Embed Size (px)
Citation preview
و صنوبر ايران پژوهشي تحقيقات-علمي فصلنامة جنگل
) 1390(، 301-313، صفحة2 شمارة19جلد
در سازگاري سوزني نوشهر سه منطقه ارتفاعيدر جنگلهاي شمال برگان مهم جهان
ك،*1زاده محمدنبي قلي پوو2ي، رضا مهدو2ادليرييشهرام 2لروشنعلي فرجي
و منابع طبيعيپژ مربي مسئول، نويسنده-*1 [email protected]: پست الكترونيك.، نوشهرمازندران استان وهش، مركز تحقيقات كشاورزي
و منابع طبيعي-2 .، نوشهرمازندران استانمربي پژوهش، مركز تحقيقات كشاورزي
2/7/89: تاريخ پذيرش18/3/89: تاريخ دريافت
چكيدهباهدفاببرگ صنعتي سوزني هاي گونهكاشت وشرايط جنگل تعيين بهترين گونه سازگار ازك هاي طبيعي شمال كشور استنبا عرصه جنگلدر توليد در واحد سطحافزايشوهزينه توليد از كاري و برگ صنعتي سوزنيهاي گونهفرض سازگاري تعدادي
ت يافته شمال كشوربيخرتكشت آنها در عرصه جنگلهاي رويجت ب هاي الياف مين چوبأاز نيازهاي اوليه ميهبلند اين.رود شمار انجام هاي نوشهرجنگلدامنه شماليدر سه تكراردرو بلوكهاي كامل تصادفيطرحباسه رويشگاه مختلف جنگلي بررسي در
با ميان)2،سطح دريااز باالتر متر 450م جنگل خيرود در ارتفاع پات بخشدر 1369سال بهاردر تيمار9با بند پايين)1:شد بندبا)3و سطح دريااز باالتر متر 1000 در ارتفاع خيرودجنگل خانهنم بخشدر 1370 سال بهاردر تيمار 12 در تيمار12باالبندد هاي مشخصه.سطح درياازباالتر متر 1250 ارتفاعدر توسكاچال گلبندجنگلدر 1369 سال بهار و قطر برابرسينهرخت، ارتفاع
د درو ماني صد زندهريقه، ودر ارتفاع باالزدهمونلسا شادابي درختان در پايين بند و در بند بند ميان ارتفاع سال هجدهمو اندزه شد گيري و تشريح خاك وضعيت پوشش گياهي منطقه، وضعيت خاك.ندبررسي سه شرايطو با حفر پروفيل اقليمي
اس تحليل آماري داده.عرصه نيز ارزيابي شد شدبههاو آزمون ميانگين SPSSافزار تفاده از نرمها با اين نتايج.روش دانكن انجامو داراي ) Sequoia sempervirens(گونه سكويا بند ارتفاع پاييندركه نشان داد تحقيق و شادابي بهترين رشد قطري، ارتفاعي
م از گونه) Pinus nigra var. calabrica(و كاج سياه)Cryptomeria japonica(از آن گونه كريپتومريا پس و سازگار تا هاي وفقو گونه گروهدر) گسالوييو(كالردشتأبا مبد) Picea abies(آ پيسه گونه،بند ارتفاع مياندر.نداهاين مرحله بود نراد هاي اول
)Abies nordmanniana و تركيهAbies alba (و كاج جنگلي)بلغارستانPinus sylvestris(كهيه در گروه بعدي ترك قرار گرفتند، نرادامريكابذرأبا مبد)Pseudotsuga menziesii(دوگالس هايهارتفاع باالبند گوندر.باشندمي مناطق مشابهمناسب كاشت در
)Abies alba و بذردأمببا مرتا)بذر تركيهأمبدبا Abies bornmullerianaو Abies nordmannianaبلغارستان ازاين حلهمينيز كاشت آنهاو موفق بودههاي گونه .گردد توصيه
.هاي مازندرانجنگل ماني، زنده قطر،،ارتفاع درخت،برگان سوزني، سازگاري:هاي كليدي واژه
مقدمهو هاي شمال كشورجنگلسطح روزافزون كاهش شديد
ب و خش جلگهدر فوقاني جنگلو نيز در مرز بندينپاي اي
كه سببه گذشته طي چهار ده هايلجنگ ميزانگرديده
برسد 1342 حدود نصف در مقايسه با آمار سالبهشمال
دراين مسئله.)1342 نام،بي( سيماي دگرگوني وسيعي را
بهجنگل و هاي شمال به گاهرويش همراه داشته هاي وسيعي
كمباغ،هاي دام چراگاه زمينهو تبديل مسكونيوهبازد هاي
مواردرد.استدهشفراهم ها نيزهاين عرص تخريب
م نگراني دشدهاي تعددي در ارتباط با پوشش گياهي، هاي
و و زيرزميني مورد نياز منطقه ذخيره آبهاي سطحي
DOI: http://dx.doi.org/10.22092/ijfpr.2011.107571DOI: http://dx.doi.org/10.22092/ijfpr.2011.107571
برگان مهم جهان در جنگلهاي شمال در سه منطقه ارتفاعي نوشهر سازگاري سوزني 302
صورتهبكه صدمات ناشي از جريان آبهاي سطحي
سازمان. است را در پي داشته باشدمي هاي مخرب سيالب
سو آبخيزداري مراتع جنگلها، تنها 1400الكشور تا
