589

YOZGAT ŞERʻİYYE SİCİLLERİNİN KAYNAK DEĞERİ VE DİPLOMATİK ÖZELLİKLERİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Muhammed CEYHAN1

Özet

Bilgiye ulaşmak kadar bilginin üretimi noktasında da kaynakların özelliklerinin iyi tahlil edilmesi bir gerçektir. Osmanlı tarihi söz konusu olduğunda, ilgili dönemden intikal eden Osmanlıca kaynakların dilinin, belge özelliklerinin ve kaynak değerinin bilinmesi, ulaşılacak ve üretilecek bilgi için önemlidir. Bu bağlam-da Osmanlı Dönemi’nden günümüze intikal eden ve birçok Anadolu kentine ait olan şerʻiyye sicillerinin özellikle şehir tarihi açısından değerlendirilebilmesi için bu kaynakların dilinin ve diplomatik özellikleri-nin tespiti ön koşuldur şüphesiz. Ancak hemen belirtmeliyiz ki yüzyıllar içerisinde kaynaklarda meydana gelen değişim ve dönüşümlerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Zira Osmanlı Tarihi’nin bir-çok kaynak türünde olduğu gibi, mühim kaynaklarından olan şerʻiyye sicilleri de zaman içerisinde muhteva ve diplomatik hususiyetleri noktasında değişim ve dönüşümlere maruz kalmıştır. Özellikle birçok kurum ve müessesenin ya revizyona uğradığı ya da yenilerinin oluştuğu Tanzimat Dönemi’nde; kadılık kurumu da nasibini almış, kadıların birçok yetkisi başka memurlarca ve kurumlarca paylaşılmıştır. Söz konusu dönemde şerʻî hukukun yanında Batı usulü hukuk da benimsenmiş ve bunun neticesinde Şerʻiyye Mahkemelerinin yanı sıra Nizamiyye Mahkemeleri vücut bulmuştur. Bu sebeple Tanzimat öncesi dönemde tek hâkimli ve tek dereceli Şerʻiyye Mahkemeleri yerini, Tanzimat Dönemi itibariyle görev alanı büyük ölçüde daralmış bulunan Şerʻiyye Mahkemeleri ile hukuk ve ceza davalarına bakan toplu hâkimli ve dereceli Nizamiyye Mahkemelerine bırakmıştır. Ana hatlarıyla adli mekanizma bu şekilde ayrılmış olmakla beraber muhtelif konularda ihtisas mahkemeleri de (evkaf mahkemeleri, ticaret mahkemeleri, azınlık mahkemeleri vs.) kurul-muştur.

Çalışmamızda Yozgat’a ait 31 adet şerʻiyye sicilinin tamamı da yukarıda bahsettiğimiz değişimler ve dönüşümler bağlamında ele alınacaktır. Her bir sicil; hangi mahkemeye ait olduğu, hangi tür belgeleri ve bilgileri içerdiği noktasında değerlendirilecektir. Böylece ortaya çıkan verilerden hareketle de Yozgat şerʻiy-ye sicillerinin kaynak değeri tespit ileride Yozgat şehir tarihi çalışmalarında mühim bir kaynak serisinden sağlıklı bir şekilde istifade edilmesine olanak sağlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Yozgat, Şerʻiyye Sicilleri, Kaynak Değer, Diplomatik ve Muhteva, Şer‛iyye Mahkemeleri, Nizamiyye Mahkemeleri.

Abstract

An Evaluation On The Resource Value And Diplomatic Features Of Yozgat Shariyya Registers

It is a fact that the characteristics of sources should be well-analysed at the point of information pro-duction as well as accessing information. When it comes to Ottoman history, getting to know the language, document features and source value of Ottoman resources, inherited from the relevant period, is important for the information to be accessed and produced. In this respect, to evaluate Shariyya Registers inherited from the Ottoman period to the present and belong to many Anatolian cities especially in terms of the history of the city, , it is certainly a prerequisite for the determination of the language and diplomatic features of these

1 Arş. Gör., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, muhammedceyhan83@gmail.com

590

resources. However, we need to specify that the changes and transformations occured in the sources within the centuries should be considered. But, as in many kinds of sources of Ottoman history, Shariyya Registers that are one of the important sources were also subjected to changes and transformations in time in point of content and diplomatic traits. During the period of ‘’Tanzimat’’ when the structure of many institutions or establishments were either revised or regenerated, the authority of “Kadıs” were shared by other institutions and officers. In that period, Western law was also adopted beside spiritual law, and consequently, “Nizami-ye Courts” in addition to the Şeriyye Courts were established. Thus, Shariyya Courts with a single - degree and a single judge in the pre-Tanzimat period gave its place to Shariyya Courts whose jurisdiction was greatly limited during the Tanzimat period, and to Nizamiye Courts which were with associate judges who hear civil and criminal cases and which were graded. While the legal system was generally designed in this way, specialized courts (Evkaf courts, Commercial Courts, Minority courts, etc) were established to deal with various issues.

In this study, all of 31 Shariyya Registers in Yozgat will be discussed in the context of changes and transformations mentioned above. Each record will be evaluated on which court it belongs to, what type of documents and information it possesses. Thus, with the help of the data generated, it will be provided to determine the source value of Yozgat Shariyya Registers and utilize an important source for later studies on urban history of Yozgat.

Key Words: Yozgat, Şeriye Registers, resource value, Diplomatik and Content, Şeriyye Courts, Nizamiyye Courts

1. Giriş

Osmanlı Devleti’nde daha Beylikler Dönemi’nden itibaren fethedilen yerlere hukuku temsilen bir ka-dının, idareyi temsilen bir subaşının tayini yerleşmiş bir gelenekti2. Nahiye ve köyler dışında kalan diğer idari merkezler aynı zamanda birer yargı merkeziydi. Her yargı merkezinde de birer kadı bulunurdu. Tek kadının görev yaptığı bu mahkemelere Şerʻiyye Mahkemeleri adı verilmekteydi3 ki esası İslam Hukuku’na dayanan bu müesseseler, adalet ve hükümet işlerinde tamamıyla fıkıh esaslarına ve muhtelif zamanlarda bazen de kanunnamelere istinat etmişlerdir4. Bu bağlamda Osmanlı adli teşkilatının temel taşı kadılardı ve Tanzimat Dönemi’ne kadar bulundukları yerin hâkimi, belediye başkanı, emniyet amiri, mülki amiri ve halkın her konuda müracaat edebileceği sosyal güvenlik makamı idi. Bu sebepten kadıların tutmuş oldukları şerʻiyye sicil defterleri; Osmanlı siyasi, iktisadi, askerî, hukuki ve içtimai hayatının aydınlatılmasında önemli bir kaynak serisi vasfını taşımaktadır. Ancak Osmanlı Devleti’nin kurumsal bünyesinde zaman içinde meydana gelen değişim ve dönüşümlere paralel olarak şerʻiyye sicilleri de muhteva ve diplomatik açıdan bazı deği-şikliklere maruz kalmıştır. Zira Tanzimat Dönemi ile birçok kurum ve müessese ya revizyona uğramış ya da yeni oluşmuştur. 19. yüzyıla gelindiğinde devlet bünyesinde büyük ölçekli ve her alana inhisar edilecek reformlara olan ihtiyaç artmıştır5. İhtiyacın yanı sıra zorunluluk da söz konusu reformlarda etkili olmuştur. Özellikle kapitülasyonların yüzyıllar boyu yarattığı olumsuzlukların, 19. yüzyıla gelindiğinde artık kişisel bir statü olmaktan çıkıp mahkemeler, okullar, hastaneler, postaneler, şirketler gibi kurumsal statüler ile iyice etkisini arttırması6 Osmanlı Devleti’nin her sahada olduğu gibi hukuk sahasında da reform hareketlerine gi-

