ZESZYTY NAUKOWE

Wydawnictwo Wyszej Szkoy Agrobiznesu w omy

nr 54

2014

Ze

szy

ty N

au

kow

e W

ys

zej S

zko

y A

gro

bizn

esu

w

om

y n

r 54

ISSN 2300-3170

Wydawnictwo Wyszej Szkoy Agrobiznesu w omy

Seria:

Zeszyty Naukowe

Nr 54

WYSZA SZKOA AGROBIZNESU W OMY ACADEMY OF AGROBUSINESS IN LOMZA

RECENZENCI prof. dr hab. Zofia Benedycka

prof. dr hab. Stanisaw Benedycki prof. dr hab. Kibysz Anatoly

prof. dr hab. eljuto Bronisava Vasilevna dr hab. Gabliowska Nadeda

REDAKTOR TECHNICZNY

mgr in. Marek Pawowski

Fotografia na okadce Marek Pawowski

Skad wykonano z gotowych materiaw dostarczonych przez Autorw.

Wydawca nie ponosi odpowiedzialnoci za dostarczony materia graficzny.

ISSN 2300-3170

Copyright by Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy oma 2014

Wszelkie prawa zastrzeone. Publikowanie lub kopiowanie w czci lub w caoci wycznie za zgod Wydawcy.

Wydawnictwo Wyszej Szkoy Agrobiznesu w omy 18-402 oma, ul. Studencka 19

Tel. +48 (86) 216 94 97, fax +48 (86) 215 11 89 E-mail: rektorat@wsa.edu.pl

SPIS TRECI

1. Janusz Lisowski, Henryk Porwisiak, Anna Orowska

Porwnanie plonowania, cech biometrycznych oraz ciepa spalania i wartoci

energetycznej lazowca pensylwaskiego i miskanta 5

2. Tomasz Marczuk, Pawe Lasocki

Technika uprawy ziemniaka w wybranym gospodarstwie ...13

3. Tomasz Marczuk, Krystian Jaroszewicz

Porwnanie dwch technologii zbioru siana .22

4. Tomasz Marczuk, Marian Zdrodowski

Porwnanie wydajnoci eksploatacyjnej dwch rozrzutnikw obornika ..31

5. Danuta Murawa, Kamil Przyborowski

Plonowanie dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy uytkowej A w zalenoci od

poziomu agrotechniki .40

6. Danuta Murawa, Henryk Porwisiak, Elbieta Krukowska

Plonowanie wybranych odmian pszenicy ozimej w zalenoci od poziomu

agrotechniki w warunkach Podlasia ...47

7. Wodzimierz Nos, Andrzej Borusiewicz, Bronisaw F. Puczel

Plonowanie i waniejsze wskaniki wartoci gospodarczej trzech odmian pszenicy jarej

w SDOO Krzyewo w 2013 roku ..56

8. Franciszek Przaa, Janusz Lisowski, Andrzej Dbkowski

Porwnanie plonowania szeciu odmian ziemniakw wczesnych i zawartoci skrobi

w sezonie wegetacyjnym 2012 r. ...66

9. Jolanta Puczel, Bronisaw F. Puczel, Andrzej Borusiewicz

Plonowanie rzepaku ozimego w dowiadczeniu PDOiR w wojewdztwie podlaskim

w sezonie 2013/2014 ..72

10. Jolanta Puczel, Andrzej Borusiewicz

Plonowanie piciu odmian grochu pastewnego na glebach sabych w roku 2013 80

11. Eugeniusz Sjka, Janusz Lisowski, Marek Bargowski

Wpyw zachwaszczenia na plon pszenicy ozimej w gospodarstwie ekologicznym ..93

12. Eugeniusz Sjka, Janusz Lisowski, Wojciech Lewandowski

Plonowanie 13 odmian pszenicy ozimej w gospodarstwie ekologicznym ..101

Regulamin nadsyania i publikowania prac w Zeszytach Naukowych WSA 108

Wymagania wydawnicze - Zeszyty Naukowe WSA .110

Procedura recenzowania prac naukowych nadsyanych do publikacji

w Zeszytach Naukowych Wyszej Szkoy Agrobiznesu ...111

Zacznik nr 1 - owiadczenie autora .112

Zacznik nr 2 - deklaracja konfliktu interesw .114

PORWNANIE PLONOWANIA, CECH BIOMETRYCZNYCH ORAZ CIEPA SPALANIA I WARTOCI ENERGETYCZNEJ

LAZOWCA PENSYLWASKIEGO I MISKANTA

Janusz Lisowski, Henryk Porwisiak, Anna Orowska

Streszczenie

Od roku 2006 na polu dowiadczalnym Wyszej Szkoy Agrobiznesu prowadzone

s dowiadczenia z zakresu uprawy, nawoenia i plonowania lazowca pensylwaskiego

i miskanta. W roku 2006 dowiadczenie polowe zaoone metod losowanych blokw

w czterech powtrzeniach na poletkach o powierzchni 12m2 pozwalajce oceni plon

lazowca pensylwaskiego i miskanta przy takim samym nawoeniu mineralnym azotowym.

Badania byy przeprowadzone na glebie powej waciwej wytworzonej z piaskw

zwaowych zaliczanej do kompleksu ytniego dobrego, klasy bonitacyjnej IVa. Rzeba terenu

paska, pooenie paskie o dobrym odpywie. Stosunki wodne waciwe. Odczyn gleby

pH 4,1 bardzo kwany. Po przygotowaniu poletek w dniu 23 maja 2006 r. wysadzono

sadzonki lazowca pensylwaskiego i miskanta w rozstawie 1m x 1m. Sadzonki byy

zakupione z gospodarstwa agroenergetycznego BIOMAX. W kadym roku po zbiorze

dokonano porwnania plonw i wykonano pomiary biometryczne dugoci i ilo pdw lub

dbe oraz wykonano w laboratorium Oddziau Analiz Chemicznych przy Zespole

Elektrowni Ostroka S. A. pomiary na ciepo spalania i warto energetyczn. W kadym

roku prowadzenia dowiadczenia plon lazowca pensylwaskiego by wikszy ni miskanta,

natomiast ciepo spalania i warto energetyczna bya wysza u miskanta ni lazowca

pensylwaskiego.

Sowa kluczowe: lazowiec pensylwaski, miskant, materia siewny, plon biomasy, cechy biomasy

Wprowadzenie

Rozwj cywilizacji wie si z koniecznoci dostarczenia coraz wikszych iloci

energii. Dotychczas podstawowym rdem energii s paliwa kopalniane: wgiel, ropa

naftowa, gaz ziemny. Jednak nastpstwem ich spalania, obok produkcji energii, jest emisja

dwutlenku wgla (CO2), ktry gromadzi si w grnych warstwach atmosfery i jest

Janusz Lisowski, Henryk Porwisiak, Anna Orowska 6

odpowiedzialny za zmiany w klimacie Ziemi. Coraz blisza perspektywa wyczerpania rde

paliw kopalnianych, a take szkodliwe oddziaywanie na klimat, powoduj olbrzymie

zainteresowanie poszukiwaniem i wykorzystaniem odnawialnych rde energii (OZE)

[Faber i inni 2009, Mystkowski 2010].

Na wytwarzanie energii z biomasy jestemy praktycznie skazani. Wobec perspektywy

wzrostu kosztw paliw mineralnych, wyczerpywania si ich zasobw oraz postpujcego

skaenia rodowiska produktami ich spalania, energia odnawialna z biomasy jest najlepszym,

realnym i praktycznym rozwizaniem problemu zaopatrzenia w energi: elektryczn,

grzewcz oraz napdow do pojazdw. Mamy sprzyjajce warunki naturalne do rozwoju

produkcji energii odnawialnej wane jest, by je waciwie wykorzysta [Obidziska 2008].

Unia Europejska (UE) podejmuje starania, aby w perspektywie 10 lat (do 2020 r.)

kraje czonkowskie UE rednio: zmniejszyy o 20% oglne zapotrzebowanie na energi

i o 20% emisj gazw cieplarnianych. Projekty powyszych dyrektyw wi si z trzema

strategicznymi dziaaniami UE, a mianowicie:

- popraw warunkw socjalno-bytowych ludnoci,

- zmniejszeniem zanieczyszczenia atmosfery i ocieplenia klimatycznego,

- zapewnieniem bezpieczestwa energetycznego w krajach europejskich.

Realizacja spoecznych, ekologicznych i energetycznych strategii i spenianie

projektowanych dyrektyw bdzie w Polsce trudne do zrealizowania do 2020 r. w wietle

dotychczasowych analiz prognostycznych. [Faber i inni 2009] .Podany 20% udzia OZE

w 2020 r. w bilansie energetycznym Polski bdzie moliwy przy duym wysiku

inwestycyjnym, przy pozyskaniu energii geotermalnej, wiatrowej, wodnej, sonecznej

a zwaszcza biomasy. W dniu 08.04.2014 r. rzd Polski przyj projekt dugo oczekiwanej

Ustawy o odnawialnych rdach energii (OZE). Projekt zawiera take mechanizm,

ktry zabezpiecza przed uywaniem do wspspalania penowartociowego drewna.

Zakada on rwnie odejcie od wspierania prostego wspspalania biomasy z wglem

w duych blokach energetycznych. Wg Prezesa Banku Ochrony rodowiska Mariusza

Klimczaka przyjcie ustawy o OZE przez Sejm pozwoli na rozwj rynku prosumenta,

czyli tysicy gospodarstw domowych wytwarzajcych energi zarwno elektryczn,

jak i ciepln z odnawialnych rde, daje szans na stworzenie jednego

z najnowoczeniejszych systemw energetycznych w Europie.

Celem pracy byo porwnanie plonowania lazowca pensylwaskiego i miskanta

w cigu trzech lat prowadzenia dowiadczenia ich cech biometrycznych jak rwnie

porwnanie ciepa spalania i wartoci energetycznej.

Porwnanie plonowania, cech biometrycznych oraz ciepa spalania i wartoci 7

Lokalizacja i metodyka bada

Materia badawczy do opracowania pochodzi z nasadze zlokalizowanych na poletkach

dowiadczalnych Wyszej Szkoy Agrobiznesu w omy. Prezentowane wyniki dotycz

jednoczynnikowego dowiadczenia zaoonego metod losowanych blokw w trzech

powtrzeniach na poletkach o powierzchni 12 m2. Dowiadczenie zaoono w roku 2006

na glebie powej waciwej wytworzonej z piaskw zwaowych zaliczanej do kompleksu

ytniego dobrego, klasy bonitacyjnej IVa. Odczyn gleby kwany pH = 4,1. Zasobno gleby

w fosfor, potas i magnez rednia. Zawarto form przyswajalnych gleby wynosia: P2O5 -

144mg kg-1; K2O - 140,0mg kg-1; Mg - 33mg kg-1. Zawarto Corg 13,3g kg-1,

zawarto N ogem[%] - 1,08 g kg-1 . W pierwszej poowie maja wykonano zesp uprawek

wiosennych, a 19 maja 2006 roku zastosowano nawoenie mineralne w dawce N-P-K (40 kg

ha-1 N, 50 kg ha-1 P2O5, 70 kg ha-1 K2O). Wysadzenie sadzonek lazowca pensylwaskiego

i miskanta dokonano 23 maja 2006 r. stosujc obsad 10.000 rolin . ha-1 w rozstawie

1m x 1m w rzdach i midzy rzdami. Sadzonki byy zakupione z gospodarstwa

agroenergetycznego BIOMAX w Bagienicach gmina Krasnosielc powiat Makw

Mazowiecki. Sadzonki pochodziy z podziau karp. Zbioru pdw dokonywano w drugiej

dekadzie listopada po czym dokonano waenia plonu i pomiarw biometrycznych (wysoko

rolin, liczb pdw u podstawy, ciepo spalania i warto energetyczn. Metodyka pracy

zawiera zestawienie porwnawcze wynikw laboratoryjnych badania paliwa staego lazowca

pensylwaskiego w odniesieniu do miskanta olbrzymiego i somy. Badania wykonano

w Oddziale Analiz Chemicznych przy Zespole Elektrowni Ostroka S. A. ze zbioru

z 2007 roku.

Wyniki i dyskusja

Lata 2006-2008 charakteryzoway si do zmiennymi warunkami pogodowymi

(tab.1). Warunki meteorologiczne w okresie prowadzenia obserwacji byy mao korzystne

dla wzrostu i rozwoju badanych rolin energetycznych. Niekorzystny pod wzgldem iloci

opadw by okres przed zaoeniem dowiadczenia, jak rwnie po posadzeniu rolin.

W kwietniu 2007 roku suma opadw wynosia zaledwie 16 mm, w maju 50 mm, a w sierpniu

57 mm. Rwnie niekorzystny pod wzgldem wilgotnociowym by rok 2008. lazowiec

pensylwaski jak i miskant bardzo negatywnie reaguje na brak wody w pierwszych dwch

Janusz Lisowski, Henryk Porwisiak, Anna Orowska 8

latach po wysadzeniu sadzonek. Do prawidowego wzrostu i rozwoju systemu korzeniowego

roliny te wymagaj rocznej sumy opadw w granicach 600 mm. [Podleny 2005, Faber i in.

