Upload
others
View
12
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Yini i-TB legwamile?
SINGAYINCOBA I-TB!
Kute utfole lwati lolubanti tsintsa umtfolamphilo wako lodvutane noma.
LiTiko Letemphilo LaseNingizimu Afrika 0800 012 322 / 012 395 8815
USAID TB South Africa Project 012 484 9300
www.tbsouthafrica.org
TINAKEKELE WENA,
UMNDENI WAKHO
KANYE NEMMANGO.
HLOLWA KUTSI UTE YINI I-TB NE-HIV.
Ngitawenta njani uma ngabe ngine-TB
legwamile ne-HIV?
Uma ngabe une-TB legwamile kanye ne-HIV, utawudzinga kutsi unatse umutsi wekwelapha i-TB kanye
netidzambisigciwane (ema-ARV). Utawuphindze futsi unikwe lomunye umutsi wekuvikela kutsi ungabi
netilondza esifubeni..
Khumbula kutsi kunatsa onkhe emaphilisi akho onkhe malanga lokungenani iminyaka lemibili ngiyo kuphela
indlela i-TB legwamile lengelapheka ngayo!
SINGAYINCOBA I-TB
Ngimnakekela njani umuntfu lone-TB legwamile
•
Kubalulekile kutsi umuntfu lone-TB legwamile naye achitse sikhatsi a nemndeni kanye nebangane
•
Uma ngabe unakekela umuntfu logula nge-TB legwamile, ufanele kutsi ufake sifihla buso (i-mask)
•
Kuvakashela umuntfu lone-TB legwamile, kanye nekumnakekela noma kwabelana kudla kuphephile; kuphela nje uma ngabe umuntfu logulako uvala umlomo uma akhwehlela kantsi nemafasitelo neminyango ivulwe kute kungene umoya lohlobile
• Kutsatsa ema-awa lamanengi uhleti endzaweni levalekile kute ubesengotini yekutfola i-TB.
Kudla lokunemsoco kanye ne-TB legwamile
Kubalulekile kutsi udle kudla lokunemsoco uma ngabe uyagula une-TB legwamile. Loku kusho kutsi udle kudla lokunemaseko lamatsatfu, inhlanganisela yekudla lokunemphilo lokwehlukene. Umhlengi/umhlengikati noma dokotela wakho angakweluleka mayelana nekudla lokufanele kutsi ukudle.
J699
3
Yini i-TB legwamile?I-TB legwamile (i-MDR TB) ibangwa ligciwane lelibanga sifuba sengati lesetayelekile, kepha leseligwamile leselingalapheki ngemitsi letayelekile yekwelapha sifuba sengati futsi kulukhuni kakhulu kuselapha.
Ngiyitfola kanjani i-TB legwamile?•
Uma ngabe une-TB kantsi futsi awunatsi imitsi yakho njengobe dokotela noma umhlengi/umhlengikatsi akwelulekile, ligciwane-ke libese liyagwama aliselapheki ngemitsi yekwelapha i-TB leyetayelekile
•
Ungaphindze futsi uyitselelwe ngumuntfu lone-TB legwamile
I-TB legwamile yandza kanjani?
Ungayivikela kanjani i-TB legwamile?
• Vula emafasitelo ekhaya kakho ngoba kukhanya kwelilangakuyawabulala emagciwane e-TB futsi umoya lohlobile uphephula emagciwane
• Geza tandla takho ngaso sonkhe sikhatsi uma ucedza kukhwehlela
• Ngaso sonkhe sikhatsi vala umlomo nemakhala akho ngelingekhatsi lengcosa yakho uma ukhwehlela noma utsimula
• Vala umlomo wakho nemakhala ngethishu uma ukhwehlela moma utsimula bese uyilahla emgconyeni wetibi.
I-TB legwamile ilashwa kanjani?
TIMBILI TIGABA TEKWELASHWA:
Sigaba sekucala: Tinyanga letisitfupha tekucala (Sigaba lesijulile)
Utawutfola umjovo uphindze futsi unatse lokungenani emaphilisi latinhlobo letine onkhe malanga. Utawuhlolwa kanye ngenyanga kutsi ngabe asesekhona yini emagciwane e-TB esikhwehleleni sakho.
