24
März 2010 Ausgabe 2 Newroz Geschichte Das kurdische Neujahrsfest Newroz, das am 21. März gefeiert wird, ist aus dem Widerstandsgeist des kurdischen Volkes entstanden und symbolisiert diesen bis heute. ,,Newroz“ heißt wörtlich ,,der neue Tag“ und hat sich aus den Wörtern ,,nu“ (neu) und ,,roj“ (Tag) über ,,nur“‘ und ,,nuroz“ zu ,,newroz“ entwickelt. Als Fest der Wiedergeburt erlangte es zuerst bei den Kurden Bedeutung und wurde dann später auch von anderen iranischen Völkern übernommen. Kurden, Afgha- nen, Perser, Belutschen, Tatschiken u.a.feiern heute dieses Fest, das sie alle um ihre eigenen nationalen Bräuche bereichert haben. Seite 8 Wek te zanîn Rojnameyaka me Kurdên kû li Austrê dijîn tunne bû. Nêzikê deh salane kû li ser pêwîstîya vê dihat guftigo kirin. Lê tiştekî wiha hetta îro derneket holê. Her wiha, wek te zanîn li- vir Radyoyên me jî hene, (li Viena Radîo Dêrsîm û li Lînzê Radio Me- zopotamîa) lê dîsa jî, pêwîstîya zi- mannivîsî hîn zêde têt xûyakirin. Jîyana me, kî dizane hetta kîngê li Austrê berdewam e. Ger wiha ye, ma em çima qelemekî nekin dest xwe(ko niha Laptop hene) û dîtîn û ramanên xwe bi zimanên xwe neanîn ser ziman! Rûpel 3 Newroz evîn e! Ji Dêrsîmê heta Vîena Rûpel 15 Waxte domaneniya mı de ‘Radone Quro’ ......... Pelgê 17 Bi nivîsîna kurmancî re, dikevim zikrê! ........ Rûpel 4-5 Facebook Kurdî ........ Rûpel 14

Zeitung Kurdi

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Zeitung Kurdi

Citation preview

Page 1: Zeitung Kurdi

M ä r z 2 0 1 0A u s g a b e 2

Newroz GeschichteDas kurdische Neujahrsfest Newroz, das am 21. März gefeiert wird, ist aus dem Widerstandsgeist des kurdischen Volkes entstanden und symbolisiert diesen bis heute. ,,Newroz“ heißt wörtlich ,,der neue Tag“ und hat sich aus den Wörtern ,,nu“ (neu) und ,,roj“ (Tag) über ,,nur“‘ und ,,nuroz“ zu ,,newroz“ entwickelt. Als Fest der Wiedergeburt erlangte es zuerst bei den Kurden Bedeutung und wurde dann später auch von anderen iranischen Völkern übernommen. Kurden, Afgha-nen, Perser, Belutschen, Tatschiken u.a.feiern heute dieses Fest, das sie alle um ihre eigenen nationalen Bräuche bereichert haben. Seite 8

Wek te zanîn Rojnameyaka me Kurdên kû li Austrê dijîn tunne bû. Nêzikê deh salane kû li ser pêwîstîya vê dihat guftigo kirin. Lê tiştekî wiha hetta îro derneket holê. Her wiha, wek te zanîn li-vir Radyoyên me jî hene, (li Viena Radîo Dêrsîm û li Lînzê Radio Me-

zopotamîa) lê dîsa jî, pêwîstîya zi-mannivîsî hîn zêde têt xûyakirin.Jîyana me, kî dizane hetta kîngê li Austrê berdewam e. Ger wiha ye, ma em çima qelemekî nekin dest xwe(ko niha Laptop hene) û dîtîn û ramanên xwe bi zimanên xwe neanîn ser ziman! Rûpel 3

Newroz evîn e!

Ji Dêrsîmê heta Vîena Rûpel 15

Waxte domaneniya mı de ‘Radone Quro’ ......... Pelgê 17

“Bi nivîsîna kurmancî re, dikevim zikrê!” ........ Rûpel 4-5

Facebook Kurdî ........ Rûpel 14

Page 2: Zeitung Kurdi

mHerausgeber: Art+Press Medien Bildungswerk mKoordinator: Bahtiyar Kahraman mKurmancî Editör: Rohat Mîran, mKirmançkî Editör: Mag.Eren Kiliç, Xidir Karataş, Şahin Okay mNachrichten und Medienberater: Metîn Can mAutor/innen und Freiwillige Mitarbeiter/innen: Hozan Delîl Xidir, Hüseyîn Şîmşek, Kadîr Sel, Îlyas Îrten, Saydo Barnas, Alî Dikme, Elbeyi Akpolat, Mag.a Özlem Akar, Mag.Mustafa Akgün, Dzhamalis Alionis, Berk Özdemir mGrafik & Layout: Bahtiyar Kahraman mKontakt Tel(Kurdisch): Rohat Mîran (0699 111 55 294) mKontakt Tel(Deutsch): Metîn Can (0699 115 41 428) mOffice Adresse: Sonnwendgasse 38, Lokal 2,1100 - Wien mE-mail: [email protected] mHome: www.kurdi.at mBankverbindung: Erste Bank, Konto Nr.: 291 140 93 500, BLZ: 20111

Impressum Gründungsdatum : Dezember 2009

Sehr geehrte LeserInnen – willkommen zur zweiten Ausgabe unserer Zeitung!Die Zeitung „Kurdi“ erscheint in Österreich mit dem Ziel, mit den kurdischen Sprachen und der deutschen Sprache einen Dialog zwischen den Kulturen zu schaffen.Seit der letzten Ausgabe haben wir viele Rückmeldungen über die Zeitung bekom-men. Wir waren uns der Tatsache bewusst, dass die in Österreich lebenden KurdInnen eine eigene Zeitung brauchen und das wur-de uns auch von unseren LeserInnen be-stätigt. Selbstverständlich haben wir auch die Kritik – vor allem was die Schreibweise einiger kurdischer Artikel betrifft – dankbar aufgenommen. Das zeigt uns einmal mehr, wie sehr unsere LeserInnen die kurdische Schrift und Sprache wichtig nehmen. Da die kurdischen Sprachen noch immer keine einheitliche Schreibweise haben, wird die-ser Kritikpunkt sicher auch noch in Zukunft

Bestand haben. Sehr erfreut waren wir über Rückmeldungen von unseren österreichischen FreundInnen, die uns mitgeteilt haben, dass sie es wichtig finden, dass die KurdInnen in Österreich sich über Medien mitteilen können. Mit der Zeitung Kurdi sei die MigrantInnen-Presse noch bunter und reicher ge-worden. Kurz gesagt liebe FreundInnen, die Zeitung Kurdi ist ein frischer Wind in der Zeitungslandschaft und

möchte Euch auch noch lange erhalten bleiben.Die Internetseite unserer Zeitung ist aktiv. Sie können die Ausgaben von Kurdi auf www.kurdi.at in qualitativ guter Form und Format nachlesen.

In dieser Ausgabe finden Sie:Ein Gespräch mit der kurdischen Schriftstellerin und Journalistin Salihe Kevirbiri, dem Vorsitzen-den von Feykom, Hüseyin Akmaz, und zwei jungen kurdischen Schriftstellern, die den „Exil-Literatur-preis“ bekommen haben. Mustafa Akgüns Artikel hat die Kinder als Opfer des Krieges zum Inhalt. Kadir Sel hat einen interessanten Artikel über Ne-wroz geschrieben. Die Psychotherapeutin Özlem Akar schreibt für Sie über Gesundheit und Psyche und es erwarten sie noch viele andere interes-sante Themen in dieser Ausgabe. Gemeinsam mit dieser Ausgabe ist Metin Can nun „Medien-Verant-wortlicher“.Die Bundespräsidentenwahl in Österreich steht im April bevor. Wir wünschen Herrn Fischer viel Er-folg.Der Monat März ist für uns KurdInnen ein bedeu-tender Monat in vielerlei Hinsicht. Einerseits wird am 21. März das kurdische Neujahrsfest „Newroz“ gefeiert, andererseits finden im März jedes Jahr im Gedenken an die Opfer des Massakers von Ha-lepce 1988 zahlreiche Veranstaltungen statt.

Wir wünschen allen ein friedliches „Newroz“!

Kurdî

02

Zeitung Kurdî

Willkommen zur zweiten Ausgabe unserer Zeitung!

Reda

ktio

n

Kurdisch-Österreichische Zeitung für Kultur und Kommunikation

Page 3: Zeitung Kurdi

03

Zeitung Kurdî

Newroz evîn e!21 adarê hatina newrozê li hemî seranserê Kurdistan bi agir û stran, bi dîlan û govend tê pîroz kirin. Dîrok û pîrozkirina Newrozê gelek kewn û qedim e. Newroz ne tenê bi alîye

gelê Kurd ve tê pîroz kirin. Bi hemî gelên Rojhelatê va te qebul kirin.

Newroz roja nu , nuroj, peywekî kurdî ye. Bi du wejeyan pêkhatiye û buye newroz. An ji nouroj, nuroj. Bi salan pêşta helbestvanekî Kurd wisa distirand „Hey newroz, hey newroz tu geli arî pîroz!“ her wisa jî şairekî Kurd ê mezin Pirêmerd jî waha nivisandîye „ Em rojî salî tazeye newroze hat ewa.. Cejnekî konî Kurdî bi xoşî hat ewa“ li gor Etîmolojîyê wiha tê gotin.

21 adarê hatina newrozê li hemî seranserê Kurdistan bi agir û stran, bi dîlan û govend tê pîroz kirin. Dîrok û pîrozkirina Newrozê gelek kewn û qedim e. Newroz ne tenê bi alîye gelê Kurd ve tê pîroz kirin. Bi hemî gelên Rojhelatê va te qebul kirin. Yanî bi kurtî di cox-

rafyekî gelek fireh de, ji Çîn heta maçin tê pîroz kirin. Newroz rengên gelên Ro-jhelat e. Karnawal e. Gelên rojhelatê bi rengê Newrozê silavê didin sersala nû.

Newroz ji aliye gel va curbecur tê nasin. Hinek kes dibêjin sersala nû ye . Hinek kes dibêjin hatina biharê ye. Hin-ek kes jî dibêjin roja serhildan û berxe-wadenê ye. Hinek jî dibêjîn çarşema sor e. Ewan hemi jî rast in.

Newroz agir e!Agir, Newrozê sembolîze dike. Yanî

agir fîgurekî sereke ya çalakiyên Ne-wrozê ye. Agir piştivanîyê dide hêzên xêrê. Agir paqijbûn e. Dijminên hêzên xirab e. Bi destê „Yezdanê dilowan“ tê parastin. Li çîya û banîyan tê dadan. Sembola şaristanî û zivilizasyon e.

