Upload
trinhmien
View
218
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Psychologiczne narzędzia pracy
z trudnym pacjentem.
Zakład Psychologii Lekarskiej
Paweł Rasmus
2013 Zakład Psychologii Lekarskiej
Literatura:
1. Anna Trzcieniecka-Green, PSYCHOLOGIA - podręcznik dla studentów
kierunków medycznych.
- V. W drodze do zdrowia - koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji
Aarona Antonovskyego
- VI. Tajemnica związku umysłu z ciałem - psychosomatyka w ujęciu
historycznym i współczesnym
2. Barbara Bętkowska-Korpała, Józef K. Gierowski ,Psychologia lekarska w
leczeniu chorych somatycznie.
-Psychologia chorych ze schorzeniami kardiologicznymi
-Pacjent z zaburzeniami psychicznymi w praktyce ogólnolekarskiej
Tzw. trudny pacjent to m. in.:
• nieprzyjmujący leków
• pacjent w wieku podeszłym
• pacjent hipochondryczny
• pacjent manipulujący
• pacjent agresywny
• pacjent uzależniony od substancji psychoaktywnych
• pacjent w opiece psychiatrycznej
• pacjent niepełnosprawny fizycznie
• pacjent – ofiara agresji
• pacjent młodociany
• roszczeniowy
* Kardas P. Rozpowszechnienie nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych wśród pacjentów
leczonych z powodu wybranych schorzeń przewlekłych Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 184, 215
Charakterystyka badanych osób dotycząca nieprzestrzegania
zaleceń terapeutycznych *
Test Morisky’ego-Greena dla samooceny stopnia współpracy *
Rozpowszechnienie różnych form nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych, w zależności
od jednostki chorobowej: a) zapominanie o przyjęciu wybranych dawek leku
b) nieprzestrzeganie pór przyjmowania leku
*Kardas P. Rozpowszechnienie nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych wśród pacjentów leczonych z
powodu wybranych schorzeń przewlekłych Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 184, 215
WYNIKI*
Rozpowszechnienie różnych form nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych, w zależności od
jednostki chorobowej: c) pomijanie leku w związku z odczuwalną poprawą stanu zdrowia
d) pomijanie leku w związku z odczuwalnym pogorszeniem stanu zdrowia*Kardas P. Rozpowszechnienie nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych wśród pacjentów leczonych z
powodu wybranych schorzeń przewlekłych Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 184, 215
WYNIKI*
Inne Badania*
• Wiek oraz wykształcenie nie mają wpływu na przestrzeganie zaleceń lekarskich. Pomimo, że pacjenci powyżej 65. roku w większym odsetku przyjmują większą liczbę tabletek w ciągu dnia to ich compliance, jak i adherence są podobne do obserwowanych u młodszych pacjentów.
ZAPAMIĘTAJ ŻE:
„compliance” to stopień przestrzegania zaleceń lekarskich.
„adherence” to systematyczne przyjmowanie leków zgodnie
z zaleceniem lekarza.
• * Szydlarska D, Grzesiuk W, Dębski M, Pragacz A, Sierdziński J: Ocena przestrzegania zaleceń lekarskich
i systematycznego przyjmowania leków u osób powyżej 65. roku życia G E R I A T R I A 2010; 4: 165-169
Dotyk
Pacjenci są bardziej skłonni spełnić prośbę lekarza, gdy
towarzyszy jej lekkie dotknięcie ręki lub ramienia.
Mechanizm psychologiczny:
1. Wywołana zostaje bliskość interpersonalna, z którą wiąże się dotyk.
2. Lekarz stosujący taki dotyk może być postrzegany jako sympatyczny
- rośnie chęć do spełnienia jego prośby.
3. Motyw uprawnień społecznych – przytrzymanie pacjenta za rękę
oznacza prawo do formułowania wobec niego różnego rodzaju
oczekiwań i wymagań.
Fakty
Zdarzenie,
które miało miejsce
w określonym czasie.
FAKTY ?
FAKT to zdarzenie,
które miało miejsce w
określonym czasie i
miejscu. Konkret.
