Upload
lamkhanh
View
216
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
BIULETYN
FORUM DEBATY PUBLICZNEJ
NUMER 26
LUTY 2013
Rada programowa:
Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP (redaktor naczelny)
Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP
Maciej Klimczak, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP
Sekretarz redakcji: Anna Jórasz
Adres redakcji:
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 10, 00-902 Warszawa
(22) 695-29-00
fax: 695-22-38
Projekt graficzny okładki: Marcin Bogusławski
Wydawca:
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 10, 00-902 Warszawa
(22) 695-29-00
fax: 695-22-38
Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów.
Kopiowanie całości bądź części artykułów może odbywać się za zgodą redakcji.
Biuletyn opiera się na stenogramie ze spotkania i zawiera teksty autoryzowane.
Druk, oprawa:
Centrum Obsługi KPRP,
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 10, 00-902 Warszawa
Warszawa 2013
Biuletyny w formie elektronicznej są dostępne na oficjalnej stronie internetowej
Prezydenta RP (prezydent.pl) w zakładce Forum Debaty Publicznej
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
5
Spis treści
Wstęp ...................................................................................................................................................... 6
Wystąpienia otwierające .............................................................................................................. 7
Bronisław Komorowski, Prezydent RP ................................................................................................. 7
Maciej Piróg, Doradca Prezydenta RP ds. zdrowia .............................................................................. 8
Wystąpienia prelegentów ............................................................................................................. 9
Zdrowie publiczne a polityka prozdrowotna państwa, prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtczak ........ 9
Zdrowie Polaków wciąż aktualnym wyzwaniem, prof. nadzw. Bogdan Wojtyniak........................... 12
Aspekty zdrowia publicznego, prof. Bolesław Samoliński ................................................................. 21
Epidemia otyłości – najważniejsze zagrożenie zdrowia i cywilizacji XXI wieku (Nie stać nas na
leczenie, czas na prewencję), prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz ............................................... 23
Zdrowie publiczne w polityce państwa, Adam Kozierkiewicz ........................................................... 30
Sytuacja makroekonomiczna Polski i jej wpływ na finanse sektora opieki zdrowotnej,
prof. dr hab. Krzysztof Opolski, mgr Marcin Dwórznik ..................................................................... 32
Wystąpienia przedstawicieli Rządu, Parlamentu i Kancelarii Prezydenta RP ................................ 40
Igor Radziewicz-Winnicki, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia ......................................... 40
Maciej Jakubowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej ............................... 42
Beata Małecka-Libera, Przewodnicząca Podkomisji Stałej do spraw Zdrowia Publicznego ............. 43
Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP .................................................... 44
Rekomendacje z debaty .............................................................................................................. 45
Notki biograficzne prelegentów ........................................................................................................... 48
Lista instytucji, których przedstawiciele uczestniczyli w debacie ................................................. 51
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
6
Wstęp
Niniejsze opracowanie stanowi podsumowanie debaty publicznej zorganizowanej z udziałem
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego, w ramach Forum Debaty Publicznej
„Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa.” Spotkanie
odbyło się 19 września 2012 roku w Pałacu Prezydenckim.
Program spotkania obejmował wystąpienia specjalistów z dziedziny zdrowia publicznego
oraz przedstawicieli administracji rządowej. Po prezentacjach miała miejsce otwarta dyskusja
wszystkich uczestników debaty, której zwieńczeniem są rekomendacje, stanowiące podsumowanie
w niniejszym dokumencie.
Celem debaty z założenia było opracowanie rekomendacji stanowiących podstawę
do utworzenia regulacji prawnych w dziedzinie zdrowia publicznego, zgodnych z zasadami
solidaryzmu społecznego, publicznej odpowiedzialności państwa i organów samorządu
terytorialnego. Dyskusja dotyczyła nakreślenia obszarów i instrumentów niezbędnych
do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych społeczeństwa oraz umiejscowienie w polityce państwa roli
profilaktyki i medycyny naprawczej, leczenia i zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, czy potrzeby
edukacji zdrowotnej wobec przemian społeczno-ekonomicznych.
Debata stanowiła podsumowanie dotychczasowych dyskusji w środowisku ekspertów
zajmujących się zdrowiem publicznym. Powstałe w jej efekcie rekomendacje umożliwiają właściwe
umiejscowienie w polityce państwa systemu zdrowia publicznego.
Spotkanie odbywało się pod hasłem: Jak wspierać zdrowie Polaków? Proponowana ustawa
powinna zawierać czytelną odpowiedź na to pytanie, oferując narzędzia, środki, partnerów i strony
konieczne do podjęcia działań na rzecz zdrowia wszystkich Polaków, pozwalająca im na długie
i szczęśliwe życie w zdrowiu.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
7
Wystąpienia otwierające
Bronisław Komorowski – Prezydent RP
„Największą wartością każdego narodu jest zdrowie”. Czyni to temat zdrowia publicznego
ważną inicjatywą krajową, a kluczowym zagadnieniem jest pytanie o wpływ stanu zdrowia
społeczeństwa na długość życia i przyszłą kondycję państwa. Ogromny wpływ na jakość życia
i zdrowie Polaków ma niedocenienie roli zdrowia publicznego, w tym przede wszystkim profilaktyki,
promocji zdrowia i medycyny naprawczej. Aktualnie brakuje podejścia kompleksowego,
obejmującego wszystkie te dziedziny. Dlatego tak niezwykle ważne jest zainicjowanie debaty
publicznej na temat roli zdrowia publicznego oraz wypracowanie rekomendacji stwarzających
Polakom poczucie bezpieczeństwa i wsparcia w zdrowotnych wyborach. Pragnę podkreślić,
że do osiągnięcia tych celów powinny być wykorzystane wszystkie środki i metody stosowane
w polityce społecznej i gospodarczej państwa, jest ono bowiem odpowiedzialne za tworzenie
systemu prawa i warunków społeczno-ekonomicznych oddziałujących na procesy demograficzne.
W Polsce, podobnie jak w Unii Europejskiej, jedynym z istotnych zjawisk demograficznych jest
proces starzenia się społeczeństwa. Wpływa to na zmianę struktury chorób, znacząco podnosząc
koszty i zagrażając równowadze systemu ochrony zdrowia. Trend ten, stosunkowo nowy, wydaje się
nieodwracalny, co sprawia, że skala problemów, przed jakimi stoimy, jest coraz większa. Obecnie
obchodzimy Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Promując
aktywne starzenie się, musimy pamiętać, że jego warunkiem koniecznym jest utrzymanie wysokiej
jakości życia, w tym zachowanie zdrowia. Ważna jest również dyskusja na temat właściwego startu
i dobrego dzieciństwa Polaków, które wpływa na całe późniejsze życie. Potrzebna jest ustawa
o zdrowiu publicznym, koordynowana przez Ministerstwo Zdrowia. Powinna ona objąć swoim
zakresem w szczególności: ustalenie zasad organizacji i funkcjonowania systemu zdrowia
publicznego, strategię jego finansowania, działania na rzecz profilaktyki chorób, promocji zdrowia
i edukacji zdrowotnej.
Widzę konieczność przygotowania ustawy o zdrowiu publicznym która stworzy możliwość
realnego koordynowania działań różnorodnych instytucji mających wpływ na zdrowie Polaków.
Dyskusja na temat zdrowia publicznego zorganizowania w ramach Forum Debaty Publicznej
„Solidarne społeczeństwo, bezpieczna rodzina” powinna zakończyć się konkluzjami i propozycjami
działania. Obecnie żyjemy emocjami i kwestiami związanymi z reformą służby zdrowia, przeżywamy
problemy, których doświadczają instytuty czy szpitale kliniczne. Mniej ważnym, a także mniej
dostrzeganym obszarem jest funkcjonowanie zdrowia publicznego w szerokim znaczeniu, łącznie
z promocją zdrowia, zdrowego stylu życia, z edukacją prozdrowotną. Powinno to stanowić wspólny
kompleks z propozycjami i założeniami szeroko zakrojonej reformy systemu opieki zdrowotnej.
W moim przekonaniu jest potrzebna ustawa, która mówiłaby o zdrowiu publicznym w szerokim
ujęciu, jakim jest problem funkcjonowania, ustroju, zasad i finansowania służby zdrowia. Chciałbym
stworzyć możliwość realnego koordynowania działań bardzo różnorodnych instytucji mających
wpływ na zdrowie Polaków.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
8
Zjawiskiem niezwykle pozytywnym jest to, że Polacy coraz większą uwagę zwracają
na te aspekty życia, które pozwalają zachować sprawność organizmu i zdrowie. Działania te trzeba
wesprzeć poprzez skoordynowaną i skuteczną politykę państwa w obrębie zdrowia publicznego.
Zdrowie publiczne w tym ujęciu to edukacja, profilaktyka, promocja, bezpieczne zachowania. „Nasze
zdrowie w naszych rękach” – powinno przestać być hasłem, a stać się materią żywą, zorganizowaną,
finansowaną i podlegającą regulacjom ustawowym.
Podsumowując, należy stwierdzić, iż zdrowie społeczeństwa stanowi dobro publiczne i jest
niepodważalnym prawem każdego obywatela. Troska o osiąganie oczekiwanego przez społeczeństwo
poziomu zdrowia jest powinnością państwa, w tym samorządów, organizacji pozarządowych oraz
każdego z nas. Zdrowie publiczne pełni ważną rolę i powinno stanowić element wszelkich działań
społecznych podejmowanych na rzecz utrzymania zdrowia, tj. właściwych warunków życia, pracy,
mieszkania, odżywiania, wypoczynku, a nawet chorowania. Należy również podkreślić znaczenie
rodziny i szkoły w kształtowaniu nawyków i zachowań prozdrowotnych społeczeństwa,
a wychowywanie dla zdrowia jako jedno z ich najważniejszych zadań. Debata – chciałbym
to podkreślić z całą mocą – to odpowiedź na potrzebę wypracowania rekomendacji stanowiących
podstawę do utworzenia regulacji prawnych w zakresie zdrowia publicznego.
Maciej Piróg – Doradca Prezydenta RP ds. zdrowia
Zdrowie publiczne, edukacja, profilaktyka, promocja, bezpieczne zachowania, choroba
i medycyna naprawcza, Ministerstwo Zdrowia czy ministerstwo choroby, nasze zdrowie w naszych
rękach - te i wiele innych haseł, które towarzyszą mówieniu o zdrowiu publicznym, powinny przestać
być tylko hasłami, a stać się materią żywą, zorganizowaną, finansowaną, podlegającą regulacjom
ustawowym. Pamiętajmy o procesach demograficznych, o zdrowym starzeniu się – którym powinny
przyświecać hasła: „dodaliśmy lat do życia, a musimy dodać życia do lat”, czy: „zdrowie dzieci
i młodzieży podstawą zdrowia dorosłych i ludzi starszych”.
Znaczenie dla idei zdrowia publicznego nabierają działania wszystkich zaangażowanych
instytucji publicznych i niepublicznych na poziomie rządu, w tym działania ponadsektorowe, działania
samorządu, organizacji obywatelskich, wreszcie nas samych. Istotna staje się potrzeba regulacji
prawnych i ustawowych dla organizacji zdrowia publicznego i jego finansowania, takiego
finansowania, którego efekty będą bardzo wymierne, ale w odległym przedziale czasowym – a jest
to jeden z problemów, w związku z którymi problematyce zdrowia publicznego trudniej przebić się
przez działania polityczne.
Dyskusja na temat zdrowia publicznego powinna zacząć się od właściwego określenia zasad
funkcjonowania, ale także ustalenia priorytetów; od trafnego zdefiniowania koniecznych do podjęcia
działań, których celem będzie właściwe zarządzenia problematyką w tym obszarze.
Dyskusja publiczna na temat potrzeby skoordynowanego systemu zdrowia publicznego
to również umiejętność ustosunkowania się i przełożenia na konkretne działania rozwiązań,
które obowiązują w Unii Europejskiej, a tym samym działanie również w oparciu o ścisłe aspekty
ekonomiczne zdrowia publicznego. To również właściwe umiejscowienie zdrowia publicznego
z punktu widzenia rządu i parlamentu.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
9
Wystąpienia prelegentów
Zdrowie publiczne a polityka prozdrowotna państwa
prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtczak
Zainicjowana przez Pana Prezydenta dyskusja w gronie osób na co dzień związanych
z problemami zdrowia, stanowi niezwykłą okazję do zastanowienia się nie tyle nad przyczynami,
ale przede wszystkim nad drogami możliwie szybkiej poprawy stanu zdrowia współobywateli.
Niestety, stan zdrowia Polaków, w porównaniu z wieloma krajami Unii Europejskiej,
pozostawia wiele do życzenia. Podczas gdy w krajach zachodniej Europy wskaźnik przedwczesnej
umieralności mężczyzn przed 60 rokiem życia jest jednocyfrowy, to w Polsce jest on niemal
dwukrotnie wyższy. Wartym przypomnienia jest fakt, że tylko zdrowe społeczeństwo może zapewnić
wzrost gospodarczy i społeczny kraju, bowiem ludzie chorzy sami potrzebują bardzo kosztownej
pomocy ze strony państwa. Nic dziwnego, że walka o utrzymanie zdrowia społeczeństwa powinna
pozostawać w centrum uwagi władz państw.
Obserwowane w wielu krajach gospodarczo rozwiniętych przedłużenie przeciętnego trwania
życia do 80 lat i powyżej oraz zmniejszenie przedwczesnych zachorowań i zgonów jest efektem
przede wszystkim zmiany stylów życia ludzi i ograniczenia nałogów, a także poprawy warunków życia
i pracy w skali populacji, a nie interwencji leczniczych. Mimo że większość ludzi uznaje werbalnie
zdrowie jako wartość której nie można kupić, to jednak w praktyce jest ono doceniane w różnym
stopniu i ze zmienną konsekwencją, przeważnie gdy jest utracone. Jednak działania umacniające
i zachowujące zdrowie, co jest celem zdrowia publicznego, pomimo że są znacznie efektywniejszą
inwestycją społeczną, przegrywają z coraz kosztowniejszymi interwencjami leczniczymi. Interwencje
te niejednokrotnie przywracają lekkomyślnie tracone zdrowie i stwarzają wrażenie, że są w stanie je
zapewnić. Z drugiej strony działania zdrowia publicznego, które wymagają aktywnego współudziału
ludzi są niepopularne, bowiem utrudniają życie, zmuszając do samokontroli zachowań: niepalenia,
ograniczenie spożywania alkoholu, ograniczenia ilości spożywanego cukru czy soli, czy zwiększenia
aktywności fizycznej. Nikt tego nie lubi i chętniej słucha głosów typu „jeśli wystąpią niepokojące
objawy, zdiagnozujemy i podejmiemy leczenie”.
Nic więc dziwnego, że działania lecznicze przykuwają znacznie większą uwagę tak ludzi, jak
i państwa. A warto dodać, że powszechnie dostępna, dobrze zorganizowana i wyposażona w sprzęt
i leki opieka medyczna jest w stanie zmniejszać cierpienia chorych, a w licznych przypadkach również
przywracać zdrowie. Daje to ludziom poczucie bezpieczeństwa i stwarza wrażenie, że interwencje
lecznicze są w stanie zapewnić zdrowie wszystkim obywatelom. Jednak nawet najskuteczniejsze
interwencje medyczne, nie mogą poprawić stanu zdrowia społeczeństw, bowiem nie mają
one wpływu na zmniejszenie liczby przedwczesnych zachorowań i zgonów w skali populacji,
w przeciwieństwie do programów zdrowia publicznego.
Określenie „zdrowie publiczne” , które weszło do słownictwa medycznego w Polsce dopiero
w latach 90-tych, wraz ze zmianami w organizacji i finansowaniu opieki zdrowotnej, nadal odbierane
jest niejednoznacznie, również przez środowisko medyczne. Często utożsamiane jest ono z różnego
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
10
rodzaju programami leczniczymi, inicjowanymi i finansowanymi przez Ministerstwo Zdrowia,
a ukierunkowanymi na grupy specjalnej troski np. opieka nad matką i dzieckiem, walka
z uzależnieniem od leków czy alkoholu lub zwalczaniem chorób o znaczeniu społecznym, jak choroby
układu krążenia czy nowotwory lub niebezpiecznych, jak gruźlica czy HIV.
Czym jest więc zdrowie publiczne? Z punktu widzenia nauki nie jest ono specjalnością
ale dziedziną nauki i działań praktycznych, wspartych wieloma dyscyplinami naukowymi, takimi
jak: epidemiologia, nauki biomedyczne, nauki społeczne, socjologia, psychologia, antropologia, nauki
behawioralne, nauki ekonomiczne, prawne, informatyka i zarządzanie. W wymiarze praktycznym
zdrowie publiczne obejmuje różnego rodzaju programy i działania ukierunkowane na poprawę
i umocnienie zdrowia społeczeństwa. Wiąże się to z aktywnym zaangażowaniem ludzi, a także
rożnych sektorów społecznych i gospodarczych, administracji państwa oraz w bardzo dużym stopniu
samorządów terytorialnych. Tak więc, nowoczesna koncepcja zdrowia publicznego i jego zakres,
to mozaika założeń polityki i celów zdrowotnych realizowanych aktywnym udziałem społeczności
lokalnych, z pełnym wsparciem rządu i organizacji społecznych.
