ZAPLECZE ORGANIZACYJNO-TECHNICZNE PORTÓW … · oraz wypoVyczalniami samochodów, rowerów, =odzi jachtowych itp. Tabela 2 Parametry techniczne glównych portów morskich w Polsce

P R A C E N A U K O W E P O L I T E C H N I K I W A R S Z A W S K I E J z. 100 Transport 2013

!

Joanna Kizielewicz

Akademia Morska w Gdyni

ZAPLECZE ORGANIZACYJNO-TECHNICZNE

PORTÓW MORSKICH W POLSCE DO OBS(UGI

MORSKICH STATKÓW WYCIECZKOWYCH

R5kopis dostarczono, lipiec 2013

Streszczenie: W 9wiecie turystyka morska kojarzona jest g=ównie z rejsami na statkach wycieczkowych. Liderem na rynku s@ Stany Zjednoczone, gdzie przemys= ten generuje rocznie ponad 40 mld dolarów tworz@c 400 tys. miejsc pracy [4]. Podczas, gdy w krajach Unii Europejskiej zaledwie 3% ca=kowitej liczby przewoVonych pasaVerów stanowi@ tury9ci na statkach wycieczkowych [2]. W Regionie Morza Ba=tyckiego przewozy pasaVerskie na statkach wycieczkowych stanowi@ 10,2% udzia=u w rynku UE [2]. W Polsce od kilku lat zauwaValny jest spadek liczby wycieczkowców zawijaj@cych do portów morskich. Powodem tej sytuacji s@ m.in.: niesprzyjaj@ce uwarunkowania klimatyczne, peryferyjne usytuowanie portów wzgl5dem morskich szlaków turystycznych, niedostateczna wspó=praca w=adz samorz@dowych z zarz@dami portów i otoczeniem gospodarczym oraz brak infrastruktury terminali dedykowanych obs=udze statków wycieczkowych. Celem niniejszego artyku=u jest ocena stanu infrastruktury portowej i supraportowej morskich portów w Polsce do obs=ugi statków wycieczkowych oraz zamierze\ inwestycyjnych planowanych przez zarz@dy portów. W pracy zaprezentowano wyniki bada\ ankietowych przeprowadzonych w zarz@dach portów oraz dokonano przegl@du realizowanych i planowanych inwestycji, maj@cych wp=yw na podniesienie atrakcyjno9ci i konkurencyjno9ci morskich portów w Polsce na rynku cruising’owym w Regionie Morza Ba=tyckiego. S*owa kluczowe: infrastruktura portowa, cruising

1. WPROWADZENIE

W 9wiecie powszechnie uwaVa si5, Ve turystyka na statkach wycieczkowych jest jednym z najszybciej rozwijaj@cych si5 segmentów rynku turystycznego. „Rocznie organizowanych jest 30 000 rejsów, do oko=o 2000 destynacji turystycznych [6]”. Rynek przewozów pasaVerskich na statkach wycieczkowych „zapewnia znaczne korzy9ci ekonomiczne portom w wielu krajach, ale przyjmowanie duVych jednostek w portach wymaga kapita=och=onnych inwestycji w infrastruktur5 [9],” co niestety, jak pokazuj@ badania, jest sporym problemem dla wielu zarz@dów portów morskich. „Dzi5ki swojej funkcji turystyczno-pasaVerskiej porty morskie odgrywaj@ duV@ rol5 w rozwoju 9wiatowej turystyki. Do portów zawijaj@ zarówno duVe statki wycieczkowe, jak i mniejsze jednostki,

110 Joanna Kizielewicz

!

np. jachty, korzystaj@c z infrastruktury portowej i stwarzaj@c turystom okazj5 do zwiedzenia miasta i jego okolic [14]”.

Morskie destynacje turystyczne to miejsca o „wysokim poziomie infrastruktury portowej zapewniaj@cej obs=ug5 duVych statków wycieczkowych, wysokim poziomie 9wiadomo9ci odno9nie walorów destynacji w9ród przedsi5biorstw branVy morskiej oraz wysokim standardzie zagospodarowania turystycznego umoVliwiaj@cego obs=ug5 pasaVerów statków wycieczkowych [18]”.

Obserwowany w ostatnich latach stopniowy spadek zainteresowania armatorów statków wycieczkowych zawijaniem do polskich portów morskich moVe 9wiadczye o trudnej sytuacji tego segmentu rynku, W 2009 r. do Gdyni zawin5=o 96 jednostek przywoV@c 134 884 pasaVerów, a juV w 2012 tylko 69 statków i tylko 108 628 pasaVerów, co daje spadek o 39,13% w liczbie zawijajacych jednostek oraz spadek o 24,17% je9li chodzi o przywiezionych pasaVerów. Podobnie sytuacja wygl@da w Gda\sku, gdyV w 2009 r. Gda\sk odwiedzi=o 40 statków wycieczkowych przywoV@c 16 753 pasaVerów, a juV w 2012 tylko 29 jednostek przywoV@c 8 294 pasaVerów, co daje spadek o 39,73% w liczbie przp=ywaj@cych jednostek i spadek o 101,98% (tabela 1).