از 492000حدود را در برنامه بازسازي اين جنگلهاهكتار
در اين مورد نيز ابهامات زياديو) 1376،نامبي( قرار داده
،هاي مختلف هاي مناسب رويشگاه گونه تعيين مورددر
افزايش توليد در واحد سطحو خيزي رويشگاه حاصل
تاساسي جنگليكي از مشكالت. وجود دارد خريب هاي
با يافته و احياء استشمال، مسئله در مورد. زسازي
و علمي،برگ كاشته شده هاي سوزني گونه توجه دقيق
ها با موطن اصلي تعيين تشابه رويشگاهـي گونه نسبت به
ن سازمان وقتبا توجه به اهداف.استدهشآنها معطوف
و آبخيزداري كشور برگان آزمايش سوزني،جنگلها، مراتع
در18با اجراي 1349لهاي شمال از سال در جنگ طرح
كارشناس فائو) 1350( ويك فيش جنگلهاي سنگده توسط
هاي مورد اين تحقيق با توجه به ويژگي گونه. آغاز شد
از بررسي مي تبديل مانند ابهامات تواند روشنگر برخي
احياي، جنگلهاي صنعتيجنگلهاي مخروبه به
ي راش مستقر نشده، توليدي كه در آنها زادآورراشستانهاي
و مرغوب در كوتاه چوب تأ صنعتي درجه يك مين مدت،
و با روش علمي واردات چوب كاهشمواد اوليه سلولزي
براساس گزارش.هاي مشابه باشد تحقيقي در عرصهو
F.A.Oچ ين به ميزان، پنج كشور بزرگ آسيايي شامل
باميليون هكتار،7/46 ژ6/32 هند اپن با ميليون هكتار،
با7/10 و9/9 ميليون هكتار، اندونزي تايلند ميليون هكتار
را درصد جنگل55،ميليون هكتار9/4با كاريهاي جهان
و پاسفيك درصد91كه دارنددر اختيار كل منطقه آسيا
تا.)F.A.O., 1990( است به ميزان 1990سال در ژاپن
كه ميليون هكتار جنگل67/10 صددر46كاري انجام شد
مي Cryptomeria japonica گونه آن را و تشكيل دهد
مي بقيه از ساير سوزني اين برداري دوره بهره.دنباش برگان
در سالو مترمكعب در هكتار8ساله با توليد40 گونه
85/31در امريكا 1990 تا سال.)F.A.O., 2003( است
كه ميليون هكتار جنگل درصد آن با گونه60 كاري شد
ميزان رويشكهصورت گرفته)Pinus taeda(تدا كاج
در سال است، اماو مترمكعب در هكتار7 برابرآن ساالنه
در14تا10باميانگين اين در بخش خصوصي مترمكعب
گزارش سال30تا25در سال با دوره برداشـتو هكتار
رعايتبا اروپا اتحاديه ).Dominy, 2005(شده است
ومحيط زيستمسائل خام تهيه مواد براياكولوژيكيي
به براي مصرف در هاي گونهكاشت صنايع چوبي خود
Picea abies ،داييكانانوئل )Picea sitchensis(،
Larix( الريكسو)Pseudotsuga menziesii( دوگالس
sp. (و بابقا با افزايش توليد در واحد سطح بازارل رقابت
ييجوامع اروپا ).Anon., 1999( جهاني اقدام كرده است
نوبهاي ويژهتوجه داشته)Picea abies(ل معموليئگونه
ويها گاهي ذخيرهكشور اروپاي7و ژني از اين گونه داشته
بررسيدر.)Anon., 2005(نداهآن را تهيه نمودياروپاي
نوئل معموليروي گونه بر شاخص رويشگاهي
)Picea abies (درها اراضي با تيپدر ي مختلف خاك
در،سال50قسمتهاي شمالي سوئد پس از بلندي درخت
و3/20به رسي-هاي شني خاك - خاكهاي سيلتيدر متر
در. متر رسيد2/15شني به قسمتهاي در همين سن
2/25به، بلندي درختخاكهاي رسي زراعيدر جنوب
و به-سيلتيدر خاكهاي متر رسيد متر7/21 شني
)Johansoon, 1995.(
هاي از گونه) Pseudotsuga menziesii( دوگالس
و در تعدادي 1840 سالاز چوبي تجاري مهم جهان است
وكشورهاي اروپاي از توليد چوب برايكره جنوبي نيمي
و در.ه استشد مستقر كاشته در78سن اين گونه سالگي
موجودي داشت مترمكعب در هكتار 1500 برابر لندينيوز
دراز مهمتريو وآن چوبهاي تجاري ژاپن مريكاي شمالي
ميهب دردر.رود شمار فرانسه حجم برداشت آن
تا جنگل از 2025 سال كاريها مترمكعب 4000 به بيش
ازدر،بيني شده پيش كاشته 1843 سال آلمان دوگالس
و صنوبر ايران جلد 2303شمارة19فصلنامة تحقيقات جنگل
ميبهو گونه موفق خارجيه شد آيد حساب
)Neilson et al., 2001.(
و روشه اموادنو پايينمنطقه )جنگل پاتم( شهربند
450بند جنگلي در ارتفاع آزمايش در منطقه پاييناين
دامنه با از سطح دريا در جنگل پاتم خيرودكنار، باالتر متر
