ZIEMI OBORNICKIEJ Powstanie Wielkopolskie 1918-1919raporty.rokregionow.zhp.pl/web/uploads/reports/raport_2357.pdf · Poradnik historyka Regionu Ziemi Obornickiej – Powstanie Wielkopolskie

Poradnik historyka Regionu Ziemi Obornickiej –

Powstanie Wielkopolskie 1918-1919

Opracowanie:

88 Grunwaldzka

Drużyna

Starszoharcerska

„Róża Wiatrów”

Pod nadzorem:

Phm Krzysztof Chodziak

Historia – Świadek czasu, światło

prawdy, życie pamięci, nauczycielka

życia, zwiastunka przyszłości.

- Cyceron

PORADNIK HISTORYKA REGIONU

ZIEMI OBORNICKIEJ –




„Nie pytajmy, co może

zrobić dla nas ojczyzna.

Pytajmy, co my możemy dla

niej uczynić”

J.F Kennedy

Poradnik historyka Regionu Ziemi Obornickiej – Powstanie Wielkopolskie

1918-1919, został opracowany przez harcerzy 88 Grunwaldzkiej Drużyny

Starszoharcerskiej „Róża Wiatrów” z hufca ZHP Oborniki.

Zeszyt I opisuje dzieje Powstania Wielkopolskiego na ziemi obornickiej

oraz przedstawia propozycje zaprezentowania tego tematu młodzieży.

Opracowanie zostało przygotowane przez młodzież dla młodzieży.

Przygotowanie poradnika jest jednym z zadań, które podjęli się wykonać

wędrownicy z 88 GDSH „Róża Wiatrów”, by promować ideały i pamięć

o „Powstaniu Wielkopolskim” w roku harcerskim 2011/2012. Prócz tej

publikacji harcerze zorganizowali grę miejską „Śladami historii Obornik”,

w której uczestniczyły grupy szkolne i harcerskie, podjęli się opieki

nad zbiorową mogiłą powstańców na cmentarzu parafialnym,

przygotowują apel pamięci w rocznicę wybuchu Powstania

Wielkopolskiego na ziemi obornickiej oraz sondaż uliczny, podczas którego

będą rozdawać rozetki powstańcze i zachęcać do pamiętania o tak

ważnym wydarzeniu dla Wielkopolan.

Naszej drużynie bardzo bliskie jest wychowanie patriotyczne

i obywatelskie, kształtowanie postaw patriotycznych służy identyfikacji

narodowej i kulturowej oraz przygotowuje do życia w społeczeństwie.

Wykonując zadania związane z Powstaniem Wielkopolskim, harcerze

realizują poniższe cele wychowawcze:

rozbudzanie szacunku i poczucia dumy z dorobku minionych

pokoleń

wzmacnianie więzi historycznych, kulturowych i narodowych

rozwijanie aktywnego udziału w życiu społeczności szkolnej,

lokalnej i państwowej

kształtowanie tożsamości narodowej i współuczestnictwa

w pielęgnowaniu tradycji

kształtowanie potrzeby ochrony tradycji

kształtowanie odpowiedniego zachowania w czasie uroczystości

szkolnych, państwowych

rozwijanie umiejętności poszukiwania informacji


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 I. Fragment książki „DZIEJE POWSTANIA

WIELKOPOLSKIEGO W POWIECIE OBORNICKIM I WALKI

NAD NOTECIĄ” Alfred Kucner …………………..……………..………...03

II. Indeks Nazwisk………….………………………………………………………………...14

III. Kalendarium najważniejszych wydarzeń, które

miały miejsce się na terenie ziemi obornickiej17

IV. Przewodnik po Obornikach ………………………………………………………19

V. Ćwiczenia…………………………………………………………………………………………………24

VI. Konspekty zajęć…………………………………………………………………………………30

VII. Wybrane groby powstańcze, na cmentarzu

parafialnym w Obornikach……………………………………………………..34

VIII. Materiały źródłowe, pomocne strony ………………………….39

Powstańczy patrol zimą 1919 r.

Po prawej Stefan Krzesiński



I Fragment książki

„DZIEJE POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO W POWIECIE OBORNICKIM I NAD NOTECIĄ” A. Kucner

Działalnością narodową w Obornikach i powiecie kierował przed wojną światową głównie ś.p. X

dziekan Wiktor Mędlewski z Parkowa. W jego rękach spoczywało kierownictwo wszystkich wówczas

istniejących w Obornikach organizacji, a więc Komitetu Wyborczego.

Tow. Pomocy naukowej im K. Marcinkowskiego, tow. Czytelni ludowych,

harcerstwa i Sokoła Wydatną pomocą służyli ks. dziekanowi

śp. Dr Wysocki z Rogoźna i śp. Bolesław Smorawski z Obornik, wybitny

działacz narodowy i prezes Sokoła oraz prezes Tow. Przemysłowców

Stanisław Mazer. Poza tymi organizacjami przewodził dziekan tow.

Robotników Katolickich i tow. Śpiewaczemu. Wszystkie wymienione

towarzystwa prowadziły pracę w duchu narodowym, jakkolwiek przed

wojną w Obornikach życie narodowo-polityczne słabe dawało znaki.

W czasie wojny dopiero odbyła się większa polska manifestacja, a była

nią akademia żałobna, urządzona w r. 1917 z powodu śmierci Henryka

Sienkiewicza. Podczas uroczystości proboszcz Schmid z Rożnowa

wygłosił odczyt o Sienkiewiczu i jego roli w życiu narodu.

Społeczeństwo wielkopolskie wkraczało w r 1918 w okres

wybitnej i gorączkowej pracy organizacyjno-politycznej. W

połowie października odwiedził proboszcza Schmidta w

Rożnowie Stanisław Jordan ówczesny właściciel Gołaszyna i oświadczył, iż już nadszedł czas

przygotować się do powstania, gdyż w Poznaniu w Kole Towarzyskim w Bazarze, które było kuźnią

myśli polskiej, już jasno o tym się mówi i radzi. Proboszcz przyjął propozycję, lecz nie chciał przystąpić

do akcji bez dziekana Mędlewskiego, który przecież był duchem ruchu narodowego w powiecie.

Toteż obaj patrioci wspólnie wybrali się do Parkowa i omówiwszy stan rzeczy postanowili porozumieć

się z ówczesnym prezesem Koła Polskiego w Berlinie i późniejszym ministrem byłej dzielnicy pruskiej

i prezesem Sądu Najwyższego w Polsce Odrodzonej, Władysławem Seydą. Wszyscy trzej wybrali się

do Poznania w rozmowie z Władysławem Seydą upewnili się , ze państwu pruskiemu grozi

nieuchronna katastrofa, bo wojna jest dla państw centralnych przegraną i to już w zupełności pewną.

Po konferencji w Poznaniu dziekan Mędlewski, proboszcz Schmidt i Stanisław Jordan zwołali poufne

zebranie w Banku Ludowym w Obornikach, zaprosiwszy na nie niewielką ilość osób zaufanych.

Byli obecni na tym zebraniu: Stanisław hrabia Żółtowski z Wargowa, Jan Turno ze Słomowa, Bolesław

Smorawski z Obornik, Stanisław Mazer z Obornik, dr Wysocki z Rogoźna, Stanisław Jordan

z Gołaszyna, dziekan Wiktor Mędlewski z Parkowa, proboszcz Schmidt z Rożnowa, dziekan Konrad

Pomorski z Rogoźna, prob. Szwaba z Białężyna, prob. Kosiak z Ludom. Utworzono tajny komitet

powiatowy i prezesem wybrano Stanisława Jordana, polecając mu informowanie się z Poznaniem

i kierowanie akcją przygotowawczą do ewentualnego objęcia rządów. Reszta członków komitetu

przyjęła na siebie obowiązek wyszukania odpowiednich i godnych zaufania Polaków do pracy

w poszczególnych miejscowościach to też rewolucja listopadowa w Niemczech zastała społeczeństwo

polskie w powiecie obornickim w części przygotowane. W dniach rewolucji zwołał „Sokół” obornicki

Bolesław Smorawski, wieloletni działacz „Sokoła”


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 w domu p Nowickich tajne zebranie , w którym wzięli udział następujący obywatele: bracia

Skrzetuscy, Nowiccy, Stefanowicz, Stachowiak, Grossmann, Dolacki inni. Dolackiego wybrano

komendantem oddziałów powstańczych. Do tworzącej się Rady Żołnierskiej weszli następujący

Polacy: Stanisław Jordan, Bolesław Smorawski, Stefan Neyman, Michał Olejniczak, Leon Bulmański,

Stanisław Mazer i Speichert (do Rady Robotniczej) oraz Maniecki Szczepan, Bogusław Skrzetuski,

Spychała i Józef Grossmann (do Rady żołnierskiej) Stanisław Jordan został obrany prezesem tej rady

oraz doradcą (Beirath) przy staroście powiatowym (landrat) Rada Robotniczo Żołnierska objęła

władzę w powiecie i wydała odezwę ogłoszoną w „Oborniker-Kreiszeitung” następującej treści

w języku polskim i niemieckim:

Odezwa! We wtorek 12 b.m. ukonstytuowała się Rada Robotniczo-Żołnierska na miasto Oborniki

i okolice i od dnia dzisiejszego rozpoczęła swoją działalność.

Zadaniem Rady tej będzie pracować usilnie nad dobrem ludu i żołnierzy, którzy wrócili z pola.

Przekonani jesteśmy, że tak samo jak nasz lud, tak i żołnierze zachowali, pomimo okrucieństw wojny,

szlachetny sposób myślenia i zrozumienia swoich obowiązków wobec bliźnich i narodu. Po zawierusze

wojennej powstał ruch wolnościowy, który u nas jak dotychczas , jak najlepszy ma kierunek.

Do prawdziwej wolności dążymy. Zdawajmy sobie więc sprawę, że źle zrozumiana wolność prowadzi

właśnie w przeciwnym kierunku i staje się niewolą, jak to smutny przykład mamy na nieszczęśliwej

Rosji. Pamiętamy o tym, że ład i porządek daje rękojmię prawdziwego szczęścia i wolności i rządzi

światem, a nieporządek zamiast budować, wszystko rujnuje.

Rozpatrzyliśmy wszystkie gwałtowne potrzeby ludu i starać się będziemy, aby wszelkie braki

przez wojnę spowodowane usunięte jak najśpieszniej zostały.

Racjonowanie środków żywności musi jeszcze pozostać, lecz wedle potrzeb, o które się staramy,

wskutek trudności transportu na czas nie dopisze, zaradzimy brakowi w inny lojalny sposób. Do tego

czasu wymagamy pod tym względem wielkiej oszczędności i cierpliwości w zamian za to przyrzekamy

stać zawsze na straży potrzeb prac ludu.

Pamiętajmy o Bogu, a Bóg o nas nie zapomni!

Oborniki, dnia 16 listopada 1918 r.

Rada Żołnierzy:

Johan Goy Józef Grossmann, Hugo Lewin, Szczepan Manicki. Bogusław Skrzetuski, Stanisław Ziemski

Rada Robotników:

August Baasler, Leon Bulmański, Antoni Górny, Antoni Jaworowicz, Paul Goy, Stanisław

Jordan,Friedrich Hartmann, Ludwik Janik, Władysław Kowalski, Stanisław Mazer, Stefan

Neyman, Georg Sanger.

Rada Żołniersko-Robotnicza miała swój lokal przy Łukowskiej 2 na parterze ( hotel Klosego).

W następnych dniach ukazały się rozporządzenia, mające zapobiec wszystkim możliwym rozruchom.



W Oborniker Kreiszeitung) ogłoszono zarządzenia, aby wszyscy oficerowie, oficerowie służby

sanitarnej oraz urzędnicy powrócili na porzucone stanowiska) Wezwano wszystkich obywateli

do oddania broni i amunicji na byłej od żołnierzy wracających z pola bitwy pod rygorem kary

i konfiskaty. Zarządzenie to poskutkowało i Rada uzyskała broń dla utworzenia milicji bezpieczeństwa,

która miała czuwać nad całością mienia obywateli, a zwłaszcza większych obiektów wytwórczych

(młyn Dahlmanna i tartaki)

Wkrótce przewodniczący Rady Stanisław Jordan ogłosił drugą odezwę w spawie materiałów

wojennych:

„Odezwa !W tych poważnych czasach przełomu zostały przez żołnierzy w pośpiechu i nieświadomości

stosunków mundury i przybory wojskowe jak np. broń, amunicja, konie, zaprzęgi i wozy, tymczasowo

zabrane, porzucone lub sprzedane. Przez to państwu wyrządzona została wielka strata, która właśnie

w tych poważnych czasach, przy bardzo trudnych gospodarczych stosunkach daje się we znaki.

Obowiązkiem każdego, który pragnie dobra ogólnego jest, dopomóc nam i starać się o to, ażeby

rzeczy, kute do państwa należą, natychmiast zwrócone zostały. Wszystkich przełożonych gmin

i mieszkańców powiatu wzywamy do natychmiastowego doniesienia komendanturze w Biedrusku,

gdzie się przedmioty wyżej wymienione znajdują, ażeby takowe mogły być odebrane lub innym

urzędom przekazane.”

Komendantura placu ćwiczeń w Biedrusku

Rada Żołnierzy w Biedrusku

Stosownie do odezwy, a nawet jak poprzednio postąpiła Rada Żołniersko-Robotnicza w Obornikach

i osiągnęła już znaczne rezultaty, wzywamy raz jeszcze wójtów i mieszkańców powiatu obornickiego,

aby znalezioną lub kupioną broń, amunicję, koei, wozy, półszorki itd. bezzwłocznie Radzie Żołniersko-

Robotniczej dostawili i o wszelkich dalszych wykroczeniach donosili.


Stanisław Jordan

Przewodniczący Rady Żołniersko-Robotniczej.

Sprawa odebrania broni i amunicji ludności cywilnej i urlopowanym żołnierzom, była coraz więcej

palącą wobec dużej ilości kolonistów niemieckich zamieszkujących okolice Obornik, Czarnkowa

i Chodzieży. Toteż w wydanym nowym ogłoszeniu z 7 grudnia wyznaczono nagrodę 10 marek dla tej

osoby, która wskaże, gdzie się znajduje zakazana broń i amunicja tak u osób cywilnych,

jak i żołnierzy”.

Rada Żołniersko-Robotnicza zajmowała się również wysyłaniem byłych jeńców z miasta i okolicy

do kraju ojczystego. Na zarządzenie władz poznańskich wysyłano przede wszystkim Belgów

i Francuzów. Sprawa ta połączona była z dużymi trudnościami z powodu niedostatecznej ilości

pociągów, a przy tym brak wyżywienia i nadchodząca zima, powiększały kłopoty. Jeńcy okazali wielki



zapał i dużą radość wobec Polaków, których uważali za zabawców i każdy

w swoim języku, chcąc okazać swą życzliwość, wznosił okrzyki na cześć

Polski.

Z dnia na dzień zwiększyła się liczba powracających żołnierzy Polaków.

Jednocześnie z utworzeniem Rady Żołniersko-Robotniczej, zamienił się

dotychczasowy komitet tajny w radę ludową. Również w innych

parafiach tworzyły się rady ludowe. Do rad ludowych wchodzili jedynie

Polacy, ich zadaniem była obrona ludności polskiej przed szowinizmem

niemieckich kolonistów, a w rzeczy samej dobieranie ludzi do przyszłych

kadr powstańczych. Już 11 listopada 1918 r, odbyło się z inicjatywy

Smorawskiego zebranie w Strzelnicy Bractwa Kurkowego, zwołane

po niedzielnym nabożeństwie za ustnym zawiadomieniem prawie

w ostatniej chwili, by ustrzec się przed Niemcami. Oficjalnie

rozprawiano na zebraniu o wystawieniu kandydatów do rady

miejskiej, na zbliżające się wybory. Faktycznie zajęto się sprawami

organizacyjnymi w szerszym znaczeniu i utworzono Powiatową Radę

Ludową, która miała się zająć nie tylko sprawami wyborczymi, ale

wszelkimi innymi, dotyczącymi się miasta, a przede wszystkim w obecnym przełomowym czasie, jak

najspieszniejszym utworzeniem straży obywatelskiej ku obronie nie tylko osobistej lecz…

do utrzymania ładu i porządku w mieście oraz dla zapobiegania wybrykom. Na zebraniu 17 listopada

w salce hotelu Klosego uchwalono utworzyć straż obywatelską i zasięgnąć z Poznania Informacji.

Wybrano też dr. Stefanowicza i Smorawskiego na członków magistratu do pomocy burmistrzowi

Janikowi. Rada Robotnicza wybrała do tej komisji Niemca Sydowa na ten czas przypadało

ukonstytuowanie się Powiatowej Rady Ludowej, do której wchodzili delegaci każdej większej

miejscowości. Na wiecu delegatów 24 listopada wybrano zarząd Powiatowej Rady Ludowej,

dzierżącej najwyższą władzę w powiecie. Skład zarządu stanowili: prob. Adam Schmidt z Rożnowa-

prezes, prob. Sylwester Kosiak z Ludom – vice prezes, Bolesław Smorawski z Obornik-skarbnik,

Helena Skąpska z Obornik- sekretarka oraz Henryk Dolacki z Obornik – komendant Straży Ludowej.

Biuro zarządu Powiatowej Rady Ludowej mieściło się w Banku Ludowym w Obornikach. Na tym

że wiecu wybrano delegatów na sejm dzielnicowy do Poznania w osobach Stankiewicz, Jordan,

Smorawski, Roszkiewiczowa i Jackowski. Na zakończenie Jordan wygłosił referat o położeniu Polaków

„w przyszłości”, jak zapisano w protokole, a przedstawił potrzebę wywalczenia sobie wolności.

Od tego czasu postąpiło znacznie naprzód organizowanie w każdej miejscowości Staży Ludowej

z żołnierzy powracających z wojny. Z tej Straży wyłoniły się następnie odziały powstańcze. Rzecz

jasna, że nie wszyscy zapisujący się początkowo do Straży brali udział w powstaniu. Niektórzy w ogóle

nie wyruszyli, ino tylko w jednej potyczce udział wziąwszy, wracali do domu i pełnili tylko tzw. Służbę

wartowniczą przy mostach, gmachach publicznych i obiektach przemysłowych. W rezultacie połowa

tylko Staży Ludowej walczyła na froncie, jako żołnierz regularny. Władzą zwierzchnią dla Straży, była

Powiatowa Rada Ludowa i jej Wydział Wykonawczy, a właściwie przez nią wybrany komendant.

Komendantem Straży Ludowej na powiat obornicki był Dolacki Henryk. Powiatową Komendanturę

Straży Ludowej podzielono na dwa okręgi: południowy i północny. Przy organizowaniu straży,

znacznej pomocy udzielił porucznik Twardowski. W marcu 1919 r. Naczelna Komenda Straży Ludowej

Seweryn Skrzetuski d-ca kompani Oborniki


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 w Poznaniu mianowała Kazimierza Śmigielskiego powiatowym komendantem Straży Ludowej

w Obornikach. W dniu 26 listopada 1918 r. odbyło się pierwsze zebranie Powiatowej Rady Ludowej,

na którym uznano poprzednio wybrany zarząd, jako Wydział Wykonawczy oraz utworzono komisję

dla kontroli, składającą się z trzech członków: proboszcza Jaraczewskiego, radcy Stefanowicza

i Skąpskiej. Uchwalono i zarządzono tworzenie rad gminnych, po jednej w każdej parafii,

powierzywszy tę czynność proboszczom. Zorganizowano komisję finansową z trzech członków:

Smorawskiego, Jankowskiego i prob. Jaraczewskiego - która zajęła się ściąganiem składki na fundusz

narodowy. Do pomocy posiadała komisja finansowa specjalnych kolektorów, zaopatrzonych

w legitymacje. Na zebraniu w dniu 28 listopada postanowił Wydział Wykonawczy utworzyć kontakt

z Radą Robotniczo-Żołnierską i wysyłać na jej posiedzenia delegatów Rady Ludowej, oraz utworzyć

komisję ds. szkolnictwa, która zająć się powinna rejestracją nauczycieli Polaków i szkół oraz dzieci

polskich dla zorganizowania polskiego szkolnictwa. Walne zebranie Powiatowej Rady Ludowej

uchwaliło zwołać publiczny wiec w dniu 1 grudnia 1918 r. dla wyboru miejskiej Rady Ludowej

i tworzenia Straży ludowej. Na wiecu tym, wybrano do miejskiej Rady Ludowej następujących

obywateli: W. Kaźmierską, M. Pietz, Cieśnikową, Z. Spychałową, Cylkowskiego , Speicherta,

N. Brodniewicza, Woźnickiego, Hojnackiego, Ławickiego, W. Stachowiaka, S. Adamczyka. Po wiecu

miejska Rada Ludowa wybrała z pośród siebie zarząd, w następującym składzie: Spejchert – prezes,

Adamczyk- z-ca prezesa, Hojnacki- sekretarz, Kaźmierska – skarbniczka. W początku grudnia Polacy

rozpędzili żydowsko-niemiecką Radę Żołniersko-Robotniczą a nową zupełnie opanowali, tworząc radę

czysto polską. Grudzień upłynął na organizowaniu gminnych Rad Ludowych , zbieraniu składek na

fundusz narodowy i przekształceniu szkolnictwa, bez przeszkód ze strony Niemców. Szkolnictwo

zwłaszcza nasunęło dużo trudności, bo nauczyciele Polscy uchylili się z początku od współpracy

z Powiatową Radą Ludową, powodowani obawą o swoje pozycje. Dopiero przekonawszy się, że Rada

pracuje i znajduje posłuch, wystąpili na posiedzeniu plenerowym 9 grudnia 1918 r. z wielkimi żalami,

że ich pominięto przy tworzeniu Powiatowej Rady Ludowej i Komisji Oświatowej. Wyjaśniono im,

że Powiatowa Rada, również z żalem przyjmuje obecne ich przyznania się do polskości po tak długim

okresie namyślenia się. Przyjęto delegatów Towarzystwa Polsko –Katolickiego Nauczycieli

do Powiatowej Rady, jako doradców w sprawach związanych ze szkolnictwem. Powiatowa Rada

Ludowa mianowała dwóch szkolnych inspektorów powiatowych: Edmunda Sowińskiego nauczyciela

z Łukowa na okrąg obornicki, a Robińskiego, nauczyciela ze Skrzetusza, na okręg Rogoziński.

Przed świętami Bożego Narodzenia, doszła oborniczan wiadomość o przejeździe p. Paderewskich

wraz z członkami misji koalicyjnej w drodze do Poznania. Na spotkanie p. Paderewskich wyjechali

z Obornik Bolesław Smorawski i Stefan Neyman do Rogoźna. W Rogoźnie delegaci z obornik

przywitali Paderewskiego i oficerów państw koalicyjnych a zabrawszy się z nimi, przybyli pociągiem

do Obornik. Dla zorientowanych czekających na dworcu w Obornikach, Stefan Neyman świecił

lampka elektryczną w wagonie, w którym znajdowali się dostojni goście. Delegacje ze Stanisławem

Jordanem na czele, podbiegły do wskazanego wagonu i Stanisław Jordan powitał w krótkim

przemówieniu reprezentanta Polski. Na powitanie wygłosiła wiersz Bogumiła Kotecka, wówczas

dziewczynka a zebrani wiwatowali na cześć Paderewskiego i państw sprzymierzonych aż do odjazdu

pociągu. Wypada tu wspomnieć o charakterystycznych zdarzeniach, jakie wywołali Niemcy nie chcąc

dopuścić do manifestacji. Już w Pile, a następnie w Rogoźnie, usiłowali Niemcy zawrócić

Paderewskiego i członków misji koalicyjnej wprost do Warszawy z pominięciem Poznania.

W Rogoźnie zwrócił się do Paderewskiego kapitan wojsk niemieckich słowami : „ ich bin begluckt dass


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 ich meine grusse dem Kunstler auszusprechen darf”. I zwrócił uwagę, że rząd postanowił skierować

delegację bezpośrednio do Warszawy. Odpowiedział oficerowi Korfanty Wojciech, że delegaci nie

zmienią drogi i udadzą się do Poznania. W Obornikach natomiast pociągu nie zatrzymano na stacji,

ale dopiero dobre 200 metrów poza dworcem- wskutek czego zebrane delegacje musiały biec,

w śniegu po kolana, za pociągiem. Po wtóre, kolejarze niemieccy, zamierzali wkrótce po zatrzymaniu,

dać sygnał do odjazdu. Sokoli nie dopuścili do tego, obstawiwszy parowóz zewnątrz i wewnątrz.

Przyjazd Paderewskiego do Polski, był hasłem do walki z zaborcą. Oborniczanie jednak w walce

o oswobodzenie Poznania nie brali udziału, jakkolwiek zorganizowano już oddział powstańczy, liczący

44 ludzi, dla którego broni i amunicję dostarczył z Biedruska Roman Jankowski, a Andrzej Przybecki

zdobył dwa karabiny maszynowe. Kierownictwo nad ruchem powstańczym objął Seweryn Skrzetuski,

sierżant zawodowy. Pierwszą czynnością tego oddziału, było rozbrajanie Niemców po okolicznych

wioskach oraz patrolowanie w okolicy w kierunku zwłaszcza Bąblin-Nowołoskoniec-Boruszyn-