Newroz jîyan e!Meha Newrozê de, giranbuna zivis-

tanê radibe. Berf dihele. Cemre dikeve avê, av germ dibe. Cemre dikeve erdê, erd zindî dibe. Kulilka berfê, wek berfîn û nesrîn, gul û sosin vedibin. Silavê di-din sala nû. Serî hildidin û sala nû pîroz dikin. Bi destmalekî keskûsorûzer go-vendê digrin... Jîyan zindî dibe. Jiyan geş dibe..

Newroz êvîndarîye!Xwîna xortan û xwîna keçan dike-

le. Evindarî dikele, dibe şelale. Dibe volkan wek fişekek diteqe!! Xort dibin Mem! Keç dibin Zîn! Hinek dibin Fer-had, hinek jî dibin Şêrîn! Mêr dibin Eros jin dibin Afrodit! Can li ser canan. Lev li ser levan... Ya Xwedeyo ew çi rojekî muhteşeme... Ew çi dewran e!..

Newroz teolojîye!

Dar û nebat şîn dibin. Ava çem û nalan geş û coş dibin. Heywan û mal di-zên. Kaînat û cîhan dikevine sîrkulasy-onek. Jiyanekî nu ava dibe... Kewnarî dirize. Cîhan nu ve dize... Bi rastî rein-karnasyonek çêdibe. Cîhan di 21 adarê hatîyê afirandin. Yanî afirandina cihanê di 21 adarê de destpêkiriyê. Ya Yez-danê şêrîn ew çi afirandinekî şaheser e! Ew çi renge? Ew çi destan e?

Roj dirêj dibin. Şev kin dibin. Ferrişteyên rojê zora şevê û tarîbunê di-bin. Ro bi ser dikeve. Şev bindikeve. Eh-reman dişkê Hurmiz tê meydan. Dişewite cehennem di agirê çarşemba sor da.. Cehennem dişkê cennet tê meydan.

Newroz sosyolojiya Kurd e!Newroz mizgînîya biharê ye. Biha-

re Newroz. Hebuna Newrozê hebuna diyalektîkekî rast e. Wiha jî felsefeyekî qedm e. Ew felsefa buye bingeha afi-randina mêjuya sosyolojîya Kurd. Bi kurti afirandinekî sosyolojîk ya civata Kurd e. Di wî warî da newroz di tarîxa gelê Kurd de taybetmendiyekî sereke digre. Di warê edebiyatê, di warê hu-ner, ol û îlahîyata kurd de rolekî balkêş dileyîze. Waha jî rastîya cîvata me ye û bi wî şiwe û rengî dîyalektîka Kurd e.

Kad

îr S

el

Page 4: Zeitung Kurdi

04

Zeitung Kurdî

Rojnameger û Nivîskar Salihê Kevirbirî ligel ku xwediyê teme-nekî ciwan e, li dora 17 sal in ku di nava kar û barên kurmancî de ye. Kevirbirî yê ku bênavber kar û barên rojnamegerî û nivîskariyê dike, heta niha 10 kitêb pêşkêşî hezkiriyên zimanê kurdî kiriye. Salihê Kevirbirî çendek berê ji bo hin xebatên nivîsînê hat Vîena. Derfet çêbû ku em pêkve rûnin û sohbeteke xweş pêk bînin. Di encama wê sohbeta xweş de, ev gotûbêja xweş derkete holê…

Ezbenî sedema ku ti bi kurdî/kurmancî dinivîse çî ye?

Kurmancî zimanê dayîka min e. Zimanê xewnên min e. Zimanê zarokatî û evînên min e. Cara ye-kem dê û bavê min bi vî zimanî ji min hez kir, bi vî zimanî li ser min

giriyan, bi vî zimanî hêrsa xwe ji min anîn. Me bi kurdî bi hevalên xwe re şer kir, li poxan û bênderan me bi kurdî gol avêt, me bi kurdî stran û kilam got, bi vî zimanî em çûn nêçîra çivîkan, girtina masiyan û çêrandina pez û dewaran... Cara yekem ku min bi destê hezkiriya xwe girt, min bi vî zimanî jê re got: “Ez ji te hez dikim!..“

Gava ku rewş wiha ye, helbet wê kurdî/kurmancî bibe ‘delalê ber dilê min’ Helbet di rewşeke wiha de ezê xewnên xwe jî bi kurmancî bibînim. Rast e, ez bi zimanê tirkî jî dinivîsim, hinek kitêbên min bi zimanê tirkî jî der-ketine. Lê kurdî cuda ye. Haya min ji hestên min ên piştî nivîsandinên min baş çêdibe. Dema nivîsara min bi kurdî çap dibe, hestên min, ji hestên min ên dema ku nivîsara min bi tirkî derdikeve pir bilindtir in.

Kurteya gotinê, bawer bike dema bi kurmancî dinivîsim, çawa ku derwêş dikevin zikran, dikevim zikrê... Va ye ev e sedema min a nivîsandin û israra bi kurdî. Bi nivîsîna kurmancî re, dike-vim zikrê…

Siheta te xweş... Gelo li gorî bîr û baweriya te, wêjeya kurdî vê gavê gihîştiye kîjan ast û merhaleyê?

Bi ya min rewşa kurdî her diçe bi pêş dikeve. Em nikarin 20 salên berê û niha bidin ber hev. Bo nimûne ber-hemên kurdî, -çi kovar, çi rojname, çi pirtûk- yên di 20 salên dawî de derke-tine, bi ya min ji berhemên 1000 salên dawî ku bi kurdî derketine zêdetir in. Ev kemperandin ango muqayesekiri-neke gelek girîng û pêwîst e. Ji hêla din qelîte her diçe zêdetir dibe. Berê ji ber ku nivîsandina kurdî kêm bû, şansê qelîteyeke bilind jî kêm bû. Niha ji ber

Roh

at M

îran

“Bi nivîsîna kurmancî re, dikevim zikrê!”

Rojnameger û Nivîskar Salihê Kevirbirî:

Gotûbêj

Page 5: Zeitung Kurdi

05

Zeitung Kurdî

ku gelek zêde kes dinivîsin, şansê me yê ‘li bêjingxistinê’ zêde ye û ev jî dibe sedem ku em dikarin bi hêsanî ber-hemên baş û xerab ji hev derxin.

Îro tenê li bakur, kesên ku bi kurdî dinivîsin raserî 1500 kesî ne. 15-20 sal berê, li bakur kesên ku bi kurdî dinivî-sandin, mîna tiliyên destan kêm bûn.

Romanivîsên me hene, çîroknûsên me hene, kêm jî bin zargotinas û ber-hevkarên me yên edebiyata devkî hene, lêkolînerên me hene. Di rewşeke wiha de helbet wê tesîreke erênî xwe bide der û wê rewşa edebiyata kurdî jî bi pêş bikeve.

Ez geşbîn im di vî warî de û di wê baweriyê de me ku nifşên ku li pey me tên, wê di nava geşedaneke gelek pêşketîtir û dewlemendtir de bin...

Gelo li gorî te, di wêjeya kurdan de, çima jin wisa paşketî mane?

Ev ne tenê meseleya wêjeyê ye kekê min! Mixabin di her qadê jiyanê de, nexasim di nav civaka rojhilatiyan û kurdan de, jin li paş mane. Ji gelek tiştan bê par hatine hiştin. Herçi me-seleya wêje, huner û çandê ye, ev paşketina heyî zêdetir eşkere dibe. Mesela romanivîseke jin nayê bîra min. Gelo tê bîra te? Zor! Min gava din got ku li bakur hejmareke mezin kes bi zimanê kurdî dinivîsin. Lê mixabin ji wan, rêjeya jinan ne sedî 5 jî tuneye. Mesele hinek jî bi dewletnebûna kur-dan ve girêdahî ye. Gava dewleta te tunebe pişta te jî tuneye. Di bêdewlet-bûnê de, dev ji jinan berde, wê mêr jî kêm derkevin ku bi zimanê tu behs dikî binivîsin. Ji ber ku dewletbûn, sazîbûn e, ziman e, çand e, dewlemendiya wêjeyê ye. Ne kêm e dewletbûn...

Hêja Kevirbirî, beşek ji berhemên te li ser folklora kurdan in. Ji bo literatur an jî çanda kurdan, berhevkirina zargotin

û folklorê çima hewqas pêwîst e?

Di jiyana şaristanî û kesayetî de, gava ku milkê te hebe, tu dewlemend û bipişt têyî hesabkirin. Piraniya caran qedrê te bilind tê nirxandin. Her dem gotineke te heye ku tu di civakê de bi-bêjî. Vêca folklor û zargotina kurdan jî, milkên kurdan in. Dewlemend in, pir dewlemend ha!..

Zargotin û folklor di nava tevahiya neteweyan de gelek girîng e. Gelek çand û edebiyatên qedîm, li ser zar-gotin û folklorê şax vedane, pê bilind bûne û gihane asta xwe ya îro.

Di nav kurdan de hinek navên zêrîn hene ku bi nivîsandin û berhevkariya xwe ya zargotin û folklorê ketine nav rûpelên dîrokê. Em dikarin wekî mînak malbata Casimê Celîl û Haciyê Cindî bi nav bikin. 70-80 sal berê destpê kirin û zargotina kurdî berhev kirin. Gund bi gund, zozan bi zozan geriyan da ku çîrok, stran, ki-lam, destanên kurdî berhev bikin. Ji ber ku wan pê dizanî ku zargotin û folklora kurdan behr e û hê dilopek jî jê nehatiye berhevkirin û nivîsandin.

Bi ya min zargotina kurdan hewqas girîng û hêja ye ku divê her kurdek dengirekê di berîka xwe de bigerîne û li gund, gelî, newal, deşt û zozanan bigere berhev bike, qeyd bike, binivîse û me ji vê çanda qedîm bêpar nehêle.

Kek Salih tu wekî rojnameger û nivîs-karek li gelek welatan digerî. Bi qasî ku dişopînim, hevnasiya te li her derê bi kurdan re heye. Gelo bi ya te, têkiliya kurdên dîasporayê bi lîtera-tura kurdan re di çi merhalê de ye?

Bi ya min mirov çiqas ji welatê xwe dûr bikeve, têkiliya wan a bi çand û hunera wan ve jî qels û lawaz dibe. Bo nimûne têkiliya tu behs dikî li Di-yarbekirê ji têkiliya li Stenbolê germtir e. Lê Stenbol, di vî warî de ji Vîenayê

germtir e. Heger rewş ev be, naxwe Vîena jî, wê ji New Yorkê germtir be. Dîsa jî li her derê dinyayê, kurdên ku têkiliyeke xurt bi nivîs, edebiyat û çan-da kurdî re datînin hene û wê hebin jî...

Dema min kitêba te ya bi navê “Filîtê Quto” xwend, hin peyv he-bûn ku bala min dikişandin. Yek ji wan jî “karwanîşelê” bû. Gelo çi ye “karwanîşelê”?

