Zgjedhjet Parlamentare n Shqipri 2009: Monitorimi i Zbatimit t Kuots Gjinore dhe i Pjesmarrjes s Grave Tiran, 1 Shtator 2009 Prgatitur nga

ACER dhe ASET

Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike dhe Forumi Shqiptar Social-Ekonomik.

2

Falenderime Ky raport sht prgatitur me mbshtetjen e zyrs s UNIFEM-it, nn prkujdesjen e Programit t Prbashkt t Kombeve t Bashkuara mbi Barazin Gjinore (2008 2010) dhe me mbshtetjen financiare t Fondit t Koherencs s Programit Nj OKB dhe UNIFEM. ACER dhe ASET dshirojn t falenderojn Komisionin Qendror t Zgjedhjeve pr mbshtetjen n mbledhjen e t dhnave gjat dhe pas prfundimit t procesit zgjedhor, OJF-t partnere vendore pr bashkpunimin e tyre gjat monitorimit t procesit zgjedhor, si edhe Zj. Elizabeth Powley pr kontributin e dhn dhe rolin e saj si redaktuese. Opinionet dhe kndvshtrimet e shprehura n kt raport nuk shprehin domosdoshmrisht opinionet dhe kndvshtrimet e UNIFEM-it apo Organizats s Kombeve t Bashkuara.

Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike dhe Forumi Shqiptar Social-Ekonomik.

3

Prmbajtja GJETJET KRYESORE .............................................................................................................. 1

1. HYRJE ................................................................................................................................... 7

A. Zgjedhjet Parlamentare t vitit 2009 .............................................................................................. 8 B. Kuota e Re Legjislative n Shqipri ............................................................................................... 8 C. Kuotat n Kontekstin Europian .................................................................................................... 10

2. ZBATIMI I KUOTES GJINORE......................................................................................... 11

A. Zgjedhja e grave deputete ............................................................................................................ 11 B. Shprndarja gjeografike e mandateve dhe radhitja n Listat e Kandidatve ................................ 12 C. Profili i grave t zgjedhura ........................................................................................................... 14 D. Monitorimi i listave t partive kandidate n prputhje me kuotat ................................................ 15 E. Monitorimi i kuotave gjinore n listat e KZAZ-ve ....................................................................... 19 F. shtjet gjinore n platformat e partive politike........................................................................... 24

3. MONITORIMI I AKTIVITETEVE PUBLIKE NGA OJF-t ........................................... 26

A. Prmbledhje e gjetjeve nga monitorimi i aktiviteteve politike .................................................... 27 B. Mbledhje e informacionit nga partit politike .............................................................................. 29 C. Monitorimi i zbatimit t kuotave nga partit politike ................................................................... 29

4. MONITORIMI I MEDIAS NGA OJF-t .......................... Error! Bookmark not defined.

A. Mbulimi mediatik i grave kandidate pr deputete ........................................................................ 32 B. Prmbledhje e monitorimit mediatik ............................................................................................ 33 C. Fushata zgjedhore e grave kandidate ............................................................................................ 34

5. MONITORIMI I DITES SE ZGJEDHJEVE NGA OJF-t ............................................... 35

A. Hyrje ............................................................................................................................................ 35 B. Puna prgatitore pr kompletimin e procesit monitorues ............................................................. 35 C. Gjurmimi i vots femrore ........................................................................................................... 35 D. Fenomeni votim familjar .......................................................................................................... 37 E. Krahasimi i zgjedhjeve 2007 dhe 2009 ........................................................................................ 38 F. Monitorimi i dits s zgjedhjeve ................................................................................................... 39

6. PRFUNDIMI ..................................................................... Error! Bookmark not defined.

ANEKS I: Formular pr Ditn e Zgjedhjeve ANEKS II: Qendrat e Votimit t Monitoruara ANEKS III Tabela t detajuara mbi monitorimin e grave votuese n ditn e zgjedhjeve n t katr rajonet ANEKS IV: Renditja e Grave Kandidate sipas Mandateve n t 12 Rajonet

Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike dhe Forumi Shqiptar Social-Ekonomik.

4

ANEKS V: Lista e OJF-ve Partnere Vendore1

ANEKSI VI: Bibliografia

Lista e Shkurtimeve

KQZ KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE KZAZ KOMISIONI ZONAL I ADMINISTRIMIT ZGJEDHOR PD PARTIA DEMOKRATIKE PDK PARTIA DEMOKRISTIANE PS PARTIA SOCIALISTE LSI LVIZJA SOCIALISTE PR INTEGRIM PSD PARTIA SOCIALDEMOKRATE PBDNJ PARTIA BASHKIMI PR T DREJTAT E NJERIUT PAD PARTIA ALEANCA DEMOKRATIKE PR PARTIA REPUBLIKANE PDI PARTIA PR DREJTSI DHE INTEGRIM

1 OJF-t e przgjedhura q kryen monitorimin n Ditn e Zgjedhjeve.

Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike dhe Forumi Shqiptar Social-Ekonomik.

