Upload
msy76
View
246
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
1/17
YKSEK GERLM G KESC
KESC SEM
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
2/17
Kesici eitleri hakknda genel bilgiler040000369 Selim Turan
2. Kesici eitlerinin avantajlar
ve dezav040000389 Mehmet Demirta
3. Kesici seiminde gz nnde bulundurgereken balca esaslar ve olaan koul
anma deerlerinin seimi040000384 Aydn Bayiit
4. Arza koullar iin anma deerlerinin 040000383
Kemal Szer
5. rnek uygulama: PowerWorld simulas040000353 Kaptan Ceyhun Terziolu
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
3/17
1. KESC ETLERNN ZELLKLER
Kesiciler genel olarak alt eittir.
1. az yal kesiciler2. yal kesiciler3. haval kesiciler4. basnl haval kesiciler5. SF6 l kesiciler6. vakumlu kesiciler
1.1. Yal Kesiciler : lk yksek gerilim g
kesicileridir. Uzun yllar kullanlmlardr. Enerji
naklinin gelimesinde nemli yer tuttular. Yal
kesici, iinde kesici kontaklarnn bulunduu
elik bir kaptan oluur. Ya hem ark sndrr
hemde yaltm salar. Kk kesicilerde her
kutup ayn kazan iersindeyken byk
kesicilerde ayr kazanlarda bulunur. Kazan
iersinde buharlaan gazn basncn ykseltmek
iin sndrme odacklar bulunur. Bu sayede
basnc ykselen gaz hzla tahliye edilerek ark
soutur ve sndrr. Basit yapl kesicilerdir.
1.2. Az Yal Kesiciler : Bu kesicide yal
kesiciden farkl olarak sadece sndrme
odasnda ya bulunur. Kutuplararas ve kutuplarla toprak aras yaltm baka yaltkanlarla
salanr. Ark ile buharlaan gazn yksek basnta hcrenin dna akmasyla ark hzla sour
ve sndrme ilemi tamamlanr. Az yal kesiciler alak ve orta gerilim kademesinde
kullanlr. Ama kapama ilemi motor yay kurma mekanizmasyla yaplr. Kurma motoru ACveya DC gerilimle alabilir. Ama ilemi ise bir mandal ile yayn boaltlmasyla
gerekleir.
1.3. Haval Kesiciler : haval kesicilerde temel ark sndrme ilkesi arkn direncinin
artrlmasdr. Bunun iin ark boynuzlar ,ark dilimleyicileri, mknatsl sigorta bobinleri
bulunur.
a. Ark boynuzlar : arkn boyu uzatlarak direnci artrlr ve sndrlr.
b. Magnetik fleme : Ark iletken bir yap olduundan magnetik alanla yndeitirilebilir. Bylece magnetik kuvvet arkn boyunu uzatr, ssn drr ve sndrr .
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
4/17
c. sndrme hcreleri : Ark kendinden daha souk olan hcre duvarlar arasnda
ilerleyerek sour ve sner.
d. metal engel koyma: Souk metal elektrotlar ark seri bal kk ark paralarna
blerek soutur ve sndrr. Hava flemeli kesiciler bugn 150 kV a kadar
kabilmektedir. Hava flemeli kesiciler ilk bulunan kesicilerdir. Gnmzde nadiren
kullanlrlar.
1.4. Basnl Haval Kesiciler : Bu kesiciler
ama olay srasnda meydana gelen arkn
zerine basnl hava fleyerek sndrrler.
Aniden soumaya balayan ark yksek
basnl havann iyonlamay engellemesiyle
bir sre sonra sner. Yksek basn
salamak iin kompresre ve hava tankna
datm iinse borulara ihtiya vardr. Bu
kesiciler 11kV ve 1100 kV arasnda
kullanlmaktadr. Gnmzde yksek
gerilimde SF6 sklkla kullanld iin
basnl haval kesiciler sadece 245kV ve
st iin kullanlr.