Bi rastî kêfa min tê (bişirînek xwe li rûyê wî dipêçe) gava ku dibînim xwen-devanên min wisa bi taybetî bala xwe didin ser berhemên min û pirsên wiha ‘ecêb’ ji min dikin. Bême ser pirsa te. Karwanîşelê, ew kes in ku diçin pêşiya karwanan û terş û talanan desteser di-kin û bi xwe re dibin.

Plan û projeyên te?

Gelek xebat niha li ber destên min hene. Bo nimûne; xebatek heye wê di şêwaza “Filîtê Quto” de be. Her wiha li ser “Antolojiya Zargotina Kurdî” xe-bateke min heye. Wisa hêvî dikim ku îsal bikeve destê hezkiriyên zargotinê û xwendevanên kurdî. Du xebatên min hene li ser kurdên Qefqasyayê. Kur-teya gotinê xebat her berdewam e…

Li ser rojnameya kurdên Austrê bi navê “Rojnameya Kurdî” fikir û ra-manên te çi ne?

Min rojnameya we dît, bi rastî pir kêfa min hat. Pê serbilind bûm ku li Vîenayê rojnameyeke bi zimanê kurdî derdikeve. Hinek kêmasî hene, lê bawer im hejmara yekem e, wê di hejmarên bê de ev kêmasî jî çareser bibin. Serkeftinê ji we re dixwazim û hêviya weşaneke temendirêj dikim…

Ezbenî mala te ava ji bo vê sohbeta xweş û geş…

Avatir…

Page 6: Zeitung Kurdi

06

Zeitung Kurdî

Güney war ein Alevit väterlicherseits Kirmanc und mütterlicherseits kurdi-scher Abstammung. Er kam aus sehr ärmlichen Verhältnissen. Seine Mutter stammt aus der Provinz Şanlıurfa, sein Vater aus Varto, Provinz Muş. Als Stu-dent an der Universität Ankara lernte er den Regisseur Atif Yilmaz kennen, mit dem er seine ersten Filme drehte. Er spielte oft den armen und unterdrückten Menschen, der trotz allem nicht aufgibt. Nach dem Militärputsch 1961 wurde er wegen Veröffentlichung kommunistischer Schriften inhaftiert.

1970 gelang ihm mit „Umut“ - „Die Hoffnung“- der entscheidende künstle-rische Durchbruch als Regisseur. Als Filmemacher war er auch international erfolgreich 1983 gründete er mit anderen kurdischen Persönlichkeiten das Kur-dische Institut in Paris.

Sein bekanntester Film ist „Yol“ – „Der Weg“, für den er das Drehbuch schrieb. Für ihn erhielt er die Goldene Palme beim Film-Festival Cannes 1982. 1983 wurde ihm die Einreise zu einer Vorführung des Films in Deutschland von der Bundesregierung verweigert, mit der Begründung, dass seine Anwesenheit „als Exponent der extremen Linken ... zu gewaltsamen Auseinandersetzungen zwi-schen den unterschiedlichen türkischen Gruppierungen in der Bundesrepublik Deutschland führen würde“.

Güney starb 1984 an Magenkrebs und wurde auf dem Pariser Friedhof Père Lachaise begraben.

“Auf uns warten unsere Berge, unsere Täler und unsere Flüsse. Noch länger in der Fremde leben, über die Heimat singen und klagen wollen wir nicht mehr. Wir sind ein

mit unseren Heldentaten bekanntes Volk.

Unsere Helden gehen in die Geschichte ein. Nichts kann

unsere Entschlossenheit verhindern, kein Hindernis hält

uns auf. Türken, Acem`s und die

revolutionären Demokraten, die den Kurden ihre Identität nicht

abstreiten, ihren Widerstand unterstützen, mit ihnen bekämpfen wir unseren

gemeinsamen Feind. Der gemeinsame Kampf aller

unterdrückten Klassen soll unsere mächtigste Waffe sein.

Freunde und Feinde, ihr sollt wissen:

Wir werden siegreich sein. Wir müssen gewinnen.

Anstatt ein Leben in Sklaverei zu führen, wollen wir lieber im Kampf

um unsere Freiheit sterben„

Yılmaz GüneyIm Folgenden die Rede von

Yilmaz Güney anlässlich des Cannes-Filmfestivals!

Porträt

Gustav Mahler (1860 - 1911) ist das Genie des Fin de Siécle und Wegbe-reiter der Neuen Musik. Musikfreunde aus aller Welt feiern den berühmten Komponisten in zwei Jubiläumsjah-ren in Folge: 2010 wäre sein 150. Ge-burtstag, 2011 sein 100. Todestag.

Sein Leben ist untrennbar mit Wien verbunden: Nach seiner Kind-heit in Böhmen zieht er zum Studium hierher, startet seine internationale Karriere, verkehrt in Künstlerkreisen

und lernt seine Frau Alma kennen – eine wahre Femme fatale.

Am Gipfel des Ruhms ist er Ho-foperndirektor (1897 - 1907) und führt eine Bahn brechende Opernre-form durch. Mahler schafft dann den Sprung in die Neue Welt und ist Ka-pellmeister der Metropolitan Opera New York. Doch nur drei Jahre darauf stirbt er an einer bakteriellen Herz-krankheit in Wien, wo er auch seine letzte Ruhestätte findet.

Gustav Mahler: „Tradition ist die Weitergabe des Feuers, nicht die Anbetung der Asche!“

Page 7: Zeitung Kurdi

07

Zeitung Kurdî

„Azadî xilas bû“ navekî pir bixweba-wer e. Çima azadî xilas bû?

Lê belê, wextêk nivîsa min bê xwen-din, ew gotar hîn baş bê femkirin. Loma jî ez bersiva vê, ji xwendewanan re dihêlim.

„Azadî xilas bû“ te ji bo vê pêşbazî nivîsî an jî berê di dest te de hebû? An jî te wek kurteçîrok û wek roman pêk anî?

Ji demeka dirêj ve, pêşnîyar ten min ku ez, tiştên di serî min de derbasbuyî binivîsînim. Lê hêsanîyên ku min li vir dîtî û ên berê min heta demekê paş ve xist. Ber vê Pêşbazîyê ji min re bo pro-gramên di radyoyê pêşniyar dihatin.Di vê navberê de haya min ji vê Pêşbaziyê jî bu. Ji min re bu motîvasyonek. Her wiha, pirtuka min wek roman jî ez li ser dixebitim heye. Berê jî xebatên min he-bûn û ez dixwazim berdewam bikim.

Rexne an jî pîrozî çawa gihîştin te?Ji Rojnameyên tirkê, ên demokrat

ve rexneyên pozîtîf hatin. Wek nivîsarê Kurd pêşkesî çebûn. Nivîsar û rojna-

mevanê Kurd, birêz Şeyhmus Dîken ez pîroz kirim. Ciwanên li Tirkê dijîn jî ji min re mail kişandin. Pir dilgêş bûm. Lê ji kesayetên li Ewrupa dijîn ti rexne an jî pîrozî negihîştin min.

Bo Integratîon û dîversîtät çi dibêjî?Ew text min jibo ên li Ewrupa dijîn bi

zimanî almankî nivîsî. Min pêwîstîya vê dît. Min xwest Ewrupî hinek berê xwe bizivirînin Kurdistanê. Mixabin, tiştên kû li Welatê me diqewimin, heya wan jê tune. Armanca min, perçeyek ji jîy-ana min de, sîtuatîona kurdan jî bihata ber çavan. Tîştên kû wek gelempêr tên nivîsî zêde bêbandor dimînin. Lê bi de-tayî nivîsandin hîn zêde tiştan tixe ber çavan. Rexneyên erênî hatin.

Li ser Rojnameya Kurdî çi dibêjî?Mixabin min hîn Rojnameya Kurdî

nedît. Lê ez qimeteka pir baş didim vê. Rojnameyake bi zimanî Kurdan pir giranbiha ye. Hêvîdarim, ciwanên Kurd, bo literature hîn zêde serî xwe pêbieşînin.

Zor spas dikim…

Keçê Kurd, ji Vereîn-Exîlê xelatê yekemînî girt!

Nuran EkîngenLi sala 1970 an li bajarê Mêrdînê li

warê Ömerlî ji dayîk bum e. Xwan-dina yekemîn a nîvî û a Lîse li Di-yarbekîrê qedand. Piştra li Stenbulê ketim Zanîngeha Mezin Fakulteya Siyasetê. Min du sala li wir xwend u hatim girtin deh sal seş mehan di gir-tigehê de mam. Sala 2003 an bo ten-durîstîya min ne baş, hatim berdan. Ji wê pê ve li Austrê me. Wek Penaber li sala 2006 an biryara pozîtîf dan min. Min jî li vir dîsa dest bi Zanîn-geha Mezin kir. Niha „sozialarbeitê“ dixwînim. Di alîyekî de, DOWAS für Frauen de jî bi şevê kar dikim.

Page 8: Zeitung Kurdi

08

Zeitung Kurdî

Das kurdische Neujahrsfest Newroz, das am 21. März gefeiert wird, ist aus dem Widerstandsgeist des kurdischen Volkes entstanden und symbolisiert diesen bis heute. ,,Newroz“ heißt wörtlich ,,der neue Tag“ und hat sich aus den Wörtern ,,nu“ (neu) und ,,roj“ (Tag) über ,,nur“‘ und ,,nu-roz“ zu ,,newroz“ entwickelt. Als Fest der Wiedergeburt erlangte es zuerst bei den Kurden Bedeutung und wurde dann spä-ter auch von anderen iranischen Völkern übernommen. Kurden, Afghanen, Perser, Belutschen, Tatschiken u.a.feiern heute dieses Fest, das sie alle um ihre eigenen nationalen Bräuche bereichert haben.

Das Newrozfest ist wahrscheinlich das älteste kurdische Fest. Es wurde erstmals 612 v.Chr. in den Kusi- und Med-Reichen gefeiert. Newroz wurde und wird als Be-ginn eines neuen Jahres, wenn der Winter vorbei ist und der Frühling kommt, gefeiert. Der harte kurdische Winter, der insbeson-dere für die in abgelegenen Bergdörfern lebenden Menschen eine schwere Zeit bedeutet, ist vorüber. Die Tiere erwachen aus ihrem Winterschlaf, die Blumenwelt erblüht und die prallen Wasserfälle, Bäche und Flüsse rauschen wieder und geben der paradiesischen Landschaft Kurdistans ihr typisches Aussehen. Die Menschen fühlen sich wie neu geboren und schöpfen neue Kraft für ihr hartes Leben.

