Yükselen Süper Güç Çin’in Enerji İhtiyacı ve Çinli Petrol

Firmalarının Yurtdışı Yatırımları Gökhan Binzat tarafından yazıldı.

Çin ekonomik büyümesini sürdürebilmek için oldukça fazla miktarda enerjiye gereksinim

duymaktadır. Bir zamanlar Asya’nın en fazla petrol ihraç eden ülkesi iken 1993’te petrol

ithal eden ülkeler arasına katılmıştır. Zamanla artan enerji ihtiyacı 2008’den itibaren

tükettiği petrolün yarısından fazlasını ithal eder hale gelmesine neden olmuştur. 2013

Eylül’ünde petrol ithalatı ABD’yi geçmiş ve dünyanın en büyük petrol ithalatçısı unvanını

ABD’nin elinden almıştır. Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency –

IAE)’nın değerlendirmelerine göre, 2013 yılı itibarıyla 6,63 milyon varil/gün olan net ham

petrol ithalatı[1] 2030’dan önce 13 milyon varil/güne çıkacaktır.

2009-2012 yılları arasında Çin’in en büyük petrol tedarikçileri ithal edilen miktarın

büyüklüğüne bağlı olarak sırasıyla Suudi Arabistan, Angola, İran, Rusya, Sudan, Umman

Sultanlığıdır.

2013 yılı itibarıyla Çin’in ülkeler bazında ham petrol ithalatı aşağıda görülmektedir.

Çin, Ocak 2012’den itibaren İran’dan aldığı ham petrolü kısmış eksik kalan miktarı Rusya

ve Suudi Arabistan’dan tedarik etmeye başlamıştır.[2]İran’dan alınan petrolün 2010’da

toplam ithalatta % 11,4 olan payının 2013’te % 8’e gerilediği görülmektedir. Ayrıca

Sudan’dan alınan miktar da 2012’de Güney Sudan ile Sudan arasında petrolün transit

ücreti konusundaki anlaşmazlıktan kaynaklanan gerginlik ve çatışma nedeniyle neredeyse

durma noktasına gelmiştir.

Bölge bazında incelendiğinde 2013’te ithal ettiği ham petrolün; % 52’sini dünya petrol

rezervlerinin % 62’sine sahip Ortadoğu’dan; % 23’ünü Afrika’dan; % 10’unu Amerika

kıtasından; % 2’sini Asya Pasifik Bölgesinden ve % 13’ünü diğer bölgelerden tedarik ettiği

görülmektedir.[3]

Çinli Petrol Firmaları ve Yurtdışı Yatırımları:

Çinli petrol şirketleri; China National Petroleum Corporation (CNPC), China Petroleum &

Chemical Corporation (Sinopec) ve China National Offshore Oil Corporation

(CNOOC)[4] 2009 yılı başından itibaren yurt dışı yatırımlarını artırmış, petrol ve gaz arama

ve üretim (upstream) faaliyetlerinde birleşme ve şirket satın alımlarıyla küresel bazda

önemli oyuncular olmayı başarmışlardır.

Ocak 2009’dan Aralık 2010’a kadar bu firmalar diğer küçük yerli firmalar ile birlikte 45,79

milyar dolar değerinde petrol ve gaz varlıkları satın almışlardır. Çinli firmaların satın alma

ve birleşme anlaşmalarına 2009 yılında harcadığı para 18,2 milyar dolar tutarındadır.

Sinopec yurtdışı yatırımlarda 2010’da her üç firma arasında lider olmuştur. İspanyol

Repsol’un Brezilyalı iştirakinin % 40 hissesini almak için 7,1 milyar dolar harcamış, ayrıca

Kanada’nın Syncrude firmasının % 9.03’lük hissesini 4,7 milyar dolara satın almıştır.