1.5. SF6 l Kesiciler : Bu kesicide kesme hcresi, yksek basnl silindir biimli bir kap ve
biri sabit dieri hareketli iki kontaktan oluur. Kesme ortam1.5- 6 bar basnl SF6 gazdr.
Kesici arkn sndrmek iin ark zerine basnl gaz
flenir. Bylece ark soutulur, kontaklar aras ortam
iletkenliini kaybedip yaltkan olur ve ark sner. SF6
gaz ama scaklnda ortama kkrt ve flor iyonlar
ve elektronlar verir. Bu srada ok elektronegatif olan
flor iyonlar ortamdaki elektronlar yakalayarak ark
akmn snrlar. SF6 nn sy ok abuk datmasndan
dolay scaklk hzla der. Ark sour ve sner.
Kesicinin gerilim dayanm basnl havallara gre
daha yksektir. Bu kesiciler yaltm snflarna gre
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
5/17
gaz yaltml ve hava yaltml olarak ikiye ayrlr. Gaz yaltml kesiciler 36kV tan 800kV a
hava yaltml kesiciler ise 72.5 kV tan 420 kV a kadar kullanlmaktadr.
1.6. Vakumlu Kesiciler : Bu kesicide kesme
hcresi, yksek vakumlu silindir biimli seramik
bir kap ve biri sabit dieri hareketli iki kontaktan
oluur. Kabn iinde 10-6 ile 10-7 torr basncnda
vakum bulunur. Kontaklar ayrlrken ark
zerinden geen akm, akm sfrna kadar akar.
Akm sfrnda ark sner ve maden buhar
kontaklar zerinde younlar. Ark blgesi
dnda yksek vakum bulunduundan maden
buhar hzla o blgeye kaar ve ortam abucak
yaltkan duruma geer. Bylece ark sndrlr.
Vakumlu kesicide ark sndrme maddesi bulunmaz. Bu kesici ok yksek gerilim
kademelerinde kullanlmazlar. zellikle dk gerilim kademelerinde (7.5kV-12kV) SF6 ya
gre kullanm kolay olmasna ramen pahal olduundan tercih edilmezler.
2. KESC TRLERNN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI
2.1. Tam Yal Kesiciler
Avantajlar :
Tam yal kesicilerin yaps basittir. Kullanm da kolaydr.
Dezavantajlar :
Tam yal kesicilerde ya deitirmek ok pahal bir ilem olmaktadr. rnein 230
kVluk bir kesiciye toplam 50000 litre ya gerekmektedir. Kulland ya miktarndan da
anlalabilecei gibi tam yal kesicilerin boyutlar ok byktr. Kazan yalandka
mukavemeti azalr ve yksek basn oluturan ama ilemi esnasnda patlama riski dourur.Bnyesindeki yan da dar kmasyla bu kesiciler hem can hem mal gvenlii iin tehlike
arzederler.
2.2.Az Yal Kesiciler
Avantajlar :
Boyutlar tam yallara nazaran kktr ve daha az yer kaplarlar. Bu nedenle fiyatlar
daha ucuzdur. Montajlar kolaydr ve kullanmlar basittir. Daha az ya kullanrlar. Yaltm
testi iin zel cihazlara gereksinimleri yoktur.Dezavantajlar :
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
6/17
Ark sndrme ilemini karlayan ya miktar az olduundan daha sk deitirmek
gerekir. Baz trlerinde ya karma grlebilir ve bu olay ciddi yangn tehlikeleri
oluturabilirler. Bu yzden yanc patlayc ortamlarnda uygun deildirler. Bir baka
dezavantajlar da endktif ve kapasitif akmlar kesmede pek baarl olamaylardr.
2.3.Haval G Kesicileri
Avantajlar :
Fiyatlar ucuzdur ve sistemleri ok basittir. Az bakm gerektirmeleri de baka bir
avantajdr. Bakm yapmadan ayn kesiciyle ok sayda ama kapama yapmak mmkn olur.
Dezavantajlar:
Bu kesiciler artk ok eskide kalm modellerdir ve artk uygulamadan kalkmtr.