Die Legende erzählt, daß Dehok, der sogar seinen Vater umbrachte, sich durch die Ermordung des damaligen Herrschers Camsid an die Macht gebracht hatte. Eines Tages wuchsen ihm zwei Schlangen aus seinen Schultern. Verzweifelt bat er Ärzte und Weisen aus dem ganzen Land um Hil-fe. Einmal wurde ihm empfohlen, er solle die Schlangen täglich mit den Gehirnen von zwei jungen Menschen füttern, das würde sie vielleicht töten. So gab Dehok seinenWächtern den Befehl, täglich zwei junge Menschen umzubringen. Hass und Abscheu regten sich unter dem Volk, doch es war wehrlos. Dank einiger mitfühlender Wächter des Dehok, unter ihnen Ermay-il und Kermayil, wurden jeden Monat 30 junge Menschen vor dem grausamen Tod bewahrt, indem man den Schlangen statt zwei Menschenhirnen ein Schafshirn und ein Menschenhirn zum Fressen gab.

Hunderte mussten in die Berge flüch-ten. Nach dem Epos ,,Shanamey Firdew-si“ bildeten diese Menschen, die die freie Luft der Berge atmeten, den möglicher-

weise ersten kurdischen Stamm. Kawa, der be-kannte Held der Newroz-Mythologie, brach eines Tages das Schweigen des Volkes und organisierte den Widerstand gegen die Despotenherrschaft. Der weitaus seltener genannte Feridun beteiligte sich ebenfalls am Volksaufstand - aus Rache, weil sein Vater dem Tyrann geopfert worden war. Und nach ,,Shanamey Firdewsi“ war er es, der Dehok umbrachte, indem er Nägel in seinen Kopf schlug, die in das Gehirn eindrangen. Die eigentliche Hel-denrolle kommt jedoch Kawa zu, denn ihm gelang es, das Volk zum Widerstand zu bewegen und es so zu befreien. Der Sturz des Dehok machte der Grausamkeit und dem Leid ein Ende. Aus der Freude, diese harte Zeit überwunden zu haben und aus dem Bedürfnis heraus, dieses große Er-eignis zu feiern, wurde das Newrozfest geboren. Es gibt eine bemerkenswerte Parallele zwischen der damaligen und der heutigen Situation des leid-geprüften kurdischen Volkes. Dehok verkörpert die kolonialistischen Unterdrücker der Gegenwart und Kawa nach wie vor den revolutionären Kampf der Kurden. Das ist auch der Grund, aus dem keine Macht der Welt das Newrozfest verdrängen kann. Es wird ewig als Tradition bewahrt bleiben

Trotz der viel zitierten Uneinigkeit, die unter den Kurden in mancherlei Hinsicht herrschen mag, ver-bindet sie doch eine Hoffnung, die ihnen niemand wegnehmen kann: die Hoffnung, dass in allen Tei-len Kurdistans ein freies und vor allem friedliches Newrozfest gefeiert werden kann.

In diesem Sinne begehen auch die Kurden im Ausland -Arbeitsemigranten, Studenten, Asylbe-werber- das Newrozfest, denn sie wollen die Tra-dition bewahren und ihre Solidarität mit ihrem Volk daheim in Kurdistan zum Ausdruck bringen.

New

roz

Ges

chic

hte

Page 9: Zeitung Kurdi

09

Zeitung Kurdî

Derhêner: Philippe Lioret, Sala avakirî: 2009Welat: Fransa, Wext: 1 saet 50 dk, Ziman: Fransizî Kurman-cî, Ingîlîzî, Senaryo: Olivier Adam, Emmanuel Courcol, Phil-ippe Lioret, Çêkirin: Christophe Rossignon

Li Fransayê, li bajarê Calasê derbas dibe fîlm. Ciwanekî Kurd ji alîya Iraqê ve dixwaze ji bo evîndarîya xwe derbas a In-gîlîstanê bibe. Biryar dide kû bi avjenî di nav Behra Manşê de derbas bibe. Her wiha, jibo mîrovahatiya qanûnên Fransayî ên krimînalîst jî bi taybetî û bi vekirî datîne ber çavên me…

F îlmek j ibo we.. .

Page 10: Zeitung Kurdi

10

Zeitung Kurdî

Die Zahlen

1 - yek2 - didu, du (do)

3 - sisê, sê4 - çar

5 - pênç 6 - şeş 7 - heft 8 - heşt 9 - neh

10 - deh 11 - yanzdeh(deh û yek)

12 - diwanzdeh(deh û du)13 - sêzdeh(deh û sisê, sê)

14 - çardeh(deh û çar)15 - panzdeh(deh û pênç)

16 - şanzdeh(deh û şeş)17 - hivdeh(deh û heft)18 - hijdeh(deh û heşt)

19 - nozdeh(deh û neh)20 - bîst

21 - bîst û yek22 - bîst û du23 - bîst û sê

29 - bîst û neh 30 - sî, sih40 - çil, çel50 - pêncî

60 - şêst70 - heftê80 - heştê

90 - nod100 - sed

200 - dused300 - sêsed

400 - çarsed500 - pêncsed

600 - şeşsed700 - heftsed800 - heştsed900 - nehsed1000 - hezar

4000 - çarhezar10.000 - dehhezar

2010 - Du hezar û deh 200.000 - Du sed hezar

1.000.000 - Milyon

Begrüßung (Silav)

Guten morgen

Beyani baş

Guten tag

Rojbaş

Guten Abend

Êvarbaş

Gute nacht

Şevbaş

Sei herzlich willkommen

Tu bi xêr hati

Seid herzlich willkommen

hûn bi xêr hatin

Antwort (Bersiv)

Gottes segen sei mit dir

Xêra xwedê li te be

Gottes segen sei mit euch

Xêra xwedê li we be

Sei gesegnet

Nav xêrê da be

Seid gesegnet

Nav xêrê da bin

Abschied (Veqetî)

Lebe wohl

bi xatirê te

Lebt wohl

bi xatırê we

Tschüss

oxir be

Beispiele (Nimune)

21.03.2010

Bist û yekê Ader ê duhezarûdeh

21. März ist NEWROZ Fest

Bist û yek ê adar ê roja Newroz a pîroze

Xezal und Suzana sind beide 22 Jahre alt

Xezal û suzana herdu bist û du sali ne

Hans ist 34 Jahre alt

Hans si û çar Sali ye

Mein Onkel Azad ist 42 Jahre alt

Xale min Azad çel û du Sali ye

DERSÊN(WANEYA) ZIMANÊ KURMANCÎ

Page 11: Zeitung Kurdi

11

Zeitung Kurdî

Pirs

iv

Page 12: Zeitung Kurdi

12

Zeitung Kurdî

Albuma dima vengê vind biyê:

Surêdar

Production: Kalan Muzik

Poem: Mehmet Çetin

Muzik: Umut Akar

kotiê isani bıdecocanê xo oca do, vanê(…)

Veciy

a

Îro destpêka adarê ye. Di adarê de jiyîn dîsa vedije. Bo zin-dîyan jî destpêka hêvîyê ye. Ez destpêka adarê mîna berbanga sibê dibînim. Dema ku tarî li holê hêdî hêdî diçe. Em Kurd weha dibêjin: ”Di tarîyê de gur û mîh ji hevdû tên cuda kirin.”

Ji erdê av xwe hêdî hêdî xij koka garan dike. Hemû giyayên ku hisk bûne; liser koka xwe ca-rek din aj didin. Bi vî awayî dola wan jî ji holê winda nabin. Li çîy-an belekîyên res dikevin berfê. Di newalan de av dike xise xis û avên kanîyan zêde dibin.

Heywanên ku ketine xewa zi-vistanê jî dilên wan hildiceniqîn û xwe ji tevizandinê xilas dikin. Teyrên penahinde kom dibin û di-kine vîçe vîç şa dibin ku carik din dema şunda vegerandinê nizik bûye. Daxwezîya teyran ewe ku şunda vegerin, cîyê hêlînên xwe ava bikin û hêkan bikin. Mêş jî li ber qula pêtagê kom ser hevdû dibin û xwe bo firikîandinê amade

dikin.Li gundan cutkar bi dilşayî diçin

baxçe û zevîyan, der û dora xwe mêze dikin ku ka çi karî bikin. Li bajaran jî mirov cilên xwe yên sivik li xwe dikin û diçin xebata xwe. Ango hatina adarê bo mirovan wakû mizgîn e.

Îro hat bîra min ku gelo di mala min de findek bo vêxistinê heye? Ji ber ku

15 sale ku ez roja 21 ê adarê findekî bo agirê Newrozê mala xwe de êvarê vêdixinim.

Find, 5000 sale ku di civaka mirovan de hatîye dîtin û cîyên tarî de hatîye vê-xistin. Li ser goran û roja ji dayêk bûnê de jî tê vêxistinê. Find (agir, ronahî,

germî û şewatok e)Ez naxwezim ku çîroka NEWROZ

we ra binivîsînim. Lê belê dema ku hesinvan Kawa dujminê xwîn xwar De-hak kuştîye, bi destê lawê xwe girtîye û hilkişiya ye ser banê qesrê û agirekî gurr li wir bi êzingan dadaye. Kawa, hemû hevalên xwe ra gotîye, gava ku ez Dehak bikujim, ez ê biçim ser banê qesra wir agirekî dadim. Hûn hemû bi-zanin ku min Dehak kuştîye. Bi teybetî agirê Newroz ê bo hevalên Kawa wakû şanî ye û ji Dehak xilasbûn e. Ez bawar dikim ku Kawa bi zanayî meha adarê de Dehak kuştîye.

Ez carek din şunda vedigerim û li fin-da xwe dinêrim. Bi raya min hemû Kurd dikanin ku salê carê 21 ê adarê wekê sembol li mala xwe de findekî bo agirê Newroz ê vêxinin.

Daxwezîya min ewe ku find vêxistina 21 ê adarê, Kurdistana azad de jî bê domandin. Salê carê bi milliyonan find bên firotin û alikarîya aborîya Hukuma-ta Kurdistan bike ku Kurdistana azad de tu car zarok û kokim li ber derîyan, dîwaran sêwî û bêkes nemînin.

Yusu

f Bud

ak

Salê carê yek find

Page 13: Zeitung Kurdi

13

Zeitung Kurdî

Wir alle kommunizieren tagtäglich und stehen somit auch im Dialog (als Teil der Kommunikation) mit anderen Menschen. Wie viele von uns oft am eigenen Leib erfah-ren, fängt weder jeder Dialog so an wie wir es uns wünschen, noch endet er so wie wir es gerne hätten. Wenn wir uns aber der Sa-che bewusst werden, dass Kommunikation an sich keine so einfache Sache ist, dann haben wir schon die erste Hürde für einen gelungenen Dialog bravourös absolviert. Im Grunde genommen basieren menschliche Probleme auf einer misslungenen Kommu-nikation – sei es zwischen PartnerInnen, FamilienmitgliederInnen, FreundInnen, Ar-beitskollegInnen oder auch Institutionen, Systemen, Völkern, Staaten etc. etc.