W tej wielosektorowej współpracy kluczowym słowem jest „zachowanie zdrowia”, a słowo
„publiczne” podkreśla, że działania ukierunkowane są na umacnianie i zachowanie zdrowia ludzi,
a wsparte są przez zorganizowany wysiłek społeczeństwa z pełnym wsparciem rządu i organizacji
społecznych. Potencjalnym „pacjentem” tych działań jest całe społeczeństwo, a ich istotą jest
nie leczenie ludzi zdrowie „tracących”, ale zapobieganie chorobom i umacnianie zdrowia całej
populacji.
Zasadniczy wpływ na ukształtowanie nowoczesnej koncepcji zdrowia publicznego miała
Światowa Organizacja Zdrowia, która od początku wspierała rozwój zdrowia publicznego w krajach
członkowskich. Przyjęcie przez 30-te Światowe Zgromadzenie Zdrowia w maju 1977 r. rezolucji
„Zdrowie dla Wszystkich”, zapoczątkowało zmianę w tradycyjnym spojrzeniu na zdrowie jako obszar
działań medycznych, ukierunkowanych na walkę z chorobami. To nowe podejście do spraw zdrowia
publicznego znalazło pełny wyraz w tzw. „Ottawskiej Karcie Promocji Zdrowia”, uchwalonej przez
uczestników Międzynarodowej Konferencji zorganizowanej przez Światową Organizację Zdrowia
wraz z rządem Kanady w 1986 r. w Ottawie. Uczestnicy Konferencji przyjęli też używaną obecnie
powszechnie definicję zdrowia publicznego, jako „sztukę i naukę zapobiegania chorobom,
promowania zdrowia oraz wydłużania życia poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa”.
Powyższe działania zapoczątkowały głębokie zmiany w spojrzeniu na rolę ochrony zdrowia
społeczeństw, które wybiega daleko poza ramy tradycyjnych działań medycznych, ukierunkowanych
na walkę z chorobami. Słowem o podstawowym znaczeniu stało się „zachowanie i umacnianie
zdrowia”, a nie „jego przywracanie” poprzez zabiegi lecznicze. Punktem wyjścia są czynniki ryzyka
wiążące się ze stylami życia ludzi oraz stanem środowiska i warunkami, w których żyją i pracują.
Jednym z haseł przyjętych na tej Konferencji było „Twoje zdrowie w Twoich rękach”,
co wskazuje wyraźnie na współodpowiedzialność wszystkich obywateli za swoje zdrowie
pod warunkiem, że spełnione jest drugie hasło brzmiące „Zdrowe wybory łatwymi wyborami”, które
nakłada obowiązek na administrację państwową i samorządy terytorialne do zapewnienia
obywatelom warunków do dokonywania zdrowych wyborów, gdzie zdrowa żywność jest tańszą
żywnością, istnieją możliwości uprawiania aktywności fizycznej (dróżki rowerowe, boiska sportowe),
a warunki mieszkaniowe, pracy i nauki sprzyjają zdrowiu.
Warto przypomnieć, że podczas gdy do połowy XX wieku, jako główna przyczyna zachorowań
i zgonów, dominowały choroby zakaźne, to od lat 60-tych XX wieku zanotowano szybki wzrost
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
11
przewlekłych chorób niezakaźnych, takich jak udary mózgu, zawały serca, czy choroby nowotworowe,
które stały się główną przyczyną przedwczesnych zachorowań i zgonów. W etiologii tych chorób
czynnikami ryzyka są palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, dieta bogata w kwasy tłuszczowe
nasycone, brak aktywności fizycznej. Kontrola tych czynników stała się centralnym zadaniem
programów promocji zdrowia, a spadek przedwczesnej umieralności z powodu wspomnianych
chorób notowany w ostatnich dekadach, to niezaprzeczalny sukces działań zdrowia publicznego.
Obecnie, kiedy kraje rozwinięte stoją w obliczu narastającej epidemii nadwagi i otyłości,
palenia tytoniu, nadużywania leków i alkoholu, braku aktywności fizycznej oraz starzenia się
społeczeństw, Światowa Organizacje Zdrowia oraz Unia Europejska kładą duży nacisk na rozwój
polityki prozdrowotnej, wyrażonej w działaniach zdrowia publicznego w krajach członkowskich.
Działania te zależą zarówno od zdrowia publicznego, jak i interwencji medycznych. Są one inwestycją
w zdrowie, bowiem tylko zdrowe społeczeństwo jest zdolne efektywnie tworzyć dobra kulturowe,
społeczne i ekonomiczne. Z drugiej strony zmniejszenie liczby osób wymagających kosztownych
wysoko-specjalistycznych interwencji medycznych pozwoli w efekcie na lepszą dostępność i wyższą
jakość opieki medycznej.
Warto dodać, że wysoki wzrost gospodarczy państw nie zawsze przekłada się wprost
na sytuację ekonomiczną i społeczną (a pośrednio na stan zdrowia ludności), ponieważ zależy
to także od redystrybucyjnej interwencji państwa, a nie tylko od „niewidzialnej ręki rynku”.
Bezrefleksyjne więc traktowanie wzrostu ekonomicznego, jako celu samego w sobie, w perspektywie
średnio i długoterminowej, wywierać może negatywny wpływ na zdrowie ludzi, na wielkość
przedwczesnych zachorowań i zgonów.
Należy bardzo mocno podkreślić to, że przyszłość zdrowia naszego społeczeństwa zależeć
będzie od szybkiego opracowania kompleksowej polityki zdrowotnej państwa i harmonijnej
współpracy przedstawicieli zdrowia publicznego oraz opieki medycznej. Przeszkodą w tej współpracy
jest brak orientacji profilaktycznej w kształceniu naszych lekarzy. Wynika też z odbywania studiów
klinicznych w warunkach szpitalnych, ukierunkowanych na leczenie w dużej mierze przypadków
chorób o szybkim przebiegu, a nauka i technologia medyczna ukierunkowane są na pacjenta,
a nie na zapobieganie w skali społeczeństwa.
Polityka prozdrowotna państwa powinna zapewnić respektowanie działań umacniających
zdrowie populacji w polityce i programach wszystkich sektorów społeczno-gospodarczych,
w szczególności w rolnictwie, pracy i polityce społecznej, handlu, edukacji, przemyśle i komunikacji.
Jest sprawą polityki prozdrowotnej rządu, aby wszystkie te resorty w porozumieniu z resortem
zdrowia były odpowiedzialne za zapewnienie aspektów zdrowotnych w ich resortowych planach
i programach działań i odpowiadały za konsekwencje podejmowanych decyzji. Wymaga to pilnych
regulacji ustawowych, które powinny stworzyć ramy prawne działań tego systemu, a w szczególności
określić jasno cele i obszary działań zdrowia publicznego.
Ustawa o zdrowiu publicznym powinna określić narzędzia kształtowania polityki zdrowotnej
państwa, rodzaj i zakres zadań instytucji odpowiedzialnych za realizację polityki zdrowotnej oraz
wprowadzić profesjonalizację zatrudnienia w systemie zdrowia publicznego. Warto dodać,
że od szeregu lat kształceni są w szkołach wyższych, państwowych i prywatnych, fachowi pracownicy
zdrowia publicznego na poziomie studiów licencjackich oraz magisterskich. Są oni przygotowani
do opracowywania i realizacji programów zdrowotnych oraz zarządzania systemem opieki
zdrowotnej, pozostając nadal niewykorzystani, na marginesach systemu.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
12
Narzędziem tworzenia i realizacji polityki zdrowotnej państwa powinien być Narodowy
Program Zdrowia, którego tradycje są już ponad 20-letnie, który dobrze precyzuje strategiczne cele
zdrowotne. Powinien stać się on rządowym dokumentem polityki prozdrowotnej państwa,
zatwierdzanym przez Sejm z odpowiednią alokacją budżetową. Realizacja tych programów
ukierunkowanych na całą populację kraju wymaga współdziałania wielu sektorów gospodarczo-
społecznych, administracji państwowej i samorządów terytorialnych oraz aktywnego zaangażowania
społeczeństwa.
Opracowywanie programów zdrowia publicznego i ich wdrażanie wymaga koordynatora na
wysokim szczeblu rządowym, bowiem jest sprawą decyzji rządu, aby wszystkie resorty społeczne
i gospodarcze w porozumieniu z resortem zdrowia były odpowiedzialne za zapewnienie aspektów
zdrowotnych w ich resortowych planach i programach działań. Muszą one również odpowiadać
za konsekwencje podejmowanych decyzji.
Najlepszymi przykładami skuteczności takich rozwiązań może być program poprawy zdrowia
Kanadyjczyków opracowany w 1973 roku przez Ministra Zdrowia Marc Lalonde – „Nowe Perspektywy
Zdrowia Kanadyjczyków”, który postawił za cel zapobieganie przedwczesnej umieralności
i niepełnosprawności poprzez szeroko zakrojone działania prozdrowotne. Podobnie ukierunkowanym
programem jest program opracowany w tym samym czasie pod kierunkiem Profesora Pekka Puska
w Finlandii. Programy te konsekwentnie wdrażane przez lata sprawiły, że społeczności tych krajów
są przykładem zdrowia obywateli, mierzonego wskaźnikami niskiej przedwczesnej zachorowalności
i umieralności, oraz wysoką przeciętną średnia życia obywateli w zdrowiu.
Programy zdrowia publicznego ukierunkowane na populację w żadnym wypadku
nie pretendują do zastępowania interwencji medycznych niosących pomoc potrzebującym.
Skuteczność programów zdrowia publicznego w zakresie tzw. profilaktyki pierwotnej, wymierzonych
w czynniki zagrażające zdrowiu i ukierunkowanych na populację, zależy od wdrażania ich od możliwie
jak najwcześniejszego wieku. Wymagają jednak zaangażowania osobistego i konsekwencji.
Chciałbym tu zacytować słowa wypowiedziane przez Johanna Wolfganga Goethego, jako
motto naszej debaty: „Wiedzieć to nie wystarcza, trzeba to stosować, chcieć to nie wystarcza, trzeba
to czynić”.
Zdrowie Polaków wciąż aktualnym wyzwaniem
prof. nadzw. Bogdan Wojtyniak
Dlaczego uważam, że zdrowie Polaków jest tak bardzo aktualnym i ważnym wyzwaniem?
Z pewnym uproszczeniem można powiedzieć, że są dwa zasadnicze powody. Pierwszy to ten, że stan
zdrowia naszego społeczeństwa - ogólnie biorąc - jest wciąż znacznie gorszy niż ludności większości
krajów Unii Europejskiej, a drugi powód to bardzo duże zróżnicowanie społeczno-ekonomiczne stanu
zdrowia Polaków. Krótko przedstawię istotne fakty w tym zakresie.
Jak Polacy sami oceniają stan swojego zdrowia? Wyniki Europejskiego Badania Warunków
Życia Ludności (EU-SILC) koordynowanego przez Eurostat, które w Polsce od 2005 r. prowadzi Główny
Urząd Statystyczny na losowej próbie mieszkańców kraju, pokazują, że w latach 2009–2010 61%
mężczyzn i 54% kobiet w wieku 16 lat i więcej oceniało swój stan zdrowia jako bardzo dobry
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
13
lub dobry, a jako zły lub bardzo zły oceniało odpowiednio 14% i 17%. Jak wynika z danych Eurostatu
wyniki samooceny stanu zdrowia polskich mężczyzn i kobiet są gorsze od wartości średnich
dla mieszkańców Unii Europejskiej (UE27), które wynosiły w przypadku oceny bardzo dobrej
lub dobrej 71% i 66% odpowiednio dla mężczyzn i kobiet, a w przypadku oceny złej 8% i 10%. Należy
podkreślić, że różnice na niekorzyść ludności Polski powiększają się wraz z wiekiem. Jeżeli przyjrzeć
się sytuacji w często występujących ostatnio w dyskusjach ze względów emerytalnych grupach wieku
60–64 lata i 65–69 lat, to odsetek osób oceniających swój stan zdrowia jako co najmniej dobry jest
w Polskim społeczeństwie o ponad połowę niższy od przeciętnego dla krajów UE27 (ryc. 1).
Ryc. 1. Odsetek mężczyzn i kobiet oceniających swój stan zdrowia jako bardzo dobry lub dobry wg wieku w Polsce
i przeciętny w krajach Unii Europejskiej w latach 2009-2010 (obliczenia własne na podstawie danych Eurohex Database,
EU SILC)
Również najbardziej podstawowy i pozbawiony subiektywizmu wskaźnik stanu zdrowia, jakim
jest przeciętna długość życia, wskazuje na znacznie gorszą sytuację mieszkańców Polski, a zwłaszcza
mężczyzn, w porównaniu z ogółem mieszkańców Unii Europejskiej. W roku 2011 przeciętna długość
życia mężczyzn wynosiła 72,4 lat a kobiet była o 8,5 roku dłuższa i wynosiła 80,9 lat. Długość życia
mieszkańców Polski systematycznie wydłuża się po roku 1991 i w tym okresie zwiększyła
się w przypadku mężczyzn o ponad sześć lat (6,5 roku) a w przypadku kobiet o niecałe sześć lat
(5,8 roku). Nie wszyscy może uświadamiamy sobie fakt wyraźnego spowolnienia wzrostu długości
trwania życia w latach 2002–2008. Proszę zwrócić uwagę, że o ile w latach 1991–2002 różnica między
długością trwania życia mężczyzn w Polsce i przeciętną dla krajów Unii Europejskiej zmniejszyła
się o ponad jeden rok (z 5,6 lat do 4,3 lat) to w latach 2002–2008 „dołożyliśmy” niestety
do tej różnicy 1 rok i wzrosła ona do 5,3 lat (ryc. 2).
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
14
Ryc. 2. Przeciętne trwanie życia w wieku 0 lat mężczyzn i kobiet w Polsce oraz średnie dla krajów UE27 w latach 1991–
2011 – jego trendy oraz średnioroczne tempo wzrostu (dane GUS, WHO oraz obliczenia własne).
Przeciętne roczne tempo wzrostu długości życia mężczyzn w Polsce w tych latach wynosiło
0,13 roku, o tyle z roku na rok zwiększała się długość trwania ich życia, podczas gdy średnia dla Unii
Europejskiej wynosiła 0,3 roku, czyli Unia nam „uciekała”. Również w przypadku trwania życia kobiet
nie zmniejszaliśmy w tym okresie różnicy jaka dzieliła Polki od przeciętnego poziomu
w UE. Szczęśliwie, w ostatnich latach wzrost długości trwania życia mieszkańców Polski przyspieszył
i jest większy od przeciętnego dla krajów UE co oznacza, że niekorzystna dla nas różnica znowu
zaczęła się powoli zmniejszać.
Szacuje się, że obecnie mężczyźni w Polsce żyją przeciętnie o ok. 4,8 lat krócej niż wynosi
średnia długość życia mieszkańców UE, przy czym różnica w stosunku do najdłużej żyjących
mieszkańców Szwecji wynosi 7,5 lat. W przypadku kobiet różnice są mniejsze i Polki żyją przeciętnie
o ok. 2,1 lat krócej niż wynosi średnia długość życia dla ogółu mieszkanek UE a o ok. 4,6 lat krócej
niż kobiety w Hiszpanii, które żyją najdłużej.
Znacznie krótsza długość życia mężczyzn niż kobiet w Polsce wynika z niekorzystnego zjawiska
dużej nadumieralności mężczyzn w stosunku do kobiet. Rodzący się w 2011 r. chłopcy mogli
oczekiwać, że będą żyli przeciętnie o 8,5 lat krócej niż rodzące się dziewczynki, podczas gdy średnia
różnica dla krajów UE wynosi ok. 5,9 lat, a w takich krajach jak Szwecja, Holandia czy Wielka Brytania
wynosi tylko 4 lata. Nawet mężczyźni w wieku 65 lat mają przed sobą o 4,4 lat mniej życia niż kobiety
w tym samym wieku (średnia różnica dla UE wynosi ok. 3,6 lat). Za niekorzystny należy uznać brak
poprawy w tym zakresie, a problem znacznie krótszego trwania życia mężczyzn wydaje się być wciąż
jeszcze niedostatecznie dostrzegany przez programy polityki zdrowotnej w naszym kraju.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
15
Trzeba zadać pytanie co powoduje, że mieszkańcy Polski żyją krócej niż większość
mieszkańców Unii Europejskiej? Otóż jest to w zasadniczym stopniu sprawa chorób układu krążenia,
które wciąż są znacznie większym zagrożeniem życia Polaków niż ogółu mieszkańców Unii
Europejskiej pomimo tego, że to właśnie spadek umieralności z powodu chorób układu krążenia
w decydującym stopniu przyczynił się do wydłużenia życia mieszkańców Polski po roku 1991. Jak
widać na rycinie 3 wyższa umieralność z powodu tych chorób zabiera polskim mężczyznom ponad
trzy lata życia więcej w porównaniu z Francuzami, Hiszpanami, Holendrami, Włochami czy
Brytyjczykami. Mniejszy, ale też znaczący, wkład w skracanie życia mężczyzn w Polsce w porównaniu
z mężczyznami innych krajów UE mają nowotwory złośliwe oraz przyczyny zewnętrzne zgonów.
Ryc. 3. O ile lat mężczyźni w Polsce żyją krócej niż mieszkańcy innych krajów w wyniku wyższej umieralności z powodu
głównych przyczyn zgonów(obliczenia własne na podstawie danych z WHO Mortality Database).
