Yılmaz AYDIN Türkçe Pratikleri

Fiilimsi Nedir?

Kökü veya gövdesi fiil olan bir kelimeye

yapım ekleri getirerek o sözcüğü isim,

sıfat ve zarf olarak kullanmaktır.

Unutmayınız: Fiilimsiler hareket anlamını

tamamen kaybetmez bu nedenle fiilden

türeyen her isim, sıfat veya zarf fiilimsi

değildir.

Fiilimsi konusunu öğrendiğiniz zaman birleşik yapılı cümleleri daha rahat anlayacaksınız.

Üç çeşit filimsi vardır:

•İsim - Fiil ( Ad – Eylem )

•Sıfat – Fiil ( Ortaç )

•Zarf – Fiil ( Bağ – Fiil , Ulaç )

Fiilimsi konusunu öğrendiğiniz zaman birleşik yapılı cümleleri daha rahat anlayacaksınız.

1- İsim - Fiiller

Okumak, yürümek, anlatmak, dinlemek

Okuma, yürüme, anlatma, dinleme

Okuyuş, dinleyiş, anlatış, yazış…

Eylem ismi olan fiilimsilerdir.Örnekler:

Not - 1:

Bu olayı başka yerlerde sakın anlatma!

Bu konuyu anlatma isteğine saygı gösterdik.

Olumsuzluk eki olan –ma- ile isim-fiil eki olan –ma karıştırılmamalıdır.

Burada olumsuzluk ekidir.

Burada isim-fiil ekidir.

Not - 2:

Yaz gelince dondurma yeriz.

Okulun giriş ve çıkış kapıları farklı renklere boyanmış.

İmzalanan antlaşma metnini yarın yayımlayacaklarmış.

Annemin hazırladığı bu yemek çok lezzetliydi.

İsim-fiil ekiyle oluşup da zamanla somut bir varlık veya durumu anlatıp kalıcı ada dönüşmüş örnekler de vardır. Bunlar artık fiilimsi olmaz.

Bu örnekte artık kalıcı isimdir.

Bu örnekte artık kalıcı isimdir.

Bu örnekte artık kalıcı isimdir.

Bu örnekte artık kalıcı isimdir.

Örnekler:

Not - 3:

Oturma odası, dokuma makinesi, dinleme cihazı, okumanın önemi

Dolma kalem, süzme bal, kaplama diş, haşlama et

İsim-fiiller bazı örneklerde isim ve sıfat tamlamalarında tamlayan olabilir. Bu örneklerde fiilimsi olma özellikleri devam eder.

Bu örneklerde isim tamlamasında tamlayandır.

Bu örneklerde sıfat tamlamasında tamlayandır.

Örnekler:

Not - 4:

Verdiği ödevi hazırlamak zordu.

Babam, bu saatte markete gitmemi istemedi.

İsim-fiiller kendisinden önceki en az bir sözcükle isim-fiil öbeğikurabilir.

Altı çizili kısım isim-fiil öbeğidir ve bu öbek cümle ögelerine ayrılırken bölünemez.

Altı çizili kısım isim-fiil öbeğidir ve bu öbek cümle ögelerine ayrılırken bölünemez.

Örnekler:

Not - 5:

Öğrencimizin tek hedefi kazanmaktı.

İsim-fiiller ek-eylem alarak yüklem olabilir.

Altı çizili kısım ek-eylem alarak yüklem olmuş isim-fiildir.

Örnekler:

2- Sıfat - Fiiller

Okuyan adam , gülen çocuk

Uslanmaz insanlar, bilinmez diyarlar

Kırılası eller, içilesi çay

Koşar adım, görür göz, çalışır durum

Tanıdık yerler, bahsettiği kişi

Gelecek sezon, kırılacak eşya

Geçmiş zaman, kurumuş dallar

Eylem anlamını kısmen koruyan sıfatlar olan fiilimsilerdir.

Örnekler:

Not - 1:

Sınavdan sonraki gün Adana’ya gidecek.gidecekti

Bu koliye kırılacak eşyaları yerleştirdik.kırılacaktı

Kip ekleriyle sıfat-fiil ekleri karıştırılmamalıdır.

Anlamlı olduğu için burada «-acak» kip ekidir.

-dı / -di / -du / -dü / -tı / -ti / -tu /- tü

Yukarıdaki eklerden birini getirdiğimizde cümle anlamlı oluyorsa «-acak, -mış, -ar, -maz» kip eki Olur fakat anlamsız olursa «-acak, -mış, -ar, -maz» Sıfat-fiil eki olur.

Anlamsız olduğu için burada «-acak» sıfat-fiil ekidir.

Not - 2:

Okulumuza her gün dolmuşla gideriz.

Okulun yakacak problemi için köy muhtarı yardım etti.

Öğle arasında döner yiyeceklermiş.

Sıfat-fiil ekiyle oluşup da zamanla somut bir varlık veya durumu anlatıp kalıcı ada dönüşmüş örnekler de vardır. Bunlar artık fiilimsi olmaz.

Bu örnekte altı çizili sözcük artık kalıcı isimdir.

Örnekler:

Bu örnekte altı çizili sözcük artık kalıcı isimdir.

Bu örnekte altı çizili sözcük artık kalıcı isimdir.

Not - 3:

Konuşanları izlemeyi çok seviyorum.Konuşan insanları

Uğur Bey, unutulmuşları da postaneye götürdü.unutulmuş mektupları

Yılmaz öğretmenin notlarını yazacaklar burada mı?yazacak öğrenciler

Sıfat-fiiller sıfat tamlamasında tamlayan olduklarında bazı örneklerde isimlerin düştüğü ve sıfat-fiillerin adlaştığı görülür. Buna, adlaşmış sıfat-fiil denir. Bu örneklerde sıfat-fiil fiilimsi özelliğini korur.

Örnekler:Bu örnekte altı çizili sözcükler adlaşmış sıfat-fiildir.

Bu örnekte altı çizili sözcükler adlaşmış sıfat-fiildir.

Bu örnekte altı çizili sözcükler adlaşmış sıfat-fiildir.

3- Zarf - Fiiller

Haberi alır almaz yanımıza geldi.Ekmek almaya koşarak gitti.Bana danışmadan bir iş yapmazdı.Ara vermeksizin ders çalıştı.Tanıdıkça seversin.Sınıftakilerle tanışıp bahçeye çıktık.Yemek yerken konuşulmaz.Sen gideli buralarda çiçek açmadı.Simit yiye yiye yürüyorduk.Rakipler kıyasıya yarıştı.Bana alay edercesine baktılar.

Eylem anlamını kısmen koruyan zarflar olan fiilimsilerdir.

Örnekler: