Upload
dryasinyildiz
View
35
Download
4
Embed Size (px)
Citation preview
ZEHİRLİ HAYVAN YARALANMALARI
Dr. Sonay Ezgi YILDIRIMÜEAH Acil Tıp Kliniği
• ‘Poisonous’ : Doku dağılımı; Kabuklular, Kurbağalar
• ‘Venomous’ : Bez, Aktarım organı; Yılanlar, Örümcekler
YILANLAR
• %97 Ekstremite, 2/3 Üst ekstremite
• ‘Pit viper’ : Engerek, ısıya duyarlı
• Üçgen kafa, Eliptik pupil, Kuyruk şekli, Uzun sivri diş
TOKSİNLER• Zehir- Cevap• Nörotoksik/ Hematotoksik• Enzim: Polipeptid, Glikoprotein,
Düşük molekül ağırlıklı bileşikler
• Protein/ Non-protein
• %90-95 Protein• Lokal/ Sistematik• Lokal, Enzimatik hasar:
Koagülasyon, Lizis, Hemoraji, Hemoliz, Nükleik asit- Mitokondri hasarı
• Polipeptid: Küçük, Hızlı emilim, Pre/ Post-sinaptik etkiler
• Fosfolipaz A: Elektron transferi (Sitokrom C), Sinir aksonu fosfolipidleri, Kas- sinir kavşağı asetilkolin kesecikleri, Miyonekroz, Alyuvar lizisi
• Sivri dişler, Zehir bezleri• Maksilla üstü, Göz
arkası• Özel kas&sinir• Zehir düzeyi: ‘Kuru
ısırık’
• Kardiyovasküler, Renal, Pulmoner fonksiyon
• Yaş, Sağlık, Yılan boyutu, Kurban boyutu, Isırığın anatomik yeri
• Lokal zehirlenme; DİK, Pulmoner ödem, Şok
• Otofarmakolojik cevap: IgE aracılı anafilaktik-tip reaksiyon
• Zehir → Bradikinin, Histamin, Serotonin
• Hafif ağrı → Multisistem yetmezlik, Ölüm
Engerek Yılanı• Ani başlayan yakıcı ağrı• Ödem → Proksimal Subkutan, Erken
başlangıçlı, Tüm ekstremite
• Kompartman Sendromu
• Kas nekrozu
• Mortalite→ Distal ısırık/ İntravenöz ısırık
• Peteşi, Ekimoz, Seröz/Hemorajik bül
• Cilt/ Subkütan doku nekrozu
• Halsizlik, • Baş dönmesi, • Ateş, • Hipotansiyon• Kusma, Terleme, • Ağız çevresinde
uyuşma- hissizlik, Metalik tat,
• Kas fasikülasyonları,
• Koagülasyon sistemi, Kapiller geçirgenlik artışı → Masif pulmoner ödem, Şok, Ölüm
• Kalp, Böbrek hasarı• Spesifik toksin → Kalp,
İskelet kası• Allerjik reaksiyon →
Histamin, Bradikinin
Mercan Yılanı• Hafif ağrı, şişme• Asetilkolin reseptör
blokajı, Kardiak&İskelet
sistemine direkt inhibitör
• Pitozis → İlk bulgu
• Baş dönmesi,• Parestezi,• Fasikülasyon, • Konuşma bozukluğu,
Sersemlik hissi,
• Disfaji,• Ajitasyon,• Salivasyon↑,• Proksimal kas
güçsüzlüğü → Solunum yetmezliği
• Bakteriyel kontaminasyon
• Gram (-)• Profilaktik antibiyotik?• Tetanoz, Osteomiyelit,
Selülit, Gazlı gangren
• Acil durum• 6-8 saat• Medikal tedavi• Kurban&Yılan
• Hastada heyecan&fizik aktivite artışı
• Isırılan yerin hareketi• Alkol tüketimi• Isırığın derinliği
• Hastayı sakinleştirmek• Hareketsizleştirme &
Bası Elastik bandaj/ Hava
ateli → Lenf damarlarına bası, Proksimal Yayılım
• Oral alım X
• 30 dakika• Sıkıştırıcı bandaj• Yüzeyel venöz& lenf
akımı – Arter akımı• Cilt ve bandaj arası
boşluk
• Şişen doku altında turnike etkisi
• İnsizyon X• Buz → Ağrı ↓ • Kardiak
monitörizasyon, IV sıvı, Analjezik, Kan örneği
• Antivenin• Destek tedavisi• Kardiyovasküler &
Solunum
• Geçen süre• Isırık sayısı, yeri• Semptomlar: Ağrı, uyuşukluk, bulantı,
ağız çevresinde karıncalanma, metalik tat, kas spazmı, nefes darlığı, baş dönmesi
• Tetanoz• İlaçlar• Kardiyovasküler,
Hematolojik, Renal, Solunum
• Allerji: Astım, saman nezlesi, ürtiker
• Diş izi• Ödem, Peteşi, Ekimoz,
Bül• Distal nabız• Kardiyorespiratuar,
Nörolojik muayene (Mercan yılanı)
• Ekstremite → Çap• 30 dakika, bandaj• IV yol, Salin• EKG, Tam kan, TİT, PT,
Fibrinojen, Fibrin yıkım ürünleri, BUN/Kreatinin
• ABO, 4 U ES• Vital değerler• Hipotansiyon → 3.
