık Toplama Tesisi

ESNAF OFİSLERİMEZAT

ALANI

MAL KABUL VE

EKSPERTİZ ALANI

ESNAF OFİSLERİ

Müş

teri

Oto

park

ı(Ç

ok K

atlı)

Müş

teri

Oto

park

ı(Ç

ok K

atlı)


Alanı


Alanı

08

116


İstanbul 2014 Yılı Tahmini Süt Ürünleri Tüketimi (14.377.018* 80,2) (kg) 1.153.036.844


İstanbul 2050 Yılı Tahmini Toplam Süt Ürünleri Tüketimi Tahmini (18.450.553* 110) (kg) 2.029.560.830

2050 Yılı Yeni Hal Kullanım Oranı Öngörüsü %30,9

Yeni Hale Gelecek Süt Ürünleri Miktarı (7.426.348 * %20) (kg) 627.134.297

ÜrünKişi Başı Tüketim

(kg/kişi*yıl)Kaynak

Konserve 1,5 Konserve Üretim tesisi yatırım fizibiletisi - Karacadağ KA - 2013

Zeytin 2 ISO 2006

Salça 2Türkiye domates satça sanayi ve iç piyasada fiyat değişimleri - Gülşen keskin TKV

tarımsal ekonomi araştırma entitüsü YYÜ Tarımsal Bilimler Dergisi 2010

Gazlı içecek 31 İTO gazlı içecek sektör araştırması 2003

Kuruyemiş 6,5 http://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/191143--kuru-yemisi-cok-sevdik

Baharat 0,35http://www.istib.org.tr/resim/siteici/files/Baharat%20

Toplant%C4%B1s%C4%B1%20-%20Bilgi%20notu%20-%20kesilmi%C5%9F%20.pdf

Bisküvi 6 http://tr.magazinebbm.com/?p=278

Çay (kuru) 3 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Kahve 0,6

Margarin 7http://www.kalkinma.com.tr/data/file/raporlar/ESA/SA/1999-SA/SA-99-07-

13_Margarin_Sektoru.pdf

Kuru incir 0,25 Gümrük Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü 2011 Kuru İncir Raporu

Makarna 6 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/24942012.asp

Meyve suyu 5 ISO 2006

Su 16 ISO 2006

Maden Suyu 3 ISO 2006

Dondurulmuş gıda 0,7 Unlu mamuller pizza mantı milföy börek, kroket, patates gibi

Pirinç 9,855 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Şeker ve tatlandırıcılar 32,12 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Baklagiller 16,79 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Bitkiselyağlar(Zeytinyağı, Çiçek yağı vb.) 26,645 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Susam 16,79 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Soya fasulyesi 22,265 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Sert kabuklu 7,665 Türkiye Tarım Meclisi Sektör Raporu 2013 TOBB

Toplam 223

Tablo 42 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Süt Ürünleri Projeksiyonu

Tablo 43 Türkiye Kişi Başı Kuru Gıda Ürünleri Tüketimi

Kuru Gıda kapsamında düşünülen ürünler, kişi başına tüketim ve ilgili kaynaklar Tablo 43’te verilmiştir.


117


İstanbul 2014 Yılı Tahmini Kuru Gıda Ürünleri Tüketimi

(14.377.018* 223) (kg) 3.206.075.014


İstanbul 2050 Yılı Tahmini Toplam Kuru Gıda Tüketimi Tahmini (18.450.553* 110) (kg) 4.243.627.190

2050 Yılı Yeni Hal Kullanım Oranı Öngörüsü %50,3

Yeni Hale Gelecek Kuru Gıda Miktarı (7.426.348 * %20) (kg) 2.134.544.477

Tablo 44 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Kuru Gıda Ürünleri Projeksiyonu

Bu çerçevede İstanbul için 2050 yılında kuru gıda tüketiminin kişi başına 230 kg/kişi*yıl ve İstanbul tahmini nüfusuna göre toplam kuru gıda ürünleri tüketimi 4.243.627.190 ton olacağı öngörülmüştür. Hal Odaklı Müşteri Araştırması Raporu Grafik 15’de kuru

gıda ürünlerinin Megacenter ve Rami’den temin edilme oranı toplam %50,3 olduğu belirtilmiştir. Bu oranın korunacağı varsayımı ile yeni hale gelecek kuru gıda ürünleri miktarı 2.134.544.477 kg, yaklaşık 2.135.000 ton olarak öngörülmüştür.

2050 yılında yeni hale gelmesi öngörülen Süt ve Kuru Gıda Ürünleri toplamı 2.761.678.744 kg (süt ürünleri; 627.134.297 + kuru gıda ürünleri; 2.134.544.477), yaklaşık 2.765.000 tondur. Yılda 300 gün çalışıldığı düşünüldüğünde günde yaklaşık 9.220 tonluk çıkış olacaktır. Hafif ticari araç başına 1,5 ton yükleme olacağı varsayımı ile günde çıkan araç sayısı yaklaşık 6.150 olacaktır. 1.250 işyeri olacağı düşünülürse işyeri başına yaklaşık 5 araçlık çıkış olacaktır. Yeni hal gıda üssü olarak öngörüldüğü için halen Mega Center ve Rami Esnafınca satılan gıda dışı ürünler bu hesaplamalar kapsamında dikkate alınmamıştır.

8.2.4.2 Öngörülen Fonksiyon ve Tesislerİstanbul’da Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Toptan Satışına yönelik üç temel kümelenme bulunmaktadır. Bunlar; Mega Center, Rami Toptancılar Çarşısı ve Anadolu Yakası Gıda Toptancıları Sitesidir (AYTOP). Bunların dışında çok sayıda çeşitli ilçelere dağılmış gıda toptancısı ve distribütörleri bulunmaktadır. Mega Center’da 647.000 m2’lik toplam ve 400.000 m2’lik kapalı alan üzerinde yaklaşık 800 esnafa ait 2.100 dükkan bulunmaktadır. Dükkanlar 32, 48, 66, 114, 200 ve 300 m2 büyüklüklerindedir. Otogar ve Bayrampaşa Meyve ve Sebze hali ile komşudur. Çalışan sayısı 3.000’den fazladır. 1.000 m2’lik gıda laboratuvarı vardır. Mega Center’da 1.000 adet binek araç kapasiteli 25.000 m2 kapalı otopark, 1.800 adet binek araç kapasiteli 45.000 m2 açık otopark, 2.000 adet binek araç kapasiteli 50.000 m2 ilave otopark alanı ve 700 adet TIR-Kamyon kapasiteli 35.000 m2 TIR-Kamyon parkı bulunmaktadır. 2014 yılı başında siteye giriş

yapan araç hacmi günde 30.000 adettir. Rami’de 200.000 m2’lik alan üzerinde 665 işyeri bulunmaktadır. Dükkanlar 21 ve 42 m2 büyüklüklerindedir. AYTOP’da 128.000 m2’lik alan üzerinde 6 Blok halinde 200 işletme bulunmaktadır. İşyeri büyüklüğü 450 m2 dir. Rami toptancılarının Kayabaşı’nda birinci ve ikinci kısım olmak üzere 350.000 m2’lik yeni bir alana taşınma projeleri vardır. Bu alanda düşünülen işyeri sayısı 1.000 olup, dükkan büyüklükleri 50 ve 100 m2 dir. AYTOP’un ise mevcut yerinde büyüme projesi bulunmaktadır. Yeni projede gene 6 blok halinde 200 işyeri öngörülmüştür

Yeni Hal Tasarım İlkeleri:Bayrampaşa Hali için belirtilen iki planlı tasarım ilkelerinin, Yeni Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali için de aynı olması önerilmektedir. Yeni Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Halinde 1.260 işyeri öngörülmüştür. 7 bloklu ve her blokta 180 işyeri şeklinde bir plan düşünülmektedir. İşyerlerinin de meyve ve sebze haline benzer şekilde bodrum kat 150 m2, zemin kat 250 m2 ve asma kat 100 m2 olacak şekilde toplam 500 m2 olması önerilmektedir. Bodrum kat, soğuk hava deposu ve/veya paketleme alanı ya da depolama alanı olarak kullanılabilir.

Aşağıdaki Tablo 45’te Yeni Hal için alan gereksinmeleri 2020-2035 ile 2036-2050 dönemlerini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.

08

118

TESİS YERLEŞİM

KALEMLERİ

PLAN 1 (Müstakil




AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

OFİS ve DEPOLAMA ALANLARI

625.000 937.500 312.500 206.000 305.000 305.000


625.000 937.500 312.500 1250 işyeri ve işyeri başına

250 m2 taban alanı üzerinden, toplam işyeri alanı 750 m2

Farklı Ofis ve Ortak Depo Alanı

Ofis ve sergi alanı olarak birim alan 60 m2 ‘dir. Soğuk hava

deposu 7,5 m yükseklik ve farklı sıcaklıklarda çalıştırılabilen

odalar şeklindedir. Depolarada rampa alanları dahildir. Soğuk hava deposu ortak depo içinde

düşünülmüştür.

Ofis ve Sergi Alanı 75.000 75.000 75.000

Sirkülasyon Alanı 112.500 112.500 112.500

Ortak Depo 11.000 110.000 110.000

Ortak Soğuk Hava Deposu


7.500 7.500 7.500

Paletlerin 15 kat üstü üste konulduğu ve birim palet

alanının 1 m2 olduğu ve bir kasada ortalama 300 kg

bulunduğu ve günlük gelen miktarın 3 gün boyunca beklediği

varsayılmıştır.

DESTEK ALANLAR 95.317 142.500 29.200 124.650 186.500 38.000



500 500 167 500 500 167 ayrı

Atık alanları 200 200 200 200 200 200Toplam gelen ürünün %1’i atık

olacaktır.


33.333 50.000 10.000 33.333 50.000 10.000 İBB Otopark yönetmeliği


46.667 70.000 14.000 69.333 104.000 20.800



alınmıştır.

Ağır Ticari Araç Açık Otoparkı

14.000 21.000 4.200 20.667 31.000 6.200

Gelen Tır ve kamyon sayısının plan 1 için 1/3’ünün ve plan 2 için ½’sinin açık otoparkı

kullannacağı esas alınmıştır.


167 250 250 167 250 250


varsayılarakhesaplanmıştır. Buna göre 3 turnikede kantar,

gişe ve araç için alan dahil edilmiştir.


200 300 300 200 300 300


varsayılarakhesaplanmıştır. Buna göre 15 turnikede kantar,

gişe ve araç için alan dahil edilmiştir.

SOSYAL ALANLAR 4.000 4.000 2.375 4.000 4.000 2.375


119

Tablo 45 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri

TESİS YERLEŞİM

KALEMLERİ

PLAN 1 (Müstakil




AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050


Lokanta - Yemekhane 1.250 1.250 625 1.250 1.250 625 ayrı

Kafe 1.000 1.000 500 1.000 1.000 500 ayrı

Market vb. 1000 1.000 500 1000 1.000 500 ayrı

LOJİSTİK ALANLAR 382.383 572.950 572.950 20.400 23.100 23.100


36.000 54.000 54.000 2.867 4.300 4.300 4 araç yanyana 1250 işyeri


95.333 143.000 143.000 2.533 3.800 3.800 3 araç yanyana 1250 işyeri

Ring Yolları 175.133 262.700 262.700 14.000 14.000 14.000


alınmıştır. Plan 2’de ortak deponun çevresindeki alan


Ara Park Alanı 74.667 112.000 112.000 0 Hafif ve Ağır Araçların ara park

alan

Elektrikli araç şarj alanı 1.250 1.250 1.250 1.000 1.000 1.000 Priz sayısı

Forklift, vb. ekipman park alanı

0 0 Depolama alanı içinde




Toplam Alan m2 1.106.700 1.656.950 917.025 355.050 518.600 368.475

Yukarıda verilen yerleşim kalemleri dikkate alındığında işyerlerinin dizilişi ve diğer alanların temsili yerleşimi

aşağıdaki şekilde olacaktır.

Şekil 75 Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali Yerleşimi Plan Taslağı



Kam

yon,

Tır

A

çık

Oto

park

A

lanı

Kam

yon,

Tır

A

çık

Oto

park

A

lanı

Müş

teri

O

topa

rkı

(Çok

Kat

lı)

Müş

teri

O

topa

rkı

(Çok

Kat

lı)

08

120

8.2.5 Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Hali8.2.5.1 ProjeksiyonlarTablo 46’da Türkiye’nin 2014 yılı üretim ve ihracat rakamları verilmiştir(TÜİK, 2015). İthalat fide bazında yapılıp çiçek haline getirmek üzere üretim sürecine girildiğinden dikkate alınmamıştır. Tablo’daki rakamlar çerçevesinde ülke bazında yıllık tüketim kişi başı 15

adettir. Hal Odaklı Müşteri Araştırması Raporu Grafik 14’de mezattan alınan ürün oranının %62 olduğu belirtilmektedir. 2050 yılında İstanbul için yıllık kişi başı tüketimin 30 adet olacağı ve toplam tüketimin %70’inin yeni hale geleceği varsayımı ile hesaplanan değerler Tablo 46’da verilmiştir.

Tablo 46 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri Projeksiyonu

2014 Yılı Üretimi (adet) 1.553.025.200

2014 Yılı İhracat (adet) 390.404.439

2014 Yılı Yurtiçi Satış (adet) 1.162.620.761

2014 Yılı Türkiye Nüfusu(kişi) 77.323.892

2014 Yılı Kişi başı Tüketim (adet/kişi*yıl) 15

2050 Yılı İstanbul’da Kişi başı Tüketim (adet/kişi*yıl) 30

2050 Yılı İstanbul Nüfus Tahmini(kişi) 18.450.553

İstanbul 2050 Yılı Tahmini Tüketim Tahmini (18.450.553* 30) (adet) 553.516.590

2050 Yılı Yeni Hal Kullanım Oranı Öngörüsü %70

Yeni Hale Gelecek Ürün Miktarı (553.516.590* %70) (adet) 387.461.613

8.2.5.2 Öngörülen Fonksiyon ve TesislerKesme çiçek ve süs bitkileri ticareti ile iştigal eden Dünya’nın önde gelen ülkeleri Türkiye ve özellikle İstanbul’u stratejik bir nokta olarak görmektedirler. 2.400 km’den uzak mesafelerde kesme çiçek dağıtımının verimsiz olması sebebi ile Avrupa’daki üretici ve tüccarların uzak ülkelere ulaşabilme problemi bulunmaktadır. Özellikle yatırımı devam etmekte olan 3. Havalimanı da dikkate alındığında gözler İstanbul’a çevrilmekte ve yabancılar için ideal bir yatırım noktası haline gelmektedir. Gerekli know-how alınarak, sadece İstanbul ve çevresi değil uluslararası alanda faaliyet gösterecek bir çiçek hali ve mezat alanın yerli sermaye ile kurulması İstanbul ve ülke ekonomisine büyük katkı sağlayacaktır. İstanbul’da Kesme Çiçek Toptan Satışına yönelik bir mezat Ayazağa’da bulunmaktadır.

Yeni Hal Tasarım İlkeleri:Yeni Kesme Çiçek ve Süs Bitkileri halinin giriş ve çıkış olmak üzere iki depolu olması, depolar arasında ürünlerin hareketli bant üzerinde sergilenmesi, aynı

anda farklı ürün kategorilerinde ve farklı dillerde mezat yapılabilmesi için ilk etapda üç ikinci etapda beş mezat salonunun bulunması, mezat salonlarında bant kenarlarında çift taraflı tribün şeklinde müşteri oturma koltuklarının olması, mezatın bir salonda çift büyük ekran ve otomatik alım şeklinde gerçekleştirilmesi, elektronik ticarete (uzaktan erişime) uygun olması önerilmektedir. Depo içi çiçek taşımaları Danimarka Arabaları ile yapılacaktır. Tesisde idari ofis şeklinde kullanmak üzere işyerleri ve ürün muhafazası için sıcaklık ve nem kontrollü bir sera alanı bulunacaktır.

Aşağıdaki Tablo 47’de Yeni Hal için alan gereksinmeleri 2020-2035 ile 2036-2050 dönemlerini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.


121

Tablo 47 Kesme Çiçek Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri

TESİS YERLEŞİM KALEMLERİPLAN 1 (Müstakil İşyerleri) Arsa Plan 1

AÇIKLAMA2020-2035 2036-2050 2036-2050


Müstakil Ofis 10.000 10.000 10.000100 işyeri ve işyeri başına 100 m2 taban

alanı üzerinden hesaplanmıştır.

Müzayede ve Satış Alanı 5.000 5.000 5.0005 Ad. Müzayede ve 2 adet ortak depo olarak belirlenmiştir.

Ortak Depo 20.000 20.000 20.000

İç mekan bitkileri için sera alanları 2.000 2.000 2.000

Merkezi malzeme taşıma araçları alanı Ortak depo alanında düşünülmüştür.

