Miiasir diiztr

TaHx vo onun prOblemlori′ N042011

COMAL0 0SGOROVA3α力′Dδ●rar a″ bersrettИ z′″ιαッια

“rα′鷹′

rrt″″α″滋rル膨Jrararたり ぁ■ra″““′―″α

“

αsル″ο″花力αral成OorZう″∴″

AZORBAYCANDA PARTIYALARIN SIYASI FOALIYYOTLORININ OSASiSTiQAMOTLORI

Asar s6zlor:Siyasi partiya,siyasi sistenl,se9kilor,Ycni Azorbaycan Partiyasl,Misavat Partiyasl,

Ana｀√oton Paniyasl,votondas Honlroylik Partiyasl

Key word:Polidcal party,political system,clcctions,Ncw Azerbatan Party,Mus″ at Party,Pary Of

Mothcrland,Thc Civil Solidttty Pmy

КЛЮ ЧeBЬle cЛoBa:Π oЛИTИЧecKtt napTИЯ,ΠOЛИTИЧCCК aЯ cИcTCMa,BЫ6opЫ,ΠapTИИ HoBЫИ

A3Cp6aЙДЖaH,ΠapTИИ MycaBaT,PoД ИHa napTИИ,「pattaHcКtt napTИЯ coЛИДapHOcTИ

Siyasi sistemin follllal∞ masl prosesindo istirak edon on n■ uhinl siyasi tosisatlardan birl do siyasi

partiyalardlr Siyasi partiyalar vЭ digor ictima to,kilatlar vasitosilo votonda,lar dOvlotin idaro

olunlnasinda foal vo birba,a l,tirak cdirlor Siyasi partiyalar comiyyotlo d6vlot, se9kilorlo dё vlot

orqanlan, votondaolaria dё vlot nimayondolo五 araslnda osas vasitolordon biHdir Ohalinin mixtolif

toboqolo五 nin birgo maraqlarlnl oks ctdirorok onlann ko歯 et dOvlot idaro,ilik qorarlannda,daxlli vo

xanci slyasotdo ifadЭ olmasina imkan yaradan slyasl partlyalar minaql,oloHn qar,lsml alinaga vЭ

holl olunlnaslna,comiyyotdo siyぉ 1,iqtisadi gorglnliゾ n aZaldllmasma vasito9i kimi l厖 lml,oraiti

tomin cdinor

Siyasi paniya dcdikdo unlulni siyasi idcyalan vo moqsodlЭ H olan, 61konin siyぉ i hЭ yatinda

i,tirak edon rcspublika votondω larlnln birlikD‖ nozorodo tutulur(1,Sl)

Siyasi partiyalar kttlЭ vi to,kilatlann aン nca xisusi bir qolu olsa da onlan forqlondiron bir slra

mihum cohotlot vardir Bu cЭ hotlo五■osasinl iso siyasi hakimiyyot u卸 はnda leqal mibaHzЭ to,kil Cdir

Bcio rnibaHzo iso partiyalann foaliyyotinin hiquqi tonzimlonlnosini tolob edir

Siyasi partiyalar assosiasiyalar 2adll言 1,おntll■1泳,izvlo」nin hiquq boraborlib71,Ozint idaro,

qanun9uluq vo a,karllq p五 ns● 1。五。Sasmda yaradlllr vo foaliyyot gOstЭHr Hor bir partiyanm tosis

qumitayl ke9iHlir vЭ bllrada nizalnnalllosi qobul olunaraq rЭ hbor orqanlan to,kll edilir Hotta siyasi

partiyalar beynolxalq ictinlal birlikloro daxll ola bilor,birba,a bcynolxalq olaqolor saxlayaraq sazi。 lor

battlamaq hiququna belo malikdir.Hor bir siyasi partiya Odliyyo naziniylndЭ qeydiyyatdall

ke9molidir

Azorbaン℃anda siyasi partiyalar XX os五 n 80-ci illo五nin sonu 90-cl illorln ovvonoHndOn

follllala,matta ba,laml,d1 90-cl illoHn Эvvolo五ndo sovct dё Vru i9un sociyyovi olan sosial birlik

fom■ alannln davamll olaraq dagllmasl vo comiyyotin siyasi foall屯 lnin artmasl ilo siyasi partiyalann

yaraunasl prosesinin osasl qoyuldu

Partiyala§ manin ilkin dalgasl l19in ElllloniStanln istta1911lq Siyasoti vo sovetloHn 90kFnЭ si

noticosindo b∞ alyan milli―ictimal Syasi horokat,1,こ d faktina qar,1"ksolЭ n imumxalq miq″imoti

bir 9ox siyasi birlikloHn tosis edilmosi sociyγ ovi olmu,dur Holo 1991-ci llin paylzindaたorbaycan

