YUKARI HAVZA SEL KONTROLÜ EYLEM PLANI 2013-2017± Havza Sel Kontrolü Eylem Planı.pdf · t.c. orman ve su İŞlerİ bakanliĞi 2013-2017 yukari havza sel kontrolÜ eylem plani

T.C.ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI

2013-2017

YUKARI HAVZASEL KONTROLÜ EYLEM PLANI

Ağrı - Doğubeyazıt Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

www.cem.gov.tr

1

Başta bilim adamları olmak üzere pek çok çevrelerce günümüzün en ciddi küre-

sel meseleleri olarak küresel ısınma, iklim değişikliği ve çölleşme görülmektedir.

Özellikle son yıllarda Dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşanan sel felaketleri ve or-

man yangınları gibi pek çok tabii felaketler, meselelerin giderek artan bir şekilde

dünyanın geleceğini tehdit ettiğini ve tedbir alınmazsa felaketlerin daha da sık

ve şiddetli bir biçimde yaşanacağını ortaya koymaktadır.

Ülkemiz coğrafi konum itibarıyla gerek erozyon, gerekse küresel ısınma ve iklim

değişikliğinin muhtemel tesirleri açısından hassas bir bölgede bulunmaktadır.

İklim değişikliği başta olmak üzere, artan çevresel meselelere karşı hassasiyet ve

tabii afetler konusunda, hazırlıklı olmak, bu dönemde de halkımıza ve yegâne

yaşama ortamımız Dünya’ya karşı Hükümetimizin en önemli yükümlülükleri

arasında yer almaya devam edecektir.

Gerek çevre ve tabiatın dengesiz kullanımı ve gerekse diğer sebeplerden kay-

naklanan tabii afetlere karşı tedbir alarak halkımızın can ve mal emniyetini ko-

rumak, en çok öncelik verdiğimiz alanlardan birisi olmaya devam etmektedir.

Sel ve taşkınlarla en tesirli mücadele, yukarı havzalarda yapılacak ağaçlandırma

ve erozyon kontrolü çalışmaları ile bozulan tabii dengenin yeniden tesis edil-

mesidir.

Ülkemizi, iktidarımız döneminde orman varlığını arttıran nadir ülkelerden birisi

haline getirdik, orman varlığımızı zenginleştirdik ve ağaçlandırmada Dünya’da

ilk üçe girme başarısını gösterdik.

2008 yılında başlattığımız 2008-2012 yıllarını kapsayan beş yıllık Ağaçlandırma

ve Erozyon Kontrolü Seferberliği kapsamında 2 milyon 429 bin hektar alanda

ağaçlandırma, erozyonla mücadele ve ormanların iyileştirilmesi çalışmaları ya-

pılmıştır. Bu çalışmalar bütün Dünyaca takdir görmüştür. Ülkemiz erozyonla

mücadelede dünya lideri olmuştur.

Önümüzdeki dönemde Orman ve Su İşleri Bakanlığımız uhdesinde çölleşme,

erozyon, sel ve taşkınlar ile mücadele çalışmalarımızı artırarak devam edeceğiz.

Bu çalışmalar daha da ileri götürülerek önümüzdeki beş yıllık dönem için

(2013-2017) Sel Eylem Planı 2013 yılında uygulaya başlayacaktır. Sel Eylem Planı

bütün ilgili kurum ve kuruluşlarca, müşterek bir program çerçevesinde uygula-

narak muhtemel can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi hedeflenmektedir.

Gayemiz, ülkemiz topraklarını korumak, vatandaşlarımıza daha güvenli yeşil ve

yaşanabilir ülke oluşturmaktır.

Bu vesileyle Orman ve Su İşleri Bakanlığının bütün mensuplarını, çalışmalara

katkı sağlayacak diğer kurum ve kuruluşları ve emeği geçecek herkesi göstere-

cekleri üstün gayretleri sebebiyle şimdiden tebrik ediyorum.

Recep Tayyip ERDOĞAN

Başbakan

2

Denizli

İklim değişikliği, çölleşme ve kuraklık günümüzün en ciddi küresel meselesi ola-

rak görülmektedir.

Yapılan iklim değişikliği simülasyonlarında atmosferdeki karbondioksit kon-

santrasyonunun normalin iki katına çıkması halinde, hafif yağışlı günlerin daha

az olacağını ve şiddetli sağanak yağışlı günlerin frekansının artacağını açıkça

göstermiştir. Başka bir ifadeyle ilerde bugünkünden daha şiddetli sağanak ya-

ğışlar beklenmelidir. Bunun kaçınılmaz neticesi ise gelecekte daha büyük sel-

lerin ve daha büyük taşkınların meydana gelmesi olacaktır. Dolayısıyla bütün

dünyada ve ülkemizde sel kontrolü çalışmalarına duyulan ihtiyacın giderek

daha da artması beklenmektedir.

Son yıllarda gerek Dünya ve gerek ülkemizde erozyon ve buna bağlı olarak sel,

heyelan ve taşkın olaylarında bir artışın olduğu gözlenmektedir.

Türkiye; topografik yapının yüksek ve engebeli oluşu, jeolojik yapı ve toprakla-

rın erozyona karşı duyarlılığı, yarı kurak iklim şartlarının karakteristik özellikle-

rinden dolayı, şiddetli sağanak yağışlar sebebiyle ekolojik açıdan erozyon ve sel

felaketine oldukça hassas bir yapıda bulunmaktadır.

Türkiye gibi ekonomik gelişme faaliyetinin yoğun bir biçimde devam ettiği ül-

kelerde, sanayileşme ve sektör çeşitliliğinin beraberinde getirdiği şehirleşme fa-

aliyetleri, akarsu havzalarının muhtelif kesimlerindeki insan faaliyetinin çeşitlili-

ğini ve yoğunluğunu da büyük ölçüde arttırmaktadır. Bu ise havza bütünündeki

bitki-toprak-su arasındaki hidrolojik dengeyi bozmakta ve neticede can ve mal

kaybına yol açan sel ve taşkın afetleri yaşanmaktadır.

Türkiye’de sel felaketleri tabii afetler içerisinde en sık karşılaşılan ve ekonomik

kayıpları hayli yüksek olan tabii hadiseler arasında yer alıyor. Sel felaketleri her

yıl ülkemizin birçok şehrinde tesirini göstererek can ve mal kaybına sebep ol-

makta, yüzlerce ev ve iş yerini kullanılmaz hale getirmektedir. Son yıllarda iklim

değişikliği sebebiyle kararsız hava hareketlerinin aşırı yağış bırakması dolayısıy-

la sel baskınlarının ani ve daha şiddetli olduğu görülmektedir.

Sel ve taşkınların en önemli sebebi; havzanın üst kısımlarındaki su toplama böl-

gesinde toprak-su-bitki arasındaki tabii dengenin bozulmasıdır. Sel ve taşkınları

önlemede en tesirli ve kalıcı metot ise su toplama bölgesindeki bozulan tabii

dengeyi yeniden tesis edecek tedbirlerin alınmasıdır.

Sel Eylem Planı ile halkın eğitiminden, ağaçlandırma faaliyetlerine kadar birbi-

rini tamamlayan tedbirlerin, bir plan dahilinde, projeden yararlananlar da dahil

olmak üzere, bütün ilgili kurum ve kuruluşlarca, müşterek bir program çerçeve-

sinde muhtemel can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi hedeflenmektedir.

Sel Eylem Planına konu havzalarda çalışmaların tamamlanması ile birlikte sel

yüzünden meydana gelen can ve mal kayıpları asgari saviyeye indirilecek, yuka-

rı havzalardaki arazilerin rehabilite edilmesi ile ekonomiye olan katkı artacaktır.

Sel kontrol çalışmaları için yapılan harcamalar, bu arazilerin üretime dönüştürül-

mesi ile kısa vadede geri dönüşümü sağlanacaktır.

Sel Eylem Planının uygulanmasında katkıda bulunacak kurum ve kuruluşlar

ile emeği geçecek herkesi, gösterecekleri gayretleri sebebiyle şimdiden tebrik

eder, planın hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür ederim.

Prof. Dr. Veysel EROĞLU

Orman ve Su İşleri Bakanı

3

KISALTMALAR

AFAD : Başbakanlık Afet ve Acil Durum

Yönetimi Başkanlığı

CBS : Coğrafi Bilgi Sistemi

ÇEM : Çölleşme ve Erozyonla Mücadele

Genel Müdürlüğü

DSİ : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

EMDAT : International Disaster Data Base

(Uluslar arası Afet Veri Tabanı)

EYDB : Eğitim Yayın Dairesi Başkanlığı

HES : Hidro Elektrik Santrali

MGM : Devlet Meteoroloji İşleri

Genel Müdürlüğü

OGM : Orman Genel Müdürlüğü

OSİB : Orman ve Su İşleri Bakanlığı

STK : Sivil Toplum Kuruluşları

SUEN : Türkiye Su Enstitüsü

SYGM : Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

TEMA : Türkiye Erozyonla Mücadele

Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları

Koruma Vakfı

TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu

Van - Ağzıkara

1. Giriş .............................................................................................................................................................................................. 6

2. Gaye .............................................................................................................................................................................................. 8

3. Dünya’da Sel ................................................................................................................................................................................ 11

4. Türkiye’de Sel .............................................................................................................................................................................. 12

5. Sel Oluşumunda Etkili Olan Unsurlar .............................................................................................................................. 14

5.1. İklim ........................................................................................................................................................................................... 14

5.2. Jeoloji ve Toprak Özellikleri ............................................................................................................................................... 14

5.3. Bitki Örtüsü ............................................................................................................................................................................. 16

5.4. İnsan Tesirleri .......................................................................................................................................................................... 17

6. Ülkemizde Yapılan Bazı Sel ve Erozyon Kontrol Çalışmaları ................................................................................ 18

6.1. Akşehir Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi ....................................................................................................................... 18

6.2. İzmir Karşıyaka Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi ........................................................................................................ 19

6.3. Ağrı Doğubayazıt Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi ................................................................................................... 19

6.4. Adana Çakıt Çayı Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi .................................................................................................... 20

6.5. Kahramanmaraş Yeşil kuşak Projesi ............................................................................................................................... 20

6.6. Van Ağzıkara Sel Kontrolü Projesi ................................................................................................................................... 21

7. Sel ile Mücadelede Genel Prensipler ............................................................................................................................... 22

8. Sel Deresi Havzalarında Alınacak Sel Kontrol Tedbirleri ....................................................................................... 24

8.1. İdari Tedbirler ......................................................................................................................................................................... 24

8.2. Kültürel Tedbirler .................................................................................................................................................................. 24

8.3. Mekanik Tedbirler ................................................................................................................................................................. 24

8.3.1. Yamaç Islah Tesisleri ...................................................................................................................................................... 25

8.3.1.1. Teraslar ....................................................................................................................................................................... 25

8.3.1.1.1. Eğimli Teraslar .................................................................................................................................................. 25

8.3.1.1.2. Eğimsiz Teraslar ............................................................................................................................................... 25

8.3.1.1.3. Çalı demetli teraslar ...................................................................................................................................... 26

8.3.1.1.4. Makine İle Yapılan Teraslar .......................................................................................................................... 26

8.3.1.1.4.1. Paletli Mini Ekskavatör ile Yapılan Teraslar ...................................................................................... 26

8.3.1.1.4.2. Lastik Tekerlerli Ekskavatör (örümcek ekskavatör) ile Yapılan Teraslar ................................. 27

8.3.1.1.4.3. Meror Tipi Teraslar ................................................................................................................................... 27

8.3.1.2. Çizgi Ot Ekimi ........................................................................................................................................................... 28

8.3.1.3. Örme Çit ..................................................................................................................................................................... 28

8.3.1.4. Kafes Tel Çit ............................................................................................................................................................... 29

8.3.1.5. Taş Kordon ................................................................................................................................................................ 29

8.3.2. Oyuntu Islah Tesisleri .................................................................................................................................................... 30

8.3.2.1. Çevirme Hendeği (Saptırma Kanalı) ................................................................................................................ 30

8.3.2.2. Tahliye Kanalları (Su Yolları) ................................................................................................................................ 30

8.3.2.3. Sınai Tesisler (Enine Yapılar) ................................................................................................................................ 30

8.3.2.3.1. Kuru Duvar Eşikler .......................................................................................................................................... 31

8.3.2.3.2. Miks ve Harçlı Duvar Eşikler ........................................................................................................................ 31

8.3.2.3.3. Çuvallı Toprak Sedde ..................................................................................................................................... 32

8.3.2.3.4. Kafes Tel Eşikler ............................................................................................................................................... 32

8.3.2.3.5. Biyolojik Yapılar .............................................................................................................................................. 33

8.3.2.3.5.1. Örme Canlı Eşikler ................................................................................................................................... 33

8.3.2.3.5.2. Çalı Demetli Canlı Eşikler ...................................................................................................................... 33

8.3.3. Macra Islah Tesisleri .............................................................................................................................................................. 34

8.3.3.1 Britler....................................................................................................................................................................................... 34

8.3.3.2 Taban Kuşakları .................................................................................................................................................................... 34

8.3.3.3 Islah Sekileri ......................................................................................................................................................................... 34

8.3.3.4 Tersip Bentleri (Biriktirme Barajları) .............................................................................................................................. 35

8.3.3.5 Geçirgen ve Süzücü Yapılar ............................................................................................................................................. 35

8.4. Ağaçlandırma ......................................................................................................................................................................... 36

8.5. Rehabilitasyon ....................................................................................................................................................................... 37

8.6. Mera Islahı ............................................................................................................................................................................... 38

8.7. Diğer Tedbirler ....................................................................................................................................................................... 39

8.7.1. Yol Planlamasında Alınması Gereken Tedbirler ................................................................................................... 39

8.7.2. Baraj, HES, Maden Ocakları ve Diğer Tesislerde Alınacak Tedbirler .............................................................. 39

9. Hedefler ......................................................................................................................................................................................... 40

10. Eğitim ve Tanıtım Faaliyetleri ........................................................................................................................................... 41

11. İzleme ve Değerlendirme ................................................................................................................................................... 42

12. Ana Havzalar İtibarı İle Sel Havzaları........................................................................................................................... 43

13. Havzalara Göre Eylem Planı ....................................................................................................................................45-112

İçindekiler

Sel, şiddetli ani yağışların ardından, yamaçlar-

dan, yan derelerden ani olarak gelen ve faz-

la miktarda katı materyal (asılı yük ve yatak

yükü halinde sürüntü) ihtiva eden büyük su

kütlelerinin akarsu yataklarında, vadi yamaç ve ta-

banlarında, çukur alanlarda ve kıyılarda, kontrolsüz

bir şekilde akması ve yayılmasıdır.

Taşkın, sellerin birleşmesiyle daha büyük akarsu ya-

taklarında oluşan ve çevredeki yayvan arazide su ve

ince boyutlu sediment baskınlarına yol açan yüksek

akışlarla yatakların taşmasıdır.

Sellerin çok büyük bir kısmı, tabiatın kendini koruma

mekanizması içinde gelişen olaylar neticesinde mey-

dana gelmektedir. Sel, canlı ve cansız çevreye zarar

vermediği sürece normal bir “hidrometeorolojik”

olay olarak kabul edilmektedir.

Türkiye’yi tehdit eden tabii afetler arasında sel, dep-

remlerin ardından 2. sırada gelmektedir. Sel ve taş-

kınlar, meteorolojik karakterli afetlerin en yaygın gö-

rülen misallerinden biridir. Sel ve taşkınlar genellikle

uzun süreli yağışlar ya da şiddetli ve ani yağışlardan

sonra, özellikle fazla eğimli ve geçirimsiz topraklar-

da meydana gelmektedir. Ayrıca kar yağışının yoğun

olduğu havzalarda; sıcaklığın birden bire artması ne-

ticesinde kar örtüsünün erimesi de sel ve taşkınlara

yol açabilmekte ve taşkın debilerine tesir etmektedir.

Türkiye gibi ekonomik gelişme faaliyetinin yoğun

bir biçimde devam ettiği ülkelerde, sanayileşme ve

sektör çeşitliliğinin beraberinde getirdiği şehirleşme-

leşme faaliyeti, akarsu havzalarının muhtelif kesimle-

rindeki insan faaliyetinin çeşitliliğini ve yoğunluğunu

da büyük ölçüde arttırmaktadır. Bu ise havza bütü-

nünde bitki-toprak-su arasındaki hidrolojik dengeyi

bozmakta ve neticede can ve mal kaybına yol açan

sel ve taşkın afetleri yaşanmaktadır. Akarsu havzaları

içinde büyüyen yerleşimler, açılan yeni yollar ve ku-

rulan yeni tesisler ile arazi yapısı değişmekte, yanlış

arazi işleme ve kullanma teknikleri ile topraklar daha

yoğun bir şekilde kullanılmakta, bütün bu şartlarda

sel ve taşkın afetleri giderek daha büyük ve sık olarak

görülmektedir. Birçok halde ise, daha önceden sel ve

taşkın koruma tesisi gerekli olmayan alanlarda bile

tedbir alınması zorunlu hale gelmektedir.

6

Giriş

Yukarı havzalarda alınacak sel kontrol tedbirleri, su-

yun yüzeysel akışa geçerek sel oluşumunu ve ana

mecralarda taşkın oluşmasını engelleyecektir. Bu ise

can ve mal kaybını ve ana mecrada alınacak tedbirle-

ri en aza indirecektir.

Türkiye’de 2012 yılı sonu itibarı ile 7.889.301 hektar

sahada erozyon kontrol, ağaçlandırma, rehabilitas-

yon, mera ıslahı çalışması yapılmıştır. Bu çalışmaların

doğrudan ya da dolaylı olarak selleri önlemeye fay-

dası olmuştur.

Ağrı - Eleşkirt

Çorum -Bozhöyük

ÇEM Genel Müdürlüğü’nün kuruluşu ile birlikte sel

kontrol çalışmaları diğer faaliyetlerden ayrılmış “Sel

Kontrolü Uygulama Projesi” geliştirilmiş, proje ya-

pım şartları belirlenmiştir. Model proje oluşturulmuş,

2012 yılı içerisinde çeşitli illerde olmak üzere toplam

13 adet sel kontrolu uygulama projesi yapılmıştır.

Sel Kontrolü Uygulama Projesi yapımı ile birlikte uy-

gulamalara da başlanılmış, Ağrı-Doğubayazıt ve Van-

Ağzıkara’da mera alanlarında yapılan sel kontrolü

çalışmalarından olumlu neticeler alınmıştır.

7

8

Van - Erciş

Sel ve taşkınların en önemli sebebi; hav-

zanın üst kısımlarındaki su toplama böl-

gesinde toprak-su-bitki arasındaki tabii

dengenin bozulmasıdır. Sel ve taşkınları

önlemede en tesirli ve kalıcı usul ise su toplama

bölgesindeki bozulan tabii dengeyi yeniden tesis

edecek tedbirlerin alınmasıdır.

Sel ve taşkın zararlarının azaltılması çalışmaların-

da en tesirli ve ekonomik çözüm; sel yaşanmadan

önce havza genelindeki insan faaliyetlerini düzen-

leyen ve çoğunlukla yapısal unsur ihtiva etmeyen

nitelikteki tedbirleri almaktır. Halkın eğitiminden,

sel kontrol tesislerinin yapımına, ağaçlandırma fa-

aliyetlerine kadar birbirini tamamlayan tedbirlerin,

bir plan dahilinde, projeden yararlananlar da dahil

olmak üzere, bütün ilgili kurum ve kuruluşlarca,

müşterek bir program çerçevesinde muhtemel

can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi hedeflen-

mektedir.

Bu eylem planı; yukarı su havzalarında sel oluşu-

munu azaltan ve yağış-su rejimini düzenlemek ga-

yesiyle yapılacak olan ağaçlandırma, erozyon kont-

rolü, teraslama, yamaç arazi ıslahı, sel derelerinin

ıslahı, meraların ıslahı ve bozuk ormanlıkların reha-

bilitasyonu faaliyetlerini kapsamakta olup, ancak

aşağı havzalarda, nehir yataklarında ve şehir geçiş-

leri düzenlemelerini kapsamamaktadır.

Türkiye’de kayıtlara göre son on üç yılda 484 sel ve

taşkın hadisesi meydana gelmiş ve 229 can kaybı ya-

şanmıştır. Ayrıca, sel ve taşkınlar çoğunlukla karayolu,

demiryolu, hava alanı, elektrik hatları, su yolları ve ka-

nalizasyon sisteminde bozulma gibi alt yapı zararlarına

sebep olmakta, bu da ekonomiye olumsuz yönde te-

sir etmektedir. İklim değişikliği ile birlikte son yıllarda

meydana gelen düzensiz yağışlar dolayısıyla sel ve taş-

kın olaylarında artışlar olmuştur. Bu artışa paralel olarak

can ve mal kaybı da artmıştır.

Gaye

9

Çorum-Bozhöyük

Depremden sonra en büyük felaketin sel ve taşkın-

larla yaşandığı düşüldüğünde sel ve taşkınlara karşı

alınacak tedbirlerin son zamanlarda ülke ekonomi-

sinin gelişmesi ile birlikte zararın en düşük seviyeye

indirilmesi mümkündür.

Sel Kontrolü Eylem Planına konu olan havzalarda ça-

lışmaların tamamlanması ile birlikte sel neticesinde

meydana gelen can ve mal kayıpları asgari düzeye

indirilecek, yukarı havzalardaki arazilerin rehabilite

edilmesi ile ekonomiye olan katkı artacaktır. Sel kont-

rol çalışmaları için yapılan harcamaların, bu arazilerin

üretime dönüştürülmesi ile kısa vadede geri dönüşü-

mü mümkün olacaktır.

Netice olarak;

Akış katsayısının azaltılması,

Su tutma kapasitesinin arttırılması,

Erozyon ve sediment’in azaltılarak sel’in kütlesinin

ve hacminin azaltılması,

Yamaç arazilerinde drenaj sağlanması

(drenajın düzenlenmesi),

Akış rejiminin düzenlenmesi,

Kar erimelerinin geciktirilmesi ve biriktirilmesi

(bakı),

Evapotranspirasyonun arttırılması,

Akışın geciktirilmesi,

sağlanacaktır.

DÜ

NY

A S

EL

FE

LA

KE

Tİ

HA

RİT

AS

I

10

Sel; özellikle gelişmekte olan ülkelerde, ara-

zilerin yanlış kullanımı, ormanların çeşitli

sebeplerle tahribi, yerleşme ve sanayi alan-

larının seçiminde yapılan yanlışlıklar, alt yapı

yetersizliği, hızlı nüfus artışı, toprak-su-bitki arasın-

daki tabii dengenin bozulmuş olması yüzünden, bir-

çok ülkede tabii afetlerde ilk sırayı almaktadır.

1800’lü yıllarda 1 milyar civarında olan Dünya nüfusu

7 kat artarak 7 milyara ulaşmıştır. Birleşmiş Milletler

Nüfus Fonu’nun tahminlerine göre 2020 yılında Dün-

ya nüfusu 8,5 milyara ulaşacağı öngörülmektedir.

Yüzyılın ortasından bu yana kullanılan su miktarı üç

katına çıkmış, bu vaziyet havzalardaki su bütçesini

bozmuştur.

Dünya nüfusundaki artışa paralel olarak hayvancılık,

orman ve ziraat ürünlerine olan talep de artmakta,

neticede marjinal alanlarda ziraat yapılmakta, mera-

lar bozulmakta ve orman alanları daralmaktadır.

Bu vaziyet toprak erozyonunun artmasına, toprak

kalitesinin bozulmasına ve verimliliğin düşmesine

sebep olmaktadır. Ekosistemdeki bozulmalar insa-

noğlunu kuraklık, açlık, susuzluk, erozyon, sel, taşkın

gibi birçok meselelerle karşı karşıya getirmektedir.

Dünyanın birçok ülkesinde hangi iklim kuşağında

olursa olsun sel ve taşkın hadiseleri yaşanmaktadır.

Dünyada en sık görülen tabii afet seldir. Bütün “tabii

afetlere” bağlı ekonomik kayıpların % 40’ı sel yüzün-

dendir. Dünya’da afetlere bağlı ölümlerin yarısından

fazlası sellerle olmaktadır.

Dünya genelindeki tabii afetler ele alınınca, 31 çeşit

tabii afetin 28 tanesini meteorolojik afetler oluştur-

maktadır. Sel ve taşkınlar, Avrupa’da görülen en yay-

gın tabii felaket türüdür.

Dünya’da Sel

11

12

Tü

rkiy

e’d

e Y

aşa

na

n S

el

ve

Ta

şkın

Ha

dis

ele

rin

in İ

lle

re G

öre

Da

ğıl

ımı

Kay

na

k: D

Sİ

Türkiye’de Sel

Türkiye; %57’si dağlık arazi sınıfına giren yük-

sek, engebeli bir topoğrafyaya sahip olup,

ortalama yüksekliği 1132 metredir. Top-

lam alanın %46’sını %40’tan fazla eğime,

%62,5’tan fazlasını da %15’ten büyük eğime sahip

alanlar teşkil etmektedir. 1000 metrenin üzerindeki

alanlar ülkenin % 56’sını, 0-20 cm derinlikteki toprak-

ların alanı toplam alanın % 40’ını kapsamaktadır.

Türkiye; topoğrafik yapısının yüksek ve engebeli olu-

şu, jeolojik yapı ve toprakların erozyona karşı hassasi-

yeti, yarı kurak iklim şartlarının karakteristik özellikle-

rine sahip olması, şiddetli sağanak yağışlar sebebiyle,

erozyon ve sel felaketine oldukça hassas bir yapıda

bulunmaktadır.

Topoğrafyanın dağlık yapıya sahip olması, meylin

yüksek olması, yağış olarak düşen suyun hareketini

hızlandırmaktadır. Özellikle çıplak arazilere düşen

yağışlar, toprağa infiltrasyonu sağlanamadığından

yüzey akışı olarak kendini göstermektedir. Ayrıca

arazilere düşen yağışların yüzey akışı haline geçmesi

toprak erozyonunu hızlandırmakta, verimli toprak-

ların ve organik maddelerin göl, gölet, baraj, liman

ve denizlere taşınmalarına sebep olmaktadır. Taşınan

verimli topraklar ve diğer malzemeler kanalları, su

yapılarını ve drenaj sistemlerini tıkayarak; göl, gö-

let, baraj ve limanlarda birikerek bu yapıların faydalı

ekonomik ömrünü azaltmaktadır. Dere ve ırmak ke-

narlarında taşkınların meydana gelmesiyle ekili-dikili

araziler zarar görmekte, verimli araziler uzun süre su

altında kalmakta ve arazi yüzeyleri çamur tabakasıyla

kaplanarak uzun süre ziraat yapılamaz hale gelmek-

tedir. Sel baskınlarıyla yolların, köprülerin, enerji ve

haberleşme hatlarının, içme suyu, kanalizasyon ve

yağmur suyu şebekelerinin, ziraat alanlarının ve sa-

nat yapılarının zarar görmesi büyük bir milli gelir kay-

bına yol açmaktadır.

Türkiye ve yakın civarındaki bölgenin genel coğrafi

şartları yönüyle; Fırat, Dicle, Aras ve Çoruh gibi akar-

su havzalarında menbada yer almanın avantajlarını,

Asi ve Trakya bölgesi havzalarında ise akış aşağıda

bulunmanın dezavantajlarını taşıdığı görülmektedir.

