8 Duurzaamdinsdag 27 augustus 2019 Reformatorisch Dagblad

„K ijk, scholeksters!” roeptGijsbrecht Gunter enthou-siast. Hij wijst naar eengrasveldje op het immenseYaraterrein nabij Terneu-

zen, waar inderdaad een scholeksterpaartjerondhipt. „Maar wist je dat we hier ookkonijnen, hazen en vossen hebben?”Het is alsof Gunter, managementlid bij

kunstmestproducent Yara, met zijn ob-servatie wil laten zien dat zijn bedrijf oogheeft voor groen. Het neemt niet weg datde schoorstenen van het complex jaarlijksbruto 3,8 miljoen ton CO2 produceren enhet bedrijf daarmee een grote vervuiler is.Yara vangt overigens 1,4 miljoen ton CO2

af voor het maken van producten zoalsureum en bubbeltjes in frisdrank en bier.Netto gaat er op de fabriekslocatie in hetdorp Sluiskil 2,4 miljoen ton aan broei-kasgas de lucht in. „We stootten in hetverleden maar liefst 5,8 miljoen ton uit enzouden liever vandaag dan morgen een fa-briek worden die geen emissie meer heeft”,benadrukt Gunter.Die vergroening van de productie is niet

iets wat je in één ogenblik realiseert. „Datis een proces van jaren”, zegt Gunter.„Vergelijk het met een mammoettankerdie van koers moet veranderen. Dat gaatheel wat minder snel dan een roeibootje.In het laatste steek je één roeispaan in hetwater en je bent in een halve minuut vanrichting veranderd.”Jaarlijks produceert het bedrijf 1,9

miljoen ton ammoniak – een essentiëlebouwsteen van kunstmest. Voor de pro-ductie van die ammoniak is nu nog vooralvervuilend aardgas nodig. Met behulp vanhet aardgas wordt waterstof gemaakt.Yara Sluiskil is op dit moment de grootste

waterstofproducent in Nederland én ter

Zeeuwse Yara werkt aan schone kunstmest

In de negentig jaar dat kunstmestfabriek Yarain Zeeuws-Vlaanderen bestaat, groeide hetbedrijf uit tot een wereldspeler met ruim600 werknemers. Tegelijk staat Yara ook inde Nederlandse top tien van bedrijven die demeeste CO2 uitstoten.

■ Jan Dirk van Scheyen

wereld en zou dit proces graag vergroenen.„Het liefst gaan we bij de kunstmestpro-ductie over op elektrolyse, waarbij watermet groene stroom wordt gesplitst in zuur-stof en waterstof”, vertelt Gunter. „Van dewaterstof maken we dan net als nu ammo-niak door deze aan stikstof uit de lucht tebinden. Bij toepassing van elektrolyse hebje geen aardgas meer nodig, je produceertdan zogenaamde groene ammoniak inplaats van grijze.”In Zeeuws-Vlaanderen ontbreekt nog de

infrastructuur om zo’n energietransitie terealiseren. Bovendien moet er in de buurtvoldoende groene stroom beschikbaar zijn.„Er zouden alleen al voor ons bedrijf 3000windmolens nodig zijn en die staan er nogniet.”Daarnaast is de concurrentie op de inter-

nationale kunstmestmarkt hevig, vervolgtGunter. „Verduurzaming en schoner produ-ceren om te voldoen aan de klimaatdoelengaat met hoge kosten gepaard en schaadtonze concurrentiepositie, want hoge kos-ten leiden tot een duurder product. Dangaat de klant zomaar een deurtje verderom zijn kunstmest te betrekken van eengoedkopere concurrent in een land waarklimaatregels minder streng zijn en defabrieken veel vervuilender. Dat schiet nietop voor Nederland en ook niet voor hetklimaat. Want CO2 kent geen grenzen.”