Rzeczywistość, np……
………………………….
OCENA. Krytyka,
wartościowanie osoby/
zachowania/zadania/
rzeczy. Ma emocjonalne
zabarwienie, np. „Po co
mam to wszystko robić
skoro i tak to nie
pomoże”
OPINIA. wyrażony w
formie werbalnej
pogląd, sąd, ściśle
powiązany z
subiektywnym
spojrzeniem, np. „Wie
Pan Panie Doktorze jak
ma się tyle lat to się
zapomina różne rzeczy”
Aktywne
słuchanie
Aktywne słuchanie
zachęca do rozmowy,
otwarcia się, pokazuje
zainteresowanie,
potwierdza wiarygodność,
świadczy o
profesjonalizmie
Aktywne słuchanie
• Utrzymywanie kontaktu wzrokowego
Należy być zwróconym w kierunku pacjenta, nie oddzielać się od niego,np. stertą papierów, czy źle postawionym krzesłem, zachowaćrozluźnioną i „otwartą” postawę ciała oraz odpowiedni dystansprzestrzenny (ok. jednego metra); nawiązanie kontaktu wzrokowegoskupia uwagę i ogranicza skłonność do dekoncentracji zarówno upacjenta, jak i specjalisty.
• Udzielanie zachęt
Zachęty powinny ośmielić pacjenta do wypowiedzi
i potwierdzać, że jest z uwagą słuchany; pomocne są tutaj niewerbalnesygnały - potakiwanie głową, uśmiech, pochylanie się
w kierunku mówiącego - jak i werbalne potwierdzenia -„mruknięcia”: uhmm, aha, yhm, używanie zwrotów „tak rozumiem”, „toważne”.
Aktywne słuchanie• Wypowiedzi otwierające
Mają wyrażać zainteresowanie, tym, co pacjent, chce przekazać, a także
wskazują na gotowość lekarza do komunikowania się; np. „ciekawi mnie to,
co mówisz”, „mógłby pan opowiedzieć o tym coś więcej”, „proszę o tym
opowiedzieć”.
• Klaryfikacja, czyli dążenie do uzyskania wyjaśnienia
Ma pomóc w dobrym zrozumieniu wypowiedzi pacjenta, uściślić ją
i doprecyzować; dzięki niej można zdobyć więcej informacji, które sprawią,
że wypowiedź stanie się dla słuchającego jasna i dokładna; ten efekt można
uzyskać zadając pytania, np. „A kiedy się to dokładnie zaczęło?” , „Jak na
to pan zareagował?”
• Parafrazowanie
Pozwala sprawdzić, czy interpretacja klinicysty jest zgodna z intencją
chorego oraz upewnić się, czy przekazywane treści są trafnie rozumiane;
pośrednio parafrazowanie jest także wyrażeniem zainteresowania dla
pacjenta, polega na powiedzeniu własnymi słowami tego, co najistotniejsze
w wypowiedzi partnera np. „Z tego co pan mówi, rozumiem, że ma pan
częste bóle brzucha, „pozwoli pan, że sprawdzę, czy dobrze pana
zrozumiałem...”, „Zatem chciałby, pan żebym bardziej pomagał, a nie tylko
przypisywał kolejne leki”
Aktywne słuchanie
• Odzwierciedlanie uczuć – odnoszenie się do wyrażonych emocjiPokazanie, że słuchający potrafi wczuć się w sytuację i rolę mówiącego, tego, coon przeżywa; polega na nazwaniu emocji rozmówcy, np. „Mam wrażenie, żebardzo ci na tym zależy”, „Widzę, że bardzo pana to smuci”, „Wygląda na to, żebardzo się pan przestraszył”.
• Odzwierciedlanie zachowań niewerbalnychBadacze odkryli, że ludzie, którzy chcą osiągnąć porozumienie mimowolnienaśladują (ale nie ostentacyjnie przedrzeźniają) swoje zachowania niewerbalne;wejście w specyficzny dla pacjenta rytm ciała sprawi, że poczuje się onrozumiany i doceniony.