Qarabtta Nicat Comiッ。1,プし。rbaycan lslam Partiyasl,Vahid AzЭ rbay℃an Uこrunda Mtta五 zЭ

itJfaql,Azorbaycall Gonc SOgal判 emokl.adk Toskilatl,AXC yaninda Gonc tirklor to,kilatl,1992-ci

ilin yarnda AMIP,hOmin ilin paylzinda Musavat partiyasinin bЭ rpa qurultaヌ ke9i五lmis,YAPyaradilml,,Bozqurd Partiyasl foaliwoto bω laml,dl(2,s308)

1993-c■ ilin ortalannda rcspublikada 30-a yaxln siyasi partiya, conliyyot vo horokat foaliンγЭt

gostoHrdi Ohdinin siyasi to,kilatlanlna chtiyacinln belo"ksok Olduttu bir d6vrdo meydana golon

yeni siyasi qiv、 /oloHn foaliyyotinin nЭ ticolo五, hakimiyyoto golmosinin mimkinliyt sovetrЭhborliylnl,morkЭ z1 9ox ciddi narahat edirdi Azorbaycanda milll‐ azadllq vЭ ictimai― slyasi horok江 1

zoinotnok,yaxud istodiyi istiqarnoto y6noltmok■ 9in kolllmunist rohborliメ mixtOlif isullara ol atdl.

Miiasir diiorTa五 x vo onun Problemlo五′N042011

Hoゎkat lidcrlЭ Hni “liberanara'' vo ``radikallara''bё lorok xalq horokatinl daxlldon par9alalnaq■ 91nsiyasot apanrdl(3,s2)

Bu gun 01konin siyasi mokaninda 70 ‐o qodor partiya movcuddur vo 54 partiya rosmiqcydiyyatdan ke9mi,dr. Qeydiyyatdan kc9rni, partiyalann sar 54 olsa da oniann boメ kokso●yyotinin izvlo五 nin,parlalnentdoki tomsi19ilo五 nin sayl azdir Oniardan yalnlz 12-si parlatnentdo

toms■ olunur Bu partiμ lar parlalnentdo bir vЭ ya iki deputatla tomsil olunublar(4,sll)1992‐ ci ildo qobul cdilon “Siyasi partiyalar haqqinda" qanun ycni partiyalann yararmaslna

,orttt yttatdl.cOXpartiya111lga kc9id XX os五 n90-cl i1lo五 ndo Azorbaycan comiyyotinin tokatntlinin

on mthum nalliンフリtlorlndon bi五 ollnu,dur 80- cl illoHn sonu 90- cl inoHn ovvolindo iso siyasi

mibanzo geni,lol― ,,bunun noticosl olaraqsa siyasi gstemdo apanlan dcmokratik dЭ ,,iklik10rtokpartiya111lgin 10gvin。 ,9oxPartiya1111言 ln bOrqorar olmasina zomin yaratdl

Siyasi partiyalar lir― bi五 ndon proqram vo moqsodioHno,ideya― siyasi istiqalnotioHno,to,kllati

strukturlanna, is fonllalan vo nlctodlanna goro delnok olar kl,9ox da forqlonmirlor BЭ zi partiyalar

tЭ,kilati cohotdon sovet d6vtt partiyasmin follllala,masl■ siubuna meyl cdir Partiyalann 9oxluttu

§oraitindЭ onlann porakondoliyl siyasi sistemin somor● li foaliyyotino moni tOsir edon arllillordOndir