Natomiast w przypadku Polek choroby układu krążenia są zdecydowanie dominującą
przyczyną tego, że żyją one krócej niż mieszkanki wielu innych krajów UE (na przykład aż w ok. 80%
tłumaczą fakt krótszego życia Polek w porównaniu z Holenderkami czy Brytyjkami, ryc. 4). Jako swego
rodzaju ciekawostkę można uznać, że choroby te zabierają polskim mężczyznom aż o blisko 4 lata
życia więcej, a polskim kobietom aż 5 lat życia więcej niż mieszkańcom Japonii, którzy jeszcze
do niedawna żyli najdłużej na świecie.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
16
Ryc. 4. O ile lat kobiety w Polsce żyją krócej niż mieszkanki innych krajów w wyniku wyższej umieralności z powodu
głównych przyczyn zgonów(obliczenia własne na podstawie danych z WHO Mortality Database).
Pan Profesor Wojtczak wspomniał o problemie przedwczesnej umieralności mieszkańców
Polski. Jest to rzeczywiście problem niezwykle palący. Organizacja Współpracy Gospodarczej
i Rozwoju (OECD) zaprezentowała ostatnio wskaźniki porównujące rozmiar tego problemu w krajach
członkowskich. Wskaźniki te pokazują względną wielkość utraconych potencjalnych lata życia (PYLL).
Idea tego wskaźnika jest następująca. Otóż jeżeli przyjąć, że zgon w wieku poniżej 70 lat jest
w obecnych warunkach zgonem przedwczesnym, gdyż przynajmniej takiego wieku powinno
się dożywać, to jego fakt przynosi utratę takiej liczby potencjalnych lat życia, jaka brakuje do 70 lat.
I tak na przykład mężczyzna który zmarł w 2010 r. w wieku 20 lat utracił 50 potencjalnych lat dalszego
życia, a kobieta, która zmarła mając 60 lat utraciła 10 potencjalnych lat życia. Z tego względu zgony
w młodszym wieku mają większe znaczenie niż w wieku starszym. Uwzględniając ten fakt obliczono,
ile potencjalnych lat życia utracili mieszkańcy krajów członkowskich OECD. Utrata potencjalnych
lat życia przez polskich mężczyzn i kobiety zalicza się do jednej z największych w europejskich krajach
członkowskich tej organizacji. Współczynnik utraconych potencjalnych lat życia w przeliczeniu na 100
tys. mężczyzn w wieku do 70 lat tylko w Estonii i na Węgrzech jest wyższy niż w Polsce, a w przypadku
kobiet - tylko na Węgrzech i na Słowacji. Obliczyliśmy w jakim stopniu poszczególne przyczyny
zgonów przyczyniają się do straty potencjalnych lat życia przez mieszkańców Polski. Otóż około jedna
czwarta utraconych przez polskich mężczyzn potencjalnych lat życia była wynikiem zgonów
spowodowanych przyczynami zewnętrznymi, wśród których, na co należy zwrócić szczególną uwagę,
największe znaczenie miały samobójstwa (8,3% ogółu utraconych potencjalnych lat życia), a dopiero
po nich były wypadki komunikacyjne (6,3%) (ryc.5).
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
17
Ryc. 5. Udział procentowy najważniejszych przyczyn zgonów w utraconych potencjalnych latach życia mężczyzn w Polsce,
2010 r. (obliczenia własne).
W trochę mniejszym stopniu niż przyczyny zewnętrzne za przedwczesne zgony mężczyzn
odpowiedzialne są choroby układu krążenia (24%), wśród których wiodącą rolę odgrywają choroby
serca inne niż choroba niedokrwienna (9,0% ogółu utraconych potencjalnych lat życia) oraz właśnie
choroba niedokrwienna serca (7,9%). Trzecie w ogólnej kolejności są choroby nowotworowe (19%),
wśród których największą rolę odgrywa rak tchawicy, oskrzela i płuca (5,9% ). Natomiast w przypadku
kobiet zdecydowanie dominującą przyczyną utraconych potencjalnych lat życia są nowotwory
złośliwe, które odpowiadają za blisko 40% PYLL, natomiast choroby układu krążenia mają znaczenie
o połowę mniejsze (ryc. 6). Warto zwrócić uwagę, że rak płuca powoduje wśród kobiet większą utratę
potencjalnych lat życia niż rak sutka czy choroba niedokrwienna serca, a wypadki komunikacyjne
mają większe znaczenie niż samobójstwa.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
18
Ryc. 6. Udział procentowy najważniejszych przyczyn zgonów w utraconych potencjalnych latach życia kobiet w Polsce,
2010 r. (obliczenia własne).
Chciałbym teraz krótko zwrócić uwagę na zróżnicowanie stanu zdrowia Polaków, a przede
wszystkim społeczny wymiar tego zróżnicowania, gdyż – jak wspomniałem na początku - jest
to w naszym kraju problem naprawdę poważny i ma on duży wpływ na ogólny obraz stanu zdrowia
naszego społeczeństwa. Otóż czynnikiem, który bardzo silnie jest związany z długością życia
mieszkańców Polski, jest poziom ich wykształcenia. Jak wynika z szacunków Europejskiego Urzędu
Statystycznego(Eurostatu), mężczyźni w wieku 30 lat z wykształceniem wyższym mogą oczekiwać,
że będą żyli o ok. 12 lat dłużej niż mężczyźni z wykształceniem zasadniczym zawodowym i niższym,
przy czym ta niekorzystna różnica wprawdzie zmniejsza się z wiekiem, ale nawet wśród mężczyzn
w wieku 65 lat wynosi około 3 lat (ryc. 7). W przypadku kobiet te różnice są znacznie mniejsze
i wynoszą odpowiednio ok. 5 lat i jeden rok. Trzeba również zwrócić uwagę, że wspomniana
wcześniej duża nadumieralność mężczyzn w stosunku do kobiet wyrażająca się ich krótszym
trwaniem życia, również szczególnie mocno zaznacza się wśród osób o niższym wykształceniu.
Mężczyźni trzydziestoletni z wykształceniem zasadniczym zawodowym i niższym mogą oczekiwać,
że będą żyli przeciętnie o blisko 12 lat krócej niż kobiety o takim samym wykształceniu, podczas
gdy w przypadku osób o wykształceniu wyższym ta niekorzystna dla mężczyzn różnica zmniejsza
się do 4,5 lat.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
19
Ryc. 7. Przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzn i kobiet w wieku 30, 45 i 65 lat w zależności od poziomu wykształcenia
w Polsce, 2010 r. (dane Eurostatu).
Zróżnicowanie stanu zdrowia związane ze statusem społeczno-ekonomicznym, mierzonym
poziomem wykształcenia, obserwuje się we wszystkich krajach europejskich. Również w Skandynawii,
z bardzo prospołecznym nastawieniem. Tyle tylko, że w krajach „z przeszłością”, a więc w krajach
Europy Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce, to zróżnicowanie jest znacznie większe
niż w pozostałych krajach UE. W konsekwencji różnice w długości życia mieszkańców Polski i innych
krajów europejskich są znacznie większe w przypadku osób o niższym poziomie wykształcenia
niż wyższym. Szczególnie uderzające różnice występują wśród mężczyzn. I tak statystyczny młody
Polak w wieku 30 lat z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub niższym może oczekiwać,
że będzie żył przeciętnie o 8–11 lat krócej niż jego rówieśnik też z tym wykształceniem mieszkający
w Danii, Finlandii, Norwegii, Portugalii i Szwecji (ryc. 8). Natomiast Polak w tym samym wieku
z wykształceniem wyższym będzie przeciętnie żył krócej niż mieszkańcy wspomnianych krajów
już tylko o 1–3 lata. W przypadku kobiet problem ten również występuje, ale już nie tak ostro. Można
zatem powiedzieć w pewnej przenośni, że pod względem zdrowia bardziej obecne w Unii
Europejskiej są osoby lepiej wykształcone.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
20
Ryc. 8. Różnica przeciętnego dalszego trwania życia mężczyzn i kobiet w wieku 30 lat w Polsce i w innych krajach
europejskich w zależności od poziomu wykształcenia w 2010 r. (obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu).
Należy jeszcze wspomnieć o ważnym problemie, jakim jest zróżnicowanie geograficzne stanu
zdrowia mieszkańców Polski, i to zarówno w skali makro, jak i lokalnej. Przedstawiona rycina
9 pokazuje przeciętną długość życia według powiatów. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć,
że południe Polski – w przypadku mężczyzn, a południe i północny wschód – w przypadku kobiet,
są regionami gdzie mieszkańcy żyją najdłużej. Natomiast środek Polski i „ściana zachodnia”,
są regionami mniej sprzyjającymi długiemu życiu. Ten podział Polski jest dosyć trwały. Różnica
w długości życia mieszkańców najlepszego i najgorszego powiatu wynosi 7,8 lat w przypadku
mężczyzn i 6,8 lat w przypadku kobiet, a zatem pozytywne wyrównanie tych nierówności
w zasadniczy sposób zmieniłoby sytuację Polski na tle innych krajów UE. Od lat „kłuje w oczy”
ekspertów zajmujących się zdrowiem publicznym sytuacja w Łodzi, gdzie mężczyźni żyją przeciętnie
krócej o ponad 5 lat niż mężczyźni mieszkający w niezbyt odległej Warszawie. Jednak także w samej
Warszawie występują dramatyczne wręcz różnice w stanie zdrowia mieszkańców dzielnic,
gdyż przeciętna długość mężczyzn mieszkających na Pradze Północ jest według ostatnich obliczeń
dla lat 2008–2010 o 15 lat krótsza niż mieszkańców Wilanowa i o 11 lat krótsza niż mieszkańców
Ursynowa. W przypadku kobiet różnice te wynoszą po 6 lat. Trzeba powiedzieć, że różnice te powoli
zmniejszają się, ale wciąż jeszcze są czymś bardzo niedobrym.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
21
Ryc. 9. Oczekiwana długość życia w wieku 0 lat wg powiatów w latach 2008-2010 (obliczenia własne).
Kończąc, chciałbym podkreślić, że nie powinniśmy mieć wątpliwości, iż sprawy zdrowia
Polaków są wciąż aktualnym i naprawdę dużym wyzwaniem. Doganianie pod względem stanu
zdrowia bogatszych krajów Unii Europejskiej jest możliwe tylko przy odpowiednim wzmocnieniu
zdrowia publicznego i jego działań w zakresie skutecznej promocji zdrowia i prewencji chorób,
prowadzonych w ramach polityki międzysektorowej.
Aspekty zdrowia publicznego
prof. Bolesław Samoliński
Zdrowie publiczne nabrało obecnie szczególnego znaczenia w aspekcie nowych wyzwań
demograficznych i gospodarczych. Starzejące się społeczeństwo, przy jednoczesnym spadku
dzietności, daje nam bowiem wizję katastrofy ekonomicznej. Za 25 lat osoby w wieku 65+ będą
stanowić 25% społeczeństwa. Jeżeli dzisiaj nie podejmiemy kroków zwiększających ich poziom
aktywności w zdrowiu, to z ekonomicznego, społecznego i organizacyjnego punktu widzenia będą
one istotnym obciążeniem. Zdrowie ma bowiem nie tylko wymiar moralny, lecz także ekonomiczny.
Ludzie schorowani są kosztowni dla sytemu opieki zdrowotnej, ubezpieczeń społecznych
i zdrowotnych. Są także problemem dla otaczającego społeczeństwa, czy najbliższych. Potrafią
ograniczać zdolność zarobkową i aktywność życiową rodziny oraz innych osób z bezpośredniego
otoczenia. Z kolei osoby aktywne, zdrowe i w dobrej kondycji psychicznej są wydolne zawodowo,
społecznie i rodzinnie. Mogą pełnić wiele funkcji, ważnych i poprawiających sytuację ekonomiczną.
Są w ten sposób produktywni w szerokim tego słowa znaczeniu - nie tylko przez aktywne
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
22
podejmowanie prac zarobkowych, choć ma to szczególne znaczenie w grupie osób wieku podeszłego,
to dotyczy wszystkich przedziałów wiekowych.
W ostatnim czasie w Polsce coraz wyraźniej zaczęła rysować się wizja, iż istnieje konieczność
inwestycji w zdrowie publiczne jako system zapobiegania chorobom i walki o poprawę stylu życia
całego społeczeństwa. Regulacje w tym zakresie winny być misją państwa i samorządów – instytucji
odpowiadających za dobrostan narodu. Dobrostan nie jest bowiem jedynie uzależniony od statusu
ekonomicznego, lecz także, albo przede wszystkim, od zdrowia. Organizacja wszystkich struktur
administracji publicznej i samorządowej na potrzeby realizacji promocji zdrowia, profilaktyki,
wczesnej wykrywalności powszechnych chorób, przywracania do zdrowia, innowacyjności w tym
zakresie, wymaga nowego podejścia. Warto, aby problemy te były uwzględniane w polityce
wszystkich resortów, zgodnie z międzynarodowymi standardami wskazującymi wielosektorowy
charakter problematyki zdrowotnej. Dzisiaj aktywne zdrowe starzenie się jest podstawowym nurtem
w programach Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Zdrowia, a więc główną misją zdrowia
publicznego. Nowoczesne rozwiązania tych problemów w naszym kraju możemy uzyskać dzięki
ustawie o zdrowiu publicznym.
Ustawa o zdrowiu publicznym to trudny temat z politycznego punktu widzenia, bowiem
międzysektorowy charakter działań w obszarze zdrowia publicznego znacznie wykracza poza resort
zdrowia. Zaangażowane w te zagadnienia winny być bardzo liczne urzędy centralne,
a w szczególności Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Sportu i Turystyki,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Nie bez znaczenia
byłoby zaangażowanie Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Skarbu Państwa, a przede wszystkim
Ministerstwa Finansów, bowiem działania prozdrowotne, znane powszechnie pod nazwą profilaktyki
pierwszo- i drugorzędowej oraz edukacja w tym zakresie winny mieć miejsce na wszystkich
poziomach kształcenia, być widoczne w programach badawczych oraz być odzwierciedleniem
w polityce socjalnej zakładów pracy, polityce społecznej państwa itd.
Każda ustawa i rozporządzenie powinny być analizowane również pod kątem efektów
prozdrowotnych. Ponadto polityka ta winna być realizowana na wszystkich poziomach administracji
centralnej i terenowej oraz w samorządach. Istnieje potrzeba stworzenia Narodowego Programu
Zdrowia Publicznego, który zawierałby wytyczne dla wszystkich ww. instytucji i wskazywałby
priorytety zarówno w skali narodowej jak i lokalnej społeczności, odnoszącej się do programów
prozdrowotnych. Tak więc instytucja, która powstałaby w wyniku ustawy o zdrowiu publicznym,
mająca na celu zarządzanie tą problematyką w skali kraju, winna z jednej strony podlegać Ministrowi
Zdrowia, ale jednocześnie naczelny organ tej instytucji warto, aby był ciałem doradczym Premiera.
Wobec tego, ustawa o zdrowiu publicznym znacznie wychodzi poza kompetencje jednego resortu
zajmującego się tą problematyką i dlatego spozycjonowanie jej na poziomie Władz Centralnych
Państwa, szczególnie na etapie przygotowania projektu ustawy, wydaje się być uzasadniona. Jest
więc niezwykle ważne, iż problematyka ta została podjęta przez Prezydenta RR Bronisława
Komorowskiego, o czym świadczy debata, podczas której przedstawione poglądy mogły zostać
zaprezentowane.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
23
Epidemia otyłości – najważniejsze zagrożenie zdrowia i cywilizacji XXI wieku
(Nie stać nas na leczenie, czas na prewencję)
prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz
Obecnie otyłość stanowi ogromny problem epidemiologiczny na świecie. Od kilkudziesięciu
lat w wielu krajach obserwuje się narastanie epidemii otyłości. Częstość jej występowania na świecie
w ciągu ostatnich 30 lat wzrosła blisko dwukrotnie. Według szacunków Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO) w roku 1980 otyłość występowała u 5% mężczyzn i 8% kobiet, a w roku 2008
już u 10% mężczyzn i 14% kobiet. Uwzględniając również osoby z nadwagą oceniono, że nadmierna
masa ciała (nadwaga i otyłość) występowała u 34% mężczyzn i 35% kobiet. Do regionów o dużym
rozpowszechnieniu nadwagi i otyłości należy Europa. Nadmierna masa ciała występowała tu u blisko
60% mężczyzn i ponad 50% kobiet, przy czym ponad 1/3 mężczyzn i blisko połowa kobiet z tej grupy
to osoby otyłe.
W Polsce dotychczas przeprowadzono wiele badań oceniających częstość występowania
nadwagi i otyłości. Najbardziej wiarygodnych informacji dostarczają badania reprezentatywne
dla ludności całego kraju, prowadzone na podstawie pomiarów antropometrycznych. Do badań
takich, przeprowadzonych wśród ludności dorosłej, należą badania Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ)
z 2000 r., badania NATPOL z 2002 r. (dane z roku 2011 są obecnie analizowane) oraz badania
WOBASZ z lat 2003–2005. Ich wyniki wskazują, że nadwaga i otyłość również w naszym kraju
są poważnym problemem zdrowotnym, a występowanie tych nieprawidłowości w niektórych
grupach niepokojąco narasta. Ocenia się, że obecnie w Polsce ok. 20% dorosłych osób jest otyłych,
a nadmierna masa ciała występuje u 50–60% osób (Ryc. 1). Bardzo niepokojące jest częste
występowanie nadwagi i otyłości wśród dzieci. Dane Światowej Organizacji Zdrowia wskazują,
że w 2010 roku zbyt wysoką masą ciała w stosunku do wysokości odznaczały się 43 mln dzieci poniżej
5. roku życia.