• Odnoszenie się do sygnałów komunikacji niewerbalnejReagowanie na informacje przekazane przez nadawcę wyrazem twarzy, postawąciała, gestami, tonem głosu, zarówno w sytuacjach, gdy są one spójne, jak i wtedygdy sygnały niewerbalne są sprzeczne z wypowiadanymi słowami np. pacjent napytanie lekarza o to czy nowe procedury lecznicze są dla niego jasne odpowiadatwierdząco, lecz wyraz jego twarzy wskazuje zakłopotanie i niepewność.
Aktywne słuchanie
• Dowartościowywanie
Uznanie ważności drugiej strony, jej problemów i przeżyć; okazanieuznania dla wysiłków i działań podejmowanych przez rozmówcę, np. „Tosuper, że zdecydowałeś się zadbać o swoje zdrowie”, „Doceniam panapoświęcenie i starania”, „Nikt inny by tego nie zrobił”.
• Pytania otwarte
nie są sugerujące i nie narzucają rozmówcy jednej interpretacji; dziękinim można uzyskać o wiele więcej informacji, np. „Dlaczego chciałbyśpójść z tym do innego lekarza?” „Co pan sądzi o tej nowej maści ?”.
• Podsumowanie
zwięzłe podsumowanie najważniejszych informacji i ustaleń;dostrzeżenie osiągniętego porozumienia.
• Redukcja szumów zewnętrznych
unikanie czynności i elementów, które mogą niekorzystnie wpływać nakomunikację i wskazywać na brak zainteresowania lub odwracać uwagę,np. bębnienie palcami po stole, słuchanie zbyt głośnej muzyki,przeglądanie papierów.
Pamięć pacjentów
SŁUCHANIE WG. VON THUN’A
Informacje, które odbieramy są bardzo istotne dla zrozumienia i budowania relacji lekarz -pacjent.
Koncentrowanie się na jednym sposobie słuchania może ograniczać odbiór informacji. Istotne jest aby sprawdzać w
rozmowie z pacjentem czy to, co ja rozumiem jest tym o co chodzi pacjentowi.
Np. Podczas pracy w przychodni na pytanie pacjenta:
„Panie doktorze, czy przychodnia jest jeszcze czynna?”
SŁUCHANIE
Ucho RZECZOWE
odbiorcy koncentruje się na
warstwie informacyjnej
wypowiedzi, treść jest
traktowana w sposób rzeczowy
i dosłowny.
„On chce wiedzieć, czy
przychodnia jest jeszcze
czynna”.
Możliwa odpowiedź:
„Nie, już zamykamy”.
SŁUCHANIE
Ucho APELOWE
odbiorcy odczytuje w
komunikacie życzenia i
oczekiwania nadawcy.
„On chce, abym go przyjął”.
Możliwa odpowiedź:
„Niestety, dzisiaj już skończyłem
pracę, proszę zapytać w
rejestracji czy ktoś jeszcze pana
przyjmie”.
SŁUCHANIE
Ucho RELACYJNE
(drażliwe) odbiorcy odkodowuje
komunikat jako informację o
wzajemnej relacji – stosunku
nadawcy do odbiorcy i jego
zachowania:
„Pewnie mnie krytykuje, że
pracuję od do i nie liczę się z
potrzebami pacjentów”.
Możliwa odpowiedź:
„Ja już kończę pracę w tej
przychodni. Mam inne obowiązki
w szpitalu”.
SŁUCHANIE
Ucho TERAPEUTYCZNE -
LECZNICZE
(ujawniania siebie) jest
nastawione na rozumienie
sytuacji nadawcy i słucha
wypowiedzi pod kątem „co
nadawca mówi o sobie
samym?”.
„ On potrzebuje mojej pomocy,
pewnie wystąpiła jakaś nagła
sytuacja ”.
Możliwa odpowiedź:
„A co się stało? Potrzebuje pan
mojej pomocy? Niech pan
wejdzie”.
Asertywność
Respektowanie
praw i granic
swoich i pacjenta.