DESTEK ALANLAR 25.740 25.740 12.890



Atık alanları 200 200 200 Toplam gelen ürünün %1’i atık olacaktır.


Müşteri- Ziyaretçi Aracı Kapalı Katlı Otoparkı 7.000 7.000 700Gelen kamyonet ve binek araç sayısının

plan 1 için 1/3’ünün kapalı ve katlı otoparkı kullannacağı esas alınmıştır.

Ağır Ticari Araç Açık Otoparkı 10.000 10.000 10.000Gelen Tır ve kamyon sayısının plan 1 için

1/3’ünün açık otoparkı kullannacağı esas alınmıştır.

Giriş-Çıkış Kapısı (Ağır Ticari Araç için) 160 160 160

Giriş işlemleri süresi ortalama 2 dakika olacağı varsayılarakhesaplanmıştır. Buna göre 2 turnikede kantar, gişe ve araç için

alan dahil edilmiştir.

Giriş-Çıkış Kapısı (Hafif Ticari Araç için) 80 80 80

Giriş işlemleri süresi ortalama 1 dakika olacağı varsayılarakhesaplanmıştır. Buna göre 4 turnikede kantar, gişe ve araç için

alan dahil edilmiştir.

SOSYAL ALANLAR 1.100 1.100 750


Lokanta - Yemekhane 300 300 300 ayrı

Kafe 200 200 100 ayrı



Rampa önü araç alanı (hafif ticari araç) 2.000 2.000 2.000 4 araç yanyana 200 işyeri

Rampa önü araç alanı (ağır ticari araç) 2.000 2.000 2.000 3 araç yanyana 200 işyeri

Çevre Yolları 10.000 10.000 10.000 Çevre yolları düşünülmüştür.

Forklift, vb. ekipman park alanı 0 Depolama alanı içinde öngörülmüştür.

Konveyör Alanı 0Müzayede ve depolama alanı içinde


Toplam Alan m2 77.840 77.840 64.640

08

122

Yukarıda verilen yerleşim kalemleri dikkate alındığında işyerlerinin dizilişi ve diğer alanların temsili yerleşimi aşağıdaki şekilde olacaktır.

Şekil 76 Kesme Çiçek Hali Yerleşimi Plan Taslağı

8.2.6 Et ve Et Ürünleri Hali8.2.6.1 ProjeksiyonlarTürkiye Et ve Süt Kurumu 2013 Yılı Sektör Raporunda Türkiye’de et ve et ürünlerinin kişi başı tüketimleri

Tabloda verilmiştir.FAO 2013 yılı verilerine göre Dünya’da et ve et ürünleri (kırmızı et ve kanatlı) tüketimi 21,6 kg/kişi*yıldır. Bu çerçevede İstanbul için 2050 yılında et ve et ürünleri

Et Ürünleri Tüketim (kg/kişi*yıl)

Kırmız Et (Büyükbaş) 11,4

Kırmız Et (Küçükbaş) 1,7

Kanatlı 19,4

Toplam 32,5

Tablo 48 Türkiye Kişi Başı Et ve Et Ürünleri TüketimiKaynak: Et ve Süt Kurumu 2013 Sektör Raporu

tüketiminin 40 kg/kişi*yıl ve tahmini İstanbul nüfusuna göre toplam et ve et ürünleri tüketiminin 1.479.734 ton olacağı öngörülmüştür. Hal Odaklı Müşteri Araştırması Raporu Grafik 13’de et ve et ürünlerinin Megacenter ve Rami’den temin edilme oranı toplam

%13,6, büyük et firmalarında %32 ve toptancılarda %15,2 olduğu belirtilmiştir. Toplam tüketimin % 60’ının yeni hale geleceği varsayımı ile et ve et ürünleri miktarı 442.813.272 kg, yaklaşık 450.000 ton olarak öngörülmüştür.


İstanbul 2014 Yılı Tahmini Et ve Et Ürünleri Tüketimi

(14.377.018* 32,5) (kg) 467.253.085


İstanbul 2050 Yılı Tahmini Toplam Et ve Et Ürünleri Tüketimi Tahmini (18.450.553* 40) (kg) 738.022.120

2050 Yılı Yeni Hal Kullanım Oranı Öngörüsü %60

Yeni Hale Gelecek Et ve Et Ürünleri Miktarı (738.022.120*%60) (kg) 442.813.272

Tablo 49 İstanbul Yeni Hal 2050 yılı Et ve Et Ürünleri Projeksiyonu

MEZAT ALANI 1

MEZAT ALANI 2ÇIKIŞ DEPOSU ÇIKIŞ DEPOSU

MEZAT ALANI 3


Atık Topluma Merkezi


Kamyon, Tır Açık Otopark Alanı

Kamyon, Tır Açık Otopark Alanı

AĞ

IR T

İCA

Rİ A

RA

Ç (T

IR, K

AM

YON

) G

İRİŞ

ÇIK

IŞ

HA

FİF

TİCA

Rİ A

RA

GİR

İŞ Ç

IKIŞ


123

8.2.1.1. Öngörülen Fonksiyon ve Tesislerİstanbul’da kent içine dağılmış vaziyette 300-400 civarında et ve et ürünleri işleme ve toptan satış işyeri, Tuzla’da daha ziyade küçükbaş hayvanlara yönelik padok alanı ve mezbaha bulunmaktadır. Soğuk hava depoları daha ziyade Anadolu Yakası Sancaktepe civarında kümelenmiştir. İstanbul’da büyük et toptan satıcılarının üretim tesisleri Afyon, Balıkesir gibi İstanbul dışı iller olup, etler buralardan gelmektedir.

Yeni Hal Tasarım İlkeleri:Yeni et ve et ürünleri haline sadece karkas et gelmesi

ve mezbaha bulunmaması öngörülmüştür. İşyerlerinin 5 katlı ve işyeri toplam alanın 1.500 m2 olması, en alt katın soyunma odaları ve duşlar, ikinci katın toptan satış alanı, üçüncü katın şoklama ve soğuk hava depoları, dördüncü katın et işleme alanı ve beşinci katın idari ofisler şeklinde tasarımı önerilmektedir. İşyerlerinin iki bloklu ve bir blokda 100 işyeri olacak şekilde yerleşimi düşünülmektedir. Blokların yerleşimi meyve ve sebze hali tasarım ilkelerine göre(Plan 1) olacaktır. Aşağıdaki Tablo 50’de Yeni Hal için alan gereksinmeleri 2020-2035 ile 2036-2050 dönemlerini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.

Tablo 50 Et Ürünleri Hali Yerleşimi Alan Büyüklükleri

TESİS YERLEŞİM KALEMLERİPLAN 1 (Müstakil İşyerleri) Arsa Plan 1

AÇIKLAMA2020-2035 2036-2050 2036-2050


Müstakil Ofis ve Ürün Depolama Alanı 200.000 300.000 60.000200 işyeri ve işyeri başına 300 m2 taban alanı üzerinden, toplam işyeri alanı 1500 m2 - Soğuk hava ve Şoklama dahil edilmiştir.




Atık alanları 200 200 200 Toplam gelen ürünün %1’i atık olacaktır.



7.500 11.250 2.250Gelen kamyonet ve binek araç sayısının plan 1 için

1/3’ünün ve kapalı ve katlı otoparkı kullannacağı esas alınmıştır.

Ağır Ticari Araç Açık Otoparkı 2.000 3.000 3.000Gelen Tır ve kamyon sayısının plan 1 için 1/3’ünün açık

otoparkı kullannacağı esas alınmıştır.

Giriş-Çıkış Kapısı (Ağır Ticari Araç için) 160 160 160Giriş işlemleri süresi ortalama 2 dakika olacağı


Giriş-Çıkış Kapısı (Hafif Ticari Araç için) 60 60 60Giriş işlemleri süresi ortalama 1 dakika olacağı


SOSYAL ALANLAR 2.300 2.300 1.300


Lokanta - Yemekhane 1.000 1.000 500 ayrı

Kafe 500 500 250 ayrı



Rampa önü araç alanı (hafif ticari araç) 5.667 8.500 8.500 4 araç yanyana 200 işyeri

Rampa önü araç alanı (ağır ticari araç) 15.133 22.700 22.700 3 araç yanyana 200 işyeri

Ring Yolları 58.400 58.400 58.400Plan 1’de Bloklar arasındaki iç yollar ve çevre yolları

dikkate alınmıştır.

Ara Park Alanı 4.242 4.242 4.242 Hafif Araçların ara park alan

Forklift, vb. ekipman park alanı 0 Depolama alanı içinde öngörülmüştür.

Toplam Alan m2 309.545 431.362 164.995

08

124

Yukarıda verilen yerleşim kalemleri dikkate alındığında işyerlerinin dizilişi ve diğer alanların temsili yerleşimi

aşağıdaki şekilde olacaktır.

Şekil 77 Et Ürünleri Hali Yerleşimi Plan Taslağı

8.2.7 Ortak AlanlarTüm sektörlere ait bireysel alanların dışında ortak kullanımda olacak alanların büyüklükleri yine 2020-

2035 ile 2036-2050 dönemlerini gösterecek şekilde iki aşamalı olarak verilmiştir.



Kam

yon,

Tır

A

çık

Oto

park

A

lanı

HA

L ES

NA

F D

ÜK

KÜ

NLA

RI

HA

L ES

NA

F D

ÜK

KÜ

NLA

RI

Haf

if T

icar

i Ara

ç P

ark

Ala

nı

Kam

yon,

Tır

A

çık

Oto

park

A

lanı

Müş

teri

O

topa

rkı

(Çok

Kat

lı)

Şokl

ama

Ala

nıB

oş K

asa

Dep

osu

Müş

teri

O

topa

rkı

(Çok

Kat

lı)


125

TESİS YERLEŞİM KALEMLERİPLAN 1 (Müstakil İşyerleri) Arsa

Plan 1PLAN 2 (Ortak Depo ve

Merkezi Dağıtım) Arsa Plan 2AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

Yönetim Merkezi 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000

Genel Antrepo 10.000 15.000 15.000 10.000 15.000 15.000 İthal oranı %10 kabul

edilmiştir.

Zabıta Birimi 100 100 33 100 100 33 tek

Bilgi işlem merkezi 100 100 33 100 100 33 tek

Tanıtım ofisi 500 500 167 500 500 167 tek

Merkezi danışmanlık ofisleri 500 500 167 500 500 167 tek

Noter 100 100 33 100 100 33 tek

Banka, Eximbank vb. Kuruluşlar

1000 1000 333 1000 1000 333 tek

Ortak sağlık ve iş güvenliği birimi

100 100 33 100 100 33 tek

Sürekli Eğitim Merkezi (Eğitim sınıfları)

1.500 1.500 500 1.500 1.500 500 tek

Kongre ve Fuar Merkezi 6.500 6.500 2.167 6.500 6.500 2.167

Tek. (Konferans Salonları) 3 katlı 1000 kişilik salon, 350

kişilik salon, otopark, lokanta, ofisler, taban alan 2.000 m2

Ar-Ge ve İnovasyon Merkezi 1000 1000 333 1000 1000 333 ayrı

Gastronomi merkezi 500 500 167 500 500 167 tek

Gıda Laboratuvarı 1000 1000 333 1000 1000 333 ayrı

Karantina 300 300 100 300 300 100 ayrı

Kalibrasyon Merkezi 500 500 167 500 500 167 ayrı

Teknik İşler Tesisi (İdaresi, ekip, bakım ve ekipmanı)

500 500 167 500 500 167 tek

Trafo 100 100 100 100 100 100 tek

Gıda Bankası 100 100 33 100 100 33Beyan üzerine işyerlerinden

toplanacaktır (Sosyal sorumluluk kapsamında)

Palet tamir alanı 1.000 1.500 1.500 1.000 1.500 1.500 tek

Kasa ve palet yıkama tesisi 500 800 800 500 800 800 tek

Arıtma Tesisi 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 tek

Ürün geri dönüşüm tesisi 300 500 500 300 500 500 Kompostlaştırma

Ambalaj malzemeleri geri dönüşüm tesisi

1.500 2000 2.000 1.500 2000 2.000 tek

Gıda ihtisas gümrüğü 1.500 1500 1500 1500 1500 1500 tek

Yenilenebilir enerji üniteleri Güneş enerjisi olduğu kabul

edilmiş. Güneş enerjisi panelleri çatı üstü olacaktır.

İtfaiye istasyonu 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 tek

Araç yıkama tesisi 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 tek

Ambalaj ve destek malzemeleri (aksesuar vb.) satış alanları

5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 Tek-50 işyeri Birim iş yeri

alanı 100m2’dir.

Taksi durakları 700 1.000 1.000 700 1.000 1.000 tek

Akaryakıt istasyonu 3.200 4.800 4.800 3.200 4.800 4.800 Tek. Asgari 1.600 m2’ye bir

istasyon kurulur.

08

126

TESİS YERLEŞİM KALEMLERİPLAN 1 (Müstakil İşyerleri) Arsa

Plan 1PLAN 2 (Ortak Depo ve

Merkezi Dağıtım) Arsa Plan 2AÇIKLAMA

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

Araç Bakım Onarım Atölyesi 1.600 2.500 2.500 1.600 2.500 2.500 tek

Sağlık Tesisleri 500 500 500 500 500 500 tek

Eczane 100 100 100 100 100 100 tek

PTT 250 250 83 250 250 83 tek

Meslek lisesi ve meslek yüksekokulu

10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 tek

Yağmur suyu toplama havuzu

Yer altı

Cami 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 2.500 tek

Spor tesisleri 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 tek

Otel - Konaklama 7.000 10.000 10.000 7.000 10.000 10.000 tek

Yeşil alanlar ve diğer yollar 540.000 540.000 540.000 540.000 540.000 540.000

Cash&Carry 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000

Türk Hamamı - Duş Kabinleri 700 1.000 500 700 1.000 500 tek

Kreş - Çocuk oyun alanı 700 1.000 500 700 1.000 500 tek

Ortak ticaret merkezi 7.000 10.000 1.000 7.000 10.000 1.000 Tek, plaza, 10 kat

Kargo firmaları 750 1000 1.000 750 1000 1.000 tek

Nakliyeciler için ayrılmış alanlar

7.000 10.000 10.000 7.000 10.000 10.0002. plan merkezi dağıtım

olacaktır.

Demiryolu Terminal Alanı 250000 250000 250000 250000 250000 2500003 hat, boy 500 m olacak

şekilde

Toplam Alan m2 886.200 905.350 885.650 886.200 905.350 885.650

8.2.8 Genel Yerleşim Alan BüyüklükleriHer bir hal bazında ve “ofis ve depolama alanları”, “destek alanlar”, “sosyal alanlar” ve “lojistik alanlar”

şeklinde genelleştirilmiş toplam alan ihtiyaçları iki projeksiyon ve iki plan tipine kırılarak aşağıdaki şekilde verilmiştir.

540,732 812,353 534,662 411,473 578,765 407,553

BAYRAMPAŞA PLAN 1 (Müstakil İşyerleri)Arsa Alanı

Plan 1PLAN 2 (Ortak Depo ve Merkezi

Dağıtım)Arsa Alanı

Plan 2

OFİS ve DEPOLAMA ALANLARI 200,000 303,000 153,000 181,000 239,500 239,500

DESTEK ALANLAR 152,832 228,853 102,912 212,373 318,165 148,703

SOSYAL ALANLAR 2,900 4,000 2,250 2,900 4,000 2,250


Tablo 51 Ortak Alan Büyüklükleri


127

Tablo 52 Sektörler Bazında Yerleşim Büyüklükleri

184,665 277,427 183,706 148,111 208,822 154,260

ATAŞEHİR PLAN 1 (Müstakil İşyerleri)Arsa Alanı



Plan 2


DESTEK ALANLAR 55,349 82,629 42,008 76,691 114,642 60,680

SOSYAL ALANLAR 900 1,350 750 900 1,350 750


1,106,700 1,656,950 917,025 355,050 518,600 368,475

KURUGIDA VE SÜT PLAN 1 (Müstakil İşyerleri)Arsa Alanı



Plan 2


DESTEK ALANLAR 95,317 142,500 29,200 124,650 186,500 38,000

SOSYAL ALANLAR 4,000 4,000 2,375 4,000 4,000 2,375


89,330 103,830 91,763

SU ÜRÜNLERİ PLAN 1 (Müstakil İşyerleri)Arsa Alanı

Plan 1

OFİS ve DEPOLAMA ALANLARI 62,500 75,000 75,000

DESTEK ALANLAR 15,700 17,700 6,233

SOSYAL ALANLAR 1,300 1,300 700

LOJİSTİK ALANLAR 9,830 9,830 9,830

309,545 431,362 164,995

ET ÜRÜNLERİ PLAN 1 (Müstakil İşyerleri)Arsa Alanı

Plan 1


DESTEK ALANLAR 23,803 35,220 9,853

SOSYAL ALANLAR 2,300 2,300 1,300


77,840 77,840 64,640

KESME ÇİÇEK PLAN 1 (Müstakil İşyerleri)Arsa Alanı

Plan 1


DESTEK ALANLAR 25,740 25,740 12,890

SOSYAL ALANLAR 1,100 1,100 750


08

128

Tüm sektörlerin bireysel olarak alan ihtiyaçları toplamı ve genel toplam aşağıdaki tabloda gösterildiği gibidir.