Basit yaplar alanlar iin ve yangn riskine kar tehlike arzeder. Yksek gerilim ve yksek
g seviyelerinde uygun deildirler. Doru akm uygulamalarnda kesmeyi zorlatran
yaplar vardr.
2.4.Basnl Haval G Kesicileri
Avantajlar :
Basnl haval kesiciler ok hzl ama yapabilirler. Bunun sebebi havann sndrme
hcresine hareketinin ihmal edilebilecek srede gerekleebilmesidir. Bu sayede ark sadece
bir evrimde sndrlebilmektedir. Kapama da ok hzl gerekleebilmektedir. Sndrme
hcresinde basncn, valf hareketiyle hemen dmesi sonucu kontaklar yay basncyla ok
hzlekilde kapanrlar. Bu tr kesicilerin montajlar ve bakmlar kolaydr. Yaplan deneyler
basnl haval g kesicilerinin ok yksek gerilime uygunluunu ortaya koymutur.
Dezavantajlar :
Kompresr, hava tank ve boru tesisat gibi ek elemanlara ihtiyalar vardr. Bu
kesicilerin maliyetleri de ok yksek olmaktadr.
2.5.SF6G Kesicileri
Avantajlar :
SF6 gaznda sl iletkenlik fazladr. Bunun yannda arktaki elektrik alan iddeti daha
kktr. Bu sayede ark enerjisi der ve sya dnen enerji azaldndan kontaklar daha az
anr. SF6 gaznn bir baka avantaj ise ark akm sfra gelmeden nce ortamdaki snma
neticesinde (basn da bu yzden artnca) SF6 gaznda iletkenliin dier gazlara nazaran
daha hzl azalmasdr. Ayrca kesme ilemi ardndan SF6 gaz dah yksek gerilimlere dayanr
hale gelir ki bu da nemli bir avantajdr. Kontaklar arasna az miktarda gaz verilerek elektron
yakalama ilkesiyle sndrme yaplabilir. Bu da kesiciye dk akmlar da , ksa devre
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
7/17
akmlarn da yaklak verimlilikle kesebilmeyi salar. Bu kesicilerde kaza riski ok dktr.
Dier bir avantajlar ise iletmelerinin basit olmasdr.
Dezavantajlar :
Bu kesicilerin fiyatlar yksektir. Bu , nemli bir dezavantaj tekil eder. Dier bir
dezavantaj ise kesicinin iinde yksek scaklklarda gerekleen reaksiyonlardr ki neticede
zehirli gazlar ortaya kar. Bu gazlarn hibirekilde darya kmamalar gerekmektedir. Bu
gazlarn atmosfere salnmalar da doamz iin tehlike ierir. Bu yzden kesici gvdesindeki
herhangi bir olas sznt ciddi bir problemdir. SF6 gaznn sebep olduu dier bir problemse
bu gazn dk basn ve scaklk seviyelerinde kolay svlamasdr. Bu zellik, hususiyetle
yksek yerlerde (souk yerlerde) ve souk iklimlerde problem tekil edebilir. Dk scaklk
i basnc da drecek, dk basn ve dk scaklk etkisiyle svlaan gaz ierideki
basncn daha da dmesini getirecektir. Bu da kesicinin ilevini byk lde kaybetmesi
demektir. Kimi uygulamalarda kesici gvdesinin stlmas yoluna gidilerek problem
zlmeye allmsa da bu ek maliyet ve yer anlamna geldiinden bir dezavantaj oluturur.