2009, Ku, Mantyka 2010] .

rednia temperatura powietrza w okresie wegetacyjnym bya nieco wysza od redniej

z wielolecia (13,9o C), co nie miao wpywu na rozwj rolin.

Odczyn pH gleby dla miskanta i lazowca pensylwaskiego moe waha si

w szerokich granicach od 4,5 do 8,2 ale wg Podlenego [2005] najkorzystniejszy jest odczyn

zbliony do pH 6,2. Dowiadczenie byo zaoone na glebie o pH 4,1. Czy miao to wpyw

na rozwj rolin? Nie wiadomo. Tego zagadnienia nie obejmowao dowiadczenie.

Tabela 1.

Warunki meteorologiczne w okresie prowadzenia dowiadczenia. Opracowanie wasne na podstawie danych ze Stacji Dowiadczalnej Oceny Odmian w Marianowie.

Miesic

rednie miesiczne temperatury

powietrza w o C

Sumy miesicznych opadw w mm

Rok Rok

2006 2007 2008 2006 2007 2008

I -8,4 1,9 -0,3 9 64 53

II -5,7 -3,9 2,4 23 23 21

III -2,7 5,6 2,8 11 22 38

IV 7,6 7,4 8,6 26 16 39

V 13,1 14,2 12,3 72 50 42

VI 16,5 18,1 16,9 33 76 31

VII 21,5 17,9 18,4 36 97 77

VIII 17,5 18,3 17,9 169 57 137

IX 14,5 12,4 12,0 43 59 31

X 8,6 7,1 9,3 44 22 21

XI 4,5 0,4 4,1 42 30 17

XII 3,3 -0,1 0,3 32 17 36

rednia roczna 7,6 8,3 8,7 opadw 540 533 549

W pierwszym roku zaoenia plantacji zalecane jest stosowanie nawoenia

mineralnego NPK w iloci 20-40-40 kg ha-1 przed uprawkami wiosennymi i 30 kg ha-1 N

po przyjciu si sadzonek. Zalecenia te dotycz szczeglnie Polski pnocno-wschodniej.

Porwnanie plonowania, cech biometrycznych oraz ciepa spalania i wartoci 9

[Borkowska i Styk 2005, Faber i in. 2009, ]. Zastosowanie jednorazowego nawoenia przed

sadzeniem rolin w iloci N-P-K (405070kg ha- 1) mogo by za wysokie,

co najprawdopodobniej spowodowao przy niskich opadach atmosferycznych w miesicach

V VII 2006 r. (141mm) czciowe wypadnicie rolin.

Gwnym parametrem decydujcym o opacalnoci produkcji rolinnej, jest wysoko

zebranego plonu. Plony uzyskiwane z istniejcych plantacji produkcyjnych zazwyczaj

ustpuj plonom dowiadczalnym. Zaleny jest on od roku uprawy oraz terminu zbioru, jego

wilgotnoci i waha si wg Fabera i in. [2009] w granicach od 1 do 6t ha-1 w pierwszym roku

do 2025 t ha-1 w trzecim i dalszych latach.

Plon lazowca pensylwaskiego w kadym roku dowiadczenia by wyszy od plonu

miskanta. W pierwszym roku plon lazowca by wyszy o 59,7%, w drugim o 51,5%

a w trzecim o 33,6% w stosunku do miskanta w tych samych latach. Masa plonu zalena bya

od redniej iloci pdw lub dbe jak rwnie od ich dugoci (tab.2). Dugo dba

miskanta w pierwszym i drugim roku bya wiksza od dugoci pdw lazowca

pensylwaskiego odpowiednio o 46cm i 13cm. W trzecim roku dba miskanta byy krtsze

o 29cm w porwnaniu z pdami lazowca pensylwaskiego.

Tabela 2.

Plon i parametry biometryczne lazowca pensylwaskiego i miskanta. Opracowanie wasne.

rok

lazowiec pensylwaski Miskant

rednia ilo

pdw w karpie

[szt]

rednia dugo pdw [cm]

rednia masa rolin

z karpy [g]

Plon 30% wilgotnoci

[t ha-1]

rednia ilo dbe

w kpie [szt]

rednia dugo dba w [cm]

rednia masa rolin z kpy

[g]

Plon 30% wilgotnoci

[t ha-1]

2006 15 116 528 5.2 12 162 212 2.1

2007 35 193 1654 16.5 51 206 801 8.0

2008 54 264 2414 24.1 73 235 1597 16,0

rednio 35 191 1532 15.3 45 201 870 8,7

Uprawy lazowca s obecnie wykorzystywane przede wszystkim do celw

energetycznych. Pod wzgldem ciepa spalania odygi lazowca ustpuj drewnu bukowemu

tylko o 20-34%, przy czym wikszym ciepem spalania charakteryzuj si ciesze odygi.

Obok wykorzystania w energetyce lazowiec pensylwaski nadaje si do:

rekultywacji terenw zdegradowanych chemicznie,

ponownego wykorzystania gruntw odogowanych,

Janusz Lisowski, Henryk Porwisiak, Anna Orowska 10

nasadze w pasach przydronych, chronicych inne uprawy przed zanieczyszczeniami

komunikacyjnymi,

tworzenia tzw. remiz rdpolnych. [Borkowska, Styk 2003]

Ciepo spalania i warto energetyczna obu rolin bya wykonana ze zbioru w roku

2007 w laboratorium Oddziau Analiz Chemicznych przy Zespole Elektrowni Ostroka S. A.

Miskant uzyska wiksz warto ciepa spalania o 869 kJ/kg od wartoci ciepa spalania

lazowca pensylwaskiego. lazowiec pensylwaski swoje ciepo spalania uzyska

na poziomie 17150 kJ/kg. (tab.3). Warto energetyczna (opaowa) to jeden

z najwaniejszych parametrw termofizycznych biopaliw staych. Warto energetyczna

miskanta bya wysza o 935 kJ/kg od wartoci energetycznej lazowca pensylwaskiego.

Warto energetyczna biopaliwa staego ronie wraz ze spadkiem wilgotnoci, im bardziej

suche bowiem biopaliwo, tym mniej energii potrzeba do odparowania wody w procesie

spalania i tym efektywniejszy jest proces energetyczny [Grzybek. 2004].

Zwikszenie wykorzystania biomasy pochodzcej z upraw energetycznych wymaga

utworzenia caego systemu obejmujcego produkcj, dystrybucj i wykorzystanie biomasy.

Tak wic dziaania powinny by ukierunkowane nie tylko na zakadanie plantacji, ale rwnie

na zorganizowanie systemu magazynowania i dystrybucji paliwa oraz zapewnienie

efektywnego wykorzystania biomasy. Biomasa pochodzca z plantacji rolin energetycznych

moe by przeznaczona do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej, a take do

wytwarzania paliwa ciekego lub gazowego. Tylko rwnolege rozwijanie wszystkich

elementw systemu opartego o biomas moe zapewni sukces.

Tabela 3.

Ciepo spalania i warto energetyczna lazowca pensylwaskiego i miskanta. Opracowanie wasne na podstawie wynikw Oddziau Analiz Chemicznych w Zespole Elektrowni Ostroka S.A.

Nazwa roliny Ciepo spalania [kJ/kg] Warto energetyczna [kJ/kg]

lazowiec pensylwaski 17150 15790

miskant 18019 16725

Obowizek zwikszania udziau energii odnawialnej w produkcji energii spowodowa,

e biomasa staje si coraz bardziej poszukiwanym surowcem. Wypenienie przez Polsk

zakadanych wskanikw energii pochodzcej ze rde odnawialnych 20% w roku 2020

i 30% w roku 2030 nie bdzie moliwe bez systematycznego wzrostu powierzchni

Porwnanie plonowania, cech biometrycznych oraz ciepa spalania i wartoci 11

wieloletnich plantacji rolin energetycznych. Uprawa rolin na cele energetyczne moe

stanowi alternatyw dla tradycyjnych gatunkw rolniczych.

Wnioski

1. Biomasa poprzez swoje waciwoci energetyczne jest alternatywnym rdem energii,

ktre z powodzeniem moe zastpi dotychczasowe technologie ciepownicze, oparte

na tradycyjnych paliwach kopalnych i daje moliwo zapewnienia staych dostaw

krajowego biopaliwa.

2. W trzecim roku prowadzenia dowiadczenia pomimo mniejszej iloci pdw w karpie

plon lazowca pensylwaskiego by wikszy o 33% od plonu miskanta i wynosi

24,1t ha-1.

3. Ciepo spalania i warto energetyczna miskanta bya wysze odpowiednio o 5%

i 6% [kJ/kg] w stosunku do ciepa spalania i wartoci energetycznej lazowca

pensylwaskiego.

Comparison of yield, biometric and heat of combustion and energy Sida and Miscanthus

Summary

Since 2006,the field ofexperimentalSchool ofAgribusiness conducted experiments in

the field of cultivation, fertilization and yielding Sida and miscanthus. In 2006 established

field experiment established in a randomized block with four replications on plots with an

area of 12m2 to assess the yield of Sida and Miscanthus at the same nitrogen fertilization.

Studies have been conducted proper podzolics oil developed from glacial sands classified as

good rye complex, class IVa. Flatterrain, flatpositionwith a goodoutlet. Water relations

appropriate. The pH of the soil pH - 4.1very sour. After preparing the plots on 23May 2009.

Planted seed lings and Sida Sida spacing 1m x 1m. Seed lings were purchased from a farm

agroenergetycznego BIOMAX. In each yearafter the harvest, a comparison of yields

andbiometricmeasurementslength andnumber ofstemsorstalks, and performedin the laboratory

at the Department of Chemical Analysis Power Team Ostroleka SA measurements of the heat

of combustion and energy value. In each year of the experiment Sida yield was greater than

Miscanthus, while the heat of combustion and energy value was higher than miscanthus Sida.

Janusz Lisowski, Henryk Porwisiak, Anna Orowska 12

Key words: Virginia mallow, miscanthus, seed biomass yield, the characteristics

of biomass.

Literatura

1. Borkowska H., Styk B., 2003. lazowiec pensylwaski Uprawa i wykorzystanie, Wyd.

Akademii Rolniczej w Lublinie.

2. Faber A., Ku J., Matyka M., 2009. Uprawa rolin na potrzeby energetyki. Polska

Konfederacja Pracodawcw Prywatnych Lewiatan. Warszawa. 32.

3. Grzybek A., 2008. Zapotrzebowanie na biomas i strategie energetycznego jej

wykorzystania. Studia i Raporty IUNG-PIB zeszyt 11: 8-23.

4. Ku J., Mantyka M., 2010. Wybrane elementy agrortechniki rolin uprawianych na cele

energetyczne W: Nowoczesne technologie pozyskiwania i energetycznego wykorzystania

biomasy, Bocian P., Golec T., Rakowski J. (red). Wyd. IE. Warszawa 101-120.

5. Mystkowski E., 2010. Wykorzystanie w rolnictwie odnawialnych rde energii. PODR

Szepietowo.

6. Obidziska E., 2008. Cenna energia z biomasy. Agroserwis 5/2008.

7. Podleny J., 2005. Trawa Miscanthus x Gigantues jej charakterystyka oraz moliwoci

wykorzystania. Podst. Nauk Rol. 2: 41-51.

8. Szczukowski S,. Stolarski M., Tworkowski J. 2011. Plon biomasy wierzby produkowanej

systemem Eko-Salix. Fragm. Agron. 28(4): 104115.

9. Tworkowski J., Szczukowski S., Stolarski M.J., Kwiatkowski J., Graban . 2014.

Produkcyjno i waciwoci biomasy lazowca pensylwaskiego jako paliwa

w zalenoci od materiau siewnego i obsady rolin. Fragm. Agron. 31 (2) 2014, 115125.

dr in. Janusz Lisowski Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy e-mail: janusz.lisowski@wsa.edu.pl mgr Henryk Porwisiak Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy e-mail: henpor@wsa.edu.pl Anna Orowska Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy

TECHNIKA UPRAWY ZIEMNIAKA W WYBRANYM GOSPODARSTWIE

Tomasz Marczuk, Pawe Lasocki

Streszczenie

Przedstawiono technologi uprawy ziemniaka na maej powierzchni (9,6 a)

w rodzinnym gospodarstwie rolnym. Podstawowy profil produkcji w badanym gospodarstwie

to zboa. Caa uprawa ziemniaka przeznaczona jest na potrzeby wasne. Zbadano rwnie

wpyw stosowanej technologii uprawy ziemniaka jadalnego na ilo oraz jako plonu,

badano take wydajno eksploatacyjn uywanych maszyn. W zwizku z tym, i uprawa

znajdowaa si na maej powierzchni, maszyny podczas wykonywania poszczeglnych

zabiegw pokonyway mae dystanse na polu, jednak konieczne byy czste nawroty,

co wpywao na czas wykonywania zabiegw. Wydajnoci eksploatacyjne maszyn

stosowanych podczas wykonywania poszczeglnych zabiegw byy wic mae. Ponadto,

na mae wydajnoci wpyw miao take stosowanie maszyn o niskich parametrach roboczych,

co jednak, zwaywszy przeznaczenie produkcji (potrzeby wasne) nie miao wpywu

na opacalno produkcji.

Sowa kluczowe: ziemniak, technika, uprawa, maszyny

Wstp i cel bada

Uprawa ziemniaka, poza pozyskiwaniem cennego oraz trwaego produktu

ywnociowego oraz przemysowego, stanowi dobry przedplon w podozmianie zboowym.