2İlber Ortaylı, “Kadı: Osmanlı Kadısı”, DİA, C. XXIV, İstanbul 2001, s. 69-70. 3Ahmet Akgündüz, “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer‘iyye Mahkemeleri ve Şer‘iyye Sicilleri”, Türkler, C. X., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 54.4T. Mümtaz Yaman, “Şer‘î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü, C. 12, S. 68, Ulus Basımevi, Ankara İlk Teşrin 1938, s. 154.5Ali Akyıldız, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform (1836-1856), Eren Yayınları, İstanbul 1993, s. 292-306.6Bahadır Apaydın, Kapitülasyonların Osmanlı-Türk Adli ve İdari Modernleşmesine Etkisi, Adalet Yayınları, Ankara 2010, s. 315-316.

591

rişmesine sebep olmuştur. Ancak padişah başta olmak üzere devlet adamlarının hemen hiçbiri mevcut hukuk sistemini tamamen bırakıp Batı hukukunu bir bütün olarak almayı hiç düşünmemişlerdir. Bu nedenle, bir taraftan devletin dinî esaslarından kaynaklı ve İslam hukukunun uygulayıcı mercii olan Şerʻiyye Mahkeme-leri ve onun temel istinatgahı olan şerʻî hukuk devam ederken diğer taraftan din farkı gözetmeksizin herkese uygulanabilecek, adaleti eşitliği sağlayacak ve her şeyden önemlisi dış baskılara son verecek, azınlıkların milliyetçi duygularını bastıracak Batı usulü kanunlara ve Nizamiyye Mahkemelerine bir arada yer verici bir hukuk reformu benimsenmiştir7. Bu sebeple Tanzimat Dönemi’nde kadıların birçok yetkisi başka memurlar-ca ve kurumlarca paylaşılmıştır. Özellikle, Osmanlı hukukunun yanında Batı usulü hukukun benimsenmesi ve Şerʻiyye Mahkemelerinin yanı sıra Nizamiyye Mahkemelerinin vücut bulması klasik şerʻiyye sicillerinin içeriğinde ve belge türlerinde değişime sebep olmuştur8.

Yeni mahkemelerin oluşumu ve bunların yetki paylaşımının dışında kadıların yetki alanlarının da da-ralması söz konusudur. II. Mahmud Dönemi’nde merkeziyetçiliği daha da arttırıcı reformlar çerçevesinde; XIX. yüzyılın ilk yarısına gelinceye kadar şehirlerin idaresini bütünüyle uhdelerinde bulunduran ve yargının yanı sıra mülki, idari, mali ve beledi görevleri de icra eden kadıların vazife alanları daraltılmıştır. Bu cüm-leden olarak 1826 yılında merkezde İhtisab Nezareti ve taşrada ihtisab müdürlükleri kurulunca şehirlerin belediye ve asayiş ile ilgili işleri bunlara, şehrin imar ve inşaasıyla ilgili işleri 1831 yılında kurulan Ebniye-i Hâssa Müdürlüğüne, vakıflara dair işler peyderpey 1826 yılında kurulan Evkâf Nezâretine, taşraların malî ve idarî işleri ise 1840 yılında buralara gönderilmeye başlanan muhassıllara verilince kadıların fonksiyonları git-gide azalmış oldu. Böylece zamanla kendilerine yalnızca yargı görevi kalmıştır9. 23 Zi’l-kaʻde 1332/13 Ekim 1914 tarihinde çıkarılan “Mehâkim-i Şerʻiyye ve Nizâmiyyenin Tefrîk-i Vezâifi Hakkında Nizamnâme”nin birinci maddesinde Nizâmiyye ve Şerʻiyye mahkemelerinin görev ve yetki alanları şu şekilde belirtilmiştir10:

“Ticâret ve cezâ ve emvâl-i gayr-i menkûlenin tasarruf ve intikâl ve taksîmine ve ikrâz ve istikrâza ve güzeşte ve zarar u ziyâna ve iltizâmât ve imtiyâzât ve mukâvelâta ve kitaâb-ı hacrdan mâʻadâ keyfiyet halli Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye veya diğer kavânîn ve nizâmât ile muʻayyen mevâdd-ı sâ’ireye ʻâ’id biʹl-cümle deʻâvî Mehâkim-i Nizâmiyyeʹde ve bunların hâricinde kalan rakabe-i vakfa ve hacr ve fekk-i hacra ve vasiyyet ve nasb ü ʻazl-i vasîye ve emvâl ü eytâm ve evkâfın medâyinâtına ve menkûl ve gayr-i menkûl terikâtın usûl-ı ferâ’iz ve kavânîn-i mevzûʻa dâ’iresinde taksîmine müteʻallik olan ve mûcib-i tahrîr terikât ʻaleyhine ikâme olınan deʻâvî ile sâ’ir hukûk-ı şerʻiyye daʻvâları Mehâkim-i Şerʻiyyeʹde rü’yet olunur”.

2. Tanzimat Dönemi Öncesi ve Sonrası Tutulan Şerʻiyye Sicillerinin Muhteva ve Diplomatik Özellikleri

Tanzimat Dönemi öncesinde kadıların tutmuş oldukları şerʻiyye sicil defterleri, kadıların kendi yetkileri kapsamındaki kararlarını ve merkezden gelen evrakı bir arada içeren “karışık defterler” şeklinde bir özellik arz etmektedir11. Yani karışık belge türlerini havi olup ancak kadının yetkisinin genişliği sebebiyle

7Gülnihâl Bozkurt, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), TTK, 2. Baskı, Ankara 2010, s. 216. 8Bu konuda ayrıntılı bir inceleme için bkz. Muhammed Ceyhan, “Tanzimat Dönemi Sonrası Şerʻiyye Sicil Defterlerinin Muhteva ve Diplomatik Açıdan Tahlili”, OTAM, Osmanlı Hukuk Tarihi, Sayı 29 / Bahar 2011, Ankara 2012, s. 49-82.9Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Mahkemeleri: Tanzimat ve Sonrası, İstanbul, Arı Sanat Yayınları, 2004, s. 240-241. 1023 Zi’l-kaʻde 1332/13 Ekim 1914 tarihinde çıkarılan “Mehâkim-i Şerʻiyye ve Nizâmiyyenin Tefrîk-i Vezâifi Hakkında Nizamnâme” için bkz. Düstur, II. Tertip, Cilt 6, s. 1334. 11Ancak İstanbul’daki birçok şerʻiyye sicili daha Tanzimat öncesinde bile “iʻlâm defteri”, “hüccet defteri” şeklinde ayrı ayrı tutul-maktaydı. Bunun sebebi İstanbul’daki kadıların aldığı kararların çokluğudur ki, aynı zamanda defterlere sonraki süreçlerde bir kütük kaydı şeklinde müracaat ediliyor olması ve kayıtlara kolay ulaşma gerekliliği, kanaatimizce bu ayrımı zorunlu kılmıştır. Bu sebepten İstanbul sicilleri diğer bölgelerdeki şerʻiyye sicil defterlerine göre daha fazla miktardadır.