Tablo 53 Toplam Yerleşim Büyüklükleri

PLAN 1

(Müstakil İşyerleri)Arsa

PLAN 2 (Ortak Depo ve Merkezi

Dağıtım)Arsa

2020-2035 2036-2050 2036-2050 2020-2035 2036-2050 2036-2050

BAYRAMPAŞA 540,732 812,353 534,662 411,473 578,765 407,553

ATAŞEHİR 184,665 277,427 183,706 148,111 208,822 154,260

KURU GIDA VE SÜT 1,106,700 1,656,950 917,025 355,050 518,600 368,475

SU ÜRÜNLERİ 89,330 103,830 91,763 89,330 103,830 91,763

ET ÜRÜNLERİ 309,545 431,362 164,995 309,545 431,362 164,995

KESME ÇİÇEK 77,840 77,840 64,640 77,840 77,840 64,640

ORTAK ALANLAR 886,200 905,350 885,650 886,200 905,350 885,650

3,195,012 4,265,112 2,842,442 2,277,550 2,824,569 2,137,338

Dönüm 2,842 Dönüm 2,137

Hektar 284 Hektar 214

Hal kompleksinin yer seçimi için 3 ana başlık altında detaylı analizler yapılarak tüm sonuçlar birleştirilmiş ve ilçe bazında sayısal ağırlıklarla desteklenmiş sonuçlar elde edilmiştir. Temelde kullanılan bilimsel teknikler “ağırlık merkezi” ve “çok kriterli karar verme” yaklaşımlarıdır. Bu aşamada kantitatif veriler, kalitatif veriler ve uzman görülerinden faydalanılmıştır. Bu iki teknik aşağıdaki 3 başlıkta verilen veri grupları için kullanılmıştır:

• Nüfus ve ters nüfus odaklı ağırlık merkezi• Hal projesi kapsamında yapılmış araştırmalar (anketler) odaklı ağırlık merkezi• Kent ölçeğinde yapılmış endeks çalışmaları ve karar konferanslarında paydaşlardan elde edilmiş görüşlerin sayısallaştırılması ile çok kriterli karar verme

8.3.1 Ağırlık Merkezi YaklaşımıBu yaklaşım kapsamında öncelikle nüfus verileri ve proje kapsamında yapılmış taşınan tonaj tabanlı araştırma sonuçları dikkate alınmıştır. Öncelikle halin birincil hizmet alanı olan İstanbul ilçelerinin nüfus verilerine göre ağırlık merkezi yaklaşımı (1) ilin bütünü, (2) Avrupa Yakası ve (3) Anadolu Yakası için ayrı ayrı kullanılmıştır. Aynı mantık tersi yönde

işletilerek nüfusun düşük olduğu ilçeler daha yüksek değer alacak şekilde tekrar uygulanmıştır.

Ardından nüfus verileri yerine proje kapsamında yapılmış anketlerden gelen ilçe bazlı taşınan yük tonajları ve ilçe bazında müşteri sayıları için tekrar edilmiştir. Son olarak da mevcut durumda var olan “meyve ve sebze halleri”, “kuru gıda halleri” ve “su ürünleri” halleri için sektöre has yer seçimleri yapılmış ve konsolide edilmiştir. Tüm bu değerlendirmeler sonucunda toplam 13 lokasyon harita üzerinde belirlenmiştir. Yöntemin uygulanmasında nüfus verileri ilçelerin merkezine yerleştirilmiştir. Bu, halden çıkışlarla ilgili kısımdır. Hale girişler ise şehrin doğu ve batı sınırları ile D-100 ve E-80 karayollarının kesişimi olarak kabul edilmiştir. Burada yapılan kabuller: İstanbul’a gelen ürünlerin %90’ı doğu (Anadolu’dan), %10’u ise batıdan (Trakya’dan) gelmesi şeklindedir. Ayrıca her bir yakaya girişin de %80’i E-80 karayolu ve %20’si D-100 karayolu üzerinden olacağı varsayılmıştır. Buna göre elde edilen alternatif hal lokasyonlarının koordinatları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Yer Seçimi8.3


129

Tablo 54 Ağırlık Merkezi Metoduna Göre Lokasyon Koordinatları

Hal Yeri Seçimi Alternatifleri Google Earth Koordinatları

Nüfus Odaklı Ağırlık Merkezi

- İstanbul Bütünü (666.826,00 d D; 4.542.110,00 m K)

- Avrupa Yakası Bazında (657.017,00 d D; 4.544.990,00 m K)

- Anadolu Yakası Bazında (682.976,00 d D; 4.536.174,00 m K)

Nüfus Odaklı Tersine Ağırlık Merkezi

- İstanbul Bütünü (664.680,00 d D; 4.544.666,00 m K)

- Avrupa Yakası Bazında (656.770,00 d D; 4.544.531,00 m K)

- Anadolu Yakası Bazında (685.762,00 d D; 4.541.337,00 m K)

Anket Verilerine Göre Toplam Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi

İstanbul Bütünü (661.158,00 d D; 4.542.375,00 m K)

Avrupa Yakası Bazında (661.157,00 d D; 4.542.377,00 m K)

Anadolu Yakası Bazında (685.762,00 d D; 4.541.337,00 m K)

- Müşteri Sayıları Bazlı Ağırlık Merkezi

(660.565,00 d D; 4.543.145,00 m K)

- Yaş Meyve Sebze Tonajı Odaklı Ağırlık Merkezi

(661.161,00 d D; 4.542.374,00 m K)

- Su Ürünleri Tonajı Odaklı Ağırlık Merkezi

(666.367,00 d D; 4.541.412,00 m K)

- Kuru Gıda Tonajı Odaklı Ağırlık Merkezi

(661.159,00 d D; 4.542.375,00 m K)

Nüfus Odaklı Ağırlık Merkezi yöntemi uygulandığında ve Avrupa Yakası tek başına dikkate alındığında mevcuttaki Bayrampaşa halinin bir miktar batısı; Anadolu Yakası tek başına dikkate alındığında Maltepe’nin iç kısımları çıkmaktadır. İstanbul geneline bakıldığında ise ağırlık merkezinin tarihi yarımada içinde olduğu görülmektedir.

Şekil 78 Nüfus Odaklı Ağırlık Merkezi

Şekil 79 Nüfus Odaklı Tersine Ağırlık Merkezi

Şekil 80 Toplam Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi

Şekil 81 Müşteri Sayıları Bazlı Ağırlık Merkezi

Nüfus Odaklı Tersine Ağırlık Merkezi yöntemi ile nüfusun düşük olduğu ilçeleri öncelikli hale getirdiğimizde Avrupa Yakası’nda çıkan noktaya çok

yakın bir çıkmasıyla birlikte, Anadolu Yakası ve İstanbul tümüne bakıldığında çıkan noktaların biraz daha kuzeye doğru kaydığı görülmektedir.

Toplam Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi yönteminde Avrupa Yakası ve İstanbul geneli için Topkapı civarı ağırlık merkezi olarak çıkmaktadır. Anadolu Yakası’nda ise yine Maltepe civarı çıkmaktadır. Burada hallerde yapılmış olan sayım çalışmasından gelen tonaj değerleri kullanılmıştır.

Müşteri Sayıları Bazlı Ağırlık Merkezi yönteminde hal odaklı müşterilerle yapılan anket çalışmasındaki müşterilerin ilçelere dağılım sayıları dikkate alınmıştır. İstanbul geneli için bu durumda ağırlık merkezi yine Topkapı civarı çıkmaktadır.

08

130

Meyve Sebze – Su Ürünleri – Kuru Gıda halleri Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi yöntemi uygulandığında da iki farklı lokasyon çıkmaktadır. Meyve sebze ve kuru gıda halleri Topkapı civarında, buna karşılık su ürünleri hali ise eski yerine yakın şekilde Yenikapı’da çıkmaktadır.

Şekil 82 Meyve Sebze – Su Ürünleri – Kuru Gıda Tonaj Bazlı Ağırlık Merkezi

Şekil 83 Yer Seçiminde Dikkate Alınan Endeksler

8.3.2 Çok Kriterli Karar Verme YaklaşımıBu aşamada iki veri kaynağı dikkate alınmıştır. İlki karar konferansında belirlenen paydaşlar tarafından ağırlıklandırılan karar kriterleri ve TUİK vb. Resmi kuruluşlarca yapılmış endeks değerlerinin normalize edilmiş halidir. Karar konferanslarında tüm sektörlerin “yer seçimi” başlığı altındaki ana ve alt kriterlerle ilgili değerlendirmelerine göre verdikleri puanlar aşağıdaki tablolarda görüldüğü gibidir.

Yer seçiminde etkili olacak farklı çalışmalardan seçilmiş endeksler ise aşağıdaki gibidir.Bu iki ana grup (karar konferansı kriterleri ve endeks değerleri) için ağırlıklar uzman görüşlerine dayandırılarak sırasıyla %70 ve %30 olarak belirlenmiştir

ULAŞILABİLİRLİK 42%

Karayolu (ana akslara) yakınlık 15%

Personel ulaşılabilirliği 12%

Müşterilere yakınlık 12%

Yer altı ulaşım sistemlerine yakınlık 11%

Denizyoluna yakınlık 11%

Demiryoluna yakınlık 11%

Havayoluna yakınlık 10%

Toplu ulaşıma yakınlık 10%

Üreticilere yakınlık 8%

Tablo 55 Yer Seçimi Karar Konferansı Kriter Değerleri

DOĞAL ŞARTLAR VE ÇEVRE 25%

Mesken, işyeri, zararlı madde üreten tesislere uzaklık 20.30%

Çevresel duyarlılık, Karbon Ayak İzi 19.50%

Doğal Afetlerden etkilenme 19.30%

Arazi topografyası ve zemin şartları uygunluğu 18.40%

Meterolojik şartlarından etkilenme 17.70%

Yenilenebilir enerji kaynaklarına yakınlık 4.70%

MEKANSAL POTANSİYEL 19%

Altyapı olanakları 26.40%

Genişleyebilme ve genişleyebilme imkanını korunması 26.40%

İmar ve dönüştürülebilme durumu 22.90%

İnşaat maliyeti 18.80%

Arazi Maliyeti 5.50%

İNSAN KAYNAĞI POTANSİYELİ 15%

Kalifiye işgücü bulabilme 36.60%

Ara elaman işgücü bulabilme 33.40%

Kalifiye olmayan işgücü bulabilme 30.10%

Ana Arterler (adet)

Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (ters yönde etki)

Demografik Yapı Endeksi

Yaşam Kalitesi Endeksi (ters yönde etki)

Hane Halkı Sayısı (ters yönde etki)

Çevresel Durum Endeksi (ters yönde etki)


131

Şekil 84 Yer Seçiminde Etki Oranları

YER SEÇİMİ

Karar Kriterleri

%70

Endeksler %30

Uzman Görüşleri / İstanbul Bölge Planı – İstanbul

Nazım İmar Planı

Daha sonra İstanbul ili için İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) tarından yapılmış 2014-2023 İstanbul Bölge Planı ve BİMTAŞ tarafından yapılmış 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı çalışmalarından elde edilen bulgular dikkate alınarak, uzman ekip tarafından ilçeleri değerlendirme aşamasına geçilmiştir. İlk aşamada, yukarıda belirtilen çalışmalardan Merkezi İş Alanları – MİA’lar, sanayi alanları, nüfusun yoğun olduğu alanlar, konut alanları, hizmet alanları, kentsel gelişimin yönü, kültürel sit alanları, üst ölçekli projeler, kentsel dönüşüm alanları, istihdam dağılımı, komşu il yerleşimleri arası işlevler, kırsal yerleşmeler, lojistik alanlar, zemin risk bölgeleri ve gölet havzaları incelenerek hal kurulması ihtimali olmayan ve olan ilçeler belirlenmiştir. Buna göre hal kurulması için elverişli aşağıdaki 10 ilçe belirlenmiştir.

• Arnavutköy • Başakşehir • Büyükçekmece • Çatalca • Esenyurt • Eyüp • Sarıyer • Silivri • Beykoz • Çekmeköy

08

132

KARAR KRİTERLERİ Arnavutköy Başakşehir B.Çekmece Çatalca Esenyurt Eyüp Sarıyer Silivri Beykoz Çekmeköy

ULAŞILABİLİRLİK 42%

Karayolu (ana akslara) yakınlık

6.40% 80% 60% 60% 70% 60% 80% 70% 50% 70% 60%

Personel ulaşılabilirliği 5.00% 30% 60% 70% 50% 60% 70% 70% 50% 50% 60%

Müşterilere yakınlık 4.90% 60% 80% 70% 50% 70% 70% 70% 40% 40% 70%

Yer altı ulaşım sistemlerine yakınlık

4.70% 40% 60% 50% 40% 50% 70% 80% 30% 40% 60%

Denizyoluna yakınlık 4.70% 80% 50% 80% 50% 70% 60% 50% 80% 50% 40%

Demiryoluna yakınlık 4.50% 10% 10% 10% 30% 10% 20% 10% 10% 10% 10%

Havayoluna yakınlık 4.40% 90% 80% 50% 40% 50% 70% 70% 50% 60% 50%

Toplu ulaşıma yakınlık 4.20% 50% 50% 35% 15% 35% 100% 80% 10% 100% 30%

Üreticilere yakınlık 3.20% 20% 20% 20% 20% 20% 20% 20% 20% 30% 30%

15.60% 15.80% 15.10% 12.60% 14.50% 18.90% 17.50% 11.60% 15.00% 13.90%

DOĞAL ŞARTLAR VE

ÇEVRE25%

Mesken, işyeri, zararlı madde üreten tesislere uzaklık

5.00% 80% 70% 60% 70% 40% 70% 70% 70% 60% 50%

Çevresel duyarlılık, Karbon Ayak İzi

4.80% 71% 56% 61% 25% 74% 46% 8% 11% 14% 62%

Doğal Afetlerden et-kilenme

4.70% 80% 50% 20% 50% 30% 80% 70% 20% 60% 50%

Arazi topografyası ve zemin şartları uygunluğu

4.50% 40% 60% 60% 70% 70% 40% 40% 70% 40% 50%

Meterolojik şartlarından etkilenme

4.30% 50% 60% 40% 50% 60% 40% 40% 50% 60% 60%

Yenilenebilir enerji kay-naklarına yakınlık

1.20% 70% 60% 60% 70% 60% 80% 70% 80% 50% 50%

11.20% 10.20% 8.40% 9.20% 9.40% 9.80% 8.10% 7.90% 8.10% 9.30%

KARAR KRİTERLERİ Arnavutköy Başakşehir B.Çekmece Çatalca Esenyurt Eyüp Sarıyer Silivri Beykoz Çekmeköy

MEKANSAL POTANSİYEL 19%

Altyapı olanakları 4.90% 30% 80% 80% 70% 80% 50% 70% 70% 70% 80%

Genişleyebilme ve genişleyebilme imkanını korunması

5.00% 80% 20% 20% 70% 20% 90% 70% 70% 70% 60%

İmar ve dönüştürülebilme durumu

4.30% 80% 30% 30% 60% 30% 90% 50% 60% 70% 60%

İnşaat maliyeti 3.50% 50% 60% 60% 60% 70% 60% 50% 60% 60% 60%

Arazi Maliyeti 1.00% 50% 50% 50% 80% 50% 80% 60% 60% 60% 50%

8% 6% 6% 9% 6% 10% 8% 9% 9% 9%

İNSAN KAYNAĞI

POTANSİYELİ15%

Kalifiye işgücü bulabilme 5.40% 20% 70% 70% 50% 70% 60% 60% 50% 60% 70%

Ara elaman işgücü bulabilme

4.90% 30% 80% 80% 60% 80% 70% 70% 60% 70% 80%

Kalifiye olmayan işgücü bulabilme

4.40% 40% 80% 90% 70% 90% 80% 80% 70% 80% 80%

3.00% 7.80% 8.20% 6.10% 8.20% 7.10% 7.10% 6.10% 7.10% 7.80%

Tablo 56 Yer Seçiminde İlçeler Bazında Puanlama – Karar Konferansı Sonuçlarına Göre

Ardından aynı çalışmalardaki bulgular ve uzman görüşleri dikkate alınarak grup karar verme çalışması gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak aşağıdaki tablo elde edilmiştir.