با درصد45تا15 زياد بين شمالي با شيب با جهت
و طول 36°40'عرض جغرافيايي شرقي 43°51'شمالي
شد 1369دكنار در سال حاشيه رودخانه خيرو در .اجرا
تا پروفيل حفر شده،2 با توجه به خاك با عمق كم
و در افق-رس-عميق، نوع خاك لوم نسبتاً سيلت
مي پايين ساختمان خاك. باشد تر رس، سيلت تا رسي
و تهويه مناسب؛ نسبتاًاي با پايداري دانه در سطح خوب
مي زدگي قطعه بيرون طوبتر. شود هاي سنگي مشاهده
و با نفوذپذيري كم تا خاك در فصول بارندگي زياد
و آبدوي با توجه به شيب. نسبت سريع استبهمتوسط
و عمق آب زيرزميني زياد، زهكشيزياد منطقه مناسب
و قليايي بودن خاك محدوديتي براي. است از نظر شوري
فرسايش شياري،در برخي از نقاط. رشد گياه وجود ندارد
و حاصل.ودش مشاهده مي خيزي خاك در افق سطحي زياد
از. تر كم تا متوسط است هاي پايين در افق 60 عمق خاك
از80تا واكنش. متر متفاوت است سانتي 120تا90و
7/4-1/6بين pHخاك اسيدي تا اسيدي ضعيف با
.باشد مي
1337)1384تا 1370( ساله15ميانگين بارندگي
مت متر، آبان ميلي پ ميلي 2/228 وسطماه با بارانترين ماهرمتر
كم ميلي7/29با متوسط ماهو مرداد ترين ماه باران متر
درجه2/16متوسط دماي ساالنه. مشخص گرديده است
6/25گراد، گرمترين ماه مرداد با متوسط ماهانه سانتي
و سرد درجه سانتي تريـن ماه بهمن با متوسط ماهانه گراد
دمحدگراد، درجه سانتي3/7 ماه با اي مطلق در مرداداكثر
و حداقل مطلق8/32 در-2درجه ثبت ماه بهمن درجه
ي اجراي طرح دو نوبت بارش برف در سالها.شده است
).1384نام،بي( داشت زياد وجود
سه طرح بلوكبررسي در قالب هاي كامل تصادفي با
و و واريته(تيمار9تكرار با مبدأهاي مختلف) گونه
شد)1جدول( اصله نهال 100در هر كرت يا تيمار. انجام
شدمتر2×2گلداني به فاصله درخت36ازو كاشته
و اندازه كرتيمركز ها از نظر دو نهالتكيفي گيري انجام
ر وشاخگي تنه، است بودن تنه، چنگالي شدن، سالمت
و امراض نيز شدآفات . بررسي
جنگل پاتم در بند نوشهر پايين منطقهكاشته شده در هاي گونه-1جدول
نام علمي گونهمبدأ بذرسن نهال زمان كاشت
Pinus elliottii (P. el.)زيمباوهساله2گلداني
Pinus taeda (P. t.)اورگان، امريكا3ًً
Pinus nigra var. calabrica (P. n. c.)جنوب فرانسه3ًً
Pinus nigra var. Pallasiana (P. n. p.)تركيه2ًً
Pinus ponderosa (P. po.)آمريكا3ًً
Pinus nigra var. austeriaca (P. n. a.)اتريش2ًً
Cryptomeria japonica (Cr. j.)كالردشت2ًً
Sequoia sempervirens (S. se.)شهرپشت نوشهر2ًً
Cedrus atlantica)بعداً حذف شد(فرانسه2ًً
برگان مهم جهان در جنگلهاي شمال در سه منطقه ارتفاعي نوشهر سازگاري سوزني 304
)خانهنمجنگل( نوشهر بند ميانمنطقه
و محاسبه گراديان و هوايي موجود براساس آمار آب
1200ساله حدود15ارتفاعي، ميزان بارندگي متوسط
مي ميلي از متر متر ميلي30 باشد كه مرداد با كمتر
بابا كم و مهر پ ميلي 236رانترين ماه دررمتر بارانترين ماه
گرمترين ماه مرداد با دماي متوسط حدود. اين ارتفاع است
و سردترين ماه بهمن با دماي 20 درجه3/1درجه
و ارتفاع.باشد مي بارش برف در اين ارتفاع قابل مالحظه
از ماه برف در متر سانتي50 هاي سرد زمستان به بيش
).1384نام،بي(رسد مي
تا خاك ارتفاع ميان بند جزء خاكهاي تقريباً عميق
و حدود نيمه . متر عمق دارد سانتي 150تا 100عميق بوده
-اي تيره با بافت رسي تا لوم خاكي است با رنگ قهوه
و ساختمان فشرده، كهAافق سطحيدر ويژهبهرسي
و كمي تجزيه شده در قسمت داراي برگهاي تجزيه نشده
و كمي هم در داخل درختان پهن كاري منطقه جنگلبرگ
بند حالت منطقه ميان،فيزيوگرافي نظراز.شود ديده مي
و بيشتر درختـان كوهستاني با پوشش جنگلي داشته
و نظراز. هستندبرگ منطقه، پهن توپوگرافي داراي پستي
و شيب حدود زهكشي. است درصد25تا20بلندي زياد
و خاك مرطوب استمنطق .ه خوب، سنگ بستر آهكي
مي5/6تا5/5اسيديته خاك از دهد متغير بوده كه نشان
pH كه و شستشويبهخاك اسيدي است دليل بارندگي