Heydor Oliyevin hakimi″ oto g01diyl ik inOrdo Ennonistan‐ Azorbaycan,Dtthq Qarab電problcminin strttcJi pHoHtetliyl,milli idcologiyada azorbaycan911lq p● nsipinin osas tutulmasi bu

proseso slmul venni,dI GorkomⅡ おtimai― siyasi xadim Heydor 01iye宙 n siyad fOaliyyounin mulim

saholonndOn biH do pattiya quruculuttudur

Yem partiyalarlll yararmasl se9ki kompaniyalanndan Эwolo tosadif edir Paniyalann sini

surotdo 9oxalmasl siyasi qivvoloHnin potensialinin comlonrnosinЭ ongol olur,tosir imkanlannl daha da

azaldlr

1988- ci ildon sonra bttlayan kitiovi horokat sonralar comiyyЭ tdo mixtolif qitblo,moloro,

hよimiyyotin b010,dinhnOsindo, dOvlot smkturiannln idaro olunlnasinda nkir muxtoliniブ nin

mcydana gЭ lmosino sЭbЭb oldu Belo flkir mixtOliniyl sonralar siyasi qivvЭ lo五n to,Эkk■lino,orait

yaratdi vo comiyyotdo gedon qrupla,malar noticosindo siyasi partiyalar yaranrnaga bttladl.(5,s3)

Maraqlann vЭ moqsodlЭ五n imumJiyI Osasmda vЭ tond● lann birliゾ nЭ 9all,maq vo onlannsosial― siyasi maarlnondiHlmosi Azorbaycan Respublikasmda siyasi partiyalann osas hoyata ke9irdiyl

斌 siyalardlr Partiyalar ёz moqsodloHno mivaiq votonda,lann imumi maraq nё qtol釘ini tapmaこ a

vЭ bunun osasinda onlan ёz bayragi altinda birio,dilllloンリV00nlan siyasi cohЭ tdon follllala,dlHilaga

9a11,lr

“

■lon todbirlЭ Hn hatnisl iso sosial bazanin geruslondiHlmosinЭ vЭ bunun i,in stratcgiyanin

doqiqlo,di五 lmosino xidmot edir Siyasi maannЭ mmodo iso oniar digor ictimai tЭ §kilatlarla da birgЭ

istirak edo bilir

HaklmiンフリtЭ goしnok istoyon partiyalar 9ox halda voziyyoti bi10rЭ kdon koskin nlonfl cmosiyalara

yonoldorЭ k bitin diqqotin bura vc五 lmosino nall olmaga 9ah,lr ki,bununla da ozint xilaskar kitni

qolomЭ vennoyo nail olmaq istoメ r Siyasi partiyalann comiyyotdЭ hoyata keφ rdiゾ 価はJyalardan biH

do siyasi sabitliyln Olko votonda,l ilo hakimiyyot stmkturlan arasmda konscnsusun(yoni ban,dincl

mOvqcyln)olmasml tomin etmosidir Hor bir siyasi partiya siyasi sabitliyin tomin cdilmosino xisusi

diqqot gOstЭ 五r(6,sl10)

Comiンνりt isO Siyasi partiyalann yeH vo rolunun conliyyotlo qar,11lqll olaqosindon asllldlr Bir

torofdon siyasi partiyaya comiン フリt toroflndon tosir hOyata ke9iHlЭ rЭk doyi,diHlir,digor torofdon iso,

partiyalann Ozi comi労、to tosir edorok onun komiン γЭt vo keyflyyЭ t gOsto五ciloHndo misbotdЭメ,iklikloH tOmin ctmi,olur

Comiyyotin siyぉ i partiyaya tosiH dcdikdo onun ёz varl131 vO,tur fOl:1lasl,monovi,siyasi v。

sosial foaliyyot nё 、強, iqtisadi minasibЭ tlЭ五, hakinl ideya vo ona mivarlq tosisatlar vasitosilo tosircdir Bundan olavo, xalq kitlolonnin foa11lq vo toskilolunttna dorOcOsi osasI: surotdo birba,a siyasi

partiyalann hoyat foaliyyotino gicli tosir gOsto五 r

Siyasi partiyalann comiyyOto tosi五nin nOticOsi odur ki,hor hansi bir partiya ёzunin nifuzu vomOvqeylno goro ictimai hЭyatln on mthim sfcralanna birba,a vo dolaylsi tosir edir Partlyanin osas

tosir vasitosi siyasi mahiyyot da,lylr Bitin partiyalarln voziお lo五 demok olar ki,cン nilik tЭ §kil edir