Türkiye’deki coğrafi bölgelerimizde değişik zaman-

larda pek çok kişinin çeşitli şekillerde zarar gördüğü

birçok sel ve taşkın hadisesine rastlamak mümkün-

dür. Misal olarak; 1998 Trabzon-Beşköy selinde 60 kişi

hayatını kaybetmiş ve 1000 kişi selden etkilenmiştir.

1995 yılında Ankara, İstanbul ve Senirkent sel ve

taşkınlarında 74 kişi hayatını kaybetmiş, 46 kişi yara-

lanmış, 2000 kişi evsiz kalmış, 10 000 kişi etkilenerek

65 milyon dolar zarar meydana gelmiştir. 2009 yılında

İstanbul’da Ayamama deresinde meydana gelen sel

felaketinde 31 vatandaşımız, 2012 yılında Samsun’da

meydana gelen sel felaketinde de 11 vatandaşımız

hayatını kaybetmiştir, Adıyaman, Gaziantep, Şanlı-

urfa, Sinop, Balıkesir, Çanakkale illerinde can ve mal

kaybına sebep olan sel ve taşkın hadiseleri yaşanmış-

tır.

Türkiye’de 2000-2012 yılları arasında gerçekleşen

484 sel ve taşkınlarda 229 kişi hayatını kaybetmiş,

toplam 308.894 hektar alan sellerden etkilenmiştir.

13

YılTaşkın Sayısı

Can Kaybı

Su Altında KalanAlan (ha)

2000 4 - 8.066

2001 42 8 43.297

2002 27 27 510

2003 21 7 64.200

2004 23 3 25.750

2005 25 14 13.855

2006 24 45 85.810

2007 22 11 1.050

2008 10 2 10

2009 84 59 3.250

2010 110 25 44.279

2011 56 13 202

2012 36 15 18.615

TOPLAM 484 229 308.894

Türkiye’de Sel ve Taşkın Durumu

Kaynak: DSİ * 11.09.2012 tarihine kadar meydana gelen olayları yansıtır.

İklimTürkiye, coğrafi konumu sebebiyle değişik özellikle-

re sahip bir ülkedir. Ağırlıklı olarak sıcaklık ve yağış

ekstremlerinin görüldüğü yarı kurak bir iklim tipine

sahiptir. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili ol-

ması, yüksek sıradağların kıyılar boyunca uzanışı,

ani yükselti değişiklikleri ve kıyıya olan uzaklık, iklim

özelliklerinin kısa mesafelerde farklılaşmasına se-

bep olmaktadır. Ülkemizin yağış dağılımı 250 mm ile

2.250 mm arasında değişiklik göstermekte ortalama

yağışı 643 mm olup, yaklaşık %65’in de kurak ve ya-

rıkurak iklim şartları hüküm sürmektedir. Yağışların

genelde yetersizliği yanında, mevsimlere göre dağı-

lımıda düzensizdir.

Bilindiği gibi yağış ve sıcaklık, yüzey suları üzerinde

doğrudan etkili olan unsurlardır. Bir yerin yağış özel-

liklerini yıllık toplam yağış miktarı, yağışın aylara ve

mevsimlere dağılışı, cinsi ve şiddeti belirlemektedir.

Ancak beklenen zamanda, yerde ve miktardaki yağış

dışında meydana gelen ani ve uzun süreli sağanak

yağışlar, kısa zamanda büyük su kütlesinin, yamaçlar

ve/veya akarsu yatakları boyunca, kontrolsüz biçim-

de akışa geçmesi ile akarsu yataklarında taşkına ve

yamaçlarda sele sebep olmaktadır.

Sıcaklıkta meydana gelen ani yükselmeler, özellikle

ilkbahar döneminde bir yandan buharlaşmanın art-

masına, bir yandan da kar ve buz erimelerine sebep

olur. Böylece, kısa zamanda ortaya çıkan büyük su

kütleleri, ani sellerin meydana gelmesinde önemli

bir etkendir. Bu bakımdan yağış ve sıcaklık değerle-

rindeki ani ve olağan dışı artışlar sel oluşumuna yol

açan hadiselerin başında gelmektedir.

14

Sel Oluşumunda Etkili Olan Unsurlar

Samsun - Yılanlı Havzası

Jeolojik Yapı ve

Toprak ÖzellikleriBir havzadaki kayaçların cinsleri, geçirgenlik ve aşın-

maya karşı gösterdikleri dirençler ile havzanın şek-

li, yüksekliği ve eğim özellikleri, dağların uzanışı ve

bakı özellikleri, drenaj şartları gibi daha birçok özel-

lik, sele karşı hassasiyetin artmasına veya azalmasına

sebep olur. Gözenekleri dolayısıyla geçirgenliği fazla

olan kayaçların bulunduğu yerlerde sızmanın fazlaca

meydana gelmesi, yüzeysel akışın azalmasına, dola-

yısıyla sel şiddetinin ve riskinin de azalmasına vesile

olur. Geçirimsiz kayaçların olduğu yerlerde ise, yağış-

lardan ve kar erimelerinden kaynaklanan suların çok

büyük bir kısmı yüzeysel akışa geçeceği için sel vaka-

sı daha sık ve şiddetli görülür.

Toprağın bünyesi ve yapısına bağlı olan sızdırma

kapasitesi de sel hadisesi bakımından büyük önem

taşır. Gözenekliliği fazla, organik madde bakımından

zengin toprakların sızdırma kapasitesi yüksektir. Sız-

ma, toprak doygun hale gelene kadar devam eder.

Bundan sonra yağışlardan kaynaklanan sular yüzey-

sel akışa geçer ve sel hadisesi meydana gelir. Sızma

kapasitesinden az olan yağışlar, yüzeysel akışa geçe-

mez. Ayrıca, yağıştan önceki toprak neminin yüksek

olması toprağın emme kabiliyetini azaltarak yüzeysel

akışı hızlandırmaktadır. Buna mukabil toprak nemi-

nin azaldığı yerlerde, sızma artar, sel riski daha azalır.

Havzanın sahip olduğu morfolojik yapı, sel oluşumu-

na farklı şekilde tesir etmektedir. Havzanın uzunluğu-

na bir şekli varsa, yan kolların taşıdığı fazla sular farklı

zamanlarda havza tabanına ulaşacağı için akımda

ani yükselmeler daha az meydana gelir ve sel riski az

olur. Buna mukabil dairemsi şekle sahip havzalarda

yan kolların hemen hemen aynı zamanda havza ta-

banına ulaşması, sel riskini artırmaktadır.

Eğimi fazla yamaçlara sahip bir havzada, ani sağa-

naklar ve ani kar erimelerinin ardından yüzeysel akı-

şa geçen su miktarı artar. Akımda hızla yükselmeler

olur ve yamaçları kaplayarak akan sular seli meydana

getirir. Yamaç eğimi az olan su toplama havzalarında,

suların akış hızı azalmakta, uygun zeminli alanlarda

sızma daha çok gerçekleşmekte ve buharlaşma daha

çok olmaktadır. Böyle alanlarda akım yavaş yavaş

yükseldiği için sel oluşma riski diğerlerine nispetle

daha azalmaktadır.

Dağların nemli rüzgârlara açık yamacı diğer yama-

cına göre daha fazla yağış alır. Bu bakımdan yamaç

yönü; sel hadisesinin meydana gelmesi açısından

önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar.

15

Ağrı - Ahmetbey

Bitki ÖrtüsüBitki örtüsü yönünden zengin olan yerlerde, özellikle

ormanlarla kaplı alanlarda toprak, daha gözeneklidir.

Bu topraklar organik madde yönünden zengindir. Or-

ganik madde, ağaç dalları ve yaprakları, yağışın top-

rağa ani inişini engeller. Bitki gövdeleri ise, yüzeysel

akışın hızını azaltır. Dolayısıyla sızma oranı artmakta

ve sel riski azalmaktadır. Buna karşılık bitki örtüsü yö-

nünden fakir olan yerlerde özellikle sağanak yağışla-

rın hemen ardından sellere daha sık rastlanmaktadır.

Ormanlar toprağın su tutma kapasitesini artırır. Or-

manların suyu tutma üzerindeki tesirleri; kök ve göv-

deleriyle ve yapraklarıyla farklı şekillerde olmaktadır.

Orman ağaçları, toprakla temas ettiği yerde kalın kök

boğazı geliştirir. Ağacın en büyük çapa sahip olduğu

bu bölgesinde, yamaç eğimi yönünde aşağı doğru

yüzeysel akışla gelen yağış sularının akış hızı meka-

nik engelleme ile azaltılır. Böylece suların hem sürük-

leyici gücü azalır, hem de toprağa sızan miktarı artar.

Orman ağaçları dalları ve yapraklarıyla, yağmur ta-

neciklerinin toprağa vurucu ve parçalayıcı tesirlerine

karşı kalkan oluşturur. Yaprak üzerinde tutulan su

zerrecikleri toprağa yavaş yavaş verilerek yüzeysel

akış en aza indirilir.

Ormanlar toprak özelliklerini iyileştirme ve organik

madde yönünden zenginleşmesini sağlar. Organik

maddenin ayrışması ile oluşan humus, toprağa karı-

şınca, toprak sünger gibi gözenekli ve yumuşak bir

nitelik kazanır. Böyle bir toprak, yağış sularını emerek

suyu depolar ve yüzeysel akışla suyun akıp gitmesini

önler veya oluşabilecek yüzeysel akışın debisini ve

hızını düşürür.

Yüzeyden akan yağış sularının akış hızı ve miktarıy-

la, toprak taşınması arasında doğru orantılı bir ilişki

bulunmaktadır. Bu yüzden ormanların yüzeysel akış

hızını ve miktarını azaltması, toprak kayıplarının da

azaltması anlamına gelmektedir.

Havzaya düşen yağıştan sızma, buharlaşma vb. ka-

yıplar çıktıktan sonra geriye kalan, yerçekimi tesiri

ile arazinin eğimine uyarak havzanın yüksek nokta-

larından alçak noktalarına doğru hareket eden suya

“yüzeysel akış” denir. Yağış alanının orman, çıplak

alan, mera ve yerleşim yeri olmasına göre yüzeysel

akışa tesir etmekte olup, bunlara göre yüzeysel akış

katsayıları tespit edilmiştir.

16

Akış Katsayıları

Yağış Alanının Özelliği C Değeri

Su sızdırmayan satıhlar

Dik çıplak satıhlar

Dalgalı çıplak satıhlar

Düz çıplak satıhlar

Dalgalı otlaklar

Yapraklı ormanlar

İbreli ormanlar

Meyve bahçeleri

Vadi içi ziraat arazisi

0.95

0.90

0.80

0.70

0.65

0.60

0.50

0.40

0.30

Prof. Dr. F. TAVŞANOĞLU -1974

Tarsus - Kadıncık VadisiMalatya - Pötürge

Akarsularımızın pek çoğu ülke sınırları içinden do-

ğup yine ülke topraklarından denize ulaşmaktadır.

Irmaklarımızın bir kısmı ise yer yer komşularımızla

sınır oluşturmaktadır. Örneğin; Meriç, Yunanistan’la

Aras ise Ermenistan ve Nahçivan’la sınırlarımızın bir

kısmını oluşturmaktadır.

Başta büyükleri olmak üzere, akarsularımızın pek

çoğu denizlere ulaşmaktadır. Ancak bazı küçük akar-

sular; Van Gölü, Tuz Gölü, Göller yöresindeki göllere

ve Hazar Gölü’ne ulaşmaktadır.

Bitki örtüsü ile yüzeysel akış arasındaki akış değer-

lerini gösteren aşağıdaki hidrografta, çıplak alandaki

debinin yüksek olduğu görülmektedir.

17

HidrolojiAkarsularımız büyüklük sırasına göre; ırmak (nehir),

çay ve dere gibi isimlerle ifade edilirler.

Akarsularımızın uzunlukları genellikle fazla değildir.

Fırat, Dicle ve Kızılırmak nehirleri dışında akarsula-

rımızın boyları genellikle kısadır. Türkiye’de akarsu

uzunluklarının fazla olmamasında, Anadolu’nun bir

yarımada olmasının büyük bir tesiri vardır. Ayrıca

Kuzey ve Güney Anadolu’daki sıradağların uzanış bi-

çimlerinin de bunda tesiri vardır. Çünkü kıyıya para-

lel uzanan dağlarla kıyı arasındaki mesafe fazla değil-

dir. Dolayısıyla bu dağlardan kaynaklanan ve denize

ulaşan akarsuların boyları da kısadır.

Ülkemizde dağlık alanların ve dik yamaçların fazla ol-

ması sebebiyle akarsularımız genellikle hızlı akarlar.

Özellikle Kuzey ve Güney Anadolu’daki sıradağların

denize bakan yamaçlarındaki kısa boylu akarsular,

dağların dik yamaçlarından hızla akarlar.

Türkiye’deki akarsular; uzunlukları, havzalarının yüz

ölçümü akıttıkları su miktarı ve su miktarının yıl için-

de gösterdiği değişlik bakımından farklılıklar göste-

rir. Bunun başlıca sebebi, ülkemizin çeşitli yörelerin-

de farklı iklim özelliklerinin tesirli olmasıdır.

Nehir Havzaları Hidrolojisi

Nehir Havzası No, Adı

Yağış alanı Yıllık ortalama

akış

Ort. yıllık verim

(km²) (%) (km³) (%) (l/s/km²)

01 Meriç-Ergene Havzası 14,560 1.9 1.33 0.7 2.9

02 Marmara Havzası 24,100 3.1 8.33 4.5 11.0

03 Susurluk Havzası 22,399 2.9 5.43 2.9 7.2

04 Kuzey Ege Havzası 10,003 1.3 2.09 1.1 7.4

05 Gediz Havzası 18,000 2.3 1.95 1.1 3.6 06 K. Menderes Havzası 6,907 0.9 1.19 0.6 5.3 07 B. Menderes Havzası 24,976 3.2 3.03 1.6 3.9 08 Batı Akdeniz Havzası 20,953 2.7 8.93 4.8 12.4 09 Antalya Havzası 19,577 2.5 11.06 5.9 24.2 10 Burdur Gölü Havzası 6,374 0.8 0.50 0.3 1.8 11 Akarçay Havzası 7,605 1.0 0.49 0.3 1.9 12 Sakarya Havzası 58,160 7.5 6.40 3.4 3.6 13 Batı Karadeniz Havzası 29,598 3.8 9.93 5.3 10.6 14 Yeşilırmak Havzası 36,114 4.6 5.80 3.1 5.1 15 Kızılırmak Havzası 78,180 10.0 6.48 3.5 2.6 16 Konya Kapalı Havzası 53,850 6.9 4.52 2.4 2.5 17 Doğu Akdeniz Havzası 22,048 2.8 11.07 6.0 15.6 18 Seyhan Havzası 20,450 2.6 8.01 4.3 12.3 19 Asi Havzası 7,796 1.0 1.17 0.6 3.4 20 Ceyhan Havzası 21,982 2.8 7.18 3.9 10.7 21 Fırat-Dicle Havzası 184,918 23.7 52.94 28.5 21.4 22 D. Karadeniz Havzası 24,077 3.1 14.90 8.0 19.5 23 Çoruh Havzası 19,872 2.6 6.30 3.4 10.1 24 Aras Havzası 27,548 3.5 4.63 2.5 5.3 25 Van Gölü Havzası 19,405 2.5 2.39 1.3 5.0

TOPLAM 779,452 100.0 186.05 100.0 209.3

Kaynak: Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı (2012)

Ormanlık ve çıplak havzalarda oluşan hidrografi

İnsan Tesirleriİnsanların teknolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel et-

kinliklerinin selin afete dönüşmesinde ve kendisine

zarar verebilecek hale gelmesi üzerinde çok önemli

rolü vardır. İnsanların çeşitli faaliyetleri için sele has-

sas alanları tercih etmeleri, selin afete dönüşmesi

yönünde tesirli olmaktadır. Üst havzalarda yapılan

yerleşmeler, yanlış arazi kullanımları, mera alanları-

nın plansız ve yoğun kullanılması, havzada yüzeysel

akışa geçen su miktarını artırarak sel ve taşkınların

oluşmasına sebep olmaktadır. Yanlış yerleşim mer-

kezleri, dere yataklarına yapılan binalar, tesisler can

ve mal kaybını artıran sebeplerdendir.

Rize

Akşehir Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi

Bir su havzasında sel ve taşkınları önlemede en tesirli ve kalıcı metot su toplama bölgesindeki toprak-su-bitki

arasındaki tabii dengeyi yeniden tesis edecek tedbirlerin alınmasıdır. 1962 yılında Akşehir’i tehdit eden sel de-

resi havzasında yapılan çalışmalar seli korkulu rüya olmaktan çıkarmış, sel olayları yaşanmaz olmuştur.

Ülkemizde orman teşkilatınca başlangıçtan günümüze kadar (2012 yılı dahil) 7.847.000 hektar alanda; ağaçlan-

dırma, erozyon kontrolü, rehabilitasyon, yeşil kuşak, suni tensil, enerji ormanı ve mera ıslahı adı altında çalışma-

lar yapılmıştır. Bu çalışmaların büyük kısmı sel havzaları içerisinde kalmaktadır. Sel önleme maksatlı erozyon

kontrolü projelerinin yanı sıra ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları, rehabilitasyon, yeşil kuşak, suni

tensil, enerji ormanı ve mera ıslahı çalışmaları ile uzun yıllar başarılı uygulamalar yapılmış olup birçok bölgemiz-

de erozyonla mücadele edilerek, sel ve taşkın oluşumunun önlenmesine yardımcı olunulmuştur.

Ülkemizde Yapılan Örnek Sel ve

Erozyon Kontrolü Çalışmaları

AKŞEHİR

1962

2010

DOĞUBEYAZIT-2010

İzmir Karşıyaka Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi

İzmir’de 4 Kasım 1995 günü başlayan şiddetli yağış yüzünden meydana gelen taşkın neticesinde; Karşıyaka,

Çiğli ve Narlıdere İlçelerinde binlerce evi su basmış, yüzlerce ev yıkılmış ve toplam 62 vatandaşımız hayatını

kaybetmiştir. İzmir Karşıyaka ve Bornova İlçelerinde toplam olarak 2546 ha. erozyon kontrolü çalışması yapıl-

mıştır. Çalışmalardan sonra bir daha sel yaşanmamıştır.

Ağrı Doğubayazıt Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi

2009 yılının Ağustos ve Eylül aylarında Ağrı Doğubayazıt ilçesi İshakpaşa Sarayı çevresinde meydana gelen sel

ve taşkınlar neticesinde can kaybı yaşanmış ve çok sayıda büyük ve küçükbaş hayvan telef olmuştur. Havzada

yapılan inceleme ve tespitlere göre 1960 yılından beri defalarca tekrarlanan sel, taşkın ve rusubat, can ve mal

kayıplarına, ulaşım ağlarının zarar görmesine ve ziraat arazilerinin rusubatla örtülmesine sebep olmuştur. İs-

hakpaşa Sarayına, Kale’ye ve çevredeki anıt binalara giden yollar sellerle tahrip olmuştur.

Söz konusu zararların bir daha yaşanmaması için 23.10.2009 tarihinde proje çalışmalarına başlanmış, proje kap-

samında 1.453 ha.’lık alanda dere ıslahı ve teraslama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Uygulama yapılan dereden

sel gelmez ve sel tehlikesi yaşanmaz olmuştur. Çalışmaların olumlu neticelerini gören yöre insanları, önceleri

karşı çıkmalarına karşılık bitişiğinde bulunan dere havzasında da çalışılması için talepte bulunmuşlardır. Bunun

üzerine 1084 hektar saha için 2012 yılında “Sağdıç Sel Kontrol Uygulama Projesi” düzenlenmiş ve çalışmalar

bitirilmiştir.

KARŞIYAKA-2010

19

KAHRAMANMARAŞ

Adana Çakıt Çayı Sel ve Erozyon Kontrolü Projesi 1980 yılı ilkbaharında Seyhan nehrinin bir kolu olan ve Seyhan baraj gölüne dökülen Çakıt Çayı taşmış

E-5 karayolunu ve demiryolunu tahrip etmiş, Adana ilini tehdit eder konuma gelmiştir. Niğde Bor ve Ulukışla

ilçeleri ile Adana Pozantı İlçesi ve 39 köyü içine alan “Çakıt Çayı Erozyon Kontrol Projesi” 1982 yılında düzen-

lenmiş uygulamaya başlanmıştır.

Proje ile 40.000 hektar sahada erozyon kontrolü, ağaçlandırma, mera ıslahı ve otlandırma çalışması yapılmıştır.

Çalışmalardan sonra sel olayı yaşanmaz olmuştur.

Kahramanmaraş Yeşil Kuşak Projesi

Kahramanmaraş ilinin kuzeyinde yer alan Ahırdağlarına 15 Nisan 1972 yılında yağan ve 50 dakika süren sağa-

nak yağış sonrası Akdere taşmış, Sereli köyünde 19 ev yıkılmış, 5 insan hayatını kaybetmiş, 80 adet küçükbaş

hayvan telef olmuştur. Yapılan sel ve erozyon mahsatlı havza ıslah tedbirleri, sınai tesisler ve ağaçlandırmalarla

bugün şehre gelen rusubat akışı önlenmiştir. Çalışmalardan sonra sel olayı yaşanmaz olmuştur.

ÇAKIT ÇAYI

20

1984

1935

2011

2011

AĞZIKARA - 2012

Van Ağzıkara Sel Kontrol Projesi

Ağzıkara ve Boğa derelerinin birleşerek Ağzıkara köyü içerisinden geçmesi esnasında yağış sularının tesiri ile

yukarı havzalarda bulunan meralardan taşınan rusubat ile sürekli taşkınlar meydana gelmektedir. Bu dereler

birkaç yılda bir sel üretmektedir.

1.082 hektarlık mera sahası için yapılan sel kontrol uygulama projesinin 2012 yılında uygulaması tamamlanmış-

tır. Burada yapılmış olan uygulamalar suyun yüzeysel akışa geçişini engellemiş, seli kontrol altına almıştır. Bu

husus köylüler tarafından ifade edilmiştir.

Sel meseleleri civar köylerde de yaşanmaktadır. Bu köylüler çalışmalara karşı çıkmaktadır. Ağzıkara köyünde

yapılan uygulamaları ve neticelerini gördükten sonra kendi köylerinde de çalışma yapılması için talepte bulun-

muşlardır. Bunun üzerine havzada 8 köyü içine alan “Erçek Sel Kontrol Uygulama Projesi” düzenlenmiştir.

21

Van - Ağzıkara

Yeryüzüne ulaşan yağışın toprağa girmesi, toprak

içinde aşağılara sızarak derelere ve kaynaklara ulaş-

ması olgusunda ormanlar önemli bir tesire sahip

bulunmaktadır. Toprak gibi bir ortamdan geçmeden

yüzeysel akışla derelere ulaşan sular yüksek akımlar

şeklinde sel oluşturarak ortamdan uzaklaşırlar.

Sel kontrolü çalışmaları, her türlü tabiat olaylarına

açık, uzun vadeli, pahalı ve emek isteyen çalışmalar-

dır. Bu sebeple yer seçiminden başlayarak çalışmala-

rın büyük bir titizlikle yapılması zorunludur. Islah ça-

lışmalarında; arazi sağlıklı bir şekilde etüt edilerek en

ekonomik, başarı şansı en yüksek tedbirler üzerinde

durulmalıdır.

22

Sel ile Mücadelede Genel Prensipler

Aydın - Şerabat

Ağrı

Türkiye’de sel ve erozyon kontrolü çalışmalarında ön-

celikli olarak sel havzaları koruma altına alınmalıdır.

Su toplama havzalarının yukarı kısmında bulunan or-

manlar ve bozulmuş mera alanları, mevcut vejetas-

yon korunarak ıslah edilmeli ve tabii bitki örtüsünün

yeniden oluşması sağlanmalıdır.

Bir su havzasında sel ve taşkın önlemede en tesirli ve

kalıcı metot su toplama bölgesindeki toprak-su-bitki

arasındaki tabii dengeyi yeniden tesis edecek tedbir-

lerin alınmasıdır.

Yukarı havzalarda sel kontrolü için alınacak yamaç ve

oyuntu ıslahına ait tedbirleri ihtiva eden havza bazlı

“sel kontrol uygulama projeleri” ÇEM ve OGM tara-

fından yapılacak, proje uygulamaları ve bu tesislerin

bakımı OGM tarafından yapılacaktır.

Yukarı havzalarda yatakta sellere, aşağı havzalarda

taşkınlara karşı koruyucu tesisler meydana getirmek,

dere yataklarında ıslah çalışmaları yapmak, drenajla-

rını elverişli hale getirmek ve yapılan tesislerin işlet-

melerini (çalıştırma, bakım ve onarım) sağlamak gibi,

Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yapılmakta olan bu

çalışmalara devam edilecektir.

23

Ağrı - Doğubeyazıt

Yamaç Islahı Tesisleri

Çevirme hendekleri (saptırma kanalları)

Teraslar

Çizgi ot ekimi

Örme çit

Kafes tel ve Geosentetik çit

Taş kordon

Oyuntu Islahı Tesisleri

Çevirme hendekleri (saptırma kanalları)

Tahliye kanalları (su yolları)

Sınai tesisler (enine yapılar),

a) Kuru duvar eşikler

b) Miks veya harçlı duvar eşikler

c) Çuvallı toprak sedde

d) Kafes tel eşikler

e) Biyolojik yapılar

- Örme canlı eşikler

- Çalı demetli canlı eşikler

Mecra Islahı Tesisleri

Britler

Taban Kuşakları

Islah Sekileri

Tersip Bentleri (Biriktirme Barajları)

Geçirgen ve Süzücü Yapılar

Mekanik TedbirlerYamaç, oyuntu ve mecra ıslahına yönelik

yapısal faaliyetlerdir.

24

İdari TedbirlerTabii dengenin bozulmasına yol açan müdahalele-

rinin durdurulmasına yönelik tedbirlerdir. Sellerin

asıl sebebi, toprak-su ve bitki arasındaki tabii denge-

nin bozulmasına yol açan yanlış insan müdahaleleri

olduğundan, uygulamaya konacak projelerin halk ta-

rafından benimsenmesi ve desteklenmesine yönelik

çalışmalar, bu tür tedbirleri hedeflemektedir.

Kültürel TedbirlerBitki örtüsü tesis etmek veya mevcut bitki örtüsünü

geliştirmek yoluyla selleri azaltmayı hedefleyen ya-

pılardır. Havzada yapılan ağaçlandırma, örtü geliştir-

me, otlandırma, mera ıslahı çalışmaları, taban oyul-

masının olmadığı, fazla sediment taşımayan dere

yataklarının, yöreye uygun bitki türleriyle ağaçlandı-

rılmasını gaye edinen çalışmalardır.

Sel Deresi Havzalarında Alınacak

Sel Kontrolü Tedbirleri

Eğimli (Akıtıcı) Teraslar

Esas itibariyle eğimli yamaçlar üzerinde, yağışların de-

vamlı olarak yaşandığı bölgelerde ani sel tahribatının

ve toprak erozyonunun önlenmesi gayesi ile tesis edilen

teraslardır. Yağış sularını kısa mesafelerde tutarak, yamaç

dışına akıtmak için kullanılır. Yağışlı yörelerde toprağın

geçirimsiz olduğu dik eğimli yerlerde uygulanır. %1-%0,5

meyillidir, oyulmaların büyümesini önlerler, akış hızını dü-

şürerek güvenli akışı sağlarlar.