Ein gelungener Dialog ist durchaus kein Produkt des Zufalls und kann erlernt wer-den. Das sagt uns zumindest die Kommuni-kationswissenschaft. Zur näheren Beleuch-tung empfiehlt es sich, eine erst kürzlich misslungene Kommunikation oder Dialog zu analysieren wozu folgende Fragen (ohne Anspruch auf Vollständigkeit) hilfreich sein können:

1- Hatten Sie eine Grundhaltung, die von Respekt und Wertschätzung getragen war?

2- Haben Sie einfühlend zugehört und den Gesprächspartner ausreden lassen?

3- Haben Sie eine Haltung von Offenheit und Neugier bewahrt?

4- Haben Sie eigene Annahmen hinter-fragt?

5- Haben Sie Vorurteile – zumindest für die Zeit des Gesprächs – suspendiert?

6- Welchen Ton und Lautstärke hatte Ihre Stimme?

7- Haben Sie überzeugen wollen oder nach gemeinsamen Lösungen gesucht?

8- Wie war Ihre Körperhaltung?9- Hatten Sie Augenkontakt oder haben

Sie sich nebstbei mit anderen Dingen be-schäftigt?

10- Haben Sie und wie haben Sie kriti-siert (persönlich oder sachlich)

11- Wie haben Sie Kritik aufgenommen (persönlich oder sachlich)

Unsere Auffassung von Dingen und un-sere Meinungen haben wir auf verschiede-ne Weisen erworben; darum denken und handeln wir alle auch sehr verschieden. Darum kommen wir auch immer wieder in die Situation uns erklären und den/die Andere(n) verstehen zu müssen. Haben Sie sich schon einmal Gedanken darüber gemacht, WIE Sie kommunizieren? Der bekannte Kommunikationswissenschaftler Paul Watzlawick beispielsweise empfiehlt einmal auf die Meta-Ebene zu treten. „Vie-le Kommunikationsprobleme können erst dann von den Beteiligten durchschaut und gelöst werden, wenn sie aus dem einge-fahrenen System heraustreten und über ihre Art, miteinander zu reden, reden.“ Das nennt Watzlawick „Meta-Kommunikation“. Meta-Kommunikation wird vor allem für die Verbesserung von Kommunikationspro-zessen und insbesondere bei der Konflikt-lösung eingesetzt. Kommen wir wieder zu-rück zu Ihrem letzten misslungenen Dialog. Sie können durchaus am Anfang Ihrer Ana-lyse einen meta-kommunikativen Blick auf sich werfen und herausfinden, was Ihnen und Ihrem Gegenüber im Dialog misslingt. Sind Sie sich der Störfaktoren bewusst, dann können Sie daran arbeiten. Und wenn jede(r) Einzelne von uns die Regeln eines friedlichen, wertschätzenden, produktiven Dialogs beherrschen würde, dann wäre dies schon ein sehr bedeutender Beitrag zu ei-ner friedlicheren Gesellschaft.

Literatur:Paul Watzlawick/Janet Beavin/Don D.

Jackson: Menschliche Kommunikation – Formen, Störungen, Paradoxien, Huber Verlag 2007Literaturtipp:

Paul Watzlawick: „Anleitung zum Un-glücklichsein“, Piper, München 1983

Paul Watzlawick: „Wie wirklich ist die Wirklichkeit“, Piper, München 1976

Die Kunst des Kommunizierens!

KommunikationswissenschaftlerinPsychotherapeutin (i.A.u.S)

Mag.a Özlem Akar

“Ein gelungener Dialog ist durchaus kein Produkt des Zufalls und kann erlernt werden. Das sagt uns zumindest

die Kommunikationswissenschaft„

Li V îenayê protestoyek dijî avakirina bendavên di nevala Munzurê de pêk hat

Roja 15ê Adarê 2010 an li Vîenayê, li ser navê „Navnetevîya Rojê Çe-man“ de kesên kû „Peyana Azadîya Munzurê“ pêk anîn û bi „Leeza-Liga für emenzipatorische Zusammenar-beit“ û „Eca-watch“ ve çalakîyek pêk anîn. Ew protesto li herema Vîenaya 22 an li ber Strabag AGê pêk hat. Gor agahîyên gihîştî me, çalakwanan dix-wastin kû, bi xudêyê Strabagê Hans Peter Haselsteiner re hevdîtînekê pêk bînin lê, wî nisîmen nedayê.

Çalakwanan li ber pargîdanîya STRABAGê nêzikê seatêkê pro-testoya xwe kirin. Û gotin; „Strabag bo qezenca xwe, bi her awayî ê tekîldarîya wan projena bike, lê em dixwazin carekî din bînin ziman kû, bendavên li Tirkê çêbuyî ne gor hêl-dorî ne. Ew jî tê wê wateyê ku, li wê warê, ew projena ne ji bo jîyanekê xweştirin. Her wiha, jîyana mîrovan tixin tengasî û ajnala jî ji wî warî bi dûr dixin.“

Çalakwanan di dawîyê de; „Em dixwazin hember hev runin û gengeşîyan serrast bikin. Lê va ça-lakî jî wê ne a yekemîn bibe.“

Page 14: Zeitung Kurdi

14

Zeitung Kurdî

Buch

Facebook a bi zimanî kurmancî ji demekê nê-zik ve derket ber hez-kirên zimanî kurdî. Li ser Facebook a bi kur-mancî, çend kes ci-wanên Kurd li ser di-xebitin. Wan ciwanên kurdan, dîsa xwe li ser Facebookê wek “Stêrka Kurdan” bi nav kirinê. Armanca xwe jî wiha anîne zimên; “Hemu endamên vê Komê stêr-kin. Armanca vê komê, dinyakê bi zimanî kurdî jibo Kurdan afirandin e. Beşek ji xebata li vir Wergerî ye. Bêşa din jî bi tenê stêrk dizanin…”

Bo têkîlîyê e-maîl: [email protected]

So haben kurdische Frauen den 8. März gefeirt!

Page 15: Zeitung Kurdi

15

Zeitung Kurdî

Hüseyin Akmaz sala 1954 an li Dêrsîmê ji Dayika xwe bu ye. Dibistana yekemîn li Dêrsîm, Stenbûl û li Izmirê qe-dandê. Bo Lîse jî dîsa vegerê Dêrsîmê. Li Unîversîteya Gazî besa Matamatîkê xwendê û du sal jî li Universîteya Yildiz Teknîkê xwendê. Dibê “di wan deman de, xwendin zor bû. Ez di IETTê de jî di-xebitim. Min dît ku, xwendin a min bi vê rewşê pêş ve nakeve, min biryar da û ez sala 1978 an de hatim Austrê. Min li Wîena Unîversîteya Teknikê de di beşa Computurê de destpêkir û di sala 1986 an vir de wek Programkarîya Compu-turê dixebitim.“

Akmaz, mîrovekî jihatî û xebathêze. Ji aktîvîtên sosyal re, dibêje pir dema wî tunne. “Ez zêde li ser pirsgirîkên gelê me disekinim.“ Xebatê Feykomê jî xistê nav sosyalîteya xwe. Akmaz, di Feykomê de berpirsîyar e. Demekê kin çuyê Isveçê, du vegerina xwe di sala 2004 an vir de, vê xebatê didomîn e. Bo pirsa, „çima berpirsiyarîya Feykomê dikî?“ Akmaz wiha bersiv da; „Ezê wekî din li kû bum a… Cihê min nav gelê min e. Ez di vir da, xwe hîn nêzika gelê xwe dibînim û alîkarîya gelê xwe hîn zêde livir dikim…“

Wek te zanîn KÎB û Feykom heye. Bo pirsa, cudahîya di nav wan de ci

ye? Akmaz wiha bersiv da: “Feykom, Rêxistin a Komelayan Austrê ye. KIB jî wek Komeleyên din ên li Austrê, enda-ma Feykomê ye.“

Li Austrê çiqas Kurd dijîn û hejma-ra wan çiqas e, dibekû, birêz Akmaz baç bizane. Got; “têkîlîya me bi gelê me re nêzik e. Li her dewrê Austrê, Komeleyên me hene. Em ji wan deran agahîya digrin. Li gor lêkolînên me, li Austrê nêzikê 100(sed) hezar an jî 110 (seddeh)hezar Kurd dijîn.”

Akmaz li ser perwerdeya zarokên kurdan jî, bi dilgermî got; ”Em vê kê-masîyê pir û pir dikşînin. Zêde jî li ser disekinin. Berê çend salan bi Wazere-ta Perwerdiyê re hin xebatên me bûn. Ger em 10-12 an zarokan li cem hev bicîvînin em dikarin dest bi perwerdê zarokan bikin. Divê mijarê de me nikarî em bi serkevin.Lê ji me zêdetir, xwestin a dê û bavan pêwîste.”

Polîtîka Kurdan li Austrtê

“Ew tiştekî pirr balkêşe. Nifsa duy-emîn û seyemîn jî li vir di nav civakê de cihê xwe girtin. Partîyên Austrê berê jî ji Koçberan ditirsîn. Li niha ne wisa ye, bandora globalîzmê li ser Austrê jî dibe. Ew 10-15 salan de, civaka Austrê jî

rengdar bû. Pê bawerîya min heye kû, di demên pêş me de, emê di polîtîkaya netew de û di ên lokal de, namzetên xwe derxinîn.”

Feykom, jibo zindî bûn a çand a Kur-dan çi dike, çi difikir e? “Li Komeleyên me xebatên çandî xebatên herî pêşketî ne. Em li ser vana zêde disekinin. Ci-wanên me bi hêzin û ji dixwazin fêra çanda xwe bibin. Her wiha xwestekên me ji ronakbîrên me jî hene kû, hêzin xwe bi me re yek bikin. Em dikarin bo vê alîkarî û imkanên(derfet) xwe amade bikin. Em naxwazin ku zarokên me, xwe bîrve bikin û asîmîle bibin. Ger ew pêk be, bersiva wê him ji alîya me ve û him jî ji alîya ronakbîrên me ve naye dayîn.”

Ditîn û ramanên xwe li ser Rojnameya Kurdî wiha anîn zimên: ”Ez Rojnamê Kurdî pir giranbiha dibînim. Hêvîdarim ê biser keve. Em wek Feykomê, amade ne kû, ji her aliyê ve alîkarî û piştgirîya we bikin. Em vê bi gotinekê vekirî tînin ziman. Pêwîstîya Rojnameyakê wiha li Austrê heye. Pêwîstîya Kurdan heye. Her wiha hêvîya me heye ku, Rojna-meya Kurdî xwe bigihîne nifsa (gene-ration) duwemîn û seyemîn. Ez karê we pîroz dikim û ji we ra, serkiftinê û jîyanekê dirêj dixwazim.”