Miiasir il6or

TaHx vo onun ProblemleH′ N042011

0zino xas v。ガぬb」 Oian partiy」"azhqわ

,HicdlombndHlmost,d宙1セasけJl dcmOkratk,hiqu●Azorbaycanda dOVlot mistoqlliゾ nin mob

dOvlotin, votondas comiyyotinin yaradllmasl hortoroni, geni, planll l, apanilnasinl, respublikanin

bitin ictimai siyasi qivvolonndon, intellcktual, sosial― ■qtisadi potcnsialindan istifado olunmaslnl

tolob edir Orazi bitё vl■yt,1,こ al olumnu,torpaqlann gcH qaytanlmasl,bibv Azorbaycan ideyaslni

hor bir partiyanln proqranllnda g0111lok mimkindtt Bozi partiyalar dob xati五 no yarandlgindan Onlar

ёzlo五 ■9in yeni proqratn hazlrlarnanll,digor partiyalann yoni parlalnentdo tomsil olunub,gcni,xalqkitlosini otraflnda comloyo bilon partiyalann proqraminl eyni ilo k69■ 1lllu,lor Sadoco bondloro diqqot

yeJrdikdo ycr‐ dor,lkIブ golll10k mttunttr lliゾni borpa emosi tanxi hadisodir Bu iso eymAzorbaycan Respublikasinin dOvlot mistoqi

zamanda mistoqil Azorbaycanm bitin votondttlan qar1lslnda d6vlot mistoqilll,ninmёhkomlondiHlmosi, dcmokratik hiquqi dё vlotin follllala,dinlmasl, respublikanl■ ortti

bitOvl■y7unin VЭ tohl■ kosizliゾ nin tOmin edilmosi,respublikanln tcz bir zarnanda mttanbo

voziyyotindon 91xmasl,Qarabag prObleminin holli,Oz votonda,lanna nravan hoyat,oralti yaratmaq

kimi 9ox mosul vo rnllrokkob vЭzifolor qoyur

Mohz Yeni Azorbaycan Partiyasi bu voziわloH Ozinin siyasi strategiyasinin osas istiqalnotloH

hesab cdir Digor partiyalardan forqli olaraq YAP bittn ictimai to,kilatlarla vo partiyalarla foal

omokd録1lq edorok, pttiyalararasl bloklar yaratmaq vo bi働 n so宙yyolordo imumi monafeyI

razlla,dlllllaqdan,ba,qa oqidodo olanlarla vicdanll vo a91q dialoqa hazlr olmaqdan ibarotdir. Bitin

bunlann pЮ qratnda qett cdilmosi b6ytt partiya tocibosi olan Hcydor Oliyevin adl ilo b電 1ldir O

uzun mmdot Kommunヽ t partiyasmm ldarЭ φlylnd0 01duttundan ye五 Ыr Partiya yaratmaq vo onu

idaro cdorok,b6メ k nailiyyotlor oldЭ ctmok digor partiya rohborlo五 ndon forqli olaraq ona 9otin

olmaml,dlr

Yeni Azorbaycan Partiyas1 6z mЭ qsodino nail olmaq■ 9in‐ mistoqil sivilizasiyall demokratik

hiquqi dOvlotin qunthlasi nalnino omokdω llq etmok istoyon bittt toroqqゎorVOr qtwoloH

birlo,dillllok, radikal siyasi, iqtisadi vo sosial isiahatlar ke9illllok, votonda,lann hiquq vЭ

azadhqlannl,qanunlann icrasini tonlin edon hakinliyyotin bolimosi vЭ pe,okar idaroemo ilo dovlot

qumculuElmun dcmokratik pHnsiplo五 ni inkisaF ctdi面 nok, somoroli toso誠 fat9111薔 1■ ,Orti 。lan,

tOnzimlonon bazar iqtisadiyyatinl inkisaf etdirmok, Azorbaycan Respublikasinin realllqlanm vЭ

xtsuslyyotlorini nozoro alan morh。 101i islahatlar bazasmda comlyyoti todHcon inkisaf ctdilllloyI OSaS

vozlfosi hcsあ edir Bundan olavo olaraq xisuJ diqqolお tehsalm´欧sOldilmЭ g vЭ azad sahibkarllq

yolu ilo votond∞ lann■ fah halinin tomin oluntnasina,foal sosial siyasotin hЭ yata ke9i五 lmosino ndl