CNPC’nin bir şubesi olan PetroChina, Shell ile Avustralya’nın kömür yatağı metan üreticisi

Arrow Energy’nin hissesinin tamamını elde etmek için birleşmiştir. CNOOC Arjantin’in

Bridas Petrol Şirketi’nin % 50 hissesini satın almıştır. CNPC aynı zamanda Shell’in

Suriye’de bulunan iştirakinin % 35 hissesine sahip olmuştur.[5]

2011 yılına gelindiğinde, Çinli firmaların yurt dışında 20,86 milyar dolar tutarında birleşme

ve satın alma antlaşması imzaladığını görüyoruz. Sadece Sinopec’in 2010-2011 döneminde

harcadığı para 14,8 milyar dolardır. Yine toplam enerji yatırımlarının büyük bir kısmını, %

71’ini, Sinopec yapmıştır. Çinli petrol firmaları çoğunlukla uluslararası büyük petrol

firmalarını satın almayı veya onlarla birleşmeyi tercih ettiği, kaya gazı, petrollü kum ve

derin su sondajı gibi alışılmadık gaz ve petrol projelerine yöneldiği bu dönemde

görülmektedir.[6]

Uluslararası petrol firmalarının birçoğunun yatırım harcamalarını kestiği 2012 yılında Çinli

petrol firmaları yurtdışında 24,5 milyar dolar tutarında yatırım yapmışlardır. Çin’in

2012’deki petrol ithalatı 5,4 milyon varil/gün ile 2011’deki miktardan % 6,8 daha fazla

gerçekleşmiştir. 2012 itibarıyla ithal edilen petrol, toplam petrol ihtiyacının % 60’ını

geçmiştir.[7]

2012’de CNPC Kanada’nın Mackay Nehri bitümlü şist projesinin geri kalan % 40 hissesini

673 milyon dolara[8], Sinopec Devon Energy’nin ABD’deki Niobrara, Missisipi, Utica Ohio,

Utica Michigan ve Tuscaloosa olmak üzere beş killi şist (shale) sahasının % 33,3 hissesini 2

milyar dolara satın almıştır. Sinopec ayrıca Australia Pacific LNG Pty Ltd.deki hissesini %

10 artıran 1,1 milyar dolar değerindeki anlaşmayı imzalamıştır.[9] CNOOC 15,1 milyar

dolara Kanada’nın Nexen firmasının % 66 hissesini satın alarak Kuzey Denizi, Meksika

Körfezi, Afrika’nın batı kıyılarında petrol üretimine ve Ortadoğu ile Kanada’daki üretim

mülklerine sahip olmuş, Nexen’in zengin petrol kaynaklarına sahip Alberta’daki “Long

Lake” petrollü kum projesini ve dünyanın en büyük ham petrol deposunu ele

geçirmiştir.[10] Yine Sinopec Kanada’nın Talisman Energy Inc. Firmasının İngiltere

şubesinin % 49 hissesini 1,5 milyar dolara satın almıştır.[11] CNPC, Katar Petrol Şirketi

(Qatar Petroleum-QP) ile GDF SUEZ’in Katar Blok No 4’ünün araştırma ve üretim hakkının

% 40’ını,[12] Sinopec, Total S.A.’nın Nijer’in Usan havzasında Şubat 2012’de üretime

geçen OML 138 numaralı bloğun % 20 hissesini 2,1 milyar dolar karşılığında almıştır.[13]

2013’te Çinli petrol firmalarının yaptığı birleşme ve satın alma anlaşmalarının toplam

değeri ise 25,97 milyar dolardır.[14] 2013’te gerçekleştirilen enerji yatırımlarının % 47’sini

CNPC yapmıştır. 2013’te Sinopec ABD’nin Chesapeake Energy firmasının Oklahoma’da

bulunan petrol ve gaz yataklarının % 50 hissesini 1,02 milyar dolara[15], Marathon Oil

Corps (MRO.N)’un Angola açıklarındaki Marathon bloklarının % 10 hissesini 1,52 milyar

dolara satın almıştır.[16] CNPC, ABD’nin Pioneer Natural Resources firmasının Teksas’ta

bulunan Wolfcamp havzasının % 40 hissesini almak için 1,7 milyar dolar[17], Mozambik’te