هاي كاشته شده گونه. هاي قليايي خاك است زياد كاتيون
.اند نشان داده شده2در جدول منطقهدر اين
خانهنمبند نوشهر در جنگل ميان منطقهدر هاي كاشته شده گونه-2 جدول
نام علمي گونهمبدأ بذرسن نهال زمان كاشت
Abies alba (A. a.)بلغارستانساله4گلداني
Abies cephalonica (A. ce.)يونان4ًً
Abies cilicica (A. ci.)سوريه4ًً
Abies grandis (A. g.)كانادا5ًً
Abies nordmanniana (A. no.)تركيه5ًً
Picea abies (Pi. a.)كالردشت3ًً
Picea oreintalis (Pi .o.)تركيه3ًً
Pinus ponderosa (P. po.)امريكا2ًً
Pinus nigra var. austeriaca (P. n. a.)اتريش2ًً
Pinus nigra var. pallasina (P. n. p.)تركيه3ًً
Pinus sylvestris (P. sy.)تركيه4ًً
Pinus sylvestris var. guaddarama (P. sy. G.)اسپانيا2ًً
)گلبند ويسرجنگل( نوشهر باالبند منطقه
ب در بهارتفاع باالبند و ارتفاع دليل بارش رف بيشتر
بيشتر برف در سالهاي بررسي، شمالي بودن جهت، نوع
و پوشش گياهي، وجود مه فراوان در بيشتر فصول سال
علت قرار گرفتن در كنار دره بزرگ، عدم وجود دورههب
خشكي در منطقه، ميزان بارندگي نيز بيشتر از ارتفاع
و ميان مي ميلي 1500 حدودبهبند بوده .رسد متر
و بررسي آن، خاك نيمهوپر3با حفر عميق فيل خاك
تشخيص لومي تا رسي-اي تيره با بافت رسي رنگ قهوه به
وباداراي ساختمان مكعبي داده شد كه سنگ بستر آهكي
و صنوبر ايران جلد 2305شمارة19فصلنامة تحقيقات جنگل
طورهب. افق سطحي داراي مواد آلي نسبتاً مناسبي است با
اين خاك pH. كلي خاك در طول سال مرطوب است
استمتغير در عمق5/7ر سطح تا حدودد5/5منطقه از
از بوده كه خاك اسيدي جذب عناصر غذايي نظرو
هاي كاشته شده در اين گونه3جدول.محدوديت ندارد
.دهدمي را نشان منطقه
در گونه-3جدول باالبند نوشهر در جنگل گلبند منطقههاي كاشته شده
نام علمي گونهمبدأ بذرسن نهال زمان كاشت
Abies alba (A. a.)بلغارستانساله3گلداني
Abies bornmulleriana (A. bo.)تركيه4ًً
Abies cephalonica (A. ce.)يونان3ًً
Abies grandis (A. g.)كانادا4ًً
Abies nordmanniana (A. no.)تركيه4ًً
Larix leptolepis (L. le.)اپنژ2ًً
Picea gluca (Pi. g.)كانادا4ًً
Picea sitchensis (Pi. s.)كانادا4ًً
Pinus sylvestris (P. sy.))ندحذف شدبعداً(مبدأ3ً3ً
Pseudotsuga menziesii (Pse. m.)آمريكا2ًً
نتايج بند نوشهر پايينقه منط
با پايين در منطقه توجه به نتايج بدست آمده بند نوشهر
با ها، گيري اندازهاز 2/21برابرسينه قطر گونه سكويا
وداراي بيشترين متر7/17 ارتفاع ميانگينو متر سانتي قطر
كاج سياه با مبدأ گونهو بهترين وضعيتدرو ارتفاع
و انتيس9/9اتريش با قطر برابرسينه كاج گونه متر
متر در بدترين وضعيت قرار13/6ندروزا با ارتفاعوپ
باكاج.داشتند درصد3/34ماني ندهز اليوتي مبدأ زيمباوه
و كريپتومريا با را درصد بيشترين زنده7/90كمترين ماني
).1و شكل5و4 ولهايجد( داشتند
بند نوشهر در منطقه پايينروش دانكنبه)ترم سانتي(ها گونهيمقايسه ميانگين قطر-4 جدول
برابرسينهقطرميانگينيقهقطرميانگينهاگونه
S. se.(A5/26A2/21(سكويا
P(.كاج اليوتي .el(A6/23A4/19
P. t.(B9/18B5/14(كاج تدا
P. n. c.(B6/16BC4/13(كاج سياه كاالبر
Cr. j.(BC9/15CD5/11(كريپتومريا
P. po.(C9/13CD2/11(اكاج پوندروز
P. n. p.(C1/13D3/10(كاج سياه تركيه
P. n. a.(C0/13D9/9(كاج سياه اتريش
برگان مهم جهان در جنگلهاي شمال در سه منطقه ارتفاعي نوشهر سازگاري سوزني 306
و زندهمقايسه-5 جدول بند نوشهر در منطقه پايين روش دانكنبهها ماني گونه ميانگين ارتفاع درخت
)متر(ميانگين ارتفاع)ددرص(مانيزندهميانگينهاگونه
S. se.(BC5/56A73/17(سكويا
P(.كاج اليوتي .el(C3/34B37/13
P. t.)(BC4/57B8/11كاج تدا
Cr. j.(A7/90C9/9(كريپتومريا
P. n. c.(B8/76C8/8(كاج سياه كاالبر
P. n. a.(BC6/46CD73/7(كاج سياه اتريش
P. n. p.(BC5/56D73/6(كاج سياه تركيه