Połajewo. Przy rozbrajaniu Niemców, zdarzały się niekiedy momenty pełne humoru. Każdy

z uchodzących Niemców, a szczególnie żołnierz, pragnął zabrać łup wojenny, wracając do rodzinnych

stron. Pewien Niemiec, kapitan Michaelis, z zawodu nadleśniczy z Borku, załadował dwa wozy,

opuszczając Poznańskie. Łup stanowiły urządzenie biurowe, kilkaset worków, trochę broni dużo

konfitur, tytoniu i innych niezbędnych rzeczy przy gospodarstwie. Ów kapitan ciągnął ze swoją

karawaną szosą przez Oborniki, prawdopodobnie na Chodzież do Piły. Nagle pod Obornikami,

obskoczyło go kilku powstańców i zmusiło go do oddania całego ładunku, puszczając go tak jak stał

do Piły. Zabrane przedmioty oddano Polskiemu Czerwonemu

Krzyżowi.

Sytuacja w Obornikach stawała się co dnia groźniejsza. Spodziewano

się natarcia Niemców, od strony Piły i Chodzieży. Uzbrojenie było

mniej niż niewystarczające na odparcie silnego ataku. Właściwie

pierwszą broń, 18 karabinów uzyskano po rozwiązaniu pierwszej rady

Robotniczo-Żołnierskiej. Następnie Roman Jankowski wydał, ukrytych

na strych swojego domu, 40 karabinów oraz przesłane przez

Przybeckiego z Poznania jako szkło dwa kulomioty, 4 skrzynie

nabojów i dalmierz do kulomiotu. Ten zapas nie mógł wystarczyć

na wypadek starcia z dobrze uzbrojonym „ Grenzschutzem”.

Powiatowa Rada Ludowa wysłała Jana Spychałę po broń

do Poznania. Po długich targach i przedstawieniu położenia

oborniczan, Naczelna Rada Ludowa wydała zezwolenie na odbiór

broni i amunicji z Biedruska. W Biedrusku trzeba było ze stosu

narzuconych karabinów i zamków wybrać odpowiednie

i dostosować zamki do karabinów. Ostatecznie skompletowano

100 karabinów i dwa kulomioty, które Spychała wraz z trzema tysiącami naboi, przywiózł do Obornik.

Ponieważ to jeszcze nie wystarczało, wybrał się do Biedruska i przywiózł znowu kilkadziesiąt

karabinów, ciężki kulomiot i amunicje. W tym też czasie przybył z Królewca Jan Klonek

na ciężarowym samochodzie pięciotonowym, który władze powstańcze zabrały do potrzeb

wojskowych. Oddział powstańców z Wargowa, który przybył do obornik, przyniósł ze sobą karabiny

i ręczne granaty. W dniach walki o Chodzież uzyskał proboszcz Schmidt od Głównej Kwatery

w Poznaniu ( w hotelu Royal) 100 karabinów i amunicję, wreszcie komendant Henryk Dolacki po

Kazimierz Gerwazik Przywódca powstańców

podczas bitwy o Chodzież


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 porozumieniu się z członkiem Naczelnej Rady Ludowej Brownsfordem zdobył dla powstańców 500

karabinów i amunicję. Nadzór nad bronią wykonywał Andrzej Przybecki -rusznikarz i podoficer broni,

a pomagał mu Edmund Dondajewski wówczas 19-letni młodzieniec.

W nocy z 3-4 stycznia umówiono na tajnym posiedzeniu, sprawę odebrania w mieście władz

i urzędów z rąk niemieckich. Zwołano wpierw członków Straży Ludowej na zbiórkę w Rynku na godz.

2. Po południu. Stawiło się 44 powstańców w mundurach i czapkach niemieckich z opaską biało-

czerwoną na ramieniu, których uzbrojono i podzielono na odziały. O godz. 3 przybyli na Rynek

Stanisław Jordan, dr. Stefanowicz, Henryk Dolacki, Stanisław Mazer, Bolesław Smorawski, Andrzej

Przybecki i Józef Grossmann w saniach przystrojonych zielenią i chorągiewkami w barwach

narodowych. Stanisław Jordan wygłosił do zebranych żołnierzy krótkie przemówienie, zwracając

uwagę na doniosłość momentu odrodzenia państwa polskiego i wydał rozkaz objęcia urzędów.

Stanisław Jordan, który poprzedniego dnia uzyskał nominację od Naczelnej Rady Ludowej na starostę

powiatowego, złożył z urzędu dotychczasowego landrata Niemca Koellera. Koellera sprowadzono

z mieszkania do starostwa i oświadczono mu, że władze polskie obejmują rządy w kraju. Na to Koeller

zwrócił się do Stanisława Jordana ze słowami „ ich fuge mich der Gewalt, hier ist das Kreisvermogen”

Inne odziały udały się na magistrat, do urzędu pocztowego, Komunalnej Kasy, i na dworzec,

obsadziwszy wymienione instytucje posterunkami i zaciągnąwszy na gmach sztandary narodowe.

Józef Grossmann, objąwszy komendę na dworcu, zdołał w ostatniej chwili przeszkodzić usuwaniu

wagonów do niemieckiej jeszcze Bydgoszczy. Po odbiorze urzędów, kompania rozlokowała się

w klasztorku, pełniąc w mieście służbę wartowniczą, aż do pierwszych alarmów z Budzynia

i Chodzieży. Dudek Stanisław, podoficer żandarmerii, mianowany wachmistrzem żandarmerii polskiej

otrzymał 14 polskich żandarmów i pełnił służbę bezpieczeństwa. Zarekwirowano w mieście

2 samochody ciężarowe i jeden osobowy, którymi następnie obsługiwano linię bojową pod Chodzieżą

i Czarnkowem. Starosta Jordan zawiadomił ogół obywatelstwa w Orędowniku Powiatu Obornickiego

o dokonanej zmianie:

„Upoważniony przez Naczelną Radę Ludową, objąłem urząd starosty powiatu obornickiego z dniem

dzisiejszym.”

Oborniki, dnia 4 stycznia 1919 r.

Stanisław Jordan

Zajęte urzędy rozdzielono w następujący sposób: Starostwo objął Stanisław Jordan i Hepke, dworzec

– Józef Grossmann, pocztę – Bogusław Skrzetuski i Sylwester Mierzyński, Powiatową kasę

oszczędności- Bolesław Smorawski, komisariat południowy- Stefan Nowicki, komisariat południowy –

Leon Kruger, urząd węglowo-zbożowy- Stefan Neyman a później Tadeusz Grossmann, szkoły – rektor

Aleksander Skrzetuski a inspektorat szkolny –Edmund Sowiński z Łukowa. Dowozem broni i amunicji

zajęli się Klonek, Muszyński Mieczysław i Tadeusz Nowak.

Polskie władze starościańskie wydały sołtysom zarządzenie, iż należy uznać język polski za urzędowy,

a język niemiecki uwzględniać w załatwianiu spraw służbowych. Następnie wydano nakaz oddania


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 wszelkiej broni, amunicji i materiałów wybuchowych. Na posiadanie i noszenie broni trzeba było

uzyskać zezwolenie starostwa. Wreszcie 10 stycznia ogłosił starosta stan wojenny na powiat

obornicki. Ogłoszenie stanu wojennego miało duże znaczenie, jeśli chodziło o przeciwdziałanie

wrogiemu nastawieniu kolonistów niemieckich do władz pruskich i wymuszenie posłuchu

dla nakazów i rozporządzeń, odnoszących się zwłaszcza do zwracania broni. Dla zapobieżenia

nieporozumieniom wydano 30 stycznia, rozporządzenie, w sprawie noszenia mundurów i odznak

wojskowych, nakazawszy osobom niepowołanym zdjęcie wszelkich mundurów i odznak wojskowych.

Za niestosowanie się do powyższego zarządzenia wyznaczono 200 marek grzywny. W lutym i marcu

1919 r. ukazały się ponowne wezwania, by zwracać broń i materiały wybuchowe, grożąc sądem

doraźnym osobom, które nie zastosują się do wydanych zarządzeń. Wobec zachodzących często

wypadków przekradania się młodych Niemców przez linię frontową do szeregów Grenzschutzu

wydało starostwo ostrzeżenie, że za podobne wypadki karać będą sądy polowe nie tylko osoby

dopuszczające się karygodnego czynu, ale także rodzinie grozi konfiskata majątku i areszt.

W początku stycznia utworzono dowództwo główne w Poznaniu IV okręg wojskowy, który obejmował

powiaty: Chodzież, Czarnków, Wieleń, Skwierzynę, Międzychód, Szamotuły, Oborniki, powierzywszy

dowództwo nad nim porucznikowi Zdzisławowi Orłowskiemu. W lutym ustanowiono nowy podział

dzielnicy poznańskiej na trzy okręgi. Oborniki wcielono do kręgu drugiego, zachodniego.

Na posiedzeniu 12 stycznia Wydział Wykonawczy zadecydował przemienić dotychczasowe luźne

kompanie powstańcze w regularne wojsko polskie i oddać broń, będącą dotąd w ręku Straży,

władzom wojskowym. Straż ludowa miała istnieć nadal, jako straż porządkowa. Rodzinom,

po poległych powstańcach w walkach pod Chodzieżą i Czarnkowem, przyznał zapomogi rządowe,

a poza tym postanowił zorganizować zbiórkę na rzecz rodzin poległych. Dnia 16 stycznia, odbyło się

pierwsze organizacyjne zebranie Polskiego Czerwonego Krzyża, który już poprzednio istniał w luźnej

formie. Czerwony Krzyż, to było pole działalności dla pań, które z dużym zapałem i poświęceniem

zabrały się do pracy. Rannymi i chorymi opiekowały się: Kaźmierzowa Borowiczowa, Apolonia

Grossmanówna, Chrzanowska, Budnikowska, Turnowa z Objezierza, Doktorowa Stefaniczowa,

Kaźmierska, Mazerowa, Cieśnikowa i Walentynowa Grossmannowa. Pomoc doraźną udzielili dr major

Stefanowicz i dr Weise, obydwaj z Obornik. Wymienione panie postanowiły stworzyć formalną

organizację p.n. „Towarzystwo Polskie Czerwonego Krzyża”. Na zebraniu rozłożono pracę na dwa

wydziały pielęgnowania chorych i żywnościowy. Przewodniczącą pierwszego wydziału wybrano