2.6. Vakumlu Kesiciler:
Avantajlar :
SF6 gazl kesicilerden daha ekonomiktir. ok iyi seviyede ,verimli kesme ilemi
yapabilirler. Ortamn vakum olmasndan dolay dielektrik dayanmlar dier kesicilerden ok
stndr. Neredeyse hi bakma ihtiyalar yoktur. Baz modellerinde 10 yllk kullanm
ardndan baz aksamlar yalamak gerekmektedir ki bu sfr bakm maksimum kullanm
anlamna gelir. Bnyesinde hibir ark sndrme veya soutma maddesi yoktur. Bunun sebebi
ama olay esnasnda kontak yzeyinde oluan plazma yapsndaki metal buhar sayesinde
arkn sfrdan geinceye kadar devam etmesi ve bu anda birbirinden uzaklamakta olan
kontaklar arasnda tekrar ykselen dielektrik dayanmn arkn kendiliinden snmesini
salamasdr. Metal buhar ise mikro saniyeler mertebesinde srede kontaklara geri dner.
Vakumlu g kesicilerinin gvenilirlikleri ok yksektir. Bu kesicilerin bir dier nemliavantaj ise her trl akm kesme kabiliyetlerinin olmasdr. rnein 90o ye varan alardaki
endktif akmlar dahi kesebilirler.
Dezavantajlar :
Vakumlu kesiciler gnmzde henz alak gerilim seviyelerinde uygun olabilecek
fiyat seviyelerini yakalayamamlardr. Bu kesicilerin ok yksek gerilim seviyelerinde de
uygulamalar henz grnmemektedir.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
8/17
3. YKSEK GERLM G KESCLER ANMA DEERLER
Kumanda elemanlar ve yardmc donanmlar dahil edilen btn kesiciler iin
belirtilmesi gereken anma deerlerunlardr:
a) Anma gerilimi
b) Anma yaltm dzeyi
c) Anma frekans
d) Anma akm
e) Ksa devre anma kesme akm
f) Toparlanma geici gerilimin anma deeri
g) Ksa devre anma kapama akm
Yukardaki anma deerlerden baka zel durumlarda verilmesi gereken deerler de
bulunmaktadr:
a) Anma gerilimi 52 kV ve daha yksek, anma kesme akm12,5 kAden byk olan
kutuplu kesiciler iin ksa hat arzasndaki anma deerleri
b) Anma gerilimi 72,5 kV ve daha yksek olan, hava hatlarn kapatmak ve amak
zere retilmi kutuplu kesiciler iin bota hat kesme akm
c) Ama-kapama dzenlerinin olmas halinde bu dzenlerin anma besleme frekans
d) Eer kesicide basnl gaz kullanlyorsa, ama-kapama ilemleri iin gereken gaz
anma besleme basnc
Bu anma deerlerin dnda talep edildii takdirde verilmesi gereken anma deerler de
unlardr:
a) Bota kablo anma kesme akm
b) Kondansatrler iin anma kesme akm
c) Endktif akm anma kesme deeri
d) Faz uyumsuzluunda anma kesme akm
e) Yardmc devreler anma besleme gerilimif) Yardmc devreler anma besleme frekans
3.1.Anma Gerilimi:
Kesiciye ait anma gerilimi, kesicinin kullanlacaebekenin en yksek geriliminin en
st snrlarn belirler. kutuplu bir kesicinin anma gerilimi 50 Hz frekansnda aadaki
standart deerlerden seilmelidir:
Anma gerilimi 72,5 kV ve aas olan kesiciler iin: 3,6-7,2-12-17,5-24-36-52-72,5 kV
Anma gerilimi 72,5 kV tan yksek olan kesiciler iin:100-123-145-170-245-300-362-420-525-765 kV
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
9/17
3.2.Anma Yaltm Dzeyi:
20 C scaklk, % 65 bal nem ve 1013 mbar hava basnc altnda kesicinin anma
yaltm dzeyi aadaki tablolardan seilmelidir.