Tabela 1

Liczba pasa-erów i statków wycieczkowych w portach morskich w Polsce w latach 2000-2012

Nazwa portu Statystyka w poszczególnych latach

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Morski Port Gdynia

Liczba statków 72 74 53 95 82 94 89 87 89 96 85 56 69

Liczba osób 57610 56460 26666 58411 72977 88723 94135 89088 123521 134884 125005 78418 108628

Morski Port Gda7sk

Liczba statków 14 17 14 7 28 32 29 39 36 40 26 21 29

Liczba osób 3643 3486 3609 3367 7359 8353 9703 12193 13276 16753 8378 6787 8294

Morskie Porty Szczecin-8winouj:cie

Liczba statków 0 0 0 0 0 1 1 3 5 3 12 3 6

Liczba osób 0 0 0 0 0 460 273 953 2035 1436 6178 1160 4196

jród=o: Opracowanie w=asne na podstawie: B. Larsen: Baltic passenger numbers and est. 2013, Market Review 2013, CRUISE BALTIC One Sea – Oceans of adventures, Copenhagen 2013. oraz

Zarz@d Morskich Portów Szczecin i mwinouj9cie, Szczecin 2013.

G=ównym celem bada\ w niniejszym artykule jest ocena przygotowania strategicznych morskich portów w Polsce do obs=ugi statków wycieczkowych. Ponadto sformu=owano nast5puj;ce problemy badawcze: (1) Czy zarz@dy portów morskich w Polsce zamierzaj@ realizowae inwestycje na rzecz budowy terminali dedykowanych statkom wycieczkowym?, (2) Jakie inwestycje infrastrukturalne wspieraj@ce rozwój turystyki na statkach wycieczkowych realizowane s@ przez zarz@dy morskich portów w Polsce?, (3) Jakie korzy9ci z obs=ugi morskich statków wycieczkowych dostrzegaj@ zarz@dy portów morskich?

Badania zrealizowano w okresie od stycznia 2013 r. do lipca 2013 r. W badaniach wykorzystano metod5 bada\ ankietowych po=@czon@ z wywiadem ustandaryzowanym.

Zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce do obs=ugi morskich … 111

!

Podmiotami bada\ by=y zarz@dy wszystkich portów strategicznych w Polsce, które odpowiedzialne s@ za zarz@dzanie rozwojem portów morskich. Badania przeprowadzono w: ZMP Gda\sk S.A. (I.2013); ZMP Szczecin-mwinouj9cie S.A. (V.2013); oraz w ZMP Gdynia S.A. (VII.2013). Ponadto w pracy zastosowano metody analizy krytycznej i porównawczej oraz metody typu „desk research” literatury polskoj5zycznej i obcoj5zycznej oraz stosowne akty normatywne. Ponadto analizie poddano raporty dotycz@ce inwestycji infrastrukturalnych zrealizowanych w portach morskich.

W pierwszej cz59ci artyku=u zawarto rozwaVania na temat stanu infrastruktury portowej w strategicznych portach morskich w Polsce pod k@tem przygotowania ich do obs=ugi morskich statków wycieczkowych. W kolejnej cz59ci artyku=u omówiono aktywno9e inwestycyjn@ zarz@dów portów morskich w Polsce.

2. PRZYGOTOWANIE MORSKICH PORTÓW W POLSCE DO OBS(UGI STATKÓW WYCIECZKOWYCH

W Polsce funkcjonuj@ cztery g=ówne porty morskie o strategicznym znaczeniu dla gospodarki kraju tj. w: Gda\sku, Gdyni, Szczecinie i mwinouj9ciu. Wszystkie porty 9wiadcz@ us=ugi w zakresie obs=ugi morskich statków wycieczkowych. Najwi5kszym portem morskim w Polsce jest port w Gda\sku, który dzi5ki dogodnym warunkom fizyczno-geograficznym pe=ni rol5 waVnego w5z=a komunikacyjnego Europy, stanowi@c korytarz =@cz@cy kraje skandynawskie z Po=udniowo-Wschodni@ Europ@ w ramach VI Transeuropejskiego Korytarza Transportowego TEN-T. Ponadto równieV w porcie morskim w Gda\sku s@ najwi5ksze moVliwo9ci rozwoju infrastruktury technicznej dedykowanej obs=udze morskich statków wycieczkowych. Port posiada znaczny obszar portowy pod inwestycje u uj9cia Martwej Wis=y, co umoVliwia rozwój zaplecza us=ugowo-handlowego wraz z terminalami pasaVerskimi. Jest tutaj równieV najwi5cej nabrzeVy eksploatacyjnych oraz mog=yby bye tutaj przyjmowane najwi5ksze statki wycieczkowe, jakie p=ywaj@ po Ba=tyku, nawet o d=ugo9ci 350 m i zanuVeniu do 15 m. (tabela 2). Niestety w Vadnym morskim porcie w Polsce nie ma nabrzeVy dedykownaych obs=udze morskich statków wycieczkowych, tzn. nabrzeVy z terminalami pasaVerskimi wyposaVonymi w zaplecze us=ugowo-handlowe, z ofert@ us=ug gastronomicznych, centrum informacji turystycznej, kantorami wymiany walut, w5z=em sanitarno-higienicznym dla pasaVerów oraz wypoVyczalniami samochodów, rowerów, =odzi jachtowych itp.

Tabela 2

Parametry techniczne glównych portów morskich w Polsce

Nazwa portu Port Gda7sk

Port Gdynia

Port Szczecin

Port 8winouj:cie Parametry techniczne portu

Powierzchnia terenów portu na l@dzie 652 ha 508 ha 2 145 ha! 919 ha

Powierzchnia akwenów w porcie 412,56 ha 247,4 ha 127 ha! 9,4 haD=ugo9e nabrzeVy do eksploatacji1 19 489 m 13 021 m 13 717 m 6 246 m !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1 D=ugo9e nabrzeVy do … op. cit.. s. 227


!