592

de Osmanlı siyasi, iktisadi, askerî, hukuki ve içtimai hayatının aydınlatılmasında önemli bir kaynak serisi vasfını taşıyan oldukça zengin konulu defterlerdir. Bu defterlerin çoğu, bizim “ihtisas defterleri” şeklinde adlandırdığımız ve tek tip kararları veya belgeleri içeren defterler şeklinde değil, mahallinde tutulan kayıtları ve merkezden gelen evrakı bir bütün olarak içermektedir. İlgili dönemde şerʻiyye sicil defterlerinde yer alan belge türlerini, kadılar tarafından kaleme alınan (hüccet, iʻlâm, maʻrûz, mürâsele, diğer kayıtlar olarak adlandırabileceğimiz narh, müsadere, tereke vs.) kayıtlar ile başka makamlardan sadır olup sicile kaydedilmiş olan (padişahtan gelen ferman ve beratlar, sadrazam, beylerbeyi ve kazasker buyrulduları, temessükler, tezkireler, mektuplar) kayıtlar oluşturmaktadır12.

Bu belge türlerinde; her çeşit dava zabıtlarıyla mukavele, senet, satış, vakfiye, vekâlet, kefalet, vesayet, ıtk, borçlanma, tereke ve taksim, evlenme, boşanma gibi fıkıh ilminin başlıca konularını teşkil eden şer‘î muamelelere dair resmî bilgilerle birlikte, narhlar ve esnaf teftişine ait notlar ile başta hükümdar olmak üzere her derecedeki büyük ve küçük makamlardan beylerbeylerine, sancakbeylerine, kadılara, müftülere, mütesellimlere, dizdarlara, defterdarlara, müderrislere, mütevellilere, voyvodalara, eminlere, altı bölük yerlerine, âyân-ı vilâyet ve iş erlerine hitaben yazılan ferman, berat, ru’ûs, tezkire, mektup gibi resmî mahiyetteki emir ve yazı kopyalarında devlet işlerine ilişkin bilgiler bulmak mümkündür13.

II. Mahmud zamanında başlayan ve Tanzimat Dönemi’nde devam eden, hatta Cumhuriyet Dönemi’ne kadar gelen süreçte, bir bütün olarak Osmanlı defter ve belge diplomatiğinde değişimler yaşandığı gibi, Osmanlı mahkeme kayıtları olan şerʻiyye sicil defterlerinde de büyük değişim yaşanmıştır. Bu bağlamda, Şerʻiyye Mahkemelerine ait defterlerin 19. yüzyılın sonlarına doğru artık konularına göre ayrı ayrı tutulduğu görülmektedir. Defterlerin mahkemenin yetki alanına giren konularda verdiği belge türleri esasına göre ihtisaslaştığını görmekteyiz. Şerʻiyye mahkemelerine ait olarak kadının gördüğü davalarla ilgili Zabt-ı Daʻvâ Defterleri, merkeze herhangi bir konuda yaptığı bir bildirim veya talep için yazdığı kayıtları tuttuğu İʻlâm Defterleri, herhangi bir konuda kişilere verdiği yetki belgesi olan hüccetleri kaydettiği Hüccet Defterleri, kişiler arasındaki miras ve taksimle ilgili tutuğu kayıtları havi Terike ve Kassamat Defterleri evlenme bilgilerini içeren Enkiha/Nikah Defterleri gibi defter türlerini görmekteyiz14.

Nizamiyye Mahkemelerine ait defterlerin ihtisaslaşması ise biraz zaman almıştır. 1900’lerin başların-dan itibaren artık Nizamiyye Mahkemelerine ait defterlerin de konu alanlarına göre ihtisaslaştığını görmek-teyiz. Ancak bu konuda Nizamiyye Mahkemeleri ile ilgili düzenlemelerin, ihtiyaç ve eksikliklere göre hatta zaman ve zeminin olgunlaşmasına bağlı olarak peyderpey meydana geldiğini göz önünde bulundurmamız gerekmektedir. Zira Osmanlı Devleti’nin daha II. Mahmud zamanında başlattığı ve Tanzimat Dönemi’nde büyük değişim ve dönüşümlere sahne olduğu gerçeğine rağmen ortaya çıkan yeniliklerin birden her yerde ve eskiyi tamamen silip atmak suretiyle olmadığı aşikârdır. Bu bağlamda Nizamiyye Mahkemelerine ait def-terleri bütün Osmanlı coğrafyasında bulamayabiliriz. Özellikle defter ihtisaslaşması söz konusu olduğunda, baktığımız yerin ne zaman Nizamiyye Mahkemesi kapsamında adli bir örgütlenmeye dâhil olduğu hususu önemlidir.

Nizamiyye Mahkemelerine ait defter türlerinin adlandırılmasında; Nizamiyye Mahkemelerinin dere-cesi/türü ve Şerʻiyye Mahkemelerinde olduğu gibi tutulan kayıtların hangi konuyu muhtevi olduğu esas alın-mıştır. Nizamiyye Mahkemelerine ait defterlerin içinde en yaygını verilen kararların yer aldığı ve çoğunlukla hâkim heyetinin de ismi ve imzasının yer aldığı Karar Defterleri’dir. Bu defterler ilk derece mahkemeleri

12Konuyla ilgili taksimat için bkz. Ahmet Akgündüz, Heyet, Şer‘iye Sicilleri, C. I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988, s. 19-50. Belge türlerinin ne manaya geldiği hususunda bkz. Yılmaz Kurt - Muhammed Ceyhan, Osmanlı Paleografyası ve Osmanlı Diplomatikası, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.13Halit Ongan, Ankara’nın 1 Numaralı şer‘iyye Sicili, TTK. Basımevi, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Ankara 1958. s.10. 14İlgili defter türlerine ilişkin olarak ayrıntılı bilgi için bkz. Ceyhan, a.g.m., s. 65-66.