İtalyan ENI’nin % 29 hissesini ve Area 4’ten çıkarılacak gazın % 20’sini almak için 4,21

milyar dolar değerinde sözleşme imzalamıştır.[18] CNPC, Kazakistan’ın Kaşagan projesinin

--Amerikan ConocoPhilips’in sattığı -- % 8,33 hissesine, KazMunaiGaz şirketine 5,3 milyar

dolar ödeyerek sahip olmuştur.[19] Sinochem, Petróleo Brasileiro S.A. – Petrobras’ın Blok

BC- 10[20] hisselerinin % 35’ini 1,543 milyar dolara satın almıştır.[21] CNOOC Uganda’nın

Kingfisher petrol sahasını geliştirmek üzere Uganda hükümeti ile 2 milyar dolar değerinde

sözleşme imzalamıştır.[22] “Çin İhracat ve İthalat Bankası” Kamboçya’da 2018’de

faaliyete geçirilecek rafinerinin inşası için 1,67 milyar dolar kaynak sağlamayı taahhüt

etmiştir.[23] CNPC, Exxon Mobil’in Irak Batı Kurna’daki % 25 hissesini 1,25 milyar dolara

satın almıştır.[24]

Çin petrol firmalarının, 2005 - 2013 yıllarını kapsayan dönemde; Amerika kıtasında 42,58

milyar, Ortadoğu’da 34,18 milyar, Afrika’da 26,32 milyar, Asya’da 22,56 milyar, Asya

Pasifik’te 10,78 milyar, Avrupa’da 4,7 milyar, Avustralya’da 8,93 milyar, ABD’de 8,5 milyar

dolar yatırım yaptıkları görülmektedir.

2005’ten 2013 sonuna kadar yaklaşık 158,5 milyar doları bulan Çinli petrol firmalarının

birleşme ve satın alma anlaşmalarının bölgelere göre dağılımı aşağıdadır:

Birleşme ve satın alma antlaşmalarına ilave olarak 2009’dan 2020’ye kadar CNPC ve

Sinopec 90 milyar dolar tutarında petrol karşılığı kredi anlaşmaları yapmıştır. Bunların

yanı sıra, petrol firmaları Ortadoğu’da çoğunlukla Irak ve İran’da, 2008’den 2010

ortalarına kadar, en az 18 milyar dolar araştırma ve geliştirme çalışmaları için yatırım

yapmayı taahhüt eden sözleşmeler imzalamışlardır.[25]

Çinli Petrol Firmalarını Yurtdışında Yatırım Yapmaya Sevk Eden Nedenler:

Çin’de petrol rezervlerinin üretime oranı (RPR) düşmüş, yurt içi üretim doruk noktasına

ulaşmıştır. Artan petrol talebi, Çin’in 1993 itibarıyla net petrol ithal eden ülkeler arasında

yer almasına ve neredeyse tamamen uluslararası petrol piyasasına bağımlı hale gelmesine

neden olmuştur. Geçen 21 yılda güçlü bir ekonomiye sahip olan, yakın zaman önce

dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin, son yaşanan mali ekonomik krize rağmen

GSYİH’da 2009’da % 9,2, 2010’da % 10,4, 2011’de % 9,3, 2012’de %7,7, 2013 %7,7 büyüme

kaydetmiştir.[26]

Çin menşeli ürünlere yönelik yurt içinde ve yurt dışında artan talep çok büyük miktarda

enerji yoğun ham madde ile altyapıyı gerektirmiş, Çin’i ağır sanayi üretimini artırmaya ve

enerji-yoğun altyapı çalışmalarına yatırım yapmaya teşvik etmiştir.