C.d. Tabeli 2 Nazwa portu Port

Gda7sk Port

Gdynia Port

Szczecin Port

8winouj:cie Parametry techniczne portu D=ugo9e nabrzeVy uVyczanych do obs=ugi statków wycieczkowych

1 900 m 1 934 m 574 m 268 m

Dopuszczalne zanurzenie statków 15 m 13 m 9,15 m 13,2 m Zanurzenie statków w porcie wewn5tzrnym

10,2 m 7,4 m 6,5 m 6,7 m

D=ugo9e maksymalna statków 350 m 300 m 215 m 270 m D=ugo9e max statków w porcie wewn5tzrnym

225 m 145 m 195 m 150 m

jród=o: Opracowanie w=asne na podstawie: D=ugo9e nabrzeVy do eksploatacji w portach morskich, VIII Porty morskie, Transport w dzia=alno9ci 2011 r., Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2012. s. 227.; ZMP Gda\sk, S.A., Gda\sk 2013; Port of Gda\sk, folder informacyjno-reklamowy, ZMPG, S.A., Gda\sk 2012; ZMP Gdynia, S.A., Gdynia 2013; Atlas Zanurze\, Urz@d Morski w Gdyni, Gdynia 2013.http://www.umgdy.gov.pl (2013.06.26)

Tabela 3

Parametry techniczne nabrze-y u-yczanych do obslugi morskich statków wycieczkowych w strategicznych portach morskich w Polsce

Parametry nabrze-y Nazwa

nabrze-a

Max zanurzenie

przy nabrze-ach

D*ugo:< nabrze-a

Ilo:< stanowisk

statkowych

D*ugo:< max statków

wycieczkowych

Odleglos< od miasta

w km Nazwa portu

Port Gda\sk

NabrzeVe WOC II

8,5 m 600 m 2 170 m 8,5 km

NabrzeVe Wersteplatte

9,3 m 1300 m 3 280 m 8,5 km

Port Gdynia

NabrzeVe Francuskie

12,5 m(1) 512 m 2(2) 295 m 2,1 km

NabrzeVe Pomorskie

7,4 m 626 m 2(3) 145 m 1 km

NabrzeVe Stanów

Zjednoczonych 8 m 796 m 3(4) 300 m 2,4 km

Port Szczecin

NabrzeVe Polskie

9,15 m 260 m 1 230 m 3,6 km

Wa=y Chrobrego

6,5 m 314 m 1 195 m 1,7 km

Port mwinouj9cie

WybrzeVe W=adys=awa

IV 6,7 m 268 m 1 150 m 1,4 km

jród=o: Opracowanie w=asne na podstawie bada\ wlasnych oraz informacji z ZMP Gda\sk, S.A., Gda\sk 2013; ZMP Gdynia, S.A., Gdynia 2013.ZMP Szczecin i mwinouj9cie, Szczecin 2013; J. Kowalewska: Szczecin coraz bliVej nabrzeVa przy Wa=ach Chrobrego, Gazeta Szczecin. 07.04.2011; Atlas Zanurze\, … op. cit. (1) Zanurzenie przy pontonach = 12,5 mh, a przy nabrze&u max do 10,8 m; (2)S- .-cznie 3 stanowiska, w tym 1= 300 m, II – 165 m, III – 20 m; (3)Jest .-cznie 5 stanowisk o d. od 20 m do 150 m, ale tylko 2 z nich maj- d.ugo45 143 m i 150 m i mog- zosta5 wykorzystane do przyjmownaia statków pasa&erskich; (4) 7-cznie 4 stanowiska, w tym 1=225m, II = 290m, III = 67m; IV = 214 m. W kaVdym porcie w=adze portowe jedynie udost5pniaj@ nabrzeVa (tabela 3), gdzie statek moVe bezpiecznie zacumowae, oraz które s@ w miar5 dost5pne komunikacyjne dla


!

autobusów, taksówek i shuttle bus’ów, umoV=iwjaj@c touroperatorm transport turystów do miejsc atrakcyjnych turystycznie w regionie. Niestety zdarza si5, Ve statki o duVych gabarytach i g=5bokim zanuVeniu kierowane s@ do nabrzeVy, gdzie odbywa si5 prze=adnuek towarów, obs=uga kontenerowców, drobnicowców, tankowców itd. Te tereny portowe s@ ma=o atrakcyjne turystycznie, nie przygotowane do obs=ugi ruchu turystycznego. Przyk=adowo przy NabrzeVu Francuskim w Gdyni (fot. 1) gdzie sk=adowany jest z=om w5giel oraz pyl@ce kruszywo, oraz sk=aduje si5 i prze=adowuje gnijac@ biomas5 wydzialajac@ nieprzyjemne zapachy. W=adze portu juV wymówily umow5 dzierVawy firmie skladujacej z=om i teren zostanie wkrótce uprz@tni5ty, Do NabrzeVa Francuskiego juV w latach 30-tych XX wieku zawija=y transatalntyckie wycieczkowce i to nabrzeVe ma duVy potencja= inwestycyjny, ale niestety w chwili obecnej jego otoczenie zniech5ca i jest powodem narzeka\ turystów i armatorów statków wycieczkowych. W=adze Gdyni jedynie planuj@ w latach 2014-15 dokonanie adpatacji budynku zabytkowego Dworca Morskiego na Muzueum Emigracji.