Eğimsiz Teraslar

Tesviye eğrilerine paralel sıfır meyilli teraslardır. Yüzeysel

akışa geçen suların tamamen tutulması ve arazinin ön

görülen bitkilendirmeye hazır hale getirilmesi için tesis

edilirler. Eğimsiz teraslar için infiltrasyon kabiliyeti yüksek,

erozyona karşı hassas toprak şartları daha uygundur.

Uygulamalarda genellikle Gradoni (açık V) tipi teras inşa

edilmektedir. Üçgen kesitli olan bu tip teraslar değişik

eğimli yamaçlarda uygulanabilmektedir. İşçi gücü ile ya-

pılan bu tip eğimsiz terasların genişliği 60-80 cm. derinliği

35-40 cm. arasında değişir. Makina gücü ile yapılan teras-

ların genişliği 80-200 cm. derinliği 45-50 cm. arasında de-

ğişir. Teras yüzeyine içe (yamaç tarafına) doğru % 20-40

arasında meyil verilmelidir.

Eğimsiz teraslar su tutma özelliği dolayısıyla toprağın su

ekonomisini düzenlemede tesirli olduklarından kurak ve

yarı kurak iklim bölgeleri için çok uygun tesislerdir. Yuka-

rıda bahsedilen özelliklerin yanı sıra, kolay inşa edilmeleri

ve dayanıklı olmaları sebebiyle gradoni tipi teraslar hidro-

lojik ağaçlandırmalar için en uygun teras tipidir.

Kurak bölgelerde yüzeysel akışı ve erozyonu önlemede,

yamaç stabilizasyonunda, gerek teknik, gerekse ekono-

mik açıdan maksada daha uygun olduğu için tercih edil-

melidir.

25

Eğimli Teras

Teraslar

Toprak ve suyu satıh üzerinde tutmaya yarayan, tesviye eğrilerine paralel ya da boşaltıcı tesislerdir. Suyun yü-

zeysel akışa geçmesini önler ve toprağa süzülmesini sağlar.

Terasların aralık veya en kesitlerinin hesaplanmasında, azami yağış miktarı, meyil, bitki örtüsü, toprak yapısı gibi

unsurlar tesirli olmaktadır. Bu unsurları dikkate alan formüllerle teras aralıklarını veya teras boyutlarını hesap-

lamak gerekmektedir.

Eğimsiz Gradoni Tipi Teras

Yamaç Islahı Tesisleri

Çalı Demetli Teras

Meyilli, kumlu yapıdaki çürük yamaç-

ların stabilizasyonunda, çalı teminin-

de güçlük çekilmeyen yerlerde kulla-

nılır.

Kazı tabanına ters meyil verilerek bir

kanal kazılır. Bu kanala temin edilen

her türlü dallar demetler halinde ya-

tırılır. Toprak çekilerek teras formu ve-

rilerek sıkıştırılır ve %35-40 içe doğru

(yamaç tarafına) meyil verilir.

Fidan dikilecek yerler çalı demetiyle

kapatılmaz.

Makine İle Yapılan Teraslar

Buror Teraslar (Paletli Mini

Ekskavatör ile Yapılan Teraslar)

Değişik özelliklere sahip toprak işleme makinele-

rinden yararlanılarak genişliği 90-200 cm, derinliği

60-80 cm ebatlarında yapılan teraslardır.

% 40’dan fazla meyilli olan ve mini ekskavatör ile

toprak işlemesinin mümkün olduğu yerlerde;

Sel kontrol maksatlı dikim yapılacak sahalar-

da, münhani eğrilerine paralel yatay aralıklarla

90-100 cm eninde 60-80 cm derinliğinde, içe doğ-

ru % 25 eğim olacak şekilde, şeritler halinde toprak

işlemesi yapılır.

Orman kurma dışında, sel kontrolü maksat-

lı dikim yapılmayacak sahalarda, ekskavatör ile

150-200 cm genişliğinde, 60-80 cm derinliğinde,

6-25 m yatay aralıklar ile eğimsiz teras şeklinde

toprak işlemesi yapılır.

Çalı Demetli Teras

Mini Ekskavatörle Teras

26

Lastik Tekerlekli Ekskavatör

(Örümcek) ile Yapılan Teraslar

Paletli traktörle toprak işlemesi yapılamayan alanlar-

da; hektardaki teras miktarının daha yoğun olması

gereken sahalar ile topografyanın ve toprak türü-

nün erozyona daha hassas olduğu yerlerde toprağın

ve topografyanın daha az etkilenmesini sağlamak

maksadıyla tesis edilen teraslardır. Dar teras yapa-

bilme kabiliyetinde olan en az 24 HP gücündeki las-

tik tekerlekli ekskavatörle 60-100 cm. genişliğinde,

45- 50 cm. derinliğinde şeritler halinde yan kazı şek-

linde alt toprak işlemesi yapılması, şeridin üst sınırın-

dan yukarı kısmındaki toprağa kırıntı bünye vererek

kazı yapılmış şerit üzerine toprak çekilmesi, böylece

60-100 cm. derinlik, 80-100 cm. genişlikte içeriye

doğru % 25-30 eğim olacak şekilde teras yapılması.

Meror Tipi Teraslar

Paletli traktör ile tam alanda, mini ekskavatör ile gradoni şeklinde toprak işlemenin yapılamadığı, parçalı anaka-

yanın hakim olduğu yerlerde; 140-180 HP motor gününde paletli ekskavatör ile kırıcı yerine monte edilmiş tekli

riper (20-25 cm genişlikte 7-10 cm kalınlıkta, 80-100 cm uzunlukta, 40-50 cm tırnak uzunluğunda ve 8-10 cm

tırnak genişliğinde) ile tesviye eğrilerine dik ortalama 1 metre uzunluğunda ve 0,25 metre aralıklarla yan kazı

yapıldıktan sonra bunların tesviye eğrilerine paralel birleştirilerek 40-60 cm derinlikte alt toprak işlemesi yapılarak

teras formu verilmesidir.

27

Örümcek Tipi Ekskavatörle Teras

Meror Tipi Teras

Çizgi Ot ekimi

Eğimin çok dik ve yüzeysel taşınmanın fazla olmadığı iyi topraklı çürük yamaçların ıslahında, ot ekimleri faydalı

neticeler vermektedir. Tesviye eğrilerine paralel olarak 25-30 cm. aralıkla, kazma ucu ile 4-5 cm. derinlikte açı-

lan çizgilere Gramineae (Buğdaygil) veya Leguminosae (Baklagiller) familyasına dahil bitkiler bu gaye ile ekilir.

Ekim yapıldıktan sonra çizgilerin üzeri kapatılmalı fakat yamaç üzerinde ekim çıkıntısı bırakılmamaya gayret

edilmelidir. Aksi halde meydana gelen küçük teraslarda biriken yağmur suları erozyona sebep olabilmektedir.

Örme Çit

Toprağı gevşek çürük yamaçlarda, toprağın taşınmasını önle-

mek için yapılan tesislerdir. Bu çitler, yağmur sularının akışını

yavaşlatarak toprağın aşınmasını ve taşınmasını önlerler.

Çapları 4-6 cm. ve 90-100 cm. boyunda kazıklar 2/3 oranında

30-40 cm arayla çakılırlar, o mıntıkada yetişen türlerden, terci-

hen meşe kullanılır, Çakılan kazık araları çalılarla örülür. Arka-

sına teras yapılarak dikime hazır hale getirilir. Yamaç meyli az

ve toprağın çok gevşek olmadığı hallerde aralıklı ve şaşırtmalı

yapılabilmektedir.

28

Örme Çit

Kafes Tel veyaGeosentetik Çit

Toprağı gevşek çürük yamaçlarda, toprağın taşınma-

sını önlemek için yapılan tesislerdir. Bu çitler, yağmur

sularının akışını yavaşlatarak toprağın aşınmasını ve

taşınmasını önlerler.

Uygulama tekniği örme çit ile aynı olup, ahşap kazık

yerine profil demir kullanılabilmektedir. Çalı yerine

galnavizli kafes tel veya geosentetik ürünler kulla-

nılmaktadır. Yamaç meyli az ve toprağın çok gevşek

olmadığı vaziyetlerde aralıklı ve şaşırtmalı yapılabilir.

Taş Kordon

Toprağı gevşek çürük yamaçlarda, toprağın taşınmasını önlemek, yağmur suyunun hızını kesmek gayesi ile sel

kontrol çalışmaları için yapılan tesislerdir. Yüzeysel taşların fazla olduğu yamaçlarda taşların toplanıp, en 30 cm.

yüksekliğinde kuru duvar şeklinde eş yükselti eğrilerine paralel örülerek tesis edilirler. Duvarın üst kısmında

bulunan toprak, işlenerek duvara doğru çekilmek suretiyle teras formu verilir.

Sel kontrolü maksatı ile, yağmur sularının akışını yavaşlatarak toprağın aşınmasını ve taşınmasını önlerler. Mera,

ziraat ve ormanlık alanlarda kullanılır.

29

Kafes Tel Çit

Taş Kordon

Çevirme Hendeği (Saptırma Kanalı)

Oyuntu ıslahı yapılacak yerlerde suların

oyuntu alanına gelmeden akıtıcı bir hen-

dekte toplayarak bir tahliye kanalına veya

bir dereye akıtılması gayesi ile tesis edilirler.

Teraslanmış yamaç araziyi, aşırı yüzeysel

akışın zararlarından korurlar.

Tahliye Kanalları (Su Yolları)

Tahliye kanalları, eğimli teras şebekesi tesis edilen

yamaçlardaki teras kanallarından gelen fazla suları

veya teraslama gibi herhangi bir su tutucu tesis çalış-

ması yapılmayan arazilerde yüzeysel akışa geçen su-

ları toplayarak zararsız bir şekilde tabii bir su kanalına

(dere, ırmak v.b.) veya oyuntu ve yüzey erozyonuna

karşı güvenli olan bir alana ya da suni bir su kanalına

ulaştıran kanallardır.

Islahı yapılacak bir derede, tesisin türü maliyete göre

belirlenir. Şayet, derede bol miktarda taş mevcut ise

ıslah sekileri kuru duvar eşik şeklinde yapılmalıdır. Ci-

varda taş bulunmuyorsa ve sahada bol miktarda bitki

örtüsü varsa ıslah sekilerin yapılmasında bu malze-

meden faydalanılmalıdır.

Oyuntu ıslahında kullanılan sınai tesisler, oyuntular-

da, taban oyulmasının önlenmesi ve böylece taban

meyilinin düşürülerek, su hızının azaltılması için su

akım doğrultusuna dik gelecek şekilde inşa edilen

Sınai Tesisler (Enine Yapılar)

Tahliye kanallarının bitki örtüsü ile takviyesi, yapılan

eşiklerin tesirini artırır. Bazen canlı barajlar veya ot-

landırmalar da tahliye kanallarının oyulmasını önle-

yebilir. Eğimi az ve geniş tabanlı tahliye kanallarının

enine şeritler şeklinde otlandırılması suretiyle kana-

lın oyulması önlenebilir. Bu şekilde tahkim edilen

kanal birkaç yıl sonra tamamen otlanarak otlu kanal

teşekkül eder.

canlı ve cansız tesislerdir. Bu sayede, taban ve kıyı

oyulmaları önlenmekte ve dikilmesi düşünülen bit-

kilere iyi bir ortam sağlanmış olmaktadır.

Islah sekileri sistematik olarak yapıldığı takdirde, yu-

karı havzadan gelen materyalin tamamını tutarlar.

Aynı zamanda, taban ve yan oyulmalarına mani olur-

lar. Birbirini takip eden düşüşler dolayısıyla suların

süratini azaltan yeni bir mecra meydana geldiği için

de su akıntısını düzene sokarlar.

30

Oyuntu Islahı Tesisleri

Kuru Duvar Eşik

Kuru Duvar Eşikler

Kuru duvar eşikler, harçsız olarak inşa edilen enine yapı-

lardır. Fazla su taşımayan mecralarda, küçük oyuntularda

inşa edilirler. Kuru duvar eşikler, genel olarak su toplama

havzası 100 hektardan küçük olan derelerin (sel yarıntısı,

sel dereciği) ıslahında kullanılır.

Islah edilecek dere civarında bol miktarda ve maksada uy-

gun, sağlam taş varsa sel yarıntılarının ve dereciklerinin

kuru duvar eşiklerle ıslah edilmesi uygun olur. Kullanılacak

taşların mahallinde bulunması gerekir. Uzak mesafelerden

taş taşınarak eşik yapılmasında maliyet çok yükselir. Bu

gibi hallerde, daha ekonomik olan başka tesisler düşünül-

melidir.

31

Miks Eşikler ve Harçlı Duvar Eşikler

Kuru duvar eşiklerin yeterli olmayacağı daha derin veya

geniş oyuntuların (Q max=15-20 m3/sn. taşkın debileri

bulunan oyuntu ve yan derelerin) tahkiminde miks eşikler

kullanılır. Miks eşikler, sel deresinin yan kollarında, taban

ve yan oyulmalarının devam ettiği oyuntularda harçlı kar-

gir ve kuru olarak inşa edilir. Üst sıra taşları 250 doz çimen-

to harçla örülür. Ön ve arka yüzleri harçla derz yapılır. Miks

eşiklerin yeterli olamayacağı daha geniş dere yataklarında

tamamen harçlı olarak harçlı duvar eşikler kullanılmakta-

dır. Çok dik yamaçlardaki eşikler merdiven basamakları

gibi birbirini takip edecek şekilde inşa edilmelidir.

Deredeki yapılar tamamlandıktan sonra, enine yapıların

menba taraflarının dolmasını bekleyerek 2-3 sene son-

ra yeniden sahaya girmek ve tesislerin arka kısımlarının

ağaçlandırılması esastır. Tesisten sonra beklenilmeden

dikim yapmak gerekirse, kazıdan çıkan ve mecra şevlerin-

den sıyrılan toprak menba tarafına doldurulmalıdır.

Harçlı Duvar Eşik

Çuvallı Toprak Sedde

Arazi üzerinde yeterli miktarda taş

bulunmaması halinde, toprak de-

rinliliğinin fazla, kil oranının yüksek

olduğu meyilli stabilizasyon malze-

mesi bulunmayan alanlarda, daya-

nıklı çuvallara dere yatağından veya

çevreden toplanan toprak, moloz, taş

doldurulur. Duvar şeklinde üst üste

istiflenmek şekliyle çuvallı seddeler

oluşturulur.

Yüzeysel akışın fazla olduğu alanlar-

da, rusubat birikmesinin yoğun olma-

sı sebebiyle aşırı birikme, yapılan sed-

delerin kısa sürede tahrip olmasına

sebep olduğundan bu tür alanlarda

kullanılmamalıdır.

Bu tesis geçici bir tesis olup, arkasının

bitkilendirilmesi ile devamlılığı sağ-

lanmalıdır.

Kafes Tel Eşikler

Fazla su taşımayan mecralarda, küçük

oyuntularda inşa edilirler. Bu tip eşikler

70 cm. den daha yüksek olmazlar.

İnşaası için kazık, 3 mm.lik çelik tel ve

kafes tel kullanılır. Kazıklar arasına 1 m.

mesafe verilir. 140 cm. boyunda L profil

demirden (4 mm. kalınlık, 4 cm. kol uzun-

luğu, antipaslı-alttan 40 cm.si deliksiz,

üst bölümü 10 cm aralıkla ve 0,6 cm. ça-

pında delinmiş) uçları sivriltilmiş kazıklar

1 metre ara ile ½ sine kadar çakılır.

Çakılan kazıklar menba yönünde, dolgu

içerisinde kalacak şekilde tesbit kazıkla-

rına bağlanır. 2,5x2,5 cm. aralıklı 105 cm.

genişliğindeki galvanizli kafes tel, 3 mm.lik

gergi teli kullanılarak kazıklara bağlanır.

Kafes telin 70 cm.den fazla kısmı kıvrılarak

menba yönüne yatırılarak ve toprakla ka-

patılarak tesis edilir.

32

Kafes Tel Eşik

Çuvallı Toprak Sedde

Biyolojik Yapılar

Dere yataklarında kullanılacak enine yapıların tesisinde sürgün verme kabiliyeti yüksek canlı bitki malzemesi

kullanılır. Kullanılan malzeme sürgün vererek canlı bir tesis ortaya çıkar ki bunlara biyolojik yapılar denilmektedir.

Islahı söz konusu olan sel yarıntısının veya sel dereciklerinin civarında, kullanıma müsait yeterli bitki örtüsü bu-

lunması halinde, dere yatağının biyolojik yapılarla tahkimi düşünülmelidir. Biyolojik tesislerden, dere yatağı ısla-

hında başarılı ve kalıcı netice alınmaktadır. Biyolojik yapılar canlı eşikler olarak da adlandırılmaktadır.

Biyolojik yapılar; örme canlı eşikler ve çalı demetli canlı eşikler olarak iki türlü tesis edilirler.

Örme Canlı Eşikler

Taban ve yanlarda oyulmalarının devam ettiği derecik-

ler örme canlı eşiklerle tahkim edilebilir.

Oyuntu kenarları tabii şev açısına uygun düzeltilir.

Oyuntu eksenine dik olarak 25-30 cm. derinliğinde ve

30 cm. genişliğinde bir hendek açılır. Bu hendeğin içe-

risine 1.00-1.50 m. uzunluğunda, çapları 6-15 cm. olan

kazıklar, 0.30-0.50 m. ara ile çakılır, bozuk meşe baltalık-

larının imarında, seyreltme ve teklemelerden elde edi-

len Meşe, Söğüt veya Kavak dalları ile kazıkların arası

örülür. Kazıkların en az üçte biri sürgün verecek ağaç

türlerinden seçilmelidir. Kazıklar en az 1/3’ü toprağa

girecek şekilde çakıldıktan sonra araları örülür ve son-

ra çitin arkası doldurulur ve gerekirse kazıklar latalarla

veya tellerle birbirlerine bağlanır ve mansap tarafına

çakılacak payandalarla kuvvetlendirilir.

Çalı Demetli Canlı Eşikler

Örmeye elverişli olmayan materyal, 20-30 cm. çaplı

demetler halinde bağlanır. Bu dal demetleri, örme canlı

eşikteki gibi sürgün verme özelliği olan türlerden hazır-

lanan kazıkların arkasına üst üste konmak ve toprakla

desteklemek suretiyle eşik tesis edilir. Buna, Çalı De-

metli Canlı Eşik denilir.

Çalı demetli eşiklerde kazıkların ince çapları en az

8-12 cm., boyları 1.20-1.80 m. olmalıdır. Kazıklar, en az

1/3’ü toprağa girecek ve toprak üzerinde kalan kısmın

yüksekliği 1 metreyi geçmeyecek şekilde çakılmalıdır.

Kazıkların mümkün olduğu kadar sürgün verme kabi-

liyeti yüksek ağaç türlerinden olması tercih edilmelidir.

33

Örme Canlı Eşik

Çalı Demetli Canlı Eşik

34

BritlerRüsubat akımı mesele oluşturacak seviyede olmayan,

ancak oyulma meselesi olan, tabi veya suni mecralar-

da suyun enerjisini kırmak amacıyla inşa edilen alçak

enine yapılardır.

Taban KuşaklarıGeniş tabanlı tabii dere yataklarında, önceki yıllarda

birikmiş olan rüsubatın, oyularak mansaba taşınması-

nı önlemek ve bu rüsubatı yerinde tutmak gayesiyle

inşa edilen enine yapılardır.

Islah SekileriMecra ıslahında kullanılan dere eksenine dik olarak

inşa edilen enine yapılardan en tesirli olanıdır. Çoğu

kez tersip bentleri ile karıştırılan ıslah sekilerinin esas

vazifeleri, inşa edildikleri yerde ve menbaya doğru be-

lirli bir mesafede dere taban ve kıyılarını erozyona kar-

şı korumak, bu oyulmalar neticesinde oluşan yamaç

göçmesi ve heyelanları kontrol altına almaktır. Bu

esas vazifelerinin yanında daha menba da yapılmış ve

yapılacak olan diğer tesislere mesnet oluşturur, mecra

içinde birikmiş olan rüsubatı olduğu yerde tutarlar ve

menbadan gelen rüsubatın bir kısmını da depolarlar.

Brit Isparta-Senirkent-Yassıören

Manisa-Salihli-Kurşunlu Dere

Aydın-Buharkent-Çağlayan Dere

Taban Kuşakları

Islah Sekileri

Mecra Islah Tesisleri

35

Tersip Bentleri(Biriktirme Barajları)

Yukarı havzadaki rüsubat oluşumu çeşitli sebeplerle

önlenemezse, bu takdirde oluşan rüsubatın mansaba

taşınmadan yatakta depolanması düşünülür. Rüsuba-

tı depolamak gayesi ile inşa edilen enine yapılar olan

tersip bentlerinin esas olarak koruyucu vazifeleri var-

dır. Ancak, arkalarında biriktirdikleri rüsubatla eğimi

kırmak ve su yükünü azaltmak suretiyle suyun aşındır-

ma gücünü düşürdüklerinden, belirli bir yatak uzun-

luğunca oyulmaları da önledikleri için dolaylı olarak

ıslah edici vazifeleri de olabilmektedir.

Geçirgen ve Süzücü YapılarSel kapanları, havzadan gelen sel sularını depolaya-

rak yüksek akışları hafifleten ve mansaba planlanan

miktarda su bırakmak suretiyle belirli zamanda oluşan

selin, daha uzun bir devreye yayarak sel akımını ayar-

layan alçak bir barajdır. Ayrıca sel kapanları, dere mec-

ralarında iri taşıntıyı (ağaç, dal, kaya v.b.) tutup daha

küçüklerini bırakmak üzere gövdesinde açıklık bulu-

nan, bu açıklığın bazen yatay ya da düşey doğrultuda-

ki tutucu elemanlarla bölündüğü geçirgen barajlarda

denilen enine yapılardır.

Osmaniye-KaraçayTersip Bentleri

Geçirgen ve Süzücü Yapılar

Ülkemizde; artan nüfusun, sürekli gelişen sanayinin

ihtiyaç duyduğu odun hammaddesinin yurt içi kay-

naklardan karşılanabilmesi ve ormanlardan bekle-

nen diğer faydaların gerçekleştirilmesi için, verimli

orman alanlarının silvikültür teknik ve prensipler

doğrultusunda, devamlılık esasları çerçevesinde işle-

tilmelidir. Bunun yanında ülke ekonomisine fazla kat-

kısı olmayan, uygun yetişme ortamı şartlarına sahip

verimsiz orman alanları, orman içi açıklıklar ve orman

kurulmasında fayda görülen orman sınırları dışında-

ki yerler, en kısa zamanda hedefler doğrultusunda

ağaçlandırılacaktır.

Çok yönlü faydaları, uzun zamana, paraya ve emeğe

ihtiyaç duyulan ağaçlandırma çalışmalarının başarısı,

birbirine bağımlı bir dizi faaliyetin, ormancılık bilim

ve tekniğine uygun, zamanında, itina ile ağaçlandır-

ma tekniğine uygun yapılması gerekmektedir.

36

Ağaçlandırma

Mersin - Anamur - Armutkırı

Konya - Beyşehir

Ülkemizde orman içi veya orman kenarında

20.430 adet orman köyü bulunmakta ve buralarda

7,5 milyon civarında nüfus yaşamaktadır. Geçimini

ağırlıklı olarak ziraat ve hayvancılıkla sağlayan orman

köylerinde, köylere yakın ormanlar büyük ölçüde

açma, yakacak temini ve otlatmalar yüzünden tah-

rip edilmektedir. Bunun neticesinde ormanlarımızın

düzensiz faydalanma ve otlatmalarla vasıf ve kalitesi

bozulmuş ve kapalılığı %40’ın altına düşmüş bir ka-

palılığında veya bozuk orman alanları oluşmuştur.

Ancak son yıllarda Ülkemizdeki sosyal ve ekonomik

gelişmeler paralelinde başlayan şehirlere göç hare-

keti orman köylerinde önemli nüfus azalmalarına se-

bep olmuştur. Buna paralel olarak da ormanlar üze-

rindeki baskılar azalmıştır.

Bozuk orman alanlarında gençleştirme ve silvikültü-

rel bakım çalışmaları imkanı bulunmayan alanlar ile

içerisindeki boşluklar rehabilitasyon çalışmalarına

konu edilecektir. Çalışmaların yapılacağı sahalar ge-

nellikle aşırı faydalanma ve otlatmaya açık olduğun-

dan yöre halkının katılımı ve desteği alınmalıdır.

Saha içerisindeki boşlukların doldurulması gayesiyle

uygun olan yerlerde makine ile toprak işlemesi tam

alanda ve şeritler halinde, diğer yerlerde teras ve

ocaklar halinde toprak işlemesi yapılacaktır.

Sürgün verme özelliğine sahip yapraklı türler, veje-

tasyon dönemi dışında kök boğazının altından ke-

silerek sürgün vermeleri sağlanacaktır. Yöre halkına

gelir temin etmek için tabii olarak bulunan ceviz, ba-

dem, ahlat, menengiç, harnup, kestane, yabani zey-

tin, yaban mersini vb. türler aşılanacaktır.

Saha içerisinde yeterli tohum ağacı bulunması halin-

de bol tohum yılları tespit edilerek tabii tohumlama-

dan azami derecede istifade edilecek, gerektiğinde

toprak işlemesi yapılarak çimlenme ortamı oluşturu-

lacaktır. Toprak işlemesi yapılan alanlarda tekniğine

uygun şekilde tohum ekimi veya fidan dikimi yapı-

lacaktır.

37

Rehabilitasyon

Mersin - Erdemli - Toros

Mera vejetasyonunu evsaf ve miktar bakımından

yükselten, değerli yem istihsaline, hayvanların opti-

mum istifadesine sunan ve azami miktarda hayvani

ürünün elde edilmesine ve ayrıca toprak muhafaza

ve erozyon kontrolü maksadına yardım eden bütün

metotların (sulama, gübreleme, aşılama v.s.) bir mera

üzerinde tatbik edilmesidir. Mera ıslahı, yem kaynak-

larının ıslahı veya otlayan hayvanların, bu yemden

yararlanmasını kolaylaştırmak için mera üzerinde

uygulanan hususi işlem ve kurulan tesisler olarak da

tarif edilebilir.

Mera ıslahının gayesi otlatmanın düzenlenmesi, di-

ğer bir ifade ile ıslah edilecek merada ıslah öncesi ve

ıslah sonrası ne miktar büyükbaş ve küçükbaş hay-

vanların hangi zaman diliminde otlayabileceğinin

hesaplanarak otlatma planlamasının yapılması ve

uygulamaya konulması gereklidir.

Otlatmanın düzenlenmesi ile ıslah edilemeyecek

kadar verimden düşmüş meraların ıslahı, ancak bazı

kültürel tedbirlerin alınmasıyla mümkündür. Bu ted-

birler, daha fazla masraf ve emek istemesine rağmen,

otlatmanın düzenlenmesi metodundan çok daha

kısa zamanda başarıya ulaşılır. Kültürel metotlarla

ıslah edilen meralarda, otlatmanın düzenlenmesine

dikkat edilmelidir. Yoksa ıslah edilen meralar kısa

zamanda tekrar verimden düşer. Bunun yanında ot-

latmanın düzenlenmesi ile ıslah edilen meralarda da

bazı kültürel tedbirlerin alınması, ıslah süresini azal-

tır. Aşılama, gübreleme, zararlı ot temizliği alınacak

kültürel tedbirlerdir.

Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Gıda, Tarım ve Hay-

vancılık Bakanlığı arasında 17.01.2012 tarihinde

imzalanan protokol kapsamında vasfı tamamen

bozulmuş meraların vasıf değişikliği yapılarak top-

rak muhafaza maksatlı ağaçlandırma ve sel kontrol

çalışmaları yapılması hedeflenmiştir. Sel ve erozyon

riski olan meralarda vasıf değişikliği yapılmadan da

protokol gereği sel kontrol tesisleri yapılabilmekte-

dir. Bu çalışmalarda canlı gölgelik olabilecek grup-

lar veya şeritler halinde dikim yapılabildiği gibi, dere

boyu veya yol boyu ağaçlandırmaları şeklinde dikim

yapılabilmektedir. Bu tür çalışmalarda mera vasfını

bozacak şekilde alanın tamamında dikim yapılma-

ması gerekmektedir.

Meyli yüksek zayıf meralarda, sel ve erozyon kontrolü

tedbirlerinin alınması çok önemlidir. Bu tür meralar-

da erozyonu durdurmak, suyun yüzeysel akışını ön-

lemek, infiltrasyonu sağlamak gayesi ile sel kontrolü

tedbirleri uygulanması gerekir. Bu maksatla yapıla-

cak teraslar azami yağışlarla oluşan suyu tamamen

tutabilecek hacimde ve aralıklarda olmalıdır. Ayrıca

hayvan geçişini sağlamak için kesik ve şaşırtmalı ola-

rak tesis edilmelidir.

38

Mera Islahı

Van - Ağzıkara

Düzce - Kaynaşlı

Toprak-bitki-su arasında insan eliyle bozulan denge sağlanmalı, kazı ve

dolgu hususi tahrip edilen araziler bitkilendirilmelidir. Akan yamaçlarda

baraj ve HES projeleri için yapılan kazılarda, drenaj işlemleri, fiziksel ya-

maç ıslah tedbirleri ve bitkilendirme yapılmalıdır.

Barajlara ve HES’lere ait su kanallarının ve bağlantı yollarının geçeceği gü-

zergahın arazi yapısı dikkate alınarak proje aşamasında; Yol ve kanal ça-

lışmasından çıkan toprakların depolanacağı alanlar, yaşanması muhtemel

olumsuzluklar dikkate alınarak en atıl alanlar seçilmeli ve güzergah dışına

taşınacak şekilde planlanmalıdır.

Kanal ve yol yapımı sırasında çıkan fazla malzemenin dere yataklarına ak-

ması önlenmeli, derelerin bu malzemeler ile dolmasına veya daralmasına

fırsat verilmemelidir.

Kanal ve yol yapım sırasında yamaç boyunca oluşan dolgu materyalinin

stabilizayonu için gerekli yerlerde, yeterli miktarda topuk güçlendirme

maksatlı istinat duvarları yapılmalıdır.

Maden ocakları, rehabilite projeleri mutlaka uygulanmalıdır.

Baraj, HES, Maden Ocakları, ENH ve Diğer Tesislerde

Alınacak Tedbirler

Her türlü yol planlaması ve inşasında karayolu yolboyu mühendislik

yapıları için afet yönetmeliğindeki (resmi gazete tarihi: 07.12.2006 sa-

yısı: 26369) hususlar dikkate alınacaktır.

Orman alanlarında tesis edilecek orman yolu, köy yolu, karayolu, yay-

la yolu, baraj-HES yolu, maden yolu vb. yol yapımlarında yolların dar

vadilerden geçirilmemesine özen gösterilmeli, şayet mecbur kalınırsa,

hesaplanacak azami su seviyesinin asgari 1 m. üzerinden ve tamamen

kazı tarafından geçirilmelidir. Sanat yapıları ve köprüler maksimum ya-

ğış hesabı kullanılarak planlanmalıdır. Bunların menba ve mansap kıs-

mına suyu toplayıp yönlendirecek kanat duvarlarının yapılması şarttır.

Yan dere ve kuru derelerde sürüntü materyali ile büz ve menfezlerin

tıkanmasını önlemek için içleri zaman zaman temizlenmeli ya da men-

fez yerine beton kasisler yapılmalıdır. Dere yataklarındaki kurplarda

suyun akışını yönlendirecek gerekli mahmuzların yapılması gerekir.

Yol üzerinde su toplanmalarına karşı kenar hendekleri yapılmalı, enine

ve boyuna eğimi olmayan yollardan kaçınılmalı veya en azından dere

tarafına doğru enine eğim verilmelidir. Yeni yapılacak yol güzergahları

heyelanlı araziden geçirilmemeli ve yolun kuruması açısından güney yamaçlar tercih edilmelidir. Yüksek eğim-

deki araziden geçen yollarda kademeli şev kesimi yapılmalıdır. Dere ve akarsu yataklarındaki su yapılarının

temeli için yapı ile ana kaya bağlantısı mutlaka sağlanmalıdır. Kazı fazlası malzemenin dere yataklarına atılma-

sından kaçınılmalıdır.

39

Diğer Tedbirler

Yol Planlamasında ve İnşaasında

Alınması Gereken Tedbirler

Artvin - Deriner

Akarsu havzalarında yaygın olarak görülen ve iklim değişikliğinin tesiriyle artan, can ve mal

kayıplarına sebep olan selleri önemli ölçüde engellemek,

Baraj, gölet gibi tesislere sediment akışını azaltmak ve dolmalarını önlemek, sel ve taşkınlarla

mücadele etmek, kaybolan toprak miktarını asgari seviyeye indirmek,

Türkiye’deki bozuk ve bir kapalı ormanları, tabiata yakın bir ormancılık anlayışı ile az emek ve

az masrafla rehabilite ederek verimli hale getirmek,

Sel kontrolünde kurumsal kapasiteyi ve kurumlar arası işbirliğini geliştirerek ülke kaynaklarını

verimli bir şekilde kullanmak,

Eğitim, tanıtım ve bilinçlendirme faaliyetleriyle halkımızın tabii kaynakları koruma ve selle

mücadeleye katılımını sağlamak,

Ar-Ge nitelikli çalışmalar ile sel kontrolünde yeni teknikler geliştirmek, etkinliği arttırmak ve

izleme sitemi oluşturmak.

40

Hedefler

Kahramanmaraş

Eylem

NoEylemin Adı Açıklama

Sorumlu ve İlgili

Kuruluşlar

Uygulama

Yılı

1

Toplumsal bilincin

artırılmasına yönelik

basılı ve görsel yayın

Bu maksatla tanıtım kitapçığı, tanıtım filmi, broşür,

spot reklamÇEM-OGM-EYDB 2013-2017

2 Çalıştay, teknik incelemeKonu uzmanları tarafından oluşturulan gruplarca

yapılacaktır

ÇEM-OGM-DSİ-MGM-AFAD-

ÜNİVERSİTELER2013-2017

3

Sel kontrol proje yapımı

ve sel kontrol çalışmaları

hizmet içi eğitimi

Kurumsal kapasitenin geliştirilmesi, edinilen

tecrübelerin paylaşımı


SUEN-ÜNİVERSİTELER2013-2017

4 Basım İşleri

Sel kontrol Faaliyetlerinin kamuoyuna duyurulması

ve tanıtımı gayesiyle broşür, afiş ve poster

bastırılması

ÇEM-OGM-EYDB-Üniversiteler-

STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

5Tanıtım Filmi

Hazırlanması

Sel kontrol Faaliyetlerini içeren tanıtım filmi

yaptırılması ve yayınlanması

ÇEM-OGM-Üniversiteler-EYDB-

STK’lar-Halk

Yılda 1 kez

2013

6Kamu Spotu

Hazırlanması

Sel kontrol Faaliyetlerini içeren kamu spotu

yaptırılması ve yayınlanması

ÇEM-OGM- Üniversiteler-

STK’lar-Halk

Yılda 1 kez

2013

7İnternet Sayfasının Etkin

Kullanımı

Sel kontrol Faaliyetlerinin internet sayfasından

ulusal ve uluslar arası kamuoyuna Türkçe ve İngilizce

olarak duyurulması

ÇEM-OGM-Üniversiteler-

STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

8Sosyal Medyanın

Kullanımı

Sel kontrol Faaliyetlerinin Facebook ve Twitter

gibi sosyal medya üzerinden ulusal ve uluslar arası

kamuoyuna duyurulması


STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

9Basın Bildirisi

Hazırlanması

Sel kontrol Faaliyetlerini ihtiva eden hususi ve önemli

günler ve haftalar için yazılı ve görsel medyaya basın

bildirisinin hazırlanması


STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

10Bakanlık Tanıtım

Tırlarının Kullanılması

Sel kontrol Faaliyetlerinin tanıtılması gayesiyle

hazırlanan tanıtım materyallerinin yer aldığı

Bakanlık Tanıtım Tırlarının kullanılması


STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

11

Toplantı, Çalıştay

ve Sempozyum

Düzenlenmesi

Sel kontrol Faaliyetlerini içeren toplantı, çalıştay ve

sempozyum düzenlenmesi


ÜNİVERSİTELER-STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

12 Gezi Organizasyonları

Sel kontrol Faaliyetlerinin gerçekleştirdiği alanların

gezilmesi ve faaliyetlerinin tanıtılması gayesiyle gezi

organizasyonlarının düzenlenmesi


STK’lar-Halk

Yıl Boyunca

2013-2017

13Tanıtım Materyallerinin

Hazırlanması

Sel kontrol Faaliyetlerinde kullanılmak üzere tanıtım

materyallerinin (çanta, şapka, usb, kum saati, blok

not, kalem vb. ) hazırlanması

ÇEM-OGMYıl Boyunca

2013-2017

41

Eğitim ve Tanıtım Faaliyetleri

42

Eylem Planı Uygulamaları

ÇEM, OGM, DSİ Genel Müdürlükleri tarafından çalışma yapılabilecek öncelikli sel havzaları belirlenmiştir.

Buna göre;

25 adet ana havzada, 227 adet sel havzasında 4.155.201,8 hektar alanda çalışma yapılması planlanmıştır.

Üst havzalarda sel ve taşkınlarla mücadele için Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü model uygula-

ma projelerini yapacaktır. Orman Genel Müdürlüğü uygulama projeleri yapımı ve uygulamasını yapacaktır.

DSİ Genel Müdürlüğü ise ana mecralarında özellikle yapısal tesisler yapacak, bu tesisler; brit, taban kuşağı, ıslah se-

kileri, tersip bentleri ve geçirgen ve süzücü yapılardır. Enerji, içme suyu, sulama gayesi olan büyük depolama hac-

mine sahip büyük su yapılarından olan barajlar ve göletler, sel ve taşkın önleme maksatlı olarak inşa edilmektedir.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nce sel ve taşkınlara karşı erken uyarı sistemleri koordineli bir şekilde etkin olarak

kullanılacaktır.

Başbakanlığın dere yatakları ve taşkınlar ile alakalı 2006 tarih ve 27 sayılı (Resmi Gazete Tarihi: 09.09.2006 Resmi

Gazete Sayısı: 26284) ve Başbakanlığın akarsu ve dere yataklarının ıslahı ile alakalı 2010 tarih ve 5 sayılı (Resmi Ga-

zete Tarihi: 10.02.2010 Resmi Gazete Sayısı: 27499) genelgeleri esas alınacaktır.

EYLEM PLANI UYGULAMALARI

FAALİYET

NO

FAALİYETİN

ADIAÇIKLAMA

SORUMLU VE

İLGİLİ KURULUŞLAR

UYGULAMA

YILI

1Sel Kontrolu

Projesi Yapımı

1.1- Yamaç arazi ıslahı ve oyuntularda

ıslah çalışması için proje yapılmasıÇEM, OGM 2013-2017

1.2- Ana mecralarda ıslah çalışması için

proje yapılması DSİ 2013-2017

1.3- Poje yapımında verilerin temin

edilmesi

ÇEM, OGM, DSİ,

SYGM, MGM, AFAD2013-2017

2

Sel Kontrol

Projesi

Uygulamaları

2.1- Yamaç arazi ıslahı ve oyuntularda

ıslah çalışmalarının yapılmasıOGM 2013-2017

2.2 -Ana mecralarda ıslah çalışmalarının

yapılması DSİ 2013-2017

2.3- Bozuk orman alanları ile

ağaçlandırmaya uygun alanlarda

ağaçlandırma yapılması

OGM 2013-2017

2.4- Bozuk ormanların iyileştirilmesi

gayesiyle rehabilitasyon çalışmalarının

yapılması

OGM 2013-2017

2.5- Mera ıslahı çalışmalarının yapılması OGM 2013-2017

2.6-Faaliyetler için tohum ve fidan

üretimiOGM 2013-2017

3Köylülerin

Desteklenmesi

3.1-Sel Kontrol çalışmalarından

etkilenecek köylerin desteklenmesiOGM 2013-2017

4 Protokoller4.1-Faaliyetlere katılacak ilgili

kurumlarla protokol yapılması

ÇEM, OGM, DSİ,

SYGM, MGM, AFAD2013-2017

5İzleme ve

Değerlendirme

5.1-Yapılan faaliyetlerin izlenmesi

gayesiyle veri temini ve

değerlendirilmesi

ÇEM, OGM, DSİ,

SYGM, AFAD2013-2017

43

İzleme ve Değerlendirme

Web tabanlı izleme sistemi kurularak üçer aylık dilimler halinde gerçekleşmeler izlenecektir. Uygulama yapan

kurumlar gerçekleşme miktarlarını üç ayda bir web üzerinden sisteme girecektir. İzlemeler havza bazlı olarak

yapılacaktır.

İzleme sistemi Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğünce koordine edilecek ve ilgili birimlerin Web

sayfasında yayınlanarak kamuoyu bilgilendirilecektir.

Eylem planı kapsamında yapılacak faaliyetlerin sellere olan tesirleri hakkında ilgili araştırma kuruluşları ve üni-

versiteler ile birlikte raporlar hazırlanacaktır.

Adana - Akçatekir

44

Burdur - Gölcük

Burdur - Kuruçay

HAVZALARA GÖRE

EYLEM PLANI

45

1 - MERİÇ ERGENE HAVZASI

2 - MARMARA HAVZASI

3 - SUSURLUK HAVZASI

4 - KUZEY EGE HAVZASI

5 - GEDİZ HAVZASI

6 - KÜÇÜK MENDERES HAVZASI

7 - BÜYÜK MENDERES HAVZASI

8 - BATI AKDENİZ HAVZASI

9 - ANTALYA HAVZASI

10- BURDUR HAVZASI

11- AKARÇAY HAVZASI

12- SAKARYA HAVZASI

13- BATI KARADENİZHAVZASI

14- YEŞİLIRMAK HAVZASI

15- KIZILIRMAK HAVZASI

16- KONYA KAPALI HAVZASI

17- DOĞU AKDENİZ HAVZASI

18- SEYHAN HAVZASI

19- ASİ HAVZASI

20- CEYHAN HAVZASI

21- FIRAT VE DİCLE HAVZASI

22- DOĞU KARADENİZ HAVZASI

23- ÇORUH HAVZASI

24- ARAS HAVZASI

25- VAN GÖLÜ HAVZASI

46

Genel Tanıtımı:

Havza, doğu, kuzeydoğu ve

güneyinden Marmara havzası

ile çevrilidir. Havza genel alanı

1.450.556 hektardır. Balkanlar’ın

en büyük nehirlerinden biri olan

Meriç, Rila Dağı’nın kuzey eteği

yakınlarından çıkar, Bulgaristan’da

Filibe ovasını, Türkiye’de Edirne

şehrini, Batı Trakya’yı suladık-

tan sonra, Ege Denizi’ne dökü-

lür. Meriç, 480 km uzunluğunda

olup, başlıca kolları Ergene, Arda

ve Tunca’dır. Meriç’in 172 kilometresi Türkiye’dedir. Ergene nehri ise, Istranca Dağlarının güneydoğusundaki

Karatepe’den, Saray’ın Çakıllı beldesi yakınından doğar, yaklaşık uzunluğu 283 kilometredir. Kırklareli’nin Peh-

livanköy ilçesinden Edirne topraklarına girer. Çorlu Suyu ile Muratlı yakınlarında birleşir. Meriç ve İpsala ilçe

topraklarının bir bölümünü suladıktan sonra Sarıcaali köyü civarında Meriç Irmağına katılır.

İklimi:

Havzada yarı nemli iklim tipi hakim-

dir. Edirne ilinde ortalama yıllık yağış

584.1 mm, Tekirdağ’da 573.7 mm,

Kırklareli’nde 554.3 mm’ dir. Kar miktarı sel

oluşumuna tesir eden unsurlardan birisi-

dir. En yüksek kar örtüsü kalınlığı Edirne’de

48 cm, Tekirdağ’da 44 cm, Kırklareli’nde

30 cm’dir.

Bitki örtüsü:

Havzada Istıranca dağlık kütlesinin güney yamaçlarındaki orman-

larda meşe ve gürgen ağacı toplulukları, Koru dağlarının kuzey

yamaçlarında ise yine meşe ve çam ağacı toplulukları yer almakta-

dır. Havzadaki ormanlık alanlarda bitki örtüsü genel olarak kayın,

göknar, gürgen ve meşelerden oluşur. Edirne ilinde ormanlık oranı

% 23.1, Kırklareli’nde % 40.1 ve Tekirdağ’da % 16.5’ dir.

Hidrolojisi:

Meriç ve Ergene akarsuları birleşerek Ege denizine mansaplanmak-

tadır. Türkiye dışında Yunanistan ve Bulgaristan da havza sınırları

içinde toprakları bulanan ülkelerdir. Türkiye içerisinde kuzeyde Is-

tıranca dağlarına kadar uzanmaktadır. Kış ve ilkbahar aylarında taşkınlar yoğunlaşmıştır. Yaz aylarında suları

daha azdır. Sulamanın yoğun olduğu bir havzadır. Ergene kolunun su miktarı Meriç ana kola göre daha zayıftır.

Havzanın ortalama yıllık verimi 2,9 l/s/km2 dir. Toplam yıllık ortalama akım 1,3 milyar m3 olup, bunun Türkiye

toplam potansiyelindeki payı %0,7 dir.

10 YIL TEKERRÜRLÜ MAKSİMUM YAĞIŞLAR (mm)

Meteoroloji

İstasyonu Adı1 saatlik 2 saatlik 6 saatlik 24 saatlik

Edirne 38.3 43.9 52.0 77.5

İstanbul (Sariyer) 38.8 45.5 63.4 94.6

Kırklareli 38.7 45.0 51.1 67.9

Tekirdağ 45.9 51.0 66.5 84.7

Meriç Ergene Havzası1

ARAZİ KULLANIM DURUMU

Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 224.503 15.5

Tarım Alanı 951.478 65.6

Mera Alanı 101.778 7.0

İskan Alanı 46.627 3.2

Diğer Alan 126.169 8.7

GENEL ALAN 1.450.556 100

47

NO İL ADI İLÇE ADIALT HAVZA

ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI MİKRO

HAVZA SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)1 EDİRNE Enez Enez Ova Deresi 1 5.362,02 EDİRNE Enez Enez Pilarin Deresi 1 4.785,53 KIRKLARELİ Saray Ergene Karıştıran Deresi 3 47.390,04 TEKİRDAĞ Hayrabolu Hayrabolu Hayrabolu Deresi 1 12.887,9

TOPLAM 4 6 60.277,9

UYGULAMA YILI 2013-2017

Öncelikli Çalışılacak Sel Havzaları

48

Marmara Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Susurluk ve

Sakarya, batısında Meriç Ergene,

güneyinde Kuzey Ege havzala-

rı ile çevrilidir. Havza genel ala-

nı 2.338.525 hektardır. Istıranca

Deresi Terkos Gölüne dökülür.

Karasu, Sarısu ve Çakılderesi Bü-

yükçekmece Gölüne dökülür. Saz-

lıdere ve Nakkaş deresi Küçükçek-

mece Gölüne dökülür. Alibeyköy

deresi ve Kağıthane deresi Haliçe

dökülür. Bunlardan başka Göksu

deresi, Riva deresi, Hiciv deresi, Sellimandra Deresi, Eyrek deresi, Göksu deresi, baba Deresi, Çuhahane Deresi,

Çınarlı Deresi ve Kazıklı Deresi havzadaki bazı derelerdir. İznik Gölü, Duru Gölü, Küçükçekmece Gölü, Büyükçek-

mece Gölü Marmara Havzasında mevcuttur.

İklimi:

Havzada iklim, batıdan doğuya

doğru yarı nemli iklimden nemli

iklime geçişlidir. Havzada nemli

ve yarı nemli iklim tipi hakimdir.

İstanbul ilinde ortalama yıllık yağış

852.0 mm. Kocaeli’de 824.5 mm.,

Yalova’da 750.7 mm., Çanakkale’de

596.3 mm Bursa’da 671.2 mm’dir.

Kar miktarı sel oluşumuna tesir eden

unsurlardan birisidir. En yüksek kar

örtüsü kalınlığı İstanbul’da 44 cm,

Kocaeli’de 74 cm, Yalova’ da 50 cm iken

Çanakkale’de 63 cm, Bursa’da 66 cm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın % 50.9’unu ormanlar oluşturmaktadır. Havzadaki ormanlık

alanlarda bitki örtüsü genel olarak karaçam, kayın, gürgen ve meşe-

lerden oluşur. Kocaeli ilinde ormanlık alan oranı % 43.7, Yalova’ da

% 58.9, Çanakkale’ de % 52.9,Tekirdağ’da %16.5, İstanbul’da 44.9,

Balıkesir’de 45.9, ve Bursa’ da % 44.9’ dur.

Hidrolojisi:

Susurluk havzası dışında Marmara denizine dökülen bütün akarsu-

ların yağış alanını ihtiva etmektedir ve müteferrik bir havzadır. Biga

Çayı, Gönen Çayı, Karasu Deresi, Harami Dere, sazlı Dere, Alibey dere-

si, Kağıthane Deresi, Kiraz Deresi, Kocadere, Kozanlı Dere, Serindere,

Safran Çayı önemli akarsularıdır. Ayrıca İznik gölü bu havza içerisinde yer almaktadır. Nüfus, tarım ve sanayinin

yoğun olduğu bir havzadır ve buna bağlı olarak su tüketimleri yüksektir. Yaz aylarında akarsularda akış miktar-

ları oldukça düşer ve hatta kurur. Havzanın ortalama yıllık verimi 11 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama

akımı 8,33 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %4,5 dir.


Meteoroloji


Balıkesir 30.2 36.4 45.9 74.3

Bursa 26.4 30.9 46.0 75.3

Çanakkale 42.9 51.5 67.8 94.0

Edirne 38.3 43.9 52.0 77.5

İstanbul 38.8 45.5 63.4 98.1

Kırklareli 38.7 45.0 51.1 67.9

Kocaeli 46.2 52.8 70.5 103.1

Tekirdağ 45.9 51.0 66.5 84.7

Yalova 44.1 54.2 70.2 104.2

2


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.189.675 50.9





GENEL ALAN 2.338.525 100

49

49


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI MİKRO

HAVZA SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)1 İSTANBUL Çatalca Çatalca Karasu Deresi 2 29.319,82 KOCAELİ Karamürsel Subaşı Yalakdere 1 11.807,33 BALIKESİR Marmara Adası Marmara Altınsuyu Dere 1 5.300,04 YALOVA Çınarcık Çınarcık Karpuz Deresi 1 7.093,3TOPLAM 4 5 53.520,3



50

Susurluk Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Sakarya, ba-

tısında Marmara ve Kuzey Ege,

güneyinde Gediz havzaları ile

çevrilidir. Susurluk Çayı, Kütah-

ya ili Simav ilçesinin güneyin-

deki Şaphane Dağı‘nın Kalay-

çıkırı Tepesi‘nden doğar, Simav

Ovası’ndan geçer. Balıkesir

Ovası‘nın doğusundan geçerek

Susurluk Ovası‘na iner. Susurluk

şehrini ikiye bölerek kuzeye doğ-

ru yol alır. Karacabey Boğazı’ndan

geçerek Tirilya ve Ballıkaya yakınlarında Marmara Denizi‘ne dökülür. Susurluk Çayı’nın toplam uzunluğu

321 km’dir. Havza genel alanı 2.433.501 hektardır. Susurluk Çayı’nın en önemli kolları. Nilüfer Çayı, Kirmastı

Suyu, Hatap Deresi, Göbel Deresi, Ömerköy Deresi, Çaylak Deresi ve Kocaçay‘dır. Susurluk Havzası’nda Balıkesir

ovası, Bursa ovası, Mustafakemalpaşa Ovası, Karacabey Ovası, Orhangazi Ovası, Yenişehir Ovası, İnegöl Ovası,

İznik Ovası mevcuttur.

İklimi:

Havzada iklim, kuzeyden güneye doğru

yarı nemli iklimden nemli iklime geçişli-

dir. Havzanın Marmara kıyılarına bakan

kesimler nemli ve yarı nemli iklim tipi

hakimken, iç kesimlerde yarı kurak iklim

tipi hakimdir. Bursa ilinde ortalama yıl-

lık yağış 701.2 mm, Balıkesir 555.6 mm,

Kütahya 546.8 mm’ dir. Kar miktarı sel

oluşumuna tesir eden unsurlardan birisi-

dir. Yukarı havzalarda yoğun kar yağışı yaşanmaktadır. En yüksek kar örtüsü kalınlığı Bursa’da 66 cm, Balıkesir

40 cm, Kütahya 60 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın % 46.9‘unu ormanlar oluşturmaktadır. Ormanı oluştu-

ran asli ağaç türleri kayın, karaçam, göknar, ardıç, meşe, gürgen ve

kestanedir. Bursa İlinde ormanlık oranı % 44.9, Balıkesir’de % 45.9,

Kütahya’da % 53’dür.

Hidrolojisi:

Başlıca kollar olan Kocaçay, Simav Çayı, Orhaneli Çayı, Emet

Çayı ve Nilüfer Çayı birleşerek Marmara denizine dökülür. Fa-

kat bu birleşmeden önce Orhaneli ve Emet çayları Uluabat gö-

lüne dökülüp çıkar, Kocaçay ise Manyas gölüne dökülüp çıkar.

Nilüfer çayı Uludağdan doğar ve kış ve bahar mevsimlerinde

taşkınlara yol açar. Orhaneli çayı Murat dağından doğar bahar

aylarında yüksek akımlara sahiptir ve şiddetli yağmurlar sonrası taşkın yapar. Emet çayı Şaphane dağından

kaynağını alır ve kış ilkbahar mevsiminde yüksek akımlara sahiptir. Şiddetli yağmurlar sonrası taşkın ya-

par. Simav çayı akımları yaz aylarında oldukça düşük olmakla birlikte kış aylarında oldukça yükselmekte ve

ovalarda taşkın yapabilmektedir. Kocaçay Madra Dağından doğmaktadır ve yaz aylarında oldukça dü-

şük akımlara sahiptir. Havzanın ortalama yıllık verimi 7,2 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım

5,43 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %2,9 dur.


Meteoroloji


Balıkesir 30.2 36.4 45.9 74.3

Çanakkale 42.9 51.5 67.8 94.0

İzmir 37.0 47.3 66.7 95.5

Manisa 35.1 38.7 50.6 93.1

3


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.140.414 46.9




Diğer Alan 392.754 16.1

GENEL ALAN 2.433.501 100

51


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI MİKRO

HAVZA SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 BURSA Kestel Nilüfer Çayı NarlıDere 1 7.105,7

2 BALIKESİR Kepsut Killi Çayı Dombay Deresi 1 26.064,9

3 KÜTAHYA Simav Simav Çayı Başıbüyük 1 5.861,3TOPLAM 3 3 39.031,9



52

Kuzey Ege Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, batısında Susurluk, güne-

yinde Gediz ve kuzeyinde Mar-

mara havzaları ile çevrilidir. Havza

genel alanı 1.069.747 hektardır.