Üretimin pazarlara ulaştırılması için araç sayısındaki artış (Çin 2009’da dünyanın en büyük

otomobil pazarı olmuştur)ile birliktepetrole duyulan ihtiyaç ve petrokimyasal

hammaddeye olan talep, petrol üretiminin tırmanmasına neden olmuştur. Küresel

ekonomide son yaşanan durgunluk sanayileşmiş ülkelerde petrol talebinde düşüşe neden

olurken, Çin’de tam aksi yönde etki yaratmış, özellikle petrol ithalatı olmak üzere enerjiye

duyulan gereksinim artmıştır.

Uluslararası Enerji Ajansı (IAE)’na göre önümüzdeki beş yıl içerisinde dünya petrol

talebinde küresel olarak bir artış yaşanacak ve talebin yarısından fazlası Çin’den

gelecektir. Çin’in 2030 yılında ham petrol ithalatının, toplam talebinin % 79’ları seviyesine

ulaşması beklenmektedir ki bu dünya genelinde beklenen artışın oldukça üzerindedir.

Uluslararası Enerji Ajansı (IAE)’nın “Orta Vade Petrol ve Gaz Piyasası 2010” raporuna

göre; 2009’da 87,5 milyar m3 talep ile Çin, dünyanın en çabuk büyüyen gaz piyasasına

sahiptir. Çin Ulusal Kalkınma ve Islah Komisyonu’na göre gaz talebi; 2010’da % 2 oranında

artış göstermiş, Çin’in 2009 yılında 83 milyar m3 olan doğal gaz üretimi[27] 2011’de 103,3

milyar m3’e ulaşmıştır.[28] Talebin yurt içinden karşılanamayan kısmı LNG ithalatı ile bir

kısmı Türkmenistan’dan 40 milyar m3 kapasiteye sahip Orta Asya boru hattı üzerinden

tedarik edilmektedir. Çin Ulusal Enerji İdaresi’nin “Temiz Enerji Geliştirme Planı”

gereğince enerji üretiminde doğal gazın halen % 4 seviyesinde olan payının 2015’te %

8,3’e çıkarılması öngörülmüştür. CNPC 2015’te gaz talebinin 250 milyar m3’e ulaşmasını,

2020’de 340 milyar m3’e yükselmesini beklemektedir.[29]

Çinli firmalar farklı kültürel bölgelerde yatırım yaptıklarında, maruz kalabilecekleri riski

azaltmak üzere birbirleriyle veya uluslararası şirketlerle ortaklığı tercih etmektedirler. Bu

tür ortaklıklar ile bazı ülkelerde yükselen ulusalcılık akımlarından veya yabancı firmaların

aleyhlerinde yürütebileceği kampanyalardan kaynaklanabilecek siyasi risklerden

kaçınmaya çalışmaktadırlar. Farklı ülkelerde --siyasi duyarlılıklar konusunda -- tecrübe

kazandıkça daha da bilinçlenmektedirler. Bu tür işbirliğinin avantajlarından

faydalanmaktadırlar. Örneğin Shell ile ortaklıklarında teknik işbirliğinden

yararlanmışlardır. CNPC, Shell’in Suriye’deki hissesine katılarak, kendi şebekesini kurmak

yerine tesis edilmiş olan bölgesel ilişkilerden faydalanmıştır. Ortaklıklar Çinli firmalara,

sahip olmadıkları ve olmaları yıllarını alacak olan uluslararası faaliyetlerde kültürel birikim

konusunda da katkı sağlamaktadır. Ayrıca Çinli firmalar kültürler arası bilinci geliştirmek

üzere yabancı iş gücünden istifade etmektedirler.

Diğer taraftan uluslararası firmalar Çinli petrol firmaları ile çalışmaya hevesli

görünmektedirler. Çin’in denizaşırı ortaklıkları geliştirmekte izlediği strateji: Çin’e ithalat

yapılması karşılığında büyük Çin pazarından sınırlı alanda fayda sağlayacak “kaynak için

pazar” yaklaşımıdır. Yabancı firmalar ile güven ve ilişkiler yurt içi pazarından

yararlandırılmaları suretiyle geliştirilmekte, böylelikle ilgili ülkelerde imtiyazlı muamele

görülmekte ya da daha fazla petrol tedarik edilmesi için uygun zemin hazırlanmaktadır.