Ryc. 1. Występowanie nadwagi i otyłości wśród mężczyzn i kobiet w Polsce
4139 40
29 29 28
16 19
21
20 19 22
0
10
20
30
40
50
60
70
IŻŻ 2000 NATPOL 2002 WOBASZ 2003-
2005
IŻŻ 2000 NATPOL 2002 WOBASZ 2003-
2005
Mężczyźni Kobiety
%
Otyłość
Nadwaga
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
24
W Stanach Zjednoczonych w ostatnich latach odnotowano bardzo wyraźny wzrost częstości
występowania nadwagi i otyłości. Badania prowadzone w latach 2007–2008 wykazały, że wśród
dzieci i młodzieży w wieku 2–19 lat występowały one ponad trzykrotnie częściej niż na początku
lat 70. XX wieku. W Polsce nadwaga i otyłość wśród dzieci i młodzieży występują rzadziej niż wśród
dorosłych. Wśród osób poniżej 18. roku życia uczestniczących w badaniach prowadzonych przez
Instytut Żywności i Żywienia w 2000 r. otyłość stwierdzono u 4,0% chłopców i 3,4% dziewcząt.
Natomiast nadmierna masa ciała występowała u ok. 20% chłopców i prawie 15% dziewcząt.
W Instytucie Żywności i Żywienia od kilkudziesięciu lat zbierane są dane dotyczące
m.in. występowanie nadwagi i otyłości wśród młodzieży warszawskiej w wieku 11–15 lat. Badania
te wskazują, że w latach 1971–2006 roku częstość występowania nadwagi i otyłości w tej grupie
stopniowo, lecz systematycznie wzrastała. W roku 1971 otyłość występowała u 1% i 0,3%, a w latach
2005–2006 odpowiednio u 2,8% i 3,4%. Nadmierną masą ciała w 1971 r. odznaczało się ponad 10%
chłopców i 8,5% dziewcząt, a 35 lat później już 21,5% chłopców i prawie 15% dziewcząt (Ryc. 2).
W najbliższych latach spodziewany jest dalszy wzrost występowania nadwagi i otyłości, zarówno
wśród osób dorosłych, jak i wśród dzieci i młodzieży.
Ryc. 2. Wzrastający trend w występowaniu nadwagi i otyłości wśród młodzieży warszawskiej w latach 1971–2006
Coraz większe rozpowszechnienie otyłości pociąga za sobą istotne skutki zdrowotne
i ekonomiczne. Jej występowanie znacznie zwiększa ryzyko rozwoju wielu chorób, m.in. – cukrzycy
typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zawałów i udarów oraz nowotworów
złośliwych. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że każdego roku co najmniej 2,8 mln osób
na świecie umiera w wyniku powikłań otyłości. Bardzo poważne konsekwencje ma występowanie
otyłości w dzieciństwie Wywołuje ona zaburzenia funkcji wielu narządów, przyczyniając
się do rozwoju różnych chorób oraz gorszych wyników w nauce. Lista konsekwencji otyłości jest długa
(Tabela 1). Otyłość w wieku dziecięcym często utrzymuje się również w późniejszym okresie życia,
zwiększając przez to ryzyko wielu zaburzeń stanu zdrowia, które z otyłością są związane. Koszty opieki
0 5 10 15 20 25
2005-2006
1999-2000
1988-1991
1982-1985
1971
%
Chłopcy
Dziewczęta
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
25
medycznej osób z nadmierną masą ciała są o 44% wyższe niż osób z prawidłową masą ciała.
Największy udział w zwiększeniu kosztów leczenia osób z otyłością mają wydatki związane
ze stosowaniem leków na nadciśnienie, cukrzycę i choroby układu krążenia.
Tabela 1. Powikłania otyłości u dzieci
Psychosocjalne Zła samoocena
Lęk
Depresja
Zaburzenia jedzenia
Izolacja socjalna
Gorsze wyniki w nauce
Neurologiczne Guz rzekomy mózgu
Endokrynologiczne Insulinooporność
Cukrzyca typu 2
Przedwczesne dojrzewanie
Zespół policyklicznych jajników (dziewczęta)
Hipogonadyzm (chłopcy)
Sercowo-naczyniowe Zaburzenia lipidowe
Nadciśnienie tętnicze
Koagulopatia
Przewlekłe zapalenie
Dysfunkcja śródbłonka (endotelium)
Płucne Zespół nocnego bezdechu
Astma
Nietolerancja ćwiczeń fizycznych
Żołądkowo-jelitowe Choroba refluksowa przełyku
Choroba stłuszczeniowa wątroby
Kamica żółciowa
Zaparcia stolca
Nerkowe Stwardnienie kłębuszków nerkowych (Glomerulosclerosis)
Mięśniowo-szkieletowe Bóle pleców
Zwichnięcie nasady głowy kości udowej
Złamanie przedramienia
Płaskostopie
Niekorzystna z ekonomicznego punktu widzenia jest również rosnąca liczba otyłych
pracowników. Osoby otyłe nie są w stanie wykonać niektórych prac np. wymagających większego
wysiłku bądź sprawności. Otyłość wiąże się ze zwiększoną niezdolnością do pracy i absencją.
Przewidywania są bardzo niepokojące – otyłość stanie się wiodącą przyczyną zgonów, wyprzedzającą
w tym względzie nawet palenie papierosów. W wielu krajach obserwuje się bardzo niepokojące
zjawisko zahamowywania trendu wydłużania się przeciętnego trwania życia, a jest to konsekwencją
narastania występowania otyłości. Wyniki programów prewencyjnych potwierdzają znaczenie działań
profilaktycznych dla zmniejszenia rozwoju otyłości i jej powikłań. Typowym przykładem jest badanie
fińskie – Finnish Diabetes Prevention Study (DPS). Po około 3 latach interwencji wśród osób otyłych,
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
26
polegającej na zmianie sposobu żywienia i zwiększeniu aktywności fizycznej, osiągnięto średnią
redukcję masy ciała o około 4 kg i w grupie tej było o 58% mniej przypadków cukrzycy niż w grupie
kontrolnej. W amerykańskim badaniu Diabetes Prevention Programm uzyskano podobny wynik –
58% redukcję progresji upośledzonej tolerancji glukozy u chorych na cukrzycę po 3 latach interwencji.
Wyniki te potwierdzają, iż działania profilaktyczne przynoszą zdecydowane korzyści
zdrowotne i finansowe. Obecnie w Polsce na cukrzycę choruje 2–2,5 mln osób, a odsetek chorych
w dorosłej populacji Polski prawdopodobnie wzrośnie z 9% do około 11% w roku 2025. Na leczenie
tej choroby w naszym kraju, jak wynika z badania przeprowadzonego przez MillwardBrown SMG/KRC
na zlecenie Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków (2007), wydaje się rocznie z budżetu państwa
ok. 2,5 mld zł. Łatwo więc ocenić, jaką oszczędność dałoby zmniejszenie częstości występowania
cukrzycy, co przede wszystkim można osiągnąć przez zmniejszenie częstości występowania otyłości.
Według Światowej Federacji Diabetologicznej, redukcja występowania otyłości na świecie
o 25% pozwoliłaby ograniczyć występowanie cukrzycy, aż o dwie trzecie.
Kolejnym istotnym powikłaniem nadmiernej masy ciała są choroby układu sercowo-
naczyniowego. Są one główną przyczyną przedwczesnej umieralności w Polsce. Powodują one śmierć
średnio 476 osób dziennie, w tym co piąty zgon jest przedwczesny. W Polsce nadciśnienie tętnicze
rozpoznano u około 11 milionów mieszkańców, czyli dotyczy 29% dorosłych obywateli naszego kraju.
Szacunkowy koszt leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce wynosi obecnie około 14 miliardów
złotych rocznie. Należy podkreślić, że nadmierna masa ciała jest jednym z głównych czynników ryzyka
rozwoju nadciśnienia, a jej redukcja głównym sposobem prewencji tego schorzenia. W Polsce
znaczenie działań prewencyjnych jest stale niedoceniane, co potwierdza fakt, że w roku 2010
na działania zapobiegawcze i zdrowie publiczne spożytkowano zaledwie 1,9% funduszy
przeznaczonych na służbę zdrowia.
Działania prewencyjne w służbie zdrowia są 80–100-krotnie tańsze niż leczenie. W średnim
i długim okresie dobrze prowadzone programy profilaktyczne i edukacyjne prowadzą do poprawy
zdrowia społeczeństw, a w rezultacie spadku wydatków na leczenie i skrócenia czasu oczekiwania
na wizytę u specjalisty. Profilaktyka jest niezwykle ważna także w związku z wydłużeniem średniej
długości życia. Z danych GUS wynika, że 2011 roku w Polsce mężczyźni żyli przeciętnie 72,4 lat,
natomiast kobiety – 80,9 lat. W stosunku do 1990 r. mężczyźni żyją dłużej o 6,2 lat, natomiast kobiety
o 5,7 lat. Co więcej, wydłużenie okresu aktywności zawodowej do 67 lat musi iść w parze
z działaniami zmierzającymi do utrzymania w dobrym zdrowiu osób w wieku produkcyjnym.
W obliczu dramatycznego wzrostu zagrożenia zdrowia publicznego otyłością i przewlekłymi
chorobami niezakaźnymi Światowa Organizacja Zdrowia opracowała już w 2004 r. strategię dotyczącą
żywienia, aktywności fizycznej i zdrowia. 22 maja 2004 r. na 57 Światowym Zgromadzeniu Zdrowia
strategia została przyjęta do realizacji przez kraje członkowskie, również przez Polskę. Stwierdzono
w niej, że nieprawidłowa dieta i mała aktywność fizyczna są jedną z wiodących przyczyn przewlekłych
chorób niezakaźnych i w znacznym stopniu odpowiadają za ilość zachorowań, zgonów i przypadków
inwalidztwa na świecie. Wezwano jednocześnie do wprowadzenia w życie skutecznej strategii zmniejszenia
zachorowalności i umieralności poprzez zmianę diety i promowanie aktywności fizycznej.
W ślad za tym eksperci Unii Europejskiej opracowali Europejską Kartę Walki z Otyłością, która
została podpisana w listopadzie 2006 r. przez Ministrów Zdrowia 48 państw Regionu Europejskiego
WHO. Sygnatariusze, w tym również Polska, deklarowali pełne zaangażowanie w działania na rzecz
zwalczania otyłości, wzywając jednocześnie do wzmocnienia działań z tego zakresu, dostosowania ich
do warunków lokalnych, poszukiwania innowacji i podjęcia nowych badań, które mogłyby wzmocnić
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
27
efektywność polityki. W Karcie zostało podkreślone, że epidemia otyłości stanowi jedno
z najpoważniejszych wyzwań dla zdrowia publicznego w Regionie Europejskim. Za szczególnie
alarmujący uznano trend narastania otyłości wśród dzieci i młodzieży, gdyż stanowi on zagrożenie
epidemią otyłości następnego pokolenia i może mieć niekorzystny wpływ na rozwój gospodarczy
i społeczny. Ograniczenie epidemii i odwrócenie trendu jest podstawowym celem działań w Regionie
Europejskim.
Odpowiedzią Polski na powyższe inicjatywy było opracowanie Narodowego Programu
Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę
Żywienia i Aktywności Fizycznej POL-HEALTH na lata 2007–2011, który został zatwierdzony przez
Ministra Zdrowia. Od roku 2010 program ten stanowi Moduł I Narodowego Programu
Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym. Celem Programu jest zmniejszenie częstości
występowania nadwagi i otyłości w Polsce, zachorowalności i umieralności na przewlekłe choroby
niezakaźne oraz wydatków na ochronę zdrowia związanych z leczeniem tych chorób i skutków
ekonomicznych niepełnosprawności i przedwczesnej umieralności. W następnych latach planowana
jest jego kontynuacja.
W roku 2011 Instytut Żywności i Żywienia rozpoczął realizację Szwajcarsko-Polskiego
Programu Współpracy (SPPW), którego głównym celem jest promocja zdrowego stylu życia, w tym
zapobieganie nadwadze i otyłości, oraz innym przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez edukację
społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej. Problem otyłości został uwzględniony
również w Narodowym Programie Zdrowia (NPZ) na lata 2007–2015, który nie ma jednak odrębnego
finansowania. Jako jeden z celów operacyjnych NPZ założono poprawę sposobu żywienia ludności
i jakości zdrowotnej żywności oraz zmniejszenie występowania otyłości.
Rekomendacje
Istnieje potrzeba kontynuacji i znacznego rozszerzenia skoordynowanych działań dotyczących
zapobiegania i zwalczania otyłości, prowadzonych w ramach narodowego programu. Działania
te powinny koncentrować się w znacznym stopniu na ograniczeniu czynników sprzyjających otyłości,
takich jak nieprawidłowe żywienie i mała aktywność fizyczna. Do priorytetów w tym zakresie należy
zaliczyć:
1. Spójny program edukacji żywieniowej dostosowany do potrzeb wszystkich grup społecznych,
ze szczególnym naciskiem na edukację dzieci i młodzieży oraz kobiet w okresie rozrodczym;
2. Ustawiczne kształcenie i podnoszenie kwalifikacji osób zawodowo zajmujących się zdrowiem
człowieka, zwłaszcza lekarzy, pielęgniarek, dietetyków odnośnie problematyki żywienia
i aktywności fizycznej;
3. Współpracę z przemysłem spożywczym, dotyczącą produkcji i wprowadzenia do obrotu
szerokiego asortymentu żywności o walorach prozdrowotnych, w tym o zmniejszonej zawartości
tłuszczu i cukru, a także z sektorem żywienia zbiorowego;
4. Zapewnienie dzieciom i młodzieży możliwości prawidłowego żywienia w przedszkolach, szkołach
i innych placówkach oświatowo-wychowawczych, a także możliwości uczestniczenia w zajęciach
sportowo-rekreacyjnych, zarówno na terenie tych placówek, jak i w miejscu zamieszkania;
5. Stworzenie możliwości spożywania racjonalnych posiłków w miejscu pracy;
6. Rozwój bazy obiektów i sprzętu sportowego i rekreacyjnego umożliwiającej uprawianie
aktywności fizycznej dostosowanej do potrzeb i możliwości różnych grup ludności;
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
28
7. Wdrażanie systemu poradnictwa dietetycznego do podstawowej i specjalistycznej opieki
zdrowotnej oraz do szpitali a także poradnictwa dotyczącego poprawy aktywności ruchowej
różnych grup pacjentów;
8. Wdrażanie standardów żywienia w szpitalach w celu poprawy skuteczności i obniżenia kosztów
leczenia;
9. Monitorowanie zmian w żywieniu i stanie odżywienia ludności na podstawie systematycznych,
ogólnokrajowych, reprezentatywnych badań, umożliwiające m.in. identyfikację nadwagi, otyłości
oraz najważniejszych czynników ryzyka.
W Polsce szansę taką mogłaby stworzyć realizacja II edycji Programu Zapobiegania Nadwadze
i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności
Fizycznej POL-HEALTH, która zakłada rozszerzenie dotychczasowych działań, umożliwiające bardziej
skuteczną walkę z otyłością i przewlekłymi chorobami niezakaźnymi (cukrzycą, chorobami układu
sercowo-naczyniowego, nowotworami złośliwymi, osteoporozą). Działania planowane w czasie
II edycji Programu POL-HEALTH są kompatybilne z działaniami podejmowanymi w ramach
Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy (SPPW). Wspólna realizacja tych programów
pozwoliłaby na intensyfikację dotychczasowych wysiłków zmierzających do zmniejszenia częstości
występowania nadwagi i otyłości w naszym kraju.
Piśmiennictwo
1. Global status report on noncommunicable diseases 2010. Geneva: World Health Organization;
2011.
2. Obesity and overweight. Fact Sheets No 311. World Health Organization; 2011.
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/index.html
3. Zdrojewski T., Bandosz P., Szpakowski P., Konarski R., Manikowski A., Wołkiewicz E., Jakubowski
Z., Łysiak-Szydłowska W., Bautembach S., Wyrzykowski B.: Rozpowszechnienie głównych
czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS.
Kardiol Pol 2004; 61 (Supl. IV): IV1-IV26.
4. Szponar L., Sekuła W., Rychlik E., Ołtarzewski M., Figurska K.: Badania indywidualnego spożycia
żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. Warszawa: Instytut Żywności
i Żywienia; 2003.
5. Biela U., Pająk A., Kaczmarczyk-Chałas K., Głuszek J., Tendera M., Waśkiewicz A., Kurjata P.,
Wyrzykowski B.: Częstość występowania nadwagi i otyłości u kobiet i mężczyzn w wieku 20–74
lat. Wyniki programu WOBASZ. Kardiol Pol 2005; 63 (Supl. IV): S632-S635.
6. Chabros E., Charzewska J., Wajszczyk W., Rogalska-Niedźwiedź M., Chwojnowska Z., Fabiszewska
J.: Częstość występowania nadwagi i otyłości u młodzieży warszawskiej w wieku pokwitania.
[w:] Otyłość – epidemią XXI wieku. (red.). J. Charzewska, P. Bergman, K. Kaczanowski,
H. Piechnaczek. Warszawa: Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie; 2006: 54–62.
7. Kaur H., Hyder M.L., Poston W.S.: Childhood overweight: an expanding problem. Treat Endocrinol
2003; 2: 375-388.
8. Global strategy on diet, physical activity and health. Geneva: World Health Organization; 2004.
9. Europejska Karta Walki z Otyłością. [w:] Narodowy Program Zapobiegania Nadwadze i Otyłości
oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
29
2007–2016. Europejska Karta Walki z Otyłością. (red.) M. Jarosz. Warszawa: Instytut Żywności
i Żywienia; 2006: 85–97.