。lmaga, 90xpartiyall sistcmo: dinyЭ vi hakimiyγoto osaslanan votonda, comiyyotini inki,af

ctdi111loyo,insan hiquqlan haqqlnda qanunve五 ciliyln to懃nillo,dlHlmosinЭ :onun insan huquqlan

boyannallnosi llo vo bu sahЭ do digor bcynolxalq faktlarla vo sazi,lorlo uyttunla,dinlmasma,respublika

votond∞lannin hiquq vo azadllqlarlnin rcaltominatlnin guclondidhosino natl olmaga yё n。ltmi,lor

YAP eyni zalnanda partiya dOvlot haklmiyyotiin foHllal∞ masmda biは n sЭ宙yyolordo i,tirak

edir Bu pa■ iya bttqa siyasi partiyalardan forqli olarac mitOroqqi partiyalar vo ictimai horokatlarla

gcni, bcynolxalq omokda,1lq etmok uttrunda 91xl, edir YAP-ln monovi dayattl insan loyaqoti vЭ

homroylik, milli monovi dittЭ li,, ,iurlu votonporvorlik, partiyanin idcyalanna sadiqlik, votonda,

mOvqeylnin p● nsipialll摯dlr Bitin bunlar otranl§ okildo partiyal1ln pЮ qraminda Oz Эksini tapml,dir

YAP-ln osas foaliyyot istiqalnotloHndon bi五 Azorbaycan d6vlot mistoqilllyl vo orazi

b■ 6vl■ymi qOmmaq,bcp』xalq domdo onun la,qli rr tumasma,all,maq,bittn dinyada silh,

toroqqi vo xo,moramll omЭ kdasllq uttnda mttanzЭ aparmaqdlr.E.11loniStan ―Azorbaycan

munaqi,。sinin vo Dagllq Qarabtt prObleminin silh yolu ilo tottimlontnosi,i,gal olunlnus oraziloHn

azad cdilmosi,dOvlotin orazi bitOvl■ yinin borpasl,ElllloniStan toroflndon t6rodilon horbi tocav」zin

aglr notic。loHnin aradan qaldinimasl,qa9qinlann vo mocbun k69kinloHn Oz dotta tOrpaqlannaqaメ anlmasI Yeni AzЭ rbaycan Partlyasinin foaliyyotinin osas istlqatnotlorlndondir.

Yeni Azorbaycan Partiyasl xanci siyasot sahosindo bcynolxalq alomdo s■ lh, sosial toroqqi vo

XO,mOrmh omokda,1lq uttrtlnda mttanzo aparan mitoroqqi qivvolorio slx olaqЭ lor qurulmasinl,

Miiasir d6orTaJx vo onun ProblemloJ′ N042011

bitt dё vlotiorio boraborhiquqlu,qa● 11lqll minasibotlor yaradllmasinl Azorbaycan xalqlnin mOhkom

silh vo omin‐ amanllq,oraltindo ya,amaq,dinc quruculuqla m。 ,言u10maq imkatumn tomin edilmosi」zortln hcsab edir(7,s6,7)

Partiyanm dinya miqyasinda silh,sosial tOroqqi vo azadllq,misゎqillit xo,moramll omokd野1lq

istoyon qivvoloHn birgo soyloHni bo,o五 yyotin xo,gol∝ oブnin Osasl hesab cdir Partiya BMT,ATOT,NATO,AvTopa surasl,Avropa Birliyl,MDB,isiam Kontansl To,kllatl,Tttkdilli dov10t10r birli,vЭ

digor nifttlu beynolxalq,regiond toskilatlarla foal omokdtth彗1"」,10ndnnoメ z。面 hesab cdir

Qeydiyyatdan ke9mi,he9 bir partiya YAP istisna olmaqla beynolx」 qね,Hlatlarla olaqo yaramirPartlyanin daxili slyasot stratcglyaslna nozor salsaq o zatnan xisusi diqqotin cOnllyyOtin slyasi

sisteminin inki,af etdiHLnosi,iqtisadi vo sosial siyasot,sosial‐ modoni vo monovi inkisaf sah● lo五noveHldlylュl go111lok mmkind世

lqtisadi siyasot sahosi do daha dol薔 lm,oはldO pЮqralnda oks etdiHlmisdir Bu sahodo 01konin

ayTl―ayrl b01golo」 nin dinamik inki,aflnin tomin cdihosi moqsOdilo regiOnal siyasotin hoyata

ke9iHlmosino ciddi Эhomiyyot veHr.