Küresel ekonomik kriz, Çinli büyük firmalara zor durumda olan yabancı firmaların değerli

aktiflerini ele geçirmek ve sermayeye ihtiyaç duyan petrol zengini ülkelerle borç karşılığı

uzun dönemli petrol anlaşmaları yapmak için önemli fırsatlar sunmuştur. Uluslararası

Enerji Ajanslığı (International Energy Agency – IAE)’nın 13 Nisan 2010 tarihli raporuna

göre, yukarı akım (arama ve üretim) sermaye maliyeti 2009’a göre 2010’da % 12 oranında

azalırken, yabancıların harcamaları % 15 oranında düşmüştür. Böylece Çinli firmaların

rekabet edecekleri yabancı firmaların sayısı azalmış, tabiatıyla yatırımların maliyeti

düşmüştür. Çin parası Yuan’ın değerinin son yıllarda artması Çinli firmaların yurt dışında

daha ucuza varlıklar edinmesini sağlamıştır. Dahası Çinli firmaların ülkenin 3,311 trilyon

dolarlık kamu fonlarına ulaşabilmeleri rekabette her zaman avantajlı konumda

bulunmalarına neden olmuştur.

Enerji piyasasında Çinli bankaların rolünü de unutmamak gerekir. Çinli bankalar

antlaşmalarda hep gönüllü ortak olmuşlardır. “Çin Kalkınma Bankası” ve “Çin İhracat ve

İthalat Bankası” Çin’in uzun dönemli gaz ve petrol antlaşmalarında finansman desteği

sağlayan iki büyük bankasıdır. Bu bankalar özellikle denizaşırı yatırımlar konusunda

uzmanlaşmışlardır. Örneğin Çin Kalkınma Bankası CNPC’ye 2011’de beş yıllık yurt dışı

yatırımlarında kullanılmak üzere düşük faizle 30 milyar dolar kredi

vermiştir.[30] 2009’dan buyana Çin Kalkınma Bankası’nın; Brezilya, Ekvator, Rusya,

Türkmenistan ve Venezüella’daki devlet kuruluşları ile ulusal petrol firmalarına verdiği

kredilerin toplamı 75 milyar doların üzerindedir. Krediler Çinli firmalara ham petrol

satışından elde edilecek hasılatın karşılığı olarak serbest bırakılmıştır. Enerji karşılığı

verilen krediler, miktarlarının büyüklüğü (21 milyar dolara kadar) ve uzun vadeleri (20 yıla

kadar) ile diğer kredilerden ayrılmaktadır. Çin Kalkınma Bankası Çinli enerji ve maden

firmalarının yurt dışı yatırımlarının, Orta Asya’dan, Rusya’dan ve Burma’dan Çin’e uzanan

ham petrol ve gaz boru hatlarının inşasının finansmanını sağlamaktadır. Bunun yanı sıra

özellikle Çinli firmalar ile uzun dönemli tedarik antlaşmaları imzalamış olan veya arama ve

üretimde Çinli firmaların hissesi bulunan ya da ekipman üretmek üzere sözleşme yapılmış

olan yabancı firmalara kredi vermektedirler[31] Yurt dışında başarılı oldukları sürece

bankaların petrol firmaları ile stratejik ortaklığa daha da istekli oldukları görülmektedir.

Bu nedenle, petrol şirketlerine düşük faizle kredi vermelerinin hükümetin etkisinden çok

ticari çıkarları gözetmelerinden kaynaklandığı değerlendirilmektedir.

Diğer taraftan firmalar, Çin’in güçlü mali yapısının onlara sunduğu kaynaklardan ve

devletin “yurt dışına çıkma” politikasının avantajlarından istifade etmektedirler. Bu

politika, uzun dönemli tedarik antlaşmalarında, “ulus geçen” petrol boru hatları

inşasında, Afrika, Ortadoğu ve diğer riskli bölgelerdeki yatırımlarında devlet desteğini

almalarını sağlamaktadır.