Karamenderes Deresi, Havran

Çayı, Madra Çayı, Bergama Dere-

si, Güzelhisar Çayı, Sodet Deresi,

Geyikli Çayı, Kırkgeçit Deresi, Ma-

den Deresi, Koca Dere, Çakır Dere,

Manastır Deresi havzadaki bazı

akarsulardır. Güzelhisar Çayı Hav-

zası, kuzeyden Bakırçay, güney-

den Gediz nehri havzalarını birbirinden ayırmaktadır. Engebeli bir topoğrafyaya sahip olan havzanın genişliği

682,24 km² dir. 120 km uzunluğundaki Bakırçay, Balıkesir’in 30 km güneyindeki Davullu dağlarından kaynakla-

nır, Madra ve Yund dağlarından katılan Gelenbe, Aksu, Yağcılı, Menteşe, İlya, Karadere, Kırkgeçit, Gümüş, Kestel,

Bergama Sınır ve Sarıırmak dereleri ile beslenir.

Bakırçay Ovası, Soma yakınından başlar, Çandarlı’ya kadar uzanır. Ova uzunluğu 80 km olup, genişliği Soma’da

4 km, Kınık’ta 15 km’ yi bulur. Bayramiç, Ezine, Körfez, Edremit, Burhaniye, Ayvalık havzadaki diğer bazı ovalardır.

İklimi:

Havzanın Batı ve kuzey kesimleri nemli ve

yarı nemli iklim tipi hakimken, doğu ke-

simlerde yarı kurak iklim tipi hakimdir. İz-

mir ilinde ortalama yıllık yağış 688.3 mm,

Balıkesir’de 555.6 mm ve Çanakkale’de

596.3 mm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın % 43.8‘ini ormanlar oluştur-

maktadır. Havzadaki ormanlık alanlarda

bitki örtüsü genel olarak sarıçam, kara-

çam, ardıç ve meşelerden oluşur. Orman ve yarı tabii alanlar içe-

risinde; saf ormanlar, karışık ormanlar, maki ve otsu bitkilerin kap-

ladığı alanlar ile bitki örtüsü az olan ya da hiç olmayan kumsallar,

kayalıklar ve iskan alanları gibi alanların tamamı yer almaktadır.

İkinci sırada % 36.1 ile tarımsal alanlar gelmektedir. Her türlü ekile-

bilir alanlar, sürekli ürünler, meralar ve karışık tarım alanlarını kap-

sar. İzmir’ de ormanlık oranı %39.7, Çanakkale’de %52.9, Balıkesir’de

%45.9, Manisa’da %37.7’ dir.

Hidrolojisi:

Başlıca akarsuları Bakırçay, Havran Çayı, Tuzla Deresi, Karamnede-

res olan ve müteferrik akarsuların Ege denizine döküldüğü havza-

dır. Bakırçay sel rejiminde akan bir sudur. Taşkın tehlikesi fazladır. Bakırçay akımları yaz aylarında çok düşer

ve sulama da yoğun olduğu için kuruma noktasına gelir. Diğer akarsular kar erimelerine çok duyarlıdır ve kar

erimesiyle debiler hemen yükselir. Bakırçay da olduğu gibi yaz aylarında kuruma noktasına gelirler. Havzanın

ortalama yıllık verimi 7,4 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım 2,9 milyar m3 olup, bunun Türkiye

toplam potansiyelindeki payı %1,1 dir.


Meteoroloji


Balıkesir 30.2 36.4 45.9 74.3

Çanakkale 42.9 51.5 67.8 94.0

İzmir 37.0 47.3 66.7 95.5

Manisa 35.1 38.7 50.6 93.1

4


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 114.922 10.7

GENEL ALAN 1.069.747 100

53

NO İL ADI İLÇE ADI

ALT

HAVZA

ADI

SEL HAVZASI ADISEL HAVZASI MİKRO

HAVZA SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ÇANAKKALE Ayvacık Küçükkuyu Ilıca Deresi 1 2.799,0

TOPLAM 1 1 2.799,0



54

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Büyük Mende-

res, güneyinde Küçük Menderes,

kuzeyinde Susurluk ve Kuzey Ege

havzaları ile çevrilidir. Havzada

iklim iç kesimlerine doğru nemli

iklimden çok nemli iklime geçiş-

lidir. İç Batı Anadolu’daki Murat,

Eğrigöz ve Şaphane dağlarından

inen suların birleşmesiyle oluşan

Gediz Nehri, batıya doğru ilerler-

ken, kuzeyden Kunduzlu, Selendi,

Deliiniş ve Demrek Çaylarını, gü-

neyden ise Kulu volkaniklerinden gelen küçük dereleri sularına katar. Salihli ilçesinin kuzeydoğusundan Gediz

Ovası’na girer ve güneyden Kemalpaşa Ovası’ndan gelen Nif Çayı’nı alarak Foça tepelerinin güneydoğusundan

İzmir Körfezi’ne dökülür. Ege’de denize ulaştığı noktaya kadar ki uzunluğu 401 km olup, Havza genel alanı

1.728.773 hektardır. Taşkın dönemlerinde sık sık yatak değiştiren Gediz Nehri, yaklaşık 40.000 ha’lık bir delta

oluşturmuştur. Gediz Ovası’nın Uzunluğu 150 km’ dir, genişliği bazı yerlerde 20 km’ yi bulur. Bozdağlar’ la gü-

neydeki Küçük Menderes Ovası’ ndan, Yunt Dağı’yla kuzeydeki Bakırçay Ovası’ ndan ayrılır. Gediz Havzası’nda

Soma Ovası, Manisa Ovası, Akhisar Ovası, Salihli Ovası ve Turgutlu ovası mevcuttur.

İklimi:

Havzanın batı ve orta kesimi nemli ve

yarı nemli iklim tipi hakimken, doğu

kesimlerde yarı kurak iklim tipi hakim-

dir. Manisa ilinde ortalama yıllık yağış

708.0 mm İzmir’de 688.3 mm, Uşak’ta

531.0 mm dir.

Bitki Örtüsü:

Gediz havzasında Ormanlar asli ağaç türü olarak sarıçam,

karaçam, kızılçam, fıstıkçamı, ardıç ve meşelerden olu-

şur. Yaygın maki türleri ise, kocayemiş, funda, zeytin ve az

miktarda da defne, kuşkonmaz ve üvezdir. Bağlar ve zey-

tinlikler de geniş alan kaplar. Manisa İlinde ormanlık oranı

% 37.7, Uşak’ta % 39.8, Kütahya’da %53, Denizli’de %45.9,

İzmir’de % 39.7’ dir.


Meteoroloji


Denizli 35.6 40.7 47.2 66.5

İzmir 37.0 47.3 66.7 95.5

Kütahya 26.9 29.2 33.7 55.7

Manisa 35.1 38.7 50.6 93.1

Uşak 27.0 29.3 36.3 49.0

Gediz Havzası5


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 349.460 20.2

GENEL ALAN 1.728.773 100

55

56


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 İZMİR Bornova Bornova Karaçay Deresi 1 4.883,1

2 İZMİR Karşıyaka Karşıyaka Sazlıca Deresi 1 1.508,9

3 İZMİR Karabağlar Göztepe Yaran ve Hacıahmet D. 2 8.641,3

4 İZMİR Çiğli Karşıyaka Koca Dere 1 3.875,9

5 MANİSA Akhisar Gürdük Çayı Kabuz Deresi 1 13.178,9

6 MANİSA Akhisar Gürdük Çayı Delice Deresi 1 15.641,1

7 MANİSA Akhisar Gürdük Çayı Eğdemir Deresi 1 19.807,3

8 UŞAK Banaz Gediz Kara Dere 1 4.952,0

9 UŞAK Banaz Gediz Höyük Deresi 1 16.125,0

10 UŞAK Banaz Gediz Aktaş Deresi 1 11.924,0

11 UŞAK Banaz Gediz Değirmenönü 1 21.231,0

12 DENİZLİ Buldan Alaşehir Çayı Azmak Deresi 1 10.766,0

13 DENİZLİ Buldan Alaşehir Çayı Çamköy Deresi 1 6.752,0

TOPLAM 13 14 139.286,5



Hidrolojisi:

Gediz nehri Murat dağından murat çayı ismiyle doğar Alaşehir çayı, Kum çayının katılımından sonra

Ege denizine dökülür. Havza içinde Marmara gölü bulunmaktadır. Havzanın kuzeyinden katılan çaylar

genelde düşük akım taşırlar ve yazın kurumaya meyillidirler. Sulama için su kullanımım oldukça

fazladır. Gediz nehri rejimi düzensizdir. Ovalarda kış aylarında yağmur bahar aylarında ise kar erimesi

kaynaklı taşkınlara sebep olur. En kuvvetli beslenme yeri Murat Dağı’dır. Havzanın ortalama yıllık verimi

3,6 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım 1,95 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki

payı %1,1 dir.

57

Küçük Menderes Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, güneyde Büyük Menderes,

doğu ve kuzeyde Gediz havzala-

rı ile çevrilidir. Küçükmenderes,

Bozdağlar’dan doğar. Uzunluğu

124 km’ dir. Havza genel alanı

725.158 hektardır. Küçük Men-

deres Ovası’ nı sulayarak, Selçuk

ilçesinin batısında denize dökü-

lür. Küçük Menderes, su yatağı

boyunca ilerlerken pek çok küçük

dere ve çaylarla beslenerek güne-

ye doğru iner. Beydağı kasabası

yakınlarında Boz ve Aydın Dağları‘nın birbirinden açılan ve gittikçe alçalan tepeleri arasındaki geniş havzasında

batıya doğru akar. Burada Falaka ve Ergenli Deresi ile birleşir. Alaman Boğazı‘na gelen Küçük Menderes Irmağı

Boğazı geçtikten sonra iki kola ayrılır. Kuzey kolu suni bir kanalla Ege Denizi’ne dökülür. Menderes Irmağı’nın

Torbalı yakınlarında güneye dönen diğer koluysa Selçuk ilçesi önlerinde taşıdığı alüvyonlarla bataklık ve küçük

göllerin bulunduğu bir delta oluşturarak Ege Denizi’ne dökülür. Küçük Menderes Ovası, doğuda Beydağ’ dan

başlar, ortalama 10-15 km genişlikte, Torbalı ve Selçuk’a kadar uzanır. Havzada Gölcük gölü, Belevi Gölü, Çakal-

boğaz Gölü ve Karagöl mevcuttur.

İklimi:

Havzada nemli ve yarı nemli iklim tipi

hakimdir. İzmir ilinde ortalama yıl-

lık yağış 688.3 mm iken, Aydın ilinde

619.8 mm dir.

Bitki Örtüsü:

Havzada orman ve yarı tabii alanların, diğer bir ifadeyle or-

man, maki veya otsu bitki ve bitki örtüsü az ya da olmayan

alanların arazi dağılımı tarımsal alanlardan daha çoktur. İz-

mir İlinin ormanlık oranı % 39.7, Aydın’ın %38.5’ dur.

Hidrolojisi:

Boz dağlardan doğan Küçük menderes ırmağı esas

kaynağını Kiraz ovasında bulunan sulardan alır. Kendi

alüvyonlarıyla oluşturduğu düşük eğimli ovada akarken

kıvrımlar çizer. Akarsunun beslenme havzası dardır. Sel

rejiminde akan bir akarsudur. Dağlardan ovaya iniş eğimi yüksek olduğu için sular birden yükselir ve çekilir.

Taşkınlar genellikle kış aylarında görülür. Havzanın ortalama yıllık verimi 5,3 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık

ortalama akım 1,19 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %0,6 dır.


Meteoroloji


Aydın 34.5 39.9 49.4 71.2

İzmir 37.0 47.3 66.7 95.5

6


Alanı(Hektar)

%






GENEL ALAN 725.158 100

5858


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI MİKRO

HAVZA SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 İZMİR Ödemiş Melez Çayı Uzun Dere 1 1.934,2

TOPLAM 1 1 1.934,2



59

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Burdur, An-

talya ve Akarçay, batısında Kü-

çük Menderes, güneyinde Batı

Akdeniz havzaları ile çevrilidir.

Büyük Menderes Nehri 584 km

uzunluğunda olup, Havza genel

alanı 2.681.817 hektardır. Ege

Bölgesi’nin en uzun akarsuyudur.

İç Batı Anadolu‘da Sandıklı ve

Dinar arasındaki platolar ile Çiv-

ril ve Honaz yakınlarından sızan

kaynaklardan doğar. Işıklı gölünü

dolduran sularla beslenir. Uşak‘tan katılan Banaz Çayı ve Muğla‘dan Çine Çayı sularını bünyesine katarak, adını

vererek Ege Denizi‘ne dökülür. Nehri çok sayıda yan dere beslemektedir. Kufi Çayı, Çürüksu Çayı, Dandalaz Çayı,

Akçay ve Çine Çayı havzadaki bazı akarsulardandır. Büyük Menderes Havzası, Denizli’den başlayarak Ege Denizi

kıyılarına kadar uzanan çok geniş ovaları kaplar. Büyük Menderes Havzası’nda Çivril, Çal, Baklan ve Sarayköy

Ovaları, Bafa Gölü, Işıklı Gölü mevcuttur.

İklimi:

Havzada iklim iç kesimlere doğru yarı

nemliden yarı kurak iklime geçişlidir. Hav-

zanın Ege Denizi’ne kıyısı olan illerinde

nemli ve yarı nemli iklim tipi hakimken,

iç kesimlerde yarı kurak iklim tipi ha-

kimdir. Aydın ilinde ortalama yıllık yağış

619.8 mm, Muğla’da 1130.5 mm olması-

na karşılık, havzanın doğu kesimlerinde

yer alan Denizli’de 551.1 mm, Uşak’da

531.0 mm, Afyonkarahisar’da 411.5 mm’dir.

En yüksek kar örtüsü kalınlığı Denizli’de

38 cm, Uşak’da 35 cm ve Afyonkarahisar’da

55 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Havzada Akdeniz iklim özelliklerine bağlı olarak gelişen ha-

kim bitki örtüsü makilerdir. İç kesimlerde bozkırlar, yüksek

kesimlerde iğne yapraklı ormanlar bulunmaktadır. Ormanı

oluşturan asli türler kızılçam, karaçam, fıstıkçamı, ardıç ve

meşedir. Zeytin, incir ve kestane yaygın olarak görülmek-

tedir. Havzanın % 36.5’ini ormanlar oluşturmaktadır. Muğ-

la ilinde ormanlık oranı %67.9, Aydın’da %38.5, Denizli’de

%45.9, Uşak’da %39.8 ve Afyonkarahisar’da %15.8’dir.


Meteoroloji


Afyonkarahisar 25.9 28.9 33.1 44.4

Aydın 34.5 39.9 49.4 71.2

Denizli 35.6 40.7 47.2 66.5

İzmir 37.0 47.3 66.7 95.5

Muğla 40.8 52.8 72.7 124.2

Uşak 27.0 29.3 36.3 49.0

Büyük Menderes Havzası7


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 475.216 17.7

GENEL ALAN 2.681.817 100

60

61

Hidrolojisi:

Sultan dağlarından çıkan kuvvetli Pınarbaşı suyu Büyük menderes nehrinin doğduğu yerdir. Işıklı gölüne

mansaplanıp çıkan sular daha sonra Banaz çayı ile birleşir. Daha sonra sol sahilden Çürüksu deresi karışır. Bu

noktanın mansabında sağ sahilden karışan dereler küçük yağış alanlarına sahiptirler ve kurmaya meyillidirler.

Sağ sahilden karışan akarsular ise büyük yağış alanlarına sahiptirler bunlar Çine ve Bozdoğan çaylarıdır.

Bozdoğan Çayı (Akçay) verimi yüksek bir akarsudur. Çine Çayının verimi Bozdoğan Çayına göre biraz daha

düşüktür ve yağışlı mevsimde taşkınlara sebep olur. Büyük Menderes’in suları genel olarak verimlidir. Bunun

sebebi havzanın geniş olması, beslenmesinde yağışlar kadar düdenlerin de tesirli olmasıdır. Kaynakları bol

miktarda kar yağışı ile beslenir. Havzanın ortalama yıllık verimi 3,9 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama

akım 3,03 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %1,6 dır.


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 AFYONKARAHİSAR Dinar Işıklı Kumalar Deresi 1 12.747,0

2 AFYONKARAHİSAR Dinar Işıklı Haydarlı Deresi 1 21.795,0

3 AYDIN Nazilli Nazilli Nazilli Deresi 2 8.433,0

4 AYDIN Nazilli Kestel Kestel Çayı 4 13.994,0

5 AYDIN Sultanhisar Sultanhisar Alça Deresi 1 38.950,7

6 AYDIN Sultanhisar Sultanhisar Malkoç Deresi 2 8.395,0

7 AYDIN Köşk Köşk Başçayır Deresi 1 11.964,0

8 AYDIN Köşk Kuyucular Koçak Deresi 1 14.112,0

9 MUĞLA UlaNamnam

Çayı Namnam Çayı 2 23.397,0

TOPLAM 9 15 153.787,7



62


Meteoroloji


Antalya 70.9 99.5 171.6 329.8

Burdur 26.3 32.5 37.4 61.8

Denizli 35.6 40.7 47.2 66.5

Muğla 40.8 52.8 72.7 124.2

Batı Akdeniz Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, batısında Antalya ve Bur-

dur, kuzeyinde Büyük Menderes

havzaları ile çevrilidir. Kirten De-

resi, Duralan Çayı, Kargıncık De-

resi, Namnam Çayı, Kocaalan De-

resi, Değirmen Dere, Tabaklı Dere,

Koca Çay, Gökyer Deresi, Dere

Çay, Hamzabey Deresi,Gümbe

Deresi, Göre Deresi, Karacaviran

Deresi, Yaşgöz Çayı havzadaki

bazı akarsulardır. Dalaman Çayı

Gülhisar’ın güneyinde Yeşilgül

Dağının kuzey yamaçlarından çıkar. Acıpayam yakınlarına kadar kuzey yönünde akar. Eşler dağından gelen

küçük çaylarla birleşir, Acıpayam Ovasında büyük bir dirsek yaparak güneybatıya doğru akmaya başlar. Acı-

payam Ovası’ndan sonra dar ve derin vadilerin içinden akar. Arazi çok engebeli olduğundan pek çok çağlayan

meydana getirir. Dalaman Ovasına girdiği zaman akışı yavaşlar. Çayın uzunluğu 229 kilometredir, Havza genel

alanı 2.118.417 hektardır. Muğla Ovası, Esen Ovası, Kemer Ovası, Dalaman Ovası havzadaki bazı ovalardandır.

İklimi:

Havzada iklim Ege kıyılarından iç kesim-

lere doğru nemli iklimden yarınemli ik-

lime geçişli olup havzanın doğu sınırına

doğru da nemli iklime geçişlidir. Havza-

da nemli ve yarı nemli iklim tipi hakim-

dir. Muğla ilinde ortalama yıllık yağış

1130.5 mm, Antalya’da 1072.8 mm ve

Burdur’da 415.0 mm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Batı Akdeniz Havzası’nda yüksek oranda orman ve funda-

lıklarla kaplıdır. Ormanlar kapalılığı iyi olup verimlidir. Dağ-

ların büyük kısmı ormanlarla, kıyılardaki yamaçlar makiler-

le örtülüdür. Ormanlarda çoğunlukla kızılçam, karaçam,

fıstıkçamı, sedir, ardıç ve dünyâda ender bulunan kokulu

“günlük” ağaçlar bulunur. Muğla İlinde ormanlık oranı %

67.9, Antalya’da % 55.9, Denizli’de %45.9 ve Burdur’da %

47.1’ dir.

8


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.116.910 52.7




Diğer Alan 520.313 24.6

GENEL ALAN 2.118.417 100

63

64

Hidrolojisi:

Başlıca akarsuları; Dalaman Çayı, Eeşen çayı, Sarnıç çayı, Akçay ve Alakır deresidir. Bu çaylarla sular Ege ve

Akdenize boşalmaktadır. Batı Akdeniz Havzası müteferrik bir havzadır. Dalaman çayı havzasının darlığına

rağmen yaz aylarında bile kuvvetlidir. Menbada yüksek ve bol yağışlı dağlar bulunur. Karstik özelliklerin yüksek

olduğu Dirmil bölgesinde yeraltı gölleriyle beslenen kuvvetli pınarlar mevcuttur. Eşen çayının beslenme

habzasında yüksek ve karstik dağlar bulunur. Eşen çayı suları verimlidir. Havza dar olduğundan vadiye hemen

inen sular taşkınlara sebep olur. Havzanın ortalama yıllık verimi 12,4 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama

akım 8,93 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %4,8 dır.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ANTALYA Merkez Göksu Çayı Doyran Deresi 1 13.734,0

2 ANTALYA Merkez Göksu Çayı Karaman Çayı 1 22.861,0

3 ANTALYA Merkez Göksu Çayı Burhan Deresi 1 21.551,0

4 BURDUR Gölhisar Dalaman Çayı Bereket Dere 1 18.475,4

5 DENİZLİ Çameli Dalaman Çayı KozanDeresi 1 14.710,1

6 MUĞLA Milas Sarıçay Ballık Deresi 6 14.041,2

7 MUĞLA Fethiye Eşen Çayı Akçay Deresi 1 9.834,0

8 MUĞLA Kaş Eşen Çayı Dereağzı Deresi 1 6.280,0

9 MUĞLA Fethiye Eşen Çayı Kızıl Deresi 1 11.279,0

TOPLAM 9 14 132.765,7



65

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Doğu Akdeniz

ve Konya Kapalı, batısında Burdur

ve Batı Akdeniz, kuzeyinde Akar-

çay havzaları ile çevrilidir. Havza


Antalya Havzasının akarsuları,

daha çok dere ve çaylardan olu-

şur, karstik kaynaklarla beslenen-

ler dışındakilerin rejimi düzen-

sizdir. Havzada Manavgat Çayı

93 km uzunluğundadır. Bunun

dışında diğer önemli akarsuların

bazıları, Köprü Çayı (184 km uzunluğunda), Aksu Çayı (163 km uzunluğunda), Dim Çayı (41 km), Alara Çayı

(62 km), Demre Çayı (45 km), Alakır Çayı (62 km) ve Eşen Çayı’dır (146 km). Havzada Karagöl, Avlan Gölü, Söğüt

Gölü, Ova Gölü, Kovada gölü, Eğirdir Gölü ve Isparta Ovası bulunmaktadır.

İklimi:

Havzanın Akdeniz’e bakan yamaçlarıyla,

dağların arka yamaçlarında nemli ve yarı

nemli iklim tipi hakimken, iç kesimlerde

yarı kurak iklim tipi hakimdir. Akdeniz

sahilinde yer alan Antalya ilinde orta-

lama yıllık yağış 1072.8 mm, Isparta’da

501.1 mm dir.

Bitki Örtüsü:

Antalya Havzası’nın ormanlarında kızılçam, sedir, karaçam,

ardıç, meşe ağaçları hakimdir. Kaş ve Elmalı arasında sedir

ağaçları optimum yayılış gösterir. Aşağı rakımlarda makiler

vardır. Makilerle çam ormanları arasında meşe ağaçları bulu-

nur. Maki bölgesinde, defne, sandal, meşe türleri, yabanmersi-

ni, menengiç ve çitlembike çok rastlanır. Ayrıca lavanta, kekik,

nane ve veronika gibi bitkiler bulunur. Antalya İlinde ormanlık

oranı % 55.2 iken Isparta’ da % 45,2, Burdur’da % 47.1’dir. dir.

Hidrolojisi:

Başlıca Aksu Çayı, Manavgat Çayı, Köprü Çayı, ve Alara Çayı

ile sularını Akdenize boşaltan müteferrik bir havzadır. Ayrıca

içinde Eğirdir gölü bulunur. Köprüçay karstik bir havzaya sahiptir. Çok hızlı akar ve berrak sulara sahiptir.

Eğiridir gölünden kaynaklanır. Suyunun önemli bir bölümü karstik kaynaklardan gelmektedir. Manavgat çayı

çok istikrarlı bir rejime sahiptir. Alara çayı verimli bir sudur. Taşkınlar meydana getirip ovada zararlara sebep

olmaktadır. Havzanın ortalama yıllık verimi 24,2 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım 11,06 milyar

m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %5,9 dur.


Meteoroloji


Antalya 70.9 99.5 171.6 329.8

Burdur 26.3 32.5 37.4 61.8

Isparta 29.3 33.2 40.8 73.8

Antalya Havzası9


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 586.724 29.3

GENEL ALAN 2.003.096 100

66


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ANTALYA Kemer Ağva Çayı Ağva Çayı 1 17.807,22 ANTALYA İbradi Başlar Karaçam Arıca D. 3 23.172,33 ISPARTA Yalvaç Gelendost Eğlence Deresi 1 17.219,44 ISPARTA Senirkent Eğirdir Gölü Sarp Deresi 1 6.959,7TOPLAM 4 6 65.158,6



67

Burdur Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Antalya, ba-

tısında Büyük Menderes, güne-

yinde Batı Akdeniz, kuzeyinde

Antalya ve Büyük Menderes hav-

zaları ile çevrilidir. Havza genel

alanı 643.416 hektardır. Havzada

Alakır Çayı, Eşeler Dağından çı-

kar, 80 kilometrelik bir yatağa sa-

hip olup Burdur Gölüne dökülür.

Burdur Çayı, İnsuyu, Gökpınar ve

Yenipınar kaynaklarından çıkar,

25 kilometrelik bir yatağa sahip

olup, Kocayır yöresinden Burdur Gölüne dökülür. Arvallı Çayı, Tekkegözünden çıkar, 20 kilometrelik bir yatağı

olup, Çeltikçi Çayı ile birleştikten sonra Onaç Çayı ismini alır ve Kestel Gölüne dökülür. Kravgaz Çayı, Askeriye

Çayı, Dalaman Çayı, Başköy Çayı havzadaki diğer akarsulardandır. Burdur Havzası’nda Kağılcık-Karamanlı, Ha-

sanpaşa, Başpınar, Akçay, Erli, Yazıköy, Yarıköy, Hacılarköy, Eğneş, Kozluca, Elmacık, Çine, Kurköy, Çeltikçi, Kestel,

Keçili, Bucak, Ürkütlü, Kızılkaya, Karapınar, Yamalı, Gölhisar, Çavdır ve Haravza ovaları yer alır.

İklim:

Havzadaki iklim kuzeyden güneye

doğru yarı nemli iklimden nemli iklime

geçişlidir. Havzada yarı kurak iklim tipi

hakimdir. Burdur ilinde ortalama yıllık

yağış 415.0 mm. Isparta’da 501.1 mm

ve Afyonkarahibar’da 411.5 mm dir.


unsurlardan birisidir. Yukarı havzalar-

da yoğun kar yağışı yaşanmaktadır. En

yüksek kar örtüsü kalınlığı Burdur’da 46

cm, Isparta’da 32 cm iken Afyonkarahisar’da 55 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın % 26.6’sı ormanlardan oluşmaktadır. Ormanı oluş-

turan asli ağaç türleri karaçam, sedir, ardıç,meşedir. Orman ve

yarı tabii alanlar; orman alanları, maki veya otsu bitki alanla-

rı, çıplak veya bitki örtüsü az olan alanlardan oluşur. Tarımsal

alanlar; ekilebilir alanlar, sürekli ekilen ürünler, meralar, karışık

tarım alanlarından oluşur. Islak alanlar ise karasal sulak alanlar,

kıyısal sulak alanlardan, su yüzeyleriden ve karasal sulardan

oluşmaktadır. Burdur ilinde ormanlık oranı % 47.1, Denizli’de

%45.9, Afyonkarahisar’da %15.8 ve Isparta’da % 45.2’dir.