10. Ogden C., Carroll M.: Prevalence of Obesity Among Children and Adolescents: United States,
Trends 1963–1965 Through 2007-2008. NCHS Health E-Stat; 2010.
http://www.cdc.gov/nchs/data/hestat/obesity_child_07_08/obesity_child_07_08.htm
11. Leczenie i koszty cukrzycy w Polsce. Raport z badania Desk Research przygotowany dla Polskiego
Stowarzyszenia Diabetyków. Warszawa: MillwardBrown SMG/KRC; 2007.
12. Więczkowska H., Bryl W., Hoffmann K.: Nadciśnienie tętnicze — choroba trudna i kosztowna.
Forum Zaburzeń Metabolicznych 2011; 2 (2): 132–136.
13. Projekt Badawczy NATPOL 2011. http://www.natpol.org/
14. Narodowy Rachunek Zdrowia za 2010 rok. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny; 2012.
15. Trwanie życia w 2011 r. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny; 2012.
16. Lindström J., Louheranta A., Mannelin M., Rastas M., Salminen V., Eriksson J., Uusitupa M.,
Tuomilehto J., and for the Finnish Diabetes Prevention Study Group: The Finnish Diabetes
Prevention Study (DPS) Lifestyle intervention and 3-year results on diet and physical activity.
Diabetes Care 2003; 26 (12): 3230-3236.
17. Diabetes Prevention Program. National Diabetes Information Clearinghouse (NDIC); 2011.
http://diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/preventionprogram/
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
30
Zdrowie publiczne w polityce państwa
Adam Kozierkiewicz
Badania opinii Europejczyków wskazują, że zdrowie zajmuje pierwsze miejsce na liście
determinantów szczęścia (73% wskazań). Na kolejnych miejscach znalazły się takie wartości,
jak: miłość (44%), praca (37%), pokój (35%) czy pieniądze (32%). Jednym z zadań podejmowanych
przez władze publiczne współczesnych państw jest ochrona zdrowia, na którą składają się działania
służące zapobieganiu utraty zdrowia (nie tylko zapobieganiu chorobom, ale także urazom, zatruciom
itp.), diagnostyka, leczenie oraz rehabilitacja, a także opieka na etapie umierania, mimo że zdrowia
na tym etapie już się nie chroni, ani nie poprawia. W większości krajów świata działają systemy, które
można nazwać systemami ochrony zdrowia (healthsystems). Według definicji Światowej Organizacji
Zdrowia z 2005 r. system ochrony zdrowia stanowi sumę organizacji, instytucji i zasobów mających
na celu poprawę, podtrzymywanie lub przywracanie zdrowia, jeśli dodamy do niej definicję zdrowia
z 1946 r. oraz koncepcję wielosektorowej odpowiedzialności za zdrowie, można dojść do wniosku,
że system ochrony zdrowia to właściwie całokształt aktywności społeczeństw i państw. Takie
podejście jest jednak mało praktyczne, stąd już definicja Organizacji Współpracy Gospodarczej
i Rozwoju z 2000 r. ogranicza pojęcie systemu ochrony zdrowia do systemu opieki zdrowotnej
(healthcare system) oraz wybranych organizacji i działań, których głównym celem jest zapobieganie
chorobom (np. służby sanitarno-epidemiologiczne).
W klasycznej definicji Winslowa z 1920 roku, zdrowie publiczne z kolei „to nauka i sztuka
zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego, poprzez: wysiłek
społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny indywidualnej,
organizację służb medycznych i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesną
diagnozę, rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności,
warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia”. Nie podejmując dyskusji ze szczegółowymi
elementami wymienionymi (lub niewymienionymi) przez Winslowa, można uznać, że pojęcie ochrony
zdrowia obejmuje opiekę zdrowotną (healthcare) oraz co najmniej część działań z zakresu zdrowia
publicznego (public health). Część z tych działań jednak do systemu ochrony zdrowia ewidentnie
nie należą, jak na przykład szkoły czy system wodociągowo-kanalizacyjny, które poprzez swoją
działalność w pewnej mierze także wpływają na stan zdrowia społeczności.
Z powyższych rozważań można zatem wyciągnąć wniosek, że kategoria zdrowia publicznego
obejmuje działania o następujących cechach:
Koncentrują się na determinantach zdrowia – wzmacniając czynniki pozytywnie i osłabiając
czynniki negatywnie wpływające na zdrowie,
Oddziałują na całe społeczności, choć często poprzez zmianę dotyczącą indywidualnych osób,
Działania, jeśli mają charakter usług lub dóbr, często mają charakter dóbr publicznych,
Podejmowane są przez osoby i instytucje, dla których, w większości, zdrowie nie jest jedynym,
ani głównym celem działania,
Działania są wielokierunkowe, wielowątkowe i heterogeniczne w swojej naturze.
Z powodu tych cech, zarządzanie zdrowiem publicznym jest trudne. Podmiotem zarządzania
są bowiem prawie wszystkie instytucje i organizacje działające w państwie, a dodatkowo instytucje te
zwykle nie uznają zdrowia i jego ochrony za swój priorytet. Osoby indywidualne z kolei, uznają swoje
zachowania i fakt ich wpływu na zdrowie za obszar prywatnych decyzji. Oddziaływanie
na zachowania osób jest zatem do pewnego stopnia ingerencją w zakres wolności obywatelskiej.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
31
Definiując zagadnienie zdrowia publicznego w Polsce w kontekście regulacji prawnych, warto
zwrócić uwagę na kilka aspektów, które pojawiały się w podobnych sytuacjach gdzie indziej.
Zasada pomocniczości,wywodząca się z nauki społecznej kościoła katolickiego, stanowi,
że instytucje społeczne (w tym państwowe) nie powinny ingerować w sprawy, z którymi poszczególne
jednostki są w stanie poradzić sobie same, a jedynie tam, gdzie pomoc jest niezbędna i w skali, jaka
jest niezbędna. Zasada pomocniczości wymieniona jest w preambule Konstytucji RP jako jeden
z fundamentów państwa polskiego, a także w traktatach stanowiących Wspólnotę Europejską,
głównie w odniesieniu do relacji między Wspólnotą a poszczególnymi krajami członkowskimi.
Proporcjonalność w stanowieniu prawa – zasada stosowana w legislacji, która mówi,
że nie należy podejmować działań regulacyjnych wykraczających poza to, co jest konieczne
do osiągnięcia celów. Zasada proporcjonalności jest wymieniona m.in. w art. 5 Traktatu WE, gdzie
ogranicza zakres działania Wspólnoty w stosunku do Krajów Członkowskich.
Wolności obywatelskie – Konstytucja RP w art. 41 zapewnia ochronę wolności i nietykalności
osobistej. Prawo do wolności jest jednym z podstawowych praw człowieka. Jednocześnie jednak
w Konstytucji wskazano, że zakres wolności jednostki (lub jej ograniczenia) określa się w ustawie.
Władza prawodawcza może zatem zdecydować o ograniczeniu wolności osobistej, na przykład
w zakresie dotyczącej zachowań wpływających na indywidualne zdrowie,
Rozliczalność/odpowiedzialność (accountability) – to niezgrabne polskie tłumaczenie
ważnego pojęcia stosowanego w zarządzaniu oznacza, że podmiot odpowiedzialny za określone
działania może zostać rozliczony ze swych działań. Dobrą praktyką w zarządzaniu, w tym
w ustanawianiu regulacji na poziomie państwa jest zapewnienie „rozliczalności” z zadań nakładanych
na instytucje i podmioty, czy osoby fizyczne. Zasada ta działa także w drugą stronę – bezcelowe jest
obarczanie zadaniami podmiotów i instytucji, jeśli nie ma możliwości rozliczenia tych podmiotów
z realizacji tych zadań.
Definiując zatem potencjalny zakres regulacji dotyczącej zdrowia publicznego, istotne wydaje
się, by wymienione wyżej elementy wziąć pod uwagę. Obserwowana w naszym kraju praktyka
legislacyjna napawa pewnymi obawami, że regulacje z dziedziny zdrowia publicznego, z powodu
swojej wielosektorowości i adresowania ich do gremiów niezainteresowanych bezpośrednio
zagadnieniem, może prowadzić do stworzenia regulacji biurokratycznych, niepraktycznych i w efekcie
ignorowanych.
Dobór narzędzi zdrowia publicznego powinien być zatem rozważny, a ich charakter
umiarkowany. Jednym z takich narzędzi może być konieczność ujmowania oceny wpływu na zdrowie
(healthimpactassessment) w procedurze tworzenia regulacji prawnych ze wszystkich dziedzin.
Na zasadzie analogii z wymogiem określenia skutków finansowych nowo przygotowywanych aktów
prawnych, można by nałożyć wymóg przygotowania oceny wpływu na zdrowie (HIA). Rozwiązanie
to pozwoliłoby na uświadomienie kierownictwu poszczególnych resortów, wspólnej
Odpowiedzialności za zdrowie (wielosektorowa odpowiedzialność) i mogłoby prowadzić
do identyfikacji determinantów zdrowia występujących w społeczeństwie i gospodarce,
a w rezultacie do wywierania wpływu na ich modyfikację.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
32
Sytuacja makroekonomiczna Polski i jej wpływ na finanse sektora opieki
zdrowotnej
prof. dr hab. Krzysztof Opolski, mgr Marcin Dwórznik
Celem niniejszej prezentacji jest pokazanie zależności pomiędzy podstawowymi danymi
makroekonomicznymi oraz ich wpływu na sektor ochrony zdrowia. W pierwszej części zostanie
dokonana charakterystyka zależności pomiędzy podstawowymi danymi makroekonomicznymi.
Następnie zostanie przeprowadzona analiza wpływu zmian podstawowych danych
makroekonomicznych na sektor ochrony zdrowia. W kolejnej części zostanie przeprowadzona analiza
zmian podstawowych danych makroekonomicznych. Na końcu publikacji zostanie podjęta próba
identyfikacji potencjalnych szans wynikających ze zmian w danych makroekonomicznych dla ochrony
zdrowia. Zostanie pokazany potencjalny pozytywny wpływ negatywnych zmian danych
makroekonomicznych na rozwój systemu ochrony zdrowia.
Zależności pomiędzy podstawowymi danymi makroekonomicznymi
Śledząc podstawowe dane makroekonomiczne: PKB, inflacja, płace, stopa bezrobocia,
spożycie indywidualne, można zaobserwować oznaki spowolnienia gospodarczego w Polsce.
W ostatnim okresie oraz zgodnie z projekcjami przedstawionymi przez NBP dynamika PKB spada,
poziom inflacji nieco wzrósł i pozostaje na wysokim poziomie, płace realne spadają, stopa bezrobocia
wzrasta oraz spada wielkość spożycia indywidualnego. Należy pamiętać, że zmian ww. zmiennych nie
należy analizować odrębnie. Zmiany każdej danej makroekonomicznej wpływają na zmiany innej
zmiennej. PKB to wartość wytworzonych dóbr i usług. Im więcej dóbr i usług jest wytwarzane
w gospodarce tym więcej osób jest potrzebne do pracy, zatem wzrostowi PKB powinien towarzyszyć
spadek stopy bezrobocia. W ostatnich latach możemy obserwować odwrotną sytuację, spadającej
dynamice PKB towarzyszy wzrost stopy bezrobocia. Ze wzrostem liczby osób pozostających bez pracy
(wzrost stopy bezrobocia) związany jest spadek dochodów ludności, a co z tym się wiąże - spadek ich
wydatków na konsumpcję (spadek wielkości spożycia indywidualnego). Negatywne zjawiska
w postaci spowolnienia gospodarczego, objawiającego się przede wszystkim spadkiem dynamiki
wzrostu PKB, rosnącym bezrobociem oraz spadającą dynamiką spożycia indywidualnego wywołują
zwiększenie niepewności w gospodarce i zwiększenie ryzyka związanego z projektami „biznesowymi”.
Skutkuje to tym, że instytucje udzielające finansowania projektów (głównie banki) rekompensują
sobie zwiększone ryzyko podnoszeniem kosztu kapitału (głównie oprocentowanie kredytów).
Ponadto na rynku pojawiają się działania spekulacyjne przyczyniające się m.in. do wzrostu kosztu
surowców, głównie ropy naftowej. Rezultatem wzrostu cen ropy naftowej na światowych rynkach
połączonego z osłabieniem waluty krajowej (złotówka) jest wzrost kosztów działalności gospodarczej.
Efektem wzrostu kosztu kapitału oraz kosztów surowców jest wzrost inflacji. Wzrost inflacji powoduje
spadek płac realnych ludności. Ze spadkiem płac realnych połączony jest spadek spożycia
indywidualnego. Wzrastająca stopa bezrobocia to mniej osób, które płacą podatki, a zatem mniejsze
dochody budżetu państwa i samorządów. Ponadto pogarszająca się sytuacja przedsiębiorstw (główny
przejaw to spadek dynamiki PKB) to również mniejsze wpływy do budżetu państwa (podatek CIT).
Wreszcie spadająca dynamika spożycia indywidualnego to mniejsze, potencjalne wpływy do budżetu
państwa z tytułu podatku od towarów i usług (VAT), czyli głównego źródła dochodów podatkowych.
Spowolnienie gospodarcze, wynikające z negatywnych zmian danych makroekonomicznych
wymienionych powyżej, wpływa także na spadek konkurencyjności Polski, jako kraju atrakcyjnego
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
33
do inwestycji. Powyższy fakt, powiązany z kłopotami krajów z Europy środkowo-wschodniej
prowadziło osłabienia polskiej waluty względem walut obcych. Danymi makroekonomicznymi, które
należy śledzić są także zmienne dotyczące demografii. Istotna jest tutaj zarówno ogólna liczba
ludności, jak i zmiany struktury wiekowej społeczeństwa. Zgodnie z danymi historycznymi
oraz prognozami prezentowanym przez Główny Urząd Statystyczny w najbliższych latach będą
występować dwie negatywne tendencje. Liczba ludności Polski powinna spadać oraz powinno
przybywać ludności w wieku poprodukcyjnym. Wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym
to wynik z jednej strony wyżu demograficznego z lat wcześniejszych, przechodzącego do grupy osób
w wieku poprodukcyjnym, z drugiej potencjalnych powrotów ludności z emigracji zawodowej.
Wpływ zmian podstawowych danych makroekonomicznych na sektor ochrony zdrowia
Mniejsze spożycie indywidualne to potencjalne mniejsze wydatki ludności na ochronę
zdrowia (prywatne leczenie, ograniczanie zakupu leków tylko do tych niezbędnych). Podobny wpływ
na wydatki na ochronę zdrowia ma pogarszająca się sytuacja przedsiębiorców. W związku
ze spowolnieniem gospodarczym, a co za tym idzie potencjalnie mniejszymi przychodami
przedsiębiorcy zmuszeni są do szukania oszczędności. Jednym ze źródeł pierwszych oszczędności
są oszczędności związane z finansowaniem pracownikom dostępu do prywatnej ochrony zdrowia.
Równocześnie mniejsze dochody budżetu państwa i samorządów to mniejsze środki, zmuszające
administrację do szukania oszczędności. Podobnie jak w przypadku przedsiębiorstw, dla administracji
wydatki na ochronę zdrowia to jedna ze sfer osiągnięcia oszczędności. Zmiany demograficzne będą
wiązały się z większymi oczekiwaniami od ochrony zdrowia w zakresie liczby świadczonych usług.
Więcej ludności w wieku poprodukcyjnym to większe, konieczne wydatki na ich opiekę zdrowotną.
Jest to zjawisko negatywne również dlatego, że ludność w wieku poprodukcyjnym, to osoby,
co do zasady, nie pracujące a zatem ich świadczenia trzeba finansować z innych źródeł. W przypadku
osób, które przez okres swojej aktywności zawodowej przebywały w Polsce i odprowadzały składki
na ubezpieczenie zdrowotne do polskiego budżetu zjawisko to nie będzie jeszcze istotnie negatywne.
W przypadku osób wracających z tzw. emigracji zarobkowej, może to być istotne obciążenie
dla budżetu państwa. W ich przypadku występuje konieczność finansowania świadczeń zdrowotnych
dla osób, które wcześniej, w czasie swojej aktywności zawodowej, nie wnosiły wkładu na rzecz
systemu ochrony zdrowia w Polsce. Deprecjacja (osłabienie złotówki) ma pozytywny wpływ
na ochronę zdrowia, z punktu widzenia zmniejszenia kosztu zakupów środków medycznych (głównie
leków) z zagranicy. Osłabienie złotówki może mieć również potencjalnie negatywny wpływ
na ochronę zdrowia poprzez zmniejszenie konkurencyjności eksportu usług medycznych (oferowania
„turystyki medycznej”). Poniżej zostanie przedstawiona szczegółowa analiza podstawowych,
wymienionych powyżej, danych makroekonomicznych. Zostanie także podjęta próba identyfikacji
szans, jakie potencjalnie (i paradoksalnie) mogą wynikać ze spowolnienie gospodarczego dla ochrony
zdrowia.
Analiza zmian podstawowych danych makroekonomicznych
Zgodnie z projekcją PKB, przedstawioną przez NBP, w lipcu 2012 roku, w I kw. przyszłego roku
tempo wzrostu PKB spadnie do 2%. Od II kw. 2013 roku tempo wzrostu PKB będzie się zwiększać,
osiągając na koniec 2014 r. poziom 3% (patrz Rysunek 1).