boşluğa kayıp/ Kanama• Ödemli ekstremite →
Doppler
• Kompartman sendromu→ Basınç monitörü, > 30 mmHg → Fasiyotomi
• İntravenöz, Gövde, Boyun, Yüz
Derece 0 (hafif)• Zehirlenme bulgusu Ǿ• Ağrı çok az• Ödem/ Eritem < 2,5 cm• Sistemik/ Laboratuar
bulgusu yok, 12 saat
Derece 1 (hafif)• Hafif zehirlenme• Ağrı orta düzeyde• Ödem/Eritem 2.5-10 cm• Sistemik /Laboratuar bulgusu yok, 12 saat
Derece 2 (orta)• Zehirlenme orta
düzeyde• Ağrı şiddeti artmış,
geniş yayılım• Ödem → Gövde,
Peteşi&Ekimoz• Bulantı, Kusma, Ateş↑
Derece 3 (ciddi)• Zehirlenme ciddi,
İlerleme hızlı• 12 saat, Ödem→
Ekstremite & Gövde• Peteşi & Ekimoz→
Yaygın• Taşikardi& Hipotansiyon
Derece 3(ciddi)• Beyaz hücre, Kreatin, PT/PTT, Fibrin yıkım ürünleri,
D-dimer↑• Trombosit, Fibrinojen↓• Hematüri, Myoglobinüri, Kanama zamanı↑,
Böbrek/ KC
Derece 4(ciddi)• Ani ağrı, Hızlı ilerleyen şişme( saatler), Ekimoz,
Kabarcık, Nekroz• 15 dakika, Güçsüzlük, Bulantı, Kusma, Baş dönmesi,
Yüz& Dudakta karıncalanma / uyuşukluk
• Kas fasikülasyonu, Kramp, Solukluk, Terleme, Nemli& Soğuk cilt
• Hızlı& Zayıf nabız, İnkontinans, Konvülsiyon, Koma
• İntravenöz ısırık → Dolaşım kollapsı
• Nörolojik → Güçsüzlük, Pitoz, Stupor, Bulber paralizi, Kranial sinir tutulumu
• Bulantı, Karın ağrısı, Baş ağrısı
• Orta/ Ciddi zehirlenme → Antivenin
• Yılan türü• At serumu/ Koyun Fab
Fragmanı
Dozaj & Önlemler
1. Anaflaksi→ 02, Havayolu, Epinefrin
2 damar yolu 0.3 mg 1:1000 SK
Epinefrin
Dozaj & Önlemler
2. Vücut yüzey alanı Çocuk X2 Derişik çözelti3. Gebelik4. Uygulama yeri
Dozaj & Önlemler
5. Klinik cevap Monitörizasyon Semptom → 1-2 saat, 1-5 flakon6. Allerji → Seyreltik + Epinefrin
• FabAV polivalan antivenin
• At serumu
Koyun-Krotalid Polivalan İmmün Fab Antivenin (FabAV)*
• < Allerji/ Anafilaksi riski, x5 kat güçlü• 1. doz: 6 ampül• 6, 12, 18. saat: 2 ampül• FabAV 250 ml serumda, 1 saatte
*Tarascon’dan alıntıdır.
At- Antivenin Polivalan Krotalid Uygulaması*
• Deri testi: 0.2 ml SK ( 1:10), > 10 dakika• IV serum, Difenhidramin 1 mg/kg IV 1 ampül → 50-100 ml• SF/ %5 Dekstroz, 1:10• 5 dakikada 5-10 ml, Allerji yok →1-2 saatte
*Tarascon’dan alıntıdır.