Dobrze take radzi sobie na sabszych kompleksach glebowych, ktre przewaaj w Polsce

[Biernacki, Czubiski 2010]. Fakt, i jest to rolina atwa do sporzdzania produktw

ywnociowych oraz moliwe jest dugie przechowywanie jej w odpowiednich warunkach

spowodowa, i ziemniak sta si rolin chtnie uprawian w Polsce [Nowacki 2003].

Wedug danych, w latach 70. i 80. ubiegego wieku w Polsce zbiory ziemniakw szacowano

na 50 mln ton rocznie (prawie 20% struktury zasieww) [Czubiski 2010]. Pocztek XXI

wieku rozpocz si zmniejszaniem areau tej roliny, z 2 mln ha w latach 1980 do 860 tys. ha

w roku 2002 [Arseniuk 2003]. Obecnie ziemniak, uprawiany na pasz zosta wyparty przez

Tomasz Marczuk, Pawe Lasocki 14

inne roliny, w tym kukurydz. Ziemniak jest uprawiany gwnie w maych gospodarstwach.

W 1987 roku 93 % producentw uprawiao ziemniak na powierzchni mniejszej ni 1 ha

[Ceglarek, Zarzecka 2003].

Przeznaczenie zbiorw:

- pasza,

- bezporednia konsumpcja dziki duej wartoci biologicznej bulw,

- przetwrstwo spoywcze ze wzgldu na znaczn warto technologiczn,

- przetwrstwo przemysowe przemys ziemniaczany i gorzelnictwo [Ceglarek,

Zarzecka 2003].

Wykres 1. Produkcja ziemniaka na wiecie w roku 2009.

rdo: Opracowanie wasne na podstawie www.wiking.edu.pl

Maszyny w technologii uprawy ziemniaka

Na przestrzeni lat uprawa ziemniaka, w zwizku z koniecznoci ponoszenia

znacznych nakadw energetycznych (masa roliny), wymusia na konstruktorach maszyn

rolniczych stworzenie takich, ktre uatwiaj oraz przyspieszaj upraw.

01020304050607080

Produkcja ziemniaka na wiecie w roku 2009

mlnt

Technika uprawy ziemniaka w wybranym gospodarstwie

15

Podstawow maszyn, poza cignikiem, ktry bierze udzia na kadym etapie uprawy,

jest sadzarka, ktrej zadanie polega na umieszczeniu w przygotowanym podou

oraz przykrycie ziemi sadzeniakw w sposb kontrolowany. Dodatkowo sadzarka musi

formowa redliny, ktre bd umoliwiay rozwj roliny [Lisowski 2008].

Rys. 1. Sadzarka produkcji firmy Akpil. Rys. 2. Sadzarka Grimme VL20KLSA rdo: www.agrofoto.pl rdo: www.agromasa.pl

Na rysunkach 1 oraz 2 przedstawiono przykady wspczesnych sadzarek

do ziemniakw, mocowanych na trzypunktowym ukadzie zawieszenia cignika.

Kolejn maszyn stosowan w technologii uprawy ziemniaka, jest obsypnik, ktry

znajduje zastosowanie w uprawie midzyrzdowej. Obsypnik formuje powierzchni pola oraz

oczyszcza je z chwastw. Stopie zniszczenia chwastw podczas jednego przejcia obsypnika

powinien by oceniany po trzech dniach i nie moe by mniejszy ni 80%. Dopuszczalny

odsetek uszkodzonych rolin wynosi 1% [Waszkiewicz, Kuczewski 1998]. W badanym

gospodarstwie obsypnik by wykonany samodzielnie przez rolnika.

,

Rys. 3. Obsypnik wykonany przez rolnika. rdo: Zasoby wasne

Tomasz Marczuk, Pawe Lasocki 16

Kolejnym urzdzeniem stosowanym w technologii ziemniaka jest opryskiwacz

polowy. Jest uywany do nanoszenia poprzez opryskiwanie chemicznych rodkw ochrony

rolin podczas ich wzrostu. Jest to najpowszechniejsza metoda nanoszenia rodka na rolin

[Waszkiewicz, Kuczewski 1998].

Rys. 4. Opryskiwacz Pilmet.

rdo: www.iagro.pl

Na rysunku 4. przedstawiono opryskiwacz zawieszany marki Pilmet. Wida na nim

ram, zbiornik na ciecz robocz, zbiornik wody czystej, pomp, zawr sterujcy,

belk polow (to zoona), rozpylacze mieszada, filtry, przewody, manometr i zespoy

lub elementy pomocnicze [Lisowski 2008].

Zbir ziemniakw polega na wydobyciu ich z gleby w stanie nieuszkodzonym

oraz oddzieleniu ziemi i innych domieszek (czci rolin, kamienie). Z powodu duej masy

mieszaniny, zawierajcej oprcz bulw odsiewan ziemi, bryy, kamienie, ty i chwasty,

naleyta separacja bulw jest bardzo trudna i wymaga bardziej skomplikowanych maszyn

[Marks 2004]. Z maych powierzchni uprawy ziemniaki zbiera si kopaczkami

przenonikowymi. Praca kopaczek polega na wydobyciu rolin z ziemi, oddzieleniu

(odsianiu) ziemi na przenonikach prtowych oraz uoeniu ziemniakw na ziemi

za maszyn. Kolejn maszyn stosowan do zbioru ziemniakw s kombajny ziemniaczane.

S to rozbudowane maszyny umoliwiajce wykopywanie ziemniakw, oddzielanie cin

od bulw a take adowanie ich na maszyny transportowe.

Wydobyte z ziemi ziemniaki s nastpnie przechowywane do czasu konsumpcji.

Ma ono na celu zabezpieczenie plonu. Prawidowe przechowywanie umoliwia zachowanie

penych walorw roliny. Naley zapewni w tym czasie odpowiedni wilgotno

oraz temperatur [Sowa Niedziakowska 2003].

Celem bada byo przedstawienie technologii uprawy ziemniaka oraz porwnanie

wydajnoci eksploatacyjnej uytych maszyn.

Technika uprawy ziemniaka w wybranym gospodarstwie

17

Materia i metody

Badania przeprowadzono w gospodarstwie indywidualnym, zlokalizowanym we wsi

Nowy Skaryn (powiat zambrowski, Wojewdztwo Podlaskie). Uprawa ziemniaka

prowadzona bya na polu o powierzchni 9,6 a, na kompleksie klasy IVa. Badana dziaka

znajdowaa si w odlegoci okoo 1 km od siedziby gospodarstwa. Zabiegi prowadzono

w warunkach oraz terminach optymalnych dla tej roliny. W tabeli 1 przedstawiono struktur

gruntw w opisywanym gospodarstwie, z podziaem na przeznaczenie. Tabela 2 zawiera

skrcon charakterystyk maszyn uywanych w technologii uprawy ziemniaka w badanym

gospodarstwie rolnym. Na glebie tej uprawiano uprzednio mieszank zboow, ktra bya

przedplonem dla uprawy ziemniakw. Jesieni pole nawieziono obornikiem, w dawce 30 t/ha,

po czym wykonano ork zimow. W kwietniu 2013 roku przeprowadzono przygotowanie

gleby do sadzenia bronowanie oraz agregatowanie. Sadzenie przeprowadzono sadzark

Agrozet SA2-074 agregatowan z cignikiem Ursus C-330 (Tabela 2) na pocztku maja.

Sadzono odmian Irys. Nastpnie, po okoo dwch tygodniach przeprowadzono zabieg

obsypywania oraz bronowanie bron lekk, co powtrzono po tygodniu by w dalszej

kolejnoci przeprowadzi obsypywanie. Po 10 czerwca przeprowadzono oprysk rodkiem

Ridomil, na pocztku lipca zastosowano oprysk przeciw stonce rodkiem Alverde 240 S.C.

Zbir ziemniakw odby si we wrzeniu, po uprzednim usuniciu naci cinaczem zielonek

Orkan. Do zbioru wykorzystano kombajn ziemniaczany Anna.

Tabela 1.

Struktura gruntw w gospodarstwie.

Wyszczeglnienie Powierzchnia [ha] Grunty orne 13,00

Pastwiska i ki 8,74 Razem uytki rolne 21,74

Lasy 2,00 Uytki zabudowane 1,04

Drogi 0,50 Razem uytki nierolnicze 3,54

Razem powierzchnia oglna gospodarstwa 25,28

rdo: opracowane wasne

Tomasz Marczuk, Pawe Lasocki 18

Tabela 2.

Maszyny stosowane w technologii.

Rodzaj maszyny Marka Model Inne dane Cignik rolniczy Ursus C-330 Moc [kW] 22,4

Sadzarka Agrozet SA2-074 2-rzdowa

Brona Unia UNIA-5 polowa, lekka

Obsypnik Wykonanie samodzielne - 2-rzdowy

Opryskiwacz Pilmet Termit 313 350 [l]

cinacz zielonek Unia Orkan 2 -

Kombajn ziemniaczany Agromet Z-644 "Anna" -

rdo: opracowane wasne

Wyniki

Jak napisano we wstpie, badano wpyw stosowanej w gospodarstwie rolnym

technologii na ilo oraz jako plonu a take wydajno eksploatacyjn wykorzystywanych

maszyn. Z powierzchni 9,6 a zebrano 2,6 tony ziemniaka. Bya to ilo nieco nisza ni

w latach poprzednich. Miaa na to wpyw pogoda (temperatura powietrza), ktra nieco

opnia sadzenie (29 kwietnia 2013 roku). Po zbiorze ziemniakw nie stwierdzono bulw

poraonych chorobami.

Wydajno eksploatacyjn policzono ze wzoru:

W07=Q/T, gdzie:

Q powierzchnia uprawy [ha],

T czas zabiegu.

Tabela 3.

Czasy wykonania poszczeglnych zabiegw.

Zabieg Czas wykonania [h:min] Wydajno

eksploatacyjna W07

Sadzenie 0:30 0,192

Bronowanie 0:06 0,96

Obsypywanie 0:20 0,29

Opryskiwanie 0:05 1,2

Zbir 1:00 0,096

rdo: opracowane wasne

Technika uprawy ziemniaka w wybranym gospodarstwie

19

Dziaka rolna, na ktrej uprawiano ziemniaki, znajduje si w odlegoci 1 kilometra

od siedziby gospodarstwa. Cay plon zebrano za jednym razem.

Jak wspomniano powyej, uprawiane ziemniaki zaspokajaj potrzeby wasne

gospodarstwa i nie s przeznaczone na sprzeda. Maa powierzchnia uprawy uniemoliwia

przeprowadzenie kilkukrotnego zbioru upraw w celu obliczenia redniej poszczeglnych

czasw. Jednak podczas wykonywania kolejnych zabiegw nie wystpiy adne

nieprzewidziane trudnoci, ktre zakciyby przebieg bada. Zbir przebiega w sposb taki

sam jak w latach ubiegych.

Wnioski

1. Opisana technika uprawy ziemniaka, stosowana w badanym gospodarstwie,

nie wymaga skomplikowanych maszyn rolniczych. Obsypnik zosta wykonany

samodzielnie przez waciciela gospodarstwa.

2. Wydzielenie maej powierzchni w celu uprawy ziemniaka na wasne potrzeby jest

zasadna biorc pod uwag przeznaczenie uprawy.

3. Chcc zmieni profil produkcji bd zwikszy powierzchni uprawy ziemniaka

w badanym gospodarstwie rolnym, naleaoby zmieni park maszyn stosowany

do uprawy ziemniaka.

Bibliografia

1. Arseniuk E. 2003. Nowy wizerunek polskiego ziemniaka. Agro Serwis dodatek

Ziemniaki nowe wyzwania

2. Biernacki J. , Czubiski T. 2010. Wstp. Top Agrar dodatek ,,Ziemniaki

wmistrzowskiej uprawie

3. Ceglarek F. , Zarzecka K. 2003. Szczegowa Uprawa Rolin. Wyd. Akademii

Rolniczej. Wrocaw

4. Czubiski T. 2010. Ziemniaki uprawa przyszoci. Top Agrar dodatek Ziemniaki

w mistrzowskiej uprawie

5. Falkowski M., 1983. karstwo i i gospodarka kowa. PWRiL. Warszawa

Tomasz Marczuk, Pawe Lasocki 20

6. Kuczewski J. , Waszkiewicz Cz. 1998. Maszyny rolnicze, Maszyny i urzdzenia

do produkcji rolinnej cz.1. Wyd. WSiP. Warszawa

7. Lisowski A. 2008. Mechanizacja rolnictwa. Wyd. Hortpress. Warszawa

8. Marks N. 2004. Maszyny rolnicze cz.2 Maszyny do zbioru ziemiopodw. Wyd.

Akademii rolniczej im. H. Kotaja. Krakw

9. Nowacki W. 2003. Perspektywy produkcji ziemniakw w Polsce. Agro Serwis

dodatek Ziemniaki nowe wyzwania

10. Sowa-Niedziakowska G. 2003. Straty przechowalnicze i ich ograniczanie.

Agro Serwis dodatek Ziemniaki nowe wyzwania

11. www.agrofoto.pl

12. www.agromasa.pl

13. www.iagro.pl

Cultivation Techniques of Potatoes on the Selected Farms

Summary

It is described the technology of cultivation of potato on a small surface (9.6 a)

in a domestic agrarian economy. The main profile of products in the investigated economy

is grain. The whole cultivation of potato is assigned for the own needs. Much attention

is given to the influence of the technology of the cultivation of the eaten potato on the

quantity and the quality of harvest. The operating productivity of the used machines is also

examined in this work.

