Zamiana z urzędu renty z tytułu niezdolności do pracy na emeryturę

Elżbieta ŁozińskaIzabela TomczykCzłonkowie Zespołu badawczego do spraw analiz systemu ubezpieczeń społecznych

Warszawa, 11 grudnia 2013 r.

Emerytury z urzędu przyznaje się od 2006 r.

Cel główny wprowadzenia emerytur z urzędu - uporządkowanie systemu emerytalnego, przy przyjęciu założenia: renty jako świadczenie wypłacane w sytuacji wystąpienia ryzyka niezdolności do pracy osób w wieku przedemerytalnym: - osoby pobierające renty z tytułu niezdolności do pracy, po osiągnięciu wieku emerytalnego, pomimo poprawy stanu zdrowia , nie wracają na rynek pracy - aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych w wieku emerytalnym jest nieuzasadnionaemerytury jako świadczenie wypłacane osobom, które osiągnęły wiek emerytalny

Konsekwencja dodatkowa: zmniejszenie niekorzystnej relacji rant do emerytur

Emerytury z urzędu przyznaje się osobom: pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego

Emerytury z urzędu nie przyznaje się osobie:

mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz do wcześniejszej emerytury i pobierającej rentę z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenie korzystniejsze lub wybrane

mającej świadczenie przyznane w trybie art. 82 ustawy emerytalnej przez Prezesa Rady Ministrów

pobierającej rentę wypadkową z tytułu niezdolności do pracy.

Emeryturę z urzędu: ustala się rencistom, którzy kiedykolwiek podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przyznaje się zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy

ustala się stosując ogólne zasady

Emerytura z urzędu: nie może być niższa od dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy podwyższana jest do najniższej emerytury, na ogólnych zasadach. Jeżeli nie zostały spełnione warunki do podwyższenia emerytury z urzędu do kwoty najniżej emerytury, a renta była wypłacana w kwocie świadczenia najniższego - wysokość emerytury ustala się w kwocie gwarantowanej, równej kwocie najniższej renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy

Emeryturę z urzędu w zakresie zawieszalności traktuje się tak jak rentę ztytułu niezdolności do pracy:

nie stosuje się art. 103a ustawy emerytalnej

nie podlega zawieszeniu emerytura przyznana z urzędu osobie, która kontynuuje zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy bez rozwiązania stosunku pracy

Emerytura z urzędu nie jest jedyną opcją – rencista decyduje, czy chce mieć przyznaną emerytury z urzędu, czy emeryturę na wniosek:

nie przyznaje się emerytury z urzędu osobie, która najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca, w którym ukończyła powszechny wiek emerytalny, zgłosiła wniosek o przyznanie emerytury

w przypadku złożenia wniosku prawo do emerytury ustala się na zasadach dotyczących emerytur przyznawanych na wniosek

W razie przyznania emerytury na wniosek:

prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy nie ustaje

pobiera się jedno wybrane świadczenie

jeżeli nie rozwiąże się dotychczasowego stosunku pracy, prawo do emerytury

zostaje zawieszone - do czasu rozwiązania stosunku pracy pobiera się rentę

jeżeli emerytura na wniosek jest niższa od renty z tytułu niezdolności do pracy

można pozostać przy rencie z tytułu niezdolności do pracy

jeżeli nie spełnia się warunków do emerytury (osoba, do której stosuje się

stare zasady nie spełnia wymogu stażu ubezpieczeniowego), otrzymuje się

emeryturę z urzędu

Emerytury z urzędu finansuje się z funduszu emerytalnego wyodrębnionego w ramach FUS.