Fot. 1. NabrzeVe Francuskie w Porcie Fot. 2. NabrzeVe Pomorskie w Porcie Morskim w Gdyni Morskim w Gdyni

Fot. J. Kizielewicz. 2013 Fot. Joymaster, Wikimedia 2007

W Gdyni statki wycieczkowe s@ teV okazjonalnie kierowane na NabrzeVe Stanów Zjednoczonych, które jest schludniejsze, ale niestety równieV zlokalizowane na obszarze portu, w którym obs=ugiwane s@ m. in. =aunki toczne i kontery oraz na NabrzeVe Polskie, które wkrótce zostanie przebudowane na nowoczesny terminal promowy. Najbardziej porz@danym przez turystów i armatorów statków wycieczkowych jest NabrzeVe Pomorskie, (fot. 2) które jest wizytówk@ Gdyni i znajduje si5 blisko centrum Gdyni. Jest tutaj zaplecze us=ugowo-handlowe oraz turystyczne. Niemniej dotychczas nabrzeVe to wykorzystywane jest do obs=ugi morskich statków wycieczkowych okazjonalnie, ze wzgl5du na ograniczenia techniczne. Natomiast statki wycieczkowe przyp=ywajace do Gda\ska cumuj@ przy schludnych i czystych nabrzeVach portowych. Mniejsze jednostki do 170 m i zanurzeniu do 8,3 m kierowane s@ do NabrzeVa WOC II (fot. 3), natomiast wi5ksze jednostki o d=ugo9ci do 280 m i zanurzeniu do 9,3 m cumuj@ przy NabrzeVu Obro\ców Westerplatte (fot. 4). Okazjonalnie z konieczno9ci wycieczkowce przyjmowane s@ równieV przy NabrzeVu Oliwskim, które jest najmniej reprezentacyjne.


!

Fot. 3. NabrzeVe WOC II w Porcie Fot. 4. NabrzeVe Wersteplatte w Porcie

Morskim w Gda\sku Morskim w Gda\sku Fot. ZMP Gda\sk S.A. 2012 Fot. ZMP Gda\sk S.A. 2012

Zdarza=o si5, Ve armatorzy statków wycieczkowych rezygnowa=i z zawijania do

polskich portów morskich w=a9nie z powodu niedostatecznych warunków infrastrukturalnych przy nabrzeVach, jak to mia=o miejsce np. w 2013 rok w portach mwinouj9cie-Szczecin, gdzie armator Seaborn Cruise Line wycofa= statek „S=abo\ Sojourn”. W 9wiecie nabrzeVa dedykowane statkom wycieczkowym lokalizowane s@ w miejscach atrakcyjnych turystycznie i o ile to jest moVliwe, nawet w centrach zabytkowych miast, co u=atwia dost5p do szerokiego wachlarza us=ug turystycznych i jest atrakcj@ sam@ w sobie.

Gdynia od lat jest miastem, do którego najcz59ciej zawijaj@ luksusowe i najwi5ksze statki wycieczkowe. Najcz59ciej s@ to jednostki o d=ugo9ci ponad 200 m i zanurzeniu do 8,5 m. Tego typu statki mog@ cumowae przy NabrzeVu Francuskim w Gdyni, przy NabrzeVu Wersteplatte w Gda\sku oraz przy NabrzeVu Polskim w Szczecinie. Najwi5ksze statki wycieczkowe odwiedzi=y porty polskie w 2008 roku i by=y to: naleV@cy do armatora Cunard Line statek Queen Victoria o d=ugo9ci 294 m, szerko9ci 32,3 m i zanurzeniu 7,9 m. (900 cz=onkow za=ogi oraz 2014 pasaVerów) oraz naleV@cy do armatora Celebrity Cruises, statek Constellation o d=ugo9ci 294 m, szerko9ci 32 m i zanurzeniu 8,3 m (999 cz=onków za=ogi oraz 2038 pasaVerów) [22]. Takie kolosy, ze wzgl5du na warunki techniczne infrastruktury portowej i nabrzeVy portowych, obecnie jest w stanie obs=uVye tylko port morski w Gdyni. P=ycizny przy nabrzeVach w portach morskich, ich d=ugo9e oraz szeroko9e torów wodnych uniemoVliwaj@ bezpieczne manewrowanie takimi jednostkami. Porty w Gda\sku i w Szczecinie, ze wzgl5du na mniejsz@ g=5boko9e torów wodnych oraz p=ycizny przy nabrzeVach, a takVe z powodu niesprzyjaj@cych warunków nawigacyjnych i braku odpowiednich nabrzeVy do obs=ugi duVych 300 metrowych jednostek, przyjmuj@ rocznie mniej statków wycieczkowych.

W portach morskich statki wycieczkowe s@ obs=ugiwane przez kilka agencji morskich, tj.: Marbalco Shipping Co. Ltd,, Polsteam Shipping Agency Sp. z o.o., Inter-Marine Sp. z o.o., Baltic Shipping Agency Ltd, Polfracht Agencj5 weglugow@ Sp. z o.o. oraz Morsk@ Agencj5 Gdynia Sp. z o.o. i Inchcape Shipping Services Poland Sp z o.o, Ponadto armatorzy wspó=pracuj@ z podmiotami branVy turystycznej, którzy organizuj@ pobyty turystów w destynacjach. Liderem na rynku w Polsce jest biuro podróVy Baltic Gateway Poland z siedzib@ w Gdyni, ale us=ugi w tym zakresie 9wiadcz@ równieV: „Sanus Travel”


!