Çinli petrol firmalarının 31 ülkede faaliyeti, 20 ülkede üretim hisseleri bulunmaktadır.

Üretimdeki payın önemli bir kısmı Kazakistan, Sudan, Venezüella ve Angola olmak üzere

dört ülkeden gelmektedir.[32] FACTS Global Energy, Çinli petrol firmalarının 2020 yılında

yurt dışındaki üretimlerinin 2 milyon varil/gün’e çıkacağını tahmin etmektedir.

Sonuç olarak; önümüzdeki yıllarda Çin, ham petrolün ithalatının önemli bir kısmını yine

Suudi Arabistan, Angola, Rusya, Umman, Irak ve İran’dan tedarik etmeye devam

edecektir. Çinli firmaların Afrika, Orta Asya, Latin Amerika ve Rusya’da petrol arama ve

üretim faaliyetlerine yönelerek, tedarik kanallarını çeşitlendirme çalışmaları Çin’in enerji

ihtiyacında Ortadoğu’ya olan bağımlılığını zayıflatmayacaktır.

Çin’in boru hatları ile petrol tedarikini çeşitlendirmesi, Ortadoğu ve Afrika’dan petrol

ithalatında % 70 seviyesinde olan Malakka Boğazı’na olan bağımlılığını yüzde olarak bir

miktar hafifletse de artan enerji ihtiyacı ile boğaz üzerinden alınacak enerji hacmi

artmaya devam edecektir. Ancak burada Ukrayna’da yaşanan krizin etkilerini göz ardı

etmemek gerekir. Yaptırımların Rusya Federasyonu’nun Çin Halk Cumhuriyeti’yle enerji

alanında ilişkilerini artıracağı değerlendirilmektedir. Daha fazla enerjinin Rusya’dan boru

hatlarıyla transferi ve enerji sözleşmelerinin RMB ile fiyatlandırılması Çin’in enerji

güvenliği ile RMB’yi küresel ticarette kullanılan para birimi yapma çabalarına katkı

sağlayacaktır. Bu bakımdan krizin hem ekonomik hem de jeopolitik açıdan Çin’e olumlu

etkilerinin olacağı söylenebilir.

Diğer taraftan, Çinli petrol firmalarının Kuzey Amerika’daki kaya gazı ve şistli toprak

projelerine yatırım yapmaları, bu konuda tecrübe kazanmak istediklerini göstermektedir.

Kayı gazı ve şistli toprak projelerinde elde edilecek tecrübenin yurt içi kaynakların

değerlendirilmesinde, derin su sondajı konusunda yabancı firmalarla ortaklıklarından elde

edilen tecrübenin ise, Güney Çin Denizi’ndeki hidrokarbon

kaynaklarının[33] çıkarılmasında kullanılacağı değerlendirilmektedir.

[1] Hua, J. ve Aizhu, C. (2014, 12 Şubat), Update 1 – China’s January Crude Oil Imports Hit

Record High,Reuters, erişim: Mayıs

2014; http://uk.reuters.com/article/2014/02/12/china-crude-import-

idUKL3N0LG26320140212

[2] Hua, J., Lawler A. (2012, 7 Şubat), China Buys up Saudi, Russion Oil To Squeeze

Iran, Reuters, erişim ekim 2012, http://www.reuters.com/article/2012/02/07/us-china-

oil-supplies-idUSTRE8161RG20120207

[3] EIA China Report, (2014, 4 Şubat), erişim: Mayıs 2014,

http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=ch

[4]CNPC, Sinopec ve CNOOC aynı kökenden, eski Petrol Endüstrisi Bakanlığı ile Kimya

Endüstrisi Bakanlığı’ndan gelmektedir. Ekonomik reformlara başlanıldığı 1980’li yıllarda,

Çin hükümeti üretim yapan unsurlar ile ilgili bakanlıkları, Kamu İktisadi Teşekkülleri

(KİT)’ne dönüştürme kararı almıştır. Bu karar ile kurumlar arası rekabet yaratmak,

ekonomik etkinliklerini artırmak, teşebbüslerin yönetime katılmalarını teşvik etmek,

KİT’leri pazar disiplinine sokmak, yerli sermaye pazarını geliştirmek, vergi gelirlerini

artırmak, devletin harcamalarını düşürmek amaçlanmıştır.