As a result of cultivating on a small surface, machines covered short distance during

some procedures on the field, however some frequent returns were necessary, and this fact

influenced on the time of the implementation of these procedures.

The operating productivity of the machines were small during the implementation

of the procedures. Besides, the another reason of a small productivity was using the machines

of low operating parameters, but, however, in view of the destination of production

(own needs), this fact did not have an influence on recoupment of products.

Key words: potato, technique, cultivation, machines

Technika uprawy ziemniaka w wybranym gospodarstwie

21

dr in. Tomasz Marczuk Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy e-mail: tomasz.marczuk@poczta.wsa.edu.pl in. Pawe Lasocki Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy

PORWNANIE DWCH TECHNOLOGII ZBIORU SIANA

Tomasz Marczuk, Krystian Jaroszewicz

Streszczenie

Siano, czyli skoszona oraz wysuszona trawa stanowi bardzo cenn pasz dla

przeuwaczy. Znanych jest wiele technologii produkcji siana, od skoszenia, poprzez proces

suszenia, po magazynowanie oraz zadawanie zwierztom. Badano wydajno eksploatacyjn

oraz zuycie paliwa podczas wykonywania zabiegu zbierania siana z powierzchni pola

dwiema metodami: za pomoc prasy kostkujcej SIPMA Z-224/1, agregowanej z cignikiem

URSUS 3512 oraz za pomoc prasy belujcej Feraboli Extreme HT 220 wsppracujcej

z cignikiem McCormick C85Max. Uzyskane wyniki pokazuj, i czasy poszczeglnych

czynnoci (poza czasem dojazdu) oraz zuycie paliwa przez cigniki znacznie si rni.

Czas zbioru siana oraz wykonanie kostek z powierzchni jednego hektara zajo jedn godzin,

zbir siana w formie bel zaj 36 minut. Zaadunek kostek uzyskanych z powierzchni jednego

hektara zaj 40 minut (zaadunek rczny), zaadunek bel adowaczem zaj 6 minut.

Cignik URSUS, wsppracujcy z pras kostkujc podczas zbioru zuy 3,00 l oleju

napdowego, podczas gdy cignik McCormick zuy 4,20 l oleju napdowego.

Sowa kluczowe: siano, prasa rolnicza, przyczepa samozbierajca, bela siana, kostka siana,

cignik

Wstp i cel bada

Siano powstaje w wyniku skoszenia i wysuszenia zawartoci trawy a take roliny

motylkowe w odpowiednim okresie wegetacji. Pasza taka powstaje z runi porastajcej ki

i pastwiska. Dla zwierzt trawoernych siano stanowi wane rdo pokarmu, naley bowiem

do wanych pasz objtociowych [Keller, Becker 1979].Waciwie dobrana pasza musi

posiada odpowiednie cechy, takie jak: ilo strawnej energii, zawarto biaka, zawarto

skadnikw mineralnych czy witamin [Falkowski1983]. Wanym elementem w produkcji

siana jest przeprowadzenie zabiegw pratotechnicznych, takich jak renowacja runi,

nawoenie, zbir oraz zabiegi pielgnacyjne, a take walka z chwastami [Moraczewski1986].

Porwnanie dwch technologii zbioru siana

23

W tabeli nr 1 przedstawiono informacje dotyczce produkcji siana w Polsce w 2012

roku. Wynika z niej, e produkcja siana utrzymuje si na zblionym poziomie.

Tabela 1.

Dane dotyczce produkcji siana w 2012 rok.

Powierzchnia [tys. ha] Plony [1ha w dt] Zbiory [tys. t]

Rok 2011 2012 2011 2012 2011 2012 Zbiory 2588,70 2521,30 50,50 51,90 13084,90 13082,50

rdo: Opracowanie wasne na podstawie: www.gospodarz.pl

W technologii koszenia oraz zbioru siana wykorzystywany jest szeroki asortyment

maszyn, ktrymi wykonuje si wiele czynnoci. Pierwsz jest skoszenie. Wykorzystuje si do

tego celu zestaw cignik kosiarka. Istnieje wiele rozwiza konstrukcyjnych kosiarek:

ze spulchniaczami, zgniataczami i inne. Istotne jest waciwe ustawienie wysokoci koszenia,

dziki czemu unika si strat w iloci oraz jakoci pozyskiwanej zielonki. Optymalna wynosi

5 6 cm. Z kolei koszenie na wikszej wysokoci powoduje ekonomiczne straty dla rolnika

[Nowak 1993]. Skoszon zielonk naley przetrzsa, w celu uzyskania waciwej

wilgotnoci siana. Wykonuje si to z kolei zestawem cignik przetrzsacz. Nastpnie siano

przygotowuje si, przez uoenie w wa na powierzchni ki do zebrania prasami.

Agreguje si w tym celu cignik z pras. Nastpnie przeprowadzany jest proces zaadunku

kostek bd bel na przyczep. Zaadunek odbywa si adowaczami czoowymi, samojezdnymi

bd rcznie.

Jak wspomniano wyej, podstawow maszyn, zarwno podczas koszenia, suszenia

jak te zbierania siana jest cignik rolniczy. Na rynku wystpuje szeroki asortyment

cignikw, charakteryzujcych si rnym zastosowaniem, rn moc, napdem na jedn

i dwie osie, zastosowanymi rodzajami skrzy biegw, rnymi kabinami, innym

wyposaeniem.

Drug maszyn, wsppracujc z cignikiem, stosowan do zbioru siana jest prasa

lub przyczepa samozbierajca. Ta druga ma za zadanie, po zebraniu siana,

przetransportowanie jego do miejsca skadowania, bez poddawania jakiejkolwiek obrbce.

Tomasz Marczuk, Krystian Jaroszewicz 24

Rys. 1. Cignik Ursus 3512. Rys. 2. Cignik Farmer F4. rdo: www.ursus.com.pl rdo: www.ursus.com.pl

Rys. 3. Przyczepa samozbierajca Pottinger Faro 4000. Rys. 4. Prasa belujca Class Variant 370. rdo: www.biocomplex.pl rdo: www.korbanek.pl

Spord pras, wykorzystywanych w technologii zbierania siana, najpopularniejsze

s prasy belujce oraz kostkujce.

Zbir koczy si zaadunkiem i transportem do gospodarstwa, gdzie siano jest

przechowywane do momentu wykorzystania. Najpopularniejszym sposobem zaadunku jest

zestaw cignik adowacz czoowy.

Rys. 5. adowacz czoowy na cigniku McCormick. Rys. 6. Przyczepa do przewozu bel Pronar T022. rdo: www.korbanek.pl rdo: www.pronar.pl

Porwnanie dwch technologii zbioru siana

25

Celem bada byo porwnanie dwch technologii zbioru siana z punktu widzenia

wydajnoci eksploatacyjnej oraz zuycia paliwa.

Materia i metody

Badania przeprowadzono w gospodarstwie rolnym pooonym w gminie Suchowola

(powiat soklski, wojewdztwo podlaskie). Teren, na ktrym znajduje si gospodarstwo jest

rwninny, skada si z gleb lekkich. Gospodarstwo specjalizuje si w produkcji mleka

oraz hodowli koni. W tabeli 2 przedstawiono charakterystyk uytkw rolnych

w gospodarstwie, z podziaem na grunty wasne oraz dzierawione.

Tabela 2.

Skrcona charakterystyka uytkw rolnych w gospodarstwie.

rdo: Opracowanie wasne

W tabeli 3 przedstawiono skrcone charakterystyki cignikw, wykorzystanych

w badaniach wydajnoci eksploatacyjnej dwch pras do siana z uwzgldnieniem

zapotrzebowania na moc przez badane prasy. Prasa kostkujca, ze wzgldu na technologi ma

mniejsze zapotrzebowanie na moc silnika cignika.

Tabela 3.

Skrcona charakterystyka cignikw uytych do bada. Rodzaj maszyny Cignik (technologia I) Cignik (technologia II)

Producent Ursus McCormick Model 3512 C85Max

Moc [kW/KM] 35/47 61/82 Napd 2x4 4x4

Zbiornik paliwa [l] 58 102Masa [kg] 2890 3500

Ogumienie przd 16x6 380x70x24 Ogumienie ty 14,9x28 480x70x34

rdo: Opracowanie wasne

Wyszczeglnienie Powierzchnia [ha]

Grunty wasne Grunty dzierawione Razem

Grunty orne 4,32 2,80 7,12 ki trwae 7,60 6,95 14,55

Razem uytki rolne 11,92 9,75 21,67

Tomasz Marczuk, Krystian Jaroszewicz 26

Tabela 4 zawiera charakterystyk praz uytych podczas bada, prasa w technologii I

jest pras kostkujc, prasa w technologii II belujc.

Tabela 4.

Skrcona charakterystyka pras uytych do bada.

Rodzaj maszyny Prasa kostkujca (technologia I) Prasa belujca (technologia II) Producent Sipma Feraboli

Model Z-224/1 Extreme HT 220 Moc nominalna [KM] 38 80

Wymiar kostki/beli [mm] 460x400x300-1300 1200x500-1200 System wizania bel sznurek siatka/sznurek

Masa [kg] 1510 2350 Wymiary

Dugo [mm] 4850 3895 Szeroko [mm] 2500 2460 Wysoko [mm] 1550 2400

Ogumienie 10x15.3 i 15x5 400x60x15.5 Szeroko robocza [mm] 1780 2200

rdo: Opracowanie wasne

Odlego badanego pola od siedziby gospodarstwa 1,5 km. Prowadzi na nie droga

asfaltowa o maym nateniu ruchu. redni czas dojazdu do pola, obserwowany od lat,

wynosi 10 minut. Badania miay miejsce 7 sierpnia 2013 roku. Przeprowadzono je na dwch

wydzielonych obszarach o powierzchni 1 ha kady. W celu przeprowadzenia bada

skojarzono dwa zestawy, opisane w tabelach 3 oraz 4 po czym dokonano zbioru uprzednio

przygotowanego siana.

Wyniki

Badano zuycie paliwa oraz wydajno eksploatacyjn zestaww maszyn (cignik

prasa) w dwch technologiach zbioru siana: w kostki oraz w bele. Ze wzgldu na rny

sposb przygotowywania siana do transportu i uywania (kostki, bele) uzyskano due rnice

w poszczeglnych czasach, co przedstawiono w tabeli 5.

Czas dojazdu obu zestaww do badanego pola by identyczny. Czas zbioru siana

z powierzchni 1 ha rni si prawie dwukrotnie, na korzy technologii II (prasa belujca).

Spowodowane to jest mniejsz iloci sporzdzonych bel (o wikszej objtoci oraz masie)

w stosunku do iloci wykonywanych kostek, o czym jest informacja w tabeli 7.

Porwnanie dwch technologii zbioru siana

27

Tabela 5.

Czasy wykonywania poszczeglnych czynnoci.

Czynno Technologia I Technologia II Dojazd [h:min] 00:10 00:10 Zbir [h:min] 01:00 00:36

Zaadunek [h:min] 00:40 00:06

Suma [h:min] 01:50 00:52 rdo: Opracowanie wasne

Czas zaadunku, w zwizku z mniejsz iloci bel w stosunku do iloci kostek rwnie

jest korzystniejszy dla prasy belujcej (6 minut do 40 minut), ponadto zbir kostek odbywa

si rcznie, na jadcy zestaw cignik przyczepa. Czas oglny zbioru siana z powierzchni

1 ha, obejmujcy czas dojazdu do pola, czas zbioru przez prasy, czas zaadunku na przyczep

jest dwukrotnie krtszy przy zastosowaniu prasy belujcej.

Tabela 6.

Zuycie paliwa podczas wykonywania czynnoci.

Czynno Typ cignika

Ursus McCormick

Dojazd [l] 0,45 0,70

Zbir [l] 3,00 4,20

Zaadunek [l] 2,00 0,40

Suma [l] 5,45 5,30 rdo: Opracowanie wasne

Kwestia zuycia paliwa podczas badania dwch technologii zbioru siana jest opisana

w tabeli 6. W odrnieniu od uzyskanych czasw wykonywania poszczeglnych czynnoci

(czas dla prasy belujcej jest dwukrotnie krtszy), oglne zuycie paliwa jest porwnywalne.

Rnice wida podczas porwnania zuycia paliwa podczas zbioru, ktre mimo

duszego czasu (1 godzina dla prasy kostkujcej przy 36 minutach dla prasy belujcej)

jest mniejsze dla prasy w technologii I. Wie si to z mniejszym zapotrzebowaniem na moc

cignika dla prasy w technologii I. Zuycie paliwa podczas zaadunku kostek/bel

na przyczep jest porwnywalne, biorc pod uwag czas zaadunku.

Tomasz Marczuk, Krystian Jaroszewicz 28

Tabela 7.

Poszczeglne parametry uzyskanych wydajnoci pras.