Andrzej Ossowski z Sopotu, Mazurkas Travel Biuro PodróVy Sp. z o.o. z Warszawy i Sport Tourist Sp. z o.o. z Gda\ska. Oferta proponowana przez ww. podmioty w pe=ni zaspokaja potrzeby armatorów jednostek cumuj@cych w portach morskich w Polsce.

Podsumowuj@c, naleVy stwierdzie, Ve porty morskie w Polsce pod wzgl5dem infrastruktury hydrotechnicznej s@ odpowiednio przygotowane do obs=ugi nawet najwi5kszych pasaVerskich statków wycieczkowych 9wiata, ale niestety jeVeli chodzi o zaplecze recepcyjne oferowane na uVyczanych w portach nabrzeVach, jest w tej kwestii jeszcze wiele do zrobienia. W 9wiecie terminale dedykowane obs=udze statków wycieczkowych lokalizowane s@ w centrach miast, z dost5pem do pelnego wachlarza usu=g turystycznych, kulturalno-rozrywkowych i gastronomicznych. W Polsce równieV jest to moV=iwe, ale kluczem do sukcesu jest wspó=praca wszystkich interesariuszy, tj. w=adz portów, samorz@dów terytorialnych, branVy turystycznej oraz inwestorów.

3. INWESTYCJE PORTOWE W POLSCE

Maj@c na uwadze fakt, Ve w 9wiecie obserwowana jest tendencja do budowy coraz wi5kszych jednostek wycieczkowych, konieczne s@ inwestycje infrastrukturalne w nabrzeVa oraz pog=5bianie torów wodnych. Port w Gda\sku ma duVy potencja= inwestycyjny, gdyV dysponuje znacznym obszarem pod inwestycje u uj9cia Martwej Wis=y, gdzie juV pod koniec lat 90-tych XX wieku by=y tworzone plany budowy terminala dla statków pasaVerskich, ale dotychczas projekty te nie zosta=y zrealizowane. Natomiast sytuacja portu w Szczecinie jest duVo bardziej skomplikowana, gdyV atrakcyjne nabrzeVe przy Wa=ach Chrobrego, nie naleVy do w=adz portu, jest tutaj „trzech w=a9cicieli: PwM, wegluga Szczeci\ska i Akademia Morska, co w praktyce uniemoVliwia przeprowadzenie kompleksowej modernizacji i remontu [13].” W=adze samorz@dowe miasta Szczecina prowadz@ negocjacje z weglug@ Szczeci\sk@ w sprawie przej5cia nabrzeVa w celu jego modernizacji i deklaruj@, Ve inwestycja na NabrzeVu Chrobrego jest dla nich priorytetowa i moVe stae si5 wizytówk@ miasta Szczecina. Natomiast w Gdyni z inicjatywy Urz5du Morskiego z Gdyni powsta=a projekcja budowy terminala pasaVerskiego dla statków wycieczkowych przy Skwerze Ko9ciuszki obok NabrzeVa Pomorskiego i falochronu, ale wst5pnie koszt inwestycji hydrograficznych i l@dowych wyceniono na oko=o 2 mld z=otych, co niestety znacznie przekracza moVliwo9ci finansowe zarówno w=adz portu Gdynia, jak i w=adz samorz@dowych. Z tego teV powodu projekt prawdopodobnie nie zostanie zrealizowany.

Badania ankietowe przeprowadzone w ZMP Gda\sk S.A. i w ZMP Szczecin-mwinouj9cie S.A. dowiod=y, Ve w=adze portów nie dostrzegaj@ korzy9ci ekonomicznych p=yn@cych z obs=ugi statków wycieczkowych. Przychody generowane z op=at portowych i us=ug 9wiadczonych w porcie (pilotaV, holowanie i cumowanie) pozostawianych przez armatorów statków wycieczkowych stanowi@ zaledwie setne procentów przychodów portów ogó=em w skali roku. Ten fakt powoduje, Ve w=adze portów nie s@ przekonane do inwestowania w rozwój infrastruktury dedykowanej obs=udze wycieczkowców. W Vadnym z portów nie planuje si5 budowy terminali dedykowanych statkom wycieczkowym (tab.4), w=adze portu nie maj@ ambicji, aby ich porty by=y portami bazowymi dla statków


!

wycieczkowych i deklaruj@, Ve satysfakcjonuje ich sezonowe uVyczanie nabrzeVy do cumowania wycieczkowców. ZMP Szczecin-mwinouj9cie S.A. planuje w przysz=o9ci przygotowanie projektu, którego celem b5dzie stworzenie moVliwo9ci obs=ugi statków wycieczkowych [5] w porcie Szczecin-mwinouj9cie i zak=ada pozyskanie na ten cel wsparcia z funduszy Unii Europejskiej, takie same obietnice sk=ada ZMP Gda\sk S.A., ale póki, co s@ to wy=@cznie deklaracje na kolejne 10 -15 lat. A ZMP Gdynia S.A. twierdzi, Ve wp=ywy generowane z obs=ugi statków wycieczkowych stanowi@ kilka procent przychodów portu ogó=em i 9rednio armator wycieczkowy zostawia w porcie od 11 000 Euro do 20 000 Euro (w zaleVno9ci od wielko9ci jednostki) w=@czaj@c wszystkie op=aty portowe i us=ugi 9wiadczone w porcie. Z tego teV powodu ZMP Gdynia S.A. jest otwarty na wspó=prac5 z armatorami i uwaVa, Ve obs=uga wycieczkowców ma dla nich równieV pozytywne znaczenie ekonomiczne. Niemniej, nawet w tej sytuacji, ZMP Gdynia S.A. uwaVa, Ve nie ma ekonomicznego uzasadnienia budowa nowego terminala pasaVerskiego, gdyV nie wp=ynie to na zwi5kszenie liczby zawini5e statków wycieczkowych do Gdyni.