133

Tablo 57 Yer Seçiminde İlçeler Bazında Puanlama – Endekslere Göre

Ende

ks

ağır

lığı

Arn

avut

köy

Bas

akşe

hir

B.Ç

ekm

ece

Çata

lca

Esen

yurt

Eyüp

Sari

yer

Sili

vri

Bey

koz

Çekm

eköy

Ana Arterler (adet) 10% 40% 21% 28% 47% 18% 34% 41% 53% 56% 10%

1-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi 10% 88% 83% 74% 93% 95% 67% 51% 91% 68% 93%

Demografik Yapı Endeksi 10% 98% 68% 78% 60% 57% 54% 29% 19% 66% 58%

1-Yaşam Kalitesi Endeksi 10% 100% 69% 54% 74% 72% 48% 37% 79% 58% 77%

1- Hane Halkı Sayısı 10% 76% 65% 65% 52% 0% 60% 56% 71% 71% 78%

40.30% 30.60% 29.90% 32.60% 24.30% 26.30% 21.40% 31.20% 31.80% 31.60%

Şekil 85 Yer Seçimi Lokasyon Alternatifleri

İlçelerin endeks değerlerin normalize edilmiş değerleri de aşağıdaki gibidir.

Sonuç olarak %70 karar kriterleri %30 endeks değerlerinde gelen puanlara göre ilçelerin aldığı nihai

değerler aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Görüldüğü üzere Arnavutköy ve Eyüp ilçeleri yakın değerler alarak ilk iki sırayı paylaşmış ve ardından yine

bir birine yakın değerler alan Çekmeköy, Başakşehir ve Beykoz ilçeleri gelmiştir.

Silivri

Esenyurt

Sarıyer

Büyükçekmece

Çatalca

Beykoz

Başakşehir

Çekmeköy

Eyüp

Arnavutköy 61.8%

61.2%

58.5%

58.5%

58.2%

56.3%

55.9%

53.6%

53.0%

52.9%

08

134

Projenin finansmanı ile ilgili olarak çeşitli alternatif modeller söz konusudur. Bu modeller içinden en uygun olanı toplam yatırım ihtiyacı ve bu finansmanın gerek-tiği dönemdeki ekonomik koşullar da dikkate alınarak kapsamlı bir analizle belirlenmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.

Mevcut finansman modelleri şu şekilde sıralanabilir;

8.4.1 Mevcut Finansman ModelleriYap-İşlet-Devret (YİD) / [Build-Operate-Transfer (BOT)] İleri teknoloji ve/veya büyük kaynak gerektiren bir kamu altyapı yatırım veya hizmeti finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanarak gerçekleştirilmesi ve kamu tarafından belirlenen bir süre için işletilmesi ve yine bu süre içinde ürettiği mal veya hizmeti, tarafların karşılıklı saptadıkları bir tarife uyarınca kamu kuruluş-larına satması ve sürenin sonunda işletmekte olduğu tesisleri bakımı yapılmış, eksiksiz ve işler durumda ilgili kamu kuruluşuna devretmesidir.

Yap-İşlet (Yİ) / [Build-Operate (BO)] YİD modelinde özel sektörün kalıcı sahipliği söz konusu değildir. Devlet tekelinde olan bir görevin, bir sözleşme çerçevesinde ve kendi denetiminde bir özel şirket eliyle gerçekleştirilmesidir. Bu nedenle inşa edilecek tesisler, öngörülen işletme süresi sonunda devlet kuruluşuna devredilir. Yap-işlet (Yİ) modeli, yap-işlet-devret (YİD) modelindeki son aşama olan devir aşamasına getirilen eleştiriler sonucu (özelleştirme, rekabet ve ekono-mik ömür açısından) ortaya atılmıştır. Buna göre Yİ modelinin YİD modelinden farkı, anlaşma çerçevesinde inşa edilecek tesislerin süresiz olarak özel sektörün sahipliğinde kalmasıdır.

Tasarla-Yap-Finansla-İşlet (TYFİ) / [Design-Build-Finance-Operate (DBFO)] Bir özel sektör firması, yeni bir projenin tasarım, fi-nansman ve yapım aşamalarını uzun süreli bir kontrat karşılığında üstlenir, fakat hiçbir zaman sahipliğini almaz. Tesis, kontrat süresince firma tarafından işletil-dikten sonra kamuya devredilir. İşletim süresi, genel-likle 25-30 yıl kadardır. Keşif bedeli gibi bazı bedeller kamu tarafından sübvanse edilebilir. Ancak genel anlamda finansmandan özel ortak sorumludur. Bu modelin genel avantajı, kamuyu projenin finansmanın-

dan kurtarmasıdır. Dezavantajı ise, karşılaşılan oldukça karmaşık prosedürlerdir. YİD modelinden temel farkı, verimli olacağı düşünülen bir proje tasarımının özel sektör tarafından geliştirilmesidir. YİD modelinde ise, yapılması gereken iş bellidir, ilgili firma sadece nasıl yapıp finanse edeceğini projelendirir.

Yap-Sahiplen-İşlet-Devret (YSİD) / [Build-Own-Operate-Transfer (BOOT)] Özellikle Avusturalya ve gelişmekte olan ülkelerde yüksek bütçeli altyapı çalışmalarında (yol, köprü, baraj gibi) sıkça kullanılan bir modeldir. Bu modelde özel sektör inşaat için gerekli finansmanı sağlar, tesisi inşa eder ve belirli bir süre için sahiplenir ve işletir. Bu süre genellikle 15-30 yıl arasındadır. Daha sonra tesis, firma tarafından kamuya devredilir. Bu model, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası ve Avrupa Kalkınma Bankası tarafından da desteklenmektedir. Dünyadan örnek olarak, Yeni Zelanda’da Mangawhai Limanı atık su tesisi, Avusturalya’da Sidney Limanı Tüneli ve Mel-burn CityLink projeleri ve Laos’ta Tha Ngone Köprüsü gösterilebilir.

Yap-Sahiplen-İşlet (YSİ) / [Build-Own-Operate (BOO)] Projenin tasarlanması, finanse edilmesi, yapılması açısından yap-sahiplen-işlet- devret modeliyle aynıdır. YSİ modelinin farkı, tesisin belirli bir işletim süresi so-nunda özel sektör tarafından kamuya devredilmeme-sidir (süresiz işletim hakkı). Bunun yerine devlet tesisin işletilmesi konusunda bazı düzenlemeler yapabilir.

Yap-Kirala-İşlet-Devret (YKİD) / [Build-Lease-Operate-Transfer (BLOT)] Özel sektör inşa ederek sahipliğini kamuya devrettiği bir projeyi ve bazen proje ile ilişkili diğer birimleri de belli bir dönem için kiralar. Bu yapılanma daha çok projenin özel sektör sahipliğinde kalması rahatsızlık yaratması durumunda kullanılır.

Kamu-Özel Sektör Ortaklığı (KÖSO) / [Public Private Partnership (PPP)] Özel sektör ve devletin, kamu altyapı projelerini or-taklaşa yürütmesi olarak tanımlanır. Bu tip projelerde devlet ve özel firma; yatırım, risk, finansman, sorum-luluk ve kar gibi konularda paylaşım içindedir. Kamu ve özel sektörün ortaklığa gitmesinin amacı, iki tarafın da sahip olduğu avantajları ortak bir projede kullanabil-mesidir. Her farklı projede tarafların üstleneceği roller

Yatırım ve Yatırım Finansmanı

8.4


135

farklı olabilir. Bazı ortaklıklarda özel sektör firması hiz-metin verilmesinde hakim rol oynarken, bazen sadece inşaatın yapılması ve finansman sağlanmasında öne çıkabilir. Bu tip ortaklıklar yoluyla, kamu altyapı yatı-rımları ve kamu hizmetlerinin sağlanmasında, tasarım, finanslama, inşaat, işletme ve bakım faaliyetlerinde verimlilik artışı sağlanmış olur.

Kamu – Özel Sektör Ortaklığı’nın uygulamada sıkça rastlanan çeşitleri;

İşletme-bakım (operate-maintenance) Kamusal bir varlığın, özel sektörden bir ortak ile bakımı ve işletilmesi yapılır. Elde edilen gelirler iki ortak ara-sında paylaşılır. Üstünlükleri:

• Hizmet kalitesindeki ve verimlilikteki artış potan-siyeli, • Hizmet sunma maliyetlerinde sağlanacak tasar-ruflar, • Kontrat şartlarının belirlenmesindeki esneklikler, • Varlığın kamu mülkiyetinde olması, • Değişen piyasa taleplerine geç karşılık verebilmedir.

Sakıncaları: • Ortaklık şartlarının harici kontratların yapılmasına izin vermeyebilmesi, • Özel ortağın yükümlülüğünü yerine getirememesi durumunda, yeni ortak bulma maliyetidir. Tasarla-yap (design-build)

Özel sektörden bir ortak ile bir kamu işletmesi tasarla-nır ve inşa edilir. Sonra, işletmesini kamu üstlenir, diğer ortak kardan pay alır.

Üstünlükleri: • Özel ortağın deneyimlerinden faydalanmak, • İnşaat maliyetlerinde tasarruf sağlamak, • Yenilikleri adapte etmede esneklik kazanmak, • Özel sektöre daha fazla risk yüklemek, • İnşaat aşamalarında daha az sorun çıkması, • İşin asıl sahibi olan kamunun sonuçları tek nokta-da kontrol edebilmesidir.

Sakıncaları: • Kamu kontrolünün azalması, • Anlaşma sağlanmış kontrat üzerinde daha sonra değişiklik yapabilmedeki zorluklar, • Karmaşık ödüllendirme prosedürleri, • Sağlanan düşük sermaye maliyetinin, ürün-ha-yat-döngüsünün hesaba katılmaması nedeniyle

ortaya çıkabilecek yüksek işletme ve bakım mali-yetleri ile dengelenmesidir.

Anahtar teslim (turnkey operation) Kamu finansman sağlar ve özel sektör ortağı tasarım ve inşaatı yapar. Varlık, belirli bir süre özel sektör ortak tarafından işletilir. Kamu, performans kriterleri koyar ve uygulanmasını izler. İlgili varlık, kamunun sahipli-ğindedir. Bu yol, kamunun sahipliğe çok önem verirken, özel sektörün inşaa etme ve işletme deneyimlerinden faydalanmayı istemesi durumunda daha çok kullanılır.

Üstünlükleri: • İnşaat riskinin özel ortakta olması, • Şartname, tasarım ve işletim ilkelerini belirleye-bilir, • İşletmenin belirli bir süre özel ortakta olması, inşaatın daha kaliteli yapılmasını sağlar, • Özel ortağın inşaa etmedeki verimliliğinden sağla-nan kamu yararı, • İnşaatın kısa sürede tamamlanmasıdır.

Sakıncaları: • Kamunun işletmedeki kontrolünün azalması, • Karmaşık ödüllendirme prosedürü olması, • Anlaşma sağlanmış kontrat üzerinde değişiklik yapılmasındaki zorluklar, • Projeye bağlı olarak, finansal risk kamu tarafından üstlenilebilmesidir.

Mevcut işletmeye ek (wrap around addition) Özel sektör, mevcut varlığa finansmanını kendi sağla-yarak bir ek yapar. Yatırım tutarı ve önceden belirlen-miş makul bir getiriyi kazanana kadar işletir.

Üstünlükleri: • Kamunun iyileştirme için fon kullanmak zorunda olmaması, • Finansman riskinin özel ortakta olması, • Özel ortağın inşaat deneyiminden kamunun fayda sağlaması, • İnşaatın hızla tamamlanması, • Projenin uygulanma süresindeki azalmadır.

Sakıncaları: • Gelecekte yapılması gerekli iyileştirmelerin kontrata konmaması ve daha sonra dahil etmedeki zorluklar, • Mevcut kontratların yeni ortağa göre yeniden düzenlenmesi, • Kamunun kontrolü kaybetmesidir.

08

136

Kirala-satın al (lease-buy) Özel sektör ortağı tasarım, finanslama ve inşaatı yapar. Sonra kamuya belirli bir dönem için kiraya verir. Kira sözleşmesi sonunda, kamuya devir yapılır. Bu yol, kamunun bir tesisi kurmak veya bir hizmeti vermek istediği fakat finansman sağlayamadığı du-rumlarda daha çok kullanılır. Binalar, taşıma filoları, bilgisayar- ekipmaların sağlanmasında sıkça kullanı-lan bir yoldur.

Üstünlükleri: • Kira ödemeleri, borç faiz ödemelerinden daha az olabilir, • İşletme riskinin özel ortakta olması, • Daha iyi hizmetin daha ucuza verilebilmesi, • İnşaatta verimliliğin sağlanması, • Performansa göre ödemeli bir kira kontratı yapı-labilir olmasıdır.

Sakıncaları: • Varlık ve işletmesi üzerindeki kontrolün azalma-sıdır.

Kirala-geliştir-işlet (lease-develop-operate) veya satın al-geliştir-işlet (buy-develop- operate) Özel sektör ortağı, kamudan bir varlığı kiralar veya sa-tın alır. Sonra geliştirir, modernize eder ve işletir. Özel sektör ortağı yaptığı yatırımı ve önceden belirlenmiş bir getiriyi kazanana kadar işletmeye devam eder.

Üstünlükleri: • Eğer özel ortak varlığı satın alırsa, kamu için önemli bir nakit girişi sağlanır, • Kamu, iyileştirme için fon kullanmamış olur, • Finanslama riski özel ortakta olur, • Gelir arttırıcı fırsatlar, her iki ortak için de mev-cuttur, • Tesis ve hizmetlerin iyileştirilmesi, kullanıcılara daha kaliteli hizmet sunulmasını sağlar, • Özel ortağın inşaat verimliliğinden kamu fayda-lanmış olur, • İnşaat hızla tamamlanır, • Projenin kısa zamanda uygulamaya alınır olma-sıdır.

Sakıncaları: • Varlık üzerindeki kontrolün kaybedilmesi, • Satılacak veya kiralanacak varlık değerinin belir-lenmesindeki zorluklar, • Bağış ile edinilmiş varlıkların satılması veya kira-ya verilmesindeki zorluklar,

• Özel ortağın başarısız olması durumunda, kamu hizmeti sağlamak için tekrar devreye girmek zo-runda kalabilir, • Gelecekte yapılması gereken iyileştirmeler kon-trata konmazsa, daha sonra eklemek çok zordur.

Geçici özelleştirme (temporary privatization) Bir kamusal varlık, özel sektöre geliştirmesi için devredilir. Varlık, özel sektör tarafından sahiplenilir, geliştirilir ve işletilir. Özel sektör, yaptığı yatırımı ve önceden belirlenmiş makul bir getiriyi kazandığında, varlık kamuya iade edilir.

Üstünlükleri: • Eğer kontrat iyi hazırlanmışsa, standartlar ve performans kontrolü yapılabilir, • Varlığın transfer edilmesi, kamunun yönetim maliyetlerini azaltır, • Özel ortak inşaatta ve işletmede verimlilik artışı sağlar, • İnşaat ve işletme için özel sektör fonlarına ulaşılmış olur, • İşletme riskinin özel ortak üzerinde olmasıdır.

Sakıncaları: • Varlık üzerindeki kontrolün kaybedilmesi, • Kontrat, gelecekte beklenen sorunlar da düşü-nülerek hazırlanmalıdır, • Özel ortak, kullanım ücretini kamunun belirle-yeceği ücretten yüksek belirleyebilir, • Özel ortağın batması veya gerekli performansı sağlayamaması durumunda, başka bir ortak ile değiştirilmesindeki zorluklar, • Özel ortağın gelecekte aynı hizmeti verebilecek potansiyel bir rakip olması, • Kamu çalışanlarının işten atılması veya özel ortağa geçmesidir.

Kamu, finanslama ve inşaat için bir ortak bulur. Varlık tamamlanınca, kamuya devredilir. Bunun karşılığın-da söz konusu varlık, özel sektör ortağına yaptığı yatırımı ve önceden belirlenmiş makul bir getiriyi kazanana kadar kiraya verilir.

Üstünlükleri: • Özel ortağın inşaat deneyiminden fayda sağlanır, • Özel ortağın işletme deneyimi sayesinde, mali-yetlerde tasarruf sağlanır, • Varlık, kamu mülkiyetindedir, • Kamu, alınacak ücret ve verilecek hizmetleri


137

kontrol eder, • İşletme performansı ve hizmet standartları kamu tarafından kontrol edilir, • Performans standartları sağlayamayan özel ortağı yenisiyle değiştirebilmedir.

Sakıncaları: • Özel ortağın batması veya performans gös-terememesi durumunda, kontratı bitirmedeki zorluklardır.