Sigaba sesibili: Kulandze tinyanga letingu-18 (Sigaba sekuchubeka)
Utawunatsa lokungenani emaphilisi latinhlobo letine onkhe malanga. Utawuvakashelwa ngumuntfu lotakusita kunatsaumutsi wakho onkhe malanga. Utawuhlolwa kanye njalo ngetinyanga letimbili kutsi ngabe asesekhona yini emagciwane e-Tb esikhwehleleni sakho.
Ngati kanjani kutsi ngine-TB legwamile?
UMA NGABE:
Ukhwehlela sikhatsi lesingetulu kwemaviki lamabili (noma uma ngabe une-HIV, kukhwehlela kwanoma ngumuphi umgamu wesikhatsi)
•
Ufoma ebusuku•
Ushisa kakhulu (i-fever) emaviki lamambili noma ngetulu.• •
Ukhwehlela ingati.
UFANELE KUTSI UHLOLWE KUTSI UTE YINI I-TB.
• Uma ngabe une-TB legwamile, yenta siciniseko sekutsi bantfu locitsa nabo sikhatsi lesinyenti (ekhaya noma emsebentini noma esikolweni) bahlolwa emtfolamphilo lodvutane kutsi bete yini i-TB
Uma unatsa umutsi wakho kufanele kutsi ungabhemi, unganatsi tjwala noma usebentise tidzakamiva.
NGISHO NOMA NGABE SEWUCALA KUTIVA UNCONO NGESIKHATSI WELASHWA, KHUMBULA KUTSI KUNATSA ONKHE EMAPHILISI AKHO ONKHE MALANGA LOKUNGE-NANI IMINYAKA LEMIBILI NGUYONA NDLELA I-TB LEGWA-MILE LENGELAPHEKA NGAYO.
Nguyiphi imitselelalengabangwa kunatsa imitsi yekwelapha i-TB legwamile? Imitselela lebangwa yimitsi yekwelapha i-TB legwamile ingaba matima kakhulu. Uma ngabe unanoma nguyiphi yaletinkhomba letibhalwe ngentasi, ufanele kutsi utjele umhlengi/umhlengikati noma dokotela wakho masinyane futsi batawantjintja lamaphilisi akho noma bakunike umutsi wekwelapha lokugula lesikubangekile.
• Kungakhanuki kudla
• Kunyakuleka noma kuhlanta • Sikhumba noma emehlo lamtfutjana
• Umkhuhlane losewukuphetse emalanga lamatsatfu noma ngetulu • Kubulawa sisu
• Kuva sengatsi uhlatjwa tinyalitsi noma kuba ndzimundzimu kwemlomo
• Kuva sengatsi uhlatjwa tinyalitsi eminweni noma etintwaneni takho
• Silungulela noma lihlaba esifubeni
• Kulunywa noma kucubuka sikhumba
• Kuba nemtfubulelo kalula
• Kugucuka kwemchamo ube mnyama noma ube nsundvu • Kushaywa siyeti
• Kubona kalufifi noma kuntjintja kwendlela emehlo labona ngayo • Kuncencetsa etindlebeni noma kungeva etindlebeni
KONKHE LOKUGULA LOKU KUYELAPHEKA. UNGAYEKELI KUNATSA IMITSI YAKHO YEKWELASHWA NGAPHANDLA UMA NGABE UYEKELISWA NGUDOKOTELA NOMA UMHLENGI/UMHLENGIKATI WAKHO.
Leliphepha lentiwe ngekwesekelwa ngemusa webantfu baseMelika ngeluhlangotsi lwe-USAID. Lokucuketfwe kwentiwe nguMklamo We-TB WaseNingizimu Afrika, futsi akukhombisi imibono ye-USAIDnoma yaHulumende waseMelika
•
Njenge-TB leyetayelekile; uma ngabe umuntfu lone-TB akhwehlela, atsimula, ahleka noma ahlabela, emagciwane e-TB ayaphuma angene emoyeni
•
Nanoma ngubani lodvutane uma aphefumula angangenwayi-TB legwamile.
Kutsatsa iminyaka lemibili kwelapha i-TB legwamile. Labanye bantfu bahlala esibhedlela ekucaleni kwekwelashwa kwabo, kantsi futsi labanye bacala emtfolamphilo noma ngekunakekelwa nguomunye umuntfu wasemmangweni.