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
34
Rysunek 1. Projekcja lipcowa dynamiki PKB na tle projekcji marcowej, lata 2009–2014, %
Źródło: „Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD”,
Instytut Ekonomiczny NBP, lipiec 2012
Jednocześnie Począwszy od III kw. 2012 roku inflacja powinna zacząć spadać. Na koniec
2014 r. inflacja powinna być na poziomie nieco poniżej 2% (patrz Rysunek 2).
Rysunek 2. Projekcja lipcowa inflacji CPI na tle projekcji marcowej, lata 2009–2014, %
Źródło: „Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD”,
Instytut Ekonomiczny NBP, lipiec 2012
Wzrastająca dynamika wytworzonych produktów i usług w kraju połączona ze spadającą
dynamiką wzrostu cen powinna umożliwić wzrost dynamiki płac. Tempo wzrostu płac w latach 2012–
2013 powinno być na poziomie nieco poniżej 5%. Od roku 2014 tempo wzrostu płac powinno zacząć
sukcesywnie rosnąć, osiągając 6% pod koniec 2014 roku. Lipcowa projekcja wzrostu płac jest
na poziomie niższym w stosunku do marcowej (patrz Rysunek 3).
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
35
Rysunek 3. Dynamika płac, lata 2005–2014, %
Źródło: „Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD”,
Instytut Ekonomiczny NBP, lipiec 2012
Jednocześnie rozpoczęty wzrost dynamiki PKB powinien umożliwić ograniczenie wzrostu
stopy bezrobocia. Stopa bezrobocia w latach 2012–2014 powinna nieznacznie wzrosnąć i na koniec
2014 r. nieco przekroczyć poziom 10% (patrz Rysunek 4).
Rysunek 4. Dynamika stopy bezrobocia, lata 2005–2014, %
Źródło: „Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD”,
Instytut Ekonomiczny NBP, lipiec 2012
Wzrost dynamiki płac i ograniczenie tempa wzrostu bezrobocia powinien przyczynić
się do wzrostu środków pieniężnych posiadanych przez gospodarstwa domowe, którego efektem
powinien być wzrost spożycia indywidualnego. Spożycie indywidualne powinno spadać do II kw.
2013 r. (spadek dynamiki do niecałych 2%). Począwszy od III kw. 2013 r. dynamika spożycia
indywidualnego powinna wzrastać, osiągając na koniec 2014 r. poziom ok. 2,75% (patrz Rysunek 5).
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
36
Rysunek 5. Dynamika spożycia indywidualnego, lata 2005–2014, %
Źródło: „Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD”,
Instytut Ekonomiczny NBP, lipiec 2012
Wzrost spożycia indywidualnego potencjalnie powinien mieć pozytywny wpływ m.in.
na wzrost skłonności ludności do wydatków na ochronę zdrowia. Należy jednak pamiętać,
że w pierwszej kolejności będą wzrastać wydatki na dobra zaspokajające podstawowe potrzeby
bytowe. Do tych artykułów należy zaliczyć przede wszystkim artykuły spożywcze. Wśród ludności
w wieku poprodukcyjnym również do tych dóbr zaliczają się leki. Potencjalnie do tej grupy artykułów
powinny zaliczać się również wydatki na prywatną ochrony zdrowia (np. „prywatne” wizyty
u dentysty). Jednak prognozowany wzrost spożycia indywidualnego nie daje podstaw do postawienia
tezy, że będzie on na tyle mocny, aby zwiększyć skłonność ludności do ponoszenia wydatków
na prywatną ochrony zdrowia. Należy pamiętać, że wzrost spożycia indywidualnego powinien
rozpocząć się od III kw. 2013 roku. do II kw. 2013 roku poziom spożycia indywidualnego powinien
spadać, czemu może towarzyszyć spadek wydatków na ochronę zdrowia.
W latach 2008 i 2011 można było zaobserwować deprecjację złotówki. W roku 2010 nastąpiło
umocnienie polskiej waluty oraz na lata 2013 i 2014 zakładana jest dalsza aprecjacja złotówki (patrz
Rysunek 6). Na zmiany wartości polskiej waluty główny wpływ miały czynniki zewnętrzne (początek
światowego kryzysu finansowego, kłopoty z zadłużeniem kraju regionu). Rysunek 6. Nominalny kurs efektywny (NEER), lata 2005–2014
Źródło: „Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD”,
Instytut Ekonomiczny NBP, lipiec 2012
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
37
Na popyt na usługi ochrony zdrowia z jednej strony negatywnie powinien wpływać fakt,
prognozowanego spadku liczby ludności w Polsce (patrz Tabela 1).
Tabela 1. Prognoza liczby ludności w latach 2008–2014
Rok Ludność na 31 XII
2008 38 107 406
2009 38 100 651
2010 38 091 951
2011 38 081 740
2012 38 069 101
2013 38 056 018
2014 38 037 113
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Z drugiej strony pozytywnie na wielkość popytu powinna wpłynąć prognozowana zmiana
struktury ludności. Do roku 2014 (2015) powinna wzrastać grupa osób w wieku 60+/65+ (patrz Tabela
2). Zatem wzrastać będzie liczba ludności w wieku podeszłym, które szczególnie wymagają opieki
medycznej.
Tabela 2. Zmiany liczby ludności w poszczególnych grupach wiekowych, lata 2008–2015
2008 2009 2010 2015
Ogółem -8 235 -6 755 -8 700 -75 892
0–17 -150 828 -131 478 -98 135 -189 502
18–44 15 959 14 593 -4 245 -288 671
45–59 22 831 1 302 -25 161 -564 135
60+/65+ 103 803 108 828 118 841 966 416
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Negatywne zmiany danych makroekonomicznych (przedstawione powyżej) negatywnie
wpływają na deficyt budżetowy sektora instytucji rządowych i samorządowych. W I kwartale 2012 r.
wynik sektora instytucji rządowych i samorządowych był ujemny, był na poziomie – 18,4 mln PLN.
Na pogorszenie wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych złożyło się pogorszenie wyniku
budżetu państwa o 2,9 mld PLN o 0,1 mld PLN oraz poprawa wyniku Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych o 1,9 mld PLN, Narodowego Funduszu Zdrowia o 0,4 mld PLN i Funduszu Pracy
o 0,3 mld PLN. Szczegóły zostały zaprezentowane poniżej.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
38
Rysunek 7. Szczebel centralnego sektora instytucji rządowych i samorządowych wg metodologii GFSM2001 w I kw. 2011
i 2012 r., mld PLN
Źródło: „Informacja kwartalna o sytuacji makroekonomicznej i stanie finansów publicznych”, Ministerstwo Finansów,
lipiec 2012
Potencjalne szanse dla systemu ochrony zdrowia wynikające ze spowolnienia gospodarczego
Spowolnienie gospodarcze może być potencjalnie źródłem szans dla ochrony zdrowia.
Pierwszą szansą jest konieczność wprowadzania usprawnień organizacyjnych w systemie ochrony
zdrowia, wynikających ze spadku środków na jej finansowanie. Nie oznacza to, że dotychczas nie było
wskazane wprowadzanie usprawnień organizacyjnych. W czasie ożywienia gospodarczego próby
wprowadzania usprawnień organizacyjnych spotykały się z oporem społecznym zarówno ze strony
pacjentów, jak i pracowników służby zdrowia. Obecna sytuacja wymusza oraz usprawiedliwia
podejmowanie działań mających na celu wprowadzenie usprawnień. Powinny one dotyczyć
wszystkich aspektów funkcjonowania ochrony zdrowia i polegać przede wszystkim na wprowadzeniu
zasad „biznesowych” działania podmiotów ochrony zdrowia. Spowolnienie gospodarcze i spadające
środki budżetów samorządów, jakie mogą przeznaczać na finansowania podmiotów ochrony zdrowia
(w tym głównie szpitali) to okazja do komercjalizacji placówek lub tworzenia sieci podmiotów
ochrony zdrowia. Stworzony jeden, duży podmiot, w skład którego wchodzi kilku mniejszych,
odrębnych dotychczas podmiotów, to większa pozycja przetargowa w zakupach. Dotyczy to zarówno
zakupu środków trwałych jak i pozyskiwania źródeł ich finansowania (koszty kapitału). Ze względu
na ograniczenia w możliwości zaciągania długu przez samorządy, często komercjalizacja szpitala może
być jedynym wyjściem, aby możliwe było podniesienie jakości świadczonych przez niego usług,
poprzez zakup nowoczesnego sprzętu. Duży podmiot może również prowadzić „grupowe” zakupy
takich dóbr i usług jak m.in.: energia (czyli jednego z istotnych czynników kosztowych szpitali), usługi
wspierające (usługi pralnicze, catering czy sprzątanie). Mocna siła przetargowa to również
potencjalna możliwość do negocjowania preferencyjnych warunków zakupu leków dla pacjentów.
Usprawnienia organizacyjne powinny również dotyczyć sfery zarządzania, kreowania polityki
ekonomiczno-finansowej. W ochronie zdrowia, zwłaszcza w czasie spowolnienia gospodarczego,
powinna być zwracana uwaga na rachunek ekonomiczny. Jednak należy patrzeć na rachunek
ekonomiczny nie tylko przez pryzmat realizacji tylko rentownych przedsięwzięć, ale wyboru
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
39
rozwiązań najbardziej efektywnych ekonomicznie (w relacji nakład/rezultat). Organy prowadzące
jednostki (zarówno jednostki budżetowe jak i właściciele prywatni) powinni wprowadzać zarządzanie
ryzykiem, oparte na identyfikacji głównych czynników ryzyka działalności i ich monitorowanie.
Wśród usprawnień organizacyjnych należy zwrócić uwagę na obszar zarządzania zasobami
ludzkimi. Powinna zostać zwrócona uwaga na zwiększenie efektywności pracy personelu (przykłady
z Polski pokazały, że w tym zakresie jest duże pole do usprawnień, jednak próby zwiększenia
efektywności pracy często spotykają się z dużym oporem pracowników służby zdrowia). Zwiększeniu
efektywności pracy towarzyszyć również powinno wprowadzenie systemu motywacyjnego
oraz podnoszenie kwalifikacji kadry.
Okres zmniejszania się środków finansowych, mogących być przeznaczonych na służbę
zdrowia, wiąże się również z koniecznością poszukiwania nowych źródeł dochodów. Warto zwrócić
uwagę na fakt, że często przewagą szpitali publicznych jest, co do zasady, lepszy sprzęt
niż w szpitalach prywatnych oraz dostęp do lepiej wykwalifikowanej kadry (przykład: Centralny
Szpital Kliniczny MSW w Warszawie, szpitale przy uniwersytetach medycznych). Są to potencjalne
źródła przewagi konkurencyjnej szpitali państwowych nad prywatnym. Fakt ten powinien
być wykorzystany przez szpitale publiczne, które swoją ofertę powinny wzbogacać o usługi
realizowane na zasadach komercyjnych, wchodząc tym samym trochę na rynek prywatnej ochrony
zdrowia.
Ponadto wśród dodatkowych źródeł dochodów w polskim systemie ochrony zdrowia
powinno znaleźć się również świadczenie usług dla pacjentów z zagranicy. Dzięki temu możliwy
będzie rozwój w Polsce tzw. turystyki medycznej. W tym przypadku przewaga konkurencyjna oparta
powinna być nie tylko na dobrze wykształconej kadrze, ale również na możliwości zaoferowania
konkurencyjnych cen w stosunku do placówek zagranicznych. Jednak w sytuacji świadczenia usług
klientom zagranicznym podmioty ochrony zdrowia powinny analizować trendy w zmianach kursu
walutowego, pamiętając, że ich przewaga konkurencyjna pod kątem cenowym będzie spadać wraz
z umocnieniem złotówki. Rozwiązaniem tego problemu mogłoby być ustalenie cen w walucie obcej.
Wadą takiego rozwiązania jest przerzucenie ryzyka zmiany kursu walutowego na placówki świadczące
usługi. Każde umocnienie złotówki wiązałoby się ze zmniejszeniem przychodów (liczonych w walucie
krajowej).
Podsumowanie
Dane makroekonomiczne należy analizować łącznie, gdyż zmiana każdej zmiennej rodzi skutki
dla pozostałych. Można powiedzieć, że dane makroekonomiczne reagują na zmiany jak naczynia
połączone. Zmiany danych makroekonomicznych nie wpływają tylko na siebie, ale również
na wszystkie sfery gospodarki i życia. Śledząc zmiany danych makroekonomicznych, można wyciągać
wnioski odnośnie zjawisk zachodzących obecnie i w przyszłości w systemie ochrony zdrowia. Dzięki
odpowiedniemu analizowaniu zmian danych makroekonomicznych można doprowadzić do sytuacji,
że nawet negatywne trendy w zmianach można wykorzystać jako szanse dla rozwoju ochrony
zdrowia.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
40
Wystąpienia przedstawicieli Rządu, Parlamentu
i Kancelarii Prezydenta RP
Igor Radziewicz-Winnicki – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia
Idea budowania zdrowia publicznego, idea tworzenia aktu prawnego, który normowałby
wszystko to, co nazywamy wspólnym zdrowiem publicznym, najbardziej znana jest ekspertom.
W świecie „pozaeksperckim” - w świecie, który nierzadko jest też światem tworzącym naszą wspólną
rzeczywistość - jest ona mniej znana, a samo zdrowie publiczne najczęściej jest utożsamiane
z sektorem koniecznych do poniesienia wydatków publicznych, a nie jest utożsamiane z zakresem
niebywale intratnej inwestycji, jak powiedział pan profesor, tj. inwestycji w kapitał ludzki, inwestycji
w dobrostan, inwestycji w zdrowie narodu, inwestycji w rozwój nauki, inwestycji w przyszłość,
inwestycji w siłę i dalszy rozwój państwa oraz naszej kultury.
W 1920 r. Charles-Edward Amory Winslow sformułował bodajże najbardziej aktualną i do dziś
niepodważoną definicję zdrowia publicznego, mówiąc, że zdrowie publiczne to nauka i sztuka
zapobiegania chorobom, wydłużania życia i promowania zdrowia przez zorganizowany wysiłek
społeczny. Ten zorganizowany wysiłek społeczny jest najważniejszym elementem nowego myślenia
o zdrowiu publicznym. Należy bowiem wreszcie zerwać z tradycją myślenia o Polsce sektorowej
i przenieść do świadomości szerokiej, do świadomości publicznej to, że odpowiedzialność za zdrowie
obywateli Rzeczypospolitej Polskiej nie leży w zakresie żadnego z sektorów, tylko że jest to kwestia
międzysektorowa. Odnosząc się do uznanych już kanonów wiedzy wspomnianych przez pana
profesora Wojtczaka, odnosząc się do koncepcji „pól zdrowia” Marca Lalonde’a, powiedziałbym,
że ze wszystkich sektorów rządowych to Ministerstwo Zdrowia ma najmniejszy udział w kreowaniu
zdrowia, albowiem koncentruje się na świadczeniu opieki zdrowotnej, co nie wpływa znacząco na
stan zdrowia obywateli. Konieczne jest zatem utworzenie takiej instytucji, takiej koncepcji i takiego
sposobu myślenia o zdrowiu publicznym, które by przewidywały wyprowadzenie odpowiedzialności
z rąk ministra zdrowia i wprowadzenie jej do instytucji ponadministerialnej, najprawdopodobniej do
Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Mamy taką koncepcję, by utworzyć Krajową Radę Zdrowia
Publicznego, która będzie kierowana przez ministra odpowiedzialnego za działanie tej instytucji
i która będzie pełniła funkcję koordynującą, funkcję integrującą, a także funkcję kreującą
w odniesieniu do polityki zdrowia publicznego.
Wydaje się absolutnie konieczne utworzenie instytucji, która będzie sięgać od poziomu
krajowego centrum zdrowia publicznego przez wszystkie struktury wojewódzkie, a nawet powiatowe,
która będzie składała się przede wszystkim z profesjonalistów z zakresu zdrowia publicznego i która
miałaby za zadanie dokonywanie profesjonalnej analizy potrzeb zdrowotnych populacji na danym
terenie, integrowanie działań i płatnika, i świadczeniodawców, ale przede wszystkim budowanie
priorytetów, definiowanie priorytetów zdrowia publicznego - definiowanie w oparciu o ustalone
kryteria oraz bardzo racjonalne, tj. naukowo pojmowane, przesłanki. Stąd koncepcja utworzenia
takiej instytucji.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
41
Wydaje się konieczne budowanie świadomości tego, że musimy dzisiaj odejść
od rozumowania związanego z polityką zdrowotną państwa na rzecz rozumowania związanego
z prozdrowotną polityką publiczną, dlatego że aspekty zdrowia są obecne w każdym sektorze życia
społecznego i gospodarczego. Nie uda nam się budowanie współczesnego zdrowia publicznego, jeżeli
nie zaczniemy definiować celów i elementów polityki istotnej dla zdrowia ludzi, na przykład
w obrębie polityki fiskalnej, w obrębie polityki edukacyjnej, w obrębie polityki społecznej, w obrębie
polityki odnoszącej się do sektora nauki, sektora badawczo-rozwojowego, transportu, w zakresie
rozwoju regionalnego i praktycznie wszystkich innych resortów. O tych elementach mówimy
zdecydowanie i taką koncepcję ustawy w tej chwili przygotowujemy.