Wyjątek :emerytury z urzędu otrzymywane przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., niemające okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, które w dalszym ciągu finansowane są z funduszu rentowego

W grudniu 2012 r. wypłacano 337,7 tys. emerytur z urzędu, z czego 130,6 tys. mężczyznom i 207, 1 tys. kobietom

38,7% 61,3%

34,4% 65,6%

51,5% 48,5%

Mężczyźni Kobiety

przyznane w 2012 i wypłacane w XII 2012

przyznane w 2006 i wypłacane w XII 2012

wypłacane w XII 2012 OGÓŁEM

Struktura procentowa emerytur z urzędu wypłacanych w XII 2012 r. wg płci i roku przyznania - ogółem

Liczba osób w wieku 59 lat (kobiety) / 64 lata (mężczyźni) pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy (bez rent wypadkowych i rent inwalidów wojennych lub wojskowych), które w następnym roku potencjalnie staną się emerytami z urzędu, a liczba osób, które w danym roku zaczęły pobierać emeryturę z urzędu:

Liczba osób, którym w poszczególnych latach przyznano emerytury z urzędu, utrzymuje się na zbliżonym poziomie powyżej 97 %.

Renciści w wieku 59/64 lata

Osoby, które rozpoczęły

pobieranie E z urzędu

2006 45,2

2007 44,0 44,7 98,8%

2008 42,5 42,8 97,2%

2009 40,7 30,5 71,9%

2010 45,7 39,7 97,4%

2011 46,8 44,4 97,2%

2012 46,4 46,4 99,0%

% przechodzących na E z urzędu

w tysiącach

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i sposobu obliczenia

83,80% 16,20%

100,00%

73,50% 26,50%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Stary system Nowy system

Struktura wg wieku i płci osób pobierających emerytury z urzędu w XII 2012 r.

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84

85 i

więcej

Mężczyźni Kobiety

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

650

i mni

ej

650-

700

700-

750

750-

800

800-

850

850-

900

900-

950

950-

1000

1000

-105

0

1050

-11

00

1100

-11

50

1150

-120

0

1200

-125

0

1250

-130

0

1300

-135

0

1350

-140

0

1400

-145

0

1450

-150

0

1500

-155

0

1550

-160

0

1600

-165

0

1650

-170

0

1700

-175

0

1750

-180

0

1800

-185

0

1850

-190

0

1900

-195

0

1950

-200

0

2000

i w

ięce

j

Mężczyźni Kobiety

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i wysokości (bez dodatków) - ogółem

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i wysokości (bez dodatków) na tle emerytur ogółem

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

650 i

mnie

j

650-

700

700-

750

750-

800

800-

850

850-

900

900-

950

950-

1000

1000

-105

0

1050

-110

0

1100

-115

0

1150

-120

0

1200

-125

0

1250

-130

0

1300

-135

0

1350

-140

0

1400

-145

0

1450

-150

0

1500

-155

0

1550

-160

0

1600

-165

0

1650

-170

0

1700

-175

0

1750

-180

0

1800

-185

0

1850

-190

0

1900

-195

0

1950

-200

0

2000

i więc

ej0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

Mężczyźni - E z urzędulewa oś

Kobiety - E z urzędulewa oś

Mężczyźni - E ogółemprawa oś

Kobiety - E ogółemprawa oś

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i stażu (bez hipotetycznego) - ogółem

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

5 i m

niej 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

30 i w

ięcej

Mężczyźni Kobiety

Emerytury z urzędu wypłacane wg starych zasad

Według starych zasad emerytury z urzędu: przysługują osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. niezależnie od tego czy posiadają wymagany staż ubezpieczeniowyoblicza się na podstawie art. 53 i 56 ustawy emerytalnej ustala się na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych, według wariantu najkorzystniejszego dla świadczeniobiorcy

Według starych zasad ustala się ponownie wysokość emerytury z urzędu osobom: urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. spełniającym warunki do wcześniejszej emerytury, które nie wystąpiły z wnioskiem o tę emeryturę występującym z wnioskiem o ustalenie emerytury z urzędu wg. starych zasad po przyznaniu emerytury z urzędu na nowych zasadach

Do emerytury przyznanej z urzędu mają zastosowanie przepisy dotyczące ponownego ustalania wysokości świadczeń określone w art.109 ustawy emerytalnej – podstawa wymiaru emerytury ustalonej z urzędu może być obliczona: od podstawy wymiaru składek z zastosowaniem art.110 i 111 ustawy emerytalnej poprzez doliczenie dodatkowo udowodnionego okresu składkowego i nieskładkowego, na zasadach określonych w art. 112 i 113 ustawy emerytalnej.

