Yürüyen Merdiven Ve Yol Kontakları

T.C.MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

YRYEN MERDVEN KONTAKLARI523EO0066

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

iAIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................31. SINIR ANAHTARLARI VE SENSRLER........................................................................3

1.1. Snr Anahtarlar...........................................................................................................31.1.1. Snr Anahtarlarnn Avantajlar Dezavantajlar .................................................. 41.1.2. Snr Anahtarlarnn eitleri ...............................................................................51.1.3. alma ekillerine Gre Snr Anahtarlar ......................................................... 51.1.4. Snr Anahtarlar Montaj ve Kullanmnda Dikkat Edilecek Hususlar................. 8

1.2. Sensrler....................................................................................................................... 91.2.1. Endktif Sensr....................................................................................................91.2.2. Optik Sensrler ..................................................................................................12

1.3. Taban Konta ............................................................................................................13UYGULAMA FAALYET.............................................................................................. 19LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 23

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................242. MOTOR FREN KONTAI ............................................................................................... 24

UYGULAMA FAALYET.............................................................................................. 26LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 28

RENME FAALYET3 ..................................................................................................293. YRYEN MERDVEN/YOL TARAK KONTAI ....................................................... 29


RENME FAALYET4 ..................................................................................................364. YRYEN MERDVEN/YOL KPETE GR KONTAI ........................................36


RENME FAALYET-5 ...................................................................................................425. YRYEN MERDVEN/YOL BASAMAK EMNYET KONTAKLARI ...................... 42

5.1. Zincir Konta ............................................................................................................425.2. Basamak Krlma Konta .......................................................................................... 455.3. Gergi Konta.............................................................................................................50UYGULAMA FAALYET.............................................................................................. 51LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 55

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 56CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................57KAYNAKA......................................................................................................................... 58

NDEKLER

ii

AIKLAMALARKOD 523EO0066

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Elektromekanik Tayclar

MODLN ADI Yryen Merdiven/Yol Kontaklar

MODLN TANIMI Yryen merdiven d donanmlarn anlatan bir renmemateryalidir.SRE 40/32N KOUL

YETERLK Yryen merdiven/yol kontaklarnn bakm ve onarmnyapmak

MODLN AMACI

Genel Ama:Gerekli ortam salandnda merdiven/yolun taban, motorfren, tarak, kpete, giri ve basamak kontaklarnn bakmnve deiimini yapabileceksiniz.

Amalar:1. Her trl yryen merdiven ve yolun taban kontann

kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.2. Her trl yryen merdiven ve yolun motor fren

kontann kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.3. Her trl yryen merdiven ve yolun tarak kontann

kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.4. Her trl yryen merdiven ve yolun kpete giri

kontann kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.5. Her trl yryen merdiven ve yolun basamak emniyet

kontann kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI veDONANIMLARI

Ortam: Atlye ortam ve iletmeler

Donanmlar: Yryen merdiven deney seti, eitli snranahtarlar, elektronik deney malzemeleri

LME veDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonraverilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi vebecerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1GRSevgili renci,

Bir sistemin sadece almas yeterli olmayabilir. Karmak sistemler alrken dortamdan gelen uyarlar alp deerlendirebilmeli ve almasn bu uyarlara gre kumandaedebilmelidir. Aynen insan yapsnda olduu gibi duyu organlarndan ald bilgilere grebeyin karar verir, gnderdii elektriksel sinyallerle kaslar vastasyla gerekli organlaraltrp istedii hareketi yapar. Elektrikli kontrol kumanda sistemlerin duyu organlar dasnr anahtarlar, mikro anahtarlar ve sensrlerdir. Bunlardan gelen bilgiye gre almasndzenler. Yryen merdiven yol sistemlerinde de birok snr anahtar ve sensrkullanlmaktadr. Genellikle bunlar yolcu trafiini saptamak ve herhangi bir tehlikeli durumuya da istenmeyen olay ( taran krlmas, basaman dmesi gibi) kontrol ksmna bildirir.Kontrol ksm da daha nceden belirlenmi tepkiyi verdirir.

En gelimi yryen merdiven/yol sistemlerinde yaklak yirmi farkl kontak ve sensrkullanlmaktadr. Kimi sistemde be, alt tane kontak ve sensr varken kimi sistemde bu sayyirmi belere kabilir. Bu da yryen merdiven/yol sisteminin kalitesini ve fiyatn belirler.Bir olay belirlemek iin birden fazla snr anahtar kullanlabilir. rnein, basamak krlmaalglaycs olarak baz sistemlerde iki snr anahtar kullanlrken baz sistemlerde alt snranahtar kullanlmtr.

Bu modlde yryen merdiven/yol sistemlerinde kullanlan sensr ve snranahtarlarn, nerede ve nasl kullanldn, hangi durumlarda nasl arza verdiklerini ve birsensr yaparak nasl altn reneceksiniz.

GR

3RENME FAALYET1

Her trl yryen merdiven/yolun taban kontaklarnn kontroln ve deiiminiyapabileceksiniz.

Snr anahtarlarnn ve sensrlerin kullanm alanlarn aratrnz.

Atlyenizde bir snr anahtarn inceleyiniz.

1. SINIR ANAHTARLARI VE SENSRLER1.1. Snr Anahtarlar

Resim 1.1: eitli snr anahtarlar

stenilen mekanik hareketi alglayan ve bu hareket sonucunda kontaklarnnkonumunu deitiren elektrik anahtarlardr. Otomasyon sistemlerinde istenilen ya daistenilmeyen durumun tespitinde kullanlr. rnein, elektrikli bir bahe kapsnn tam alpkapandnn, bant sonuna gelen malzemenin tespiti ya da yryen merdiven basamaklarnnyanlara kaydn veya yryen merdiven/yolun el bandnn arasna yabanc bir cisimgirdiini alglayabilir. Neticede alglanan cisimle fiziki bir temas sonucu snr anahtarlarkonum deitirir. Kontaklarn konum deitirmesi kumanda devresi tarafndan alglanr vesistem nceden belirlenen tepkiyi verir.

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA

4Yryen merdivenlerde yaklak yirmi snr anahtar kullanlmaktadr (tarak konta,giri plakas emniyet konta, eksik basamak konta, el band giri kutusu konta vebasamak zinciri konta gibi). Kontrol sistemini daha iyi anlayabilmek iin snranahtarlaryla ilgili bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Elektriksel arzalarn biroukullanlan snr anahtarlaryla ilgilidir. Arzalanan ya da durum tespiti yapan snr anahtar,arza ekranna sahip yryen merdiven panolarnda kl ikaz ile gsterilir.