Sinochem hariç yukarıdaki üç firmanın faaliyetleri coğrafik olarak da ayrılmıştır. CNPC

Çin’in kuzey bölgelerinde, Sinopec güney bölgelerinde, CNOOC ise genellikle yurt dışı

petrol üretiminde faaliyet göstermiştir. Pazarda yaşanan değişim, firmaların faaliyet

alanları ile coğrafi sınırları tedricen belirsizleştirmiştir. Bugün üçü de yurtdışında faaliyet

gösteren firmalardan CNPC boru hattı inşası ve işletmesindeki hâkim konumunu, Sinopec

en büyük rafineri unvanını, CNOOC ise yurt dışı üretim ve pazarlamadaki uzmanlığını

sürdürmektedir.

[5] Jiang J., Sinton J. (2011, Şubat), Overseas Investments By Chinese National Companies,

Assessing the Drivers and Impacts, İnternational Energy Agency, erişim : Ekim 2012,

http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/overseas_china.pdf

[6] The Heritage Foundation, China Global Investment Tracker (b.t.). Erişim: Mayıs 2014,

http://www.heritage.org/ research/projects/china-global-investment-tracker-interactive-

map

[7] Chinese Crude Oil Imports Rise 6,8% in 2012 (2013, 13 Ocak), China Daily. Erişim: Nisan

2013, http://www.chinadaily. com.cn/business/2013-01/14/content_16111693.htm

[8] Jiang J., Sinton J. (Şubat 2011), Overseas Investments By Chinese National Companies,

Assessing the Drivers and Impacts, İnternational Energy Agency. Erişim: Ekim 2012,

http://www.iea.org/publications/ freepublications/publication/overseas_china.pdf

[9] Chinese Oil Company Sinopec Agrees $2.2bn US Shale Deal (2012, 4 Ocak), BBC News.

Erişim Ekim 2013, http://www.bbc.co.uk/news/business-16404499

[10] Rampton R., Haggett S., (2013, 12 Şubat) CNOOC-Nexen deal wins U.S. approval, its

last hurdle, Reuters. Erişim: Ekim 2012, http://www.reuters.com/article/2013/02/12/us-

nexen-cnooc-idUSBRE91B0SU20130212

[11] Announcements, (2013), Sinopec, erişim: Ekim 2012,

http://english.sinopec.com/media_center/ announcements/

[12] News Releases, (2012), CNPC, erişim: Ekim 2012,

http://www.cnpc.com.cn/en/press/newsreleases/

[13] Announcements, (2013), Sinopec, erişim: Ekim 2012,

http://english.sinopec.com/media_center/ announcements/

[14] The Heritage Foundation, China Global Investment Tracker (b.t.). Erişim: Mayıs 2014,

http://www.heritage.org/ research/projects/china-global-investment-tracker-interactive-

map

[15] Chesapeake Energy Corporation Announces $1.02 billion Mississipi Lime Joint

Venture, (2013, 25 Şubat), Chesapeake Energy, erişim: Mayıs 2014,

http://www.chk.com/news/articles/Pages/1788571.aspx

[16] Wong, F. (ed. Frenandez, C.) (2013, 23 Haziran), China’s Sinopec buys Marathon’s

Angola oil fields for $1,52 billion, Reuters, erişim: Mayıs 2014,

http://www.reuters.com/article/2013/06/23/us-china-cnpc-idUSBRE95M07W20130623

[17] Transaction on Wolfcamp Shale Assets Between Sinochem Group and Pioneer (2013,