BedrijvigheidWie het terrein van Yara op rijdt moet

eerst langs twee slagbomen. Een lang-gerekte kade doemt op, waaraan enormezeeschepen liggen. Honderden vracht-schepen uit de hele wereld merenjaarlijks af bij Yara om kunstmest en an-dere producten op te halen. Ruim80 procent van Yara’s productie vindt

zijn bestemming via het water.Het is nu een en al bedrijvigheid op de

kade. Transportbanden en laadarmen bren-gen de kunstmest aan boord van schepenmet bestemmingen tot Brazilië aan toe.Gijsbrecht Gunter maakt in zijn auto

een rondrit over het meer dan 100 hectaregrote terrein. Een wirwar van gebouwenen constructies uit staal en stenen komtvoorbij. Rookpluimen stijgen op uit detalloze schoorstenen. Een paar gebouwenop het gigantische terrein, waaronder het

directiekantoor, dateren nog uit de jarendertig. Yara is een bedrijf met historiedat hoort bij het DNA van de streek. Hetis diepgeworteld in de Zeeuws-VlaamseKanaalzone. Bijna alle werknemers komenuit Zeeuws-Vlaanderen of net over de grensuit België, veelal afgestudeerd aan de Uni-versiteit Gent.„Bij de viering van ons negentigjarig be-

staan afgelopen mei was een oud-werkne-mer van diep in de negentig aanwezig diebij het bedrijf had gewerkt toen het nogCompagnie Neérlandaise de l’Azote heette”,vertelt Gunter. „Hij moest huilen toen hijmet z’n kleindochter de kade op reed.”Yara Sluiskil, nu precies veertig jaar inMarjan Minnesma. beeld Urgenda

„We zouden liever vandaag dan morgen een fabriek zijn die geen emissie meer heeft”

„CO2-taks duwtje in de rug”Directeur Marjan Minnesma van stichting Urgenda vindt het een goede zaak dat kunstmestprodu-cent Yara pogingen in het werk stelt om in de toekomst duurzaam kunstmest te produceren. Ur-genda wil de overgang naar een duurzaam Nederland versnellen, samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren.Volgens Minnesma zou het eengoede stap zijn als de kunstmest gemaakt wordt met waterstof uit duurzame bron. „Maar daarvoor heb je grote, zeer kostbare appa-raten van soms wel 100 megawatt nodig die volledig draaien op groene stroom. Pas dan wordt het hele proces duurzaam en kun je kunstmest maken zonder enige CO2-uitstoot. Dat is nu nog duurder.”De directeur van Urgenda beseft dat Yara dan het risico loopt zich ten opzichte van de concurrentie in het buitenland uit de markt te prijzen. Minnesma: „Daarom zijn wij wel voor CO2-beprijzing. Dat is een duwtje in de goede richting. De overheid zou het geld dat zo wordt opgehaald specifiek kunnen gebruiken om juist een bedrijf als Yara in staat te stellen de overstap naar dit duurzame alternatief te maken. Zo kan het financiële gat worden gedicht dat door die operatie ontstaat.”Dat Yara CO2 hergebruikt in de glastuinbouw in de buurt vindt Minnesma positief. „Die plan-ten hebben eigenlijk maar een procent of 5 van die CO2 werkelijk nodig. De rest verdwijnt dus als-nog in de lucht. Het zou ideaal zijn als die kassen een soort gesloten kringloopsysteem hadden waar-door alle CO2 daar blijft.”

9RD dinsdagdinsdag 27 augustus 2019 Reformatorisch Dagblad

Noorse handen, mag terugkijken op negendecennia waarin veel mijlpalen werdenbereikt. Een ervan is een duurzame: sinds1990 wist het bedrijf de uitstoot vanschadelijke broeikasgassen met 55 procentterug te brengen, terwijl de productie met60 procent toenam.Vorig jaar werd een gloednieuwe fabriek

voor de productie van ureum –bestand-deel voor onder andere kunstmest– op hetterrein in gebruik genomen. Bouwkosten:240 miljoen euro. „In totaal bedraagt onzejaarproductie 5 miljoen ton kunstmest perjaar”, aldus Gunter. „Dat is 155 kilo perseconde, iedere seconde van het jaar!”Kunstmest blijft nodig, is zijn stellige

overtuiging. „In Trouw las ik een artikelover kunstmest met als kop: ”Kunstmestbrengt vrede”. Elke dag gaan wereldwijd820 miljoen mensen ’s avonds met hongernaar bed omdat ze die dag maar één maal-tijd of minder hebben gehad. De bevolkingvan Afrika groeit de komende dertig jaarvan 1 miljard naar 4 miljard mensen.Al die monden moeten worden gevoed.Wij willen de groeiende wereldbevolkingvoorzien van voldoende, gezond en veiligvoedsel, met respect voor onze planeet.Het motto van Yara is: ”Knowledge grows”(Kennis groeit, JDvS). Wij maken en verko-pen niet alleen kunstmest, maar zorgenook voor ondersteuning en begeleiding vande gebruikers ervan, de boeren. We lerenhun er zo goed mogelijk mee om te gaan.”Daarom stimuleert Yara precisieland-