Tablo 1. Anma gerilimi 72,5 kV ve daha aa olan kesiciler iin
Anma Gerilimi(kV-efektif)
Anma dayanmagerilimi (kV-
efektif)
3,6 10
7,2 20
12 28
17,5 38
24 50
36 7052 95
72,5 140
Tablo 2. Anma gerilimi 100 kV-245 kV arasnda olan kesiciler iin
Anma Gerilimi(kV-efektif)
Anma dayanmagerilimi (kV-
efektif)
150100185
185123
230
230145
275
275170
325
360
395245460
3.3.Anma Frekans:
Kesicinin anma frekans, kesicinin kullanlacaebekenin frekansdr. Kesicinin dier
anma deerleri anma frekansna baldr ve frekansa gre seilmelidir. fazl kesicilerin
anma frekans 50 Hz olmaldr.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
10/17
3.4.Srekliletme Anma Akm:
Kesicinin srekli iletme anma akm, kesicinin zarar grmeden ve eitli blmlerinin
ar snmakszn, srekli olarak tayabildii anma frekansndaki akmn efektif deeridir.
Srekli iletme anma akm, aadaki standard deerlerden seilmelidir:
400-630-800-1250-1600-2000-2500-3150-4000-5000-6300 A
3.5.Ksa Devre Anma Kesme Akm:
Kesicinin ksa devre anma kesme akm, ebeke frekansl toparlanma gerilimi
kesicinin anma gerilimine ve geici rejim toparlanma gerilimine eit olan bir devrede,
kesicinin bu koullarda kesebildii en byk ksa devre akmdr.
Ksa devre anma kesme akmu deerlerle belirlenir:
a) Akmn alternatif bileeninin efektif deeri
b) Akmn doru akm bileen yzdesi
Standard bir kesici aadaki zellikleri salamaldr:
a) Kesici, ksa devre anma kesme akmn anma geriliminden daha dk gerilimlerde
de kesebilmelidir.
b) Anma geriliminden daha yksek gerilimlerde hi bir kesme akm garanti edilmez.
Ksa devre anma kesme akm alternatif akm bileeninin efektif deeri 6,3-8-10-12,5-
16-20-25-31,5-40-50-63-80-100 kA deerlerinden seilmelidir.
3.6.Anma Ksa Devre Kapama Akm:
Kesicinin anma ksa devre kapama akm, kesicinin anma gerilimine karlk gelen
ksa devre akmdr. Anma ksa devre kapama akmnn deeri, anma ksa devre kesme akm
alternatif akm bileenin efektif deerinin 2,5 kat olmaldr.
3.7.Anma Ksa Devre Sresi:
Kesici kapal durumda iken anma ksa devre kesme akmna eit bir akm
geirebildii sredir. Standard sre 1 saniyedir. Eer 1 saniyeden daha yukar deer
kullanlacaksa 3 saniye deeri kullanlabilir.
3.8.Anmalemler Dizisi:
Kesicilerde anma ilemler dizisi 2 farklekilde yaplabilmektedir.
a) A - t - KA - t - KA
b) KA - t - KA
Burada A ama ilemini, KA ise kapama ilemini ve hemen ardndan gelen ama
ilemini, t de hzl otomatik yeniden kapama dzeni bulunmayan kesicilerde 3 dakikadr. t
hzl otomatik yeniden kapama dzeni bulunmayan kesicilerde 15 saniye olmaktadr.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
11/17
3.9.Bota Hat Anma Kesme Akm:
Bota hat anma kesme akm, kesicinin anma geriliminde, en byk manevra ar
gerilimlerini amadan kesebildii bota hat en byk kesme akmdr. Bota hat anma kesme
akm, sadece 72,5 kV ve st fazl hava hatlarn ap kapamak iin verilmelidir. Standard
deerler aadadr:
Tablo 3. Bota Hat Anma Kesme Akm Standard Deerleri
Anma Gerilimi(kV-efektif)
Anma dayanmagerilimi (kV-
efektif)
72,5 10
100 20
123 31,5
145 50
170 63
245 125
300 200
362 315
420 400
525 500
3.10.Bota Kablo Anma Kesme Akm:Bota kablo anma kesme akm, anma gerilimde kesicinin en byk manevra ar
gerilimlerini amadan kesebldii bota kablo en byk kesme akmdr. Bu anma deerin
belirtilme zorunluluu yoktur. Anma gerilimi 24 kVun altnda olan kesicilerde bu anma
deerinin verilmesi gereksizdir.