593

olan Bidayet Mahkemeleri tarafından sıklıkla kullanılmıştır. Diğer bir defter türü, verilen kararların özet olarak yer aldığı Hulasa Defterlerileridir. Konunun muhteviyatlı bir şekilde yer aldığı defterlere ise Esas Def-terleri denmekteydi. Bir diğer defter türü, özellikle sorgu memurlarının (yargıçların) düzenlemiş oldukları belgeleri havi Zabıtname/Zabıt Defterleridir. Bu defterlerin dava merkezli olarak hazırlandığı türleri ise Za-bt-ı Daʻvâ Defterleri olarak adlandırılmıştır. Şahısların mahkemeye olan dilekçe kayıtlarının yer aldığı İstidʻa Defterleri ile merkeze ya da üst mercie olan bildirim ve talepleri havi İʻlâm/İʻlâmât Defterleri diğer defter türleridir. Şerʻiyye Mahkemeleri tarafından tutulan ve zamanla Cumhuriyet Dönemi’nde bu mahkemelerin kaldırılmasının ardından Nizamiyye Mahkemeleri tarzında Batı usulündeki mahkemelerde tutulan bir diğer defterlere de İzinname Defteri’dir15.

Şerʻiyye ve Nizamiyye Mahkemelerinde tutulan defterler konu muhtevası itibari ile birbirinden farklı-dırlar. Hatta yukarıda da görmüş olduğumuz üzere defterlerin isimleri dahi birbirinden farklıdır. Ancak birkaç tanesi istisnadır. Mesela İʻlâm Defterileri hem Şerʻiyye Mahkemelerinde hem de Nizamiyye Mahkemelerin-de var olan bir defter türüdür. Ancak konuları da mahkemelerin yetki ve görev alanları da farklıdır. Bir diğer benzer defter türleri ise Zabıt Defterleri (Zabıtnameler, Zabt-ı Daʻvâ Defterleri)dir.

Tanzimat Dönemi sonrasında tutulan defterler içinde yer alan belgeler yine klasik dönem sicillerinde yer alan belgelerden farklılık arz etmektedir. Bunun başlıca sebebi, daha önce de belirttiğimiz Osmanlı merkez bürokrasisinde meydana gelen değişim ve özellikle adli yapıda yaşanan yeni yapılanmadır. Klasik sicillerde yer alan belgeler, kadının kendi yetki ve görevleri çerçevesinde tuttuğu iʻlâm, hüccet, maʻrûz ve mürâsele türü belgelerin yanı sıra merkezden ve diğer makamlardan sadır olan fermân, berât, buyuruldu, temessük, tezkire, mektûb gibi belgelerdi. Tanzimat Dönemi itibariyle bu belgelerden kadıların tuttuğu belgeler, kadının görev ve yetkisindeki daralmaya paralel olarak konu muhteviyatı daha sınırlı olmak sureti ile varlığını sür-dürmüşlerdir. Ancak bu belgelerin klasik usuldeki gibi belirli formlarda olduğunu da söyleyemeyiz. Nitekim klasik üslup ve formların yavaş yavaş değişmesi ile birlikte mevzubahis belgeler isim olarak aynı olmakla birlikte muhteviyatı değişmiş olabilmektedir. Örneğin, İʻlâm diye tabir ettiğimiz ve kadının gördüğü davaları muhtevi belge türleri Tanzimat Dönemi itibariyle hem Şerʻiyye hem de Nizamiyye Mahkemelerinde tutulan bir defter serisinin adı olmuştur. Buradaki manası, taşradan merkeze olan bir bildirim, bilgilendirme ve talep şeklindedir. Kadı; daha ziyade taşrada gördüğü davaları, talep ve arzları merkeze Maʻruz dediğimiz belge-lerle bildirirdi. Ancak bu Maʻrûz külliyatının olduğu defterler İʻlâm Defterleri olarak adlandırılmıştır. Klasik dönemde İʻlâm olarak adlandırdığımız ve kadının bir dava ile ilgili kayıtlarını havi belgeler ise Tanzimat sonrasında Zabt-ı Daʻvâ/Zabıtname/Zabıt Cerîdesi dediğimiz defter serileri içinde yerini almıştır. Diğer ta-raftan Nizamiyye Mahkemelerinde görülen dava kayıtlarının artık batı usulünde celseli bir surette tutulmaya başlandığı görülmektedir. Mahkemenin muhtelif zamanlardaki oturumları celse celse kaydedilmiştir16.

Klasik Şerʻiyye sicillerinde yer alan ve daha ziyade merkezden gelen belge türleri Tanzimat bürokra-sisinde meydana gelen değişime paralel olarak bazı değişikliklere uğramıştır. Bu belge türlerinden bazıları varlığını sürdürürken bazıları da zaman içinde ortadan kalkmıştır. Hatta yine değişime paralel olarak yeni belge türleri ortaya çıkmış ve sicillerde yerlerini almıştır. Klasik dönem belgelerinden Ferman ve Beratların

15Bu defter örneklerinde defterin hemen baş kısmında mahkemeyi ve defteri tanımlayıcı şu ibareler önemlidir; “Adliye ve Mezahib Nezareti’ne Merbût İʻlâmât Kaydına Mahsûs Sicildir”, “… Kazası Sulh Hukuk Mahkemesi Karar defteridir”, “Karar defteri”, Mehâ-kim-i Hukûkiyye ve Ticâriyye ve Şerʻiyye ile Devâir-i İcrâiyyeye Mahsûs Esas Defteridir”, “İstidʻâ Defteri”, İzinnâme Defteri”, “İstintâk Dâiresinin Karar Defteridir”, “Müddeʻî-yi Umûmîliği İʻlâmât defteri”, “Adliye ve Mezahib Nezareti’ne Merbût … Kazâsı Bidâyet Mahkemesine Mahsûs İʻlâm defteridir1”, “… Kazâsı Bidâyet Mahkemesi İʻlâm Defteridir”, “… Kazâsı Bidâyet Cezâ Mah-kemesi’ne Mahsûs Zabıtnâmedir”, “Bidâyet Hukûk karar defteridir”, “… Kazâsı Bidâyet Hukuk Mahkemesi Esas İstidʻâ Defteri-dir”, “Mahkeme-i Asliye Dâiresi Esas Kayıt defteri”. Bu örneklerin yanında “… Mahkeme-i Asliyesi Ağır Ceza Dâiresi Esas Kayıt Defteri”, “Sulh Mahkemesi Karar defteri”, “Sulh Mahkemesi Terike Esas Defteri” yazmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Ceyhan, a.g.m., s. 66-67.16Ceyhan, a.g.m., s. 69-70.

594

padişaha ait belge türü olmaları hasebiyle varlıklarını uzun müddet devam ettirmeleri gayet tabiidir. Ancak diğer makamlardan sadır olan Buyuruldu, Temessük gibi bazı belgeler varlığını sürdürmekle birlikte, devlet kurumlarındaki yetki ve işleyişin değişmesine binaen sayıları oldukça azalmış ve zamanla hiç kullanılmaz olmuşlardır. Yine bu belgelerden olan Tezkire ve Mektub türü belgeler ise varlığını, içerik ve yetkiyi kullanan memurlar bazındaki değişikliklere rağmen devam ettirmişlerdir.

