opracowany w ramach projektu

„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego

w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”

dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.

Warszawa 2019

SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE V Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej

MAŁGORZATA JAS

„SŁOWA TWORZĄ ZDANIA. ZDANIA AKAPITY. CZASAMI

AKAPITY OŻYWAJĄ I ZACZYNAJĄ ODDYCHAĆ” – STEPHEN KING

Redakcja merytoryczna – dr Jolanta Sawicka-JurekRecenzja merytoryczna – Sabina Furgoł

Bożena Święch dr Beata Rola Agnieszka Ratajczak-Mucharska

Redakcja językowa i korekta – Editio

Projekt graficzny i projekt okładki – Editio

Skład i redakcja techniczna – Editio

Warszawa 2019Ośrodek Rozwoju EdukacjiAleje Ujazdowskie 2800-478 Warszawawww.ore.edu.pl

Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl

3

Tytuł lekcji: „Słowa tworzą zdania. Zdania akapity. Czasami akapity ożywają i zaczynają oddychać” – Stephen King (cytat w temacie lekcji pochodzi z książki Stephena Kinga pt. Jak pisać. Pamiętnik rzemieślnika) (kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/rozumienie i tworzenie informacji, świadomość i ekspresja kulturalna, kompetencje matematyczne)

Cele kształcenia (wymagania ogólne) I. Kształcenie literackie i kulturowe 1. Wyrabianie i rozwijanie zdolności rozumienia utworów literackich oraz innych tekstów kultury. II. Kształcenie językowe. 6. Rozwijanie wiedzy o elementach składowych wypowiedzi (…) pisemnych oraz ich funkcjach w strukturze tekstów i w komunikowaniu się. III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi ustnych i pisemnych.

Treści kształcenia (wymagania szczegółowe) I. Kształcenie literackie i kulturowe. Uczeń: 6) rozpoznaje elementy rytmizujące wypowiedź (…). II. Kształcenie językowe 1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń: 1) rozpoznaje w wypowiedziach części mowy: czasownik, rzeczownik, przymiotnik (…), określa ich funkcje w tekście; 3) dostrzega rolę czasownika w wypowiedzi, odróżnia czasowniki dokonane od niedokonanych (…) rozumie ich znaczenie w wypowiedzeniu oraz funkcje w tekście; 12) rozpoznaje w tekście typy wypowiedzeń: zdanie pojedyncze, zdania złożone (podrzędnie i współrzędnie), równoważniki zdań, rozumie ich funkcje i stosuje w praktyce językowej. III. Tworzenie wypowiedzi 1. Elementy retoryki. Uczeń: 3) tworzy logiczną, semantycznie pełną i uporządkowaną wypowiedź, stosując odpowiednią do danej formy gatunkowej kompozycję i układ graficzny; rozumie rolę akapitów w tworzeniu całości myślowej wypowiedzi; 5) zna zasady budowania akapitów. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 1) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: opowiadanie (odtwórcze), opis (…); 9) wykorzystuje wiedzę o języku w tworzonych wypowiedziach.

Metody/Formy pracy m. podające: pokaz z instruktażem, pogadanka; m. praktyczne: praca z tekstem literackim, ćwiczenia redakcyjne; m. problemowe, aktywizujące: głośne czytanie tekstu literackiego; formy pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.

Środki dydaktyczne Anna Kamieńska Stworzenie świata, materiał słownikowo-instruktażowy dla uczniów (rodzaje akapitów) opracowany przez nauczyciela na podstawie publikacji

4

ORE Vademecum ósmoklasisty. Język polski (krótkie omówienie rodzajów akapitów: narracyjne, opisowe – s. 44–45).

Przed lekcjąUczniowie po lekcji 120M piszą opowiadanie Biblijne stworzenie świata, nauczyciel sprawdza wypracowania, opatruje je opisową informacją zwrotną.

Podczas lekcjiNauczyciel podsumowuje zadanie domowe uczniów, wskazuje na mocne strony wypracowań (prosi wybranych uczniów o odczytanie pracy lub jej fragmentu), mówi (bez wskazywania autorów) o najczęściej występujących niedociągnięciach. Nawiązuje do tematu lekcji, wskazuje prace uczniów, w których wystąpił „rytm akapitowy” (bez wprowadzania tego terminu).

Uczniowie czytają głośno (kolejni uczniowie odczytują kolejne akapity) tekst Anny Kamieńskiej pt. Stworzenie świata. Dzielą się pierwszymi wrażeniami: Czy poszczególne akapity brzmiały podobnie? Czy coś różniło je oprócz treści? Zapisują temat lekcji.

Uczniowie łączą się w grupy i wykonują zadanie: W drugim i trzecim akapicie tekstu Anny Kamieńskiej wyszukajcie i podkreślcie: zielonym kolorem – czasowniki, niebieskim – rzeczowniki, czarnym – przymiotniki. Porozmawiajcie o dostrzeżonych różnicach między tymi akapitami. Jaki efekt wywołują te różnice?

Uczniowie przedstawiają swoje ustalenia. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi. Wręcza grupom tekst pt. O sztuce budowania akapitów, opracowany na podstawie publikacji ORE Vademecum ósmoklasisty. Język polski (krótkie omówienie rodzajów akapitów: narracyjne, opisowe – s. 44–45; język opracowanego materiału nauczyciel powinien dopasować do możliwości uczniów). Uczniowie czytają materiał i ustalają, jak można nazwać akapit drugim (opisowy), a jak trzeci (narracyjny). Nauczyciel moderuje rozmowę o składni obu akapitów, uczniowie wskazują różnice. Nauczyciel podkreśla, że w opowiadaniu powinny przeplatać się akapity narracyjne i opisowe.

Uczniowie podejmują próbę nazwania akapitów w swoim wypracowaniu – w zeszycie ujmują akapity w klamry i obok wpisują nazwę odmiany akapitu. Sygnalizują „światłami drogowymi”, jak radzą sobie z zadaniem. Nauczyciel pomaga tym, którzy dają sygnał żółtym lub czerwonym światłem.

Podsumowanie pracy. Nauczyciel pyta o efekty ćwiczenia. Prosi o odczytanie przykładowych akapitów narracyjnych i opisowych.

Zadanie domowe: Dokonaj korekty swojego opowiadania, wprowadzając do niego przeplatające się akapity narracyjne i opisowe.

5

Komentarz metodyczny

Nauczyciel nie wprowadza na tym etapie innych odmian akapitów, definiowanych ze względu na spójność tekstu (syntetyczne, łącznikowe, synonimiczne), ani terminu rytm akapitowy, choć przy analizie tekstu Anny Kamieńskiej może zwrócić uwagę na przeplatanie się akapitów krótszych i dłuższych i na zdynamizowanie dzięki temu tekstu.