5

GJETJET KRYESORE

1. Gjat zgjedhjeve parlamentare t qershorit 2009 grat morn 16.4 prqind t vendeve, ose 23 mandate. Kjo sht prqindja m e madhe e parlamentareve femra qysh prej periudhs komuniste t Shqipris, por prapseprap nuk i prmbushi pritshmrit e aktivistve gjinor pr nivelin 30 prqind t prfaqsimit. 2. N zgjedhjet parlamentare t qershorit 2009, dhe me prjashtim t nj liste rajonale (pr parti), partit kryesore politike respektuan nenin, n mos edhe frymn e kuots s re gjinore gjat prpilimit t listave t kandidatve t tyre. 3. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve u angazhua pr zbatimin e ligjit t kuots dhe punoi n bashkpunim me partit politike pr t siguruar q ato do t prmbushnin krkesat pr listat e kandidatve dhe listat e komisionerve. Vigjilenca e shprehur nga ana e KQZ-s dhe KZAZ-ve kontribuoi n respektimin e ligjit nga partit politike.

Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike dhe Forumi Shqiptar Social-Ekonomik.

6

4. Zgjedhjet e vitit 2009 n Shqipri paraqesin nj shembull paralajmrues n lidhje me zbatimin e ligjit mbi kuotat. Ato tregojn se pasja e nj kuote mund t ndikoj n ndryshime t mdha, si ndodhi n kto zgjedhje kombtare. Megjithat, ato gjithashtu tregojn q, nse kuota lejon thjesht 30% t lists dhe nuk prfshin nj formul t rendit t radhitjes, (alternimi i emrave) kjo nuk garanton zgjedhjen e 30 prqind t vendeve n parlament. 5. Monitorimi i qendrave t votimit n Ditn e Zgjedhjeve tregoi se pjesmarrja e grave si votuese sht rritur dhe ka patur gjithashtu edhe nj reduktim t vogl t fenomenit t votimit familjar krahasuar me zgjedhjet e kaluara parlamentare dhe administrative. 6. Zgjedhjet parlamentare t vitit 2009 po ashtu treguan prgjithsisht nj rritje t pjesmarrjes qytetare dhe veanrisht nj rritje t pjesmarrjes s grave, krahasuar me zgjedhjet e kaluara. Grat jan t vendosura t shihen si nj elektorat votues domethns n Shqipri. 7. Prgjat ciklit elektoral, pati nj koordinim t prmirsuar t organizatave t shoqris civile, veanrisht prsa i prket t drejtave politike dhe civile t votueseve dhe promovimit t barazis gjinore. 8. Npr t gjith territorin e vendit, ende ekzistojn sfida domethnse pr aftsit udhheqse dhe aktivizmin politik t grave. Ekziston nj nevoj e vazhdueshme, veanrisht n zonat rurale, pr t rritur ndrgjegjsimin n lidhje me t drejtat e grave, pr t promovuar aftsit udhheqse t grave n nivelet komunitare dhe kombtare si dhe pr t rritur vmendjen e organizatave t shoqris civile n lidhje me barazin gjinore dhe t drejtat politike t grave. 9. N mnyr q prfaqsimi i grave n Shqipri t arrij nivelin 30 prqind t prbrjes s Parlamentit n zgjedhjet e ardhshme, sht e nevojshme t rishikohet Kodi Zgjedhor ekzistues pr t prforcuar sistemin e kuots.

Qendra Shqiptare pr Krkime Ekonomike dhe Forumi Shqiptar Social-Ekonomik.

7

1. HYRJE Zgjedhjet kombtare parlamentare m t fundit n Shqipri u mbajtn m 28 Qershor 2009. Trupi legjislativ kombtar n Shqipri sht Kuvendi i Republiks s Shqipris, i cili prbhet nga 140 deputet. Deputett zgjidhen prmes nj sistemi proporcional rajonal prmes listave t partive. Zgjedhjet e vitit 2009 ishin t parat q u zhvilluan pas adoptimit t kuotave pr pjesmarrjen e grave n jetn politike, dhe pas rishikimeve q iu bn Kodit Zgjedhor t aprovuar n fund t vitit 2008. Ligji i kuotave Mbi Barazin n Shoqri u dekretua n Korrik 2008. Ligji prcakton q t paktn 30 prqind e pozicioneve t emruara n administrat duhet t plotsohen me individ t gjinis s nn-prfaqsuar (me fjal t tjera, prej grave). Gjithashtu, ligji prcakton se 30 prqind e t gjith kandidatve t regjistruar n zgjedhjet vendore e kombtare duhet t jen prej gjinis s nn-prfaqsuar. Kodi Zgjedhor q rrjedhoi prej ktij ligji (Dhjetor 2008) parashikonte se, n zgjedhjet kombtare, kandidat t dy gjinive duhet t prfaqsohen n tre emrat e par t lists s depozituar prej partive politike, dhe/ose gjinia e nn-prfaqsuar duhet t prbj 30 prqind t lists s secils parti. Ky dokument shqyrton rolin e femrave n zgjedhjet e vitit 2009 n Shqipri, si votuese, komisionere, dhe kandidate. Angazhimi i grave n sfern publike n Shqipri ka kaluar prmes tranzicionesh t shumta n t shkuarn e afrt. Menjher pas per