Tanzimat ile birçok alanda özellikle de bürokraside meydana gelen yeni yapılanma neticesinde yeni belge türleri ihdas edilmiştir. Bunlardan Layıhalar, Nizamnameler, Emîrname-i ʻÂlî ve Emîrname-i ʻSâmî, Şukka, Talimatnameler, Tahrîrâtlar, Müzekkireler, Takrirler gibi belgeler taşra ile merkez bürokrasisi ara-sındaki ve taşradaki memurların kendi aralarındaki yazışmalarda sıklıkla kullanılmıştır. Ancak bu kayıtları da hem Nizamiyye hem de Şerʻiyye Mahkemelerinin kayıtlarında bulmak mümkün olmakla beraber her defter-de yer alması söz konusu değildir. Özellikle defter alanında yaşanan ihtisaslaşma neticesinde o defterin konu alanına girmeyen belgeyi orda bulmak mümkün değildir. Bu tür, merkez-taşra arası yazışmalarda kullanılan belgeler klasik dönemdeki gibi aynı defter içine değil genellikle ayrı bir defter kaydedilmekteydi17.

2. Yozgat Şerʻiyye Sicillerinin Muhteva ve Diplomatik Özellikleri

Şerʻiyye sicil defterleri adı verilen Osmanlı Devleti’nin mahkeme kayıtları olan defterlerin muhteva ve diplomatik özelliklerinde yaşanan genel değişim çerçevesinde Yozgat şerʻiyye sicil defterlerine baktığımızda, yaşanan değişimden etkilendiğini gözlemlemek mümkündür. Toplamda 31 adet olan (30 tanesi Yozgat, 1 tanesi Boğazlıyan) Yozgat şerʻiyye sicil defterlerinin tamamı yukarıda bahsini ettiğimiz değişim dönemi kapsamına girmektedir. Dolayısıyla bu defterleri bir kaynak olarak kullanacağımız vakit, Osmanlı mahkeme sisteminde ve defter-belge diplomatiğinde yaşanan değişimi göz önüne almak ge-rekmektedir.

Muhteva ve diplomatik özelliklerini incelediğimiz 31 defterin tamamı da Şerʻiyye Mahkemesine ait defterlerdir. Şerʻiyye Mahkemesine ait olan 31 defterden 11 tanesi tek bir konu veya belge türünü havi ol-duğu için tarafımızdan “ihtisas defteri” adıyla adlandırıldı. Geriye kalan 20 defter ise muhtelif konuları havi çeşitli belge türlerinin yer aldığı defterlerdir.

Yozgat şerʻiye sicillerinde bulunan belgeler, defterlerin hepsinin Şerʻiyye Mahkemesine ait olması hasebiyle format itibariyle ve muhteva noktasında Şerʻiyye Mahkemelerinin yetki sahası çerçevesinde de-ğerlendirilmelidir. Bu bağlamda Tanzimat Dönemi Şerʻiyye Mahkemelerinin yukarıda bahsettiğimiz belge tür ve formatları Yozgat şerʻiyye sicillerinin hepsine hakimdir.

Defterlerin en önemli özelliği ise hemen hemen hepsinde mühür ve imzanın olmasıdır. Yer yer bazı kayıtlarda da parmak izlerine rastlanmaktadır. Bu unsurlar son dönem şerʻiyye sicillerinde ve defterlerinde yoğunluklu olarak kullanılan ve defterdeki kayıtların orijinalliğine dalalet eden araçlardır. Erken dönemli si-cillerde bu tür unsurlara rastlamak pek mümkün değildir. Söz konusu bu araçların son dönemde yaygınlaşma-sı da yine bürokratik reformlar ve belge-defter diplomatiğinde yaşanan değişimlerle alakalıdır. Bu sebepten sadece Yozgat şerʻiyye sicillerine has bir durum değildir. Diğer illere ait son dönem şerʻiyye sicillerinde de benzer uygulamalar mevcuttur.

Ayrıntılı tespiti tablolar içerisinde yaptığımız için burada tekrardan kaçınmak için bu kadar bilgiyle yetinelim.

17Ceyhan, a.g.m., s. 71.

595

Bu genel değerlendirmenin ışığında 31 adet Yozgat şerʻiyye sicil defterinin tafsilatlı analizini aşağıda tablo içerisinde inceleyebiliriz:

YO

ZG

AT Ş

ER

ʻİY

YE

SİC

İLL

ER

İ BİL

Gİ K

ATA

LO

ĞU

Arş

iv Y

er N

umar

alar

ıSa

yfa

ve G

ö-rü

ntü

Ade

di

Topl

amla

rı

Tari

h A

ra-

lığı

Def

teri

n A

it O

lduğ

u M

ahke

me

Tür

ü

Def

terd

e Ye

r Ala

n B

elge

leri

n T

ürle

ri

Def

teri

n Fi

ziki

Öze

llikl

erin

e ve

Mah

iyet

ine

Dai

rTe

spitl

er

Mill

i Küt

üpha

-ne

Mik

rofil

m

Arş

ivi

Osm

anlı

Arş

ivi

[MŞH

.ŞSC.d..]

Sayf

a A

dedi

Gö-

rünt

ü A

dedi

Def

-te

rN

o

Mik

-ro

film

N

o

Def

ter

No

126

8188

7228

414

412

98-1

303

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Vak

fiyel

er b

ulun

mak

tadı

r.-B

azı b

elge

lerd

e “ş

uhud

ü’l-h

al”

men

supl

arın

ın m

ühür

leri

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

226

8288

7310

755

1299

-130

4Şe

rʻiy

ye

Mah

kem

esi

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı tü

rü y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı y

oktu

r.-S

ayfa

num

aral

arı s

onra

dan

ilave

edi

lmiş

tir.

-Def

ter t

ers ç

ekilm

iştir

.-İ

htis

as d

efte

ri ol

may

ıp m

uhte

lif k

onul

arı h

avid

ir.-U

mum

iyet

le d

ava

kayı

tları

vard

ır.-H

er c

else

nin

veya

kay

dın

sonu

nda

tara

f ve

tara

fların

adl

arı v

e m

ührü

mev

cuttu

r.-B

elge

sonl

arın

daki

isim

lerd

e Er

men

ice

harfl

erle

yaz

ılmış

kiş

i adl

arı m

evcu

ttur.

-Dav

alar

cel

sele

r hal

inde

gör

ülm

üştü

r, do

layı

sıyl

a ce

lsel

i kay

ıtlar

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

596

326

8388

7418

392

1299

-130

7Şe

rʻiy

ye

Mah

kem

esi

-Ter

eke

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a nu

mar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Def

ter b

aşta

n so

na te

reke

kay

ıtlar

ını h

avi o

lup

bir i

htis

as d

efte

ridir.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-M

üslim

ve

gayr

imüs

lim te

reke

leri

bir a

rada

dır.

426

8488

7528

214

413

03-1

306

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir.

-Def

terin

her

sayf

asın

da ü

st k

öşes

inde

müh

ür m

evcu

ttur.