Producent Sipma Feraboli

Technologia prasowania kostki bele

Wydajno maszyny W07[ha/h] 1,00 1,66

Czas wykonania 1 sztuki sprasowanego materiau [s] 9,20 180,00 rednia masa 1 sztuki sprasowanego materiau [kg] 10,00 320,00

Ilo sprasowanego materiau z 1 ha podczas badania [szt] 384 12 rdo: Opracowanie wasne

Wydajno eksploatacyjna prasy kostkujcej wyniosa 1 ha/h, bya o 0,66 ha/h

mniejsza od prasy belujcej. Przy identycznej masie zebranej somy (3840 kg) prasa

w technologii I wykonaa 384 kostki, gdy prasa w technologii II wykonaa 12 bel. rednia

masa jednej kostki wyniosa 10 kg, czyli 32 razy mniej ni masa 1 beli.

Wnioski

1. Czas zbioru siana z badanego pola by niemal dwukrotnie duszy przy wykorzystaniu

prasy kostkujcej, przy jednoczesnym zblionym zuyciu paliwa w porwnywanych

technologiach.

2. Masa kostek 10 kg ma znaczenie w przypadku rcznego zaadunku siana na

przyczep oraz pniejszego zadawania zwierztom osiga si to mniejszym

nakadem energetycznym, co obnia koszty.

3. Przy dwch porwnywalnych technologiach wymagany jest inny sposb

przechowywania oraz podawania siana.

4. Zuycie paliwa, mimo duo duszego czasu wykonywania i zaadunku kostek jest

niskie ze wzgldu na mniejsz moc silnika cignika.

Porwnanie dwch technologii zbioru siana

29

Bibliografia

1. Falkowski M., 1983. karstwo i i gospodarka kowa. PWRiL. Warszawa

2. Keller O., Becker M., 1979. Podstawy nauki ywienia zwierzt. PWRiL. Warszawa

3. Moraczewski R., 1986. karstwo. PWN. Warszawa

4. Nowak J., 1993. Wpyw wysokoci koszenia na zachowanie si paru gatunkw traw.

Wiadomoci Melioracyjne i karskie

5. http://www.biocomplex.pl

6. http://www.gospodarz.pl

7. http://www.korbanek.pl

8.http://www.poettinger.at

9. http://www.pronar.pl

10. http://www.ursus.com.pl

The Comparison of Two Technologies of Hay Mowing

Summary

Hay (mown and dried grass) is a very valuable animal feed. There are many

technologies of hay production, from cutting, drying, till collecting and feeding animals. It is

investigated the operating productivity and consumption of fuel during the procedure of hay

gathering from the field surface by two methods: with the help of the press SIPMA Z-224/1

which is aggregated with the tractor URSUS 3512, and with the help of the press Feraboli

Extreme HT 220 which is collaborated with the tractor McCormick C85Max. The results

show, that times of separate activities (out of time of entrance) and consumption of fuel with

the tractors differ considerably.

Time of hay gathering in the form of bars from the surface of one hectare occupied

one hour, hay gathering in the form of stacks occupied 36 minutes. Loading of the bars from

the surface of one hectare occupied 40 minutes (hand loading), loading of stacks with a loader

occupied 6 minutes. Tractor URSUS, which is cooperated with the bar press spent 3,00 l of

fuel during gathering, while the tractor of McCormick spent 4,20 l of fuel.

Key words: hay, agricultural press, self-assembling trailer, hay stock, hay bar, tractor.

Tomasz Marczuk, Krystian Jaroszewicz 30

dr in. Tomasz Marczuk Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy e-mail: tomasz.marczuk@poczta.wsa.edu.pl in. Krystian Jaroszewicz Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy

PORWNANIE WYDAJNOCI EKSPLOATACYJNEJ DWCH ROZRZUTNIKW OBORNIKA

Tomasz Marczuk, Marian Zdrodowski

Streszczenie

Przedstawiono podstawowe elementy budowy rozrzutnikw obornika, starszej

generacji o adownoci 4 ton oraz wspczesnego, o adownoci 8 ton. Zbadano czasy

wykonywania poszczeglnych etapw nawoenia obornikiem: zaadunku obornika, dojazdu

na pole, nawoenia, powrotu do siedziby gospodarstwa. Umoliwio to okrelenie wydajnoci

eksploatacyjnej zestaww cignik adowacz czoowy oraz cignik rozrzutnik obornika

oraz porwnanie osignitych czasw wykonania poszczeglnych czynnoci.

Sowa kluczowe: cignik, rozrzutnik obornika, adowacz czoowy, nawoenie, wydajno

Wstp i cel bada

Jednym ze sposobw uzyskania wysokich plonw jest dostarczanie glebie skadnikw

odywczych. Uynianie gleby polega na zapewnieniu jej optymalnego odczynu (pH),

doprowadzeniu gleby do podanej zasobnoci w fosfor, potas i magnez, uzyskanie wysokiej

zawartoci prchnicy oraz uzyskanie i utrwalenie gruzekowatej struktury [Szewczuk 2009].

Bardzo wan i podan cech gleby yznej jest dua zawarto prchnicy. W wierzchniej

warstwie zachodz procesy biologiczne i chemiczne. Decyduj one o powstaniu zwizkw

prchnicznych [Zawadzki 1999]. Odpowiedni poziom prchnicy zapewnia stosowanie

nawozw naturalnych takich jak: obornik, gnojwka i gnojowica, nawozw organicznych

takich jak komposty, resztki poniwne. Obornik skada si z przefermentowanego kau,

moczu zwierzt i ciki. Warto i skad chemiczny obornika nie jest stay i zaley od wielu

czynnikw, gwnie od rodzaju zwierzt, iloci i rodzaju ciki, sposobu i okresu

przechowywania oraz terminu jego wywiezienia i przyorania. Skad chemiczny obornika

wykazuje due zrnicowanie [Sypniewska 2009]. W tabeli 1 podano parametry niektrych

skadnikw obornika w zalenoci od gatunku zwierzt.

Tomasz Marczuk, Marian Zdrodowski 32

Tabela 1.

Skad chemiczny obornika (w % wieej masy).

Skadnik Bydo Trzoda Konie Owce Kury Kaczki i gsi

Sucha masa 21,0 21,5 25,0 27,0 44,0 30,0

Azot (N) 0,5 0,5 0,5 0,7 1,6 0,7

Fosfor (P2O5) 0,3 0,4 0,3 0,4 1,5 1,0

Potas (K2O) 0,7 0,7 0,9 0,2 0,8 0,7

Wap (CaO) 0,5 0,4 0,4 0,6 2,5 1,2

Magnez (MgO) 0,2 0,2 0,2 0,2 0,7 0,3

Dawka (t/ha) 35 35 35 30 10 15

rdo: Wiadomoci Rolnicze Polska nr 08/2009.

Podstawowymi maszynami, stosowanymi do nawoenia obornikiem jest zestaw

cignik rozrzutnik obornika. Wspczenie oferowane rozrzutniki obornika charakteryzuj

si du rnorodnoci w zakresie pojemnoci skrzy adunkowych, zawiesze, liczby osi

czy rodzaju adapterw aplikujcych nawz na powierzchni pola. Dodatkowo, oprcz

nawoenia, obecnie produkowane rozrzutniki obornika musz spenia take inne wymagania,

takie jak transport materiaw innych ni obornik [Kamiski 2007]. Ze wzgldu na rodzaj

podwozia, rozrzutniki obornika dzieli si na jednoosiowe, dwuosiowe, na podwoziach tandem

oraz tridem. Liczba osi wpywa midzy innymi na ugniecenie gleby oraz na siy dziaajce na

zaczep cignika, zwaszcza podczas wykonywania zabiegu nawoenia [Kamiski, Marczuk

2012]. Samo nawoenie odbywa si poprzez aplikowanie obornika na powierzchni pola.

Realizowane jest to przez rozrzucanie nawozu za pomoc adaptera z jednoczesnym

przesuwaniem zawartoci skrzyni nawozowej za pomoc przenonika podogowego lub

przesuwania si przedniej ciany rozrzutnika. Przenoniki podogowe (acuchowo

listwowy) napdzane s mechanicznie od cignika (WOM) lub hydraulicznie [Kozowska

1996]. Regulacji prdkoci przesuwu, ilo dawki nawozu dokonuje si przez regulator

przepywu oleju [Waszkiewicz, Kuczewski 1998]. Gwnym zespoem roboczym rozrzutnika

jest adapter. Obecnie stosowane s dwa podstawowe: z walcami poziomymi oraz pionowymi.

Poziome s adapterami wskopasmowymi, pionowe szerokopasmowymi. Pionowe maj

walce pochylone w stosunku do skrzyni nawozowej o 5 15 stopni [Waszkiewicz, Sadowski

2008; Gaworski 2009]. W czasie transportu poruszania si zestawu po drodze publicznej,

Porwnanie wydajnoci eksploatacyjnej dwch rodzajw rozrzutnikw obornika

33

wspczesne rozrzutniki obornika wyposaane s w zasuwy zasaniajce adaptery, w celu

niedopuszczania do zanieczyszczania jezdni.

Celem bada byo okrelenie wydajnoci eksploatacyjnej rozrzutnikw obornika:

o adownoci 4 oraz 8 t.

Materia i metody

Badania eksploatacyjne odbyway si w gospodarstwie rolnym, pooonym

w miejscowoci Sdziwuje (powiat zambrowski, wojewdztwo podlaskie). Gospodarstwo

wyposaone jest w cigniki, adowark czoow, oraz dwa rozrzutniki obornika, ktrych

skrcona charakterystyka techniczna zawarta jest w kolejnych tabelach. Zaadunek obornika

odbywa si bezporednio z pyty gnojowej, nastpnie obornik by wieziony na nawoone

pole, oddalone od pyty o 1 kilometr.

Nawoono pole, ktrego gleba jest IVb oraz Va klasy bonitacyjnej. W badanym

gospodarstwie rolnym miesiczna produkcja obornika wynosi okoo 40 t/mc. Przyjta dawka

nawoenia wynosia 30 t/ha. Badano zestawy, skadajce si z cignika Ursus C 360 oraz

rozrzutnika obornika FMR Agromet Czarna Biaostocka (A), cignika Claas Arion 410 Cis

wsppracujcego z rozrzutnikiem obornika Agromet Pilmet Brzeg Tytan 10 Premium (B).

Zaadunek obornika na badane rozrzutniki odbywa si zestawem Zetor 7745 wyposaonym

w adowark czoow Chief 16 Super (C).

W tabeli 2 przedstawiono skrcon charakterystyk techniczn cignikw, uywanych

w badaniach.

Tabela 2. Charakterystyka cignikw.

rdo: Opracowanie wasne

adowarka czoowa zamontowana bya na cigniku o mocy 53 kW. Rozrzutnik

o adownoci 4 ton wsppracowa z cignikiem o mocy 38,2 kW, za rozrzutnik

o adownoci 8 ton z cignikiem o mocy 81 kW.

Marka, model Zetor 7745 Ursus C-360 Claas Arion 410 Cis Moc [kW] 53 38,2 81 Masa [kg] 3490 2170 5300

Rozmiar ogumienia P: 12,4-24 T: 16,9-34 P: 6.00-16

T: 14,9/13-28 P: 420/40R38 T: 520/70R38

Tomasz Marczuk, Marian Zdrodowski 34

Tabela 3 przedstawia parametry adowarki czoowej, wsppracujcej z cignikiem

Zetor 7745.

Tabela 3.

adowarka czoowa. Marka, model Chief 16 Super

Masa z zespoem roboczym [kg] 780 Udwig [kg] 1600

Pojemno zespou roboczego [m3] 1,05 Wysoko podnoszenia [m] 3,6

rdo: Opracowanie wasne

Rys. 1. Cignik Zetor 7745 z adowark czoow Chief 16 Super.

rdo: Zasoby wasne

Podstawowe parametry techniczne rozrzutnikw obornika wykorzystanych

w badaniach zawiera tabela 3. Szczegln uwag zwraca szeroko robocza

porwnywanych rozrzutnikw. Rozrzutnik starszej konstrukcji (o adownoci 4 ton)

posiada adapter poziomy, ktry zapewnia szeroko robocz na poziomie szerokoci

skrzyni. Obornik wyrzucany jest do tyo rozrzutnika. W przypadku rozrzutnika

o adownoci 8 ton, wyposaonego w adapter pionowy, mona regulowa szeroko

robocz, ktra w tym przypadku wynosi 8 metrw.

Ma to znaczenie, gdy ogranicza ilo przejazdw po polu zestawem nawozowym.

Porwnanie wydajnoci eksploatacyjnej dwch rodzajw rozrzutnikw obornika

35

Tabela 4.

Charakterystyka rozrzutnikw obornika.