Gnmzde birok alglama, sensrler vastasyla yaplabilmektedir. Yalnz snranahtar gibi mekanik anahtarlardan da vazgeilmi deildir. Bu nedenle sensrlerle snranahtarlarn karlatrmak yerinde olacaktr.

Resim 1.2: Yryen merdivenlerde kullanlan snr anahtarlar

1.1.1. Snr Anahtarlarnn Avantajlar Dezavantajlar

Avantajlar almak iin harici besleme gerilimine ihtiya duymaz. Daha ekonomiktir. Uygun durumlarda yk direkt snr anahtarna seri balanp anahtarlama

yaptrlabilir. Montaj nispeten kolaydr.

Dezavantajlar Sadece fiziksel temas sonucu anahtarlama yapabilir. alma artlarndan etkilenmesi fazladr (yksek scaklk deiimi,

titreim, toz, kir). Anahtarlama mr azdr. Ortalama 10-20 milyon mekanik ama kapama

yapabilenleri vardr. Bu say bir yryen merdiven basamak krlmakonta iin yeterli olsa da retim yapan bir fabrikadaki konveyrzerindeki mal alglayan bir anahtar iin ksa saylabilir.

Yksek frekanslarda anahtarlama yapamaz(saniyede 40 defa ayralglama yapmas mmkn deildir).

Alar ve yaklamlar hesaplamak zordur.

5 Mekanik olarak hareketli paralarda anmalar oluur. Anma sonucu anahtarlama noktasnda kaymalar oluur.

1.1.2. Snr Anahtarlarnn eitleri

Genel olarak pimli ve makaral snr anahtarlar olmak zere ikiye ayrlr. nc bireidi olan manyetik snr anahtarlar ise bir mknatsn karsna gelmesi durumunda konumdeitirir ve bu haliyle mekanik snr anahtarlarndan ayrlr.

Makaral snr anahtarAygtn genellikle sabit ksmna balanr. Aygtn hareketli ksmnda bulunan bir

knt, snr anahtarnn makarasna arptnda snr anahtarnn durumunu deitirir. Snranahtarnda bulunan kapal kontaklar alr, ak kontaklar kapanr.

Pimli snr anahtarAygtn genellikle sabit ksmna balanr. Aygtn hareketli ksmnda bulunan bir

knt snr anahtarnn pimine arptnda snr anahtarnn durum deitirmesine nedenolur. Snr anahtarnda bulunan kapal kontaklar alr, ak kontaklar kapanr. Kontaklarndurum deitirmesi aygt durdurur veya aygtta yeni bir hareketi balatr. Pimli snranahtarnda pimin hareket kursunun uygun byklkte olmas gerekir. Aksi takdirde aygtnhareketli paras, anahtarn kursu kadar olan mesafede duramaz. Hareketli para snranahtarnn paralanmasna neden olur.

Manyetik snr anahtarMakaral ve pimli snr anahtarlar mekanik bir hareketle alr. Yani mekanik bir

hareket bu eit snr anahtarlarnn konumunu deitirir. Manyetik snr anahtarlarnda isebu durum farkldr. Snr anahtar sabit mknats ve kontak blou olmak zere iki ksmdanoluur. Kontak blou aygtn sabit ksmna, sabit mknats ise aygtn hareketli ksmnabalanr. Kontak blounda normalde ak ve normalde kapal bir kontak vardr. Kontakparalarndan biri manyetik bir maddeden yaplr. Aygt alrken zaman zaman kontakblou ile sabit mknats kar karya gelir. Bu durumda sabit mknats kontan manyetikparasn kendine doru eker. Kontan almasna veya kapanmasna neden olur. Manyetikanahtarlara Reed Kontak ad verilir. Havas alnm effaf bir tp iine yerletirilmi demirnikel alaml kontaktan ibarettir. Akm geiini kolaylatrmak amacyla cam tpn iineazot ve hidrojen karm gaz doldurulur. Kontaklar, mekanik titreimlerden etkilenmemesiiin reineyle birlikte bir gvdeye yerletirilmitir. Temassz alglama yaptklar iin yksekhassasiyetli ve uzun mrldr. Boyutlar kk ve anahtarlama hzlar yksektir (0,5milisaniye).

1.1.3. alma ekillerine Gre Snr Anahtarlar

Ani temasl ve kalc tip olmak zere iki ksma ayrlr. Snr anahtarnn durumdeitirmesine neden olan hareket ortadan kalktnda, ani temasl snr anahtar hemennormal konumuna dner (yay nedeniyle). Hlbuki bir hareket nedeniyle kalc tip snranahtar durum deitirirse anahtar yeni konumunda kalr. Otomatik olarak normalkonumuna dnmez. Ters yndeki baka bir hareket kalc tip snr anahtarn normalkonumuna dndrr.

6 Kontak eitleriSnr anahtarlar tek ya da ift kontakl olabilir. ekil 1de gsterildii gibi NO ve NC

kontaklar vardr. Bunlar alglamayla beraber konum deitirir. Baz snr anahtarlarndadurum gsterge lambalar da olabilir. Bu lambalar kontan istenilen duruma gelmesiyle kverecek ekillerde ayarlanabilir.

ekil 1.1: Snr anahtarlarnn kontak durumlar

ekil 1.2: Farkl snr anahtarlarnn konum deiimine gre kontaklarnn ald durumlar

7ekil 1.3: Bir snr anahtarn oluturan ksmlar

Alglanan hareket snr anahtar milini iter. Bu hareket sonucu kontaklar konumdeitirir. ekil 1.4te bu snr anahtarnn i yaps ayrntl olarak gsterilmitir. Bazlarndahareketi oluturan bask bittiinde anahtar eski konumuna dnerken bazlarnda eski konumadn elle mdahale sonucu olabilmektedir.

ekil 1.4: Snr anahtarnn i yaps

Snr anahtar farkl konumlarda hareketleri alglayabilmeleri iin deiik balklarasahiptir. ekil 1.5te kullanlan alglama balklarndan bazlar gsterilmitir.

8ekil 1.5: Farkl alglama konumlar iin kullanlan snr anahtar balklar

Btn elektrik anahtarlarnn sahip olduu kstlamalara snr anahtarlar da sahiptir.alma gerilim ve akm limitleri vardr. Akm snr miliamperlerden balayp 10Aealma gerilimleri de 650V/Aye kadar kabilmektedir. Arzal elemann deitirilmesinde,ayn zelliklere sahip elemann taklmas gerekir. Bunun salanamad durumlarda uygunmekanik ve elektriksel zelliklere sahip malzeme de kullanlabilir. Unutulmamasgerekenlerden birisi de doru gerilim ile alternatif gerilim anahtarlama deerlerininfarklldr. rnein, 600V/1,2A AAlk bir snr anahtarnn DA deerleri 240V/0,4A dir.Baz almalar iin snr anahtarlarnn iletim ve yaltm direnleri de nem kazanabilir.letim direnleri ortalama 25 m civarndadr.