-Söz

kon

usu

müh

ürde

“Yo

zgat

Mah

kem

e-i Ş

erʻiy

yesi

” ib

ares

i yaz

mak

tadı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a nu

mar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-H

emen

hem

en h

er sa

yfan

ın a

ltınd

a “s

ahh”

yaz

ısı v

ardı

r.-B

azı b

elge

lerd

e “ş

uhud

ü’l-h

al”

men

supl

arın

ın m

ühür

leri

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

526

8588

7633

216

613

06-1

310

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Vak

fiyel

er b

ulun

mak

tadı

r.-B

azı b

elge

lerd

e “ş

uhud

ü’l-h

al”

men

supl

arın

ın m

ühür

leri

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

626

8688

7726

413

613

06-1

3012

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-H

ücce

t

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a nu

mar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Def

ter b

aşta

n so

na “

veki

l tay

ini”

kay

ıtlar

ını h

avi o

lup

bir i

htis

as d

efte

ridir.

-Her

bel

gede

vek

il ta

yin

eden

kiş

ilerin

müh

ürle

ri va

rdır.

-Baş

tan

birk

aç sa

yfa

hariç

def

terin

tam

amın

da p

ul m

evcu

ttur.

597

726

8788

7829

015

013

06-1

312

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Baz

ı bel

gele

rde

mah

kem

e kâ

tibin

in m

ührü

mev

cuttu

r.-B

azı b

elge

lerd

e ka

dını

n m

ührü

ve

onay

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

r baş

tan

sona

tere

ke k

ayıtl

arın

ı hav

i olu

p bi

r iht

isas

def

terid

ir.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Müs

lim v

e ga

yrim

üslim

tere

kele

ri bi

r ara

dadı

r.

826

8888

7937

619

213

09-1

3014

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r ve

çoğu

silik

tir.

-Söz

kon

usu

müh

ürde

“Yo

zgat

Mah

kem

e-i Ş

erʻiy

yesi

” ib

ares

i yaz

mak

tadı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-H

emen

hem

en h

er sa

yfan

ın a

ltınd

a “s

ahh”

yaz

ısı v

ardı

r.-B

azı b

elge

lerd

e m

ahke

me

kâtib

inin

müh

rü m

evcu

ttur.

-Baz

ı bel

gele

rde

kadı

nın

müh

rü v

e on

ay y

azıs

ı var

dır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-İ

htis

as d

efte

ri ol

may

ıp m

uhte

lif k

onul

arı h

avid

ir.-V

akfiy

eler

bul

unm

akta

dır.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

926

8988

8024

012

313

11-1

325

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Baz

ı bel

gele

rde

mah

kem

e kâ

tibin

in m

ührü

mev

cuttu

r.-B

azı b

elge

lerd

e ka

dını

n m

ührü

ve

onay

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

r baş

tan

sona

tere

ke k

ayıtl

arın

ı hav

i olu

p bi

r iht

isas

def

terid

ir.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Müs

lim v

e ga

yrim

üslim

tere

kele

ri bi

r ara

dadı

r.

598

1026

9088

8137

919

613

11-1

325

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-H

ücce

t-İ

ʻlâm

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a nu

mar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Birç

ok b

elge

lerd

e “ş

uhud

ü’l-h

al”

men

supl

arın

ın m

ühür

leri

mev

cuttu

r.-Ş

ahsi

müh

ürle

rin b

azıs

ı tar

aflar

ın m

enşe

ine

göre

Erm

enic

e ve

Rum

cadı

r.-B

azı y

erle

rde

kişi

lere

ait

“par

mak

izi”

uyg

ulam

ası v

ardı

r.-B

ir ik

i bel

gede

pul

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Zab

ıt C

erid

e de

fterid

ir.-D

aval

ar c

else

lidir.

-Mer

kezd

en g

elen

bir

iki k

ayıt

da d

efte

rin iç

ine

gayr

iniz

ami k

onm

uştu

r.

1126

9488

8218

195

1312

-131

5Şe

rʻiy

ye

Mah

kem

esi

-Hüc

cet

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a nu

mar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Birç

ok b

elge

lerd

e “ş

uhud

ü’l-h

al”

men

supl

arın

ın m

ühür

leri

mev

cuttu

r.-Ş

ahsi

müh

ürle

rin b

azıs

ı tar

aflar

ın m

enşe

ine

göre

Erm

enic

e ve

Rum

cadı

r.-B

azı y

erle

rde

kişi

lere

ait

“par

mak

izi”

uyg

ulam

ası v

ardı

r.-B

elge

lerin

tam

amın

da p

ul m

evcu

ttur.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.- D

efte

r baş

tan

sona

vek

âlet

hüc

cetle

rini h

avi o

lup

bir i

htis

as d

efte

ridir.

599

1226

9288

8338

119

313

13-1

319

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Baz

ı bel

gele

rde

mah

kem

e kâ

tibin

in m

ührü

mev

cuttu

r.-B

azı b

elge

lerd

e ka

dını

n m

ührü

ve

onay

yaz

ısı v

ardı

r.-V

akfiy

eler

bul

unm

akta

dır

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-İ

htis

as d

efte

ri ol

may

ıp m

uhte

lif k

onul

arı h

avid

ir.-D

aval

arın

her

biri

si te

k ce

lsel

idir.

1326

9388

8413

317

013

12-1

323

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Orij

inal

ve

ekle

me

olan

sayf

a nu

mar

alar

ı sili

ktir.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Def

ter b

aşta

n so

na te

reke

kay

ıtlar

ını h

avi o

lup

bir i

htis

as d

efte

ridir.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-M

üslim

ve

gayr

imüs

lim te

reke

leri

bir a

rada

dır.

1426

9188

8538

319

513

17-1

320

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Baz

ı bel

gele

rde

mah

kem

e kâ

tibin

in m

ührü

mev

cuttu

r.-B

azı b

elge

lerd

e ka

dını

n m

ührü

ve

onay

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

600

1526

9588

8629

114

813

23-1

325

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Baz

ı bel

gele

rde

mah

kem

e kâ

tibin

in m

ührü

mev

cuttu

r.-B

azı b

elge

lerd

e ka

dını

n m

ührü

ve

onay

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

1626

9688

8730

215

513

23-1

329

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e-İ

ʻlâm

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-O

rijin

al o

lara

k be

lge

num

aral

arı v

ardı

r fak

at sa

yfa

num

aral

arı y

oktu

r.-S

ayfa

ve

belg

e nu

mar

alar

ı son

rada

n ila

ve e

dilm

iştir

.-B

elge

lerin

tam

amın

da m

ühür

ler m

evcu

ttur.

- Şah

si m

ühür

ve

imza

ların

baz

ısı t

arafl

arın

men

şein

e gö

re E

rmen

ice

ve R

umca

dır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-D

efte

rin ta

mam

ı bor

çlan

ma

ve a

laca

k-ve

rece

k da

vala

rında

n ib

aret

tir.

-Birk

aç ta

ne te

reke

kay

dı m

evcu

ttur.

-Dav

alar

cel

selid

ir.