“ Em naxwazin ku zarokên me, xwe ji bîr bikin û asîmîle bibin. Ger ew pêk be, bersiva wê him ji alîya me ve û him jî ji alîya ronakbîrên me ve naye dayîn ”

Ji Dêrsîmê heta Vîena...Im Jahre 1992 haben sich die meis-

ten in Österreich existierenden kur-dischen Vereine zum Dachverband FEYKOM zusammengeschlossen.

Die Tätigkeiten dieses Verbandes sind unter anderem die breite Präsen-tation kurdischen Kulturschaffens in Malerei, Theater, Musik, Literatur, Tanz und Film gemeinsam mit dem österreichischen Kulturleben. Der Verband veranstaltet im weiteren Seminar- und Diskussionsreihen mit internationalen Expertinnen, Künst-lerinnen, Schriftstellerinnen und Po-litikerinnen, die zur soziokulturellen Entwicklung und zu neuen Perspek-tiven der in Österreich lebenden - ca. 100.000 bis 110.000 – Kurdinnen bei-tragen. Feykom fördert die Zusam-menarbeit von ÖsterreicherInnen und KurdInnen in den Bereichen Kultur, Integration, Gesellschaftspolitik, Ar-beitsmarkt, Frauen, Wissenschaft, Menschenrechte, Globalisierung und internationale Kooperationen. All die-se Tätigkeiten tragen zur Förderung des dynamischen gesellschaftlichen Dialogs in Österreich bei.

FEYKOM

Rohat Miran

Hüs

eyin

Akm

az

Page 16: Zeitung Kurdi

16

Zeitung Kurdî

Nûçe- RTÜK kirmancki kirdaski u aravki haqa phel daene re 14 radon u televizyonure destur da, RTÜK 23 sebatede peser amaenede.

Vake milleteke Türkiya de weşiya ho ramene eve zone moawa hora ra-don u televizyon u virastenere qerar daveci.

Merdin de cemre FM, Mersin de Radyo ses, riha de Radyo Net, Amed de Cağri FM, Gün Radyo, Nur FM, Gün TV, TV 21, Aktüel, Söz TV, Can TV, Can radyo, Aktüel FM, Juki Aska FM asma kanun de 2009 de naêke ma cor mord ni şikine ke kirmançki, kurmanci u arav ki phel bidere.

Serra 2004 inede roze de 45 de-qey heşte deki 5 saate beseker-dene phel bıdere; sevev kı vatene desınde besenekeme bıçarnimera

www.kurdi.at

Zone maêra haqa phel daêne bêşündor 7 serra tepiya ame

Piranîya wan jin û ciwan in!

Zêdetirê beşdaran jin û ciwan bûn. Serokê komelê got ku; “ ew xwestek, ji alîya endamên me ve hat û me jî xeba-tek bi rê kir. Em naxwazin zimanê xwe ji bîr bikin. Ew waneya zimanî kurmancî bêqes(kostenlos) e. Û xwestekên me ji ciwanan heye kû ew jî, xwedî derketi-na zimanê xwe ye. Êdin em naxwazin asîmîlasyonê bipêş ve bixin.

Serokê Komelê, dibêjin, ew wane bi alîkarîya endamê akademîsyenan ve pêk te. Wanê her sêşemê(dînstag), seat 17.00 - 19.00 ê li Navêndê ji alîya Remo Semur ve te dayîn.

Li St. Pöltenê Navenda Çanda Mezopotamê-Amara waneya zimanî kurmancî bi dar xist û pir kes beşdarê vê wanê (qursê) bûn.

Li St. Pöltenê Waneya bi kurmancî destpêkir

tırki. İdarekare Cemre FM Mahmut Sarıhan vake Na haqi gereke rewra bidene.

Simare ju xizmeta newiye

Nara tepiya simare pelga interneteki xismeta.de ne-wiye keme.

Kamke çexode intarnet esto be-sekene na rojnamiye biwane. na rojnamiye ma viyana de vezeme .na teka virena hama wazemeke 2 asmde ree newiye vejime,simaki mare fikre xo bi nusne vatena xo barera zon.. Na roznamiye 3 zo-nura nusneme. Almanki kirdaşki u kirman cıki ya Avusturyade ha-tave nika zone mara roznamiye neveta . ma wastke Tek ju yita ni çor kose dinade milete xore xizmete bikerime. Na roznamiya ke nika vejina simaki bu wane bi nusne agmekere.

Page 17: Zeitung Kurdi

17

Zeitung Kurdî

Dı hire seri na ra raver, Ce-mila Celil amaybe Viyana. Ra-done Erivan (vatena ma: ‘Ra-done Quro’) ser ju qonferans da. ‘Radone Quro’ Erivan de bi. Kırdaşki, 1955 (hazar u new seu poncas u ponc) de Radone Eri-van de ama hesnaene. ‘Radone Quro’, Radone Erivan de name ju program bi. Nu program, des u ponc deki ontene. U qonfe-ranse Cemila Celil’u qe mı cor qalkerd, mı ki gosda cı. A roce, mı çıxa ke gos da Cemila Celil, ez şiyo waxte domanenya xu. U waxt de dewa ma de hama hama des u ponc çei bi. Zere ni

des u ponc çeu de dı hire tenu de radon bi. Xona aqıle ma domano nesone ra-don ser. Xora keşi ki radone xu nedene domano dest. Ma gegane duri ra gos-dene na qutiya wengo. Ververe pilane xu de; ververe piye xu, ape xu, xale xu, kewraye xu, cirane xu de gosdene u heylamu qe na qutiye ra vecino.

Qe mı vira nesono: Pilane ma heroc, peroc dıma (nejdiye sondi) des u ponc deki gosdene ‘Radone Quro’. Perune ra zafi, Ape Keleş radone xu guretene amene vere çeber ya ki veciyene sere boni. Pilo ra kam ke dewede re, i ki gıran gıran dorme Ape Keleş de biye-ne top. Ju xore tutın pulusnene, u bin zoniane xu ser niştene ro. Ju deste xu eştene gose xu, u bin herme xu sene xo de gıredene. Hama qe kes ra weng neveciyene! Dewane per u pia bibe lal u qer! Dewe, zere a des u ponc dekade ebe wenge Guro biene sem, biene tal, kuytene hayleme, jibene, qalene, ber-bene, huyene...

Dewa made ma per u pia Kırmanci (So-Be) qesekerdeyne. U dem kam ra

ki persbıkerdene, qıc u pilu, ceniu ca-merdu peruno vatene qe, ‘ma Kırmanc me’. Zone Kurmanci ya ki zone Guro (ma cıra watene qe Kırdaşki), dı hire kokımo besekerdeyne gesebıkere. İnu ki her çi famnekerdeyne! Qese ke kılamune Kırdaşki/Kurmanci de amene vatene, zafine nezonene savane! Hama unca perunu solıxe xu bırnene, gosdene ser. İ kılamu qefeliyene kari, derd qoti ke sari, ze auxa wısari gure-teyne berdene:

Tu hım guli, hım rıhan i Tu hım derd i, hım dermani Hım hekim i hım loqman i Weran ez ım malım xerab ‘Radone Quro’ de wenge kami ne-

vecia qe! Qarabetê Xaco, Şeroyê Biro, Efoyê Eset, Paşîke Efo, Memoye Pîr, Keremê Anqosî, Ahmedê Tecîr, Mecîdê Sileman, Arame Tîgran Filîtê Quto, Mamê Elê Etmankî, Lawikê Metînî, Bişarê Çeto, Mîrzikê Zaza, Emê Gozê, Koçero, Siyabend û Xecê, Mem û Zîn, Xozan Daxê, Derwêşê Evdî, Salih û Nûrê, Heso û Nazê, Bavê Fexriya, Me-ryemxan, Fatma İsa, Susika Simo, Za-dina Şekir...

Hama iye ke düşte mı ra bi, gore inu her çi begumanbi. Radon çutır gurino? Ma pilane xu ra zaf perskerdeyne. Qe keşi ma ra çiyo de baqıl nevateyne. Xo ra inu ki tawa nezonene! Roca juye me qalike zu ra perskerd:

‘‘Qalko, nu radon çutır gorino? Ni xonde ison, çutır kerde zere na quti-ye?..’’

Qalike mı:‘‘İsone xonde becıku kerde uca.’’Qalike mı, perskerdaene niano ra

xonde qayil nebiyene. Mı, u ra dıma xo be xo pers u qesekerdeyne: Ma, ni ison qe wesan nebene? Qe tesan nebene?

Mijye inu ki nena? Koyti cie xu kene? Ni isonu, na dinawa xonde gırse de çı biyo, çı nebiye çutır xebere gureteyne? İ xeberu çutır aqıle xu de guretene, tepiya ki mara vatene? Ma virde çı ra xonde çi nemanene? Xonde klamu, sanıku, xeberu, namu... Zere na qutiya qıckeke de i çand tene bi?..

Xonde ki nebi; mı sebeta radon ra xele hewne xırabın diyene. Tersa mı nia biye: Ni ison qe zere radon ra veciy-ere, kam zonenu ma u na dina sekene?

U ‘Radone Quro’, ju kare Casimê Celil bi. Cemila Celil’a qe amaybe Vi-yana, çena Casimê Celil biye. Lacane Casimê Celil ra Jelile Jelil, Austria de weşiyene. Pilane ma, sero ra rawer, waxte domaneniya ma de ma qankerd-me! Casimê Celil, isone xonde becıke nıbiu! Xonde pilane ma gırs biu. Lace xu, çene xu bie.

Cemila Celil ki, (ze i isone xonde becıku) Kurmanci/Kırdaşki qesekerd. Sero ra raver pilane mau zafinu Kur-manci/Kırdaşki nezonene, hama unca ki gosdene ‘Radone Quro’, gosdene Casimê Celil. Sero ra tepya ezik Kur-manci/Kırdaşki nezonon, hama mı ki gosda Cemila Celil (çena Casimê Ce-lil). Ma nıka dine xu merzime; gore vıren ma tenena rındme. Havale ke Kurmanci/Kırdaşki zonene, inu mare qese Cemila Celil, gege Tırki, gege Al-mani ard zon ser.

Kare, hunere heneni este ke waxta-ne düri de mende, unca ki gore ma ze xeznaye. ‘Radone Quro’, ju xeznaua ni-yanena. Ez nıka, i isone waxte donane-nya mıne ke xonde becıko bi, inu ra zaf haşto! Teyna ez ne, ma per u pia inu ra dendarme. Kam ke ni dene xu keno xu vira, roce yena xu ki keno vind.

Ebe sılamet u kemalet!