Bttqa partiyalardan forqli olaraq Misavat Partiyasi tanxin sinaqlanndan ,oЮ n。 91xml,on'onolorlno soykonorok ideologlyasmin tomol pnnsiplЭ H」 h山」yyot9ilik,istiqla1911lq,mil10t911lk,

Azorbaycan。 11lq,dёvlot9ilik,

ttirk9il■ k,miasirlik vO s olaraq boyan cdir.Onlann flkHnco insan haqlannln vO azadllqlannln

toxunu■nazl嗜1,pl■alizmin vo qanunun dniゾ nin,tOminatl h面 yot9ilk,Azorbaycarun dovlotmistoqil五ブnh qOnlmaЫ ,mohkomlommosi vo donlnozli,iSO iStiqla191hqdir.Misavat partiyasininproqramma osason millot9ilk― milloto sevgl,millot yolunda fodakarltta haZlr。 lmaq vO millotinё羹前idarott qad"olmasina inaln,AzЭ rbaycan911lq― mistoqilliyo,面 tarll薔a Vo bit6vl■ yo osasianan,

m面 yyOt v。 ぉtiqlal idealma sadiq Azorbaycan votonscvoniブ dir Dttya dOvlolloH b■ liメndO oZ yeH,Oz sosi olan dclnolcratlk,bit6v vo mistЭ ql,orazisinin bolinlnozliゾ ni Vo VOtOnd琴 lnln tohlは osizhylni

tЭ'Inin etmoyo qadtt millotiradosinitomsil cdon cmuHyyOt91likdir.

Misavat partiyanin proqramina osason Azorbaycan istiqlallnl ya,atmaq, AzЭ rbaycanvotonda,lm mosud etmok t9in Azorbaycanda hiquqi,demOkratik dovlot qurrnaq b● 1lca,ortdir

Misavata gOrol tOhsil sistemi azad,doLru dt,山 lon,saglan qorarlar veron,oXSiン pt,mistoqilfoaliyyoto b● lalnaq■9in lazlmi sЭ viyyOdo bilik vo bacanq oldo etlnis,sur'otlo inkisaf edon dinyada

ёz yeHni tapmaga qadir votondtt yeti,dil11lolidir.Bunun ycgano yolu istor o■ a,istorso do ali tohsil

sistcmini dёvrloHn do,,On tOlobino uyttun。 laraq dinya standartlan so宙 yyOSndo yenilo,dimlokdir

(8,s2,3)Azorbaycan Respublikasmda otraf mttitin tomizⅡ ゾno,insaniann sa」 amhgina"ndmi,,

reglonal miqyasda bioekoloJi tarazllq yaradllmdt ekol● i maraqlann iqtisadi maraqlardan tstinli"

to'min oluntnalldir

Musavatdan forqli olaraq Ana Voton Pattiyaslmn proqratn moqsodlЭ H」 Azorbaycan911lq,DOviot9ilik,Demokratiya vo Votonke,1lk pHnsiplo五 〇sasinda hoン,ta ke9hr AzЭ rbaycan911lq dedikdЭ

tan対 vo cograi baxlmdanく αahid vo bibv Azorbaycan》 amalina xidmot edon pHnsipi olmaqla,milli

baxllnindan tanxon bu Эrazido ya,arnl,tik10Hn vo nlilli azllqlann borabor hiquqlar osasinda birgoya,aヌ ,"onloHnl,monovi―siyasi birlylnin qOnlnub saxlarmasi voむ ■i,aFctdi五 b■oJj nЭ zordo tutur

Azorbaycan911lq iso Misavat partiyasmin pЮ qramlnda qcyd edilondon fOrqI。 laraq ttrk9■ myoqayldl,l vo dmyoviliyo irolloyl,6ZindO birlo,diЮ n ideya olub milli dovlot91liブmiZo Xidmot edir

Azorbaycan dOvlotinin mお toqllliブni qoruyub saxlalnaq,onu dinyanin"kSOk iJd,af ctmi,dOviotlЭ H corgosindo gёnnok istoyon vo buna 9all,an AVP― Azorbaycan911lq mokurosini‐ milll

idcologlya sovlyyosindЭ qЭbul etmoklo onu toblig etmoyl ozinin pЮ qram v● zifo10Hndon bi五 hesabcdir