ASERTYWNOŚĆJakie zachowania
twoich pacjentów
wywołują twoją złość,
zniecierpliwienie,
irytację, frustrację?
Co z tym robisz?
Jak wyrażasz i jak
komunikujesz
informacje o
przekroczeniu twoich
granic?
Kiedy to robisz?
UWAGA !
Brak reakcji z twojej strony może powodować ich
narastanie w postaci eskalacji emocji:
irytacja – zniecierpliwienie – złość – frustracja
Komunikaty „Ja”
Komunikowanie uczuć,
emocji, oczekiwań,
prośba o zmianę,
wskazanie oczekiwanego
zachowania
KOMUNIKAT
TYPU „JA”
Sposób formułowania
komunikatu, w którym
opisujemy:
• niewłaściwe
ZACHOWANIE danej
osoby;
• bezpośrednie,
niepożądane SKUTKI
tego zachowania dla
osoby zgłaszającej
problem zdrowotny
• swoje UCZUCIA i
reakcje na daną sytuację;
Wymienione elementy są
niezbędne, choć mogą
być stosowane w różnej
kolejności.
KOMUNIKAT JA
KOMUNIKAT
JA
Za
chow
anie
KOMUNIKAT JA
Komunikat TY
Komunikat JA
KOMUNIKAT JA
KOMUNIKAT
TYPU „TY”
KOMUNIKAT
TYPU „JA”
DO CIEBIE OD SIEBIEBudowanie barier Otwartość i bezpośredniość
Odbierane jako poniżające:
Ocenianie
Etykietowanie
Obwinianie
Pouczanie
Otwartość i bezpośredniość
komunikatów.
Nie stosuje się ocen!
Kwestionować można czyjeś
opinie, poglądy, lecz nie
można zaprzeczać temu, co
ktoś czuje w danej sytuacji.
KOMUNIKAT JA
Zadbaj
o relację
z pacjentem
Opisz
zachowanie,
z którym
masz
trudność.Emocje
co czujesz,
jak się
czujesz.
Jakiej zmiany
oczekujesz?
Co ma się
zmienić?Uzasadnij,
opisz,
dlaczego tak
się czujesz.
Jaka będzie
korzyść ze
zmiany
zachowania?
KOMUNIKAT JA
Pamięć pacjentów
Inne, jakie?
•…………………………………………………………….
•…………………………………………………………….
•…………………………………………………………….
•…………………………………………………………….
Narzędzia komunikacyjne wpływające
pozytywnie na procesy poznawczei wolicjonalne pacjentów.
Rozumienie instrukcji,
Zapamiętywanie,
Odtwarzanie instrukcji,
Wykonywanie instrukcji.
*Sobów T.: Przestrzeganie zaleceń medycznych przez pacjentów w wieku podeszłym.
Postępy Nauk Med., 2011 (8): 682-687 2.
*
Koszty jakie ponosi NFZ z powodu hospitalizacji
spowodowanych niestosowaniem się przez pacjentów
do zaleceń lekarskich oraz refundacją zakupionych,
a niewykorzystanych przez nich leków wynoszą rocznie
około 6 mld zł.*
* Kardas P.: Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych na świecie i w Polsce. (w:)
Polskiego Pacjenta portret własny. Fundacja na rzecz wspierania rozwoju polskiej
farmacji i medycyny. Starogard Gdański, 2010: 25-35.
ZASADY
Zasady
Zbiór reguł do których
pacjenci powinni się
stosować.
Co jest dla Ciebie ważne?
Jakie zachowania pacjentów
akceptujesz?
Jakich zachowań nie
akceptujesz?
Jakie zasady obowiązują w
twoim gabinecie?
Na co już umówiłeś się ze
swoim pacjentem?
Na co chcesz się umówić?
ZASADY
Narzędzia pracy to m. in.: *
- Nawiązanie dobrych relacji z pacjentem,
- Edukacja pacjenta na temat choroby,
- Przedstawienie dostępnych opcji
terapeutycznych,
- Uproszczenie planu leczenia,
- Zwiększenie poczucia kontroli u pacjentów,
- Metody przypominania pacjentom o sposobie
przyjmowania leków,
- Sposób sprawdzenia czy pacjent stosuje się
prawidłowo do zaleceń.