Allerjik Reaksiyon?
• Arteriyel → Normal serum ± Albümin• Metilprednizolon 125 mg IV Difenhidramin 50 mg IV• Epinefrin infüzyonu• AV seyrelt, yavaş başla
• Yara→ Temizle, Hareketsiz• Kalp seviyesi↑, Bandaj (30 dakika)• Tetanoz• Ampisilin- Klavulanat
• Trombosit, Fibrinojen, PT, 4. saat TİT
( Myoglobin, Hemoglobin)• ES, TDP, Faktör• Bulantı-Kusma X→ Oral
sıvı• Yara temizliği →
Su&Sabun, Antiseptik
• Debridman, Greft Fasyotomi→ >30 mmHg• Debridman → 3 gün,
Koagülopati• Serum hastalığı → > 10
flk At serumu AV, FabAV %15
• Difenhidramin +Simetidin/ Steroid
• 6-8 saat gözlem• 8. saat → Toksisite• 24-48 saat kontrol• 12 saat gözlem → Lokal Ağrı, Hafif ödem
• Orta/Şiddetli zehirlenme → YBÜ, AV
• Mercan yılanı/ Egzotik yılan → Nörolojik sekel
• Ventilatör, Santral kateter, Dializ
Artropodlar• Bal arısı, Yaban/Eşek
arısı, Karınca• Protein• Düşük molekül ağrlıklı
madde → Bradikinin, Asetilkolin, Dopamin, Histamin, Serotonin
• Dil/ Boğaz → Havayolu• Bal arısı → Histamin Feromon• Ani ağrı, Şişme,
Kızarıklık, Kaşıntı• Duyarlı → Ürtiker,
Öksürme, Vizing, Koma, Solunum durması
• 30 dakika• Lokal etki → 2-3 gün• Gecikmiş hipersensitivite → 7-10 gün
• Buz → Ağrı & Şişme↓• Set: Turnike, Epinefrin
1:1000, Antihistamin• AV Ǿ• Alerji, Saman nezlesi,
Astım, İlaç reaksiyonu
• İğne, Buz• Oral antihistamin (50
mg difenhidramin)• Monitörizasyon• Vizing, Nefes darlığı,
Kaşıntı, Baş dönmesi, Disfaji
• Ürtiker, Dispne, Hipotansiyon →
0.3 ml Epinefrin 1:1000 İM50 mg Difenhidramin İV 50 mg Ranitidin İV
• Ciddi Hipertansiyon, Serebrovasküler, Kalp• Çocuk → 0.01 ml/kg 1:1000 Epinefrin İM 50 mg Difenhidramin İV• 1 saat, 24 saat, 72 saat
• Vizing → B2-Agonist Salin İV Steroid+ Difenhidramin+ Ranitidin İV• Hipotansiyon, Dolaşım/Solunum → 0.1 mg Epinefrin 1:10.000, Çok yavaş İV
Kara Dul Örümceği• Latrodectus mactans• Protein/ Nonprotein• Nörotoksin• İyon kanalı, Presinaptik
Ach deşarjı, Sinir-kas kavşağı
• İğne batma hissi, Lokal şişme, kızarıklık
• 15 dakika- 1 saat Kramp, Yayılım• Üst ekstremite→ Göğüs Alt ekstremite → Karın
• Karın → Pankreatit, Peptik Ülser, Akut ap.• Gebe → Erken doğum
• Baş dönmesi,• Huzursuzluk, • Kaşıntı, • Nefes darlığı,• Konjonktivit, • Yüzde şişme,
• Terleme, • Güçsüzlük, • Konuşma güçlüğü,• Anksiyete, • Kramp tarzı ağrı
• Hipertansiv, BOS basıncı ↑
• EKG → Digoksin• Saatler, 2-3 gün• Çocuk → Kardiak/
Solunum• HT, KVS
• Buz• Boyun, Ağız → Havayolu, Kas spazmı• Temizlik, Tetanoz• 6 saat
• Orta derece, Gebe, Çocuk, KVS/ HT → Damar yolu, Tam kan, Elektrolit, BUN, Kreatinin, Koagülasyon, TİT, EKG
• Diastolik > 120 mmHg → İV Nitroprussid
• Kas spazmı → Lorazepam 0.05-0.1 mg/kg IV• Latrodectus → Dantrolen Sodyum PO/İV• Analjezik• 1 gün