Rozrzutnik obornika FMR Agromet Czarna Biaostocka AgrometPilmet Brzeg Tytan 10 Premium adowno [kg] 4000 8000

Masa wasna [kg] 1500 2750 Rozmiar ogumienia 10.0/75-15 500/50-17

Rozstaw k [m] 1,5 1,8 Typ adaptera poziomy, dwuwalcowy pionowy, dwuwalcowy

Regulacja dawki obornika mechaniczna hydrauliczna

Szeroko robocza [m] 2,0 8,0 rdo: Opracowanie wasne

Rys. 1. Zestaw A podczas nawoenia. Rys.2. Zestaw B podczas nawoenia.

rdo: Zasoby wasne rdo: Zasoby wasne

Badania polegay na pomiarze czasw wykonania poszczeglnych czynnoci

koniecznych do przeprowadzenia operacji nawoenia obornikiem. Badania powtarzano

czterokrotnie, w celu uzyskania redniego czasu. Badano zatem czas zaadunku rozrzutnika

obornika, czas dojazdu na nawoone pole (1 km), czas rozrzucania obornika oraz czas

powrotu z pola. Wyniki pomiarw zawartych w tabeli 4 oraz 5 pozwoliy okreli wydajno

eksploatacyjn badanych rozrzutnikw ze wzoru:

W07=Q/T,

gdzie:

Q nawoona powierzchnia zaoon dawk nawozu (30 t/ha),

T redni czas cakowity w cyklu operacyjnym dla zestaww do nawoenia.

Tomasz Marczuk, Marian Zdrodowski 36

Wyniki

Stwierdzon w badaniach wydajno eksploatacyjn badanych rozrzutnikw obornika

oraz adowarek czoowych przedstawiono w tabelach 4 oraz 5. Zaadunek obornikiem

rozrzutnika o adownoci 4 ton trwa 3 minuty i 41 sekund, zaadunek rozrzutnika ze skrzyni

o adownoci 8 ton trwa 12 minut i 34 sekundy. Dua rnica w czasach (rozrzutnik

o adownoci 4 ton zaadowany by w czasie niemal 3 krotnie krtszym ni rozrzutnik

o adownoci 8 ton) spowodowana bya wiksz wysokoci burt skrzyni rozrzutnika

o adownoci 8 ton (o 1 metr) oraz sabymi parametrami adowacza, ktry by zakupiony

z myl o rozrzutniku o adownoci 4 ton.

Tabela 5.

Wydajno eksploatacyjna adowacza.

Symbol zestawu nawozowego

redni czas zaadunku [min:sek]

Nawoona powierzchnia w cyklu operacyjnym

[ha]

Wydajno eksploatacyjna W07

[ha/h] A 3:41 0,13 2,17 B 12:34 0,27 1,29

rdo: Opracowanie wasne.

Wydajno adowacza (identycznego w przypadku obu rozrzutnikw) bya wiksza

dla mniejszego rozrzutnika. Spowodowane byo to krtszym czasem zaadunku, co wpywao

w sposb oczywisty na wydajno.

Tabela 6.

Wydajno eksploatacyjna rozrzutnikw obornika.

Zestaw nawozowy

Odlego pryzmy od pola [km]

rednie czasy pracy zestawu nawozowego w cyklu operacyjnym

[min:sek] Nawoona powierzchnia

w cyklu operacyjnym

[ha]

Wydajno eksploatacyjna

W07 [ha/h]

Zaa

dune

k

Doj

azd

do p

ola

Naw

oen

ie

Pow

rt z

pol

a

Sum

a

A 1,0 3:41 3:26 6:48 2:59 16:54 0,13 0,46 B 1,0 12:34 3:00 4:38 3:09 23:21 0,27 0,69

rdo: Opracowanie wasne.

Porwnanie wydajnoci eksploatacyjnej dwch rodzajw rozrzutnikw obornika

37

Z tabeli 6 wynika, i wydajno rozrzutnika wikszego (8 ton) bya wiksza (0,69

ha/h) ni mniejszego, na co wpyw miaa przede wszystkim adowno, co zmniejszao liczb

zaadunkw rozrzutnika w celu nawiezienia 1 ha powierzchni pola.

Wnioski

1. Badano dwa rnice si konstrukcyjnie rozrzutniki obornika. Badanie wykazao

wzrost wydajnoci eksploatacyjnej (o 0,23 ha/h) nowszego rozrzutnika obornika (8 t)

w stosunku do starszego typu rozrzutnika (4 t). Maa rnica spowodowana bya sab

wydajnoci adowarki i cignika z ni wsppracujcego. Wydajno eksploatacyjna

przy zaadunku nowszego rozrzutnika spada o 0,88 ha/h. Cignik ma pomp o maej

wydajnoci (35 l.min-1), co sprawiao e mia trudnoci z podnoszeniem obornika do

zaadunku. Rnica w wysokoci grnej krawdzi skrzyni adunkowej od podoa

midzy rozrzutnikami wynosia ponad jeden metr.

2. Wybr nowego rozrzutnika obornika podyktowany by utrzymaniem staej dawki

zwizanej z hydrauliczn regulacj przenonika listwowo podogowego, jak rwnie

powizan z tym rwnomiernoci nawoenia obornikiem.

3. Due znaczenie ma rwnie zastosowany typ adaptera (adapter pionowy

dwuwalcowy) z du szerokoci robocz w stosunku do adaptera poziomego, a take

sposb regulacji dawki nawozu, ktry w starszym (4 t) by mechaniczny (dawka

ustawiana zespoem zapadkowym).

4. Rozrzutnik z adapterem z poziomymi walcami charakteryzuje si ma szerokoci

robocz. Pociga to za sob konieczno wykonywania wikszej liczby przejazdw

agregatu po polu.

Bibliografia

1. Gaworski M. 2009. Roztrzsacze na kad okazj. Wyd. Wiadomoci Rolnicze Polska

Nr 8/2009

2. Kozowska D. 1996. Mechanizacja Rolnictwa. Cz I. Wyd. Hortpress Sp. z o. o.,

Warszawa

Tomasz Marczuk, Marian Zdrodowski 38

3. Kamiski E., Marczuk A. 2012. Wpyw adownoci rozrzutnikw obornika

na ugniecenie gleby. Problemy Inynierii Rolniczej. Nr 4/2012.

4. Kamiski J. R. 2007. Rozrzutniki obornika. Wyd. Wiadomoci Rolnicze Polska.

Nr 3/2007

5. Sypniewska A. 2009. Obornik bezcenny nawz. Wyd. Wie kujawsko pomorska.

Nr 102/2009

6. Szewczuk Cz. 2009. W pogoni za pienidzmi nie zapomnij o oborniku,

Wyd. Wiadomoci Rolnicze Polska. Nr 8/2009

7. Waszkiewicz Cz., Kuczewski J. 1998. Maszyny rolnicze. Maszyny i urzdzenia

do produkcji rolinnej. Wyd. WSiP, Warszawa

8. Waszkiewicz Cz., Sadowski J. 2008. Rozwizania konstrukcyjne adapterw

stosowane w roztrzsaczach obornika. Wyd. Technika rolnicza, ogrodnicza, lena.

Nr. 5/2008

9. Wiadomoci Rolnicze Polska nr 08/2009

10. Zawadzki S. 1999.Podstawy produkcji rolinnej. Wyd. Pastwowe wydawnictwo

rolnicze i lene, Warszawa

The Comparison of Exploitative Efficiency of Two Manure Spreaders

Summary

This article is about basic construction of manure blocks of old generation (with a load-

carrying capacity of 4 tons) and new one with a load-carrying capacity of 8 tons).

The execution time of the main stages of fertilization with manure was examined: loading of

the manure, driving to the field, fertilizing, returning to the farm stead. It has become possible

to determine the operating productivity of sets tractor leading loader also tractor manure to

compare the actual execution time of individual tasks.

Key words: tractor, manure block, leading loader, fertilization, productivity

Porwnanie wydajnoci eksploatacyjnej dwch rodzajw rozrzutnikw obornika

39

dr in. Tomasz Marczuk Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy e-mail: tomasz.marczuk@poczta.wsa.edu.pl in. Marian Zdrodowski Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy

PLONOWANIE DZIEWICIU ODMIAN PSZENICY JAREJ GRUPY UYTKOWEJ A W ZALENOCI OD POZIOMU AGROTECHNIKI

Danuta Murawa, Kamil Przyborowski

Streszczenie

Eksperyment przeprowadzono w roku 2011 w Zakadzie Dowiadczalnym Oceny

Odmian w Marianowie na glebie brunatnej waciwej, na glinie lekkiej, klasy bonitacyjnej III

b, zaliczanej do czwartego kompleksu rolniczej przydatnoci (pszenny bardzo dobry).

Celem bada byo porwnanie wpywu zrnicowanych dawek i sposobw stosowania azotu

na wielko plonu, wysokoci dba i masy tysica ziaren 9 odmian pszenicy jarej grupy

technologicznej A uprawianej w dwch poziomach agrotechniki rnicych si wysokoci

nawoenia azotem (o 40 kg) stosowaniem nalistnych nawozw wieloskadnikowych i ochron

przed wyleganiem. Zwikszony poziom agrotechniki wpyn na wysoko uzyskiwanych

plonw ziarna, ktry wynosi rednio 7,08 t ha-1. Rwnie czynnik odmianowy zrnicowa

wielko plonu ziarna i wynosi od 4,49 6,68 t ha-1 przy poziomie agrotechnicznym a1

i 5,76 7,53 t ha-1 przy poziomie agrotechnicznym a2. rednia masa tysica ziaren przy

poziomie nawoenia a2 bya wysza o 1,8 g w stosunku do masy tysica ziaren przy poziomie

agrotechnicznym a1.

Sowa kluczowe: pszenica jara, odmiany, plonowanie, technologia produkcji.

Wprowadzenie

Rolnictwo jako dzia gospodarki narodowej wytwarza produkty niezbdne

do zaspokojenia podstawowych potrzeb ludzkich, std jego szczeglna rola w produkcji.

Poniewa ludzie chc si odywia coraz lepiej, stawia to przed rolnictwem dodatkowe

zadania, co do wielkoci produkcji i jej asortymentu. Celem produkcji, jest uzyskanie

wysokich, penowartociowych plonw rolin okrelonej jakoci, przy ekonomicznie

uzasadnionych nakadach i ochronie naturalnego rodowiska przyrodniczego.

Rolnik powinien zna biologi rolin, warunki glebowo-klimatyczne i ekonomiczne regionu,

w ktrym gospodarzy, oraz caoksztat czynnoci wykonywanych w polu.

Pszenica stanowi podstaw wyywienia ludnoci na wiecie, bowiem obok ryu

i kukurydzy jest gwnym zboem konsumpcyjnym. W skali wiatowej na cele ywieniowe

Plonowanie dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy uytkowej A

41

przeznacza si ok. 60% jej produkcji. Pszenic wykorzystuje si gwnie do przerobu na

mk. Produkuje si z niej pieczywo, makarony, ciastka, wyroby kulinarne, patki

niadaniowe, suchy gluten, czy sd [Cacak-Pietrzak i in. 2006, Podolska 2007,

Budzyski W., Krasowicz S. 2008].

Powierzchnia uprawy pszenicy jarej w Polsce w 2011 roku wynosia 327,7 tys. ha.

redni plon z 1 ha wynosi 32,6 dt. Najwicej pszenicy jarej uprawiano w woj. lubelskim

(18%) i zachodniopomorskim (12%). Powierzchnia uprawy pszenicy jarej w woj. podlaskim

w 2011 r. wynosia 16,5 tys. ha. przy rednim plonie z ha 28, 4 dt [GUS 2012].

W rejestrze odmian pszenicy nastpuj cige zmiany. Odmiany nowe, gospodarczo

bardziej wartociowe, s wpisywane, a wyranie ustpujce (na og starsze) skrelane.

Zmiany te s rezultatem biologicznego postpu hodowlanego. Do polskiego rejestru prcz

rodzimych mog by zgaszane rwnie odmiany zagraniczne. Akt zarejestrowania odmiany

oznacza legalne jej wejcie na krajowy rynek nasienny [ Wiwart M., Perkowski., 2005].

Celem bada byo porwnanie plonowania, wysokoci dba i masy tysica ziaren

w szeciu odmianach pszenicy jarej na dwch poziomach agrotechniki.

Lokalizacja i metodyka bada

Cz polowa zostaa zrealizowana na terenie Zakadu Dowiadczalnego Oceny

Odmian w Marianowie. Dowiadczenie przeprowadzono w sezonie 2011 r. i zlokalizowano

na glebie brunatnej waciwej, na glinie lekkiej, klasy bonitacyjnej III b, zaliczanej

do czwartego kompleksu rolniczej przydatnoci (pszenny bardzo dobry). Zawarto

skadnikw przyswajalnych w glebie w roku 2011 gleby w mg/100 g wynosia: P2O5 - 19,8;

K2O - 14,1; Mg - 4,9. Odczyn gleby (pH w 1 M KCl 6,3). Przedplonem pszenicy byy

ziemniaki. Siew wykonano 6 kwietnia 2011 r. a zbir 19 sierpnia 2011 r. Upraw roli

wykonano zgodnie z zaleceniami agrotechniki.

Pierwszym czynnikiem byy dwa poziomy agrotechniczne:

a1 przecitny poziom agrotechniczny (ekstensywny), zapewniajcy zadawalajce plony

przy tradycyjnym sposobie uprawy, chemiczna ochrona ograniczaa si do stosowania

dwch zabiegw fungicydowych w fazie peni krzewienia (Escudo Forte 375 CS 0,8

l) i na pocztku koszenia (Artea 330 EC 0,5 l) oraz herbicydw (GranstarStrong

15g +0,3 l), i insektycydw (SumiAlpha 050EC 0,25 l). Nawoenie: N (90 kg

ha-1), P2O5 40 (kg ha-1), K2O 50 (kg ha-1)

Danuta Murawa, Kamil Przyborowski 42

a2 - wysoki poziom agrotechniki (intensywny) rni si od przecitnego zwikszonym o 40

kg ha-1 nawoeniem azotem (130 kg ha-1), stosowaniem nalistnych preparatw

wieloskadnikowych (Krystalon 2x1 kg), ochron przed wyleganiem i zastosowaniem

antywylegacza (Moddus 250 EC 0,4 l).