1.1.4. Snr Anahtarlar Montaj ve Kullanmnda Dikkat Edilecek Hususlar

Oluabilecek bir ksa devre ya da ar akm geiinde snr anahtarkorunmaldr.

Uygun mekanik ve elektriksel zelliklere sahip snr anahtarlar kullanlmaldr. Gerekli hllerde metal kutuya sahip snr anahtarlar topraklanmaldr. Patlayc, yanc gaz bulunan ortamlarda snr anahtarlar kullanm gerekliyse

bu durum dikkate alnarak seim yaplmaldr. Snr anahtarlar evresel etkenlerden en az etkilenecek ekilde monte

edilmelidir. Kutusu ve kablolar hareket etmeyecek ekilde monte edilmelidir. Periyodik olarak bakmlar yaplmaldr.

9Resim 1.3: Yryen merdivenlerde kullanlan bir snr anahtarnn alm hli

1.2. Sensrler

Sensrler, fiziki deiimleri elektriksel deiimlere eviren elemanlardr. rnein k,scaklk, hareket bilgisini gerilim, diren, akm gibi deikenlere dntrr.

Yryen merdiven sistemlerinde endktif ve optik sensrler kullanlmaktadr.Endktif sensrler ana motor hareketinin alglanmasnda, devir saysnn llmesinde anatahrik zincirinin hareketinin alglanmasnda; optik sensrler ise basamak tekerlerininkontrolnde ve merdiven giriinde yolcu durumunun tespit edilmesinde kullanlr.

1.2.1. Endktif Sensr

letken cisimleri alglayan sensrlerdir. Temel olarak bir LC osilatr ve deerlendiriciksmdan oluur.

ekil 1.6: Endktif sensr blok diagram

Bir LC osilatrn bobininin evresinde, retilen sinyalin frekansnda deiim gsterenmanyetik alan oluur (ekil1.7). Bu manyetik alan ierisine iletken cisim girerse indksiyonyasasna gre malzeme iinde girdap akmlar oluur ve osilatr devresinden enerji eker. Buda osilatr k sinyalinin deimesine neden olur. Bu deiim elektronik devre tarafndandeerlendirilir ve uygun bir k verilir. ekil 1.8de bobin evresindeki manyetik alanaharici iletkenin etkisi ve bu etki sonucunda osilasyon sinyalindeki deiim gsterilmitir.

10

ekil 1.7: Endktif sensr alglayc ksm

ekil 1.8: Manyetik alana giren iletkene gre osilatr sinyalinin deiimi

11

Endktif sensrlerin klar istenilen zellie gre seilebilir. NC, NO ya da NPN,PNP transistr kl olabilir. Baz modelleri direkt 220V alternatif gerilimi anahtarlayabilir.DC ya da AC beslemeye ihtiyac vardr. D etkilerden etkilenmesi minimumdur. Uzakalglamalar yapamazlar (nominal 3-30mm). Birounun zerinde durum gsterge lambasvardr. Alglama yapld bu lamba ile de izlenebilir. Uygun besleme geliyorsa ve iletkenyaklatrldnda bu lamba k vermiyorsa sensr arzaldr denilebilir.

Tablo 1.1de deiik zelliklerdeki endktif sensrler gsterilmitir.

Tablo 1.1: Endktif sensrler

12

1.2.2. Optik Sensrler

Resim 1.4: Optik sensr eitleri

Optik sensrler veya fotoseller, k emisyon prensibiyle alan elektronikmalzemelerdir. Bir verici ve alcdan oluur. Alc ksm belirlenmi sinyali ald srecek verir. Harici k kaynaklarndan etkilenimi en aza indirmek iin kzl tesi (enfraruj)k kullanlr. Optik sensrlerinin tek yana ( cisimden yansma prensibi) veya karlklkonulabilen tipleri vardr. Verici olarak IR LED diod, alc olarak da fototransistrkullanlabilir. Yryen merdivenlerde yolcu varln fark edip merdiveni aktif hle getirmekve merdiven tekerlek durumu kontrol iin optik sensr kullanlr. Alternatif ya da dorugerilimle beslenebilir. Farkl klara sahip modelleri vardr. NC, NO, NPN, PNP transistrkl olabilir. Alglama mesafeleri 10 metreye kadar kabilen trleri vardr.

ekil 1.9: Optik sensr blok diyagram

Verici tarafndan istenilen frekansla modle edilmi bir kod gnderilir, alc taraf isegelen modleli sinyali demodle edip koda bakar istenilen kod geldiyse uygun k verir.Sinyalin modle edilmesinin ve IR k kullanlmasnn nedeni farkl k kaynaklarndandevrenin etkilenip yanl alglama yapmasnn nne gemektir.

Optik sensrlerin seimi yaplrken alma ortamlar gz nnde bulundurulmaldr.zellikle tozlu ortamlarda bu konu nem kazanmaktadr. Sensrn nndeki optik ksmkirlendiinde kirliliin durumuna gre alglama mesafesi azalr. Bu tip ortamlar iingerekenden daha fazla alglama mesafesine sahip sensrler seilebilir.

13

ekil 1.10: Karlkl yerletirilen optik sensr takm

ekil 1.11: Yansma prensibine gre alglama yapan optik sensr

1.3. Taban Konta

Yryen merdivenler, enerjiyi tasarruflu olarak kullanmas dnlm ve ona gretasarlanmlardr. Belirli bir zaman kullanlmadklarnda kendilerini dinlenmeye alr.Bylece hem enerji tasarrufu salanm olur hem de alan malzemelerin mr uzam olur.Durduklar zaman ise onlar tekrar harekete geirecek bir sistem olmaldr.

Bu alglama eik altna konulan basn alglaycs ya da konta ile yaplmaktadr.Dier bir yntem ise girilerde konumlandrlan optik sensrlerle yolcu varlnalglamaktr.

14

ekil 1.12: Merdiven eik konta

Taban konta olarak kullanlan snr anahtar eski bir teknoloji olmasna ramen bazyryen merdivenlerde kullanlmaktadr. Yryen merdivenlerin kullanm mrdnldnde bu sisteme sahip birok yryen merdivenin kullanmda olduusylenebilir.