AVP dttyЭ vi,hiquqi dovlotin torOfdandlr AVP― nin ali moqsodloHndon bi■ comiyyotin bitinsaholo五ni demokratiklo,mosi,dOVlotin demokratik pHnsiplorlo idao edilmosi,comiyyotdo qanunun

aliliゾnin vo insan hiquqlannm qonlmaslmn tomin olunlnaslnt hoyata ke9innokdon ibarotdir(9,S3,4)

Azorbaycan91httin VO mlli dOvlot91liゾ miZin hOyata ke9Hhodndo omoli todb■ lordon on

Miiasir ddar

Tarix vo onun Problemlori′ N042011

mihimi Votonkc,1lkdir Azorbaycan leksikonunda votonke,lik ifadosino rast golinmir Gё inir

師鰐

S露嘲 静I瑞∬脚

榊 鮮 撚t瘍

醐量iOnlann flbnco votonpOrvorlik ‐ Azorbaycan9J

demokdir Basqa sOZl。 ,mistoqil vo bitOv Azorbaycan dOvloti面 n yarallmasl vO inki,afl probleminin

螂嚇 オ L聯 撃

9蹴χ計棚 li朧

鷲 梅 習 紺 癬 脚 網votonda, conliン γotino, inzibati vo burotatik idal

留」斎鳳R器1朧静籠躍 野:鰤農fi麒鰐 翻犠:理,嘲iよFttWi棚憲野∬撚 樹漬attmm蒟

"山厖umidぬLm""d"di

vo morhololi fЭ aliンフリt tolob olunur

Milli monovi iflasa aparan proscsloHn qa● lslnin allnmasl vo milli ruhun dir9oldilmosi,

respublikanin orazi bitOvliyinin, sorhodlo五 nin toxunulmazllこlnin VЭ VOtonda,lannln

tOhlukosizliブnin tOmin olunlnasl,iqtisadi tonozz意 lin qar,lsinln alinlnasl vo ohaliin on zoru五

tolobatinin 6donilmosi yaxln dOvT■ 9tin h011 01unlnasina chtiyac olan mthin■ rnosololordon olmasl flkrl

do mohz VHP‐yo moxsusdur(10,S5,6)

VIIP,imumiyγЭtlo,bazar iqtlsadiンγatlna ke9idin mOvcud bё hrandan yegano qurtulu,yolu kilni

∬爛iボ棚 鼻轟龍l晃器la蠍lぶ昔器tよL厳驚胤flmlr撃翠muttt

Xanci iqtisadi foaliyγ Эtdo horcmorclik vo Ozba,lna11こ a sOn qoyulmall, respublikanin

soⅣotlo五 nin vo xammal chtiyatlannln talan cdilmosinin qar,lsi almmalldlr

VIP xalqln iqtisadi ch6yaclar mongosino disdi",isSiZlゾn artmaqda olduttu hazlrki,ordtdo

bal sosial― siyasot yeHdilmosini,ohalinin sosial midaflosi sahosindo komplcks todbirlor gё rilmosini,

面 m棚棚 lⅧ

°

雛 fd:癬協 よ驚 撫 絆 £:脚 器 棚 l溝。獄 認 ;

birliゾn tan・hiquqla subyekti kimi tanllllnasma xid

tolobatina cavab vcron, Onun milli mOvqeyinЭ uyttun fOal xanci siyasot konsepsiyasl l,lonib

hazlrlalmali vЭ hoyata ke9iHlmolidir D01otlorarasl minasibotlor beynolxalq hiquq nol::lalanna uytun

sむotdo,qarシhqll faメ di VO bOraborhuqudu omOkda゛ lq oSaslnda qurulmdld“

Parlamcntdo istinlik bu gin do YAP― dadlr O parlamentdo 71 deputttla,VIP vo AVP

等朧訛品器17剛l篤t出Ⅷl難lEIIぶIW[∫I「」皿t∬WIOmumiyyЭ lto sosial daya言 l olmayan,izvlol

partiyalann iso dllnya toc■ bosindo do oldugu kimi,siyasi mibanzo loraitindo zamanin sizgocindon

ke9o bilmoyorok siyasi sohnodon uzaqla,masl tod五 con ger9oklo,on qanunauyttun prOSesdir