Hidrolojisi:

Burdur gölü, Acı göl, ve Salda gölü yağış alan-

larını içeren kapalı bir havzadır. Burdur gölü-

ne birkaç kuvvetli akarsu girer fakat bunların çoğu

kısadır ve bir çoğu yaz aylarında bu yüzden ve ya sulama amacıyla suların çekilmesi sebebiyle kurumakta-

dırlar. Yalnızca en uzun kol olan Bozçay biraz farklıdır. Bununla birlikte son yıllarda Bozçayın da yaz ay-

larında zaman kuruduğu görülmektedir. Ayrıca son yıllarda Burdur Gölü seviyesinde önemli azalma-

lar gözlenmektedir. Havzanın ortalama yıllık verimi 1,8 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım

0,5 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %0,3 tür.


Meteoroloji


Afyon 25.9 28.9 33.1 44.4

Burdur 26.3 32.5 37.4 61.8

Denizli 35.6 40.7 47.2 66.5

Isparta 29.3 33.2 40.8 73.8

10


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 219.493 35.2


68


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 BURDUR Merkez Burdur GölüBozçay ve

Badarmit D.3 19.071,3

2 BURDUR Karamanlı Eren Çayı Gedderesi 1 4.698,8

3 ISPARTA Merkez IspartaKükürt Deresi

ve Yan Dereleri1 9.229,4

TOPLAM 3 5 32.999,5



69

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda ve kuzeyinde

Sakarya, batısında Büyük Mende-

res ve güneyinde Antalya havza-

ları ile çevrilidir. Ege, Akdeniz ve

İç Anadolu Bölgelerinin birleştiği

bir noktada, kapalı bir havza nite-

liğinde olan Akarçay havzasının

önemli bir kesimi Afyonkarahisar

il sınırları içerisindedir. Havza ge-

nel alanı 798.207 hektardır. Doğu-

dan Konya sınırlarına girmektedir.

Akarçay Havzası, sismik olarak

aktif olan, kuzeybatı-güneydoğu yönünde ortalama 130 kilometre uzunlukta ve 20 kilometre genişlikte olan

bir çöküntü havzasıdır. Akarçay Nehri Eber ve Akşehir Gölüne dökülür. Havzada Kali Çayı, Çay Deresi, Yeniköy

Deresi, Engilli Deresi ve Adıyan Suyu gibi küçük dereler mevcuttur. Havzada Afyonkarahisar Ovası, Çamurova,

Gülovası, Sandıklı Ovası, Şuhut Ovası gibi birikinti ovaları mevcuttur.

İklimi:

Havzada yarı kurak iklim tipi hakimdir.

Afyonkarahisar ilinde ortalama yıllık ya-

ğış 411.5 mm, Konya’da 318.1 mm’dir.

Kar miktarı sel oluşumuna tesir eden un-

surlardan birisidir. Yukarı havzalarda yo-

ğun kar yağışı yaşanmaktadır. En yüksek

kar örtüsü kalınlığı Afyonkarahisar’da

55 cm, Konya’da 40 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Akarçay Havzası verimli tarım alanlarına sahiptir. Başta haş-

haş olmak üzere her nevi hububat, bakliyat ve sınai bitkiler

yetişir. Meyve çeşitleri bakımından zengindir. Ormanlarda

asli ağaç türü olarak karaçam, meşe ve ardıç ağaçları mev-

cuttur. Afyonkarahisar İlinde ormanlık alan oranı % 15.8,

Konya’da % 12.6’ dır.


Meteoroloji



Konya 21.4 24.2 30.1 44.9

Akarçay Havzası11


Alanı(Hektar)

%



Mera Alanı 173.197 21.7


Diğer Alan 178.095 22.3


70

71


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 AFYONKARAHİSAR Şuhut Şuhut Balçık Hisar 1 9.822,0

2 AFYONKARAHİSAR Şuhut Işıklar Yarışlı 1 16.614,6

3 AFYONKARAHİSAR Şuhut Selevir Dadak 1 19.159,2

4 AFYONKARAHİSAR Merkez Afyonkarahisar Belenyurdu D. 1 5.122,0

5 AFYONKARAHİSAR Çay Kızıldağ İsalı 1 33.938,5

TOPLAM 5 5 84.656,3



Hidrolojisi:

Akşehir ve Eber gölleri yağış alanlarını içine alan kapalı bir havzadır. Eber gölüne dökülen Akarçay havza

genişliği ve akarsu kolu uzunluğu olarak yeterince büyük olmasına rağmen akım bakımından yetersizdir.

Bunun önemli sebeplerinden biri kurak bir bölgede yer almasıdır. Yaz sonlarında Eber gölüne yakın bölgelerde

kurur. Havzanın ortalama yıllık verimi 1,9 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım 0,49 milyar m3 olup,

bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %0,3 tür.

72

Sakarya Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Kızılırmak ve Konya

Kapalı, batısında Susurluk ve Marmara,

güneyinde Akarçay ve Konya Kapa-

lı, kuzeyinde Batı Karadeniz havzaları

ile çevrilidir. Sakarya nehrinin uzun-

luğu 824 km olup, Havza genel alanı

6.329.706 hektardır. Afyonkarahisar’ın

kuzeydoğusundaki Bayat Yaylası’ ndan

doğar. Polatlı yakınlarında en büyük

kollarından biri olan Porsuk Çayı’nı ve

Ankara Çayı’ nı alır. Geyve Boğazı’ ndan

geçer ve Karasu’dan akarak Karadeniz’e

dökülür. Sakarya Havzasında Pamuko-

va, Adapazarı Ovası, Porsuk Ovası, Söğütlü Ovası ve Şeyhler Ovası mevcuttur.

İklimi:

Havzada iklim, doğu kesimlerinden kuzeye

ve batıya doğru gidildikçe yarı kurak iklim-

den yarı nemli iklime geçişlidir. Havzanın

Karadeniz’e bakan yamaçlarıyla, dağların

arka yamaçlarında nemli ve yarı nemli ik-

lim tipi hakimken, iç kesimlerde yarı ku-

rak iklim tipi hakimdir. Sakarya ilinde or-

talama yıllık yağış 850.2 mm, Ankara’da

399.8 mm, Afyonkarahisar’da 411.5 mm,

Kütahya’da 546.8 mm, Bilecik’de 555.9 mm,

Eskişehir’de 347.8 mm ve Bolu’da 558.3 mm’

dir. Kar miktarı sel oluşumuna tesir eden un-

surlardan birisidir. Yukarı havzalarda yoğun

kar yağışı yaşanmaktadır. En yüksek kar ör-

tüsü kalınlığı Eskişehir’de 32 cm, Ankara’da

30 cm, Afyonkarahisar’da 55 cm, Kütahya’da

60 cm, Bilecik’de 44 cm, Sakarya’da 54 cm ve

Bolu’da 64 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın kuzeyinde yüksek kesimler gür ormanlarla kaplıdır. Or-

manı oluşturan asli türler karaçam, sarıçam, kayın, gürgen, ıhla-

mur, kestane, kavak, çınar ve meşe türleridir. Yukarı Sakarya Ovası’

nda genellikle buğday, arpa, çavdar, mısır, susam, ayçiçeği ve şeker

pancar ekimi yapılmaktadır. Havzanın iç güney kesimlerine doğru

meşe ağaçları, daha sonra da bodur meşeler görülür. Sakarya ilinde

ormanlık oranı %42.2, Bilecik’te %54.5, Bolu’da % 63.8, Eskişehir’de

%24.3, Ankara’da %14.1, Konya’da %12.6, Afyonkarahisar’da %15.8,

Kütahya’da %53 ve Bursa’da %44.9’ dur.


Meteoroloji


Ankara 27.1 30.4 35.5 48.7


Bursa 26.4 30.9 46.0 75.3

Bilecik 26.4 27.4 30.9 50.8

Bolu 24.0 26.4 32.4 49.0

Eskişehir 29.6 30.3 34.2 43.8

Konya 21.4 24.2 30.1 44.9

Kütahya 26.9 29.2 33.7 55.7

Kocaeli 46.2 52.8 70.5 103.1

Sakarya 45.4 52.3 66.0 92.1

12


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.649.079 26.1

Tarım Alanı 2.711.508 42.8

Mera Alanı 833.440 13.2


Diğer Alan 989.047 15.6

GENEL ALAN 6.329.706 100

73

74

Hidrolojisi:

Afyonkarahisar’ın kuzeydoğusundan doğan Sakarya nehri Karadenize dökülür. Sakarya çayına Porsuk çayı, Ankara

çayı, Kirmir çayı gibi büük çaylar katılır. Porsuk murat dağından doğar. Daha önceleri Eskişehir için taşkın tehlikesi

oluşturan porsuk çayı menba barajların işletmeye alınmasıyla bu tehlikenden kurtulmuştur. Ankara şehir merkezinden

geçen ankara çayının rejimini Ankara şehri atık suları belirlemektedir. Sakarya nehri mensaba doğru karadeniz dağlık

yöresi tesiri altında olmasına rağmen beslenme havzasının genel özellikleri bakımından orta Anadolu tesiri daha

baskındır. Havzanın ortalama yıllık verimi 3,6 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım 6,4 milyar m3 olup,

bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %3,4 tür.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ANKARA Beypazarı Kirmir Çayı İnözü 2 24.226,0

2 ANKARA Kızılcahamam Kirmir Çayı Berçin Çayı 1 31.630,0

3 ANKARA Kızılcahamam Kirmir Çayı Hamam Çayı 2 31.240,0

4 ANKARA Nallıhan Nal Çayı Köstebek Deresi 1 16.836,0

5 ANKARA Nallıhan Nal Çayı Sorkun Çayı 1 11.401,0

6 ANKARA Nallıhan Nal Çayı Ilıca Deresi 1 7.092,0

7 BİLECİK Pazaryeri Karasu Çayı Sorgun Deresi 1 29.728,0

8 BİLECİK Merkez Karasu Çayı Hamsu Deresi 1 3.566,0

9 BOLU Merkez Uluçay Ilıca Deresi 1 8.359,0

10 BOLU Merkez Uluçay Kabuz Deresi 1 12.411,0

11 BOLU Merkez Aladağ Çayı Bozyer Deresi 2 10.471,0

12 ESKİŞEHİR Mihaliçcık Gürleyik Günak Deresi 2 19.956,0

13 KONYA Yunak Yunak Karataş Deresi 1 8.033,0

14 KÜTAHYA Merkez Kütahya Keçeeğreği Dere 3 16.343,2

15 SAKARYA KarapürçekMudurnu

ÇayıKanlı Deresi 1 16.355,0

TOPLAM 15 21 247.647,3



75

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Kızılırmak, batı-

sında ve güneyinde Sakarya havza-

ları ile çevrilidir. Havza genel alanı

2.886.487 hektardır. Melen Çayı,,

Bartın Çayı, Mengen Çayı, Filyos Çayı,

Alaplı Irmağı, Gülüç Irmağı, Hara-

mi Deresi, Kara Dere, Çapak Deresi,

hamamsuyu Deresi havzadaki bazı

akarsulardır. Melen Çayının havza ge-

nişliği 2.317 km2 dir. Efteni Gölünün

kuzeybatısından çıkan akarsu Kara-

denize dökülür, toplam uzunluğu

60 km’ dir. Filyos Çayı’nın uzunluğu 228 km’ dir. Havza genişliği ise 13.000 km2 dir. Filyos Çayı irili ufaklı pek çok

akarsuyun birleşmesinden oluşur. Filyos Çayı’nın en önemli kolları Köroğlu Dağları‘ndan inen Soğanlı (Gerede)

Çayı ve Ilgaz Dağları’ndan inen Araç Suyu‘dur. Batı Karadeniz havzasında Gerede Ovası, Mudurnu Ovası, Bolu Ovası,

Düzce Ovası mevcuttur.

İklimi:

Havzada iklim, güneyden kuzeye doğru

nemli iklimden çok nemli iklime geçişlidir.

Havzada nemli - çok nemli ve yarı nemli

iklim tipi hakimdir. Sinop ilinde ortalama

yıllık yağış 674.7 mm, Kastamonu’da 490.5

mm, Bartın’da 1040.9 mm, Zonguldak’ta

1230.5 mm, Karabük’te 484.6 mm, Bolu’da

558.3 mm ve Düzce’de 828.3 mm dir. Kar

miktarı sel oluşumuna tesir eden unsurlar-

dan birisidir. Yukarı havzalarda yoğun kar

yağışı yaşanmaktadır. En yüksek kar örtü-

sü kalınlığı Sinop’ta 47 cm, Kastamonu’da

44 cm, Bartın’da 109 cm, Zonguldak’ ta 91

cm, Karabük’te 35 cm, Bolu’ da 64 cm ve

Düzce’de 80 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Batı Karadeniz ormanlarını saf veya karışık ormanlar oluşturur. Yap-

rağını döken orman ağaçları kayın, meşe, gürgen, kestane, Akçaa-

ğaç ve dişbudak ağırlıklı olup iğne yapraklı ormanlar ise karaçam,

sarıçam ve ardıç ağırlıklıdır. Defne gibi yeşil kalan yalancı makiler

ise daha çok kıyı kesimlerde ve yerleşme bölgelerinin çevresinde

görülmektedir. Sinop İlinde ormanlık oranı % 59,5, Kastamonu’da

% 62.2, Bartın’da % 53.9, Zonguldak’ ta % 58.8, Karabük’ de % 69.8,

Çankırı’ da %23.3, Bolu’ da % 63.8 ve Düzce’de % 50’dir.


Meteoroloji


Bartın 40.2 49.8 68.6 117.8

Bolu 24.0 26.4 32.4 49.0

Çankırı 27.1 29.4 32.9 45.3

Düzce 31.5 37.0 50.7 84.6

Karabük 31.3 34.8 38.3 42.9

Kastomonu 39.2 43.2 48.2 56.6

Sakarya 45.4 52.3 66.0 92.1

Samsun 50.2 61.0 76.9 94.8

Sinop 40.9 45.7 57.0 85.8

Zonguldak 55,3 68.6 94.4 146.4

Batı Karadeniz Havzası13


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.728.784 59.9




Diğer Alan 351.721 12.2

GENEL ALAN 2.886.487 100

76

77

Hidrolojisi:

Havza sularını Karadeniz bölgesinin batısında sularını küçük akarsularla Karadenize döken yağış alanlarından

oluşmaktadır. Filyos çayı havzanın en büyük akrsuyudur. Ilgaz dağlarından doğan Araç çayı ile Gerede

taraflarından doğan Melen çayı ile birleşerek Filyos çayını oluşturur. Daha mansapta abant gölünden

kaynaklanan Devrek çayıda Filyos çayına katılır. Filyos çayı yaz ayları dışında kuvvetli akar. Taşkın zamanlarında

tehlikeli olur. Havzanın ortalama yıllık verimi 10,6 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım 9,93 milyar

m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %5,3 tür.


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 BARTIN Ulaş Uluçay Eldes Deresi 3 32.551,4

2 DÜZCE Kaynaşlı Uğur Suyu Dayanık Suyu 2 17.597,0

3 DÜZCE Kaynaşlı Asarsuyu Çayı Çakıtoyu Deresi 1 15.510,4

4 KARABÜK Eskipazar Eskipazar Çayı Değirmen Deresi 1 14.970,0

5 KARABÜK Eskipazar Eskipazar Çayı Göksu Deresi 1 6.097,0

6 SİNOP Türkeli Güzelkent Helaldi Çayı 3 8.295,4

7 SİNOP Dikmen Güzelçay Aptes Deresi 5 10.900,3

8 SİNOP Ayancık Ayancık Çayı Dolayseki Çayı 2 25.140,0

9 SİNOP Dikmen Güzel Çayı Kanlıçay Deresi 1 14.526,0

10 SİNOP Erfelek Karasu Çayı Himetoğlu Çayı 3 21.181,0

11 SİNOP Türkeli Türkeli Kuzkütüğü Çayı 2 10.666,0

12 ZONGULDAK Zonguldak Zonguldak Erçek Deresi 1 6.579,7

13 ZONGULDAK Gökçebağ Filyos Çayı Ağusta Deresi 1 13.692,0

TOPLAM 13 26 197.706,2



78

Yeşilırmak Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Doğu Karade-

niz ve Çoruh, batısında Kızılırmak,

güneyinde Kızılırmak ve Fırat-Dicle

havzaları ile çevrilidir. Havza genel

alanı 3.955.363 hektardır. Yeşilırmak,

Tokat, Amasya ve Samsun şehir mer-

kezlerinden geçmektedir. Yeşilırmak

Köse Dağları’ndan doğarak batıya

doğru Tokat ve Turhal ovalarından

geçer, Geldingen Ovası’ndan itiba-

ren kuzeye yönelir, Canik Dağları’nı

yararak Topuzlu ve Eğrikazık Dağları

arasından Çarşamba Ovası’na açılır. Bu ova içinden geniş bir delta yaparak Çatlı Burnu’ndan Karadeniz’e dökülür.

Yeşilırmak Çekerek Irmağı, Tersakan Çayı ve Kelkit Çayı ana kollarından oluşup genişliği 3.614.400 hektar, uzun-

luğu ise 519 km’dir. Yeşilırmak Havzası’nda Tokat ile Turhal İlçesi arasında uzanan Kazova, aşağılarda Geldingen

Ovası, Taşova ve Çarşamba ovaları ile Kaz Gölü, Ladik Gölü ve Borabay Gölü mevcuttur.

İklim:

Havzada iklim Karadeniz sahillerinden

iç kısımlara doğru yarı nemli iklimden

yarı kurak iklime geçişlidir. Havzanın

Karadeniz’e bakan yamaçlarıyla, dağların

arka yamaçlarında nemli ve yarı nemli

iklim tipi hakimken, iç kesimlerde yarı

kurak iklim tipi hakimdir. Karadeniz sa-

hilinde yer alan Samsun ilinde ortalama

yıllık yağış 693.9mm, Ordu’da 1037 mm,

olmasına karşılık, iç kısımlarda yer alan

Gümüşhane’de 462.6 mm, Tokat’da 443.1

mm’ dir. Kar miktarı sel oluşumuna tesir

eden unsurlardan birisidir. Yukarı havza-

larda yoğun kar yağışı yaşanmaktadır. En

yüksek kar örtüsü kalınlığı Gümüşhane-

de 80 cm, Sivas’ta 67 cm iken Samsun’da

36 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Yeşilırmak Havzası‘nın % 33.3’ünü ormanlar oluşturmaktadır.

Havzadaki ormanlık alanlarda bitki örtüsü genel olarak sarı-

çam, kayın, karaçam, göknar, ardıç, meşe, gürgen ve kestane-

lerden oluşur. Orman ve yarı tabii alanlar içerisinde; yapraklı ve

iğne yapraklı ile karışık ormanlar, maki ve otsu bitkilerin kap-

ladığı alanlar ile bitki örtüsü az olan ya da hiç olmayan kum-

sallar, kayalık alanlar gibi bölgelerin tamamı yer almaktadır.

% 28.9‘unu ise tarımsal alanlar oluşturmaktadır. Samsun ilin-

de ormanlık alan oranı %37.9, Ordu’da %33.4, Gümüşhane’de

%30.8, Tokat’da %41.6, Amasya’da %34.3, Çorum’da %32.5,

Yozgat’da %16, Giresun’da 33.8, Erzincan’da %13.4’ dür.


Meteoroloji


Amasya 27.7 30.6 35.2 53.4

Çorum 33.8 36.9 40.6 49.5

Erzincan 15.3 18.2 25.2 39.5

Giresun 57.7 74.9 91.4 111.9

Gümüşhane 18.4 20.5 27.5 42.6

Ordu 44.7 54.4 69.8 108.7

Tokat 21.5 23.0 26.6 40.8

Samsun 50.2 61.0 76.9 94.8

Sivas 20.7 23.0 26.7 41.8

Yozgat 30.0 33.1 36.0 53.1

14


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.318.415 33.3

Tarım Alanı 1.141.164 28.9

Mera Alanı 447.837 11.3


Diğer Alan 1.000.590 25.3

GENEL ALAN 3.955.363 100

79

80

Hidrolojisi:

Karadenize dökülen Yeşilırmak üç ana koldan teşekkül olmuştur. Bunlar; Kelkit Çayı, Çekerek Çayı ve Yeşilırmak

anakoldur. Kelkit çayı Kelkit ilçesinden doğar ve düzensiz bir akış rejimine sahiptir ve bulanık akar. Çekerek çayı

Çamlıbel dağlarından doğar. Çorum çayını da alarak büyüyen çekerek çayı bulanık bir akışa sahiptir. Yeşilırmak

suları beslenme havzasının karadeniz ardı iklime sahip olduğu için çok verimli değildir. Ayrıca alüvyonlu ovalardan

geçtiği için suları azalmaktadır. Havzanın ortalama yıllık verimi 5,1 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama

akım 5,8 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %3,1 dir.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 AMASYA Göynücek Çekerek Alan Deresi 1 27.463,0

2 AMASYA Göynücek Çekerek Sığır Çayı 1 11.031,0

3 AMASYA Göynücek Çekerek Efkeri Deresi 1 10.750,0

4 AMASYA Göynücek Çekerek Karakovanlar Deresi 1 18.007,0

5 SAMSUN Merkez Samsun Mert 5 83.672,5

6 SAMSUN Merkez Samsun Yılanlı 2 4.692,7

7 SAMSUN Merkez Samsun Kürtün 4 33.256,6

8 TOKAT Turhal Turhal Gülür Çayı 1 45.851,0

9 TOKAT Merkez Karaköprü Deliçay Deresi 1 40.118,0

10 TOKAT Turhal Turhal Soğulcak 1 42.293,0

11 TOKAT Turhal Turhal Kışla Deresi 1 35.313,0

12 YOZGAT Şefaatli Karasu Deresi Karaboyu Deresi 1 11.547,0

13 YOZGAT Şefaatli Konak Deresi Mısırözü Deresi 1 15.551,0

TOPLAM 13 21 379.545,9



81

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Fırat - Dicle, ba-

tısında Sakarya, güneyinde Konya

Kapalı ve Seyhan, kuzeyinde Batı

Karadeniz havzaları ile çevrilidir. Kı-

zılırmak Nehri Türkiye toprakların-

dan doğarak yine, Türkiye toprak-

larından denize dökülen en uzun

akarsudur. Uzunluğu 1.355 km’dir.

Havza genel alanı 8.211.385 hek-

tardır. Başlıca kolları Delice Irmağı,

Devrez ve Gökırmak’ tır. Sırasıyla Si-

vas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırık-

kale, Ankara, Aksaray, Çankırı, Çorum ve Samsun illerinden geçerken çok sayıda dere ve çayın sularını toplayarak

Bafra Burnu’ndan Karadeniz’ e ulaşır.

İklimi:

Havzanın Karadeniz’e bakan yamaçlarıyla, dağ-

ların arka yamaçlarında nemli ve yarı nemli iklim

tipi hakimken, iç kesimlerde yarı kurak iklim tipi

hakimdir. Karadeniz sahilinde yer alan Samsun

ilinde ortalama yıllık yağış 693.9 mm, Sinop’da

674.7 mm, Kastamonu’da 490.5 mm Çankırı’da

400.2 mm, Çorum’da 450.4 mm, Kırıkkale’de

377.8 mm, Kırşehir’de 379.6 mm, Yozgat’da

594.3 mm, Nevşehir’de 415.7 mm, Kayseri’de

393.0 mm ve Sivas’da 442.8 mm’ dir. Kar miktarı

sel oluşumuna tesir eden unsurlardan birisidir.

Yukarı havzalarda yoğun kar yağışı yaşanmak-

tadır. En yüksek kar örtüsü kalınlığı Samsun’da

36 cm. Sinop’da 47 cm, Kastamonu’da 44 cm

Çankırı’da 30 cm, Çorum’da 37 cm, Kırıkkale’de

45 cm, Kırşehir’de 41 cm, Yozgat’da 79 cm,

Nevşehir’de 64 cm, Kayseri’de 51 cm ve Sivas’da

67 cm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Kızılırmak Havzası‘ndaki en büyük alanı % 39.9 ile tarımsal alanlar-

dır. Orman ve yarı tabii alanlar % 16.5 olup bu alanlar içerisinde;

yapraklı ve iğne yapraklı ile karışık ormanlar, maki ve otsu bitki-

lerin kapladığı alanlar ile bitki örtüsü az olan ya da hiç olmayan

kumsallar, kayalıklar yer almaktadır. Ormanları oluşturan asli ağaç

türleri sarıçam, karaçam, kayın, göknar, ardıç, gürgen, kestane ve

meşelerdir. Şehir, kasaba vb. suni alanların toplamı % 1,3 iken ıslak

alanların toplamı % 0,34‘ lük bir alanı kaplamaktadır. Sivas ilinde

ormanlık oranı %9.9, Kayseri’de %6.2, Nevşehir’de %1.4, Kırşehir’de

% 3.6, Kırıkkale’de % 12, Ankara’da %14.1, Aksaray’da % 1.6,

Çankırı’da %23.3, Çorum’da % 32.5 ve Samsun’da % 37.9’dur.