Czynnikiem drugim dowiadczenia byo dziewi odmian pszenicy jarej wartoci

technologicznej grupy A , ktre zostay przedstawione w tabeli nr 1.

Tabela 1.

Badane odmiany pszenicy jarej grupy jakociowej A. Lp. Odmiana Hodowca Rok rejestracji 1 Monsun KWS Lochow 2004 2 Tybalt Irena Szyld 2005 3 Parabola HRR Kobierzyce 2006 4 Hewilla HRR Kobierzyce 2006 5 Katoda Danko HR 2008 6 agwa HRR Kobierzyce 2009 7 Ostka Smoliska HR Smolice 2010 8 Kandela Danko HR 2010 9 Arabeska Danko HR 2011

Na pocztku czerwca policzono obsad rolin, a w fazie dojrzaoci woskowej

zmierzono wysoko dbe. Na podstawie losowo pobranych dbe z kosem okrelono

liczb ziaren w kosie, a na podstawie ziarna pobranego podczas zbioru i dosuszonego

do wilgotnoci 14 % okrelono mas 1000 ziaren.

Wyniki i dyskusja

Ukad warunkw atmosferycznych w okresie wegetacji pszenicy jarej by nie

sprzyjajcy . Przebieg warunkw atmosferycznych scharakteryzowano na podstawie danych

meteorologicznych Zakadu Dowiadczalnego Oceny Odmian w Marianowie (tab.2).

Temperatura i opady atmosferyczne wiosn 2011 r. byy do korzystne

do prowadzenia prac uprawowo siewnych. Wg Jasiskiej i Koteckiego [2003] wiosenn

upraw roli naley rozpocz jak najwczeniej, jednak przy takim stanie roli i uwilgotnienia

gleby, ktry uniemoliwia niszczenie jej struktury gruzekowatej. Kwiecie charakteryzowa

si do ciep i wilgotn pogod. rednia dobowa temperatura miesica wyniosa 9,6C.

Opady byy rednie tego miesica i wyniosy 38,7 mm. Optymalny dla pnocno wschodniej

Plonowanie dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy uytkowej A

43

czci Polski termin siewu, korzystna temperatura i wystarczajca ilo opadw, pozwoliy na

szybkie i rwnomierne wschody. Ich penia bya ju widoczna po 12 dniach od wysiewu.

Tabela 2. Warunki meteorologiczne w okresie prowadzenia dowiadczenia.

rdo:opracowanie wasne na podstawie danych ze Zakadu Dowiadczalnego Oceny Odmian w Marianowie. miesice Temperatura w [o C] Opady atm. [mm] Kwiecie 9,6 38,7 Maj 13,4 58,0 Czerwiec 17,7 58,3 Lipiec 18,5 273,9 Sierpie 17,8 95,7 rednia temp 15,4 Suma opadw 524,6

Maj by chodny i wilgotny. rednia dobowa temperatura wyniosa 13,4 C natomiast

suma opadw tego miesica wyniosa 58,0 mm. Silne ochodzenie w maju spowodowao

wstrzymanie rozwoju i wzrostu pszenicy jarej. Wegetacja pszenicy w czerwcu przebiegaa

w optymalnych warunkach. rednia temperatura dobowa wyniosa 17,7 C przy sumie

opadw 58,3 mm. W lipcu wystpiy bardzo obfite opady i wyniosy 273,9 mm przy redniej

temperaturze 18,5o C. Tak due iloci opadw spowodowao podtopienia caych powierzchni

uprawy, co byo przyczyn niszych plonw. Wystpujce niekorzystne zjawiska pogodowe,

takie jak silny wiatr i burze oraz do wysokie temperatury spowodoway szybsze

dojrzewanie pszenicy wpywajc ujemnie na wielko ziarna. Badania Podolskiej

i Stankowskiego [2001] dowodz, e ilo ziarna pszenicy zaley od warunkw pogodowych.

Rwnie na zaleno pomidzy przebiegiem pogody i nawoeniem azotem a plonem ziarna

wskazuj Ku i Joczyk [1997] oraz Borkowska i in [2003]. Najwikszy wpyw na plon

pszenicy miay mae iloci opadw bezporednio po siewie i w pocztkowej fazie krzewienia.

Uzyskany w 2011 roku plon pszenicy jarej mona okreli jako dobry pomimo bardzo

deszczowego lipca. redni plon dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy jakociowej A

wynis 6,02 t ha-1 dla poziomu a1, i 7,08 t ha-1 dla poziomu a2. redni plon wszystkich

badanych odmian na obu poziomach (a1 i a2) wynis 6,55 t ha-1. Wszystkie odmiany daj

due % zwyki plonu przy intensywnej uprawie, ale zauwaalne s take rnice

w przyrocie plonu pomidzy poszczeglnymi odmianami. Zrnicowanie w masie plony

pomidzy poziomem a1 i a2 wyniosa 1,54 t ha-1 przy odmianie pszenicy Ostka Smoliska,

a najnisza przy odmianie agwa 0,86 t ha-1. Efektem zadawalajcego plonu mg by

przedplon. Zdaniem Jasiskiej i Koteckiego [2003] najlepszymi przedplonami s okopowe

na oborniku. Wg Fotymy [1997] nawoenie azotem jest jednym z gwnych czynnikw

Danuta Murawa, Kamil Przyborowski 44

plonotwrczych, cho waciwa dawka tego skadnika jest trudna do okrelenia. Efektywno

zastosowanego azotu w uprawie pszenicy jarej zaley od odmiany oraz od wspdziaania

wielu czynnikw siedliskowych i agrotechnicznych.

Tabela 3.

Plon, wysoko dbe i MTZ dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy jakociowej A.

rdo:opracowanie wasne na podstawie wynikw porejestrowych dowiadcze [Gazda W. 2011].

odmiana

Nawoenie na poziomie a1 Nawoenie na poziomie a2 Plon ziarna

[t ha-1]

Wysoko rolin [cm]

MTZ [g]

Plon ziarna [t ha-1]

Wysoko rolin [cm]

MTZ [g]

Monsun 4,79 88 49,2 5,76 81 50,2 Tybalt 6,38 86 47.9 7,29 82 51,6 Parabola 5,88 92 52,0 7,06 82 53,4 Hewilla 5,97 100 49,7 7,11 86 51,7 Katoda 6,07 101 49,5 7,22 87 50,8 agwa 6,12 97 48.3 6,98 85 48,6 Ostka Smoliska 5,95 96 49,2 7,49 85 49,8 Kandela 6,37 89 47,8 7,53 86 50,6 Arabeska 6,68 91 45,4 7,29 81 47,6 rednio 6,02 93,3 48,7 7,08 83,8 50,5

Nie potwierdziy si badania Wrbla [1999], e decydujcy wpyw na wielko plonu

ziarna pszenicy ma masa 1000 ziaren. W przeprowadzonym dowiadczeniu najwysze plony

pszenicy jarej w roku 2011 przy poziomie agrotechnicznym a1 uzyskano z odmiany Arabeska 6,68

t ha-1 przy MTZ 45,4 g a przy poziomie agrotechniki a2 odmiany Kandela 7,53 t ha-1 przy MTZ

50,6 g. Najwiksz MTZ przy poziomie nawoenia a1 miaa odmiana Parabola (52,0g) przy

jednym z najniszych plonw 5,88 t ha-1. Przy poziomie agrotechniki a2 najwiksz MTZ

miaa te odmiana Parabola (53,4 g) przy plonie (7,06 t ha-1), ktry by rwnie jednym

z niszych plonw dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy jakociowej A.

Badane odmiany pszenicy jarej w 2011 roku byy do zrnicowane pod wzgldem

wysokoci dba. (tabela 3). Najdusz som z badanych odmian przy poziomie

agrotechniki a1 charakteryzoway si odmiany: Katoda i Hewilla odpowiednio 101 i 100 cm.,

a przy poziomie a2 odmiana Katoda 87 cm i Hewilla 86 cm. Najnisze dbo przy poziomie

agrotechniki a1 posiaday odmiany Tybalt 86 cm i Monsun 88 cm., a przy poziomie

agrotechniki a2 odmiana Monsun i Arabeska po 81cm. Przy poziomie agrotechniki a1 byy

do wyrane rnice w dugoci dba pomidzy odmianami od 86 do 101 cm.

Przy poziomie agrotechniki a2 rnice byy niewielkie i wynosiy od 81 do 87 cm.

Plonowanie dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy uytkowej A

45

Wnioski

1. Badane odmian pszenicy jarej grupy jakociowej A plonoway w warunkach

wojewdztwa podlaskiego na do duym poziomie. redni plon dziewiciu odmian

pszenicy jarej grupy jakociowej A wynis 6,02 t ha-1 dla poziomu a1, i 7,08 t ha-1 dla

poziomu a2. redni plon wszystkich badanych odmian na obu poziomach (a1 i a2) wynis

6,55 t ha-1.

2. Z badanych dziewiciu odmian pszenicy jarej grupy jakociowej A przy poziomie

agrotechnicznym a1 najlepiej plonowaa odmiana Arabeska (6,68 t ha-1) a przy poziomie

a2 odmiana Kandela (7,53 t ha-1)

3. Masa tysica ziaren pszenicy jarej nie miaa decydujcego wpywu na wysoko plonu.

4. Przy poziomie agrotechniki a1 byy do wyrane rnice w dugoci dba pomidzy

odmianami od 86 do 101cm. Przy poziomie agrotechniki a2 rnice byy niewielkie

i wynosiy od 81 do 87cm. Wyrany by efekt stosowania antywylegacza.

Literatura

1. Borkowska H., Grundas S., Styk B. 2003. Zmiany wybranych cech jakociowych ziarna

kilku odmian pszenicy pod wpywem zrnicowanego nawoenia azotowego. Acta

Agrophys. 2(4): 717723

2. Budzyski W., Krasowicz S. 2008. Produkcja zb w Europie i Polsce na przeomie XX i

XXI wieku. Fragm. Agron. 25(1): 5066.

3. Cacak-Pietrzak G., Cegliska A., Leszczyska D. 2006. Wpyw wybranych

antywylegaczy na warto wypiekow pszenicy ozimej. Post. Ochr. Rolin/Prog. Plant

Protection 46(2): 8992

4. Fotyma E. 1997 Efektywno nawoenia azotem podstawowych rolin uprawy polowej,

Fragm. Agron. 14(1) 46-66.

5. Gazda W. 2011Wyniki porejestrowych dowiadcze odmianowych zb, grochu

siewnego i ziemniakw. Krzyewo 2011

6. Gwny Urzd Statystyczny 2012. Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2011 r.

Warszawa kwiecie 2012 r.

7. Jasiska Z., Kotecki A. 2003. Szczegowa uprawa roli i rolin. AR Wrocaw.

8. Ku J., Joczyk K. 1997. Oddziaywanie wybranych elementw agrotechniki

na plonowanie pszenicy ozimej. Fragm. Agron. 14(3): 416

Danuta Murawa, Kamil Przyborowski 46

9. Podolska G. 2007. Ksztatowanie cech jakociowych ziarna pszenicy poprzez technologi

produkcji. Studia i Raporty IUNG-PIB 9: 5564

10. Podolska G., Stankowski S. 2001. Plonowanie i jako ziarna pszenicy ozimej

w zalenoci od gstoci siewu i dawki nawoenia azotem. Biul. IHAR 218/219:

127136.

11. Wiwart M., Perkowski., 2005. Dawniej uprawiane pszenice staj si znw atrakcyjne.

Przegld Zboowy Myn. Nr 49(10), str. 5-7.

12. Wrbel E. 1999. Reakcja pszenicy na dawk i termin stosowania azotu. Pam. Puawski

118: 448-453.

Yielding nine spring wheat cultivars technological value of the utility and

depending on the level of agricultural technology

Summary

The experiment was conducted in 2011atthe Experimental Evaluation of varieties in

Marianowo on brown soil, on clay light weight, quality class III b, classified as the fourth

complex of agricultural suitability (wheat very good). The aim of the study was to compare

the effect of different doses and methods of nitrogen application on the yield, stem height and

thousand grain weight 9 varieties of spring wheat technological group A grown in two levels

of agricultural technology differing heights of nitrogen (40 kg) foliar application of compound

fertilizer sand protection hatching. Increased levelsof agricultural technology impact on the

amount of grain yield obtained, which amounted to an average of 7.08t ha-1. Also factor in

varietal diversified grain yield and ranged from4.49 -6,68t ha-1 at the level of agricultural

technology a1 and 5.76- 7.53 t ha-1 at the level of a2 agricultural technology. The average

weight of a thousand kernels at a level of fertilization a2 was higher than1.8 g relative to the

weight of a thousand grains at the level a1 agricultural technology.