*Gaciong Z., Kuna P.(red.): Adherence, compliance, persistence – współpraca, zgodność i
wytrwałość – podstawowy warunek sukcesu terapii. Medycyna po Dyplomie, wyd.
specjalne 2008; 3: 2-3.
Biorąc pod uwagę starzenie się populacji
wydaje się, że coraz trudniejsza będzie
realizacja zaleceń lekarskich.
Coraz większa będzie populacja chorych
z demencją starczą czy chorobą
Alzheimera *
* Marcum ZA, Handler SM, Boyce R, Gellad W, Hanlon JT. Medication misadventures in
the eldery: a year in review. Am J Geriatr Pharmacother 2010;8:77-83.
Stosowanie leków o przedłużonym działaniu bądź zmniejszenie
liczby przyjmowanych leków (preparaty łączone) zwiększa
szansę regularnego ich przyjmowania *
Leczenia skojarzone poprawia adherence **
Stosowanie się do zaleceń lekarskich i ich przestrzeganie ma
także wpływ na zmniejszenie śmiertelności, co było tematem
wielu badań klinicznych *
Inne badania także potwierdzają nie tylko lepszy efekt terapii,
ale także zmniejszenie śmiertelności wśród chorych z wysoką adherence ***
* Granger BB, Swedberg K, Ekman I, Granger CB, Olofsson B, McMurray JJ, et al. Adherence to
candesartan and placebo and outcomes in chronic heart failure in the CHARM programme: double-blind,
randomized, controlled clinical trial. Lancet 2005;366:2005-11.
** Horwitz RI, Viscoli CM, Berkman L, Donaldson RM, Horwitz SM, Murray CJ, et al. Treatment adherence
and risk of death after a myocardial infarction. Lancet 1990;336:542-5.
*** Rasmussen JN, Chong A, Alter DA. Relationship between adherence to evidence-based
pharmacotherapy and long term mortality after acute myocardial infarction. JAMA 2007; 297:177-86.
BMM vs. BPSM
Podejście biomedyczne większości lekarzy ?
„Ciało traktowane jest jak maszyna, którą naprawia się poprzez wymianę
popsutych części, albo też usunięcie czegoś co doprowadziło do awarii”
David McClelland, 1985
Krytyka BMM w ujęciu Georga Engela
• Zmiana biochemiczna nie przekłada się bezpośrednio na chorobę. Pojawienie
się choroby jest konsekwencją interakcji różnorodnych czynników sprawczych na
poziome molekularnym, indywidualnym i społecznym. Co więcej zmiany o
charakterze psychicznym mogą, w pewnych okolicznościach prowadzić do
problemów zdrowotnych o charakterze somatycznym, a w raz z upływem czasu
oddziaływać na procesy biochemiczne
• Obecność zaburzeń biologicznych nie wyjaśnia znaczenia doświadczanych
symptomów dla pacjenta. Na jej podstawie nie można też wnioskować jakimi
umiejętnościami powinien odznaczać się klinicysta aby zebrać stosowne
informacje i dobrze je wykorzystać w procesie leczenia
Krytyka BMM w ujęciu Georga Engela
• Zmienne psychospołeczne są istotnymi determinantami podatności na choroby,
ostrości choroby i jej przebiegu
• Wejście przez pacjenta w rolę chorego nie musi wiązać się ze zmianami
biochemicznymi w jego organizmie
• Relacja pacjent – lekarz wpływa na uzyskiwane efekty leczenia
• W przeciwieństwie do obiektów nieożywionych, pacjenci poddają się wpływowi
tych, którzy ich badają, sami zaś lekarze często bezwiednie poddają się
wpływowi pacjentów.