3.11.Kondansatr Anma Kesme Akm:
Kesicinin anma geriliminde ve bu standartlarda verilen kullanma ve iletme koullar
altnda en byk manevra ar gerilimlerini amadan kesebildii en byk kesme akmdr.
Yalnz bana kullanlan kondansatr bataryas anma kesme akmnn belirlenmesi zorunlu
deildir.
52 kV anma deerine kadar kesici anma deerleri koordinasyon izelgesi aada
verilmitir.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
12/17
Tablo 4. Kesici Anma Deerleri Koordinasyon izelgesi
AnmaGerilimi
(kV)
Ksa DevreAnmaKesme
Akm (kA)
Anma Srekli alma Akm (A)
10 40016 630 125025 1250 1600 2500
3,6
40 1250 1600 2500 40008 400
12,5 400 630 125016 630 1250 160025 630 1250 1600 2500
7,2
40 1250 1600 2500 40008 400
12,5 400 630 125016 630 1250 160025 630 1250 1600 250040 1250 1600 2500 4000
12
50 1250 1600 2500 40008 400 630 1250
12,5 630 125016 630 125025 1250
17,5
40 1250 1600 25008 400 630 1250
12,5 630 125016 630 1250
25 1250 1600 2500
24
40 1600 2500 40008 630
12,5 630 125016 630 1250 160025 1250 1600 2500
36
40 1600 2500 40008 800
12,5 12505220 1250 1600 2000
4. YKSEK GERLM G KESCLERNN SEM ESASLARIYukardaki blmde yksek gerilim g kescilerinin anma karakteristkleri anlatld.
Herhangi bir uygulama iin kesicinin normal yk ve arza koullarnn gerekli anma deerleri
dikkate alnmaldr.
Kesicinin zellikleri belirlenirken ileride sistemin tm zerinde meydana gelebilecek
deiiklikler de gz nnde bulundurulmaldr.
Kesicilerin uygulamada normal iletme koullar ve arza koullar iin ayr ayr anma
deerleri seilmelidir.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
13/17
4.1. Normal (Olaan) letme Koullar iin Anma Deerleri Seimi
4.1.1.Anma Gerilimi Seimi:
Kesicinin anma gerilimi, bal bulunduu noktada meydana gelebilecek en yksek
ebeke geriliminden yksek olmaldr. Kesicinin anma gerilimi, yukarda verilen standard
deerlerde seilmelidir. Bu deerler faz aras gerilim deerleridir.
4.1.2. Yaltm Koordinasyonu:
Yaltm koordinasyonunun amac, elektrik ebekesinde ar gerilimlerden ortaya
kabilecek aygt arzalarn en dk dzeyde tutmak ve ekonomik olarak atlamalardan
kanlmas mmkn olmadnda, bu atlamalar olabildii kadar hasar vermeyecekleri
noktalara kaydrmaktr.
4.1.3.Anma Frekans:
Anma frekans, dier anma deerleri etkilediinden eer kesici anma frekans dnda
bir frekansta kullanlacaksa bu dikkate alnmaldr.
4.1.4.Anma Srekli alma Akmnn Seimi:
Kesici belli bir sre ar akmlara dayanamayaca iin kesicinin seimi yaplrken
kesicinin anma srekli alma akm, iletmedeki tm yk akmlarna uygun seilmelidir.
4.1.5. Yerel Hava veklim Koullar:
Kesiciler en dk hava scaklk deerlerine gre snflandrlmtr:
Bina ii -5 C ve -20 C
Bina d -25 C ve -50 C
Scaklk dnda duman, kimyasal atklar, tuz kalntlar gibi d etkenler bina d
kesiciler iin uygun olmayan koullar ortaya karmaktadr. Bu durumda kesicinin ak
havaya maruz kalan ksmlarnn ve izolatrlerinin projelendirilmesinde yukardaki etkenlere
dikkat etmek gerekir.