Resim 1.5: Optik sensr

Modern yryen merdivenlerde ise basn alglayc (pressure-mat) ya da optik sensrkullanlmaktadr.

Merdiven kontann alma sistemi u ekildedir: Merdiven giriindeki eik tablasyayldr. zerine bir arlk geldii zaman bu tabla aaya doru esner. Bu esnemeesnasnda altnda bulunan merdiven eik kontana dokunur ve sistem almaya balar.

Gnmzde retilen yryen merdiven/yol sistemlerinde taban kontann yerini optiksensrler almtr. Optik sensrlere, yolcunun varln tespit etmesinden baka grevler deyklenmitir. Bunlar yle sralanabilir:

15

Yolcu varl tespiti Yolcunun gidecei ynn tespiti Yolcu trafii

Motor hz kontrol blmnde anlatld zere motorun almas ve hangi hzlahareket edecei kararn vermek iin yolcu durumu ile ilgili tm bilgiler girilerdeki optiksensrler tarafndan salanmaktadr. Daha komplike uygulamalarda yap ierisindeki yolcutrafii optik sensrlerle alglanmakta PC kumanda ve kontrolyle hem yryen merdiven/yolhem de asansrlerin hz ve alma ekli belirlenmektedir.

Resim 1.6: Yryen merdivenlerde optik sensrlerin konumlandrlmas

Optik sensrlerle ilgili en sk karlalan sorun sensr ekrannn kirlenmesidir.Periyodik bakmlarda optik sensr veya yanstc aynas temizlenmelidir.

Resim 1.7: Yryen merdiven/yol optik sensr

16

Resim 1.8: Yryen merdiven/yol optik sensr karsnda konumlandrlm yanstc ayna

Resim 1.9: Optik sensrn etek sac ierisindeki grn

17

Optik sensrler zerlerindeki alglamay gsteren bir LEDe sahip olabilir. Bukontrollerini kolaylatrr. LED alglamay gstermiyorsa ya da alglama olduu hldehareket balamyorsa yaplmas gerekenler unlardr:

Sensr kablo balantlar kontrol edilir. Sensr besleme gerilimi kontrol edilir ( DC 24 V). Alglama sonucu sensr knn kontrol kartna baland noktadaki DC

geriliminin deitii gzlenebilmelidir.

rnein, sensrn nn kapattmzda k 24 V DC, sensrn n aldnda 0Vu ( ya da tersi) grlebilmelidir.

Optik alglama temel olarak modleli bir sinyalin IR LED diyod kullanlarak aevrilmesi ve modleli sinyali alan bir alglaycnn sinyali demodle edip bilgi sinyalini alpdeerlendirmesi prensibine gre alr. IR k (kzl tesi) ve modlasyon kullanlmasnnnedeni yanl alglamalara engel olmaktr. Gne ve evresel parazitler yanlalglamaya neden olabilir.

1. Uygulama faaliyetinde verilen devrede modlasyon kullanlmamtr. Verici devreiki ksmdan oluur. Osilatr istenilen frekansta kare dalga sinyal retir. Bu sinyal, kkatndaki transistr tarafndan kuvvetlendirilir ve IR LED diyot srlr. Kzl tesi insan gz gremez. Verici devredeki LEDin yanmas sinyal gnderildiini dorular. Devredirekt besleme gerilimine balanabilecei gibi bir anahtar zerinden de balanabilir.Trimpot, osilatrn rettii sinyalin frekansn ayarlar.

Alc iki ksmdan olumutur. stenirse sadece kare iine alnan ksm kurulup devrealtrlabilir. Bu durumda sadece n kesilmesiyle alcdaki LED in durum deitirmesigzlenebilir. Bu ekilde altrmak iin A noktasna +5 V besleme gerilimi verilmelidir.ereve dndaki devrenin kurulmasna gerek yoktur. Devrenin tamam kurulduunda vericibutonuna her basta alcdaki role ( ve bal olan yk) konum deitir.

Alc devrenin almas: Alc olarak ierisinde foto diyot bulunan ve almafrekanslarna gre gelen sinyali demodle edip dijital sinyal veren eleman kullanlmtr.Alc gzn blok emas ekil 1.13de verilmitir.

ekil 1.13: Alc gzn blok emas

18

IR alc modllerin alma frekanslar 30-40 kHz arasndadr (Tablo 1.2). Alc modlknda bir transistr bulunur. Bu transistr giriten uygun frekansta sinyal alndndakn 0 V olmasn salar. Uygun sinyal alnmadnda k 5 V olur. Alcnn beslemegerilimi hibir durumda 5 voltu gememelidir. Sinyal bir an iin kesilip tekrar grldndealc kna kurulmu ift kararl multivibratr konum deitirir. Transistr multivibratrkn glendirerek rle ve yk altrr. kinci bir durum oluuncaya kadar rledurumunu korur.

TYPE fo TYPE foTFMS 5300 30 kHz TFMS 5330 33 kHzTFMS 5360 36 kHz TFMS 5370 36,7 kHzTFMS 5380 38 kHz TFMS 5400 40 kHzTFMS 5560 50 kHz

Tablo 1.2: IR alc modllerin alma frekanslar

19

UYGULAMA FAALYETOptik sensr devresi kurup almasn gzlemleyiniz.

Resim 1.10: Alc gz ayak balantlar

Kullanlan ara gere ve malzeme

Verici:1-G kayna 12-Deney bordu 13-Buton 14-CD4093 1; Vedeil (schmit trigger li) kaps5-Led 16-Ir Led 17-R4 470 18-R3 33 19-Q2 BC337 110-R2 10K 111-R1 1K 112-RV1 5K trimpot 113-C1 4n7 1

Alc:1-G kayna 12-Deney bordu 13-Ir alc sensr (TK19) 14-R1 330 15-R2 10K 16-R3 10K 17-R4 220 18-D1 1N4001 19-D2 Led 110-Q1 BC337 111-Q2 78L05 1; Reglasyon entegresi12-RL1 6 Volt Role 113-U1 CD4013 1; D tipi flipflop

UYGULAMA FAALYET

20

Uygulama devresi:

ekil 1.14: Verici kat

ekil 1.15: Alc kat

21

Resim1.11: Alc ve verici devrenin kurulmu hli (Alglama var.)

Resim 1.12: Alc ve verici devrenin kurulmu hali (Alglama yok.)

22

lem Basamaklar neriler ekil 1.14 ve 1.15daki devreleri

kurunuz. Devreyi retmeninize kontrol ettiriniz. Devreye enerji verip altrnz. Verici ile alcy aralarnda 20 cm

mesafe olacak ekilde karlklkonulandrnz. Ayarlar yaptktansonra bu mesafeyi artrabilirsiniz.