Bu gun Azorbaycanda clo xlrda partiyalar mё vcuddur ki, siyasi comiyyotdo he9 bir siyasi

foaliyγoti nЭzoro 9arpmlr

ODOBIYYAT

l Siyasi partiyalar haqqinda Azorbaycan Respublikasinm Qanunu Bakl,1992,sll

2 AzЭrbaycan T面 xi(VⅡ Cild)Azorbaycan MilⅡ Elmlor Akademiyasl A・ Baklxanov Adina Ta● x

institutu Bakl,Elm,2008,s608

3H― yyot qЭ zeti,4 may 1994-ct il

4 Allahyarova T., MOnlmodov F Azorbaycanda Siyasi Partiyalari Se9kidon Sc9kiyo Azorbaycan

IV∬ 歯 Ψ ll:鴛 ザ 脚 :li盤1蹴 ∬器 鴇 詰 背 lt驚'こ

‖lil為 山 ,ルЭめarmEnsiklopediyasl,1995,s96

Miiasir ddtsr

Tarix va onun problemlari, l.lb 4 2011

6. M. B. Eapa6anou. flapTnu u MHoroflaprufiHocrb B coBpeMeHHofi Pocc[u; Bo3H[tKHoBeHI,Ie,

ocgoBHbre reH4eqqrlr pa3Blrrnr., Yqe6uoe noco6ue, M: I4s.{aT emcrso M|OY, Mocxsa.2011-456c

7. Yeni Azerbaycan Partiyastmn Nizamnamesi(yeni nagr) Bakr.2000.47 s

8. Musavat Partiyasrnrn Proqraml ve Nizamnamesi, Bakl d,ziineir, 1997, s 26

9. Ana Vetan Partiyasrrun Proqramt ve Nizamnamasi, Bakr, ciziinagr, 1990,s 22

10. Vetondaq Hamreyliyi Partiyasmm Maramnamasi ve Nizamnamesi. Bakr, 1993, 11 s

1 1. www.smdt.az ( Segkilerin monitorinqi va demokatiyanrn Tadrisi Merkazi)

AXAMAJIA ACKEPOBAEaxuacxu focydapcmcennu Vnueepcument

Ilcmopun Atepdafrdtcana (co4uotanue nayxu) Qdr<yt bmema

e-m ail : askerov adzh am al@/ am b I e n ru

OCHOBHbIE HAIPABJIEHUfl IIOIUTUqECKI{X TIAPTI.Iff B A3EPEAfiAXITTP

B xouqe 80-x Haqane 90-roAos XX sexa p$ynbraroM nommnqecxoft 6opr6e mulacr Il3MeHeHIre

nonutlrqecxoft ct,tcreMbl u o6pa:onauue rtorfiTuqecKlrx rtaprl'II,t.

B crarre npoaHaJrH3rrpoBzlEa nolutrqecxufi Ae{reJrLHocrb llaprllll a raKxe pacKpLrrll 3aAaql{,

locTaBJreHrrbre BBI UX [POrpaMM6I.

,{auO rarxe 3aKJrrOqeH e rrTO Te rrapTxlt y KoTopbD( OlpaHI{qeHHOe CoIIHanbHOe 6an, oau 6ylyl[ocTeueHHa oTcpaHeHEI oT IIoJII,ITIIqeCKITX CqeEax.

ceroars r A:ep6afiaNane rrMeeTc, Tarc{ MeJrKfie apTvrt xoTop6rft coBeprrleHHo

6es4erT emnoctt.

JAMALA ASGEROVABaku State Universily

History of Azerbaiian, (social science) lacultye-m ail : as ke rov adzh a m al @,r am b I e nru

AZERBAIJA}{ POLITICAL PARTY'S DEVELOPMENT AI\D DIRECTION

In the end of 80-th and 90 year of XX century was the result of political struggle. Which is

began as the main reason ofpolitical changes and education ofpolitical parties.

ln present article there are given analyzing of political feature's party and also discovered the task

and adjusted it in their program. Also given conclusion that parties which are organized a social base

they would be discharge from political scene.

Today in Azerbaijan there are little parties which are inactivity absolutely.

Raygilar: te.d- prof, Siileymanova S.Y, te.cl, LL.HasanovaBDU-nun Tark fakiittasinin uAzarbaycan tarkb (humanitar fanlat ta) kafedrasum 30 noyabr

201l-ci il tarixli iclasmm qaran ila gapd ,rraslahat gi)riilmiisdiir (protokol Ne 14)