Kesicinin rzgar basncnn 700 N/m2yi veya 5 kg/m2lik buz ykn aan blgelerde
kullanlmas durumunda zel bir imalat gerekebilir.
4.1.6. Yksek Ykseltilerde Kullanma:
Kesicinin normal iletme koullarna gre kullanlaca yerin ykseltisi 1000 metreyi
gememelidir.
4.2. Arza Koullar iin Anma Deerleri Seimi
4.2.1.Anma Ksa Devre Kesme Akm:
Kesicinin anma ksa devre kesme akm iki deerle tanmlanmaktadr: 1) Ksa devre
akm a.a. bileeninin efektif deeri (ksa devre akm), 2) d.a. bileeninin yzde deeri
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
14/17
Ksa devre akm a.a. bileeninin efektif deeri seimi iin 6,3-8-10-12,5-16-20-25-
31,5-40-50-63-80-100 kA deerlerinden biri seilir.
Ksa devre anma kesme akm d.a. bileeninin yzde deeri aadaki biimde
belirlenmelidir:
a) Herhangi bir yardmc enerji kaynana gerek kalmadan ksa devre akm ile
alabilen kesiciler iin d.a. bileeni, kesicinin ama sresinin en kk deerine eit bir
zaman aralna karlk gelmelidir.
b) Yalnz yardmc enerji kayna ile alan kesiciler iin d.a. bileene kesicinin ama
sresinin kk deeri ile anma frekans yarm periyodunun toplamna eit bir zaman
aralna karlk olmaldr.
Yukarda aklanan ama sresi en kk deeri, kesici herhangi bir iletme koulunda
alrken bir ama ileminde veya bir ama-kapama evriminde elde edilen en ksa ama
sresidir.
Kesici yukarda aklanan koullarda, deeri kesicinin ksa devre anma akm deerine
kadar olan ve anma deerini amayan herhangi bir a.a. bileeni ile belirlenmi bir yzde
deerini gemeyen d.a. bileenini ieren btn ksa devre akmlarn kesebilmelidir. Bu
koullarda seilen kesicinin anma ksa devre kesme akm deerinin kesicinin yerletirildii
noktadaki, simetrik ksa devre akmnn ilk deerinden daha az olmayacakekilde seilmesi
yeterli olacaktr.Baz hallerde yzde doru akm bileeni verilen standart deerlerden daha
yksek olabilir.
4.2.2.Anma Geici Toparlanma Gerilimi,lk Kutup Katsays ve Ksa Hat Arzas Anma
Deerlerinin Seimi:
ebekenin varsayl geici toparlanma gerilimini belirleyen gerilim dalgas, kesicinin
geici toparlanma gerilimini belirleyen referans hattn gememeli ve belirlenen gecikme
hattn gerilim sfrna yakn bir yerde kesmeli, ancak daha sonra kesmemelidir.
Anma gerilimi 100 kV ve daha kk olan kesicilerin ilk kutup katsays1,5 olmal,
100 kV u aan anma gerilimleri iin ilk kutup katsays 1,3 ve 1,5 deerleri arasndan
seilmelidir.
Geici toparlanma gerilimleri standart deerleri uygulamada karlalabilecek
koullarn byk bir ksmn kapsad iin, farkl geici toparlanma gerilim deerlerinin gz
nne alnmas gerekli deildir.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
15/17
4.2.3. Faz Uyumsuzluu Karakteristiklerinin Seimi:
Deney koullarnn kapsadklarndan daha ar koullarn ortaya kmas iin, birok
zel durumun ayn anda gereklemesi gerekmektedir. Ek olarak faz uyumsuzluu
koullarnda manevralar ender olarak yapldndan kesicinin en ar koullar karlayacak
biimde tasarmlanmas ekonomik olmayabilir. Faz uyumsuzluu hallerinde sk sk manevra
yaplaca ngrlen yerlerde kullanlabilen kesicilerde veya dier nedenlerle faz
uyumsuzluu hallerinde manevralarn zel bir nemi olduundan, kesicinin kullanlaca
ebekenin gerek toparlanma gerilimleri belirlenmelidir. Bazen zel bir kesici veya daha
yksek anma gerilim deerli bir kesici kullanlmas gerekebilir. kinci bir zm ekil olarak
baz sistemlerde, faz uyumsuzluu srasndaki manevralarn ar koullar, empedans duyarl
rleler kullanmak sureti ile, ama salcsna giden kumanda iareti kumanda edilerek ve
kesme ilemenin ann 180 olmasndan nemli sre nce veya nemli sre sonra
gereklemesi salanarak hafifletilmektedir. Hattn her iki ucundaki kesicilerin ayn anda
amasnn salanmas, geici gerilimler ynnden ek olumlu sonular verir.