1726

9788

8838

920

013

23-1

331

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-H

emen

hem

en h

er sa

yfan

ın a

ltınd

a “s

ahh”

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

r baş

tan

sona

tere

ke k

ayıtl

arın

ı hav

i olu

p bi

r iht

isas

def

terid

ir.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Müs

lim v

e ga

yrim

üslim

tere

kele

ri bi

r ara

dadı

r.

1826

9888

8927

714

013

25-1

326

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e-İ

ʻlâm

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-O

rijin

al o

lara

k be

lge

ve sa

yfa

num

aral

arı y

oktu

r.-S

ayfa

ve

belg

e nu

mar

alar

ı son

rada

n ila

ve e

dilm

iştir

.-B

elge

lerin

tam

amın

da m

ühür

ler m

evcu

ttur.

-Şah

si m

ühür

ve

imza

ların

baz

ısı t

arafl

arın

men

şein

e gö

re E

rmen

ice

ve R

umca

dır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-D

efte

rin ta

mam

ı bor

çlan

ma

ve a

laca

k-ve

rece

k da

vala

rında

n ib

aret

tir.

-Birk

aç ta

ne te

reke

kay

dı m

evcu

ttur.

-Dav

alar

cel

selid

ir.

601

1926

9988

9052

226

213

25-1

329

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Baz

ı bel

gele

rde

mah

kem

e kâ

tibin

in m

ührü

mev

cuttu

r.-B

azı b

elge

lerd

e ka

dını

n m

ührü

ve

onay

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

2027

0088

9173

837

013

25-1

335

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-H

ücce

t

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Bel

gele

rin ta

mam

ında

tara

fların

müh

ürle

ri m

evcu

ttur.

-Şah

si m

ühür

lerin

baz

ısı t

arafl

arın

men

şein

e gö

re E

rmen

ice

ve R

umca

dır.

-Baz

ı yer

lerd

e ki

şile

re a

it “p

arm

ak iz

i” u

ygul

amas

ı var

dır.

-Bel

gele

rin ta

mam

ına

yakı

nınd

a pu

l mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

- Def

ter b

aşta

n so

na v

ekâl

et h

ücce

tlerin

i hav

i olu

p bi

r iht

isas

def

terid

ir.

2127

0188

9241

221

113

26-1

328

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Ter

eke

-İʻlâ

m-H

ücce

t

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k be

lge

ve sa

yfa

num

aral

arı y

oktu

r.-S

ayfa

ve

belg

e nu

mar

alar

ı son

rada

n ila

ve e

dilm

iştir

.-B

elge

lerin

tam

amın

da m

ühür

ler m

evcu

ttur.

-Kim

i bel

gele

rde

pul d

a m

evcu

ttur.

-Şah

si m

ühür

ve

imza

ların

baz

ısı t

arafl

arın

men

şein

e gö

re E

rmen

ice

ve R

umca

dır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-D

efte

rin ç

oğun

luğu

bor

çlan

ma

ve a

laca

k-ve

rece

k da

vala

rında

n ib

aret

tir.

-Ter

eke

ve h

ücce

t kay

ıtlar

ı da

mev

cuttu

r.-D

aval

ar c

else

lidir.

602

2227

0288

9333

917

713

27-1

332

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Ter

eke

-İʻlâ

m-H

ücce

t

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dile

n sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Bel

gele

rin ta

mam

ında

müh

ürle

r mev

cuttu

r.-Ş

ahsi

müh

ür v

e im

zala

rın b

azıs

ı tar

aflar

ın m

enşe

ine

göre

Erm

enic

e ve

Rum

cadı

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Def

terin

çoğ

unlu

ğu b

orçl

anm

a ve

ala

cak-

vere

cek

dava

ların

dan

ibar

ettir

.-T

erek

e ve

hüc

cet k

ayıtl

arı d

a m

evcu

ttur.

-Dav

alar

cel

selid

ir.

2327

0388

9479

540

113

27-1

332

1300

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Hem

en h

emen

her

sayf

anın

altı

nda

“sah

h” y

azıs

ı var

dır.

-Bel

gele

rin ç

oğun

da m

ahke

me

kadı

sını

n ve

kât

ibin

in m

ühür

leri

mev

cuttu

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-İht

isas

def

teri

olm

ayıp

muh

telif

kon

ular

ı hav

idir.

-Dav

alar

ın h

er b

irisi

tek

cels

elid

ir.

2427

0488

9516

082

1328

-133

2Şe

rʻiy

ye

Mah

kem

esi

-Ter

eke

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a nu

mar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-D

efte

rin h

er v

arağ

ının

orta

yer

inde

müh

ür m

evcu

ttur.

-Söz

kon

usu

müh

ürde

“Yo

zgat

Mah

kem

e-i Ş

erʻiy

yesi

” ib

ares

i yaz

mak

tadı

r.-H

emen

hem

en h

er sa

yfan

ın a

ltınd

a “s

ahh”

yaz

ısı v

ardı

r.-D

efte

r baş

tan

sona

tere

ke k

ayıtl

arın

ı hav

i olu

p bi

r iht

isas

def

terid

ir.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Müs

lim v

e ga

yrim

üslim

tere

kele

ri bi

r ara

dadı

r.

603

2527

0588

9635

918

313

29-1

331

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-H

ücce

t-İ

ʻlâm

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-B

irçok

bel

geni

n so

nund

a m

ühür

mev

cuttu

r.-Ş

ahsi

müh

ür v

e is

imle

rin b

azıs

ı tar

aflar

ın m

enşe

ine

göre

Erm

enic

e ve

Rum

cadı

r.-B

azı y

erle

rde

kişi

lere

ait

“par

mak

izi”

uyg

ulam

ası v

ardı

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Zab

ıt C

erid

e de

fterid

ir.-D

aval

ar c

else

lidir.

2627

0688

9730

615

813

31-1

335

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-H

ücce

t-İ

ʻlâm

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Orij

inal

ola

rak

sayf

a nu

mar

alar

ı var

dır.

-Son

rada

n ila

ve e

dilm

iş sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı d

a m

evcu

ttur.

-Birç

ok b

elge

nin

sonu

nda

müh

ür m

evcu

ttur.

-Şah

si m

ühür

ve

isim

lerin

baz

ısı t

arafl

arın

men

şein

e gö

re E

rmen

ice

ve R

umca

dır.

-Baz

ı yer

lerd

e ki

şile

re a

it “p

arm

ak iz

i” u

ygul

amas

ı var

dır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-Z

abıt

Cer

ide

defte

ridir.

-Dav

alar

cel

selid

ir.

2727

0788

9830

815

813

31-1

332

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-H

ücce

t-İ

ʻlâm

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk h

urda

sı y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-D

efte

rin b

aş k

ısm

ında

dav

acı v

e da

valıl

arın

isim

lerin

in y

er a

ldığ

ı fih

rist v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-B

irçok

bel

geni

n so

nund

a m

ühür

mev

cuttu

r.-Ş

ahsi

müh

ür v

e is

imle

rin b

azıs

ı tar

aflar

ın m

enşe

ine

göre

Erm

enic

e ve

Rum

cadı

r.-B

azı y

erle

rde

kişi

lere

ait

“par

mak

izi”

uyg

ulam

ası v

ardı

r.-D

efte

rde

yer a

lan

kayı

tların

tam

amı m

ahal

linde

tutu

lan

kayı

tlard

an o

luşm

akta

dır.