P. po.(B1/74D13/6(اكاج پوندروز
نوشهربند پايينمنطقه در ) Seqouia sempervirens(گونه سكويا-1شكل
بند نوشهر ميانمنطقه
از با گونه،ها گيري اندازهتوجه به نتايج بدست آمده
داراي)يوگسالوي( كالردشت بذرأآبيس با مبدآ پيسه
مناسب ارتفاع،)متر سانتي10(قطر ميانگينبيشترين
بهتريندر)2شكل(شادابي مناسبو) متر27/12(
و با بذر گونه آبيس سليسيكا با مبدأ وضعيت سوريه
كمو) متر سانتي9/3( قطر ميانگينكمترين 4/7( ارتفاع
در گونه نسبت به ساير) متر بدترين هاي جنس آبيس
Abies گونه).7و6 هايولدج( داشتند ضعيت قرارو
grandis را نشان داد) درصد9/63(ماني كمترين زنده.
و صنوبر ايران جلد 2307شمارة19فصلنامة تحقيقات جنگل
نوشهر بند روش دانكن در منطقه ميانبهها گونه) متر سانتي(مقايسه ميانگين قطري-6 جدول
برابرسينهميانگين قطريقهقطرميانگينهاگونه
Pi. a(C6/14A10(.آ آبيسپيسه
P. sy.(AB5/16B1/8(كاج جنگلي تركيه
P. sy. g.(A3/17BC7/7(كاج جنگلي اسپانيا
P. n. p.(A17BCD2/7(كاج سياه تركيه
A. g.(CDE3/13BCD8/6(آبيس گرانديس
A. no.(DEF2/12CD6/6(آبيس نردمانيا
A. ce.(CD1/14D6(آبيس سفالونيكا
P. po.(A1/15D6(ندروزاكاج پو
A. a.(EF6/11D9/5(آبيس آلبا
P. o.(F6/10D5/4(اورينتاليسآپيسه
A. ci.(DE6/12D9/3(آبيس سليسيكا
نوشهر بند روش دانكن در منطقه ميانبهها گونه مانيو زندهمقايسه ارتفاع درخت-7جدول
)متر(يانگين ارتفاعم)درصد(مانيزندهميانگينهاگونه
P. sy. g.(A2/90A1/14(كاج جنگلي اسپانيا
P. n. p.(BC2/73A03/13(كاج سياه تركيه
P. sy.(AB82A6/12(كاج جنگلي تركيه
Pi. a(AB2/85AB27/12(.آ آبيسپيسه
P. po.(A7/91ABC4/11(كاج پوندروزا
A. g.(C9/63ABC 7/10(آبيس گرانديس
A. ce.(A3/96BCD4/10(آبيس سفالونيكا
A. no.(A4/94CD7/9(ناآبيس نردمانيا
A. a.(A4/94DE6/8(آبيس آلبا
A. ci.(A5/93EF4/7(آبيس سليسيكا
Pi. a(A2/95F57/5(.آ آبيسپيسه
برگان مهم جهان در جنگلهاي شمال در سه منطقه ارتفاعي نوشهر سازگاري سوزني 308
بند نوشهر ميانمنطقهدر)Picea abies( نوئلگونه-2 شكل
باالبند نوشهرمنطقه
از با گونه،ها گيري اندازهتوجه به نتايج بدست آمده
و) متر سانتي7/16(الريكس داراي بيشترين ميانگين قطر
باآ پيسه گونهو)متر2/19(ارتفاع با كانادا بذر مبدأ گلوكا
و سانتي9/7قطرو متر2/5 ارتفاع ميانگين شادابي متر
و8 ولهايجد( داشتند يت قراربدترين وضع نامناسب در
با قطر)Pseudotsuga menziesii(گونه دوگالس).9
مانيو زنده) متر9/12(ارتفاع مناسب،متر سانتي5/13
.در بهترين وضعيت قرار داشت) درصد4/87(مناسب
را در منطقه باالبند نشان Abies albaسازگاري3شكل
.دهد مي
ق-8 جدول نوشهر در منطقه باالبند روش دانكنبه)متر سانتي(ها طري گونهمقايسه ميانگين
ميانگين قطر برابرسينهيقهميانگين قطرهاگونه
L. le.(A5/20A7/16(الريكس ژاپن
A. g.(A1/20B8/14(آبيس گرانديس
Pse. m.(B4/17BC5/13(دوگالس امريكا
A. ce.(BC8/15CD3/12(آبيس سفالونيكا
A. bo.(BC2/16D5/11(آبيس برنمولريانا
A. no.(C5/14D3/11(انيانامآبيس نرد
Pi. s.(BC9/15D1/11(خنسيستآ سيپيسه
A. a.(BC16D8/10(آبيس آلبا
Pi. g.(D5/10E9/7(آ گلوكاپيسه
و صنوبر ايران جلد 2309شمارة19فصلنامة تحقيقات جنگل
نوشهرر منطقه باالبندد روش دانكنبه ماني زندهوميانگين ارتفاع درخت مقايسه-9 جدول
)متر(ميانگين ارتفاع)درصد(مانيميانگين زندههاگونه
L. le.(D8/39A2/19(الريكس ژاپن
Pse. m.(ABC4/87B9/12(دوگالس امريكا
A. g.(C5/73C5/10(آبيس گرانديس
A. a.(AB2/97D5/8(آبيس آلبا
A. ce.(AB1/99DE6/7(آبيس سفالونيكا
Pi. s.(AB3/96DE4/7(خنسيستآ سييسهپ
A. no.(ABC6/92DE3/7(انيانامآبيس نرد
A. bo.(A100E7/6(آبيس برنمولريانا
Pi. g.(BC8/77F2/5(آ گلوكاپيسه
نوشهرباالبند منطقهدر) Abies alba(گونه نراد-3شكل
بحث، مربوط به تأثير كاري موفق توليدي اساس جنگل
و توسعه مي استفاده از منابع. باشد فعاليتهاي تحقيقاتي