Menkulleştirme (Securitization) Gelir getiren varlıkların havuzlanması, bu havuza dayalı menkullerin satılması ve havuz gelirleriyle satılan menkullerin geri ödemelerinin yapılmasını içerir. Genel olarak, geleceğe yönelik nakit akışları belli bir güven düzeyinde tahmin edilebilen tüm varlıklar menkulleştirilebilir. Menkulleştirme ile fi-nanslama yolu, genellikle istenen nitelikteki fonlara ulaşılamaması (vade, faiz, döviz cinsi) veya proje riski nedeniyle hiçbir kaynağa ulaşılamaması duru-munda tercih edilir.

8.4.2 Finansman Modeli SeçimiHal esnafı ve toptan ticaret sektörü ile yapılan arama konferanslarında ağırlıklı olarak önerilen finansman modeli devletin bu yatırımı gerçekleştir-mesi ve uzun vadeli kiralama sözleşmeleriyle mev-cut işyeri sahiplerine kiralamasıdır. Mevcut hallerin içinde halen böyle bir mülk sahibi ve kiracı ilişkisi söz konusudur. Örneğin Bayrampaşa ve Ataşehir Hal esnafının mevcut konumlarından kaynaklanan müktesep haklarının bulunduğu belirtilmekte ve bu hakların yeni yapılacak ticaret merkezine taşınması gerektiğini ifade edilmektedir. Mevcut durum hukuki anlamda değerlendirilerek var olan haklara karşılık gelecek mülkiyet transferleri ya da mülkiyet değişimi ayrıca değerlendirilmelidir. Yatırım büyüklüğü dikka-te alındığında yeni ticaret merkezinin finansmanı için karma bir yöntem seçilmesi uygun bir yaklaşım ola-caktır. Bu noktada yukarıda sayılan yatırım finans-manı yöntemlerinden en uygun olanları aşağıdakiler olarak belirlenmiştir. Toplam yatırımı tutarı, yatırım finansmanı için finansal kaynakların elverişliliği, finansman imkanları, maliyet, genel ekonomik ko-şullar, uluslararsı finans piyasalarındaki gelişmeler, karar vericilerin finansmanı modeli konusundaki ter-cihlerine bağlı olarak Özel sektör ve kamu ortaklığına dayanan Yap-İşlet-Devret veya Gayrımenkul Yatırım Ortaklığı yöntemlerinden birisi tek başına ya da diğer modellerle birlikte karma olarak tercih edilebilir.

8.4.3 Proje Finansmanında Kullanılabilecek KaynaklarAvrupa Yatırım Bankası (AYB) Avrupa Birliği’nin yapısal kurumlarından biri olup AB politikaları doğrultusunda sermaye yatırımı projelerine uzun vadeli finansal destek sağlar. Projelerin yapıla-bilirliği dört açıdan incelenir; ekonomik, teknik, çevre ve finansman. AYB, sermayesine ortak olan AB üyesi ülkelere aittir. Finansal olarak AB bütçesinden bağım-sızdır. Kar amacı yoktur.

Kredi kriterleri: • Bankanın operasyon yürüttüğü 27 ülkeden biri olmak • Projenin ticari bir geleceğinin olması, • Proje sahibinin önemli miktarda sermaye koy-ması, • Bankacılık ve çevre standartlarını sağlama, • Proje toplam yatırımının % 50’sine kadar finans-lama, • 12 yıla kadar vade, • Finansmanı yapılan projenin nakit akımına uy-gun ödeme planı, • AYB “AAA” kredilendirme notuna bağlı olarak belirlenen faiz oranları , • Uluslararası finansal piyasalarda işlem gören para birimleri cinsinden borçlanma • Büyük ölçekli projeler için uzun vadeli krediler (Büyük ölçekli krediler için başvuru direkt olarak AYB’ye yapılmalıdır), • Toplam proje maliyetinin %35’ine kadar finans-lama yapılırken, karşı tarafın da en az bu kadar finanslama yapması istenir. Kalan miktar, diğer finanslama yollarıyla veya Avrupa Yatırım Ban-kası’nın sendikasyon programlarıyla sağlanabilir olmasıdır.

Desteklenen sektörler Tarımsal endüstri, enerji verimliliği, finansal kurum-lar, imalat, belediye ve çevre altyapı yatırımları, doğal kaynakları geliştirme, enerji üretimi, turizm, telekomü-nikasyon, bilgi teknolojileri, medya ve ulaştırmadır.

Avrupa Kalkınma Bankası (AKB) 1991 yılında kurulmuş olup Orta-Doğu Avrupa ve dağıl-mış Sovyetler Birliği ülkelerindeki en büyük yatırımcıdır. Banka, 60 ülke tarafından finanse edilmekte ve özel sektör ile kamu sektörünü bir araya getiren çalışmalar yapmaktadır. 2000 yılı krediler toplamı 2,7 milyar €’dur. Bunun 1,3 milyar €’su özel sektöre verilirken, 0,6 milyar €’su ortaklık yatırımıdır. IFC’ye benzer bir faaliyet alanı

08

138

vardır. Borç verme, hissedar olma, ortak finansör olma, yerel sermayeyi mobilize etme gibi faaliyetleri yürütür. Uzun vadeli yatırımların %35’ine kadar kredi sağlayabi-lir veya ortak olabilir.

Kredi kriterleri: • AKB’ye üye olunması, • Projenin ticari konumunun değerlendirilmesi, • Yerel ekonomiyi geliştirme ve özel sektörü des-tekleme, • Başvurunun, bankanın standartlarına uygun ola-rak hazırlanmasıdır.

Destek verilen sektörler Ziraat, enerji, finansal kurumlar, doğal kaynaklar, tele-komünikasyon ve ulaştırmadır.

İslam Kalkınma Bankası (İKB) Bankanın amacı, gelişmekte olan ülkelerin yatırım projeleri için finansal destek sağlamaktadır. Finansal destek, uzun vadeli krediler veya sermaye ortaklığı şeklinde olabilir.

Kredi kriterleri: • Krediler, 7 milyon İslam Dinarı ile sınırlıdır (Dünya Bankasının SDR para birimine eşit), • Geri ödemeler 6 aylık eşit taksitlerle, 15-25 yıl vade ile yapılır, • Ekonomik ve teknik olarak borç alan ülkenin geliş-me programında öncelikli projeler olmalıdır, • Fizibilite çalışması, proje tanımı, finansal plan, vs gibi projenin temel değerlendirme bilgileri ile baş-vuran ülkenin İKB yöneticiliğince yapılır olmasıdır.

Asya Kalkınma Bankası (AKB) 45’i Asya ve Pasifik bölgesinden olmak üzere, 63 üye tarafından sürdürülebilir ekonomik büyümenin sağlan-masına yönelik olarak 1966 yılında kurulmuştur. 2000 yılında sağladığı krediler toplamı 5,9 milyar $ kadardır. Özel sektör projelerine direk krediler verebilir, ortak olabilir veya kredi garantörü olabilir.

Kredi kriterleri: • Proje toplam yatırımının %25’ine kadar veya 75 milyon $ kadar finans yapılabilir, • 150 milyon $’a kadar alınmış kredilere garantör olabilir, • 15 yıla kadar vadelidir, • Uluslararası finansal piyasalarda işlem gören para birimleri cinsinden borçlanma • Sabit faiz oranı üzerinden 12 yılda amorti edilir,

• Değişken LIBOR tabanlı faiz oranına bağlı olarak, 15 yılda amorti edilir, • Başvuruların, Hazineden Sorumlu Devlet Bakan-lığı birimi aracılığı ile, Bölge Yöneticisine yapılır olmasıdır.

Dünya Bankası (DB) 1944 yılında kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’nın yeniden inşası için faaliyete geçen bu kuruluş, 1960’lı yıllardan itibaren diğer gelişmekte olan ülkelere de krediler vermektedir. Dünya Bankası, özel bankaları da proje finansmanına teşvik etmektedir. Özel bankalar Dünya Bankası’yla beraber, gelişmekte olan ülke devletlerine krediler sağlamaktadır. Dünya Bankası, özel sektör projelerine sadece ilgili ülke hükümetleri üzerinden finansman sağlayabilir. Günümüzde Dünya Bankası projelere direkt krediler vermek yerine, diğer finansal kuruluşlardan alınan kredilere politik risk garantisi vermeyi tercih etmektedir. Bu garanti, yabancı paraya çevirememe, yurtdışına transfer edememe ve devletleştirmeye karşı olan riskleri kapsarken, savaş riskini kapsamaz. Dünya Bankası, Kamuya ait ulaştırma işletmelerinin özelleştirilmesine ve bütçe açıklarının azaltılmasına yö-nelik bir strateji benimsemiştir. Ülkelerin yeniden yapı-landırılmasında ulaşım projelerine etkin destek vermek-tedir. Destek şartları ülkeler bazında belirlenmektedir. Üye ülke projeleri iki farklı şekilde finanse edilmektedir. Kısa vadeli krediler 1-3 yıl arası ve uzun vadeli krediler 5-10 yıl arasıdır. Halen tüm dünyada finanse edilen 1900 aktif proje için, yılda 21 milyar $ transfer etmektedir.

Uluslararası Finansman Kurumu (International Finance Corporation – IFC) 1956 yılında Dünya Bankası’nın bir alt kuruluşu olarak kurulmuş ve özel sektöre finansman sağlayan bir kurumdur. Büyük projelerin %25’i, küçük projelerin %35’ine kadar finanse edebilir.

Kredi kriterleri: • Kendi özkaynaklarından ve sendikasyonlardan sağlanan fonlardan krediler verir, • 100 milyon $’a kadar olan projelere maksimum 20 yıl vadeli kredi verebilir, • Projelere %5-15 arası hissedar olabilir (maksimum %35). Ortak olunan proje firmasında aktif rol almaz. Hisseleri 8-15 yıl kadar tutar ve yerel borsada satar, • Krediler piyasa rayici üzerinden verilir ve ilgili ülke hükümet garantisi istemez, • Varlıkların havuzlanarak uluslararası menkulleşti-rilmesini yapar,


139

• İhraç edilen menkullere kredi notu değerlendir-mesi yapar, • Faiz ve döviz swaplarına aracılık eder olmasıdır.

Kuveyt Fonu (KF) Fon, Kuveyt Kamu Teşekkülü niteliği taşımakta olup yapısal, finansal, yönetsel, ve operasyonel olarak başbakanlığın gözetimi altındadır. Fonun kayıt altındaki sermayesi iki milyar Kuveyt Dinarı olup, Arap ve diğer gelişmekte olan ülkelerin ekonomik gelişme program-larını uygulayabilmeleri için kullanılmaktadır. Bu fonlar; direkt krediler, garanti provizyonları, yatırım öncesi araştırmalar, çeşitli büyük ölçekli projelerde teknik destek vs.

Kredi kriterleri • Projenin toplam yatırımının %50’sine kadar finanslama, • Uluslararası finansal piyasalarda işlem gören para birimleri cinsinden değil,Kuveyt Dinarı cinsin-den borçlanma yapılır. • Bütün başvurular, fonun krediden yararlanacak ülke temsilcisi aracılığı ile genel direktörlüğe yapılır.

Japon Uluslararası İşbirliği Bankası (JUİB) • Toplam proje bedelinin %75-85’ine kadar kredi verilebilir. • İlk 10 yılı ödemesiz, 40 yıla kadar vadelidir. • Kredi faizi, ¥ üzerinden yıllık %0,75 – %2,2 arasıdır. • Japonya dışından proje bedelinin %70’ine kadar alım yapılabilir. • Ana kontraktör Japon firması olmak koşuluyla, alt kontraktör başka ülkeden olabilir. • Borçlanan taraf devlet olmalıdır.

Hedef alanlar: • Ulaştırma (otoyol, liman, köprü, havaalanı, demir-yolu, baraj), • Sektörel gelişme (petrol-doğalgaz boru hattı, sulama ve su dağıtım sistemi, enerji santralları), • Çevre projeleridir.

Toptan Ticaretin bütün sektörlerini bir araya topla-yacak bir kompleks hal tasarımında yönetim modeli büyük ölçüde finansman modeli ile ilişkili olacaktır.

Yapılan ortak akıl konferansları, anketler, yüzyüze

görüşme yöntemiyle toplanan bilgilere göre mevcut toptan ticaret esnaf ve iş adamları böyle bir yapılan-mada her durumda yer almayı kabul etmektedirler. Finansman konusunda ise farklı görüşler bulunmak-tadır. Buna göre ağırlıklı görüş yatırım finansmanının devlet tarafından yapılarak ilgililere kiralanmasıdır. Bu noktada talep edilen ana unsurlar aşağıdaki gibidir;

• Toptan ticareti düzenleyen hal yasasının tam an-lamıyla uygulanması ve tüm ticaretin hal üzerinden gerçekleşmesi• Halen ticaret yapan ve mevcut haller içinde yar alan şirketler ve esnafların sayısının muhafaza edilerek toptan ticaretin imtiyaz haline getirilmesi ve sayının dondurulması• Haller dışında toptan ticaret yapan büyük mar-ketlerin de hal içinde yer alması ve toptan ticaretin tamamen hal içinden yönetilmesi

Rekabet mevzuatı açısından toptan ticaretin sınırlı sa-yıda gerçek ya da tüzel kişiye imtiyaz olarak verilmesi mümkün değildir. Bu durumda geniş katılımlı bir ticaret sistemi söz konusu olacaktır. Yatırım finansmanı için gerekli olan fonun bir kısmı bu hal kompleksinde yer alacak gerçek ya da tüzel kişilerden sağlanması yoluna gidilebilir. Bu noktada yatırımcı kimlikleri ile bu gerçek ya da tüzel kişiler yönetim sisteminin de bir parçası olabilirler.

Hal kompleksi içinde mevcut hal yapısından farklı olarak farklı fonksiyonlar ve bu fonksiyonları icra eden birimler bulunacaktır.

• Toptancılar• Üreticiler• Yiyecek İçececek dağıtım firmaları• Lojistik ve taşıma firmaları• İhracat-İthalat Firmaları

Ayrıca bu ana unsurların yürüttükleri faaliyetleri desteklemek amacıyla aşağıdaki birimler de bu hal kompleksi içinde bulunacaktır.

• Yönetim Hizmetleri: Gümrüler, veterinerlik hizmet-leri, sağlık ve güvenlik denetimi….._)• Lojistik Hizmetler• Merkeze bağlı demiryolu, Hava alanı bağlantısı, yakın mesafe kamyon ve kamyonet kiralama• Seyahat Acentaları, postane, eczane, bankalar, oteller, restoranlar• Geçici ve sürekli çalışmak üzere eleman temin eden insan kaynakları ofisleri

Yönetim Modeli8.5

08

140

Bu durumda karmaşık bir işletme yapısı ortaya çıka-caktır. Farklı sektörlerin temsilcilerinin bulunduğu bu yapının yönetimi finansman yapısı da baz alınarak oluşturulmalı ve bu yapıya özgü bir yönetim yapısı oluşturulmalıdır. Her halükarda yönetim profesyonel şirketlerce yapılmalı ve komplekste yer alan farklı faaliyetler modüler bir yönetim anlayışı ile profesyo-nel kurumlara outsource edilmelidir. Örneğin lojistik faaliyetleri bir lojistik firması ya da konsorsiyumuna outsource edilmelidir.

Finansman yapısı baz alınarak oluşturulacak şirketin hisse yapısı yönetim kurulunun oluşmasında temel teşkil edecektir. Bu temelden hareketle oluşacak yönetim kurulu yönetim yetkisini profesyonel yönetim şirketlerine devredebilecektir. Ayrıca profesyonel denetim şirketleri de hal yönetimi adına denetim işlevini yerine getirebilir.

Hal kompleksi ticaret merkeziişletme modeli iki ana baş-lıkte ele alınmalıdır;A-Yüzyüze satış: Geleneksel ticaret sistemi olan yüz yüze satış bugünkü işleyişin devamı niteliğinde olacaktır. Müzayede saatlerinde toptan ticaret merkezine gelen alıcılar üretici, satıcı, komisyonculardan ya müzayede ya da müzayede dışı doğrudan alım yapabileceklerdir. Bu sistemde ticaret merkezine giriş sınırlı sayıda ve izinle olacaktır. Bunun için bir kartlı geçiş (passcard) uygu-laması getirilebilir. İndirimler, otoparka giriş imkanı ve benzeri özellikleri sahip bir kart sistemi toptancıların alışveriş yapmasına imkan verecektir.