Waxte domaneniya mı de ‘Radone Quro’

Hûs

eyîn

Şîm

şek

Page 18: Zeitung Kurdi

18

Zeitung Kurdî

H.A. wurde in Hakkari während einer Demonstration gegen das Verbot des kurdischen Satelliten Roj-TV gemeinsam mit weiteren Personen festgenommen. Nach dem bestehenden Recht wird ihm vorgeworfen, sich an einer Tat, welche mit dem Zweck einer Terrororganisation übereinstimmt, beteiligt zu ha-ben. Das türkische Strafrecht begreift Personen, die sich an Aktivitäten beteiligen, welche mit dem Ziel einer verbotenen Or-ganisation übereinstimmen, auch als Mitglied dieser Organisa-tion, wenngleich keine strukturelle Verbindung besteht. Diese absurde Kodifizierung führt zu einer Tragikomödie, insbeson-dere wenn die Person ein 7-jähriges Kind ist wie im Fall H.A.

Grundlage für die jüngste Verhaftung von tausenden Kin-dern stellt das Antiterrorgesetz. Demnach sind terroristische Aktivitäten Taten, die gegen die Einheit der Nation und des Ter-ritoriums wirken. Die normalen Bestimmungen des türkischen Strafrechts werden, wenn es sich um terroristische Aktivitäten handelt, verschärft angewendet. Mindernde Umstände wer-den in demselben Gesetz ausgeschlossen. Tausende Kinder zwischen 12 und 18 Jahren wurden unter Bezugnahme auf die-ses Gesetz inhaftiert und über 400 Kinder sitzen derzeit aus diesem Grunde im Gefängnis. Die Anklageschrift fordert bis zu 30 Jahre Freiheitsstrafe; manche wurden zu 10 bis 15 Jah-ren Freiheitsentzug verurteilt. Sie werden beschuldigt, sich an verbotenen Aktionen oder Protestaktionen beteiligt und die Si-cherheitskräfte mit Steinen beworfen zu haben. Deshalb wird ihr Anliegen auch die „Causa der Steine-werfenden Kinder“ ge-nannt.

Die Anwendung des normalen Strafrechts für Kinder geht auf das Jahr 1979 zurück. Im Juli 2003 wurde das Jugendstraf-recht wieder eingeführt und im Jahr 2005 das Jugendschutz-recht. Doch im Juni 2006 wurden durch eine Veränderung des türkischen Antiterrorgesetzes auch Jugendstraftaten, die gegen Staatsschutzbestimmungen verstoßen, diesem Gesetz unter-worfen. Demnach werden Jugendliche, die dem Aufruf verbo-tener Organisationen Folge leisten, genauso wie Erwachse-ne bestraft. Alle Appelle, die von UNICEF, Europaparlament, EU-Kommission, EU-Parlament und EU-Rat sowie türkischen NGO’s kommen, werden ignoriert. Die von der Regierung an-gekündigte Behandlung dieses Themas fand bis dato nicht statt.

Juristisch konzentriert sich das Oberste Gericht der Tür-kei auf das Schuldbewusstsein des Kindes. Infolge werden Sachverständige beauftragt herauszufinden, welche sozialen Umstände die Aggressivität der Kinder hervorbringen, ob sie sich dessen bewusst sind und ob es sich bei ihren Handlungen und strafbare handelt. Diese dem Jugendgerichten entzoge-nen Fälle, die bei den zuständigen Strafgerichten für schwere Strafsachen behandelt werden, unterliegen der härtesten Straf-gerichtsbarkeit. Diese Gerichte umgehen bewusst alle Kon-ventionen, die zum Schutz des Kindes bestehen. Das Gesetz, dass Kinder nicht zwecks Bestrafung in Gewahrsam genom-men werden dürfen, und die diesem Gesetz entsprechende Sanktion, die dafür sorgen sollte, diese Kinder wieder in die Gesellschaft zu reintegrieren, so dass ihre Zukunft sozial und pädagogisch ist, wird durch die Anwendung des Terrorgesetzes aufs schärfste verletzt.

Die Rechtsentwicklung der Türkei vermeidet gänzlich eine Ursachenanalyse der begangenen Straftaten, was zeigt, dass

Mustafa Akgün

der Staat die Kinderrechte von Grund auf missachtet. Die Tatsachen, dass die Kinder in einer Ausnahmezustandsver-waltung auf die Welt gekommen und aufgewachsen sind, wobei bereits ihre ersten Wahrnehmungen durch grobe Menschenrechtsverletzungen mit geprägt sind, wobei ihre Väter und Mütter erniedrigt, geschlagen und inhaftiert wur-den, die türkischen Sicherheitskräfte bei fast jeder politi-schen Aktion gegen Kurden vorgegangen sind, viele Dörfer verbrannt wurden und die Menschen gezwungen sind, in Slum-Vierteln zu wohnen, wo sie weder Aussichten auf ei-nen normalen Job haben, noch andere Zukunftsperspektive besitzen, sind Objektivitäten, die für ein seriöses Gutachten zur Bewertung der Handlungen die Grundlage darstellen müssten. Weiters müsste bewertet werden, dass das türki-sche Unterrichtswesen von nationalistischer Verblendung, Voluntarismus, völligem Unverständnis von sozialen Ge-setzmäßigkeiten und Orientierungen kasernenhofstilmäßig

Kinder im Visier des türkischen Staates

Page 19: Zeitung Kurdi

19

Zeitung Kurdî

Xido bom roze sono ware nejdiye warideraye zof bena tenge hemik aşewo.wuza mordeme raste ci beno Xid vengo berzravano raye bidemi! mordemek juyo hene-noke bevangero; gırsopernenora xid ser: nero ti kamake ez ree todi?nika capole dan bine gosetoro to na aşero erzen binxid vano nika ti raye minedana? xo sa-neno heto sere;bê ravere birayemi ! çaye honde here-dina?ti raye minedana ez dan to.eke tene xidra kuno dür xid cereno ra vano: masalla to iştiri xeyle kerde dergrave vêrdara sekerd adire xo dard we? sekerd?

Xido bom

Bektaşi eve ewlayra

Pelga Heketu

Bektaşi ra pers kerdo ewlay seneneyau teremin u tüyePeki ti ewlawa ewlayen mide esta eke heniyo mare sır veze, kiramete veze...çiye era ma misne na dara ke na boveraera lingu fiye bifetelne.Bektaşi: Duway keno nekeno dare hu-renda nelewinaReyna, reyna, reyna, dare hurenda xora nelewina.Bektaşi wurzenora verva dare sonovane bektaşi ti sekena?dest erzeno vere çenike xovano na ewlıya tene can giranoez deyra can senikne o hata bêro keez des ree son.

Bektaşi vano: ‚ez jür neken‘

qole erzena karvane bektaşu serdeke-ne seroke qole eke nisenoro astore xo raştvo Bektaşi venga ci dano.vano çiyemi peyser mideseroke gole vano çaye?toke çiyemi peyser neda zowtu dan torovileto şikino to ver.Serok cereno ra vano key vilemi şikino?Bektaşi vano belka esmer, belka dire sera tepa.belka bonc sera tepa.serok vano Bektaşi eke heniyo hona xe-yle oxtemi esto.Nisenoro astore xo beno raşt,tene`ke sono astor sepelinora serok as-torra gineno warovile xo şikino.serok cereno ra vano Bektaşi qe heqra netersena zür kena ?toke bivatene nika vile to şikino belka mik çiye tonika peyser déne to naki mı sare na-méne.ayvo ti Bektaşiya çutir na jür laeqe xo venena!Bektaşi vano no zote mi niyo,ez jür neken imanemi!heq qe nika vile to sikitonayeke to nara rave serde kerde no cırme dinunoye mi hona nara dimera…

geprägt ist. Die Tatsache, dass das Aufzwingen der türkischen Sprache in der Schule und bei allen Ämtern den Erfolg der Schüler minimiert, weil sie bis zu einem bestimmten Alter nur Kur-disch sprechen, dass Lehrinhaltsstof-fe nationalistisch, rassistisch geprägt sind und dies bei den Jugendlichen einen gewissen Widerstand auslöst, wird „sträflichst“ ignoriert und selbst deren Erforschung strafrechtlich sank-tioniert. Die Straßen der Städte sind mit nationalistischen Parolen beschrif-tet. Für jeden ersichtlich sind türkische Flaggen mit dem Schriftzug „Schätze sich glücklich, wer sagen kann, Tür-ke zu sein“ in der Landschaft gehisst. Bei den Militärparaden, die Angst und Schrecken erzeugen sollen, werden nationalistische und rassistische Pa-rolen ausgerufen. Der gesetzmäßige Handlungsrahmen der Sicherheitsbe-hörde ist weitgehend gut geschützt. Die Richter berücksichtigen bei ihrer Urteilsfindung nicht einmal solche Ten-denzen. Somit wird die Rechtspraxis im Namen des türkischen Nationalis-mus fortgeführt und deren Weiterent-wicklung verhindert.

Gegenwärtig versucht die Regie-rung eine grundsätzliche Veränderung in der ethnischen Frage, wobei bei der Implementierung der Rechte der eth-nischen und kulturellen Gruppen der Türkei auch erkannt werden könnte, dass die Ablehnung der Kinder durch die türkischen Sicherheitskräfte sehr wohl auf realen Gründen basiert. Und auch erst dann kann ein umfangrei-ches Projekt umgesetzt werden, durch das Kinder, pädagogisch und sozial gesehen, wieder in die Gesellschaft reintegriert werden könnten. Doch der Ministerpräsident der Türkei kam zy-nischerweise nach den Ereignissen am 28. März 2006 in Dyabakir, wobei 6 minderjährige Kinder durch die tür-kischen Sicherheitskräfte getötet wur-den und hunderte verhaftet wurden, zu dem Ergebnis, dass die Eltern der Kinder Schuld daran seien, dass ihre Kinder sich an solchen Demonstratio-nen beteiligen, und die türkischen Si-cherheitskräfte berechtigt seien, das dagegen Notwendige zu tun. Es ist nicht verwunderlich, dass die Sache weiter eskaliert, wenn solche Ansich-ten vom Ministerpräsidenten getragen werden und politisch verfehlt wird, die Sachlage zu erkennen und entspre-chende Maßnahmen zu treffen. Opfer dabei sind die Kinder und somit auch die Zukunft des Landes.

Page 20: Zeitung Kurdi

20

Zeitung Kurdî

Civata ku têda, azadîya ra-man û vegotinan nabe, ev civa-ta wek çolekê te bi navkirin.

Wek îro li bîra min e. Ez di 11 salîya xwe de bûm, min rojekî mamosteyikî ji Gundekî din re çend pirskirin. Kîjan pirs buniha naye bîra min. Lê roja din ez çum dibistanê, mamosteyî me şivek kir destê xwe û banga min kir. Ez rakirim hember xwende-wanan û got: “tu, çawa ji me-zinekî ji te mezintir re pirsan dikî?” û li min da. Min kir qîrre-qîrr lê çi fêde kesekî dengê min nebihîst…

Ew çîroka min iro bu se-dema wan pirsan:

Çawa/çima gotinên du hezar salên berê hîn bandora xwe li ser mîrovên vê dema niha dikin?

Mîrov çima rojanê dused ca-ran derewan dike?