و برنامه پرورش جنگل با توليد نسل ژنتيكي مناسب
ژنتيكي مطلوب در ارتباط با اصالح درختان جنگلي بوده
و اصالح كننده در بهره تواند نقش تعيين كه مي وري
پر. ها داشته باشد گونه تك وونانسبنابراين استفاده از و ها
برگان مهم جهان در جنگلهاي شمال در سه منطقه ارتفاعي نوشهر سازگاري سوزني 310
و داراي پايه هايي با خصوصيات ويژه ژنتيكي قابل توجه
.اهميت است
اين از اجراي براساس نتايج بدست آمده تا اين مرحله
مناطق كاشت در سه حد ارتفاعي هاي موفق گونه،پژوهش
:شرح زير است به
Sequoia(گونه سكويا بند ارتفاع پايين در
sempervirens(شهرپشت نوشهر با بهترين با مبدأ بذر
Cryptomeria(هاي كريپتومريا گونهووضعيت
japonica(مب و كاج سياه كاالبردأ با بذر كالردشت
)Pinus nigra var. calabrica(م بدأ بذر جنوب فرانسه با
هاي كاج گونه.هاي موفق تا اين مرحله بودند نيز از گونه
و ا رغمبهاليوتي تدا و دليلبهعي خوب رتفارشد طولي
و خشكيدگي تاج درختان تا اين شكستنچنگالي شدن،
دو عامل. نبودند مرحله از وضعيت مناسبي برخودار
و برف زمستانه مي زيادي بر تواند تأثير خشكي تابستانه
و سازگاري گونه اين ارتفاعدر.دباش ها داشته رشد
خشچنگال و هاي كاج تدا يدگي تاج درختان گونهكي شدن
دليلبهدر عرصه نيز كمبود نور.گرديدو اليوتي مشاهده
د و شمالي بودن نسبت به شيب جنوبي امنهشيب زياد
و خشكيدگي گونه زندهبرادي تأثير زي هاي كاج تدا، ماني
و واريتهكا ازج اليوتي، كاج پوندروزا هاي كاج سياه غير
ر اما خشكي تابستانه تأثي. استواريته كاالبريكا داشته
؛ البتههاي موفق تا اين مرحله نداشته روي گونهبر زيادي
و الشبرگ فراوان برگ كاشته رختان سوزنيدسايه درختان
كاهش پوشش گياهي كف عرصه دو عامل اصلي در شده
هاي عرصهدر توانمي يادشدهگونه موفق3از.بودند
.دكرهاي مشابه استفاده رويشگاهباكاريلجنگ
ان منطقه برگ سوزني سازگاريه در نتايج ده سال
و همكار(بند ساري پايين نشان داد) 1382ان، محمدنژاد
كاج تدا، كاج سياه اتريش در وضعيت،ماني زنده كه از نظر
و كاج بروسيا در وضعيت مناسب قرار از. دارند خوب
در،نظر رشد قطري و كاج بروسيا كاج دريايي، كاج تدا
دربر. گروه اول قرار دارند رسي گونه كريپتومريا ژاپونيكا
و ثاقب(محله آستارا منطقه عنبران طالبي، دستمالچي
اي نشان عدم موفقيت اين گونه را در ناحيه جلگه) 1376
در. داد و ساداتي، مصطفي(سالگي22گونه سكويا نژاد
و قطر94ماني در چمستان نور با زنده) 1384 درصد
و44/20، ارتفاع غالب متر سانتي42برابرسينه حدود متر
13/20 برابرمتر توليدي ميلي4/17رويش قطري
مترمكعب در هكتار داشته كه با افزايش سن ميزان توليد
Cryptomeria(گونه كريپتومريا. يابد نيز افزايش مي
japonica (با كه در ژاپن حدود يك چهارم جنگل كاري
ساله، توليدي40برداري بهره در دوره،شود آن انجـام مي
,.F.A.O(مترمكعب در هكتار در سال دارد8ميزان به
ساله همتي در منطقه اسالم گيالن16نتايج بررسي ). 1990
كاجو هاي كاج جنگلي، كاج تدا نشان داد كه گونه
و كاج سياه پوندروزا از نظر زنده ماني در وضعيت برتر
و كاج سياه اتريش در گروه بعدي قرار از. دارندكاالبر
و كاج سياه نظر قطر برابرسينه كاج تدا در گروه اول
و كاج سياه اتريش در گروه بعدي قرار تركيه، دوگالس
).1388،و همكاران همتي(دارند
ار خانهنمبند جنگل ميان در ارتفاع ،تفاع درختاز نظر
كاج جنگلي،)Picea abies( كالردشتيآ هاي پيسه گونه
)Pinus sylvestris (و كاج تركيه و اسپانيا در گروه اول
درگروه)Pinus nigra var. pallasiana( سياه تركيه
ا9،ماني از نظر زنده. بعدي قرار دارند گونه12ز گونه
و تنها كاشته شده اختالف معني گونه كاج3داري نداشته
و)Abies grandis(سياه تركيه، آبيس گرانديس كانادا
ا دتكاج سياه پارريش از نظر.ندتري قرار داشت يينمراحل
ويآ پيسه،سينهبرابر قطر كالردشت در گروه اول
و اسپانيا در گروه دوم گونه ازو هاي كاج جنگلي تركيه