Jak wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury traktuje się również wniosek o emeryturę złożony po przyznaniu emerytury z urzędu

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. – stary system

55,3 % stanowiły emerytury osób legitymujących się stażem krótszym od wymaganego - w przypadku mężczyzn było to 46,6%, w przypadku kobiet – 62,8%.

w tym w wysokości gwarantowanej renty

w tym w wysokości gwarantowanej renty

w tym w wysokości gwarantowanej renty

Ogółem - stary systemz tego:

282,9 134,4 130,6 44,3 152,3 90,1

bez wymaganego stażu 156,5 111,6 60,9 37,4 95,6 74,2

z wymaganym stażem 126,4 22,8 69,7 6,9 56,7 15,9

Ogółem Mężczyźni Kobiety

w tys.

55,3%46,6%

62,8%

83,0% 84,5% 82,3%

44,7%53,4%

37,2%

17,0% 15,5% 17,7%

Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety

bez wymaganego stażu z wymaganym stażem

Ogółem W wysokości gwarantowanej renty

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i roku przyznania – stary system

38,9%

55,1%

61,1%

44,9%

bez wymaganego stażu

z wymaganym stażem

Mężczyźni Kobiety

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i roku przyznania – stary system

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Mężczyźni

Kobiety

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Mężczyźni

Kobiety

Bez wymaganego stażu

Z wymaganym stażem

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i stażu (bez stażu hipotetycznego) – bez wymaganego stażu

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

9,0%

5 i m

niej 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Mężczyźni

Kobiety

mężczyźni - prawie połowa osiągnęła staż 18 lat i więcej, - dominującą długością stażu było 23 lata (7,6% ) kobiety - prawie połowa osiągnęła staż 12 lat i mniej, - dominującą długością stażu było 10 lat.

W XII 2012 r. emerytury z urzędu, bez wymaganego stażu: o stażu wynoszącym 5

lat i mniej stanowiły ogółem 6,6%:

- w przypadku mężczyzn - 4,7% - w przypadku kobiet – 7,7% o dominującym stażu -

15 lat – stanowiły 6,7%.

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i stażu ( bez hipotetycznego) – z wymaganym stażem

Struktura wg stażu osób pobierających w XII 2012 r. emerytury z urzędu, z wymaganymstażem: stażem wynoszącym 20 lat i mniej legitymowało się 6,6% osób , w przypadku mężczyzn - 0,1%, w przypadku kobiet – 14,7% największy odsetek osób legitymował się stażem 30 lat i więcej (45,5%), mężczyźni - 63,3% , kobiety – 23,5%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

20 imniej

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 iwięcej

Mężczyźni

Kobiety

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i wysokości – udział % emerytur wypłacanych w wysokości gwarantowanej renty – stary system

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

80,0%

Mężczyźni Kobiety

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i wysokości – stary system

0,0%

15,0%

30,0%

45,0%

650 i

mnie

j

650-

700

700-

750

750-

800

800-

850

850-

900

900-

950

950-

1000

1000

-105

0

1050

-110

0

1100

-115

0

1150

-120

0

1200

-125

0

1250

-130

0

1300

-135

0

1350

-140

0

1400

-145

0

1450

-150

0

1500

-155

0

1550

-160

0

1600

-165

0

1650

-170

0

1700

-175

0

1750

-180

0

1800

-185

0

1850

-190

0

1900

-195

0

1950

-200

0

2000

i więc

ej

Mężczyźni - ogółem Kobiety - ogółem

Mężczyźni - w wysokości gwarantowanej renty Kobiety - w wysokości gwarantowanej renty

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i wysokości bez dodatków – w zależności od wymaganego stażu – stary system

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

650 imniej

650-700

700-750

750-800

800-850

850-900

900-950

950-1000

1000-1050

1050-1100

1100-1150

1150-1200

1200-1250

1250-1300

1300-1350

1350-1400

1400-1450

1450-1500

1500 iwięcej

Mężczyźni - bez wymaganego stażu Kobiety - bez wymaganego stażu

Mężczyźni - z wymaganym stażem Kobiety - z wymaganym stażem

Emerytura z urzędu przyznawana według nowych zasad

Osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emeryturę z urzędu: przyznaje się na podstawie art. 24a ustawy emerytalnej, niezależnie do tego, czy są członkami OFE, czy też nie emeryturę oblicza się zgodnie z art. 26 tej ustawy emerytalnej