Elementem sine qua non wydaje się budowanie zdrowia i dobrostanu społeczeństwa przez
poszukiwanie tych czynników, które różnicują zdrowie naszego społeczeństwa wcale nie w ujęciu
regionalnym, nie w ujęciu geograficznym, ale przede wszystkim w ujęciu nierówności społecznych,
przekładających się na nierówności zdrowotne. My niestety należymy do tych społeczeństw
w Europie, w których rozbieżności czy różnice między tymi najlepiej sytuowanymi a tymi najgorzej
sytuowanymi pod względem społecznym i ekonomicznym są bodaj największe. Obserwacje
wskaźników zdrowotnych w różnych grupach - skrajnie różnych grupach situsu społeczno-
ekonomicznego - są tak przerażające, jak pewne dane z miasta stołecznego Warszawy, które
wskazują, że oczekiwana długość życia w różnych dzielnicach Warszawy może się różnić nawet
o 18 lat. Nie wspominam już o tym, że w Polsce są różne poziomy rozwoju społeczno-ekonomicznego.
Stąd adresowanie programów zdrowotnych do środowisk, do grup społecznych, do grup etnicznych,
które wymagają nieco odmiennego podejścia, jest bezwzględnie jednym z elementów bardzo istotnej
plastyczności systemu zdrowia publicznego, który to wydaje się konieczny do zagospodarowania
w budowanej koncepcji zdrowia publicznego.
Obecnie na różnie definiowane cele zdrowia publicznego wydajemy dość pokaźną kwotę
pieniędzy z sektora Narodowego Funduszu Zdrowia, ze źródeł Ministerstwa Zdrowia, ale także
z budżetów samorządów terytorialnych, z fundacji i innych organizacji społecznych. Wydajemy środki
trudne do oszacowania co do wielkości, choć można mówić o kilku miliardach złotych rocznie.
Wydaje się konieczne utworzenie warunków do pewnej harmonizacji tych działań, pewnego
dostosowania globalnej, ogólnopolskiej polityki zdrowotnej, do sformułowanych odrębnie polityk
regionalnych, konieczne jest ich wzajemne zharmonizowanie, ale przede wszystkim zapewnienie
długofalowości tak, żeby programy zdrowotne nie były realizowane w sposób akcyjny, w sposób
przypadkowy albo - jak się czasami wydaje - niekoniecznie poprzedzony dogłębną analizą
epidemiologiczną wskazującą na właściwą lub najdoskonalszą identyfikację tych obszarów
zdrowotnych, które wymagają największej interwencji.
Należy jeszcze raz wyraźnie wspomnieć o tym, że tak naprawdę zdrowie Polaków zależy
przede wszystkim od tego, w jaki sposób Polacy rozumieją swoje zdrowie, w jaki sposób realizują
swoje zachowania zdrowotne, w jaki sposób realizują swoje życie. Gdy bierze się pod uwagę
strukturę zgonów, nie ulega wątpliwości, że istnieje kilka bardzo prostych, łatwych do zwalczenia
czynników dotyczących zachowań zdrowotnych. Wykorzystując zorganizowany wysiłek społeczny,
wiedzę, świadomość, wsparcie parlamentu, osoby Pana Prezydenta, instytucji rządowych, ale przede
wszystkim wielkiego kapitału intelektualnego ekspertów, możemy zdefiniować pewne długofalowe
cele. Dobrym przykładem jest eliminacja tytoniu z naszego życia. Wymaga ona pewnego konsensusu
społecznego, budowania świadomości i zdefiniowania celu. Niech debaty staną się środkiem do tego,
żebyśmy podejmowali śmiałe, odważne decyzje, abyśmy uznali, że powinniśmy zrezygnować z tego
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
42
nałogu, powinniśmy prowadzić taką politykę, która zabezpieczałaby przed nim – przede wszystkim
poprzez cenę, a potem być może i przez kwestię legalności produktów, wyrobów tytoniowych –
populację najmłodszą, która jest najbardziej podatna. W Polsce osiągnęliśmy olbrzymi sukces, bo od
końca lat siedemdziesiątych o niemal połowę zredukowana została liczba osób palących czynnie
tytoń, ale ten proces zatrzymał się dziesięć lat temu. Nadszedł czas na to, żeby wykonać kolejny krok
i wyznaczyć sobie przyszłość wolną od dymu tytoniowego oraz od wielu, wielu innych złych
czynników.
Maciej Jakubowski – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej
W czasie debaty niejednokrotnie wywołano system edukacji w związku z dwoma aspektami.
Jeden dotyczy tego, co robimy w szkołach i co więcej możemy zrobić w szkołach, żeby dbać o zdrowie
publiczne – rola edukacji i szkół jest nie do przecenienia. Drugi aspekt to efekt kształcenia. Bardzo
wyraźnie zostało pokazane, jak silny jest efekt dobrego wykształcenia, jaki ma ono wpływ na zdrowie,
szczególnie w Polsce.
Najważniejszą zmianą, wprowadzoną przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ostatnich
latach, jest nowa podstawa programowa, sukcesywnie wprowadzana od roku szkolnego 2009/2010.
Ta nowa podstawa nadaje bardzo wysoką rangę edukacji zdrowotnej, jako bardzo ważnej składowej
szkolnego programu dydaktycznego, wychowawczego i profilaktyki. Zgodnie z zapisami nowej
podstawy treści z zakresu edukacji zdrowotnej zostały uwzględnione w wielu przedmiotach:
w wychowaniu fizycznym, w biologii, w wychowaniu do życia w rodzinie i w wiedzy o społeczeństwie,
w edukacji dla bezpieczeństwa, w przedsiębiorczości, w religii i etyce. W nowej podstawie
programowej zakres edukacji zdrowotnej rozszerzono o zagadnienia zdrowia psychospołecznego,
które często jest bardzo niedoceniane, a niezwykle ważne. Mam nadzieję, że ta nowa podstawa
programowa w szkołach rzeczywiście przyczyni się do popularyzacji wiedzy o zdrowiu wśród uczniów.
W nowym systemie ewaluacji szkoły będą oceniane pod względem tego, czy realizują nową
podstawę, w tym także w zakresie związanym z edukacją zdrowotną.
Podstawą nowego myślenia o tym, w jaki sposób w szkołach można dbać o zdrowie
publiczne, jest szereg programów, które w dużym stopniu mają charakter pilotażowy, ale obejmują
znaczną liczbę szkół w Polsce i olbrzymią liczbę uczniów. Dla przykładu program „Szkoła promująca
zdrowie”, w którym nadawano certyfikaty szkołom w specjalny sposób dbającym o edukację
zdrowotną i o profilaktykę wśród uczniów objął dwa tysiące szkół, które dalej program realizują. Są
programy, które z jednej strony upowszechniają wiedzę o zdrowych zachowaniach (np. kampania
społeczna „Wiem, co jem”), a z drugiej strony bezpośrednio wpływają na zdrowie (np. „Owoce
w szkole”, ustanowiony przez Komisję Europejską, realizowany w Polsce przez Agencję Rynku
Rolnego, obejmujący ok. 80% uczniów w Polsce). Jest także program „Szklanka mleka”, który,
obejmuje 20% uczniów oraz program „Trzymaj formę”, który jest realizowany przez Państwową
Inspekcję Sanitarną oraz Polską Federację Producentów Żywności.
Dbanie o zdrowie w Polsce jest nierównomierne. W niektórych rejonach kraju czy też
w rodzinach defaworyzowanych społecznie ze zdrowiem jest gorzej. Dlatego bardzo ważna jest
kwestia zwrócenia większej uwagi na dzieci z tych środowisk. Jest to wyzwanie, które Ministerstwo
Edukacji Narodowej chciałoby podjąć w najbliższych latach.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
43
Obecnie zbieramy doświadczenia i formułujemy założenia jednego programu, który
stanowiłby spójną ofertę dla wszystkich szkół.
Edukacja w znaczący sposób wpływa na zdrowie, co zostało potwierdzone badaniami, które
pokazują, że lepsze wykształcenie oznacza lepszy stan zdrowia, ale także lepsze zachowania
prozdrowotne. Równocześnie, kiedy mówimy o inwestycjach w edukację, najczęściej mówimy
o kosztach. Tymczasem korzyści z edukacji są nie do przecenienia, a w Polsce są większe niż w innych
krajach. Ważne są badania ekonomistów nad stopą zwrotu z inwestycji w edukację. Pokazują one
korzyści prywatne, które odbieramy w postaci wynagrodzeń czy też państwo odbiera w postaci
wyższych podatków, ale także korzyści związane ze zdrowiem, które są bliskie połowy bezpośrednich
korzyści finansowych. Warto wziąć to pod uwagę. Skoro mówimy o inwestowaniu
w edukację, musimy zdawać sobie sprawę z tego, że są z tego też dodatkowe korzyści, które będą
owocowały lepszym zdrowiem Polaków.
Beata Małecka-Libera – Przewodnicząca Podkomisji Stałej do spraw Zdrowia
Publicznego
Od wielu lat próbujemy rozwiązać problem zdrowia publicznego. Dzisiaj wstąpiła we mnie
nowa wiara i optymizm, ponieważ Pan Prezydent zaprosił nas do Pałacu Prezydenckiego na debatę
o zdrowiu, nie o chorobie. Nie o medycynie naprawczej, ale właśnie o zdrowiu publicznym.
Aż 70% czynników determinuje nasze zdrowie, od nas samych zależy i mamy na nie wpływ.
85% naszego społeczeństwa to ludzie zdrowi. Należy ich wspierać, bo to oni swoją aktywnością
zawodową budują naszą gospodarkę.
Przez kilka lat pracy w podkomisji zdrowia publicznego próbowaliśmy napisać założenia
ustawy o zdrowiu publicznym i przeprowadzić cały proces legislacji, ale niestety nieskutecznie,
bo i materia jest bardzo skomplikowana. To fakt, że nie wiąże się ona tylko i wyłącznie
z Ministerstwem Zdrowia, ale z wieloma ministerstwami - nie tylko sportu, edukacji,
ale i infrastruktury czy środowiska. Wszyscy razem musimy usiąść i powiedzieć, że w każdym resorcie
zdrowie powinno być najważniejsze i polityka danego resortu powinna na pierwszym miejscu stawiać
aspekt zdrowotny. Tak naprawdę dopiero od niedawna rozmawiamy szeroko na tematy zdrowia
publicznego, doceniamy wartość profilaktyki i promocji, chociażby z racji tego, że żyjemy coraz dłużej
i ludność się starzeje. Wymaga to nowej wizji polityki zdrowotnej, nowej strategii, w której część
dotycząca zdrowia publicznego nie będzie marginalizowana jak dotychczas, ale będzie bardzo mocno
eksponowana.
Na pytanie, jak wpływać na zdrowie Polaków, po swoich przemyśleniach i na podstawie
doświadczeń parlamentarnych chcę powiedzieć tak: potrzebujemy nowej strategii zdrowia wspartej
na nowej ustawie o zdrowiu publicznym, która z kolei będzie oparta na polityce wielosektorowej.
Jednak oprócz zmian legislacyjnych i prawnych chciałabym poruszyć jeszcze jedną ważną kwestię,
a mianowicie sprawę kampanii społecznych, kampanii medialnych, kampanii, które mają
wytłumaczyć społeczeństwu, dlaczego i po co zaczynamy tak wiele mówić na temat zdrowia, jak
ważna jest profilaktyka, jak ważna jest edukacja, jak ważne są badania profilaktyczne, jak ważne jest
promowanie zdrowia. Mam nadzieję, że tym razem nam się uda - zaczniemy tworzyć nową ustawę
o zdrowiu publicznym i do końca ją zrealizujemy, dla dobra całego naszego społeczeństwa.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
44
Na koniec zacytuję jednego z większych polityków Wielkiej Brytanii, który był współtwórcą
ustawy o zdrowiu publicznym. Powiedział on takie oto słowa: „Zdrowie publiczne jest fundamentem,
na którym spoczywa dobrobyt ludności i potęga kraju. Troska o zdrowie publiczne jest pierwszym
obowiązkiem męża stanu”. Cieszę się, że Pan Prezydent idzie tą drogą.
Irena Wóycicka – Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP
W podsumowaniu dzisiejszej dyskusji należy skupić się na wnioskach na przyszłość – na wagę
zdrowia publicznego, na elementy, które budzą troskę i niepokój co do stanu zdrowia mieszkańców
Polski. Należy przede wszystkim podkreślić potrzebę ponadsektorowego podejścia do zdrowia, czyli
potrzebę ponadsektorowego umieszczenia instytucji koordynującej działania z zakresu zdrowa
publicznego, w oparciu o ustawę, która będzie regulować obowiązki, sposoby prowadzenia,
partnerów i zasady koordynacji polityki.
W dzisiejszej dyskusji istotne było zwrócenie uwagi na to, że prowadzona polityka w zakresie
zdrowia publicznego powinna być oparta na specjalistycznej wiedzy, czyli na danych
epidemiologicznych i wynikach analizy czynników ryzyk zdrowotnych. Kluczowe jest również
spojrzenie na politykę zdrowotną z punktu widzenia jej efektywności. Mówiąc o ponadsektorowym
podejściu do zdrowia publicznego, nie należy zapominać o systemie opieki zdrowotnej jako istotnym
elemencie prowadzonej polityki. Niedostateczne wydaje się wykorzystanie istniejącego systemu
na rzecz promocji zdrowia, zarówno jeśli chodzi o podstawową opiekę zdrowotną, jak i o kontakt
pacjenta z lekarzem.
Ważnym aspektem rozważań o przyszłości zdrowia publicznego, o funkcjonowaniu systemu
ochrony zdrowia jest wiedza na temat tego, jak rozdzielane są środki finansowe w ramach zadań –
kto, ile wydaje na zdrowie publiczne, łącznie z partnerami sektorowymi, samorządami i instytucjami
na różne sposoby włączonymi w prowadzone działania.
Dzisiejsza debata to głos specjalistów, który służyć ma potrzebie uświadamiania decydentów
– w szeroko pojętym znaczeniu – o potrzebie strategicznego myślenia o zdrowiu publicznym, również
w perspektywie poprawy jakości życia, odpowiedzi na wyzwania demograficzne jak i zwiększenia
efektywności wydatkowania istniejących środków.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
45
Rekomendacje z debaty
Poniższe rekomendacje powstały w oparciu o dyskusję, która towarzyszyła debacie. Przebieg dyskusji
można prześledzić na filmie z debaty, dostępnym na stronie www.prezydent.pl.
Procesy demograficzne w postaci starzenia się polskiej populacji, nadają ogromnego
znaczenia konieczności międzysektorowych działań z zakresu zdrowia publicznego. Skierować
je należy do całego społeczeństwa, celem jak najdłuższego zachowania zdrowia, umożliwiającego
samodzielną egzystencję i aktywność osób w podeszłym wieku, obejmującą obszar społeczny,
zawodowy i ekonomiczny. Istotne jest wypracowanie modelu zdrowia publicznego jako strategii
międzysektorowej, służącej rozwiązywaniu współczesnych problemów zdrowotnych, ze szczególnym
uwzględnieniem redukcji społecznych nierówności w zdrowiu. Niezbędna jest ustawa odpowiadająca
potrzebom nowoczesnego zdrowia publicznego i promocji zdrowia oraz zapewnienie stałego
finansowania w tym obszarze. Długookresowa strategia państwa, a także oddziaływania
środowiskowe, mają kluczowe znaczenie dla systemu zdrowia publicznego w Polsce.
Istotą projektu ustawy o zdrowiu publicznym powinno być stworzenie prawnych warunków
funkcjonowania zdrowia publicznego, ustalenie kompetencji wszystkich podmiotów
odpowiedzialnych za jej realizację – administracji publicznej, rządowej i samorządowej
oraz podległych im instytucji związanych ze zdrowiem publicznym. Skutkować to powinno
stworzeniem jednolitej i spójnej regulacji prawnej, obejmującej swoim zakresem zagadnienia
dotyczące czynników warunkujących stan zdrowia populacji oraz sposobów oddziaływania na te
czynniki, w tym także zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i niezakaźnych.
Głównym przesłaniem przyświecającym zapisom ustawy powinno być stwierdzenie,
że zdrowie społeczeństwa stanowi dobro publiczne i jest najważniejszą częścią składową bogactwa
narodowego, a troska o osiąganie oczekiwanych przez społeczeństwo standardów zdrowia jest
powinnością państwa, samorządów, organizacji pozarządowych, a także każdego obywatela. Ustawa
o systemie zdrowia publicznego powinna przesądzać o zapobiegawczym i promocyjnym charakterze
zdrowia publicznego. Przy tworzeniu zapisów ustawy należy pamiętać, że z powodu starzenia się
populacji zwiększy się znacznie odsetek osób potrzebujących podstawowej i specjalistycznej opieki
medycznej. Jeżeli nie zaistnieją czynniki przesądzające o upowszechnieniu promocji zdrowia –
pogorszy się stan zdrowia ludzi starszych, wzrośnie odsetek populacji obarczonej
niepełnosprawnością i chorobami przewlekłymi, co zwiększy zarówno potrzeby, jak i wydatki na
świadczenia medyczne oraz usługi opiekuńcze.
Punktem wyjścia do tworzenia ustawy o zdrowiu publicznym jest przede wszystkim fakt
braku zapisów legislacyjnych regulujących kwestie związane ze zdrowiem publicznym. Obecnie
termin „zdrowie publiczne” w kontekście systemowym znajduje się jedynie w ustawie o państwowej
inspekcji sanitarnej, ustawie o inspekcji weterynaryjnej oraz ustawie o zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych. Wymienione akty prawne nie wskazują wszystkich organów administracji państwowej
odpowiedzialnych za realizację zadań związanych ze zdrowiem publicznym oraz nie wskazują
koordynatora polityki państwa w tym zakresie. Strategia zdrowia publicznego i jego koordynacja
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
46
powinna być umocowana jak najwyżej, bezpośrednio pod nadzorem premiera. To musi być szeroka
ustawa, która wskazuje priorytety zdrowotne, koordynuje działania różnych podmiotów, określa ich
zadania i źródła finansowania tych działań.