Key words: wheat, variety, yield, production technology.

prof. dr hab. Danuta Murawa Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy in. Kamil Przyborowski Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy

PLONOWANIE WYBRANYCH ODMIAN PSZENICY OZIMEJ W ZALENOCI OD POZIOMU AGROTECHNIKI

W WARUNKACH PODLASIA

Danuta Murawa, Henryk Porwisiak, Elbieta Krukowska

Streszczenie

Celem pracy jest przedstawienie i porwnanie planowania rnych odmian pszenicy

ozimej w warunkach klimatycznych Podlasia. Za dobr odmian pszenicy ozimej posuyy

wyniki uzyskane przez Stacj Dowiadczaln Oceny Odmian w Krzyewie. Dowiadczenie

byo prowadzone w zrnicowanych warunkach nawoenia azotem, ochrony przed chorobami

i regulacji wzrostu rolin. W ocenie doboru odmian pszenicy ozimej przyjto podstawowe

zaoenie, e dana odmiana powinna spenia oprcz wysokich cech jakociowych pszenicy,

rwnie wysoki zbir ziarna.Dowiadczenie przeprowadzono w sezonie 20011/2012

zlokalizowano na glebie brunatnej waciwej, na glinie lekkiej, klasy bonitacyjnej IIIb,

zaliczanej do drugiego kompleksu rolniczej przydatnoci (pszenny dobry). Plon

poszczeglnych odmian porwnano ze wzorcem. Czynnik odmianowy oraz poziom

intensywnej uprawy rnicoway wielko plonu ziarna.

Sowa kluczowe: pszenica ozima, odmiany, plonowanie, technologia produkcji

Wprowadzenie

Pszenica obok jczmienia jest najstarszym zboem chlebowym, uprawianym

od co najmniej 6 tysicy lat. Jej ziarno zapewnia bezpieczestwo ywnociowe ludzi zarwno

w wymiarze krajowym jak i wiatowym, to surowiec o znaczeniu strategicznym.

W roku 2011 na wiecie pszenic uprawiano na 220,3 mln hektarw. Od duszego okres

czasu powierzchnia ta jest do staa i stanowi okoo 3132% areau zajtego przez zboa.

wiatowe zbiory ziarna pszenicy w roku 2011 wynosiy 704 mln ton, z ma tendencj

zwykow w stosunku do poprzednich lat. Plonowanie pszenicy uwarunkowane jest cechami

genetycznymi oraz podlega wpywowi siedliska i agrotechniki [Budzyski i in. 2004].

W hodowli odmian pszenicy od kilkunastu lat zauwaony jest w Polsce istotny postp, jednak

naley pamita, e pene wykorzystanie potencjau plonotwrczego nowych odmian cile

Danuta Murawa, Henryk Porwisiak, Elbieta Kurowska 48

zwizane jest z poziomem ponoszonym na technologi uprawy [Kulig i in. 2001;

Koodziejczyk M. i in. 2009].

Pszenica ozima jest rolin o duych wymaganiach nawozowych. Poziom

nawoenia azotowego przy plonach ok. 7 ton z ha nie powinien by mniejszy jak 150-170 kg

N [Budzyski 2000]. Rwnie wane jak dawka azotu jest sposb oraz termin jego

aplikacji. Najwaniejszymi okresami, w ktrych naley pszenic nawozi azotem jest

krzewienie, strzelanie w dbo oraz pocztek koszenia. Jak zauwayli Kocielniak

i Rothkaehl [2000]; oraz Dubis B., Borysewicz J. [2008], dawka azotu powinna by dobierana

indywidualnie dla odmiany, gdy kada z nich ma wasne optimum nawoenia azotem i jego

znajomo jest niezbdna dla uzyskania najwyszego plonu przy zachowaniu peni cech

technologicznych [Kwiatkowski i in. 2006]

Lokalizacja i metodyka bada

Cz polowa badania zostaa zrealizowana na terenie Stacji Dowiadczalnej Oceny

Odmian w Krzyewie. Dowiadczenie przeprowadzono w sezonie 2011/2012 zlokalizowano

na glebie brunatnej waciwej, na glinie lekkiej, klasy bonitacyjnej IIIb zaliczanej

do drugiego kompleksu rolniczej przydatnoci (pszenny dobry). Zasobno gleby (mg/100 g)

w przyswajalne skadniki w roku 2011 wynosia: P2O5 - 20,1; K2O 15,9; Mg - 8,70. Odczyn

gleby (pH w 1M KCl 6,3).

Pierwszym czynnikiem byy dwa poziomy agrotechniczne:

a1 przecitny poziom agrotechniczny (ekstensywny), zapewniajcy zadawalajce plony

przy tradycyjnym sposobie uprawy, chemiczna ochrona ograniczaa si do zaprawiania

nasion, stosowania herbicydw. Nawoenie: N (100 kg ha-1), P2O5 50(kg ha-1), K2O

75 (kg ha-1)

a2 - wysoki poziom agrotechniki (intensywny) rni si od przecitnego zwikszonym o 40

kg/ha nawoeniem azotem, stosowaniem dolistnych preparatw wieloskadnikowych i ochron

przed wyleganiem. Dodatkowo stosowane s dwa zabiegi fungicydowe- w fazie peni

krzewienia i na pocztku koszenia oraz antywylegacz. Nawoenie: N (140 kg ha-1), P2O5

50 (kg ha-1), K2O 75 (kg ha-1),

Czynnikiem drugim dowiadczenia byo 6 odmian pszenicy ozimej, ktre zostay

przedstawione w tabeli nr 1.

Grupa jakoci A: Muszelka, Bockris, grupa jakociowa B: Figura i Ozon oraz take

1 z grupy jakociowej C: Satyna.

Plonowanie wybranych odmian pszenicy ozimej w zalenoci od poziomu

49

Przedplonem pszenicy by groch siewny. Ziarno wysiano w rozstawie rzdw 12,5 cm,

w liczbie 450 na powierzchni 1m2 . W przeliczeniu na 1 hektar byo to okoo 215 kg. Ziarna. Siew

wykonano 23 wrzenia 2011 roku.

Tabela 1.

Pszenica ozima - badane odmiany w 2012 r. rdo: wyniki dowiadcze odmianowych i rolniczych zb - Krzyewo 2012.

L.p. Odmiana Rok wpisania do rejestru Hodowca

Grupa jakoci

1 Figura 2004 Danko HR B 2 Muszelka 2008 KWS A 3 Bockris 2010 KWS A 4 Ozon 2010 KWS B 5 Satyna 2004 Maopolska Hodowla rolin C 6 Bogatka 2004 Danko HR B

W badanym roku we wszystkich zestawieniach waniejszych cech rolniczych zb

dugo okresu wegetacji przyjto na podstawie dojrzaoci technicznej zawartej w Licie

Opisowej Odmian Centralnego Orodka Badania Odmian Rolin Uprawnych. Do nawoenia

dolistnego zastosowano Mikrowit CU 801 l/ha i Plonvit Z1 l/ha. Jesieni, w fazie 23

licia zastosowano herbicyd ukadowy Chisel 75 WG w dawce 60 g/ha. Na poziomie a2 w fazie strzelania w dbo uyto antywylegacza Moddus 250 EC0,4 l/ha, jest to rodek

z grupy regulatorw wzrostu rolin w formie koncentratu do sporzdzania emulsji wodnej.

Tabela 2.

Obserwacje faz rozwojowych pszenicy ozimej. rdo: opracowanie wasne.

L.p. Faza fenologiczna Daty obserwacji

Poziom agrotechniki a1 a2

1. Siew - wschody pszenicy 23.09.2011 23.09.2011 2. Wschody- zakoczenie 05.10.2011 05.10.2011 3. krzewienie 23.10.2011 23.10.2011 4. Jesienne zahamowanie wegetacji 16.11.2011 16.11.2011 5. Wiosenne ruszenie wegetacji 04.04.2012 04.04.2012 6. Strzelanie w dbo 11.05.2012 11.05.2012 7. Koszenie 08.06.2012 10.06.2012 8. Dojrzao woskowa 17.07.2012 18.07.2012 9. Zbir pszenicy 03.08.2012 04.08.2012

W czasie wegetacji (tabela 2) monitorowano i notowano daty wschodw, krzewienia,

strzelania w dbo, koszenia i dojrzaoci woskowej. Obserwowano stan wegetacyjny rolin

Danuta Murawa, Henryk Porwisiak, Elbieta Kurowska 50

przed zim i wczesn wiosn (bezporednio po ruszeniu wegetacji) z uwzgldnieniem stopnia

poraenia pleni niegow. Od dwudziestego trzeciego padziernika 2011 r. rozpoczo si

krzewienie i trwao do dnia zahamowania wegetacji tzn. do 16.11.2011 r. Po 139 dniach

przerwy wegetacja pszenicy rozpocza si czwartego kwietnia 2012 r. Od ruszenia wiosennej

wegetacji po 5 tygodniach pszenica wkroczya w faz strzelania w dbo. smego czerwca

2012 r. rozpoczo si koszenie i trwao do poowy lipca. Pszenica ozima uzyskaa dojrzao

woskow na poziomie a1 szesnastego lipca, a na poziomie a2 osiemnastego lipca. Pszenic

zebrano w dniach 3 i 4 sierpnia 2012 kombajnem poletkowym.

Wyniki i dyskusja

Ukad warunkw atmosferycznych w okresie wegetacji pszenicy ozimej by do

dobry. Przebieg warunkw atmosferycznych scharakteryzowano na podstawie danych

meteorologicznych Stacji Dowiadczalnej Oceny Odmian w Krzyewie (tab. 3)

Tabela 3. Warunki meteorologiczne w okresie prowadzenia dowiadczenia.

rdo: opracowanie wasne na podstawie danych ze Stacji Dowiadczalnej Oceny Odmian w Krzyewie.

miesice Temperatura w [o C] Opady atm. [mm] Wrzesie 13,9 16,6 Padziernik 6,6 15,5 Listopad 2,5 9,2 Grudzie 1,9 27,7 stycze -2,5 44,2 Luty -7,8 23,6 Marzec 2,8 17,4 Kwiecie 8,2 40,4 Maj 14,1 46,5 Czerwiec 15,5 87,3 Lipiec 19,8 91,7 Sierpie 17,1 103,3 rednia temp 7,7 Suma opadw 523,4 rednia z wielolecia 1981-2010 6,1 588,8

Najwikszymi sumami opadw charakteryzuj si miesice od maja do sierpnia,

z maksimum w sierpniu. Suma opadw w miesicach IV-VII wyniosa 369,2 mm. Wrzesie

2011 r. charakteryzowa si ciep i such pogod. rednia dobowa temperatura miesica

wyniosa 13,9 C. Opady byy nisze od sumy wieloletniej tego miesice i wyniosy 16,6 mm.

W sezonie wegetacyjnym 2011/2012 pszenic ozim wysiano w terminie optymalnym

Plonowanie wybranych odmian pszenicy ozimej w zalenoci od poziomu

51

(23 wrzenia). By to miesic zbyt suchy, co miao duy wpyw na wschody pszenicy.

Padziernik by ciepy i suchy. rednia dobowa temperatura wyniosa 6,6 C, przy sumie

opadw 15,5 mm. Pocztek krzewienia pszenicy ozimej zaobserwowano 23 padziernika.

Listopad by miesicem chodniejszym ni w latach poprzednich (2,6 C), i suchy. Suma

opadw bya prawie o poow nisza ni w wieloleciu i wyniosa 27,8 mm. Grudzie

w 2011r. zwaszcza w pocztkowym okresie, sprzyja wegetacji powodujc wyrane

zazielenienie si na poletkach. Due mrozy, jakie wystpiy na przeomie stycznia i lutego,

gdy temperatura w nocy spadaa do -30o C spowodoway wymarznicie niektrych plantacji.

Okrywa niena wystpujca w tym okresie uchronia oziminy przed duymi stratami.

Pszenica po przerwie wznowia wegetacje 4 kwietnia. Kwiecie by ciepy i korzystny

pod wzgldem wilgotnoci gleby. Dua rnica temperatur pomidzy poszczeglnymi

dekadami miesica kwietnia miaa duy wpyw na rozwj pszenicy ozimej. rednia dobowa

temperatura kwietnia wyniosa 7,3 C, a suma opadw wyniosa 40,4 mm. Maj, czerwiec

i lipiec byy ciepe i dosy wilgotne. Pod wzgldem opadw dominowa lipiec (rednia ilo

opadw wynosia 91,7 mm. Wystpujce niekorzystne zjawiska pogodowe, takie jak silny

wiatr, burze oraz wysokie temperatury spowodoway szybsze dojrzewanie pszenicy

wpywajc ujemnie na mas ziarna. Badania Podolskiej i Stankowskiego [2001] dowodz,

e ilo ziarna pszenicy zaley od warunkw pogodowych. Rwnie na zaleno pomidzy

przebiegiem pogody i nawoeniem azotem a plonem ziarna wskazuj Ku i Joczyk [1997]

oraz Borkowska i in [2003]. Najwikszy wpyw na plon pszenicy miay mae iloci opadw

bezporednio po siewie i w pocztkowej gazie krzewienia.

Tabela 4. Waniejsze cechy rolnicze 6 odmian pszenicy ozimej w 2012 r.

rdo: opracowanie wasne na podstawie danych SDOO Krzyewo.

Odmiana

Nawoenie na poziomie a1 Nawoenie na poziomie a2