Latrodectus AV• Çocuk, Yaşlı, Gebe• Nöbet, Solunum
yetmezliği, Kontrolsüz hipertansiyon, Tedaviye cevap Ǿ
• 1-2 flk, 50-100 ml Salin, 15 dakika
Kahverengi Keşiş Örümceği• Loxosceles reclusa• Sfingomyelinaz D• Yanıcı ağrı• 3-4 saat
• Beyaz vazokonstrüksiyon alanı
• Kabarcık, Eritematöz halka, Boğa gözü
• Nekroz, Deri&Deri altı
• Ateş, • Titreme• Kızarıklık, Peteşi• Bulantı, Kusma• Halsizlik, Güçsüzlük
• Hemoliz• Trombositopeni,
Hemoraji• Şok• Sarılık• Böbrek yetmezliği• Pulmoner ödem
• Damar yolu• Tam kan, Elektrolit,
BUN, Kreatinin, Koagülasyon, TİT
• Doku kültürü, MRSA• Temizlik, Tetanoz
• Vitaller, İdrar çıkışı• Aşırı skarlaşma, Enfeksiyon, Nekroz• Dapson, 50-200 mg/gün, PO• 48 saat
• Methemoglobinemi & Hemoliz, G6PD• Hiperbarik 02• Diyaliz, ABY
Tarantula• Karın tüyleri• Cilt& Göz• Alerjik reaksiyon/
Konjonktivit• Oftalmoloji• Haplopelma Lividum
Akrepler• Telson• Hemoliz, Doku nekrozu,
Hemoraji• Şiddetli ağrı
• Anksiyete, Huzursuzluk
• Kas spazmı• Bulantı, Kusma• Sekresyon ↑,
Terleme• Burun/Boğazda
kaşıntı
• Hipertermi• Bulanık görme• Miyoklonus• Hipertansiyon• Hemipleji, Senkop• Disritmi, Solunum
durması
• Buz• Narkotik analjezik&
Barbiturat X• 24 saat• Kas spazmı&
Miyoklonus → İV Diazepam, Benzodiazepin
• Hipersalivasyon, Bradikardi → Atropin• Hipertansiyon → Nitroprussid
Keneler• Asendan paralizi• Dermacentor andersoni Dermacentor variabilis• Yürümede güçlük, Flask
paralizi, Bozulmuş konuşma/ Görme
• Uzaklaştırma
• Asendan paralizi→ Baş, sırt• Temizlik• Buz• Semptomatik
Ahtapotlar• Hapalochlena
maculosus• Vazodilatör• Nöromusküler blokör• Destek
Nematokistler• Deniz anası, Anemon,
Ateş mercanı• Solunum felci,
Kardiyovasküler • Anafilaksi• Chironex fleckeri → İV
Verapamil, AV
• Carnukia Barnesi, Irukandji sendromu
• Katekolamin • Hipertansiv kriz
• Yanma, eritem• Bulantı/ Kusma• Göğüs ağrısı, Kas
spazmı• Nefes darlığı,
Öksürük
• Diyare• Konvülsiyon• Anjiyoödem• Solunum durması
Deniz Kestaneleri• Zehir Kaplı dikenler• Kırılgan• Enfeksiyon• Yanma, ağrı
Tüplü Kurtlar• Tübüler bez, Dişler• Diplopi• Bozulmuş konuşma• Uyuşukluk, Güçsüzlük,
Paralizi, Solunum durması
Vatozlar• İğne• Ani, şiddetli ağrı• Tükrük↑,
Bulantı&Kusma, Diyare, Senkop, Kas spazmı, Fasikülasyon, Nefes darlığı, Disritmi, Konvülsiyon
Kemikli Balıklar• Kedi balığı,İskorpit, Kaya
balığı• İskorpit → Şiddetli ağrı,
ekstremite• Kaya balığı →
Kardiyorespiratuar sistem
Nematokistler• Duyargalar, Topikal/ Sistemik steroid• Anemon, Mercan, Deniz anası → %5 Asetik asit,
%40-70 İzopropil alkol, Soda Süngerler, Tüplü kurt → %5 Asetik asit/ İzopropil
alkol• Su X, Sıcak su
Balıklar• İğne• Direk grafi• Yıkama• Sıcak su, 30-90 dakika• Ağrı ↑, Uyuşukluk, Solunum zorluğu, Enfeksiyon
TEŞEKKÜRLER…