و اسپانيا كاج جنگلي مبدأدو،نظر قطر يقه و كاج تركيه
و پيسهزاوهمراه كاج پوندربه سياه تركيه يآ در گروه اول
و آبي يونان در گروه بعدي قرار سفالونيكاس كالردشت
.دارند
و صنوبر ايران جلد 2311شمارة19فصلنامة تحقيقات جنگل
با Picea abiesگونه،از مجموع صفات مورد بررسي
و گروهدر) يوگسالوي(كالردشت بذرأمبد اول
Abies alba،تركيه Abies nordmannianaهاي گونه
و كاج جنگلي تركيه در گروه Pinus sylvestrisبلغارستان
و اين چهار ا بعدي قرار دارند ين مرحله مناسب گونه تا
.باشندمي كاشت در منطقه
3،جنگل گلبند ويسر ارتفاع باالبنددرماني زندهاز نظر
علت چراي حياتبه)Pinus sylvestris( كاج جنگلي مبدأ
و از8وحش حذف گونه باقيمانده در گروه اول9گونه
و گونه دسته با كانادا Abies grandis بندي جاي گرفتند
تنهايي در گروه دوم قراربهماني مترين درصد زندهك
با Larix leptolepis گونه،ز نظر رشد ارتفاعيا.گرفت
تنهايي در گروهبهبيشترين رشد طوليبابذر ژاپندأمب
ازآاول و پس ن گونهآزمون دانكن قرار گرفته
Pseudotsuga menziesii بذر گري هابورأبا مبد
د واشنگتن در 5،از نظر شادابي.وم قرار گرفته استگروه
ازكاشته شده نرادگونه جنس با Abies grandis گونه غير
مي بذر كانادا داراي وضعيتأمبد از نظر.دباشن مطلوب
و قطر برابرسينه گونه Abies هاي الريكس، دوگالس
grandis و اول در گروهAbies cephalonica و يونان
Picea sitchensis قرار آزمون دانكنا در گروه دومكاناد
.دارند هاي از مجموع صفات مورد بررسي، گونه
Pseudotsuga menziesii بذر واشنگتنأبا مبد،Abies
alba وبلغارستان بذردأمبباAbies nordmanniana و
Abies bornmulleriana باهر تا اين بذر تركيهأمبددو
و مرحله از گونه شت آنها توصيهكا هاي موفق بوده
.گردد مي
هاپيشنهادآمده تا اين مرحله از اجراي با توجه به نتايج بدست
اقليمي، وضعيت رويشي عواملو تأثير اين پژوهش
و دامنه جنگلي محل،ها گونه شرايط ادافيكي، شيب
ازمي،مربوط عواملو ساير تحقيقاجراي هاي گونه توان
م رويشگاه موفق اين بررسي در .كردشابه استفاده هاي
هاي موفق تا اين مرحله انجام آزمايش پروونانس از گونه
و براي كيفيت مناسب كه در سطح دستيابي به توليد بيشتر
و رايج جهان در امر جنگل ،استكاري معمول
.يستضرور
سپاسگزاريخاطرهبطالبي آقاي دكتر خسرو ثاقب جناب از
سركار خانم ناهيدو مقالهي مراحل تهيهمتمادرهمكاري
ب اس ارشد جنگلنفر كارش رياحي خاطر ويرايشهداري
و .ميسپاسگزاري را دار مقاله كمال تشكر
منابع مورد استفادهتـأليف بنگـاه. آمارنامـه جنگلهـاي بحـر خـزر.1342،نامبي-
.صفحه15جنگلها،
گذشـته، حـال،.كاري كشـورلمروري بر جنگ.1376نام،بي-
و پيشرفت آينده، و دفتـر جنگـل. تنگناهـا ها، موانع كـاري
.صفحه13. پاركها
و.1384نام،بي- آب هايسـال(ي ايسـتگاه نوشـهريهـوا آمـار
.اداره كل هواشناسي استان مازندران.)1384تا 1370
خ ثاقبو.م دستمالچي،- تحقيقات سـازگاري. 1376،.طالبي،
و آزمايشـهاييجنتـا،درختان غير بومي در اسـتان گـيالن
سســه تحقيقــاتؤم.بــرگ ســوزنيهــاي ســازگاري گونــه
و مراتع .76-168:136نشريه شماره كشور، جنگلها
.هكاري سـنگد گزارش آزمايشات جنگل.1350،.ر، ويك فيش-
. منتشر نشده ها، دست نوشته
ش- و.ع.س موسوي گرمسـتاني،،.م دستمالچي،،.محمدنژاد،
ــري، ــا.1382،.ب جعف ــه نت ــالهده(يج اولي ــايش) س آزم
بنــده ارتفــاعي پــايينبرگــان در منطقــ ســازگاري ســوزني
و صـنوبر تحقيقات.)كوهساركنده(جنگلهاي نكا جنگـل
.411-446):3(11، ايران
بررسـي ميـزان. 1387،.ا.س سـاداتي،و.ر.س نـژاد، مصطفي-
و خـــانواده عملكـــرد ســـه گونـــه درختـــي ســازگاري
برگان مهم جهان در جنگلهاي شمال در سه منطقه ارتفاعي نوشهر سازگاري سوزني 312
Taxodiaceae و. ان مازندراندر چمست تحقيقـات جنگـل
.230-250:)2(16،صنوبر ايران
ا- ب،.همتي، ب.و قادري وانگـاه.خانجاني شيراز، ،.،1388 .