Meteoroloji


Aksaray 20.7 23.7 29.7 40.9

Amasya 27.7 30.6 35.2 53.4

Ankara 27.1 30.4 35.5 48.7

Çankırı 27.1 29.4 32.9 45.3

Çorum 33.8 36.9 40.6 49.5

Kastamonu 39.2 43.2 48.2 56.6

Kayseri 24.9 29.1 32.8 40.7

Kırıkkale 30.4 32.3 37.1 46.4

Kırşehir 25.4 30.4 34.1 41.5

Niğde 19.9 23.1 27.4 39.2

Nevşehir 22.2 25.0 29.0 40.1

Samsun 50.2 61.0 76.9 94.8

Sinop 40.9 45.7 57.0 85.8

Sivas 20.7 23.0 26.7 41.6

Yozgat 30.0 33.1 36.0 53.1

Kızılırmak Havzası15


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.355.206 16.5

Tarım Alanı 3.278.738 39.9

Mera Alanı 1.188.221 14.5


Diğer Alan 2.282.063 27.8

GENEL ALAN 8.211.385 100

82

83

Hidrolojisi:

Zaranın doğusundan doğar ve karadenize dökülür. Kızılırmak anakol uzunluğu bakımından uzun ve beslenme

havzası bakımından genişliğe rağmen akımları adının meşhurluğu derecesinde çok değildir. Zira Kızılırmak orta

Anadolu topraklarında uzunca bir yay çizer ve buralarda çok su kaybeder. Orta anadoludaki yatağında taşkın

zamanları haricinde Kızılırmak bir çaydan farksızdır. Bulanık akar ve bol sediment taşır. Karadenize dökülmesine

rağmen karadeniz suları özelliklerini göstermez. Havzanın ortalama yıllık verimi 2,6 l/s/km2 dir. Havzanın toplam

yıllık ortalama akım 6,48 milyar m3 olup bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %3,5 dir.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ANKARA Kalecik Kalecik Uludere 1 29.618,1

2 ÇANKIRI Ilgaz Devrez Çayı Gökçay Deresi 1 19.645,0

3 ÇANKIRI Ilgaz Devrez Çayı Kızılçay 2 13.599,0

4 ÇANKIRI Merkez Acı Çayı Ayan Çayı 1 16.003,0

5 ÇANKIRI Şabanözü Terme Çayı Kınık Çayı 1 18.217,0

6 ÇORUM Bayat Bayat Çayı Bayat Çayı 1 27.828,0

7 ÇORUM Kargı Kargı İndere 1 30.830,0

8 ÇORUM Osmancık Kargı Bağyüzü Deresi 1 15.403,0

9 ÇORUM Uğurludağ Uğurludağ Akırcık Çayı 3 18.651,0

10 ÇORUM Merkez Tuzluburun İnalözü Deresi 2 17.007,6

11 KASTAMONU Hanönü Gök Irmak Küre Çayı 1 6.696,4

12 KASTAMONU Hanönü Gök Irmak Saray ve Sarıkaya D. 2 14.769,4

13 KASTAMONU Tosya Devrez Çayı Gökceviz Deresi 1 18.651,0

14 KAYSERİ Sarıoğlan Sarıoğlan Düzencik Çayı 1 10.293,0

15 KAYSERİ Akkışla Sarıoğlan Kestuyan Deresi 1 15.529,0

16 KAYSERİ Gemicik Çubuksu Seyidinali 1 14.927,2

17 KIRIKKALE Yahşiyan Kuşçalı Kılıçlar Çayı 1 30.852,6

18 KIRŞEHİR Boztepe Seyfe Gölü Tereli Deresi 1 17.810,8

19 NİĞDE Yeşilhisar Yeşilhisar Su Deresi 1 36.380,1

20 SİVAS Merkez Sivas Tecer Imağı 1 49.931,0

21 SİNOP Durağan Gök Irmak Su ve Boyabükü D. 1 11.037,4

22 SİNOP Durağan Gök Irmak Kaplanku ve Pınar D. 2 9.012,2

23 SİNOP Durağan Gökırmak Yasinin Deresi 1 16.814,0

TOPLAM 23 31 459.505,7



84

Konya Kapalı Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Seyhan,

batısında Antalya, güneyinde

Doğu Akdeniz, Kuzeyinde Kı-

zılırmak ve Sakarya havzaları


4.985.086 hektardır. Konya ovası

ortalama 900-1050 m. arasında

yükseklikte olup havzanın büyük

kısmını kaplamakta, İç Anadolu

Platosunun ana bölümünü oluş-

turmaktadır. Meram Çayı, Uluır-

mak, Karasu Çayı, İnsuyu, Yayla

Dere ve Gavur Deresi havzadaki bazı akarsulardır. Havzada Ereğli ovası, Çumra Ovası, Karapınar Ovası, Tuz Gölü,

Beyşehir Gölü mevcuttur.

İklimi:

Havzadaki iklim iç kesimlerden havza-

nın sınırlarına doğru kurak iklimden yarı

kurak iklime geçişlidir. Havzada yarı ku-

rak iklim tipi hakimdir. Konya ilinde orta-

lama yıllık yağış 318.1 mm. Karaman’da

326.6 mm. olmasına karşılık, iç kısım-

larda yer alan Niğde’de 328.1 mm

Aksaray’da 343.1 mm. dir. Kar miktarı

sel oluşumuna tesir eden unsurlar-

dan birisidir. Yukarı havzalarda yo-

ğun kar yağışı yaşanmaktadır. En yük-

sek kar örtüsü kalınlığı Konya ilinde

40 cm. Karaman’da 44 cm, Niğde’de

39 cm ve Aksaray’da 45 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Konya kapalı Havzası çayır, meralar, orman ve fundalıklarla

kaplıdır. Havzadaki ormanlık alanlardaki hakim ağaç türleri

genel olarak karaçam, ardıç ve meşelerden oluşur. Konya bü-

yük bir bozkırı andırır. Havzada ormanlık alan %7.3’dür. Kon-

ya ilinde ormanlık oranı % 12.6, Isparta’da % 45.2, Aksaray’da

%1.6, Karaman’da % 28.2, Niğde’de %7.8 ve Ankara’da

% 14.1’ dir.


Meteoroloji


Aksaray 20.7 23.7 29.7 40.7

Ankara 27.1 30.4 35.5 48.7

Antalya 70.9 99.5 171.6 329.8

Isparta 29.3 33.2 40.8 73.8

Karaman 23.4 25.7 30.3 44.9

Konya 21.4 24.2 30.1 44.9

Nevşehir 22.2 25.0 29.0 40.1

Niğde 19.9 23.1 27.4 39.2

16


Alanı(Hektar)

%


Tarım Alanı 2.198.780 44.1

Mera Alanı 857.338 17.2


Diğer Alan 1.462.743 29.3

GENEL ALAN 4.985.086 100

85

86

Hidrolojisi:

Konya kapalı havzası Tuz gölü ve Beyşehir gölü yağış alanlarını kapsamaktadır. Havza içinde iki önemeli göl

yer alır. Tuz gölüne gelen üç önemli akarsu vardır. Bunlardan Peçenek deresi ve Melendiz çayı kış aylarında

nispeten kuvvetli olmalarına rağmen yaz aylarında genel olarak tuz gölüne ulaşamadan kurur. Pınarbaşı

suyu ise gele olarak istikraralı bir akıma sahiptir. Beyşehir gölünden kaynağını alan Çarşamba suyu suğla

gölüne mansaplanır. Suğla gölünden çıkan sularla birlikte bu kolda bulunan suların büyük bölümü tarımsal

sulamada kullanılmaktadır. Havzanın ortalama yıllık verimi 2,5 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım

4,52 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %2,4 tür.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 AKSARAY Merkez Tuz Gölü Kepir Deresi 3 14.739,0

2 KARAMAN Merkez Deliçay Urganboğazı Deresi 2 5.581,0

3 KONYA Cihanbeyli Tuzgölü Sarıkaya Deresi 1 30.585,0

4 KONYA Cihanbeyli Tuzgölü İnsu Deresi 2 18.432,0

5 KONYA Selçuklu Yukarıparbaşı Derindere 1 17.452,0

6 NEVŞEHİR Derinkuyu Kömürcü Bağarsak Deresi 1 33.012,5

7 ISPARTA Şarkikaraağaç Şarkikaraağaç Arpayeri Deresi 2 36.484,2

8 NİĞDE Çiftlik Gösterli Göstelli Çayı 1 12.216,7

TOPLAM 8 13 168.502,4



87

Genel Tanıtımı:

Havza doğusunda Seyhan, batı-

sında Antalya, kuzeyinde Konya

Kapalı havzaları ile çevrilidir. Hav-

zanın en önemli akarsuları Göksu

Irmağı ve Berdan Çayıdır. Havza


Bunların dışında da irili ufaklı dere

ve çaylar vardır. Anamur Çayı, Sul-

tan Çayı, Melleç Deresi, Menekşe

Deresi, Müftü Deresi, Gözsüzce

Deresi, Siniçay Deresi, Aksaz De-

resi, Alata Çayı, Lamas Çayı, Deli

Çayı bazılarıdır. Uzunluğu 250 km den büyük olan Göksu Irmağının drenaj havzası 10.000 km2 den fazladır.

Göksu, iki büyük kolu olan Hadim ve Ermenek Çayı halinde Taşeli yaylalarının sularını toplayarak kuzeybatı-

dan –güneydoğuya doğru derin vadiler ve boğazlar içerisinden geçer. Mut ilçesi yakınlarında bu iki büyük kol

birleşir ve buradan itibaren Akdeniz’e kadar Göksu Irmağı adıyla akar. Doğu Akdeniz Havzası’nda Yenice, Tarsus,

Mersin, Erdemli, Silifke ovaları ile Akgöl, Keklik Gölü, Aygır Gölü ve Kamışlı Gölü mevcuttur.

İklimi:

Havzanın Akdeniz’e bakan kesimle-

rinde nemli ve yarı nemli iklim tipi

hakimken, iç kesimlerde yarı kurak

iklim tipi hakimdir. Akdeniz sahilinde

yer alan Mersin ilinde ortalama yıllık

yağış 568.8 mm, Karaman’da 326.6

mm, Konya’da 318.1 mm, Antalya’da

1072.8’ dir. Kar miktarı sel oluşumu-

na tesir eden unsurlardan birisidir. En

yüksek kar örtüsü kalınlığı Karaman’da

44 cm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Doğu Akdeniz Havzasının büyük bir kesimi ormanlarla

kaplıdır. Ormanları oluşturan hakim ağaç türleri kızılçam,

karaçam, sedir, göknar ve ardıç’dır. Aşağı rakımlarda maki

formasyonunda bitki örtüsü hakimdir. Defne, yabani zey-

tin, keçi boynuzu, yabanmersini, zakkum, böğürtlen ve

kuşburnu makiyi oluşturan türlerdir. Mersin’in ormanlık

oranı %54, Konya’nın % 12.6, Antalya’nın % 55.9, Karaman

ilinin ise % 28.2’dir.


Meteoroloji


Antalya 70.9 99.5 171.6 329.8

Mersin 39.5 50.0 71.5 115.6

Karaman 23.4 25.7 30.3 44.9

Konya 21.4 24.2 30.1 44.9

Doğu Akdeniz Havzası17


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 912.557 42.0

GENEL ALAN 2.173.218 100

88

89

Hidrolojisi:

En büyük akarsuyu Göksu nehri olan ve müteferrik suları Akdenize dökülen havzadır. Batıda Deli çayı doğuda

Tarsus çayı (Berdan) yağış alanları sınırları içerisindedir. Göksu düdenlerle ve pınarlarla beslendiğinden

mevsimsel yağışların dışında genel olarak düzenli seyir gösterir. Buna mukabil yukarı havzadaki kar erimeleri

zaman zaman kuvvetli taşkınlara sebebiyet verebilmektedir. Alt havzada ise kışın yağan yağmurlar akarsu

rejimi üzerinde tesirli olur. Havzanın ortalama yıllık verimi 15,6 l/s/km2 dir. Havzanın toplam yıllık ortalama akım

11,07 milyar m3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki payı %6 dır.

NO İL ADI İLÇE ADI ALT HAVZA ADI SEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL

HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 KONYA Kaplanlı Göksu Nehri Cingiriniboğazı Deresi 1 3,714.2

2 MERSİN Anamur Dragon Deresi Gökçesuyu Deresi 1 13,707.0

3 MERSİN Bozyazı Bozyazı Bakırçayı Deresi 1 18,544.0

4 MERSİN Bozyazı Gözce Pembecik Deresi 3 14,176.0

5 MERSİN Gülnar Babadıl Deresi Yedipınar Deresi 3 11,255.0

6 MERSİN Toroslar Müftü Deresi Çıkrıcak Deresi (Değnek) 2 10,824.0

7 MERSİN Mut Pirinsuyu Dereyurt Deresi 1 19,165.3

8 MERSİN Mut Aşağıköseterli Gelembiç Çayı 11 12,001.8

9 MERSİN Tarsus Kadıncık Çayı Yalamık Deresi 1 2,934.5

10 MERSİN Mut Ermenek Beci Deresi 3 11,552.2

11 MERSİN Erdemli Erdemli Kodaman Çayı 3 9,570.0

12 MERSİN Mut Kurtsuyu Deresi Sasun Deresi 2 30,056.0

TOPLAM 12 32 157,500.0



90


Meteoroloji


Adana 48.0 56.4 69.9 108.6

Mersin 39.5 50.0 71.5 115.6

Kayseri 24.9 29.1 32.8 40.7

Niğde 19.9 23.1 27.4 39.2

Seyhan Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Ceyhan, batı-

sında Doğu Akdeniz, Konya Kapalı

ve Kızılırmak, kuzeyinde Kızılırmak

ve Fırat - Dicle havzaları ile çevri-

lidir. Seyhan Nehrinin uzunluğu

560 km’dir. Havza genel alanı

2.140.625 hektardır. En uzun kolu

Kayseri’ nin Pınarbaşı ilçesinden,

1500 metre yükseklikteki Uzun

Yayla’dan doğan Zamantı suyudur

ve Kayseri’nin Pınarbaşı, Tomarza,

Develi, ve Yahyalı ilçelerinden ge-

çer. İkinci uzun kolu ise Göksu olup, Kozan İlçesi sınırlarında birleşerek Seyhan ismini almaktadır. Seyhan üçüncü

anakolu olan Çakıt Çayı’nı da içine alarak Adana İli içinden geçer ve bu şehri Seyhan ve Yüreğir isimli iki ilçeye

böler. Çukurova’nın en batı kesiminde, Adana-Mersin sınırında Deli Burnu’nda Akdeniz’e dökülür. Seyhan Nehri

Çukurova’ nın iki ana hayat kaynağından birisidir.

İklimi:

Havzanın Akdeniz’e bakan kesimlerinde

nemli ve yarı nemli iklim tipi hakimken, iç

kesimlerde yarı kurak iklim tipi hakimdir. Ak-

deniz sahilinde yer alan Adana ilinde ortala-

ma yıllık yağış 636.4 mm. olmasına karşılık,

iç kısımlarda yer alan Kayseri’de 393.0 mm’

dir. Kar miktarı sel oluşumuna tesir eden un-

surlardan birisidir. Yukarı havzalarda yoğun

kar yağışı yaşanmaktadır. En yüksek kar ör-

tüsü kalınlığı iç kısımlarda yer alan Kayseri’de 51 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Seyhan Havzasının büyük bir kesimi ormanlarla kaplıdır. Ormanları

oluşturan hakim ağaç türleri kızılçam, karaçam, sedir, göknar, meşe ve

ardıç’dır. Aşağı rakımlarda maki formasyonunda bitki örtüsü hakimdir.

Defne, yabani zeytin, keçi boynuzu, yabanmersini, zakkum, böğürtlen

ve kuşburnu makiyi oluşturan türlerdir. Seyhan Havzasında en geniş

alan tarım ve orman alanlarıdır. Havzanın % 21.1’i orman alanıdır. Ada-

na İlinde ormanlık oranı % 41.1, Niğde’de % 7.8, Kayseri’de % 6.2’ dir.

Hidrolojisi:

Seyhan havzasının iki önemli kolu Zamantı ırmağı ile Göksu

ırmağıdır. Zamantı ırmağı ilk kaynaklarını Türkiye‘nin en karakteristik

yaylalarından biri olan Uzun Yayla’dan alır. Zamantı ırmağı Pınarbaşı bölgesinde kış aylarında zaman zaman

donar. Zamantı ırmağı birçok kaynak akımını da alarak Toroslar arasından sarp derin boğazlardan geçerek

Aladağ’ın doğu eteklerinin sularını da toplayarak Ergeneuşağı köyü civarında Göksu Nehri ile birleşir. Göksu Nehri

ilk kaynaklarını Binboğa dağlarından alır. Göksu nehri büyük pınarlar ve düdenlerle beslenir. Kar erimeleri Göksu

havzasının dar olması sebebiyle Zamantı ırmağına göre çabuk sonlanır.

Seyhan havzasındaki taşkınları kontrol eden 2 tane önemli baraj mevcuttur. Bunlardan Çatalan Barajı

1996 yılından beri, Seyhan Barajı ise 1956 yılından beri işletmededir. Havzanın toplam yıllık ortalama akımı

8,01 hm3 olup, bunun Türkiye toplam potansiyelindeki yeri % 4,3 tür. Havzanın ortalama yıllık verimi 12,3 l/s/km2

dir.

18


Alanı(Hektar)

%



Mera Alanı 288.057 13.5


Diğer Alan 743.986 34.8

GENEL ALAN 2.140.625 100

91


SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ADANA Pozantı Çakıt Çavuşlu Deresi 1 8.352,0

2 ADANA Ulukışla Çakıt Horoz Deresi 2 15.585,0

3 NİĞDE Çamardı Ecemiş Çayı Üçkapılı Deresi 1 14.718,0

TOPLAM 3 4 38.655,0



92

Genel Tanıtımı:

Havza doğusunda Fırat-Dicle,

kuzeyinde Ceyhan havzaları ile

çevrilidir. Asi Nehri, Lübnan Bakaa

Vadisi’ nin doğu kısmından doğar

ve Türkiye Hatay İlinden Akde-

nize dökülür. Toplam uzunluğu

386 km olup, Türkiye toprakların-

daki uzunluğu 88 km’dir. Havza

genel alanı 824.271 hektardır.

Havzanın en önemli ovası Amik

Ovasıdır. Dörtyol Ovası, Arsuz, Pa-

yas, İskenderun ve Erzin ovaları da diğer önemli ovalardır. Havzada Amik Gölü, Gölbaşı, Yenişehir Gölü, Karasu-

çayı ve Beyazçay mevcuttur.

İklimi:

Havzanın Akdeniz’e bakan kesimlerinde

nemli ve yarı nemli iklim tipi hakimken,

kuzeydoğu kesimlerinde yarı kurak ik-

lim tipi hakimdir. Akdeniz sahilinde yer

alan Hatay ilinde ortalama yıllık yağış

1092.7 mm, Gaziantep’de 550.8 mm,

Kilis’de 477.8 mm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Hatay’ın tabii bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturur. Ormanları oluşturan hakim ağaç türleri kızılçam,

karaçam, sedir, göknar, fıstıkçamı, meşe, kayın ve ardıç’dır. Aşağı rakımlarda maki formasyonunda bitki örtüsü

hakimdir. Defne, yabani zeytin, keçi boynuzu, yabanmersini, zakkum, böğürtlen ve kuşburnu makiyi oluşturan

türlerdir. Hatay ilinde ormanlık oranı % 38.5, Gaziantep’de % 12, Kilis’de % 14.7’ dir.

Hidrolojisi:

Asi Nehrinin önemli kolları Afrin Çayı ve Karasu ‘dur. Asi Nehrinin

beslenme havzasının büyük bölümü Suriye Devleti sınırlarında

kalmaktadır. Toplam 380 km uzunluğun 100 km’si Türkiye sınırları

içindedir. Asi Nehri ilk kaynaklarını Suriye’nin Hums şehrindeki

bataklıklardan alır. Suriye tarafında düdenlerle beslenmesinden

dolayı Asi Nehri yaz aylarında dahi kuvvetlidir. Asi Nehri bir süre

Suriye ile Türkiye arasında sınırı takip ederek Amik ovasından

Türkiye’ye girer. Suriye tarafında ana kol üzerinde barajlar mevcuttur.

Karasu ve Afrin çayını da alarak İskenderun körfezinden denize

dökülür. Havzanın yıllık ortalama akımı 1,17 hm3 olup, Türkiye

toplam potansiyelindeki yeri % 0,6 dır. Havzanın ortalama yıllık

verimi 3,4 l/s/km2 dir.


Meteoroloji


Hatay 58.7 83.7 115.7 171.4

Gaziantep 29.4 34.7 43.7 59.8

Kilis 31.9 34.9 40.0 57.4

Asi Havzası19


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 135.751 16.5


93


SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 GAZİANTEP Nurdağ Karasu Çayı Ardil Deresi 1 20.102,0

2 HATAY Kırıkhan Karasu Çayı Delibekir Deresi 1 7.250,5

3 KİLİS Merkez Afrin Çayı Deliçay 1 36.533,0

TOPLAM 3 3 136.090,0



94

Ceyhan Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza doğusunda ve kuzeyinde

Fırat-Dicle, batısında Seyhan, gü-

neyinde Asi Havazsı ile çevrilidir.

Havza genel alanı 2.168.744 hek-

tardır. Ceyhan Nehrinin Uzunlu-

ğu 509 km’dir. Elbistan’ın 3 km

Güneydoğusunda, Pınarbaşı

Mevkii’nden doğan ve Elbistan’ın

ortasından geçen Ceyhan Neh-

ri Akdeniz Bölgesi’ nin en büyük

akarsularındandır. Çukurova’ da

geniş bir delta oluşturarak Akde-

niz’ de İskenderun Körfezi’ ne dökülür. Başlıca kolları; Söğütlü, Hurman, Göksun, Mağara Gözü, Fırnız, Tekir,

Körsulu ve Aksu çaylarıdır. Havzada Ceyhan Ovası ve Maraş Ovası mevcuttur.

İklimi:

Havzadaki iklim kuzey sınırına doğ-

ru nemliden yarı nemli iklime geçişli-

dir. Havzada nemli ve yarı nemli iklim

tipi hakimdir. Akdeniz sahilinde yer

alan Adana ilinde ortalama yıllık yağış

636.4 mm. Osmaniye’de 844.3 mm ol-

masına karşılık, iç kısımlarda yer alan

Kahramanmaraş’da 714.6 mm’ dir. Kar

miktarı sel oluşumuna tesir eden un-

surlardan birisidir. En yüksek kar ör-

tüsü kalınlığı iç kısımlarda yer alan

Kahramanmaraş’da 37 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Ceyhan Havzasının büyük bir kesimi ormanlarla kaplıdır. Ormanla-

rı oluşturan hakim ağaç türleri kızılçam, karaçam, sedir, göknar, fıs-

tıkçamı, meşe, kayın ve ardıç’dır. Aşağı rakımlarda maki formasyo-

nunda bitki örtüsü hakimdir. Defne, yabani zeytin, keçi boynuzu,

yabanmersini, zakkum, böğürtlen ve kuşburnu makiyi oluşturan

türlerdir. Havzadaki en büyük alanı % 36.2 ile tarım alanları kap-

lamaktadır. % 25.8 ile orman alanı en büyük ikinci alandır. Kah-

ramanmaraş ilinde ormanlık oranı % 35.7, Osmaniye’ de % 47.7,

Gaziantep’de % 12, Adana’ da % 41.1’ dir.


Meteoroloji


Adana 48.0 56.4 69.9 108.6

Adıyaman 26.2 30.1 42.7 72.0

Gaziantep 29.4 34.7 43.7 59.8

Kahramanmaraş 22.4 26.4 40.9 71.4

Kayseri 24.9 29.1 32.8 40.7

Sivas 20.7 23.0 26.7 41.6

Osmaniye 47.8 68.0 101.4 150.2

20


Alanı(Hektar)

%





Diğer Alan 676.713 31.2

GENEL ALAN 2.168.744 100

95

96

Hidrolojisi:

Ceyhan nehrinin önemli kollarından biri Göksun çayı ve Aksu çayıdır. Aksu vadisinde Aksu çayından Aksu

vadisinde oldukça fazla sulama yapılmaktadır. Ceyhan nehri dar vadilerden geçip birçok akarsuyu da kendine

katarak Çukurova ‘ya açılır. Çukurova’ya açıldığı yerde nehrin karakteri değişir ve hızı yavaşlar, yatağı genişler.

Ceyhan nehri çok kumsal ve ileride ova olabilecek lagünlerle dolu bir kıyıdan Akdeniz’e dökülür. Çukurova’da

fazla su kullanımı ve beslenme olmamasına rağmen havzanın büyük kısmı yüksek kotlu kar beslemeli

kaynakların olması sebebiyle her mevsim kuvvetli akmaktadır. Havzanın yıllık ortalama akımı 7,18 hm3 olup,

Türkiye toplam potansiyelinin % 3,9 dur. Havzanın ortalama yıllık verimi 10,7 l/s/km2 dir.


ADI

SEL HAVZASI

ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 OSMANİYE Bahçe Horu Çayı Kar Deresi 1 11.253,0

2 K.MARAŞ Merkez Büyüksır Dazdere 1 15.266,0

3 K.MARAŞ Çağlayancerit Aksu Çayı Akdere 1 22.519,0

4 K.MARAŞ Afşin Ericek Esendere 1 8.465,2

5 K.MARAŞ Merkez Aksu Çayı Erkenez Çayı 2 35.239,0

6 ADIYAMAN Çelikhan Bulam Çayı Çelikhan Çayı 1 19.660,6

TOPLAM 6 7 112.402,8



97

Fırat Dicle Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza doğusunda Vangölü, kuzeyinde Aras, Çoruh

ve Yeşilırmak, batısında Kızılırmak, Seyhan, ceyhan

ve güneybatısında Asi havzaları ile çevrilidir. Havza

genel alanı 17.613.063 hektardır. Fırat nehri Erzin-

can, Tunceli, Elazığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman

ve Gaziantep il sınırını belirledikten sonra Suriye,

daha sonra Irak topraklarına girer. Irak’ ta denize

uzak olmayan bir noktada Dicle Nehri ile birleşerek

Şatt’ül-Arab’ı oluşturur ve Basra Körfezi’ne dökülür.

Toplam uzunluğu 2.800 km olup Türkiye sınırları içinde kalan bölümün uzunluğu 1.263 km’ dir. Nehrin en önem-

li kolları Murat, Karasu, Tohma, Peri, Çaltı ve Munzur Çayları’dır. Dicle nehri Doğu Anadolu dağlarından çıkar, Basra

Körfezi’ne dökülür. Toplam uzunluğu 1900 km’ dir. Türkiye topraklarında kalan bölümün uzunluğu ise 523 km’ dir. En

önemli kolları Batman, Garzan, Botan, Habur, Büyük Zap ve Küçük Zap’ tır.

İklimi:

Havzada Tunceli’den Hakkari’ye doğru (kuzeybatıdan güneydo-

ğuya doğru) nemli ve yarı nemli iklim tipi hakimken, diğer kesim-

lerde yarı kurak iklim tipi hakimdir. Elazığ ilinde ortalama yıllık yağış

396.9 mm, Malatya’da 374.1 mm, Tunceli’de 899.1 mm, Erzincan’da

374.8 mm, Erzurum’da 405.3 mm, Bingöl’de 939.8 mm, Muş’da

1130.5 mm, Bitlis’de 1213.2 mm, Diyarbakır’da

468.6 mm, Adıyaman’da 680.3 mm, Gaziantep’de

550.8 mm, Şanlıurfa’da 433.1 mm, Mardin’de 639.4 mm,

Batman’da 462.8 mm, Siirt’de 670.6 mm, Hakkari’de

746.5 mm’ dir. Kar miktarı sel oluşumuna tesir eden unsurlar-

dan birisidir. Yukarı havzalarda yoğun kar yağışı yaşanmakta-

dır. En yüksek kar örtüsü kalınlığı Elazığ’da 40 cm, Malatya’da

61 cm, Tunceli’de 285 cm, Erzincan’da 55 cm, Erzurum’da

110 cm, Bingöl’de 200 cm, Muş’ da 163 cm, Bitlis’de 341 cm,

Diyarbakır’da 65 cm, Adıyaman’da 60 cm, Gaziantep’de 47 cm,

Şanlıurfa’da 25 cm, Mardin’de 92 cm, Batman’da 32 cm, Siirt’de

69 cm, Hakkari’de 260 cm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın güneybatı, kuzey ve doğu kesimleri ve alçak kesimlerinde boz-

kır görülür. Dağ yamaçları, yüksek yerler ve akarsu kenarlarında orman

ve çalılıklar mevcuttur. Ormanları oluşturan hakim ağaç türü meşelerdir,

havzanın kuzey kısımlarında ise sarıçam hakimdir. Elazığ’da ormanlık oranı

% 15.2 %, Malatya’da % 15, Tunceli’de % 27.4, Erzincan’da % 13.4, Erzurum’da

% 9.3, Bingöl’de % 32.9, Muş’ da % 8.2, Bitlis’de % 20.6, Diyarbakır’da

% 23.4, Adıyaman’da % 25.1, Gaziantep’de % 12, Şanlıurfa’da % 0.5, Mardin’de

% 14.1, Batman’da % 17.3, Sivas’da % 9.9, Kahramanmaraş’ da % 35.4,

Van’da % 1.3, Ağrı’da % 0.5, Şırnak’da %36.3, Kilis’de % 14.7, Siirt’de % 35.2,

Hakkari’de % 20.2’ dir.