4.2.4.Anma Ksa Devre Kapama Akmnn Seimi:
Seilen bir kesicinin anma ksa devre kapama akm, arza akmnn en byk tepe
deerinden kk olmamaldr. Bakaca belirtilmedike anma ksa devre kapama akm, anma
ksa devre kesme akm alternatif akm bileeninin 2,5 katdr. Baz durumlarda, rnein
endksiyon motorlarna yakn yerlerde, arza akmnn en byk tepe deeri, ksa devre akm
alternatif akm bileeninin 2,5 katndan daha byk olabilir. Byle hallerde, zel bir kesici
kullanlmasndan kanlmal ve uygun anma ksa devre kapama akm olan bir kesici
kullanlmaldr.
4.2.5.Ksa Devre Anma Sresinin Seimi:
Ksa devre anma sresinin standard deeri 1 saniyedir. Daha yksek bir deer
gerektiinde anma deeri olarak 3 saniye seilmelidir. Aksi belirtilmedike, ksa devre
sresinin ksa devre anma sresinden daha byk olmas halinde akm zaman arasndaki ilikiI2t = deimez
eitliine uygun olmaldr.
5. RNEK UYGULAMA: POWERWORLD SMULASYONU
almamz boyunca ele aldmz sistemimizde 5 adet bara, 3 adet generatr ve 4 adet
yk modellenmitir. Birim deer ile allmakla beraber temel gerilim deeri 138 kV, temel
g deeri 100 MVA ve temel akm deeri de 418.34 A'dir.
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
16/17
Sistemimizde herhangi bir arza yok iken sistemimizin almas aadaki gibidir. Her
bir hattn kapasitesi 100 MVA olarak alnmtr.
Bu durumda elimizdeki mevcut deerlerg ak listesiolarak aadaki gibi elde edilmitir
7/31/2019 Yksek Gerilim Kesici Seimi
17/17
Kesici seimi iin sistemde meydana gelecek bir arzada oluacak ksa devre akmnn
bilinmesi nemlidir. Bu nedenle, bizde burada sistemin herhangi bir noktasnda arza
meydana getirerek oluacak ksa devre akmn hesapladk.
2 numaral bara ile 3 numaral bara arasndaki hattn ortasnda faz-faz arzas olduunu
varsayarsak yaplan hesaplardan ksa devre akmn buluruz.
Grld gibi arza akm 2.942 pu kmtr. Bu deerin temel akm ile arpm gerek ksa
devre akmn verir:
I = 2,942 * 418,37 = 1230,84 A
Ortam scakl: Yl boyunca minimum scaklk -5C, maksimum scakln +32C olduu
varsaylrsa, bina d kesici iin -25C veya -50C, maksimum +30C veya +40C
deerlerinden bir tanesi seilmelidir.
Anma gerilimi: 145kV
Anma frekans: 50Hz
Anma dayanma gerilimi: 230kV veya 275kVSrekli iletme anma akm: Temel akm 418,37A olduu iin standart deerlerden 630A
seilir.
Ksa devre anma kesme akm: Ksa devre akm1230,84 A olduu iin standard deerlerden
6,3kA seilir.
Bulunan anma ksa devre kapama akm: Bunun deeri ksa devre anma kesme akmnn 2,5
kat olduu iin 15,75kA olarak hesaplanr.