ZAŁOŻENIA BPSM - ZALECANE
• Właściwa diagnoza biomedyczna jest częścią procesu leczniczego
• Patologia „proces chorobowy” wymaga diagnozy biomedycznej i dotyczy
narządu, układu. Natomiast choroba dotyka całego człowieka, jego najbliższe
otoczenie, grupę społeczną
• Klinicysta zajmuje się leczeniem chorób więc w jego spektrum zainteresowania
zawiera się również człowiek i jego otoczenie
• Ważnym elementem pracy klinicysty jest dopuszczenie do głosu pacjenta
poprzez uznanie jego spojrzenia na zdrowie i chorobę, poprzez umożliwienie mu
wyrażenia swoich trosk, niepokojów i oczekiwań
Koncepcja Salutogenezy A. Antonovskiego
W koncepcji salutogenezy w miejsce dychotomicznego podziału na zdrowie i
chorobę wprowadza się pojecie „kontinuum zdrowia – choroby”, odnoszące się
do sfery somatycznej, jak i psychicznej każdej istoty ludzkiej.
Naturalny stan ludzkiego organizmu:
• Brak homeostazy
• Nieuporządkowanie
• Entropia
Wyznajesz nurt Pato- czy Saluto- ?
BPSM w Kardiologii• Koncepcja Heart and Soul znajduje zastosowanie
wobec zaburzeń w zdrowiu w których obok czynnikabiologicznego akcentowanego przez BiomedicalModel (BMM) zwraca się uwagę na rolę czynnikówpsychologicznych i społecznych – Biopsychosocialmodel (BPSM) w etiologii chorób sercowo-naczyniowych. Charakterystyczne dla tego podejściajest poszukiwanie psychologicznych przyczyn utratyzdrowia ale także wspieranie pacjentówkardiologicznych w procesie rehabilitacji,odzyskiwania zdrowia i polepszania ich jakości życia.
• BPSM znajduje szczególne zastosowanie wobec problemówmedycznych niewytłumaczalnych przez klasyczne medycznepodejście (medically unexplained symptoms – MUS), non-cardiac chest pain – NCCP oraz inappropriate sinustachykardia – IST. Literatura przedmiotu niektóre chorobykardiologiczne zalicza do chorób psychosomatycznych, wktórych czynnik psychologiczny, w tym przede wszystkim:radzenie sobie ze stresem, poziom lęku, ekspresja emocjinegatywnych, subiektywne odczucie wsparcia społecznego,przekonania na temat kontroli bólu, może zaostrzać chorobę,ale również sprzyjać rekonwalescencji i zdrowieniu.
Niektóre narzędzia psychologiczne używane w podejściu BPSM:
• Rozmowa i wywiad
• Ocena funkcjonowania pod wpływem stresu
- subiektywne obciążenie stresem
- style radzenia sobie ze stresem
• Ocena stanu emocjonalnego
- poziom lęku stanu i lęku cechy
- kontrola emocji negatywnych
- inteligencja emocjonalna
• Ocena wsparcia społecznego i kompetencji społecznych
- źródła wsparcia społecznego
- uogólniona własna skuteczność
- poczucie koherencji
Ogólne Zasoby Odpornościowe A. Antonovski
To wszelkie właściwości pacjenta (fizyczne,
biochemiczne, poznawcze, emocjonalne, materialne,
powiązane z wartościami, postawami, przekonaniami i
relacjami interpersonalnymi, a także makro– socjo–
kulturowe cechy), umożliwiające skuteczne unikanie
bądź przezwyciężanie różnorodnych i licznych stresów
dnia codziennego.
SOC
jest to globalna orientacja pacjenta, wyrażająca stopień, w jakim
ma on dojmujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że
(I) bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego
i zewnętrznego maja charakter ustrukturowany, przewidywalny i
wytłumaczalny;
(II) dostępne są zasoby, które pozwolą mu sprostać wymaganiom
stawianym przez te bodźce;
(III) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i
zaangażowania
Kształtuj u swoich pacjentów 3 składniki SOC
1. Zrozumiałość
odnosi sie do stopnia, w jakim pacjent percepuje napotkane bodźce
zewnętrzne i impulsy płynące z jej wnętrza jako sensowne poznawczo,
czyli jako informacje uporządkowane, ustrukturalizowane, jasne,
wytłumaczalne i spójne, a w związku z tym przewidywalne,
np. Mam zapalenie górnych dróg oddechowych.