Elinizle alglaycn nn kapatpanz. Alc tarafndaki LEDin budurumu tespit ettiini gzlemleyiniz.

En iyi alglamay salayncaya kadarverici ksmdaki trimpotla vericifrekansn ayarlaynz.

Alglama yapabildii mesafeyi tespitediniz.

fazl bir motorun kumandasnda budevreyi nasl kullanabileceinizikumanda devresini de dhil ederektartp iziniz.

Vericideki IR LED diyotla alcdaki alcmodl birbirini grmelidir.

Besleme gerilimlerine dikkat ediniz. Farkl bir alma geriliminde rle

kullandnzda besleme geriliminiuygun deere ayarlaynz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Devre kurulumunu doru yaptnz m?2. Uzaklk ayarn yaptnz m?3. Devreniz grevini tam yaptnz m?4. fazl bir motorun kontrolnde nasl kullanabileceini tespit

ettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

23

LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Snr anahtar, istenilen mekanik hareketi alglayan ve bu hareket sonucundakontaklarnn konumunu deitiren elektrik anahtarlardr.

2. ( ) Snr anahtarlaryla sensrler karlatrldnda, snr anahtarlar titreimlerdendaha az etkilenir.

3. ( ) Snr anahtarlar almak iin harici beslemeye ihtiya duyar.

4. ( ) Avometre ile optik sensrlerin alp almad kontrol edilebilir.

5. ( ) Avometre ile snr anahtarlarnn alp almad kontrol edilebilir.

6. ( ) Optik sensrlerin ekran ve varsa yanstclar temiz tutulmak zorundadr.

7. ( ) Manyetik sensrler ana tahrik zincirinin gevemesini de alglayabilir.

8. ( ) Snr anahtarlarn deitirirken pano elektriinin kesilmesine gerek yoktur. Stopbutonuna baslmas yeterlidir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

24

RENME FAALYET-2

Her trl yryen merdiven/yolun motor fren kontann kontroln ve deiiminiyapabileceksiniz.

Atlyenizde bir mikro anahtar inceleyiniz.

Hareketli bir sistemde frenlemenin alglanmasnn nemini tartnz.

2. MOTOR FREN KONTAIMotor fren konta fren ksmnda bulunan bir mikro anahtardr. Frenleme bilgisini

kontrol katna verir. Fren motoru ya da bobinleri hareket ettiinde buradaki mikro anahtarkonum deitirir. Bylece anahtarn ak ya da kapal olma durumuna gre kontrol kat frendevresinin durumunu saptar.

Fren kontann grevleri: Frenlemenin durumunu frenleme var/frenleme yok bilgisini kontrol katna

vermek Kontrol nitesinden fren yap komutu geldiinde bu komutun uygulanma

durumunu kontrol nitesine bildirmek Kontrol nitesinden freni brak bilgisi geldiinde bu komutun uygulanma

durumunu kontrol nitesine bildirmek

Resim 2.1: Yryen merdiven fren sistemi

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA

25

ekil 2.1:. Fren blou ve volan hareketini alglayan manyetik sensr

Baz sistemlerde ise ana tahrik zincirinin durumuna bakarak fren bilgisi elde edilir.Resim 2.2de gsterildii gibi ana tahrik zincirine konulan manyetik sensr motorun hareketettiini ya da durduunu saptayp kontrol kartna bildirebilir. Farkl sistemlerde hz bilgisi veana tahrik zincirinin koptuu bilgisi de bu ekilde kontrol katna bildirilebilir. Buradakullanlan sensrlerin besleme gerilimleri 24 V DCdir.

Resim 2.2: Ana tahrik zincirinin hareketini alglayan manyetik sensr

26

UYGULAMA FAALYETFren kontann salamlk kontroln avometre ile yapnz.

lem Basamaklar neriler Avometreyi Ohm ya da buzzer konumuna

alnz. Prop ularn mikro anahtara balaynz

Fren kontann salamlk kontrol1

Buzzerdan ses gelmemesi ya daOhmmetrenin ak devre gstermesigereklidir.

Mikro anahtarn hareketli ksmna basaraklmeyi yapnz. Buzzerdan ses gelmesiya da ohmmetrenin ksa devre gstermesigereklidir.

Fren kontann salamlk kontrol2

Yukardaki artlar salyorsa mikroanahtar salamdr.

Kontaklarn lmnde uygun laleti kullannz.

Mikro anahtar salam olmasnaramen sistem hata vermeye devamediyorsa kablo balantlarn kontrolediniz.

Manyetik sensr ile ilgili sorun tespitederseniz sensrn beslemegerilimini, k geriliminindeiimini ve kablo balantlarnkontrol ediniz.

UYGULAMA FAALYET

27

KONTROL LSTES


Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Avometreyi Ohm ya da buzzer konumuna aldnz m?2. Prop ularn mikro anahtara baladnz m?3. Buzzerdan ses gelmedini ya da ohmmetrenin ak devre

gsterdiini gzlemlediniz mi?4. Mikro anahtarn hareketli ksmna basarak lmeyi yaptnz m?

DEERLENDRME


28

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi fren kontann grevlerinden biri deildir?A) Frenlemenin durumunu, frenleme var/frenleme yok bilgisini kontrol katna

vermekB) Kontrol nitesinden fren yap komutu geldiinde bu komutun uygulanma

durumunu kontrol nitesine bildirmekC) Kontrol nitesinden freni brak bilgisi geldiinde bu komutun uygulanma

durumunu kontrol nitesine bildirmekD) Palet sarsnt bilgisini kontrol nitesine bildirmek

2. Aadakilerde hangisi mikro anahtar yerine manyetik sensr kullanmas durumundaortaya kan dezavantajlardan deildir?A) Maliyet artar.B) Alglama hassasiyeti bozulur.C) Montaj zorluu ortaya kar.D) Harici beslemeye ihtiya duyulur.

3. Sistem elektrii kesildiinde frenlerin durumu aadakilerden hangisidir?A) Frenler skldr.B) Frenler botadr.C) Frenler nce skl ayarlanan sre sonunda botadr.D) Frenler nce bota ayarlanan sre sonunda skldr.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

29

RENME FAALYET3

Her trl yryen merdiven/yolun tarak kontaklarnn kontroln ve deiiminiyapabileceksiniz.

Snr anahtarlarnn balklar nelere gre seilmektedir aratrnz ve tartnz.

Kirliliin elektrikle alan hareketli sistemlere etkilerini aratrp tartnz.