Meteoroloji


Adıyaman 26.2 30.1 42.7 72.0Ağrı 23.9 26.1 28.9 47.7Batman 19.9 23.2 29.6 51.9

Bingöl 25.5 30.3 44.4 87.4

Bitlis 19.7 25.5 38.5 88.5Diyarbakır 21.7 25.0 35.4 53.7

Elazığ 16.8 21.0 30.4 48.2

Erzincan 15.3 18.2 25.2 39.5Erzurum 18.2 20.1 23.5 38.7Gaziantep 29.4 34.7 43.7 59.8Hakkari 13.6 18.3 36.3 72.4Kahramanmaraş 22.4 26.4 40.9 71.4Kilis 31.9 34.9 40.0 57.4Malatya 17.6 21.7 31.0 46.3Mardin 35.4 41.9 56.5 94.1Muş 16.6 21.3 34.3 66.7Siirt 21.3 26.0 36.5 71.2Sivas 20.7 23.0 26.7 41.6Şanlıurfa 26.3 33.5 45.2 70.7Şırnak 28.6 32.4 46.5 82.8Tunceli 24.2 29.8 37.2 61.7Van 17.6 20.4 26.5 41.5

21


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 2.745.017 15.6

Tarım Alanı 4.809.757 27.3

Mera Alanı 3.441.825 19.5


Diğer Alan 6.468.411 36.7

GENEL ALAN

17.613.063 100

98

99

Hidrolojisi:

Fırat Nehrinin Keban Barajına kadar olan kısmı başlıca iki koldan oluşmaktadır. Keban Barajı 1975 yılından beri

işletilmektedir. Bunlar Murat suyu ve Karasu’dur. Karasu Erzurum Dumlu dağından doğar. Murat suyu ilk kaynaklarını

Van Gölünün kuzeyindeki volkanik dağ olan Aladağ’dan alır. Murat suyu Karasudan daha uzun ve daha büyüktür.

Murat suyu Muş ovasını geçerek Keban Barajına ulaşır. Muş ovasına kadar olan kısımlarda Murat suyu kış aylarında

donmaktadır. Ayrıca Keban barajına dökülen önemli akarsular peri suyu, Munzur suyu ve Kiğı Çayı’dır. Bu nehirler

üzerinde enerji amaçlı pek çok baraj işletmede veya inşaat aşamasındadır. Keban barajının mansabında yine 1987

yılından beri işletilmekte olan Karakaya barajı mevcuttur. Bu barajdan önce Fırat nehrine Tohma çayı katılmaktadır.

Tohma suyu karstik şekillenmelerden dolayı vadi ve kanyon şeklinde kendini gösteren karakteristik bir nehirdir. Fırat

nehri ana kol üzerinde Karakaya barajından sonra Atatürk barajı Birecik Barajı ve Karkamış barajı işletmededir. Bunların

en önemlisi göl alanı 48.700 hm3 olan ve 1992 yılından beri işletilen Atatürk barajıdır. Fırat nehrinin akımlarının %90

lık kısmı Türkiye sınırları içerisindedir. Geri kalan %10 luk kısmı ise Suriye sınırlarında kalmaktadır. Fırat nehri Dicle

nehri ile birleştikten sonra Basra körfezine dökülmektedir. Havzanın yıllık ortalama akımı 52,94 km3 olup, Türkiye

toplam potansiyelinin % 28,5 tür. Havzanın ortalama yıllık verimi 21,4 l/s/km2 dir.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 GAZİANTEP Nizip Nizip Çayı Akardere 1 14.312,02 GAZİANTEP Şehitkamil Nizip Çayı Damızlık Deresi 1 46.830,03 GAZİANTEP Nurdağı Aksu Çayı İçerisu Deresi 1 16.379,04 GAZİANTEP Yavuzeli Merziman Çayı Mnadoğun Deresi 1 39.561,05 ŞANLIURFA Merkez Cülap Deresi Direkli Deresi 1 21.665,06 ŞANLIURFA Merkez Cülap Deresi Kapdere 1 16.397,07 MARDİN Midyat Çaçak Deresi Cadde Deresi 2 7.159,98 DİYARBAKIR Çınar Çınar Çayır Deresi 1 15.134,09 DİYARBAKIR Çınar Havar Çayı Künvare Deresi 1 18.184,0

10 DİYARBAKIR Çüngüş Karakaya Han Deresi 2 4.447,011 DİYARBAKIR Hani Anbar Çayı Çem Deresi 1 34.648,012 DİYARBAKIR Kulp Başka Çayı Kulp Deresi 5 37.913,013 BATMAN Sason Batman Çayı Sasun Çayı 1 65.380,014 ŞIRNAK Merkez Hızıl Çayı Boğaz Deresi 1 9.075,215 SİİRT Şirvan Botan Çayı Cemileleği Deresi 1 19.644,716 ADIYAMAN Kahta Çeftnesar Çayı Boya Çayı 1 32.829,317 ADIYAMAN Gölbaşı Gölbaşı Gölü Örenli Çayı 1 5.790,318 AĞRI Eleşkirt Şirvan Eleşkirt, M. Süleyman 1 19.015,119 AĞRI Doğubeyazıt Doğubeyazıt Sağdıç 1 1.400,020 AĞRI Merkez Şirvan Ahmetbey 1 25.378,521 AĞRI Merkez Ağrı Hacıseler Deresi 1 10.359,922 TUNCELİ Pertek Pertek Soğukpınar D. (Bahçe D.) 1 15.007,023 MALATYA Doğanşehir Sürgü Çayı Reşadiye Suyu 1 25.026,824 MUŞ Merkez Karasu Soğucak Deresi 2 27.874,425 BİNGÖL Solhan Solhan Konak Deresi 1 6.443,426 BİNGÖL Merkez Perisuyu Bingöl Çayı 5 26.541,027 ELAZIĞ Baskil Baskil Himik Deresi 1 16.598,528 ERZİNCAN Tercan Tuzla Çayı Çavuşlu Deresi 1 4.776,429 ERZİNCAN Tercan Kargın Tivnik Suyu Deresi 1 6.250,430 HAKKARİ Merkez Zapsuyu Katramas 1 14.322,031 IĞDIR Merkez Aras Nehri Havaalanı Havzası 6 25.041,032 IĞDIR Merkez Aras Nehri Gökyar Deresi 5 27.960,0

TOPLAM 32 52 657.343,9



100

Doğu Karadeniz Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Çoruh, güne-

yinde ve batısında yeşilırmak hav-


alanı 2.286.685 hektardır. Foldere,

Değirmendere, Karadere, Solaklı

Deresi, Fırtına Deresi, İyidere Hav-

zadaki akarsulardan bazılarıdır.

Fırtına Deresi Kaçkar dağlarının

Karadenize bakan yamaçlarındaki

derelerin birleşmesi ile oluşmuş-

tur. Rize İli Ardeşen İlçesinin yak-

laşık 2 km batısından Karadenize

dökülür, 57 km uzunluğundadır. Solaklı deresi, Soğanlı ve Haldızen dağlarındaki buzul göllerinden ve ilkba-

harda eriyen buzullardan kaynağını almaktadır. Trabzon ilinin en uzun akarsularındandır. Uzunluğu 80 km dir.

Çaykara’yı Kuzey - Güney yönünde yararak derin vadiler oluşturur. Solaklı deresinin havzası 700 km2 civarında-

dır. Doğu Karadeniz Havzası’nda Uzungöl heyelan seti Gölü, Balıklı Göl, Aygır Gölü, Kara Göl, Büyüklü küçüklü

buzul gölleri, Sera heyelan seti gölü mevcuttur.

İklimi:

Havzada iklim, iç kesimlerden kuzeye

doğru nemli iklimden çok nemli iklime

doğru geçişlidir. Havzanın Karadeniz’e

bakan yamaçlarıyla, dağların arka ya-

maçlarında nemli ve yarı nemli iklim

tipi hakimken, iç kesimlerde yarı kurak

iklim tipi hakimdir. Trabzon ilinde or-

talama yıllık yağış 821.6 mm, Ordu’da

1037.0 mm, Rize’de 2244.9 mm, Giresun’da

1259.8 mm ve Gümüşhane’de 462.6 mm’

dir. Kar miktarı sel oluşumuna tesir eden

unsurlardan birisidir. Yukarı havzalarda

yoğun kar yağışı yaşanmaktadır. En yük-

sek kar örtüsü kalınlığı Trabzon 41 cm, Ordu’da 59 cm, Giresun’da 57 cm, Rize’de 88 cm iken Gümüşhane’de

80 cm’dir.

Bitki Örtüsü

Doğu Karadeniz Havzası bitki örtüsü ve biyolojik çeşitlilik açısından

ülkemizin en zengin bölgesidir. Havzada dere içeride kızılağaç or-

manları hakimdir. Diğer yerlerde ladin, sarıçam, karaçam, ıhlamur,

kestane, kayın, gürgen, göknar, akçaağaç, karaağaç, meşe ve dişbu-

dak türleri yayılış gösterir. Ayrıca havzada çay ve fındık tarımı yapıl-

maktadır.Trabzon İlinde ormanlık alan oranı % 37.4, Ordu’da % 33,4,

Giresun’da % 33,8, Artvin’de %54.5, Rize’de % 45,1, Gümüşhane’de

% 30,8’ dir.


Meteoroloji


Artvin 21.3 25.4 39.6 72.3

Giresun 57.7 74.9 91.4 111.9

Gümüşhane 18.4 20.5 27.5 42.6

Ordu 44.7 54.4 69.8 108.7

Rize 64.8 83.2 110.8 148.6

Trabzon 36.3 44.7 53.0 79.1

22


Alanı(Hektar)

%

Orman Alanı 1.021.791 44.7


Mera Alanı 324.391 14.2


Diğer Alan 632.813 27.7

GENEL ALAN 2.286.685 100

101

102

Hidrolojisi:

Karadeniz bölgesinin doğusunda sularını Karadeniz’e döken Terme çayından Hopa çayına kadar olan kesimdir.

İyidere ve Harşit çayı en önemli kollarıdır. Havzadaki akarsuların ilk kaynakları yüksek yaylalardan ve tepe

bölgelerine yakın krater göllerinden başlar. Bu göller aynı zamanda su toplama ve besleme havzası gibi davranıp,

aynı zamanda bol yağış da alarak bütün yıl boyunca akarsuların kurumasını da engeller. Havzadaki diğer önemli

nehirler ise Melet çayı, Aksu, Terme çayı, Pazar çayı Gelevera deresi, Değirmendere, Karadere ve Fırtına deresidir.

Havzanın yıllık ortalama akımı 14,9 hm3 olup, Türkiye toplam potansiyelinin % 8 dir. Havzanın ortalama yıllık verimi

19,5 l/s/km2 dir.


ADISEL HAVZASI ADI

SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ORDU Fatsa Fatsa Kara kucak deresi 1 16.485,4

2 ORDU Merkez Ordu Civili Irmağı 1 14.643,4

3 ORDU Merkez Ordu Melet Irmağı 1 16.720,0

4 ORDU Fatsa Fatsa Ilıca Irmağı 2 17.786,8

5 ORDU Kabadüz Turna Suyu Beyalanı dere 1 10.648,4

6 GİRESUN Dereli Aksu Çayı Göksu Deresi 1 12.491,0

7 GİRESUN Keşap Keşap Hamaloğlu Deresi 2 11.666,0

8 GİRESUN BulancakPazarsuyu

ÇayıÇatalçam Deresi 2 11.114,0

9 GİRESUN Dereli Aksu Çayı Solaklı Deresi 1 14.826,0

10 GİRESUN Merkez Giresun Batlama Çayı 1 17.095,0

11 GÜMÜŞHANE Merkez Gümüşhane Çamlıköy Deresi 2 14.487,0

12 TRABZON Çaykara Çaykara Demirkapı deresi 1 13.125,5

13 TRABZON Çaykara Çaykara Büyük dere 2 11.936,4

14 TRABZON Çaykara Çaykara Balkodu dere 2 9.146,5

15 TRABZON Maçka MaçkaMeryemana D.

(Haliya)1 13.169,5

16 RİZE ikizdere İkizdere Anzer Deresi 1 14.858,0

17 RİZE ikizdere İkizdere Göl Deresi 3 24.239,0

18 RİZE Ardeşen Fırtına Deresi Tunca Deresi 3 14.141,0

19 RİZE Fındıklı Fırtına Deresi Yeşil Dere 4 10.672,0

TOPLAM 19 32 269.250,9



103

Çoruh Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, doğusunda Aras, batısın-

da Doğu Karadeniz ve Yeşilırmak,

güneyinde Fırat-Dicle havzaları


2.025.608 hektardır. Çoruh Neh-

rinin uzunluğu 466 kilometredir.

Bunun 442 kilometresi Türkiye sı-

nırları içindedir. Mescit Dağlarının

batı yamaçlarından çıkar, Çoruh

Dağlarının vadilerinden geçerek

batıya doğru devam eder. Rize

Dağlarının güney vadilerine ulaş-

tıktan sonra batı yönünden gelen Pulur Suyu ile birleşerek doğuya doğru yön değiştirir. İspir’den Yusufeli’nin

güney yakınından geçtikten sonra sağ taraftan Oltu Çayını, Artvin’e varmadan Şavşat Suyunu alarak kuzeye yö-

nelir. Borçka’da kuzeydoğuya yönelerek Muratlı’yı geçtikten sonra Batum’un güneyinden Karadeniz’e dökülür.

Çoruh Nehrinin geçtiği yatak oldukça dar olup derindir. Yamaçlar ve vâdiler, gittikçe dikleşir ve nehir yatağı dar

bir vaziyet alır. Bu sebeple, Çoruh Nehrinin akıntısı çok hızlıdır.

İklimi:

Havzada iklim doğudan batıya doğru

kurak, yarı kurak, yarı nemli ve nemli

iklimlere geçişlidir. Havzanın Artvin ili

tarafı nemli ve yarı nemli iklim tipi ha-

kimken, Erzurum ve Bayburt tarafında

yarı kurak iklim tipi hakimdir. Artvin

ilinde ortalama yıllık yağış 716.8 mm

olmasına karşılık, Erzurum’da 405.3 mm

ve Bayburt’da 442.8 mm’ dir. Kar miktarı

sel oluşumuna tesir eden unsurlardan birisidir. Yukarı havzalarda yoğun kar yağışı yaşanmaktadır. En yüksek kar

örtüsü kalınlığı Artvin’de 142 cm, Erzurum’da 110 cm, Bayburt’da 110 cm’dir.

Bitki Örtüsü:

Havzadaki orman formasyonları yapraklı ormanlar, kızılağaç, kesta-

ne, kayın, ıhlamur, kayın, gürgen, akçaağaç, karaağaç, meşe ve diş-

budak, ibreli ormanlar ladin, sarıçam, karaçam, göknar türlerinden

oluşmaktadır. Artvin İlinde ormanlık oranı % 54.5, Erzurum’da % 9.3

ve Bayburt’da % 4’ dür.


Meteoroloji


Artvin 21.3 25.4 39.6 72.3

Bayburt 22.7 24.5 28.7 37.7

Erzurum 18.2 20.1 23.5 38.7

23


Alanı(Hektar)

%



Mera Alanı 379.113 18.7


Diğer Alan 734.969 36.3

GENEL ALAN 2.025.608 100

104

105

Hidrolojisi:

Çoruh nehri Türkiye’nin hidroelektrik potansiyeli açısından önemli nehirlerinden biridir. Çoruh nehri Erzurum

ovasının kuzeyindeki Mescit dağlarından doğar. Çoruh nehri Bayburt’tan sonra dar vadileri hızla yararak

türbülanslı bir şekilde Borçka’yı da geçerek Maradit(Muratlı) civarında ülkemizi terk eder. Gürcistan Devletinin

Batum şehri civarında geniş alüviyonlar, bataklıklar, kumluklar da bırakarak büyük bir delta oluşturur ve

Karadeniz’e dökülür. Havzanın yıllık ortalama akımı 6,3 hm3 olup, Türkiye toplam potansiyelinin % 3,4 tür.

Havzanın ortalama yıllık verimi 10,1 l/s/km2 dir.


SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 ARTVİN Ardanuç Bulanık Çayı Cehennem Deresi 2 57.879,0

2 ARTVİN Borçka Borçka Çifteköprü İçkale 3 65.799,9

3 ARTVİN Şavşat Şavşat Şavşat çayı 3 37.876,6

4 ARTVİN Borçka Çoruh nehri Değirmendere 2 30.044,7

5 ARTVİN Yusufeli Oltu Çayı Garbandibi Deresi 2 14.861,1

6 ARTVİN Yusufeli Yusufeli Barshal Çayı 1 28.861,4

7 ERZURUM Narman Narman Çayı Koçkans deresi 1 5.569,3

8 ERZURUM Oltu Oltu Çayı Darıca Deresi 2 27.497,4

9 ERZURUM Tortum Tortum Çayı Dikyar dere 3 25.226,1

10 ERZURUM Tortum Tortum Çayı Vihik Çayı 1 37.701,0

11 BAYBURT Tortum Tortum Çayı Çoruh 2 13.344,6

TOPLAM 11 22 344.661,0



106

Genel Tanıtımı:

Havza batısında Çoruh ve Fırat-

Dicle, güneyinde Fırat-Dicle hav-


alanı 2.794.360 hektardır. Aras

Nehri; Bingöl Dağları’nın Erzu-

rum il sınırları içinde kalan kuzey

yamaçlarından doğar. Tekman

Yaylası’nın bütün sularını topla-

yan ırmak, Sakaltutan Dağları’

nın doğusundaki havza içerisinde

kuzey yönünde akar. Sakaltutan

Dağları ile Topçu Dağı arasında

kalan, derin ve sarp Mescitli Boğazı’ nı geçtikten sonra Pasinler Ovası’ na iner. Burada Yukarı Pasin Havzası’nın

sularını toplayarak gelen Hasankale (Pasinler) Çayı’ nı alır ve kuzeydoğu yönünde akarak il sınırları dışına çıkar.

Erzurum-Kars platosunun güneyindeki çöküntü alanlarında akarak Ermenistan sınırına ulaşır. Türkiye-Azerbay-

can, Türkiye-Ermenistan ve Azerbaycan-İran sınırının bir bölümünü oluşturduktan sonra Azerbaycan’da Kura

Nehri ile birleşir. Aras Nehri’ nin uzunluğu 1.072 km’ dir, Kafkaslar’ın en büyük nehirlerinden biridir. Nehrin

548 km’ si Türkiye sınırları içerisindedir.

Aras Havzasında Iğdır Ovası, Kars Ovası, Göle Ovası, Büyüksütlüce Ovası, Hasköy Ovası, Çıldır Ovası, Ardahan

Platosu, Çıldır Gölü, Aktaş Gölü mevcuttur.

İklimi:

Havzada yarı kurak ve kurak iklim tipi

hakimdir. Ülkemizin en az yağış alan

Iğdır İli bu havzaiçerisinde yer almakta-

dır. Ardahan ilinde ortalama yıllık yağış

550.8 mm, Kars’da 486.9 mm, Iğdır’da

258.8 mm, Erzurum’da 405.3 mm dir.



da yoğun kar yağışı yaşanmaktadır. En

yüksek kar örtüsü kalınlığı Ardahan’da

110 cm, Kars’da 88 cm, Iğdır’da 38 cm,

Erzurum’da 110 cm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Havzanın büyük bir kesimi çayır ve meralarla kaplıdır. Orman varlığı

zengin sayılmaz. Türkiye’nin en yüksek ormanları bu havzadadır. Or-

manlar 1900 m ile 2800 m arasındadır. Havzadaki ormanlık alanlarda

bitki örtüsü genel olarak sarıçam ve meşelerden oluşur. Havzadaki

hâkim bitki örtüsü yüksek rakımlı arazinin tesiri altındadır. Ardahan’da

ormanlık oranı % 5.6, Kars’da % 4.5, Ardahan’da % 5.6, Iğdır’da % 0.01,

Ağrı’ da % 0.5, Erzurum’da % 9.3’ dür.


Meteoroloji


Ağrı 23.9 26.1 28.9 47.7

Ardahan 33.6 38.7 41.7 52.8

Erzurum 18.2 20.1 23.5 38.7

Iğdır 17.4 19.1 22.3 30.2

Kars 31.0 33.9 36.8 43.1

Aras Havzası24


Alanı(Hektar)

%



Mera Alanı 869.907 31.1


Diğer Alan 1.039.964 37.2

GENEL ALAN 2.794.360 100

107

108

Hidrolojisi:

Aras nehrinin en önemli kolu Arpaçay’dır. Aras nehri ilk kaynağını Bingöl dağlarından alır. Pasinler ovasını

sulayarak Kağızman’dan geçer ve Tuzluca yakınlarında Çıldır gölünden doğan ve bir süre Ermenistan’ la sınırımızı

çizen Arpaçay’la birleşir. Iğdır ovasını da geçerek Ağrı dağının doğu eteklerinden sınırımızı terkeder. Bütün

kış süresince Kağızman’ın aşağı yatağı haricine donar. Yüksek dağların bol yağışlarıyla beslenmesine rağmen

yönünü doğunun soğuk ve kurak tesirine çevirmiş bu akarsular daha çok kar rejimine tabidirler. Havzanın yıllık

ortama akımı 4,63 hm3 olup, Türkiye toplam potansiyelinin % 2,5 tur. Havzanın ortalama yıllık verimi 5,3 l/s/km2

dir.


SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 KARS Kağızman Kağızman Yukarı Deresi 3 36.217,6

2 ARDAHAN Merkez Kura Nehri Alabalık Deresi 2 28.681,9

TOPLAM 2 5 64.899,6



109

Vangölü Havzası

Genel Tanıtımı:

Havza, kuzey, güney ve doğu-

sundan Fırat-Dicle havzası ile

çevrilidir. Havza genel alanı

1.787.431 hektardır. En derin yeri

451 m olan gölün ortalama derin-

liği 171 m ve denizden yüksekliği

1650 m’ dir. Van Gölü’ nde büyük

boyutlu toplam 4 ada vardır. Bun-

lar, Akdamar, Çarpanak, Adir ve

Kuş Adası’dır.

Havzada Van Ovası, Erciş Ovası,

Hoşap Ovası, Memedik Vadisi,

Medik Çayı, Hoşap suyu, Erçek Gölü ve Keşiş Gölü mevcuttur.

Havza İklimi:

Havzanın batı kesimlerinde nemli ve

yarı nemli iklim tipi hakimken, diğer

kesimlerde yarı kurak iklim tipi ha-

kimdir. Van ilinde ortalama yıllık yağış

381.3 mm, Bitlis’de 1213.2 mm’ dir.



da yoğun kar yağışı yaşanmaktadır.

En yüksek kar örtüsü kalınlığı Van’da

120 cm, Bitlis’de 341 cm’ dir.

Bitki Örtüsü:

Van Gölü Havzası bitki örtüsü çeşitliliği yönünden zengin ise de,

genel olarak orman örtüsünden fakirdir. Havzanın toprakları bozkır

manzarası arz eder. Havzanın % 5.9’u ormanlarla kaplıdır. Van ilinin

ormanlık oranı % 1.3, Bitlis’de % 20.6 ve Ağrı’ da % 0.5’ dir.


Meteoroloji


Bitlis 19.7 25.5 38.5 88.5

Van 17.6 20.4 26.5 41.1

25


Alanı(Hektar)

%



Mera Alanı 299.991 16.8


Diğer Alan 1.025.440 57.4

GENEL ALAN 1.787.431 100

110

111

Hidrolojisi:

Van gölünü besleyen en önemli akarsular Bendimahi çayı, Hoşap suyu, Karasu, Zilan çayı’ dır. Van gölüne

dökülen ikinci derecede sular ise Nazik gölünden çıkan Suçhane suyu, Kermuş çayı, Deliçay’dır. Van gölünün

doğusundaki Erçek gölü de kendi içinde kapalı bir havzadır ve bunu besleyen tek su Memedik (Özalp) suyudur.

Havzanın yıllık ortalama akımı 2,39 hm3 olup, Türkiye toplam potansiyelinin %1,3 tür. Havzanın ortalama yıllık

verimi 5,0 l/s/km2 dir.


SEL HAVZASI

MİKRO HAVZA

SAYISI

SEL HAVZASI

ALANI (Ha.)

1 BİTLİS Ahlat Ahlat Ahlat 2 12.006,3

2 BİTLİS Tatvan Tatvan Tatvan 1 10.461,6

3 BİTLİS Adilcevaz Adilcevaz Adilcevaz 2 9.105,9

4 VAN Merkez Van Kurubaş Deresi 1 13.223,7

5 VAN Merkez Van Çorakdere 1 15.559,6

6 VAN Merkez Van Erçek 1 20.175,6

7 VAN Erciş İncesu Erciş 10 32.523,9

8 VAN Muradiye Bendimahi Çayı Süphan Deresi 2 6.692,0

9 VAN Gürpınar Büyük Çayı Büyük Deresi 1 11.398,9

10 VAN Erciş İncesu Taskapı-Karakaya D. 3 6.854,0

11 VAN Gürpınar Hoşap Çayı Şehit Deresi 2 17.272,0

TOPLAM 11 26 155.273,5



ANA HAVZA ADI SEL HAVZASI SAYISISEL HAVZASI ALANI

(Ha)

1 - MERİÇ ERGENE HAVZASI 4 60.277,9

2 - MARMARA HAVZASI 4 53.520,3

3 - SUSURLUK HAVZASI 3 39.031,9

4 - KUZEY EGE HAVZASI 1 2.799,0

5 - GEDİZ HAVZASI 13 139.286,5

6 - KÜÇÜK MENDERES HAVZASI 1 1.934,2

7 - BÜYÜK MENDERES HAVZASI 9 153.787,7

8 - BATI AKDENİZ HAVZASI 9 132.765,7

9 - ANTALYA HAVZASI 4 65.158,6

10- BURDUR HAVZASI 3 32.999,5

11- AKARÇAY HAVZASI 5 84.656,3

12- SAKARYA HAVZASI 15 247.647,3

13- BATI KARADENİZHAVZASI 13 197.706,2

14- YEŞİL IRMAK HAVZASI 13 379.545,9

15- KIZILIRMAK HAVZASI 23 459.505,7

16- KONYA KAPALI HAVZASI 8 168.502,4

17- DOĞU AKDENİZ HAVZASI 12 157.500,0

18- SEYHAN HAVZASI 3 38.655,0

19- ASİ HAVZASI 3 136.090,0

20- CEYHAN HAVZASI 6 112.402,8

21- FIRAT VE DİCLE HAVZASI 32 657.343,9

22- DOĞU KARADENİZ HAVZASI 19 269.250,9

23- ÇORUH HAVZASI 11 344.661,0

24- ARAS HAVZASI 2 64.899,6

25- VAN GÖLÜ HAVZASI 11 155.273,5

TOPLAM 227 4.155.201,8

112

Ana Havzalar İtibarı ile


112

SEL HAVZA SAYISIÇALIŞILACAK SEL HAVZASI SAYISI

2013 2014 2015 2016 2017

227 27 50 50 50 50

EYLEM PLANI UYGULAMASI

Kontrol Edilen

Su Hayattır...

Antalya

www.ormansu.gov.tr

CTA

LTD

. (03

12) 2

22 6

6 77

T.C.ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI

10 dakika önce...

10 dakika sonra...

Çamlıhemşin - 2005

Ankara - 2013

Documents

YUKARI HAVZA SEL KONTROLÜ EYLEM PLANI 2013-2017± Havza Sel Kontrolü Eylem Planı.pdf · t.c. orman ve su İŞlerİ bakanliĞi 2013-2017 yukari havza sel kontrolÜ eylem plani