B-Sipariş Sistemi: Telefon, fax, elektronik posta veya web üzerinden siparişle işleyen alternatif bir model de sipariş sistemi olmalıdır. Toptan ticaret merkezinin web sitesi bir elektronik ticaret toptan sitesi olarak düzen-lenebilir. Uzaktan sipariş sistemi ile verilen siparişlerin taşıma işlemleri alıcı ya da satıcı tarafından üstleni-lebilir. Merkezi bir dağıtım sistemi organize edilebilir. Farklı bölgeler için farklı şirketler dağıtım organizas-yonu yapabilirler. Web üzerinden e-ticaret hemen her sektörde giderek artan bir taleple karşılaşmaktadır. İstanbul coğrafi olarak geniş bir alana yayılmış durum-dadır. Toptan ticaret merkezi nerede kurulursa kurulsun bu merkeze ulaşım ve erişim İstanbul’un her noktası için aynı kolaylıkta olmayacaktır. Bu nedenle sektörde yer alan kişisel ve kurumsal müşteriler uzaktan sipariş sistemlerini tercih etmeye tercih edeceklerdir.

8.6.1 İşletme Modelinin BileşenleriHem yüzyüze geleneksel ticaret hem de e-ticaret ve benzeri uzaktan sipariş sistemlerinin gelişmesi büyük ölçüde merkezde satılan ürünlerin çeşitli özellikleri taşı-ması ile ilgilidir. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir;

Ürünlerin Standardı; sebze-meyve, su ürünleri, beyaz ve kırmızı et, kesme çiçek gibi ürünlerde standartlaşma çalışmaları tüm dünyada hızla gelişmektedir. Üretim yerinden sofraya sağlıklı bir akış için ürünlerin standart bir şekilde hazırlanması ve pazara sunulması önem kazanmaktadır. Bu konuda mevcut yönetmelikler de standartlaşmayı desteklemektedir.

Paketleme; Ürünleri koruyan, ayırd edilmesini sağlayan ve marka ismini belirten ambalajlar standartlara benzer şekilde e-ticaret sistemlerinin gelişmesi için son derece önemli bir başka alandır. Uygun malzemelerle paketlen-miş ürünler ürünlerin koruyan, taşımayı ve depolamayı kolaylaştıran, bozulmayı önleyen ve maliyet tasarrufu sağlayan özellikleri ile hem e-ticaret sistemlerinin geliş-mesini kolaylaştırmaktadır.

Denetim; Gıda sektöründe izlenebilirlik ülkemiz için yeni bir kavramdır. Konuyu düzenleyen mevzuat henüz yoktur. Büyük bir ticaret merkezinde ticarete konu tüm ürünler için izlenebilirlik önemli bir özelliktir. Bu ne-denle her tür gıda ürünü için tarladan, kesimhaneden, denizden sofraya izlenebilirlik süreçleri tanımlanmalı ve hızlı bir şekilde uygulanmalıdır. Özellikle sağlık ve ürün kalitesi açısından çok önemli olan ve mevcut durumda takip edilemeyen soğuk zincir ürünlerinin izlenebilirli-ğinin sağlanabilmesi için gerekli hem teknolojik hem de organizasyonel yapının oluşturulması elzemdir. İzlenebilirlik ürünlerin garantisi, markası, güvenliği ve güvenilirliği bakımından kurulacak merkezinin cazibe-sini arttıracaktır. Bu sistemde ticaret merkezine giriş sınırlı sayıda ve izinle olacaktır. Bunun için bir passcard uygulaması getirilebilir. İndirimler, otoparka giriş imkanı ve benzeri özellikleri sahip bir kart sistemi toptancıların alışveriş yapmasına imkan verecektir. Denetimler toptan ticaret sisteminde var olan sorunların ortadan kalk-masını sağlayabilir. Ticaret yapma yetkisi bulunmayan, ticari sicili temiz olmayan kişi ve kuruluşların bu alanda yer alması bu şekilde önlenebilir.Lojistik hareketlilik; İstanbul’un ve bölgenin ihtiyaçlarını uzun sure kaşılaması planlanan yeni ticaret merkezine üretim yerlerinden gelen ürünlerin hızlı bir şekilde indi-rilmesi, sınıflanması, işlenmesi, paketlenmesi, denetlen-mesi ve satışa uygun hale getirilip satılması ardında da müşterilerin talep ettikleri noktarala iletilmesi büyük bir

İşletme Modeli8.6


141

Ticaret Merkezi İş Modeli

Şekil 86 Ticaret Merkezi İş Modeli

lojistik hareketlilik yaratacaktır. Ticaret merkezi lojistik etkinlikleri merkezi bir yönetim anlayışı ile düzenleye-cek ve hızlı, etkili ve düşük maliyetli bir lojistik sistemi oluşturup yönetecektir.

Atık Yönetimi; Merkeze gelen binlerce ton ürünün boşaltma, yükleme, sınflandırma, ambalajlama, ürün işleme, satış ve satış sonrasında oluşacak atıklarının toplanması, ayrılması, işlenmesi ve atıkların geri kaza-nılması ile ilgili süreçler iş modelinin ana fonksiyonarın-dan birisi olacaktır.

İnsan Kaynağı; Kurulacak yeni ticaret merkezinin giderek büyüyen ve çeşitlenen işlemleri için eğitimli, donanımlı ve deneyimli insan kaynağı çok önemli bir girdi oluştura-caktır. Halen bu sektöre destek veren eğitim organizas-yonları mevcut değildir. Sektör ihtiyacı olan insan kay-nağını ilkel yöntemlerle bulmakta ve yetiştirmektedir. Bu nedenle de çalışan memnuniyeti düşük ve işgören değişim hızı yüksektir. İş modeli ihtiyaç duyulacak olan nitelikle insan kaynağını eğitim kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve meslek odaları ile işbirliği yaparak düzenli bir şekilde sağlayacak organizasyonları oluşturmalıdır.

Sosyal İhtiyaçlar; Kurulacak ticaret merkezinin farklı sektörleri bir araya getirmesi ve ticari fonksiyonları dı-şında destek işlemler, kolaylaştırıcı işlemler, pazarlama ve satışa yönelik etkinlikler nedeniyle günün 24 saatinde de faaliyette bulunması beklenebilir. Temel fonksiyonu olan ticaret günün belli saatlerinde yapılsa da öncesi ve sonrası işlemler, gıda işleme, paketleme, ihracat ve ithalat gibi diğer işlemler gün boyu süreceğinden farklı sosyal ihtiyaçların oluşması kaçınılmazdır. Otel, restoran ihtiyaçlarından, sağlık ihtiyaçlarına, hukuk ofislerinden bankacılık işlemlerine, insan kaynağı ofislerinden eğlen-ce ihtiyaçlarına kadar her türlü sosyal ihtiyacın sağlan-ması yine işletme modelinin içinde yer almalıdır.

Marka ve İletişim; Toptan ticaret merkezi markasının oluşturulması, yönetilmesi, iletişimin sürekli ve etkili bir biçimde yapılması da iş modelinin ana unsurlarından birisi olarak düşünülmelidir. Bu amaçla organizasyon yapısında kurumsal iletişim birimi oluşturularak profes-yonel bir iletişim çalışması düzenlenmelidir. Ayrıca mar-ka iletişimi ile ilgili olarak ajans desteği sağlanmalıdır

Ticaret Merkezi EkosistemiKurulacak toptan ticaret merkezinin ana oyuncuları ile destek fonksiyonu icra edenlerin oluşturduğu eko

ANA İŞ ORTAKLARI

YEREL ÜRETİCİLER İÇİN DOĞRUDAN SATIŞ

TALEPLER

ÜRETİCİLER YÖNETİMİ

KAYNAK ANAHTARI

YERLİ ÜRETİCİLERDEN

REFERANS FİYATLARI

ÜRETİCİ VETEDARİKÇİ PORTFÖYÜ

SATIŞÇILAR

TİCARET MERKEZİNİN MARKA WEB SİTESİ

TAŞIYICILAR

MALİYETLER

YÖNETİM PLATFORMU

3000 taze ürün; Yerel açık organik pazarlar

Sponsorluk için program ile bağlılık

azaltılması

MAAŞLAR

PLATFORMUN BAKIM VE GELİŞTİRME

FAALİYETLERİ

ANA FAALİYETLER DEĞER ÖNERİSİ SATIŞLAR

DENEME SATIŞMARI

SADIK MÜŞTERİLER

KANAL

WEB SİTESİ

REKLAM KAMPANYALARI

GELİR

ÜRÜNLERİN SATIŞI

SEGMENTLER

KİŞİLERE SATIŞLAR

ŞİRKETLERE SATIŞLAR

08

142

sistem İstanbul ve çevresinin ihtiyaçlarına yüksek katma değer yaratarak cevap verecektir. Bu süreçte ticarete konu olan ürünlerin üretim yerlerinden toptan ticaret noktasına buradan da müşterilerin depolarana kadar gerçekleşecek her hareketin “Hızlı” “düşük maliyetli” “güvenlikli” olarak tasarımlanması gerekir. Bu neden-le bu büyük pazarlama organizasyonunun kendini ve çevresini geliştiren bir ekosistem olarak tasarımlanması gerekir. Bu ekosistemin ana unsurları şunlardır;

Pazarlama Ekonomisi; Başta meyve-sebze olmak üzere toptan ticareti yapılan et, süt, su ürünleri, kesme çiçek gibi ürünlerde üretim yerinden pazara doğru bir üretim, işleme, dağıtım, lojistik, depolama, sunum, marka ve satış konularında bilgi, deneyim ve iş modeli eksikliği kurulacak yeni sistemle aşılabilir. Ticaret mer-kezi ana markası ile farklı sektörler için oluşturulacak alt markalar ile her türlü ürün ve hizmetin kaliteli, standart ve düşük maliyetle sunuluğu algısı yaratılmalıdır. Bu amaçla ticaret merkezinin temel işlevlerini zenginleştir-mek üzere tüm yardımcı ve destek faaliyetler geliştiril-meli ticaret merkezi markası yaratılmalıdır.

İşbirliği ekonomisi; Farklı toptan ticaret alanlarının bir noktada toplanması geniş kapsamlı bir işbirliğini gerektirir. Satınalma, dağıtım, lojistik, depolama, satış alanlarında etkinlik, verimlilik ve maliyet tasarrufu sağ-layan işbirliği modelleri geliştirilebilir. Altyapı ve üstyapı unsurlarını paylaşma, birlikte satın alma, kullandığın kadar öde sistemleri, ortak satış, birlikte rekabet, rakip-lerle işbirliği, paylaşımlı kullanım, makine ve ekipman havuzu, finansal kiralama, sale and leasback gibi yenilik-çi organizasyon ve finansman modelleri geliştirilebilir.

Paylaşım ekonomisi; Farklı toptan ticaret alanlarının bir noktada toplanması geniş kapsamlı bir işbirliğini gerektirir, Satınalma, dağıtım, lojistik, depolama, satış alanlarında etkinlik, verimlilik ve maliyet tasarrufu sağlayan işbirliği modelleri geliştirilebilir. Araç paylaşı-mı, alan paylaşımı, mekan paylaşımı, ortak ofis ve insan kaynağı kullanımı gibi maliyetleri düşüren ve verimliiği arttıran yeni yönetim konseptleri ile rekabetçi iş modeli yaratma yoluna gidilmelidir. Bu amaçla oluşturulacak şirketler yeni ticaret merkezindeki bütün fiziksel ve sos-yal kapasiteyi optimum bir şekilde kullabilecek modeler geliştirmelidir.

Kazan-Kazan Ekonomisi; Maliyetlerden tasarruf, Enerjiden tasarruf, Verimlilik artışı, Gelir artışı, Karlılık artışı kurulacak iş modelinin ana çıktıları olarak değer-lendirilmelidir. Rahat bir ticaret ortamı, geniş fiziksel

imkanlar, sosyal imkanlar ile ticaret sisteminin oyun-cuları kazanırken, maliyet ve fiyat avantajı nedeniyle de müşterilerin kazanması söz konusu olacaktır. Tüm destek faaliyetler, lojistikten satış sonrası, finanstan atık yönetimine kadar bütün faaliyetlerin gerçekleşti-rilmesi ile sürdürülebilir bir toptan ticaret mekanizması oluşturulabilecektir.


143

Toptan Ticaret İş Modeli

Pazarlama • Gelen• Giden• İlişkiler

Hizmet Dağıtımı• Dökümanlar• Mekan• Sunucu

Müşteri Hizmetleri• Katılımcılar• Web Sitesi• Sunucular

Gelecekteki Satışlar• Gelecekteki Satışlar• Tekrarlayan Satışlar• Çapraz Satışlar

KATILIMCILAR DEĞER

İletişim, Altyapı ve Yönetim

MARKA

İMAJ

ALGI

• HIZ

• E-TİCARET

• ÜRÜN İŞLEME

• GÜVENLİ TİCARET

• VERİ BANKASI• DENETİM• MALİYET AVANTAJI• KOLAYLIK

• MÜZAYEDE

GENİŞLETİLMİŞ STANDARTLAŞMA

BEKLENEN UZMANLIK

ALIM-SATIM

Şekil 87 Toptan Ticaret İş Modeli

Şekil 88 Toptan Ticaret Merkezi Değer Önerisinin Katmanları

Pazarlama ve Marka YönetimiYeni ticaret merkezi bir pazarlama organizasyonu olarak tanımlanmalıdır. Her pazarlama organizasyonunun bir pazarlama stratejisine ihtiyaç

bulunmaktadır. Bu strateji toptan ticaret merkezinin yatırım aşaması, katılımcıların iştiraki ve faaliyet dönemleri için ayrı bölümler halinde tasarlanmalı ve uygulamaya geçirilmelidir.

Toptan ticaret merkezi projesinin gerçekleşmesi büyük bir pazarlama ekonomisi yaratacaktır. Bu ekonominin temelinde bütün toptan ticaret unsurlarının bu merkezde bulunması nedeniyle rekabetin korunması ve geliştirilmesi önemli bir yer tutacaktır. Her ölçekten toptan ticaret yapan firmanın bu merkezde bulunması “bitişiklik etkisi” yaratarak merkezin bir çekim alanı haline gelmesini sağlayacaktır. Hemen her türden ürünün bu merkezde alınıp-satılır olması merkeze olan ilgiyi arttıracaktır. Alım- satım temelinde diğer

tüm hizmetlerin de eksiksiz verilmesi; altyapı, ulaşım, lojistik, sosyal imkanlar, veri tabanı, güvenli ticaret gibi gibi kavramlar merkezin çekiciliğini arttıracaktır. Halen mevcut ticaret sisteminde var olun sorunlar nedeniyle güvenli ticaret yapmak zor görünmektedir. Toptan ticaretin yeterince denetlenmiyor oluşu, dileyen herkesin kolaylıkla bu alanda kendine yer bulabilmesi ve alım-satım yapabilmesi, sağlıklı bir veri tabanı sisteminin olmayışı gibi nedenlerle bu alandaki kayıplar önemli miktarlara ulaşmış görünmektedir.

08

144

Bu nedenle Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili maddeleri kapsamında yapılacak düzenlemeler ve Mevcut Toptancı Halleri Yasası’nın tam olarak uygulanması bu alandaki sorunların çözümüne katkı yapacaktır.

Belirtilen unsurlar çerçevesinde oluşturulacak toptan ticaret merkezi markası profesyonel bir anlayışla yönetilmeli ve yatırım öncesi aşamadan başlayarak projenin tamamlanması ve faaliyeti geçmesi aşamalarında da sürekli, etkili ve akılıcı bir şekilde yönetilmelidir. Proje markasının belirlenmesi çalışmaları projenin amacı, büyüklüğü, katılımcılara, hedefleri, misyonu ve vizyonu değerlendirilerek yürütülmelidir.

Pazarlama PlanıBaşarılı bir marka oluşturmak için güçlü bir pazarlama planı ve uygulaması gerekir. Buna göre ticaret merkezinin çekirdek faaliyet alanı olan alım-satım fonksiyonu zenginleştirilmelidir. Basit bir ticaret sistemi yerine taşıma, lojistik, standardizasyon, derecelendirme, işleme, ambalajlama, gıda güvenliği, güvenli ticaret, izlenebilirlik gibi fonksiyonlarla desteklenmiş bir iş merkezi kurgusu yaratılmalıdır. Bu merkezin adı, logosu, marka bilinirliği, marka çağrışımları ve alt markaları yaratılarak merkeze hem tedarikçi hem de müşteri katılımı özendirilmelidir. Ambalajlamadan, otoparklara, garanti sistemlerinden, kolay ödeme modellerine kadar ticaret merkezine katma değer ekleyen her faaliyet markayı destekleyen unsurlar olarak değerlendirilmelidir.