3. YRYEN MERDVEN/YOL TARAKKONTAI

Yryen merdiven/yol sistemlerinde palet/basamak ile taraklar arasnda bir skmaolduunda, sistem bunu tarak kontayla fark eder. Sisteme zarar gelmesini engellemek iinhareketi durdurur. Skma nedenleri farkllk gsterir. Merdiven/yol zerine drlen sertbir cisim ya da tarak ve yol kanallarnn uyumunun bozulmas tarak kontan hareketegeirebilir.

Sistemin yeniden altrlabilmesi iin skmaya yol aan sorunun zlmesigereklidir.

Resim 3.1 Yryen merdiven/yol tarak kontaklar

Yryen merdiven/yol tarak konta, merdivenin en alt ve en st ksmda bulunur.Sada ve solda olmak zere iki tanedir.

RENME FAALYET-3

AMA

ARATIRMA

30

ekil 3.1: Yryen merdiven/yol tarak konta montaj yeri

Tarak kontaklarna makine dairesinden ulalabilir. Skmaya neden olan sorunzldnde tekrar ilk konumuna dner.

ekil 3.2: Yryen merdiven/yol tarak konta montaj yeri

31

Resim 3.2: Basamak ve plaka temizlii

Basamakla tarak arasnda bir skma olduunda bu baskdan dolay tarak plakasgeriye doru hareket eder. Bu hareket tarak konta tarafndan alglanr ve kontrol katnabildirilir.

ekil 3.3: Tarak ve tarak oynama konta

Kullanmda hareketli boluk (Resim 3.2) toz ve kirle dolar. Periyodik bakmlardaburann temizlenmesine zellikle dikkat edilmelidir. Boluk herhangi bir nedenledolduunda skma olsa dahi tarak plakas geriye hareket edemeyecektir. Skmaalglanamad iin sistem almaya devam edecek ve zarar grecektir.

Makine dairesi tarafndan tarak kontana bakldnda, tarak plakasna bal bir milaraclyla hareketin tarak kontana iletildii grlr.

32

Resim 3.3: Taraklarn geriye hareketi bir mil yardmyla tarak kontana iletilmesi

Resim 3.4: Hareketli tarak plakas ve milin makine dairesinden grnts

33

Resim 3.5: Skmay alglayan snr anahtar

Resim 3.6: Hareketli boluk ayar somunu

34

UYGULAMA FAALYETHareketli boluk ayar somunu bakmn yapnz.

lem Basamaklar neriler

Hareketli boluun temizliini yapnz. Ayar yaparken basamak ve tarak

kanallarnn uyumlu ( i ie tam ve dzgemi) olmasna dikkat ediniz.

Hareketli boluk ayar somununu uygunanahtarla skarak ya da geveterekboluu ayarlaynz.

Somundan taan vida boyunu lerekdengeli bir ayar yaptnzdorulayabilirsiniz.

Ayn ilemini dier taraftaki somun iinde yapnz.

Snr anahtarnn yerinden oynamyorolmasna dikkat ediniz.

Ayn ilemleri dier katta da yapnz(aa ya da yukar taraf).

Snr anahtar kablolarnn gevememive dzgn olmasna dikkat ediniz.

ki taraftaki boluun eit olmasnadikkat ediniz.

KONTROL LSTES


Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Hareketli boluun temizliini yaptnz m?2. Hareketli boluk ayar somununu uygun anahtarla skarak ya da

geveterek boluu ayarladnz m?3. Ayn ilemini dier taraftaki somun iin de yaptnz m?4. Ayn ilemleri dier katta da yaptnz m?5. ki taraftaki boluun eit olmasna dikkat ettiniz mi?

DEERLENDRME


UYGULAMA FAALYET

35

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilenbilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Tarak konta, basamak ile palet arasnda skma olduunda bunu kontrol katnabildirir.

2. ( ) Hareketli bolukta yapanc cisim olmas durumunda taraklar ileri hareketyapamadndan tarak bu durumu tespit edemeyecektir.

3. ( ) Hareketli boluun dzgn ayarlanmamas tarak dilerinin basamak ya da paletkanallarna tam oturmamasna ve zarar grmesine sebep olur.

4. ( ) Tarak konta arzalanrsa skan nesneler zarar grebilir.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

36

RENME FAALYET4

Her trl yryen merdiven/yolun kpete giri kontaklarnn kontroln vedeiimini yapabileceksiniz.

Hareketli elektrikli sistemlerde insan emniyeti asndan alnan tedbirleri

aratrnz.

4. YRYEN MERDVEN/YOL KPETEGR KONTAI

Resim 4.1: El kay giri konta

El band, yryen merdiven/yol sistemlerinin yolcuyla en fazla temas edenksmlarndan biridir. Plastik bir yapya sahip olduundan zerine sert bir cisim batabilir. Buyzden el band giri aparatnda bu gibi el bandna taklan ya da batan bir cismin merdiveniine giriini engellemek iin bant giri mekanizmas tasarlanmtr( Resim 4.1). Bu gibicisimler merdiven iine girdii takdirde daha byk arzalara sebebiyet verebilir( Bandnyrtlmas, tahrik kasnann arzalanmas gibi).

RENME FAALYET-4

AMA

ARATIRMA

37

Resim 4.2: El band giri konta

ekil 4.1: El band giri mekanizmas paralar

38

ekil 4.2: El band konta detay

El bandna skan ya da batan para, giri mekanizmasna taklacaktr. Girimekanizmas yayl bir sisteme sahiptir. Skan para iki kenardaki yayl sistemi altraraksonundaki snr anahtarna dokunacaktr. Snr anahtar bu durumu kontrol katna bildirecekve sistem duracaktr. Bu alter kalc tip alter olup eski konumuna gelmeden merdivenialtrmayacaktr.

Resim 4.3: El band giri aparat

Gvenlik tedbiri olarak el band girilerinin kk ocuklarn ellerinin skmasnengelleyecek ekilde tasarlanmas gereklidir. nk kontak bu el skmasn alglayamaz,algladnda ise ge olacaktr.

39

Resim 4.4: El band girii

Periyodik bakm srasnda el band gerekli ekilde temizlenmelidir. Yapm sakz yada batm kk maddeler mutlaka kartlmaldr.

Daha gelimi sistemlerde el bandnn hz hz alglaycyla (Resim 4.5) devamlllr ve ana tahrik zincirinin hareketiyle karlatrlr. Aralarnda bir hz fark olduundabu, kontrol kart tarafndan arza olarak alglanr.

Resim 4.5: El band hz alglayc

40

UYGULAMA FAALYETYryen merdiven el band giri mekanizmas bakmlarn yapnz.