bouw. Gunter: „Ook wel digital farming.Het houdt in dat boeren hun kunstmest-gebruik afstemmen op de stand van hungewas of de kwaliteit van de bodem. Preci-sielandbouw heeft twee grote voordelen: jekunt als boer de kunstmest nauwkeurigeren efficiënter toepassen en de opbrengst

en kwaliteit van je gewassen worden beter.Met digitale sensoren zoals de N-sensor,de N-tester en de GrassN-app valt zeernauwkeurig te meten hoeveel meststof eenbepaald gewas nodig heeft. Hierdoor zienboeren hun opbrengsten zelfs stijgen metminder kunstmest.”

VarkentjeTe midden van een woud aan leidingen

en buizen scharrelt zowaar een varkentjetevreden rond in het gras. „Die helpt tegenJapanse duizendknoop, een woekerplant”,weet Gunter. Hij wijst naar een braaklig-gend stuk groen. „Daar stonden ooit dewoningen van de toenmalige directeurenen ingenieurs. Die zijn afgebroken. In eenvan die huizen bracht koningin Wilhel-mina haar eerste nacht op Nederlandsebodem door nadat zij op 13 maart 1945 navijf jaar ballingschap was teruggekeerd inhaar vaderland.”

wenselijk is. Dan kunnen we onrenda-bele investeringen opvangen. Ook is voorhet splitsen van water voldoende groenestroom en infrastructuur nodig.”De positie van Yara in de top tien van

grootste vervuilers van Nederland plaatstGunter graag in perspectief. Hij wijst eropdat de locatie óók de grootste kunstmest-fabriek van Noordwest-Europa is. „Wijproduceren simpelweg heel veel”, zegt hij.„Onze maandelijkse gasrekening is35 miljoen euro. Dat is 70 procent van alonze maandelijkse bedrijfskosten. Daaromalleen al kijken we voortdurend naar alter-natieven en investeren we in onderzoek enproeffabrieken om op groene ammoniak tekunnen overstappen, maar deze techniekis jammer genoeg op dit moment financi-eel nog niet haalbaar.”Gunter gelooft niet dat een CO2-heffing

zal bijdragen aan het behalen van deklimaatdoelstellingen. „We hebben hetEuropese heffingensysteem en een lap-pendeken aan nationale regels werkt juistcontraproductief. De Nederlandse industriewil tot 2030 gezamenlijk 12 tot 15 miljardinvesteren in de klimaatdoelen als de over-heid daarin support biedt. Een CO2-takswerkt dan niet echt stimulerend. Sterker:deze werkt eerder averechts.”Gunter groet vanuit zijn auto een collega.

„Hij werkt al dertig jaar bij ons.” Maar dejeugd staat ook op het netvlies van Yara.Sinds jaar en dag krijgen Zeeuwse scholie-ren er gastlessen en rondleidingen. Verderbiedt de fabriek uitdagende stageplaatsenvoor studenten techniek op alle niveaus.„En in 2015 waren wij gastheer van deNationale Scheikunde Olympiade”, verteltGijsbrecht Gunter trots. „Zeeuws-Vlaande-ren is een kansrijke plek om te werken ente wonen.”

Kunstmestfabrikant Yara wil in lijn met het nationale klimaatakkoord nog schoner gaan produceren. Managementlid Gijsbrecht Gunter: „Het is een uitdaging die wij aangaan.” beeld Van Scheyen Fotografie

Yara staat in de top tien van grootste vervuilers van Nederland, maar drong de uitstoot al sterk terug. beeld Van Scheyen Fotografie

„Bij toepassing van elektrolyse heb je geen aardgas nodig”

De kunstmestfabriek in Sluiskil toontook zijn duurzame gezicht door glastuin-bouwers in de directe omgeving te helpen.Die maken in hun kassen bij het telen vantomaten, aubergines en paprika’s gebruikvan restwarmte en CO2 uit het productie-proces van Yara.Ooit hoopt het bedrijf, in lijn met het

nationale klimaatakkoord, nog schonerte produceren dan het nu doet. „Het iseen uitdaging die wij aangaan. Het is eenproces waarbij steun vanuit de overheid