2. Zaradność
odnosi sie ono do stopnia, w jakim człowiek postrzega dostępne zasoby
jako wystarczające do sprostania wymaganiom stawianym przez bodźce,
np. Mam lekarstwa przeciwzapalne.
3. Sensowność
stanowi emocjonalny odpowiednik zrozumiałości. Odnosi się ono do zakresu, w
jakim człowiek odczuwa, że jego wybory mają sens z emocjonalnego punktu
widzenia, np. Zażyję lekarstwa.
SOC umożliwia:
1) unikanie zagrożeń i niebezpieczeństw oraz angażowanie sie w działania
prozdrowotne;
2) postrzeganie wszechobecnych bodźców w tym także czynników
chorobotwórczych nie jako zagrożeń czy ziszczających się – jak samospełniające
przepowiednie – niebezpieczeństw, przynoszących wyłącznie negatywne
konsekwencje, lecz jako okazji, wyzwań i sytuacji dających sie sterować;
3) potraktowanie zasobów odpornościowych w kategoriach potencjału człowieka,
który należy umiejętnie wykorzystać (doskonalić i pomnażać) w radzeniu sobie w
zdrowiu i chorobie.
Składniki SOC1. Poczucie zrozumiałości, np. pacjenci mają często problem z
rozumieniem i zapamiętywaniem zaleceń lekarskich, a także częściejzapominają o konieczności regularnego stosowania leków. Problemy tewystępują również w przypadku współistnienia niektórych zaburzeń i choróbpsychicznych, jak przykładowo psychoz przebiegających z urojeniami,uzależnień czy depresji. *
2. Poczucie zaradności , np. status finansowy pacjenta, który decyduje,czy stać go na wykupienie leków bądź dodatkowe, nierefundowane usługimedyczne. Rzeczywiste koszty leczenia mogą być jednak różnie odbieraneprzez pacjentów.
3. Poczucie sensowności, np. część chorób przewlekłych, przebiegającychbezobjawowo, zwłaszcza w okresie poprawy, powoduje, że pacjenci odstawiająleki, nie rozumiejąc konieczności (sensu) dalszego ich zażywania **
*Siemiński M.: Współpraca pacjenta w terapii otępienia. Neuropsych. Przegl Klin. 2011; 3 (1): 14-18
** Sobów T.: Przestrzeganie zaleceń medycznych przez pacjentów w wieku podeszłym. Postępy Nauk Med., 2011 (8): 682-687 2.
Zrozumiałość, np.: „Po co mam brać te leki,
skoro mam dobre ciśnienie?”
………………………………………………
…………..………………………………….
Zaradność, np.: „A te leki to drogie są
Doktorze?………………………………..…
…….……………………………………….
Sensowność, np.: „Jak sobie zrobię to
badanie to czy będzie lepiej?”
……………………….………………………
………………………………………………
…
Proszę, zrozumieć, że ….……………………..
………………………………………………?
Co pani sądzi o tym, żebym przepisał te leki?
……………...………………………………….
……………………………………………….?
Czy Pana/Pani zdaniem to ma sens? Czy
warto? Czy Pan/Pani wierzy, że….……………
……………………………………………….?
Literatura uzupełniająca:
• Siedem minut dla pacjenta. Mielcarek M, Ozon, 2006
• Komunikowanie się lekarza z pacjentem. Barański J, Waszyński E,
Steciwko A, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław, 2000
• Kształcenie w dziedzinie komunikacji lekarzy z pacjentami. Doroszewski
J, w: Nauczanie etyki w uczelniach medycznych. Suchorzewska J,
Olejniczak M, Akademia Medyczna, Gdańsk, 2007
• Psychologia lekarska w leczeniu chorych somatycznie. Bętkowska-
Korpała B, Gierowski JK, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego,
Kraków, 2007
• Psychologia w medycynie: wspomaga współpracę z pacjentem i proces
leczenia. Salomon P, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk,
2002