3 Haziran),Sinopec, erişim: Mayıs 2014,

http://www.sinochem.com/g831/s1615/t8578.aspx ompleted

[18] Sheck, J.; Moloney, L. ve Flynn, A., (2013, 14 Mart), Eni, CNPC Ink Deal in

Mozambique, The Wall Street Journal, erişim: Mayıs 2014,

http://online.wsj.com/news/articles/SB1000142412788732407770457835993233237316

0

[19] Chinese CNPC completes deal on joining Kashagan project (2013, 5 Kasım), Trend,

erişim: Mayıs 2014, http://en.trend.az/capital/energy/2208037.html

[20] Campos havzasında, Brezilya’nın Esprito Santo güney kıyılarından yaklaşık 100 km

açıkta bulunmaktadır.

[21] Sinochem acquires non-operating stake in deepwater oil field in Brazil from Petrobas,

(2013, 19 Ağustos), Sinochem, erişim: Mayıs 2013,

http://english.sinochem.com/g831/s1748/t8962.aspx

[22] China’s CNOOC wins $2 bn Uganda oil field contract, (2013, 26 Eylül), BBC News,

erşim: Mayıs 2014, http://www.bbc.com/news/business-24279582

[23] Exim Bank to fund $1,67bn for Cambodia oil refinery (2013, 16 Ekim), ChinaDaily,

erişim : Mayıs 2014, http://www.chinadailyasia.com/business/2013-

10/16/content_15093026.html

[24] Hafidh, H. (2013, 28 Kasım), Exxon to Sell Stakes in Iraq field to Petrochina,

Pertamina, The Wall Street Journal, erişim: Mayıs 2014,

http://online.wsj.com/news/articles/SB1000142405270230401720457922549221354853

8

[25] Jiang J., Sinton J. (Şubat 2011), Overseas Investments By Chinese National

Companies, Assessing the Drivers and Impacts, İnternational Energy Agency, erişim : Ekim

2012, http://www.iea.org/publications/ freepublications/publication/overseas_china.pdf

[26] Statistical Communiqué of the People's Republic of China on the 2013 National

Economic and Social Development, (2014, 24 Şubat), National Bureau of Statistics of

China, erişim:

http://www.stats.gov.cn/english/PressRelease/201402/t20140224_515103.html

[27] Jiang J., Sinton J. (Şubat 2011), Overseas Investments By Chinese National

Companies, Assessing the Drivers and Impacts, İnternational Energy Agency, erişim : Ekim

2012, http://www.iea.org/publications/ freepublications/publication/overseas_china.pdf

[28] Bai J., Aizhu C. (2012, 12 Şubat), China's oil, gas production by field in 2011, Reuters.

Erişim Ekim 2012, http://www.reuters.com/article/2012/02/10/china-energy-output-

idUSL4E8DA07520120210

[29] Jiang J., Sinton J. (Şubat 2011), Overseas Investments By Chinese National

Companies, Assessing the Drivers and Impacts, İnternational Energy Agency, erişim : Ekim

2012, http://www.iea.org/publications/ freepublications/publication/overseas_china.pdf

[30] A.g.e.

[31] Dragonomics Research and Advisory, China Economic Quarterly, (2011, 9 Aralık).

[32] Jiang J., Sinton J. (Şubat 2011), Overseas Investments By Chinese National

Companies, Assessing the Drivers and Impacts, İnternational Energy Agency, erişim: Ekim

2012, http://www.iea.org/publications/

freepublications/publication/overseas_china.pdf.

[33]Güney Çin Denizi’nde, 7 milyar varil petrol ve 25,5 trilyon m3 doğal gaz bulunduğu

tahmin edilmektedir.

[status draft]

[nogallery]

[geotag on]

[publicize off|twitter|facebook]

[category güvenlik]

[tags SU & ENERJİ & DOĞALGAZ DOSYASI, Süper Güç, Çin, Enerji, İhtiyaç,

Çinli, Petrol, Firma, Yurtdışı, Yatırım]