Ustawa powinna zawierać:
1. Podejście międzysektorowe
Zadania w zakresie Zdrowia publicznego mają w swoim zakresie działań właściwie prawie
wszystkie ministerstwa naszego rządu. Potrzebne jest znalezienie formuły koordynacji na
szczeblu Rady Ministrów z wiodąca merytoryczną rolą Ministra Zdrowia.
2. Wzmocnienie Narodowego Programu Zdrowia (NPZ)
NPZ jest naszym, polskim rejestrem zadań i celów do osiągnięcia w zakresie zdrowia publicznego.
Jest oczywiście zgodny z podpisanymi konwencjami rekomendowanymi przez WHO. Wymaga
natomiast silniejszego niż dotychczas umocowania prawnego np. w postaci rozporządzenia Rady
Ministrów wynikającego z delegacji ustawowej (ustawy o zdrowiu publicznym).
3. Dobra statystyka
Wiadomo, że dla skutecznych działań podstawą jest dobra i wiarygodna statystyka. Niestety
od dłuższego czasu w tym zakresie nie dopracowaliśmy się wystarczających standardów. Ustawa
o Zdrowiu Publicznym powinna zawierać regulacje dotyczące tego, jakie dane i jakie instytucje
powinny je opracowywać, aby stanowiły one rzetelną podstawę do skutecznych działań.
4. Wskaźniki epidemiologiczne
Wskaźniki te mają szczególne znaczenie, powinny być podstawa działań na szczeblu centralnym
i regionalnym. Różnice: regionalne; wynikające z poziomu wykształcenia, zamożności,
uwarunkowań geograficznych i kulturowych, to czynniki, które trzeba brać pod uwagę planując
działania w zakresie zdrowia publicznego.
5. Ewaluacja
Programy zdrowotne na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym muszą trafiać w potrzeby
zdrowotne społeczeństwa do którego są adresowane. Muszą być efektywne. Należy określić
metody ewaluacji, obliczyć możliwe efekty przed i ocenić je po wdrożeniach programów.
6. Działania (programy) regionalne
W Polsce, która jest dość dużym krajem, występują różnice regionalne. Działania w obszarze
zdrowia publicznego muszą te różnice uwzględniać. Dlatego oprócz głównych działań na poziomie
krajowym, wynikających z NPZ-u, jest potrzebne wypracowanie polityk w zakresie zdrowia
publicznego na szczeblach regionalnych. Tą zasadę powinna uwzględniać ustawa o zdrowiu
publicznym, powinna także regulować zasady wypracowania tych polityk.
7. Określenie kompetencji służb działających w obszarze zdrowia publicznego
Stworzenie sprawnie działającego systemu zdrowia publicznego wymaga przejrzenia istniejących
regulacji dotyczących zakresu działania instytucji i służb działających w obszarze zdrowia
publicznego (takich jak Inspekcja Weterynaryjna, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowa
Inspekcja Pracy, Państwowy Instytut Zdrowia Publicznego i inne), celem ustalenia przejrzystych
kompetencji i zasad współpracy, służących wykonywaniu zadań w zakresie zdrowia publicznego.
8. Finansowanie
Obecnie w Polsce mamy do czynienia z dużą dezintegracją w zakresie finansowania działań
w zakresie: promocji zdrowia, walki z uzależnieniami, profilaktyką, czy innymi zadaniami
w obszarze zdrowia publicznego. Ażeby prowadzić skuteczną politykę w tym zakresie należy
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
47
doprowadzić do jasnego określenia źródła finansowania zadań w zakresie zdrowia publicznego
i podmiotów które nimi dysponują. Programy i zadania służące osiągnięciu zakładanych celów
muszą mieć precyzyjnie określone źródła pozyskiwania środków finansowych.
Obszary zdrowia publicznego a działania konieczne do ujęcia w ustawie:
1. Zapewnienie właściwego systemu edukacji dzieci i młodzieży w zakresie profilaktyki i promocji
zdrowia.
2. Skoordynowanie procesu leczenia z działaniami na rzecz zdrowia publicznego poprzez
współdziałanie uczestników systemu ochrony zdrowia udzielających świadczeń na każdym
poziomie – podstawowej opieki zdrowotnej, lecznictwa ambulatoryjnego, lecznictwa
szpitalnego, oraz świadczeń wysokospecjalistycznych i rehabilitacyjnych.
3. Zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych: m.in. zapewnienie nadzoru epidemiologicznego,
w tym laboratoryjnej kontroli przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych.
4. Zapobieganie i zwalczanie chorób niezakaźnych o znaczeniu społecznym: m.in. poprzez realizację
rządowych, resortowych, regionalnych i lokalnych programów zapobiegawczych, oraz poprzez
lecznictwo i rehabilitację finansowane ze środków publicznych.
5. Ochrona zdrowia: matki i dziecka; młodzieży uczącej się i studiującej; osób starszych oraz osób
niepełnosprawnych; osób pracujących.
6. Ochrona zdrowia przed zagrożeniami biologicznymi, chemicznymi i fizycznymi
oraz przezwyciężanie skutków narażenia na te czynniki m.in. poprzez zapewnienie laboratoryjnej
kontroli zagrożeń środowiskowych: powietrza, wody, gleby, żywności, oraz kontroli poziomu
hałasu i promieniowania.
7. Ochrona zdrowia przed zagrożeniami wynikającymi z niekorzystnych warunków społecznych
i ekonomicznych: ubóstwa, bezrobocia, bezdomności, uzależnień i wykluczenia społecznego:
m.in. poprzez zapewnienie odpowiednich świadczeń w ramach polityk społecznych i zdrowotnej.
8. Zapobieganie wypadkom i urazom m.in. poprzez identyfikację i zwalczanie zagrożeń zdrowia
i życia w miejscu pracy, nauki i zamieszkania. Zapewnienie kompleksowej pomocy, w tym
medycznej (ratownictwo medyczne), ofiarom katastrof, kataklizmów i klęsk żywiołowych.
Poprawa bezpieczeństwa transportu samochodowego i kolejowego.
9. Promocja zdrowia nastawiona na kształtowanie prozdrowotnych zachowań obywateli – szerokie
działania marketingowe, przede wszystkim medialne, w tym zakresie.
10. Kształcenie profesjonalistów w zakresie zdrowia publicznego; kształcenie podyplomowe
i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego i paramedycznego.
11. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami zagrożonymi chorobami
cywilizacyjnymi układu krążenia, udarami mózgowymi, nowotworami, powikłaniami cukrzycy,
chorobami układu oddechowego oraz chorobami reumatycznymi, szczególnie poprzez
prawidłowe działania podstawowej opieki zdrowotnej.
12. Zwiększenie i optymalne wykorzystanie systemu ochrony zdrowia, państwowej inspekcji
sanitarnej, placówek oświatowych i edukacyjnych, oraz infrastruktury samorządowej dla potrzeb
promocji zdrowia i edukacji prozdrowotnej.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
48
Notki biograficzne prelegentów
prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtczak
Profesor zwyczajny na Wydziale Nauki o Zdrowiu Collegium Mazovia, Innowacyjnej Szkoły
Wyższej w Siedlcach, Przewodniczący Rady Sanitarno-Epidemiologicznej przy Głównym Inspektorze
Sanitarnym w Warszawie, Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie.
Kierownik Kliniki Chorób Nerek, Akademii Medycznej w Poznaniu (1968-72), Kierownik Kliniki Chorób
Wewnętrznych Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie (1972-78), Dyrektor Departamentu
Nauki i Szkolnictwa Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej (1971-78), Podsekretarz Stanu
w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej (1989-91), Dziekan Studium Medycyny Społecznej,
oraz Dyrektor Szkoły Zdrowia Publicznego i Medycyny Społecznej CMKP (1991-95), Dyrektor
w Regionalnym Biurze Europejskim Światowej Organizacji Zdrowia w Kopenhadze (1978-86),
Dyrektor w Kwaterze Głównej ŚOZ w Genewie ze stanowiskiem dyrektora Centrum ŚOZ ds. Badań
nad Zdrowiem w Kobe w Japonii (1995-99), Dyrektor Instytutu Międzynarodowych Problemów
Edukacji Medycznej CMB w Nowym Jorku (1999-2005). Autor ponad 350 publikacji naukowych
z zakresu medycyny, kształcenia medycznego i zdrowia publicznego w czasopismach krajowych
i zagranicznych. Redaktor podręcznika dla lekarzy „Choroby Wewnętrzne” (PZWL 1981-3, i 1995).
Autor podręcznika „Zdrowie Publiczne wyzwaniem systemów zdrowia XXI wieku" (PZWL 2009).
prof. nadzw. Bogdan Wojtyniak
Profesorem nadzwyczajnym, zastępcą Dyrektora w Narodowym Instytucie Zdrowia
Publicznego – Państwowym Zakładzie Higieny, Kierownik Zakładu – Centrum Monitorowania i Analiz
Stanu Zdrowia Ludności. Jest jednym z czołowych polskich ekspertów w dziedzinie statystyki
medycznej i metod epidemiologicznych stosowanych w analizie problemów zdrowotnych ludności.
Obszar jego działalności obejmuje przede wszystkim oceny stanu zdrowia ludności i jego
środowiskowe uwarunkowania (w tym społeczne). Był głównym wykonawcą, współwykonawcą
i konsultantem w projektach w dziedzinie zdrowia, finansowanych przez Komisję Europejską, Bank
Światowy i WHO. Uczestniczył w opracowywaniu polskich Narodowych Programów Zdrowia
i monitorowaniu ich skutków zdrowotnych. Jest członkiem Grupy Głównej i Grupy Technicznej
w Urzędzie Statystycznym UE (Eurostat) do spraw gromadzenia danych o chorobowości
i zapadalności w krajach Unii. Autor i współautor ponad 150 prac naukowych opublikowanych
w kraju i zagranicą oraz szeregu wystąpień na międzynarodowych konferencjach. Jest
współredaktorem i współautorem raportów o sytuacji zdrowotnej ludności Polski przygotowywanych
w NIZP-PZH.
prof. Bolesław Samoliński
Specjalista zdrowia publicznego, alergolog, otorynolaryngolog. Krajowy Konsultant
w dziedzinie Zdrowia Publicznego. Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego, Dyrektor Uczelnianego Centrum Zdrowia Środowiskowego, Kierownik
Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM, Przewodniczący Podzespołu
ds. Priorytetów Zdrowia Publicznego w czasie Przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej
w 2011 roku, Członek: Komitetu Zdrowia Publicznego oraz Komitetu Nauk Klinicznych PAN, Rady
Naukowej Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, Rady Sanitarno-Epidemiologicznej
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
49
Kraju. Uczestnik Kongresu Demograficznego, Przewodniczący Koalicji na rzecz Zdrowego Aktywnego
Starzenia się. Prezydent Polskiego Towarzystwa Alergologicznego
prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz
Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie; wiceprzewodniczący Rady ds. Diety,
Aktywności Fizycznej i Zdrowia przy Ministrze Zdrowia. Od 2005r. przedstawiciel Polski do współpracy
z WHO w zakresie żywienia, żywności i prewencji chorób żywieniowo zależnych. Od 2007 r.
wyznaczony przez Komitet Europejski Rady Ministrów jako przedstawiciel Polski do udziału w pracach
Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla ds. odżywiania, aktywności fizycznej i otyłości Komisji
Europejskiej. Od 2007 r. ekspert w zakresie tematyki żywieniowej do współpracy z forum doradczym
EFSA. W 2008 r. powołany przez WHO i Komisję Europejską na lidera National Information Focal
Point for Nutrition and Physical Activity for Poland. Specjalność naukowa i kliniczna: otyłość,
żywienie, choroby wewnętrzne, gastroenterologia. Kierownik i realizator wielu grantów i projektów
badawczych krajowych i zagranicznych. Autor ponad 300 różnych publikacji naukowych
i popularnonaukowych, w tym w czasopismach polskich i zagranicznych. Twórca i przewodniczący
I edycji Narodowego Programu Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom
Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej na lata 2007–2011 (POL-HEALTH).
Laureat wielu nagród za wyróżniające się prace konferencyjne. Za szczególne osiągnięcia
w dziedzinie ochrony zdrowia uhonorowany przez Ministra Zdrowia nagrodą I stopnia (2000 r.).
Odznaczony przez Prezydenta RP Złotym Krzyżem Zasługi (2005 r.) i Krzyżem Kawalerskim Orderu
Odrodzenia Polski (2010 r.)
Adam Kozierkiewicz
Od 2008 r. pracownik Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EIB) w Luksemburgu (Senior
Health Economist), a od października 2009 r. ekspert JASPERS, komórki konsultingowej
EIB, działającej we współpracy z Komisją Europejską i Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju
(EBOiR). Od 2002 r. prowadził działalność konsultingową i szkoleniową w sektorze ochrony zdrowia;
w dziedzinie organizacji, ekonomiki zdrowia, statystyki i systemów informacyjnych dla takich
instytucji jak, Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia, Komisja Europejska, Europejski
Bank Inwestycyjny, Bank Światowy, Georgetown University, Sheffield University i in. Prócz Polski,
pracował jako konsultant na Ukrainie, w Bułgarii, Rumunii, Kazachstanie oraz Bośni i Hercegowinie.
Poza pracą akademicką, był Wicedyrektorem i Dyrektorem Departamentu Informatyki Ministerstwa
Zdrowia oraz dyrektorem Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (w latach 1998-
2001), odpowiadając w tych latach m.in. za program informatyzacji szpitali (260 szpitali), oraz
projekty konsultingowe obejmujące zagadnienia koszyka świadczeń gwarantowanych
czy Jednorodnych Grup Pacjentów. Studiował na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej
w Krakowie oraz w Szkole Zdrowia Publicznego AM i UJ oraz na kursach zagranicznych (Harvard
University School of Public Heath, Boston MA, Semmelweis University, Budapest). Pracował
w Instytucie Zdrowia Publicznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1997 do 2008
r. Tam także uzyskał tytuł doktora nauk medycznych. Autor i współautor wielu publikacji (artykułów
i książek) z dziedziny ochrony zdrowia, ekonomii zdrowia i systemów informacyjnych w ochronie
zdrowia.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
50
Prof. zw dr hab. Krzysztof Opolski
Profesor ekonomii, kierownik Katedry Bankowości, Finansów i Rachunkowości Wydziału Nauk
Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Autor licznych publikacji z obszaru zarządzania
jakością i ryzykiem strategicznym (ostatnia publikacja książkowa to: Zarządzanie jakością i ryzykiem
w usługach zdrowotnych, Warszawa 2012), Kierownik studiów doktoranckich na WNE UW, redaktor
naczelny pisma „Ekonomia”, opiekun naukowy studiów podyplomowych dla pracowników służby
zdrowia, członek Kapituły Godla Promocyjnego Teraz Polska, członek Komitetu Doradczego New
Connect przy GPW, członek międzynarodowego konsorcjum badawczego (Consortium for Higher
Education )w Kassel (Niemcy), członek zespołu ekspertów Narodowego Centrum Nauki.
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
51
Lista instytucji, których przedstawiciele uczestniczyli
w debacie
1. Bank Światowy
2. Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce
3. Centrum Analiz Ekonomicznych CenEA
4. Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie
5. Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji „Poltransplant”
6. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia
7. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
8. Dolnośląskie Centrum Zdrowia Publicznego
9. Dziennikarski Klub Promocji Zdrowia
10. Europejski Bank Rozwoju
11. Europejskie Towarzystwo Nauk Politycznych (EPSnet)
12. Gazeta Wyborcza
13. Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
14. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc
15. Instytut Kardiologii
16. Instytut Medycyny Pracy im. Jerzego Nofera w Łodzi
17. Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
18. Instytut Ochrony Zdrowia
19. Instytut Zdrowia Publicznego, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu
20. Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie
21. Koalicja Hepatologiczna
22. Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce
23. Lubuska Wyższa Szkoła Zdrowia Publicznego
24. Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
25. Ministerstwo Edukacji Narodowej
26. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
27. Ministerstwo Zdrowia
28. Naczelna Izba Lekarska
29. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
30. Opolski Urząd Wojewódzki
31. Państwowa Inspekcja Sanitarna
32. Polska Izba Ubezpieczeń
33. Polska Unia Onkologii
34. Polski Czerwony Krzyż
35. Polskie Radio Program 2
36. Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego
37. Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych
38. Pomorski Uniwersytet Medyczny
39. Rada Sanitarno-Epidemiologiczna
40. Puls Medycyny
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
52
41. Rzecznik Praw Ubezpieczonych
42. Rzeczpospolita
43. Służba Zdrowia
44. Śląski Uniwersytet Medyczny
45. Śląskie Centrum Chorób Serca
46. Świat Lekarza
47. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
48. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
49. Uniwersytet Medyczny w Łodzi
50. Uniwersytet Rzeszowski
51. Uniwersytet Szczeciński
52. Warszawski Uniwersytet Medyczny
53. Wielkopolskie Centrum Zdrowia Publicznego
54. Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego
55. Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania
56. Wyższa Szkoła Umiejętności im. Stanisława Staszica, Kielce
FDP Jak wspierać zdrowie Polaków? Zdrowie publiczne na rzecz zdrowia społeczeństwa, 19 września 2012 r.
53