Yryen merdiven el band girimekanizmalarn sknz.

Yryen merdiven el band skmekurallarna baknz.

El band giri aparat ierisinde monteedilmi el band giri kontann montajedildii yeri inceleyiniz.

Kontan ak kapal ularn kontrolediniz.

El band giri kontan yerindendikkatlice sknz. Sktnz vidalar iaretleyiniz.

Gerekli bakmlarn yaptktan sonrayerine monte ediniz.

Kontan ama kapama yappyapmadn kontrol ediniz.

El band giri aparatn kapatnz. Fiziksel olarak kapandndan eminolunuz.

KONTROL LSTES


Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Yryen merdiven el band giri mekanizmalarn sktnz m?2. El band giri aparat ierisinde monte edilmi el band giri

kontann montaj edildii yeri incelediniz mi?3. El band giri kontan yerinden dikkatlice sktnz m?4. Gerekli bakmlarn yaptktan sonra yerine monte ettiniz mi?5. El band giri aparatn kapattnz m?

DEERLENDRME


UYGULAMA FAALYET

41



1. ( ) El band, yryen merdiven/yol sistemlerinde yolcularn en ok temas ettikleriksmdr.

2. ( ) El band giri konta ani temasl bir kontaktr.

3. ( ) El band zerine yapan veya batan cisimler el band giri konta tarafndanalglanarak kontrol nitesine iletilir.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

42

RENME FAALYET-5

Her trl yryen merdiven/yolun emniyet kontaklarnn kontroln ve deiiminiyapabileceksiniz.

Yryen merdiven/yol sistemlerinde kullanlan emniyet kontak saylar

markalara gre deimektedir. Nedenlerini ve sonularn aratrp tartnz.

5. YRYEN MERDVEN/YOL BASAMAKEMNYET KONTAKLARI

Yryen merdivenler, hareketli ve gl sistemler olduklarndan herhangi bir arzadanolduunda bu arzay alglamal daha byk bir arzaya, tehlikeye ya da yaralanmalara yolamadan sistemi durmaldr. Kullanlan btn kontaklardan gelen arza bilgisine, kontrolkart sistemi durdurarak cevap verir.

Bu tedbirler her elektromekanik taycda alnmaldr. nsan hayatnn belirliblmlerinde yer alan ve onlarn hayatn kolaylatrmaya yarayan elektromekaniktayclar, insanlar iin gerekli gvenlik tedbirleri dnlerek tasarlanmtr.

5.1. Zincir Konta

Zincir, yryen merdiven ya da yolda tahrik eleman olarak kullanlr. Yryenmerdivende eit zincir bulunur. Bunlar:

Ana tahrik zinciri Kpete tahrik zinciri Basamak tahrik zinciri

Zincir de zaman iinde eitli deformelere urar. Yataklar geniler ya da zincirkopmalarla kar karya kalabilir. Bu kopmalar ya da gevemeler sisteme byk arzalarverebilir. Zincir, kullanlmasndan ve yataklarnn deforme olup genilemesinden dolay birmiktar uzayabilir. Bu, toleransn dna kmamaldr.

RENME FAALYET-5

AMA

ARATIRMA

43

ekil 5.1: Zincir kopma konta

Byle bir durumda zincirde kaslmalar, basamaklarda kaymalar meydana gelecektir.Daha ileriki arza durumlarnda ise merdiven basamaklarnda srtnmeler artacak ve dahabyk arzalara sebebiyet verecektir.

Resim 5.1: Zincir kopma konta

Resim 5.2: Zincir kopma konta

44

Resim 5.1 ve 5.2de zincir kopma kontaklar grlmektedir. Zincirin kopmas sonucumaniveladaki zincir basks kalkacak ve kullanlan snr anahtar konum deitirip durumukontrol katna bildirecektir.

ekil 5.2: Zincir gergi arabas geveme konta montaj yerleri

ekil 5.3: Basamak tahrik zinciri geveme konta

45

Zincir, basamak mili ile birlikte basama her iki taraftan da ekmektedir. almaartlarna gre zincirlerden biri dierine gre daha ok alacak ve buna bal olarak dahaok deforme olacaktr. Bu gibi durumlarda basaman bir kesi ileriye doru gidecek dierke ise geride kalacaktr. Bu durum merdivende simetriyi bozacak ve arzalara sebepolacaktr.

Deforme olan zincir tolere edilenden fazla uzar ya da koparsa bu durumu alglayacakve sistemi durduracak bir kontaa ihtiya duyulacaktr. Sz konusu kontak basamak tahrikzinciri gergi arabas zerinde bulunan kontaktr. Zincir istenilenden fazla uzar ya da kopmameydana gelirse bir yay ile sktrlm olan zincir gergi arabas, zincir uzama boyu kadarileri gidecek ve bu uzama kontak ucuna gelince kontaa dokunarak sistemin durmasnsalayacaktr.

5.2. Basamak Krlma Konta

ekil 5.4: Basamak krlma konta

Basamaklar dkm malzemelerdir. Yanl kullanma, ar malzeme tama, sert bircismin skmas, dardan darbe alma gibi sebeplerden dolay krlmaya urayabilir. Bukrk basamak, insanlar tarafndan zamannda fark edilmezse kazalara sebebiyet verir.

46


Yryen merdivenlerde tadklar yk itibar ile gl motorlar kullanlr. Basit birhesap yapalm: 50 basamakl yryen merdivenin hemen hemen 20 basama insanhizmetinde olur. Bir yer alt treni knda insanlarn bir anda merdivenlere ynelmesi, herbasamakta iki insann durmas demektir. Ortalama insan arln 70 kg kabul edersek

kg280020270 bu da yaklak 3 ton eder. Byle bir yk tamak iinkullanlacak motorun gc hayli yksek olacaktr. Bu motor araya skacak bir paray yaezecek, bkecek, iine ekecek ya da skan para daha dayankl karsa sktmalzemeyi kracak ve paralayacaktr. Araya skan insan olduu takdirde insana mutlakazarar verecektir.


Merdivenin sten ve alttan yaklak drt basamak ieri gelecek ekilde metal aparatlarkonumlandrlr. Resimdeki gibi alt ve st ksmna konulan, bir arpmayla alan anahtar ilekrlan basamak sistem tarafndan fark edilerek merdiveni durduracak ve olmas muhtemelherhangi bir kazaya engel olacaktr.

47


Resim 5.3: Basamak krlma konta

Sistem almas yledir: Krlan basamak merdiven iine doru bir eimyapacandan ekil 5.7de gsterilen ubuklara arpacaktr. Bu ubuklar yataklanm birmile montelidir.