-Zab

ıt C

erid

e de

fterid

ir.-D

aval

ar c

else

lidir.

2827

0888

9911

660

1331

-133

7Şe

rʻiy

ye

Mah

kem

esi

-Ter

eke

-Baş

tan

sona

Rik

ʻa y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı y

oktu

r.-S

ayfa

num

aral

arı s

onra

dan

ilave

edi

lmiş

tir.

-Def

ter b

aşta

n so

na te

reke

kay

ıtlar

ını h

avi o

lup

bir i

htis

as d

efte

ridir.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.

604

2927

0989

0020

210

713

31-1

337

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i-T

erek

e

-Baş

tan

sona

Rik

ʻa y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a nu

mar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-D

efte

rin h

er sa

yfas

ında

üst

köş

esin

de m

ühür

mev

cuttu

r.-S

öz k

onus

u m

ühür

de “

Yozg

at M

ahke

me-

i Şer

ʻiyye

si”

ibar

esi y

azm

akta

dır.

-Bu

müh

ürle

r büy

ük o

rand

a si

linm

iştir

-Def

ter b

aşta

n so

na te

reke

kay

ıtlar

ını h

avi o

lup

bir i

htis

as d

efte

ridir.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.

3027

1089

0111

257

887-

1334

Şerʻ

iyye

M

ahke

mes

i

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Taʻ

lîk y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-B

azı s

ayfa

ların

ın a

ltınd

a “s

ahh”

yaz

ısı v

ardı

r.-B

azı b

elge

lerd

e m

ühür

mev

cuttu

r.-M

ühte

lif k

onul

arda

bel

gele

r de

olm

akla

birl

ikte

vak

fiye

kayı

tları

ağırl

ıkta

dır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-İ

htis

as d

efte

ri ol

may

ıp m

uhte

lif k

onul

arı h

avid

ir.-B

elge

lerin

her

biri

nin

üstü

nde

küçü

k öz

et b

ilgile

r mev

cuttu

r.

Bo-

ğazl

ı-ya

n1

7263

2093

346

176

1306

-132

1Şe

rʻiy

ye

Mah

kem

esi

-Maʻ

rûz

-Hüc

cet

-İʻlâ

m

-Baş

tan

sona

Rik

ʻa y

azı i

le y

azılm

ıştır

.-T

emiz

ve

okun

aklı

yazı

sı v

ardı

r.- D

efte

r ter

s çek

ilmiş

tir-O

rijin

al o

lara

k sa

yfa

ve b

elge

num

aral

arı v

ardı

r.-S

onra

dan

ilave

edi

lmiş

sayf

a ve

bel

ge n

umar

alar

ı da

mev

cuttu

r.-D

efte

r bir

bütü

n ol

mak

la b

irlik

te o

rijin

alde

üç

fark

lı nu

mar

alan

dırm

a m

evcu

ttur.

-Def

terin

her

sayf

asın

da ü

st k

öşes

inde

müh

ür m

evcu

ttur.

-Söz

kon

usu

müh

ürde

“Yo

zgat

Mah

kem

e-i Ş

erʻiy

yesi

” ib

ares

i yaz

mak

tadı

r.-B

u m

ühür

ler b

üyük

ora

nda

silin

miş

tir-B

azı b

elge

lerd

e m

ühür

ve

pul m

evcu

ttur.

-Muh

telif

kon

ular

da b

elge

ler d

e ol

mak

la b

irlik

te te

reke

kay

ıtlar

ı ağı

rlıkt

adır.

-Def

terd

e ye

r ala

n ka

yıtla

rın ta

mam

ı mah

allin

de tu

tula

n ka

yıtla

rdan

olu

şmak

tadı

r.-İ

htis

as d

efte

ri ol

may

ıp m

uhte

lif k

onul

arı h

avid

ir.

605

4. Sonuç

Osmanlı Devleti’nin bütün kurumları gibi adlî müessesesi de zaman içerisinde değişime maruz kal-mıştır. Yaşanan değişimler, kurumsal yapı ve bünye ile alakalı olduğu kadar onların kayıtları olan defter ve belge diplomatiği ile de ilgilidir. Çalışmamızda, şerʻiyye sicil defterlerinin muhteva ve diplomatik özellikle-rinde yaşanan değişim ve dönüşümler çerçevesinde Yozgat şerʻiyye sicillerinin durumunu tespite çalıştık. Bu bağlamda genel değişimin Yozgat şerʻiyye sicil defterlerini de etkilediğini, dolayısıyla ileride bu kaynakları kullanarak Yozgat tarihine ilişkin olarak yapılacak çalışmalarda bu değişimlerin de göz önüne alınması ge-rektiği ortaya çıkmıştır.

5. Kaynakça

5.1. Arşiv Kaynakları

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Yozgat Şerʻiyye Sicil Defterleri, defter no: 8872, 8873, 8874, 8875, 8876, 8877, 8878, 8879, 8880, 8881, 8882, 8883, 8884, 8885, 8886, 8887, 8888, 8889, 8890, 8891, 8892, 8893, 8894, 8895, 8896, 8897, 8898, 8899, 8900, 88901

Boğazlıyan Şerʻiyye Sicil Defterleri, defter no: 2093

2. Resmi Yayınlar

Düstur, II. Tertip, Cilt 6, s. 1334. 23 Zi’l-kaʻde 1332/13 Ekim 1914 tarihinde çıkarılan “Mehâkim-i Şerʻiyye ve Nizâmiyyenin Tefrîk-i Vezâifi Hakkında Nizamnâme”.

3. Kitap Ve Makaleler

AKGÜNDÜZ, Ahmet, “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: şer‘iyye Mahkemeleri ve şer‘iyye Sicilleri”, Türkler, C. X., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 54.

APAYDIN, Bahadır, Kapitülasyonların Osmanlı-Türk Adli ve İdari Modernleşmesine Etkisi, Adalet Yayınları, Ankara 2010.

AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform (1836-1856), Eren Yayınları, İstanbul 1993.

BOZKURT, Gülnihâl, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), TTK, 2. Baskı, Ankara 2010.

EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri: Tanzimat ve Sonrası, İstanbul, Arı Sanat Yayınları, 2004.

KURT, Yılmaz - CEYHAN Muhammed, Osmanlı Paleografyası ve Osmanlı Diplomatikası, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.

ONGAN, Halit, Ankara’nın 1 Numaralı şer‘iyye Sicili, TTK. Basımevi, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Ankara 1958.

ORTAYLI, İlber, “Kadı: Osmanlı Kadısı”, DİA, C. XXIV, İstanbul 2001, s. 69-70.

YAMAN, T. Mümtaz, “Şer‘î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü, C. 12, S. 68, Ulus Basımevi, Ankara İlk Teşrin 1938, s. 154.