در بررسي سازگاري برخي از سوزني برگـان مهـم جهـان
و صـنوبر. بند جنگلهاي اسالم منطقه ميان تحقيقات جنگل
.64-72):1(17،ايران- Anonymus, 1999. Northern Conifers in Fast
Growing Condition: A step toward an adequate wood supply for industry. BioMatNet Item, Proposal No: AIRI-CT 92-0143.
- Anonymus, 2005. Conifer summary of fifth Euforgen conifers network meeting. Larnaca, Cypress, International Plant Genetic Resources Institute: 7-9.
- Dominy, S, 2005. Natural Resources Canada forest 2020 planning, demonstration, and assessment initative. http://www.nrcan.gc.ca/ notice_e.html.
- F.A.O, 1990. Forest Resources assessment-Tropical Forest Plantation Resources. http://www.Fao.org/documents.2005/20/11/12
- F.A.O, 2003. State of Forestry in Asia and the pacific Status, Changes, Trends. F.A.O Document Resposity. http://www.Fao.org/ documents. 2005/11/20.
- Johansoon, T., 1995. Site index curves for Norway spruce plantations on farmland with different soil type. Studia forestalia suecia, 198, 19 p.
- Neilson, D., Flynn, B. and Belton, M., 2001. The global douglass fir industry, an outlook on changing resources and markets. Dana publishing, Rotorua, Newzeland, 4 p.
313 Iranian Journal of Forest and Poplar Research Vol. 19 No. 2, 2011
Elimination trial with exotic needle-leaved species in the Caspian forests of Iran at three elevations of Nowshahr region
M.N. Gholizadeh 1*, Sh. Kia-daliri 2, R. Mahdavi 2 and R. Faraji Pool 2
1*- Corresponding author, Senior Research Expert, Research Center of Agriculture and Natural Resources of Mazandaran province, Nowshahr, Iran. E-mail: [email protected] 2- Senior Research Expert, Research Center of Agriculture and Natural Resources of Mazandaran province, Nowshahr, Iran. Received: 08.06.2010 Accepted: 24.09.2010
Abstract This paper presents the results of an elimination trial of exotic needle-leaves in the form of Randomized Completely Blocks Design with three replications at three elevations of Nowshahr region: i) nine species of needle-leaves in lower altitude (450 m.a.s.l.) of Patom district, Kheiroud forest after 19 years, ii) twelve species in middle altitude (1000 m.a.s.l.) of Namkhane district, Kheiroud forest after 18 years, and iii) twelve species in higher altitude (1250 m.a.s.l.) Golband-Veysar forest after 19 years of plantation. Survival, diameter at breast height, collar diameter and total height of trees were measured every year. Final results (2008) indicated that: i) Sequoia sempervirens (origin of California- Nowshahr), Cryptomeria japonica (origin of Japan- Kelardasht) and Pinus nigra var. calabrica (origin of south France) were the promising species in the lower altitude, ii) Picea abies (origin of former Yugoslavia- Kelardasht), Abies nordmaniana (origin of Turkey) and Abies alba (origin of Bulgaria) were the promising species in the middle altitude and iii) Pseudotsuga menziensii (origin of Washington), Abies alba (origin of Bulgaria), Abies nordmaniana (origin of Turkey) and Abies bormulleriana (origin of Turkey) were the promising species in the higher elevation. Key words: elimination trial, needle-leaves, Caspian forests, survival, diameter, height.