145

Tablo 58 Pazarlama Planı

EYLEM VADE AÇIKLAMA

Konumlandırma Stratejisinin Tanımlanması

Kısa

Ticaret merkezi İstanbul ve bölgenin toptan ticaret merkezi algısına konumlanacaktır. Hedef kitle öncelikle yatırımcılar, toptan ticaret merkezinin sunduğu avantajlar nedeniyle burada yer alması hedeflenen toptancılar, büyük marketler ve buradaki işyerlerinden alışveriş yapması istenen her türden kurumsal müşteriler. Konumlandırma konsepti “hızlı, kolay, avantajlı, ucuz, kaliteli, güvenli ticaret, güvenilir ürün, bol çeşit, tek adımda çözüm” kavramlarından oluşturulabilir

Yatırımı Öncesi Farkındalığın Arttırılmasına Yönelik

Tutundurma FaaliyetleriOrta

Toptan ticaret merkezi yatırım sürecinde yerli ve yabancı yatırımcıların ilgisinin kazanılmasını gerektirir. Yatırımcıların farkındalığını arttırmaya yönelik hem iç pazarda hem de uluslararası pazarlarda çok dilli tanıtım çalışmalarının hemen başlatılması gerekir. Bu amaçlar yürütülecek çalışmalar

· Basılı materyallerin hazırlanması; Farklı dillerde hazırlanacak basılı materyallerle projenin tanıtımı, fonksiyonları ve yaratacağı katma değer vurgulanmalıdır.

· Halkla İlişkiler ve Tanıtım Faaliyetleri; Yerli ve yabancı bankalar, ticaret ve sanayi odaları, uluslararası ticaret kuruluşları, ilgili sivil toplum kuruluşları nezdinde tanıtım, halkla ilişkiler ve etkinlikler gerçekleştirilmelidir. Proje tanıtım toplantıları, seminer, kongre ve sempozyumlar organize edilmelidir.

· Lobi Çalışması; Toptan ticaret merkezinin kurulması öncesinde hızla oluşturulması gereken mevzuat çalışmalarının tamamlanması için merkezi hükümet ve yerel yönetimler nezdinde girişimlerde bulunulması ve mevzuat çalışmalarında etkin rol alınması gerekir. Bu amaçla profesyonel lobicilik çalışmalarının hemen başlatılması gerekir.

· Dijitial Mecraların oluşturulması; projenin tanıtımı için çok dilli web sitesi, sosyal medya hesapları, viedo ve film çekimleri, sosyal networklerin oluşturulması ve dijital mecralarda sürekli iletişim çalımalarının başlatılması gerekir.

· İşbirlikleri; yatırımcı kuruluşlar, üçüncü taraf kurumlar ve diğer profesyonel ihtiyaçlar için kurumsal işbirliklerinin başlatılması ve protokollerin hazırlanması gerekir.

Satış ve Pazarlama Ekibinin Oluşturulması Ajans

seçimlerinin yapılarak çalışmaların başlatılması

Uzun

Yatırım başlamadan önce yapılacak çalışmalar profesyonel ajanslar aracılığıyla yapılabilir. Yatırımla başlamasıyla birlikte toptan ticaret merkezi yönetim kadrolarının oluşturulması aşamasında pazarlama ve satış ekibinin de istihdam edilmesi gerekir. Bu aşamada pazarlama ve satış ekibi şu çalışmalar yapacaklardır.

· Yıllık pazarlama planları ve uygulama planlaranını hazırlamak

· Bütçe hazırlamak

· Ajans seçimi süreçlerini yönetmek, ajanslarla ilişkileri geliştirmek ve yürütmek

· Yatırımcı ve katılımcı ziyaretleri gerçekleştirmek

· Tanıtım etkinlikleri düzenlemek

· Uluslararısı kuruluşlara üye olmak

· Uluslararası ilişkilerin geliştirilmesi

· Müşteri veri tabanı oluşturmak

· Veri tabanı pazaraması ile müşteri ilişkilerini geliştirmek

· Müşteri memnuniyeti araştırmaları yapmak

· Şikayet sistemi kurmak ve her türlü şikayeti en hızlı bir şekilde sonuçlandırmak

· Toptan ticaret merkezinin müşteri sayısını arttırmaya, ciro ve işlem miktarını arttırmayayönelik tanıtımlar , müşteri teşvikleri ve diğer çalışmaları yapmak

· Geleneksel ve dijital ortamlarda fuar etkinlikleri gerçekleştirmek

· Dijital pazarlama faaliyetleri için ihtiyaç duyulacak içeriği oluşturma ve paylaşmak

· Faaliyetlerin raporlanması.

08

146

Yönetim ve OrganizasyonKurulacak toptan ticaret merkezinin yönetim yapısını büyük ölçüde seçilecek finansman modeli oluşturacak-tır. Kamu ve özel sektör ortaklığı şeklinde bir finansman modelinde yönetim bu iki taraf tarafından oluşturu-lacaktır. Çok büyük bir ticaret kompleksi olarak tasa-rımlanan bu yeni yapının yönetiminin profesyonel bir yaklaşımla ele alınması ve yürütülmesi zorunludur. Bu amaçla temelde aşağıdaki ilkeler ön plana alınmalıdır;

Uzmanlık; Toptan ticaret merkezi çeşitli alanlarda uzmanlık gerektiren faaliyetlerin bir araya geldiği bir hizmet merkezi olacaktır. Merkezin çekirdek faaliyet alanı toptan ticarete konu olan ürünlerin alım-satım konusundaki uzmanlık olarak belirlenmelidir.

Stratejik İşbirliği; Merkezin etkili bir biçimde faaliyet gösterebilmesi için eko sistemi içinde yer alan her kurum ve kuruluşla, iletişim, yazılım, donanım, lojistik, güvenlik, sosyal hizmetler ve benzeri konularda strate-jik işbirlikleri kurması ve geliştirmesi esastır.

TOPTAN TİCARET MERKEZİ YÖNETİM

KURULU

ORTAKLARGENEL KURULU

HUKUK YÖNETİMİDANIŞMANLIĞI

HAL KORUMA VE GÜVENLİK DANIŞMANLIĞI

Yatay ve dikey entegrasyon; Toptan ticaret faaliyetinin üretim yerinden tüketicinin sofrasına kadarki süreçlerin hemen hepsinde kolay, basit, düşük maliyetli bir iş modeli yaratmak için geriye veya ileriye doğru entegrasyon önemli bir kavramdır. Toptan ticaret merkezi tedarikçilerle, müşterilerle bütün faaliyet alanlarında entegrasyon sağlamalıdır.

Bilgi kullanımı; Başarılı bir iş modelinin en önemli girdilerinden birisi de bilgidir. Toptan ticaret merkezinde yapılacak tüm işlemlerle ilgili olarak elde edilecek bilginin toplanması, sınıflanması, ayıklanmasa ve analizi ile merkez sürekli gelişme sağlayabilir.

İnteraktivite; Toptan ticaret merkezinin başarılı bir şekilde faaliyetini yürütmesi için tüm paydaşlarıyla sürekli etkileşim içinde olması ve onları dinlemesi ve gelen geri beslemeyi kullanarak mükemmel bir toptan ticaret merkezi yaratmayı amaçlamalıdır. Buna yönelik olarak iki yönlü iletişim her zaman açık olmalıdır.

Şekil 89 Yönetim ve Organizasyon

İCRA KURULUGENEL MÜDÜR

SOSYALHİZMETLER

MUHASEBEFİNANS

FATURA-İRSALİYEKONTROL

KİRALAMAİŞLEMLERİ

KALINTI KONTROLÜ VE DENETİM

LABORATUVARI

SATINALMAVE AMBAR

İNSANKAYNAKLARI

BİLGİ İŞLEM

İDARİ İŞLERVE GÜVENLİK

DENETİMATIK

YÖNETİMİKURUMSAL

İLETİŞİM


147

Toptancı halleri ile ilgili yasal düzenlemelerin gelişimi Tablo 59’da verilmiştir. En son düzenlemeler 5957

sayılı kanun ve bu kanun çerçevesinde gerçekleştirilen yönetmelik ve tebliğlerdir.

Tablo 59 Toptancı Halleri ile ilgili Yasal Düzenlemelerin Gelişimi

Düzenlemenin

Şekli Adı

Kararın Tarihi ve

SayısıYayımlanılan Resmi Gazete Tarih ve Sayısı

1. Kanun Toptancı Hallerinin Sureti İdaresi Hakkında Kanun Tarih: 12.9.1960

Sayı:80

2.Kanun Hükmünde Kararname (KHK)

Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında KHK

Tarih: 24.6.1995No: 552

Tarih: 27.6.1995No: 22326

3. Değişiklik Kanunu

Aynı KHK Tarih: 3.11.1995

No:4128Tarih:7.11.1995

No:22456

4.Yönetmelik Toptancı Hallerinin Kuruluş Esasları Hakkında Yönetmelik Tarih:3.10.1996

No:22776

5.Yönetmelik Yaş Meyve ve Sebze Üretici BirliklerininTabi Olduğu Esaslar Hakkında Yönetmelik

Tarih:15.01.1997 No:22878

6. Yönetmelik Toptancı Hallerinin Yönetim ve İşleyişi Hakkında Yönetmelik

Tarih:28.12.1997 No: 23214

7. Değişiklik Kanunu

Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun

Tarih:11.06.1998 No:4367

Tarih:14.06.1998No:23372

8.Değişiklik (Yönetmelik)

Toptancı Hallerinin Yönetim ve İşleyişi Hakkında Yönetmelik

Tarih:26.08.1998 No: 23445

9. Yönetmelik Hal Zabıtası Teşkilatı Personelinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Tarih:11.09.1998 No: 23460

10. 552 Sayılı Kanun’da Değişiklik

Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Değiştirilerek Kabulüne İlişkin Kanun

Tarih:5.5.2007No: 5652

Tarih:23.05.2007No: 26530

11.KanunSebze ve Meyveler İle Yeterli Arz Ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun

Tarih: 11.3.2010 Sayı:5957

Tarih:26.03.2007No: 27533

12.TebliğSebze ve Meyve Ticareti ile Hal Kayıt Sistemi

Tarih:07.12.2011 No:28135Hakkında Tebliğ

13.YönetmelikSebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmelik

Tarih:07.07.2012 No:28346

14.YönetmelikHal Hakem Heyeti ve Toptancı Hal Konseyi Hakkında Yönetmelik

Tarih:11.07.2012 No:28350

15.Yönetmelik Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik Tarih:12.07.2012 No:28351

16. Yönetmelik Sebze ve Meyve Üretici Örgütleri Hakkında Yönetmelik Tarih:04.08.2012 No:28374

17.Tebliğ (değişiklik)

5957 Sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz Ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 10 Uncu Maddesinde Yer Alan Parasal Sınırların Artırılmasına İlişkin Tebliğ

Tarih:31.12.2012 No:28514 (4.mükerrer)

Mevzuat8.7

08

148

8.7.1 Sebze-Meyve ve Kuru Gıda Hallerinin Hukuki AltyapısıHallerin var oluş nedenini açıklayan hukuki altyapısını ilk olarak 27.6.1984 Tarihli ve 3030 sayılı “Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmün-de Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun”un 23 üncü maddesinin verdiği yetkiye daya-nılarak düzenlenen “Büyükşehir Belediyelerinin Yö-netimi Hakkında 3030 Sayılı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik”’ten almıştır. Söz konusu yönetme-liğin ilgili maddesi aşağıdaki gibidir.

2. Kısım, 3. Bölüm, 26. Madde; Toptancı Halleri ve Mezbahalar: Büyükşehir belediyeleri 10.6.1982 Tarihli ve 2678 Sayılı Kanun ile 28.6.1984 Tarihli ve 3033 Sayılı Kanun hükümleri ve Et Balık Kurumu’nun kanuni statüsü ve görevleri saklı kalmak üzere, büyük şehir dâhilinde ayrı ayrı ve ortaklaşa toptancı halleri ve mezbahalar yapmak, yaptırmak, işletme ve işletilmelerine izin vermek hak ve yetkilerine sahiptir.1

Büyükşehir dâhilinde mevcut toptancı halleri ile merkez hallerinin ve mezbahaların idare ve işletil-meleri büyük şehir belediyelerine bağlı olarak devam eder. Semt pazarları ve varsa semt hallerinin idare ve işletilmeleri ilçe belediyelerine aittir. İlçe belediyeleri gerektiğinde yeni semt halleri tesis edebilir.

Hallerin hukuki altyapısını oluşturan diğer yasal daya-nakları ise aşağıdaki gibidir:

1. 80 Sayılı 1580 Sayılı Belediye Kanununun 15. Maddesinin 58. Bendine tevfikan Belediyelerce Kurulan Toptancı Hallerin Sureti İdaresi Hakkındaki Kanun

2. 10.07.2004 Tarih ve 5216 Sayılı “BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ” kanunu

3. 552 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname

4. 23214 Sayılı Toptancı Hallerin Yönetim ve İşleyişi Hakkında Yönetmelik

5. 22776 Sayılı Toptancı Hallerin Kuruluş Esasları Hakkında Yönetmelik

6. 22878 Sayılı Yaş Sebze ve Meyve Üretici Birlik-lerinin Tabi Olduğu Esaslar Hakkında Yönetmelik

7. 23445 Sayılı Toptancı Hal Hakem Kurulları Hak-kında Yönetmelik

8. 23460 Sayılı Hal Zabıtası Teşkilatı Personelinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

9. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yaş Sebze ve Meyve Halleri Yönetmeliği

Hallerin yönetimi tamamıyla yerel yönetime aittir. Bununla birlikte hal içinde bulunan Komisyoncu ve İş Adamları dernekleri ve Sebze-Meyve İhtisas Komitesi aracılığıyla İstanbul Ticaret Odası ile yakın ilişkiler geliştirilmiştir.

Hallerdeki yönetim ve işleyiş, Sebze ve Meyveler İle Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi hakkında olan 5957 Sayılı Hal Yasasına bağlı olarak yerine getirilir. 2012 yılında yürürlüğe giren Yeni Hal Yasası bir takım yenilikleri beraberinde getirmektedir. Bunlardan dikkati çeken-ler, üreticilerden alınan hal rüsumu, kayıt defteri zo-runluluğu, bireysel markaların oluşabilmesi, ürünlerin barkot sistemi ile takip edilmesi, aracıların devre dışı bırakılması, hal kayıt sistemidir.

1/1/2012 tarihinde yürürlüğe giren 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile genel olarak;

-Rekabetçi yapının sağlanması, -Üreticinin, emeğinin karşılığını alabilmesi, -Tüketicinin, yeterli, kaliteli, güvenilir, sağlıklı ve uygun fiyatlı mal talebinin karşılanabilmesi, -Maliyetlerin düşürülmesi, -Gıda güvenliğinin temin edilmesi, -Kayıt dışılığın önlenmesi, -Tedarik, dağıtım ve satışta etkinliğin sağlanması, -Toptancı halleri ile pazar yerlerinin çağdaş bir altyapıya kavuşturulması, -Üretici ve tüketicilerin hak ve menfaatlerinin korunması, -Meslek mensuplarının faaliyetlerinin düzenlen-mesi amaçlanmıştır.

Yeni kanunun getirdiği değişiklikler;

Belediyeler ve Toptancı Halleri Açısından • Hal rüsumundan üretim bölgesi belediyelerinin de belli oranda pay alması sağlanacaktır.

1- 10.6.1982 Tarihli ve 2678 Sayılı Kanun ile 28.6.1984 Tarihli ve 3033 Sayılı Kanun.


149

Kanunda, üretim bölgesi belediyelerinin mallar üzerinden alınan hal rüsumundan %25 oranında pay almaları öngörülmektedir. Bu sayede, bu belediyele-rin, ticarete yönelik sundukları hizmetlerin kalitesini artırmaları ve sürece etkin bir şekilde dahil olmaları sağlanabilecektir.

• Toptancı hal kurma faaliyetleri disiplin altına alınacaktır. Kanunda, toptancı hallerinin daha iyi hizmet stan-dartlarına kavuşmasını sağlamaya yönelik tedbirler öngörülmektedir. Toptancı hal kurma faaliyetleri disiplin altına alınmaktadır. Bundan böyle toptancı halleri, sebze ve meyve ticaretinin daha sağlıklı ve fiziki mekânlarda ve gıda güvenliğine uygun olarak yapılması sağlamak amacıyla toptancı halleri belli alt yapı standartlarında kurulacaktır. Bu çerçevede, Kanunun öngördüğü asgari koşulları Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren 3 yıl içinde sağlamayan mevcut toptancı hallerine idari para cezası uygulanması, bu cezayı takip eden 1 yıl içinde halen eksikliklerini gidermeyen toptancı hallerin faali-yetlerinin durdurulması öngörülmektedir.

• Toptancı hallerinin çağdaş bir sisteme kavuşturul-ması ve işletilmesi sağlanacaktır. Toptancı halleri, halin sınıfına, büyüklüğüne ve işlem hacmine göre yönetmelikle belirlenecek müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvar ve soğuk hava deposu gibi üniteleri bu-lunan merkezler haline gelecek ve bu sayede, sebze ve meyve ticaretinin sağlıklı fiziki mekânlarda ve gıda güvenilirliğine uygun olarak yürütülmesi sağlanabi-lecektir.