Tabela 4

Plany inwestycyjne w nabrze-a dedykowane statkom wycieczkowym w glównych portach morskich w Polsce

Wyszczególnienie ZMP

Gda7sk S.A.

ZMP Gdynia

S.A.

ZMP Szczecin-

8winouj:cie S.A.

Czy w porcie s@ nabrzeVa dedykowane statkom wycieczkowym?

Nie Nie Nie

Czy w porcie s@ nabrzeVa uVyczane statkom wycieczkowym? Tak Tak Tak

Czy planowana jest budowa terminali pasaVerskich dla statków wycieczkowych?

Tak(1) Nie Tak(2)

Czy wladze portu maj@ ambicje, aby port sta= si5 portem bazowym dla statków wycieczkowych?

Nie Nie Nie

Czy wladze portu maj@ ambicje, aby port sta= si5 portem przystankowym dla statków wycieczkowych?

Tak Tak Tak

Czy w=adze portu uczestnicz@ w organizacjach dzia=aj@cych na rzecz rozwoju cruisingu w Basenie Morza Ba=tyckiego?

Tak(3) Tak(3) Tak(4)

(1) Planuje si; w perspektywie oko.o 10- 15 lat budow; terminala w Porcie Centralnym, ale nie jest to priorytet dla wladz portu i nie wiadomo, czy plany nie ulegn- zmianie z powodu braku finansowania.;

(2) W fazie deklaracji Zarzadu Portów Morskich Szczecin-=winouj4cie S.A.; (3) Wspó.praca w ramach Cruise Europe oraz Cruise Baltic.;(4) Wspó.praca w ramach Cruise Europe

jród=o: Opracowanie w=asne na podstawie bada\ empirycznych.

Oczywi9cie trudno si5 zgodzie ze zdaniem w=adz portu, Ve stan infrastruktury portowej s=uV@cej obs=udze staków wycieczkowych nie ma znaczenia, gdyV w=a9nie odpowiednio przygotowane zaplecze organizacyjno-techniczne portów morskich w Polsce dedykowane obs=udze statków wycieczkowych w znaczny sposób wp=yn5=oby na popraw5 wizerunku portów morskich, jako morskich destynacji turystycznych.


!

Tabela 5 Wybrane projekty inwestycyjne infrastrukturalne w portach morskich wspieraj;ce

rozwój turystyki na statkach wycieczkowych

Nazwa Projektu Czas

realizacji

Instytucje odpowiedzialne

za realizacj= projektu

>ród*a finansowania

„Modernizacja infrastruktury zapewniaj@cej dost5p do portów w mwinouj9ciu i Szczecinie – oznakowanie nawigacyjne”

2009-2011 Urz@d Morski w Szczecinie

51 000 000,00 z=. w tym: 43 350 000,00 z=. PO I i m

„Porty Zalewu Szczeci\skiego – poprawa jako9ci infrastruktury szans@ na rozwój”

2010-2012 Urz@d Morski w Szczecinie

52 000 000,00 z=, w tym 26 000 000,00 z=. RPO WZ

„Poprawa dost5pu do Wolnego Obszaru Celnego w Porcie Gda\sk”

2005-2008 ZMP Gda\sk S.A. i partner Gmina Miasto Gda\sk

38 258 714,49 z=, w tym: 28 694 035,86 z=. SPO Transport

„Rozbudowa infrastruktury nabrzeVowej i drogowej Terminalu Promowego Westerplatte”

2004-2008 ZMP Gda\sk S.A. 49 878 146,13 z= w tym: 37 408 609,60 z= SPO Transport

„Modernizacja wej9cia do Portu Wewn5trznego”

2007-2008 Urz@d Morski w Gdyni, partner -ZMP Gda\sk S.A.

91 233 530,26 z=. w tym: 77 535 538,22 z= SPO Transport

„Przebudowa Kana=u Portowego w Porcie Gdynia”

2009-2011 ZMP Gdynia S.A 90 660 788 z=. w tym: 51 161 570, 04 z=. PO I i m

jród=o: Opracowanie w=asne na podstawie: A. Galor, B. Wi9nicki, Z. Jóxwiak, W. Galor, Aktualizacja op. cit.. s. 136-156; ZMP Gda\sk S.A.; ZMP Szczecin –mwinouj9cie S.A.; ZMP Gdynia S.A. !