Dema ku pirs tên kirin, çima mirov aciz dibin?

Li Tirkê çiqas peykerên kali-ketirk hene?

Çawa gotina hîn peyvikan, hîn kesan ditirsîne?

Di sala 2025 an de Kurdis-tana azad û federe ava dibe an na?

Çima hinek mirovên wek min û te, miqaddes dibin?

Gotin û kirinên me çima hev-du nagirin?

Ji bo çi em pirtûkên ku bi Kurdî hatinê nivisandin nakirin, lê yên bi zimanên din dikirin?

Ji bo çi di nav rêxistinan de an jî di nav partîyan de, gotinên serokan, di dema niha da hîn wek ayêtên Qûranê bi kar tên?

Cûdahîya şêx, seyîd û şehîdan çi ye?

Mîrov çima deste şêx û seyîdan maç dike?

Xwedê çima hewcedariya mele û keşîsan dike?

Ev dayikên ku kurê wan mirî, çawa û jibo çi dibêjin „welat sax be“?

Ehmaqî û bawerî bi hewra giredayî ye an na?

Ev kesên kû di jîyana rojane de bêqî-met in, çima piştî mirinê dibin şehîd û kî/çi ji wan parmendiyê dibîne?

Em Kurd çima zimanên biyanîyan hîn dibin, lê bi zimanên xwe hîn nabîn?

Gelo em Kurd, bi rastî azadîyê dix-wazin, an ji sedema ne azad bûyîna me kî ye, çi ye?

Kurdên waletperwer çima Malên xwe nakin wek dibistana zimanê kurdî?

Mîrov çima ji rastîyan ditirsin?Di doza welatperwerîyê de çima xwe

perwerî pêşve diçe?Jinên ku adan(paşil buyî) çima dibin

dîlê mêran?Mêr çima neheqî li Jinan dikin?Peyva „namûs“ çima tenê bi Jinan re

giredayî ye?Cûdahîya xwenaskirî û xweparastî

çi ye?Nerîn û dîtin, wek hevin an ne wek

hevin?

Met

in C

an

Pirs Pirsîn!

Page 21: Zeitung Kurdi

21

Zeitung Kurdî

Page 22: Zeitung Kurdi

22

Zeitung Kurdî

(Lass uns sagen das Schick-sal des östlichen Patriarchates. In meiner Geschichte kommt die heiße sommerliche Sonne, wie ein Tyrann, wie ein Diktator vor. Dieser Tyrann(die Sonne, das Patriarchat) hat sich in den Herzen von vielen von uns tief verwurzelt. Jede Nacht geht sie(die Sonne) in ihren Schlaf, allerdings bevor sie wieder wach wird, gibt es ein paar kühle Stun-den für ihre Sklaven um die herrli-che Freiheit zu genießen. In einer Nacht hat Khaled(die Hauptfigur der Geschichte) eine Mission zu er-ledigen, er muss rebellieren, diese Nacht ist schwarzdunkel und fins-ter, ist eine Nacht für die Rebellen, in jener die Sonne tief schläft…)

Ibrahîm Amîr, nêzikê neh sa-lin ku li Austrê ye. Xwandina Ten-durîstî xilaskirê û niha jî di Groppa Sano ya Wortstätten de kar dike. Sala derbasbûyî, bi navê „ In jener Nacht schlief sie tief“ xelata Exil- Li-teraturpreis/2009 wek seyemîn girt.

Tu dikarî hinek qala xwe bikî?Di destpêkê de silav u hirmat ji bu

Rojnamê we u xwendevanên rojnama we. Ez dixwazim pîrozbikim ji bo derketina Rojnamêyekî bi zimanên kurdan li Austrê.

Belê, jibo pirsa Ibrahîm kîye? Bi rastî pir gotin li ser zimanê min nînin. Ez li ba-jarê Halabê li Sûryê dema 1982 hatim dinê u li Çîyayê Kurmênç li derdurî bajarê Ef-rinê li ber Darê Zêtûnê mezinbume. Jibir wêda ez Jîna Bajarên Mazin wek Halab u a gindîya baş dizanim. Kurdîya min eve; Darê Zêtûnê, karê cotkariyê a zor, duayê dayîk u bavê min yên pîr, bindestî, serhild-an u tabî hezkirina min a yêkem. Lê erê zi-man u kultura Erebî jî ciyê xwe girtîê. Dost u heval, dibistan u xwendin, mamosta u bindestkirin… Her zimanik li cem min cîyê xwe girtî u xisyetek(Charakter) sir bi xwe dilîzê….(jede Sprache hat bei mir ihre ei-gene Charakter)

Çima ji Sûryê derketi?Ji bo xwendinê… Min li Sûryê bi tîyat-

ro (şano) destpêkir. Ez sala 2002 an hatim Austrê ji bo xwendinê lê belê min dest bi Medîzînê kir, jiber li vir, theater (şano) ji min re gellek zor bû. Zimanê min pê nedikir.

Te çima biryar a nivîsandinê da? Çi bu

sebep?Wek min got, li Sûryê min theater dixwend, jiber wê de ez pir di lîtaraturê

da dixebitîm. Min bi hevalan re li zanistanîya Halabê di theaterê de nivîsandi-na pirtûka zivrandinê kar dikir. Li vir min xwest em bi çend hevalan re filmekî çêkin, jiber wê de min dest bi nivîsa senaryo kir. Le belê proje biserî nekt, lê dîsa jî min xwest ez senaryoyê bi dawî bînim. Paşe, ji wê senaryoyê çîroka „In jener Nacht schlief sie tief“ „li her şevê ew kûr razî...“ derket. Dema min dît çawa çîrok xwe pêdabiran(sich entwickelt) dike min xwest ew ji min re wek noşfêrebun (therapie) bibe. Çend hestên veşartî li dijî patriarxat di çêrokêda biserketin. Le belê ew patriarxat di demek ne pir dûr di nefsê minda hebû. Min xwest ez vê paranê jîyana min têda bixebitim.Ew wek nivîs bû pirtuka teyî yekemîn...

Belê…

Çima “ xewa kûr“ girêdana vê gotinê bi qederê gelê Kurd ve heye, tu wê çawa dibînî?

Bila em bejin qedera gelê Rojhilatê patriarxat yan jî e dedeyî. Di çêroka minda, Roya avînê a germ tê wek zordara wek dîktetora li ser ziman, ew zordar di delî piran ji me rûcal kûrdayî. Her şev ew raz dibê, le belê heya

„ li her şevê ew kûr razî…“ R

ohat

Mîra

n

Hevpeyvîn

İbrahîm Amîr

Page 23: Zeitung Kurdi

23

Zeitung Kurdî

ew ji xew rabê, çend seat ji koletîya wî re hene, jibo azadîyê û serbestîyê. Di şevekêda xaled (Pêşanvanê yekem) diçê şandarê, ew şeva, şevek girane, şeva şoreşvaniyî, zordar di xewa kûr de radizî.

(lass uns sagen das Schicksal des östlichen Patriarchates. In meiner Ge-schichte kommt die heiße sommerliche Sonne, wie ein Tyrann, wie ein Diktator vor. Dieser Tyrann(die Sonne, das Pat-riarchat) hat sich in den Herzen von vie-len von uns tief verwurzelt. Jede Nacht geht sie(die Sonne) in ihren Schlaf, allerdings bevor sie wieder wach wird, gibt es ein paar kühle Stunden für ihre Sklaven um die herrliche Freiheit zu ge-nießen. In einer Nacht hat Khaled(die Hauptfigur der Geschichte) eine Mis-sion zu erledigen, er muss rebellieren, diese Nacht ist schwarzdunkel und finster, ist eine Nacht für die Rebellen, in jener die Sonne tief schläft…)

Te jî li Sûryê xwe wek merovekî „çek-girtî „ (Amoklauf) dihesiband? mîrov li Suryê di nav Kurdan de çawa ye û li Austrê di nav çandekî din de çawa ye? Her didû jî, li kû nêzik a hev dibin û li kû jihev dûr dikev in?

Ez rexnevanim, carna ji rexneva-nan çekgirtî te xwestin. Ew bi deng, bi qelem yan jî bi fîlm u muzîkên wan dibe. Bi nêrîna min, psîkolojîya her mi-letekî bindest, wek nexweşîyeke psî-kolojîke. Em di Medizin de jêra dibêjin stockholm-syndrom. Belê mîna miletê Kurda, di navmeda piranî bixwe kurdin lê xwe wek tirk dihesibînin. Yan jî wek Erebê natîonalîst, yan jî gellek redîka-len. Wek redîkalen oldar, yan redîkalen sosyalîst, kapîtalîs... hwd.

Kurdê li Austrê jî wek hemu mîrovên bêwelatin. Bi taybet jî jîyan jibo mîrovên ji çanda Rojhilatî li vê derê gellek zore. Her wiha, dewleta Austrê polîtîkaya xwe întegratîonê heta niha bisernexistê. Mîrov xwe wek kole dibînê. Halê Kurda li Austriayê jî subkulture ji vê subkilturê tabî hestêyan bîzî peyda dibin.

Gor dîtîn a te „azadî“ çi ye? Wek mînak, nivîskarî ye, bi kar û bar bûyî-ne, passporta welatekî nû ye, dew-let buyîne, an jî tıştekî bêsînore? çi dibêjî..?

Azadî jibu min, jixawberêbûn e (Spontaneität) demê ez bêpassport wek jixawberê kanibim herim Kuba. yan jî Neuseelandê ez azadim. Yanjî demê

ez jixawberê kanibim bifikirim, bixûnim, karbikim, bijîm bêmanîpulatîona sys-tem yan jî dewletan, wê demê ez bi-rastî azadim, Tabî ew lixawberêbûn di demê nihade, haya Kapîtalîzm rêberîya dinyayê dike, ne mimkin e.

Reaktîona Kurdan li ser vê xelatê ku te girtî çawa bûn? An ji qet bûn?

Yek, du hevalan baş dîtin lê rex-neyên rast e rast tunebun.

Wek Kurd, tu rewşa Kurdan li Austrê çawa dibînî? Tekîlîya Kurdan bi hev ra çawa ye?

Tekîlîya hemu Kurdan bi hevre kem e. Ji ber sîyasetên ne baş Kurd, li dijî hevin. Kurd jihev dûrketine, haya li Ev-rupayê jî em ne tevîhevin, li belê dîsa jî ez posîtîv jibo gelê me difikirim, wext bi me lazim e.

Gotin û ramanên te dawî...

Heger rexneyên xwendevanan li ser çîroka min hebin ez bi ser çavan dig-rim. Pirtûka min bi navê Exil- Literatur-preis/2009 li hemu Pirtûkxanayan te dîtin.

Ez sipasdarê rojnama we me û jibo vê hevpeyvînê.. Gellek spas.

Page 24: Zeitung Kurdi