W przypadku kobiet będących członkami OFE z urzędu ustala się: emeryturę z FUS okresową emeryturę kapitałową

Kobiety, którym w latach 2009 – 2013 przyznano emeryturę z urzędu na

podstawie art. 24a ustawy emerytalnej, mogą złożyć wniosek o ponowne

obliczenie emerytury zgodnie z art. 183 ustawy emerytalnej, tj. w wysokości

mieszanej, jeżeli nie są członkami OFE

Wniosku o obliczenie emerytury w wysokości mieszanej nie może

złożyć kobieta której ustalono z urzędu prawo do okresowej emerytur kapitałowej.

Wysokość emerytury z urzędu przyznanej na podstawie art. 24a ustawy emerytalnej ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 108 tej ustawy: jeżeli po dniu przyznania emerytury z urzędu świadczeniobiorca podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i roku przyznania- nowy system

Ogółem Mężczyźni Kobiety

Ogółem 100,0% - 100,0%2009 28,2% - 28,2%2010 24,6% - 24,6%2011 24,2% - 24,2%2012 23,0% - 23,0%

w odsetkach

Rok przyznania

W latach 2009-2012 emerytury z urzędu wyliczone wg nowych zasad przyznawane były tylko kobietom.W XII 2012 r.: największy odsetek stanowią emerytury przyznane w 2009 r. - 28,2% udział emerytur z urzędu przyznawanych w kolejnych latach utrzymuje się na zbliżonym poziomie

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i stażu ( bez hipotetycznego) – nowy system

W XII 2012 r.: największy odsetek stanowiły

kobiety o stażu 15 – 19 lat (32,6%).

licznie reprezentowane były przedziały stażu:

- 20 – 24 lata (23,5%) - 25 – 29 lat (21,5%)stosunkowo niewiele kobiet

legitymowało się stażem: - krótszym niż 10 lat – tylko 3,6% - dłuższym niż 30 lat – 1,9%.

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

10 i m

niej

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

30 i w

ięcej

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. wg płci i wysokości bez dodatków – nowy system

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

650 i

mnie

j

650-

700

700-

750

750-

800

800-

850

850-

900

900-

950

950-

1000

1000

-105

0

1050

-110

0

1100

-115

0

1150

-120

0

1200

-125

0

1250

-130

0

1300

-135

0

1350

-140

0

1400

-145

0

1450

-150

0

1500

i więc

ej

W XII 2012 r. : największą grupę stanowiły kobiety pobierające emeryturę z urzędu w wysokości 750,01-800 zł (16,1%) 53,0% kobiet pobierało tę emeryturę w wysokości 1000 zł i mniej, 7,8% w wysokości 1500 zł i więcej

Emerytury z urzędu wypłacane w XII 2012 r. kobietom wg wysokości bez dodatków – stary i nowy system

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

650 i m

niej

650-7

00

700-7

50

750-8

00

800-8

50

850-9

00

900-9

50

950-1

000

1000-

1050

1050-

1100

1100-

1150

1150-

1200

1200-

1250

1250-

1300

1300-

1350

1350-

1400

1400-

1450

1450-

1500

1500 i

więc

ej

Stary system Nowy system

PODSUMOWANIE

w 2006 r. wprowadzono emerytury z urzędu bez zmiany stopy składki rentowej osoby pobierające emerytury z urzędu mają stosunkowo wysoki staż emerytury z urzędu są relatywnie niskimi świadczeniami renty z tytułu niezdolności do pracy mają gwarancję najniższego świadczenia emerytury ustalane wg nowych zasad nie mają wymogu minimalnego stażu, ale

nie mają też w związku z tym gwarancji najniższego świadczenia

Dziękuje za uwagę

IMIĘ I NAZWISKO AUTORA/AUTORÓW PREZENTACJI

Dziękuję za uwagę