Belediyeler, ilgili kurumlarca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde hallerin işletilmesini özel teşeb-büslere devredebilecek, hallerin çevresi, faaliyeti en-gelleyecek veya insan sağlığına zarar verecek şekilde iskâna açılamayacaktır.

• Belediyeler, toptancı halleri ile ilgili faaliyette bu-lunmak üzere kendi aralarında mahalli idare birlikleri kurabilecektir.Böylece belediyeler; müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvarlar ve soğuk hava deposu gibi tesisleri ortak kurup işletebilecek-lerdir.

• Modern toptancı hallerinin kurulması teşvik edil-mektedir.

İmar planında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlarda bulunan hazineye ait taşınmazların, toptan-cı hali kurulmak üzere belediyelere bedelsiz, üretici örgütlerine harca esas değeri, gerçek ve tüzel kişilere ise rayiç bedeli üzerinden verilmesi öngörülmektedir.

Kamu Açısından • Sebze ve meyve ticaretine yönelik daha sağlıklı değerlendirmeler yapılacak, düzenlemeler oluşturu-lacaktır. • Sektörde hesap verilebilirlik ve saydamlık sağlana-caktır. • Toptancı Hal Konseyinin oluşturulmasıyla, Konse-ye temsilci verecek olan kamu kurumları, üretici ve tüketici örgütleri ile sivil toplum ve meslek kuruluşları arasında uygulamaya yönelik işbirliği sağlanacaktır.• Kayıt dışılığın önlenmesi ile vergi gelirleri artacaktır.• Sebze ve meyve fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisi azaltılacaktır.

8.7.2 Su Ürünleri Halinin Hukuki AltyapısıSu Ürünleri halinde yer tahsisi, sektörde bulunanla-rın sorumlulukları ve halin genel işleyişi 12.09.1960 tarih ve 80 sayılı Haller kanunu ile 22.03.1971 sayılı su ürünleri kanunun 26.maddesine istinaden çıkarılan 19.06.2002 Tarihli Su Ürünleri Toptan ve Perakende Satış Yerleri Yönetmeliği ve bu mevzuata göre değişik tarihlerde düzenlenen müdürlük çalışma yönetmelik-leri ile düzenlenmiştir.

Ayrıca Hal kompleksi dâhilinde bulunan balıkçı barınağının işleyişini düzenlemek üzere 29.04.1978 tarihinde çıkarılan Kumkapı Balıkçı Barınağı Yönetme-liği ve 13.12.1996 tarihli Balıkçı Barınakları Yönetmeliği yürürlüktedir.

Hâlihazırda tabi olunan mevzuat Su Ürünleri Kanunu ve aynı kanunun Su Ürünleri Toptan ve Perakende Satış Yerleri Yönetmeliği’dir.

Su Ürünleri Halinde hal işletim otomasyon sistemi 30.12.2005 te kurulmuştur.

150

09 SONUÇFarklı gıda sektörlerinin bir araya getirilerek ölçek ekonomisi ve operasyonel verimlilik artışının sağlana-cağı Hal İstanbul Gelecek Tasarım Projesi kapsamında; geniş çaplı bir inceleme, araştırma, analiz ve sonucunda detaylı bir sentez çalışması yürütülmüş ve altı farklı başlıkta önerilerde bulunulmuştur.

Çalışmaya ön hazırlık fazı ile başlanmıştır. Bu kapsam-da Gıda Tarım ve Hayvancılık Daire Başkanlığı, BİMTAŞ, İSTİB, Mega Center yönetimi, Rami Kuru Gıda Merkezi yönetimi, Meyve Sebze sektörü STK’ları, Et Ürünleri STK’ları Su Ürünleri STK’ları ve Kuru Gıda STK’ları ile görüşmeler düzenlenmiştir. Bu görüşmeler ışında altı sektöre yönelik Dünya ve Türkiye’deki istatistikler ve sektör raporları incelenmiştir. Buna göre altı sektör için altı sektör raporu hazırlanmıştır. Bu raporlar içinde Dünya’da, Türkiye’de ve İstanbul’da üretim, tüketim ve ti-carete dair bilgiler özetlenmiş, terminoloji oluşturulmuş ve genel değerlendirmeler yapılmıştır.

Dünya’da farklı kıtalardan ve ülkelerden Türkiye için örnek olabilecek 16 farklı hale dair büyüklük, yerle-şim, lokasyon seçimi, yönetim ve işletme modellerine dair bilgiler verilmiştir. Literatüre dayalı bu çalışmaya ek olarak yerinde ziyaretler yapılmıştır. Hollanda’da FloraHolland Çiçek Mezatı, Dünya Toptancı Halleri Birliği (WUWM), Amsterdam Gıda Merkezi (FCA) ve Fransa’da Paris Gıda Merkezi’ne (Rungis) teknik gezi yapılmıştır. Bunun yanında Türkiye içinde de benzer bir çalışma yürütülerek Konya, Samsun, Bursa halleri ile ilgili bilgiler toplanmış; ek olarak Antalya (Antalya Merkez Hali, Ayer Tarım, FleurAntalya, Yörükoğlu Süt Ürünleri A.Ş.) ve Ko-caeli’ne (mevcut Kocaeli Merkez Hali ve Kocaeli Merkez Yeni Hal) teknik geziler düzenlenmiştir.

İstanbul içinde daha detaylı bir inceleme yapılmıştır. Bu kapsamda Bayrampaşa Meyve Sebze Hali, Ataşehir Meyve Sebze Hali, Tuzla Meyve Sebze Hali alanı, Özel Bozkurt Meyve Sebze Hali, Yenikapı Su Ürünleri Hali, Gürpınar Su Ürünleri Hali, Mega Center, Rami Kuru Gıda Merkezi, AYTOP Kuru Gıda Merkez’lerine teknik ziyaretler yapılmış; yönetim ve esnafları ile görüşülerek sorunları ve önerileri alınmıştır. İstanbul genelinde yapılmış istatistiki çalışmaların yetersizliğinden dolayı “Hal esnafı” ve “Hal odaklı müş-teriler” ile toplam 3786 frekanslı bir araştırma ve 2220 frekanslı “Araç Sayım Çalışmaları” yürütülerek mevcut hareketlilik ve dağıtım faaliyetlerine dair bir resim ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın önemli bir ayağı da hallerin paydaşları ile yapılan Ortak Akıl ve Karar Konferansla-rıdır. 13 ortak akıl konferansında 24 grup çalışması ile 2.500’ün üzerinde fikir ve çözüm önerisi üretilmiştir. Bu önerilerden oluşturulan kriterlerin matematiksel olarak

değerlendirmesini sağlayacak ve ağırlıklandırmaların yapıldığı altı sektör için altı karar konferansı düzenlen-miştir. Burada, toplam 1530 katılımcıdan fikirler alınmış; AHP ve Rating metodolojileri kullanılarak sonradan yapılacak olan modelleme çalışması için önemli bir altlık elde edilmiştir. Tüm bu araştırmalar, görüşmeler ve kon-feranslar sonucunda modelleme çalışmasına geçilmiş-tir. Modelleme çalışması “Yer Seçimi”, “Yerleşim Planı”, “Yönetim”, “İşletme”, “Mevzuat”, “Yatırım ve Finansmanı” şeklinde altı başlık içermektedir.

Yer seçimi aşamasında “ağırlık merkezi” ve “çok kriterli karar verme teknikleri”ne başvurulmuştur. Anadolu ve Avrupa yakaları için ayrı ayrı ve birlikte olacak şekilde nüfus odaklı, tonaj odaklı, müşteri odaklı ağırlık mer-kezleri çıkartılmıştır. Bu çalışmadan çıkan sonuçlar da dikkate alınarak ve 2014-2023 İstanbul Bölge Planı ve 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı’ndan elde edilen teknik verilerle uzman görüşlerine dayalı çok kriterli karar verme süreci yürütülmüştür. Bu süreç içinde TUİK tarafından yapılmış ilçe bazlı çeşitli endeks çalışmaları da hesaplamalara eklenmiştir. Öncelikle yer seçimi için uygun olmayan ilçeler elenmiş ve kalan ilçeler de sayısal olarak ağırlıklandırılarak bir uygunluk sıralaması elde edilmiştir. Arnavutköy ve Eyüp ilçeleri sırasıyla %61,8 ve %61,2 uygunluk değerleri ile ilk iki sırada yer almışlardır.

Yerleşim planında ideal büyüklükten bahsetmek çok zordur. WUWM yetkilileri ile yapılan görüşmelerde de halin büyüklüğünden nasıl söz edilebileceği konusunun bir muamma olduğu belirtilmiştir. Global ölçekte olası parametreler: dükkan sayısı, metrekare, işlem hacmi, turnover, sevkiyat miktarları olabilir. Yine WUWM kap-samında yapılan değerlendirmelere göre 150 hektarlık bir alanın dağılımı: 50 hektar faaliyetlerin yürütüleceği bina ve alanlar, 50 hektar park alanları ve iç yollar ve 50 hektar ise genişleme alanı başlangıçta olarak boş tutulacaktır.

Proje kapsamında yerleşim planının ve gerekli alan bü-yüklüklerinin belirlenmesinde öncelikle sektör bazında projeksiyonlar çıkarılmıştır. Nüfus artışı ve tüketim alış-kanlıkları dikkate alınarak herbir sektörde hal üzerinden yapılacak ticaretin tonaj olarak büyüklükleri 2020-2035 ve 2035-2050 yılları aralıkları için belirlenmiştir. Buna göre ilgili yıl aralıkları için sektör bazında alan ihtiyaçları ve ortak alan ihtiyaçları belirlenmiştir. Burada Meyve ve Sebze Halleri ile Kuru Gıda ve Süt Ürünleri Hali için müstakil işyerlerinin bulunduğu Plan 1 ve Ortak Depo ve Merkezi Dağıtım olacağı Plan 2 alternatif yerleşim-leri hazırlanmıştır. Su Ürünleri, Et Ürünleri ve Kesme Çiçek Halleri içinse birer yerleşim planı ve gerekli alan

151


büyüklükleri hesaplanmıştır. Sonuç olarak Plan 1’e göre toplam arsa ihtiyacı 284 hektar ve Plan 2’ye göre toplam arsa ihtiyacı 214 Hektar olarak tespit edilmiştir.

Yatırım büyüklüğü dikkate alındığında yeni ticaret merkezinin finansmanı için karma bir yöntem seçilmesi uygun bir yaklaşım olacaktır. Bu noktada rapor içinde belirtilen yatırım finansmanı yöntemlerinden en uygun olanları aşağıdakiler olarak belirlenmiştir. Toplam ya-tırımın tutarı, yatırım finansmanı için finansal kaynak-ların elverişliliği, finansman imkanları, maliyet, genel ekonomik koşullar, uluslararası finans piyasalarındaki gelişmeler, karar vericilerin finansmanı modeli konu-sundaki tercihlerine bağlı olarak Özel sektör ve kamu ortaklığına dayanan Yap-İşlet-Devret veya Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı yöntemlerinden birisi tek başına ya da diğer modellerle birlikte karma olarak tercih edilebilir.

Yönetim modeli olarak, farklı sektörlerin temsilcilerinin bulunduğu bu yapının yönetimi finansman yapısı da baz alınarak oluşturulmalı ve bu yapıya özgü bir yönetim yapısı oluşturulmalıdır. Her halükarda yönetim profes-yonel şirketlerce yapılmalı ve komplekste yer alan farklı faaliyetler modüler bir yönetim anlayışı ile profesyo-nel kurumlara outsource edilmelidir. Örneğin lojistik faaliyetleri bir lojistik firması ya da konsorsiyumuna outsource edilmelidir. Finansman yapısı baz alınarak oluşturulacak şirketin hisse yapısı yönetim kurulu-nun oluşmasında temel teşkil edecektir. Bu temelden hareketle oluşacak yönetim kurulu yönetim yetkisini profesyonel yönetim şirketlerine devredebilecektir. Ayrı-ca profesyonel denetim şirketleri de hal yönetimi adına denetim işlevini yerine getirebilir.

İşletme modeli kapsamında , hem yüzyüze gelenek-sel ticaret hem de e-ticaret ve benzeri uzaktan sipariş sistemlerinin gelişmesi büyük ölçüde merkezde satılan ürünlerin çeşitli özellikleri taşıması ile ilgilidir. Bu özellik-ler şu şekilde sıralanabilir; Ürünlerin Standardı, Paket-leme, Denetim, Lojistik Hareketlilik, Atık Yönetimi, İnsan Kaynakları, Sosyal İhtiyaçlar, Marka ve İletişim. Kurulacak toptan ticaret merkezinin yönetim yapısını büyük ölçüde seçilecek finansman modeli oluşturacak-tır. Kamu ve özel sektör ortaklığı şeklinde bir finansman modelinde yönetim bu iki taraf tarafından oluşturu-lacaktır. Çok büyük bir ticaret kompleksi olarak tasa-rımlanan bu yeni yapının yönetiminin profesyonel bir yaklaşımla ele alınması ve yürütülmesi zorunludur.

Kurulacak toptan ticaret merkezinin ana oyuncuları ile destek fonksiyonu icra edenlerin oluşturduğu eko sistem İstanbul ve çevresinin ihtiyaçlarına yüksek katma değer yaratarak cevap verecektir. Bu süreçte ticarete

konu olan ürünlerin üretim yerlerinden toptan ticaret noktasına buradan da müşterilerin depolarına kadar gerçekleşecek her hareketin “Hızlı” “düşük maliyetli” “güvenlikli” olarak tasarımlanması gerekir. Bu neden-le bu büyük pazarlama organizasyonunun kendini ve çevresini geliştiren bir ekosistem olarak tasarımlanması gerekir. Bu ekosistemin ana unsurları şunlardır; Pazarla-ma Ekonomisi, İşbirliği ekonomisi, Paylaşım ekonomisi, Kazan-Kazan Ekonomisi.

Başarılı bir marka oluşturmak için güçlü bir pazarlama planı ve uygulaması gerekir. Buna göre ticaret merkezi-nin çekirdek faaliyet alanı olan alım-satım fonksiyonu zenginleştirilmelidir. Basit bir ticaret sistemi yerine ta-şıma, lojistik, standardizasyon, derecelendirme, işleme, ambalajlama, gıda güvenliği, güvenli ticaret, izlenebilirlik gibi fonksiyonlarla desteklenmiş bir iş merkezi kurgusu yaratılmalıdır. Bu merkezin adı, logosu, marka bilinirliği, marka çağrışımları ve alt markaları yaratılarak merkeze hem tedarikçi hem de müşteri katılımı özendirilmelidir. Ambalajlamadan, otoparklara, garanti sistemlerinden, kolay ödeme modellerine kadar ticaret merkezine katma değer ekleyen her faaliyet markayı destekleyen unsurlar olarak değerlendirilmelidir.

Mevzuat açısından yapılacak değerlendirme ise 5957 sayılı kanun ve bu kanun çerçevesinde gerçekleştirilen yönetmelik ve tebliğlerle ilgilidir. Bu kanunun kapsamı eskiye göre çok genişletilmiş ve yürütülebilmesi duru-munda çok faydalı olacaktır. Ancak Türkiye’de örneği bulunmayan bu tarz bir çoklu hal kapsamında yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulabilecektir. Hem sektörler bazında hem de sektörlerin biraraya gelmesinden kay-naklanacak ek düzenlemeler gerekebilecektir. Tüm bunların sonucunda yapılan kavramsal yapı önerisi şu şekildedir.

Karma Hal: Sinerji ve ölçek ekonomisi yaratmak açısın-dan uygun olan tüm sektörler bir araya getirilmelidir. Müşteriler açısından da tercih edilir bir yapıdır.

Uluslararası Hal: Dış ticarete hizmet eden, havalimanına yakın ve e-ticaretin öne çıktığı bir yapıdır.

Tekno Hal: Bilişim ve otomasyon seviyesinin yüksek olduğu, katma değeri yüksek faaliyetlerin yürütüldüğü, güvenilir bir veri tabanı ve bilgi sisteminin var olduğu bir yapıdır.

3. Nesil Hal: Entegre toptancılık anlayışının olduğu, e-ticaretin giderek öne çıktığı, meslek yüksek okulları gibi eğitim faaliyetlerini de kapsayan ve enerji verimliliği ve çevresel mükemmelliği ilke edinen bir yapıdır.

YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMI

Documents

YENİ GIDA TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ TASARIMIGrafik Listesi 5 Şekil Listesi 5 Tablo Listesi 7 01 GİRİŞ 8 1.1Hal Kavramı ve Tedarik Zincirindeki Yeri 8 1.2 Ürün Sınıflandırmaları