W=adze morskich portów w Polsce s@ bardzo aktywne w pozyskiwaniu zewn5trznych xróde= finansowania na realizacj5 inwestycji infrastrukturalnych w portach. „Obecnie najwaVniejsze dzialania zwi@zane z popraw@ pozycji konkurencyjnej portów koncentruj@ si5 na poprawie sprawno9ci i jako9ci us=ug portowych oraz poprawie dost5pno9ci do portów, zarówno od strony zaplecza, jak i od strony przedpola. [15]” We wspó=pracy partnerskiej z samorz@dami lokalnymi oraz Urz5dami Morskimi w Gdyni i w Szczecinie, zarzady portów realizuj@ szereg projektów poprawiaj@cych dost5p do portów od strony morza i l@du. Dobrym przyk=adem moVe bye projekt pn. „Przebudowa Kana=u Portowego w Porcie Gdynia” realizowany przez ZMP Gdynia S.A. (tabela 5). „Podstawowym celem projektu by=o zwi5kszenie wielko9ci dopuszczalnego zanurzenia dla statków oraz poprawa warunków nawigacyjnych w Porcie Gdynia. Wykonano prace czerpalne w Kanale Portowym, pog=5biono i zwi5kszono 9rednic5 obrotnic portowych, przebudowano sze9e nabrzeVy, pog=5biono dno przy nabrzeVach do docelowej g=5boko9ci -13,5 m [17]”. Ponadto równieV ZMP Gda\sk S.A. zrealizowa=, we wspó=pracy z Urz5dem Morskim w Gdyni, projekt pn. „Modernizacja wej4cia do Portu Wewn;trznego” (tabela 5). „Celem inwestycji by=o uzyskanie moVliwo9ci bezpiecznej obs=ugi statków o d=ugo9ci 250 m, szeroko9ci do 36 m oraz zanurzeniu 10,6 m. [12]”. Ponadto ZMP Gda\sk S.A. zako\czy= równieV realizacj5 projektu pn. „Rozbudowa infrastruktury nabrze&owej i drogowej Terminalu Promowego Westerplatte” (tabela 5), którego celem by=o


!

„stworzenie bazowej infrastruktury portowej do równoleg=ej obs=ugi trzech statków typu ro-ro, promów i jednostek pasaVerskich [7]”. Przegl@d inwestycji zrealizowanych w ostatnich latach przez zarz@dy portów morskich w Polsce wskazuje na to, Ve wladze portów intensywnie modernizuj@ i rozbudowuj@ infrastruktur5 portow@ i supraportow@, wprawdzie nie s@ to inwestycje strikte nastawione na popraw5 warunków do obs=ugi statków wycieczkowych, niemniej z pewno9ci@ odgrywaja one istotn@ rol5 w poprawie bezpiecze\stwa Veglugi dla duVych statków wycieczkowych.

4. PODSUMOWANIE

„Porty morskie, podobnie jak inne podmioty gospodarcze, musz@ permamentnie

dostosowywae si5 pod wzgl5dem techniczno-organizacyjnym i ekonomicznym do warunków i wymaga\ rynku. Szczególnie odnosi si5 to do tych portów, które funkcjonuj@ w warunkach konkurencyjnych. Zdecydowana wi5kszo9e portów europejskich, w tym takVe polskich, znajduje si5 pood siln@ presj@ rynku [11]”. Wszystkie zarzady morskich portów w Polsce deklaruj@ wol5 wspó=pracy i s@ otwarte na nowe inwestycje, niemniej rachunek ekonomiczny decyduje o tym, które z nich s@ realizowane. Dotychczas nie zauwaVono, aby porty morskie w Polsce by=y szczególnie oblegane przez wycieczkowce, w zwi@zku z tym w=adze portów morskich nie dostrzegaj@ potrzeby dostosowywania infrastruktury w tym zakresie. Ponadto twierdz@, Ve wybudowanie nowowczesnych terminali pasaVerskich nie jest g=ównym czynnkiem, który decyduje o fakcie, Ve dana destynacja jest wybierana przez armatorow statków wycieczkowych i nie wp=ynie to na zwi5kszenie liczby zawini5e statków wycieczkowych, gdyV przyczyny leV@ gdzie indziej. Problem tkwi, zdaniem zarz@dów portów, w kwestii odpowiednio przygotowanej oferty regionu i jej promocji. Destynacje turystyczne, które maj@ unikatowe walory turystyczne i sprzyjaj@ce warunki klimatyczne s@ najcz59ciej wpisywane do tras turystycznych rejsów morskich. Ponadto drugim waVnym czynnkiem, jaki podkre9laj@ w=adze portów, który decyduje o niewielkiej liczbie statków zawijaj@cych do polskich portów jest fakt, Ve s@ one peryferyjnie zlokalizowane wzgl5dem g=ównych turystycznych szlaków Veglugowych na Ba=tyku. Rejsy na statkach wycieczkowych zaczynaj@ si5 najcze9ciej w Kopenhadze lub Rostocku i przez Klaiped5, Rige, Tallinn, p=yn@ do Sankt Petersburga i Helsinek. Decyzja o zawijaniu do portów po=udniego Ba=tyku wi@Ve si5 dla armatorów z podniesieniem kosztów rejsu.

Wprawdzie zdaniem zarz@dów portów to nie infarstruktura decyduje o tym, Ve armatorzy uwzgl5dniaj@ porty morskie w rozk=adach rejsów swoich statków wycieczkowych, a inne czynniki, o których by=a mowa wcze9niej. Niemniej, fakt, przygotowania w portach odpowiedniego zaplecza dla statków wycieczkowych moVe bye istotnym czynnikiem, który pozwoli zdobye przewag5 konkurencyjn@ nad innymi portami ba=tyckimi. MoVe to bye czynnik wyróVniaj@cy polskie regiony nadmorskie spo9ród regionów ba=tyckich, skoro oferta turystyczna w krajach nadbaltyckich jest porównywalna, co do atrakcyjno9ci, warto zastanowie si5, jak zach5cie zarz@dy morskich portów w Polsce,


!

samorz@dy terytorialne oraz inwestorów do wspó=pracy na rzecz modernizacji i rozbudowy infrastruktury dedykowanej obs=udze morskich statków wycieczkowych.

Bibliografia 1. Atlas Zanurze\, Urz@d Morski w Gdyni, Gdynia 2013. http://www.umgdy.gov.pl [2013.06.26]. 2. Cruise passengers, Coastal region statistics, EUROSTAT 2012.