48


ubuklara arpma esnasnda kendi etrafnda dnen mil ekil 5.8deki gibi tekeremonte edilmi olan sac levhay hareket ettirecektir. Sac levhann bir kenar girintilidir. Bugirinti ksmna snr anahtarnn tekeri gelecek ekilde snr anahtar tutturulur. Krlanbasamak ubuklara taklarak ubuklar arpma ynnde hareket ettirecek, ubuklar balbulunduklar mili dndrecek, mil bir kenar oyuk olan sac levhay hareket ettirecek, oyukksmn iinde bulunan snr anahtarnn tekeri bu hareket esnasnda kontaklarn aacak vesistemin enerjisi kesilerek merdivenimiz duracaktr.

Resim 5.4: Basamak krlma kontan harekete geiren miller

49

Konta harekete geiren miller normal almada dik durumdadr (Resim 5.4).Krld iin den basamak bu millere arparak millerin durum deitirmesine neden olur(Resim 5.5).

Resim 5.5: Konum deitirmi kontak milleri

Millerin konum deitirmesi ana mil sonundaki snr anahtarn aar ya da kapatr.

Resim 5.6: Mil sonuna bal basamak krlma konta

Resim 5.7: Basamak krlma konta ayrnts

50

Bu snr anahtarnn konta kalc tip bir kontaktr. Yayl deildir. Tekrarkendiliinden eski konumuna gelmez. Kontak bu arpma esnasnda devrenin enerjisini keserancak yetkili ahslar gelerek kontaa mdahale edip merdiveni altrabilir.

5.3. Gergi Konta

ekil 5.9: Ana tahrik zinciri geveme konta montaj yeri

Gergi konta motora bal bulunan ana tahrik zinciri zerinde montelidir. Ana tahrikzinciri ok ar bir sistemi harekete geirmekte olduundan ar yk zerindedir. Gergikonta ana tahrik zincirinin gevemesi ve kopmas gibi durumlarda devreye girer. zerinebal bulunduu kontak, zincirin geveme durumunda kontan aar ve sisteme seri olarakbal olduundan sistemi durdurur.

ekil 5.10: Ana tahrik zinciri geveme konta

Bu kontak kalc tip kontaktr. Zincir hafif bir gevemeden dolay kontak konumdeitirse ve zincir tekrar eski gerginliine gelse dahi kontak kalc tip olduundan tekrareski konumuna ancak el ile mdahale edildikten sonra gelir. Bylelikle arzann neredemeydana geldii bulunarak sistem kontrol edilip tekrar hizmete verilir.

51

UYGULAMA FAALYETSnr anahtar balant ve bakmlarn yapnz.


Gerekli gvenlik nlemlerini alnz. Genellikle kontaklar zerindekigerilim 24Vtur. nlem olarakkontaklarla ilgili almalardapanonun elektrii ana alterdenkesilmelidir. Stop butonunabasmak yeterli deildir.

Pano elektriini ana alterden kesiniz. Ayn sistemde kullanlankontaklar ayn zellikleri gsterirfark, balklarda ve monteedildikleri yerlerdedir.

lgili snr anahtarn sknz.

Snr anahtar (kontak)

Gelimi kontrol sistemlerindehata veren kontak, ekran ya dauyar LEDleriyle gsterilir.

Kullanlan baz kontaklar konumdeitirdikten sonra balklar elledzeltilmelidir. Bu, kontanarzal olduu anlamna gelmez.

Kontan mekanik hareketini ve yaynAadaki resimlerde gsterildii gibi kontrolediniz

Snr anahtarnn mekanik kontrol

Bir kontan deitirilmesigerekliyse ayn zellikteki birkontakla deitirilmelidir.

UYGULAMA FAALYET

52

Snr anahtarnn mekanik kontrol

Snr anahtarn anz

Snr anahtarnn almas

Snr anahtar kablo balantlarn, kontaklarngz ve elle kontrol ediniz

Kablo balantlar

53

Kablo balantlarnn elle kontrol

Avometreyi buzzer ya da ohmmetre konumunaalp kontaklar lnz.

Snr anahtarnn avometre ile kontrol

Bu ilemi hareket alglayc ksma basarak dauygulaynz

Snr anahtarnn avometre ile kontrol

Avometre birinci durumda ksadevre, ikinci durumda ak devre(ya da tam tersi) gsteriyorsa snranahtar salamdr.

54

KONTROL LSTES


Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Gerekli gvenlik nlemlerini aldnz m?2. Sorunlu konta tespit ettiniz mi?3. Konta yerinden kardnz m?4. Kontan elle ve gzle kontroln yaptnz m?5. Kontan avometre ile kontroln yaptnz m?6. Konta yerine taktnz m?

DEERLENDRME


55



1. ( ) Yryen merdivende eit zincir bulunur. Bunlar:a) Ana tahrik zinciri b) Kpete tahrik zinciri c) Basamak tahrik zinciri

2. ( ) Krk basama alglayan, kalc tip zellii olan kontan ad basamak krlmakontadr.

3. ( ) Zincir gergi konta motor tahrik zincirinde bulunur.

4. ( ) Baz sistemlerde basamak krlmas optik sensrle alglanr.

5. ( ) Baz sistemlerde basamak krlma konta kullanlmaz.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

56

MODL DEERLENDRMEKONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Optik alglayc devresini altrdnz m?2. Optik sensr montaj yaptnz m?3. Motor fren kontann montajn doru yere yaptnz m?4. Motor fren kontann salamlk kontroln yaptnz m?5. Tarak kontan doru yere monte ettiniz mi?6. Tarak konta ayar yaptnz m? (Hareketli boluk kontrol)7. Kpete giri kontan doru yere monte ettiniz mi?8. Balantlar kontrol ettiniz mi?9. Emniyet kontaklarn doru yere monte ettiniz mi?10. Snr anahtarnn salamlk kontroln yaptnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

MODL DEERLENDRME

57

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI

1. Doru2. Yanl3. Yanl4. Doru5. Doru6. Doru7. Doru8. Yanl

RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1. D2. B3. A

RENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI

1. Doru2. Yanl3. Doru4. Doru


1. Doru2. Yanl3. Doru


1. Doru2. Doru3. Doru4. Doru5. Yanl

CEVAP ANAHTARLARI

58

KAYNAKA MRAK C. Erdem ve smail GERDEML, Asansrler ve Yryen

Merdivenler, stanbul, 2000.

TSE EN 115 Trk Standard

KAYNAKA

Documents

Yürüyen Merdiven Ve Yol Kontakları