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Coastal_region_statistics [2013.05.14]. 3. D=ugo9e nabrzeVy do eksploatacji w portach morskich, VIII Porty morskie, Transport w dzia=alno9ci

2011 r., Informacje i opracowania statystyczne, G=ówny Urz@d Statystyczny, Warszawa 2012. s. 227. 4. Issues & Facts, CLIA INC., Washington DC, USA. 2013. http://cruising.org/regulatory/about-clia

[2013.06.25]. 5. Galor A., Wi9nicki B, Jóxwiak Z., Galor W., Aktualizacja Programu Wojewódzkiego pn. Strategia

Rozwoju Gospodarki Morskiej w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015, Akademia Morska w Szczecinie, Fundacja Rozwoju Akademii Morskiej w Szczecinie, Szczecin 2010. s. 148.

6. Honey M., Krantz D.: Global Trends in Coastal Tourism, Center on Ecotourism and Sustainable Development, Stanford University and Washington, DC 2007. p. 98. [For:] D. Ward: Berlitz 2006 Complete Guide to Cruising and Cruise Ships, Berlitz Guide, New York 2006. p. 98.

7. Inwestycje zrealizowane » Projekty w ramach SPO-T, Rozbudowa infrastruktury nabrzeVowej i drogowej Terminalu Promowego Westerplatte, ZMP Gda\sk S.A. http://www.portgdansk.pl/o-porcie/spot [2013.06.25].

8. Larsen B.: Baltic passenger numbers and est. 2013, Market Review 2013, CRUISE BALTIC One Sea – Oceans of adventures, Copenhagen 2013. oraz ZMP Szczecin i mwinouj9cie, Szczecin 2013. P.1-2.

9. Loper Ch.: Overview of the socioeconomic impacts of cruise tourism, Proceedings of the 14th Biennial Coastal Zone Conference, New Orleans, Louisiana 2005. p.2.

10. Maritime ports and passenger statistics, EUROSTAT. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Maritime_ports_freight_and_passenger_statistics. [2013.06.25].

11. Misztal K., Szwankowski S.: Organizacja i eksploatacji portów morskich, zarz@dzanie, organizacja, eksploatacja, Wtdawnictwo Uniwersytetu Gda\skiego, Gda\sk 1999. ss. 129-130.

12. Modernizacja wej9cia do portu wewn5trznego, Urz@d Morski w Gdyni, http://www.umgdy.gov.pl/pium/fundusze/podglad?kod=qswv8v7lz2.2ibr2r7lz1 [2013.07.09].

13. Nejder J.: Rozwój polskich portów morskich, Wyd. Uniwersytetu Gda\skiego, Gda\sk 2013. s.61. 14. Nejder J.: Transport mi5dzynarodowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2012. s. 50. 15. Polski rynek us=ug transportowych, Funkcjonowanie – przemiany – rozwój, red. nauk. D. Ruci\ska,

PWE, Warszawa 2012. s. 286. 16. Port of Gda\sk, folder informacyjno-reklamowy, ZMPG, S.A., Gda\sk 2012. s.2. 17. Projekty UE: inwestycje, ZMP Gdynia S.A. http://www.port.gdynia.pl/kanal/index.php [2013.07.09]. 18. Western Australia Cruise Shipping Strategic Plan 2012-2020, The Government of Western Australia

2012. p. 14. 19. Zarz@d Morskich Portów Szczecin –mwinouj9cie S.A., Szczecin 2013. 20. Zarz@d Morskiego Portu Gda\sk, S.A., Gda\sk 2013. 21. Zarz@d Morskiego Portu Gdynia, S.A., Gdynia 2013. 22. Zestawienie statków turystycznych, które zawin5=y do portu Gdynia w 2008 roku, ZMP Gdynia, S.A.

2008. http://www.port.gdynia.pl/pl/wydarzenia/wycieczkowce [2013.06.26].

ORGANIZATIONAL AND TECHNICAL FACILITIES OF SEAPORTS IN POLAND TO HANDLE CRUISE SHIPS

Summary: In the world, maritime tourism is mainly associated with cruises on cruise ships. The United States of America are the market leader, where the cruise line industry generates more than $40 billion per


!

year and creates 350,000 jobs. While in the European Union countries, tourists on cruise ships represent only 3% of the total number of passengers carried. In the Baltic Sea region, carriage of passengers on cruise ships take 10,2% share of the EU market. In Poland, it has been registered a noticeable decline in the number of cruise ships calling at polish seaports for several years. The reasons of this phenomenon are i.e.: unfavorable weather climate conditions, a peripheral location of polish seaports in relation to major cruising routes, unsatisfactory cooperation between local and regional authorities, the boards of the seaports and private companies and the lack of the infrastructure of dedicated terminals to handle cruise ships. The purpose of this article is assessment of the state of the port and supra-port infrastructure of the seaports in Poland to handle of cruise ships and also investment objectives planned by the managements of seaports. There have also been showed the results of surveys made in the ports. In addition, the ongoing and planned investments, having an impact on raising of the attractiveness and competitiveness of the seaports in Poland on the cruise ship market of the Baltic Sea, have also been analyzed. Keywords: port infrastructure, cruise

Documents

ZAPLECZE ORGANIZACYJNO-TECHNICZNE PORTÓW … · oraz wypoVyczalniami samochodów, rowerów, =odzi jachtowych itp. Tabela 2 Parametry techniczne glównych portów morskich w Polsce