Doktorową Stefanowiczową a drugiego Jordanową z Gołaszyna. Do spraw zapomóg, rent i opieki nad

rodzinami rannych i poległych wybrano p. Skąpską. Na zebraniu 24 stycznia 1919 r. przyjęto statut

i skompletowano wydział wykonawczy. Zaprowadzono też książkowość w poszczególnych

wydziałach. Zakres działalności towarzystwa był bardzo szeroki i w następstwie powiększono ilość

poprzednio założonych wydziałów o nowe dwa. Opieka nad żołnierzem i jego rodziną, nad rodzinami

poległych i zabranych do niewoli w wojnie światowej, nad rodzinami poległych i zabranych do niewoli

w wojnie dzielnicowej i wreszcie opieka nad chorymi i kalekami- to wszystko stanowiło przedmiot

troski i zabiegów obornickiego PCK. W marcu założono ognisko dla żołnierza, w którym znajdowała

się kantyna i czytelnia. PCK w Obornikach zorganizował również kuchnię, w której wydawano obiady

dla biednych. Kuchnią zarządzała Budnikowska, nie szczędząc pracy ani czasu.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Wydział wykonawczy na posiedzeniu 28 marca uchwalił sprawić sztandar Straży Ludowej, pokrywając

wydatek z kasy Powiatowej Rady Ludowej. Rozpatrzywszy również ogólne położenie w powiecie

i na linii bojowej, wniósł do starosty dezyderat o zniesienie stanu wojennego, ponieważ uznał go

za zbyteczny. Na posiedzeniu plenerowym 4 kwietnia 1919 r. przyjęto projekt zakupienia sztandaru

i wyznaczono na niedzielę palmową 13 kwietnia zbiórkę członków Straży w Obornikach w celu

złożenia przysięgi. Na tym spotkaniu złożył sprawozdanie ze swej działalności ustępujący starosta

Stanisław Jordan. Zebranie złożyło ustępującemu staroście serdeczne podziękowanie

za dotychczasową pełną poświęcenia pracę. Urząd starosty objął dr Gładysz, mianowany na to

stanowisko przez Naczelną Radę Ludową. Starosta dr Gładysz ogłosił w Powiatowym Orędowniku

Obornickim na 13 kwietnia zjazd Straży Ludowej powiatu obornickiego dla złożenia przysięgi.

Starostwo zwróciło się do społeczeństwa, aby udzieliło podwód dla przewiezienia członków straży,

Komenda Staży Ludowej powiatu obornickiego wydała następujące rozporządzenie:

„Podaję niniejszym raz jeszcze do wiadomości, iż w niedzielę 13 kwietnia br. o godz. 11 i pół odbędzie

się w Obornikach zaprzysiężenie Straży Ludowej na powiat obornicki. Obowiązkiem każdego Polaka

od lat 18 do 50 włącznie (nienależącego do wojska) jest stawić się na tę tak ważną i doniosłą

uroczystość. Mamy przecież złożyć dowód naszej łączności i przywiązania do naszej upragnionej

Ojczyzny Polski, że będziemy stali zawsze na straży tego czym nas Opatrzność Boska obdarzyła!

Zatem druhowie! Wszyscy jak jeden mąż w niedzielę 13 bm. do Obornik!

Upraszam pp batalionowych i kompanijnych po wyższe raz jeszcze podać wszystkim druhom

do wiadomości. Plac zborny- targowisko o godz. 9.”

Kazimierz Śmigielski.

Komendant Polskiej Straży Ludowej.

W dniu 13 kwietnia stawiło się w szeregach , wobec zebranych tłumnie obywateli miasta, kilka tysięcy

członów Straży Ludowej. Na uroczystość przybyli przedstawiciele władz cywilnych i wojskowych

z Poznania z gen Dubskim na czele. Na Rynku odprawiono mszę św. polową z kazaniem prob.

Schmidta . Po nabożeństwie prob. Schmidt dokonał poświęcenia sztandaru Staży Ludowej i odebrał,

jako prezes Powiatowej Rady Ludowej przysięgę, według roty ustalonej i nadesłanej przez naczelną

Rade Ludową, której tekst przytaczamy:

Rota przysięgi „W obliczu Boga Wszechmogącego, w Trójcy św Jedynego ślubuję, że Polsce, Ojczyźnie mojej i sprawie

całego narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę. Że kraju Ojczystego i dobra narodowego do ostatniej kropli krwi bronić będę,

Że Komisariatowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, dowódcom i przełożonym swoim, mianowanym przez tenże Komisariat, zawsze i wszędzie posłusznym będę.

Że w ogóle tak się zachowywać będę, jak to przystoi na mężnego i prawego żołnierza-Polaka” Schmidt, Rożnowo

Gen Dubiski Dolacki.

Po złożeniu przysięgi nastąpiła uroczystość wręczenia sztandaru Straży Ludowej powiatu

obornickiego przez gen. Dubiskiego.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Od kwietnia zaczęła ustalać się polska administracja w Księstwie Poznańskim, Straż Ludowa przeszła

w części pod komendę władz wojskowych, a częściowo została rozwiązana. Wszystkie Powiatowe

Rady zmierzały do rozwiązania się, również obornicka, wyznaczywszy pod koniec delegatów

do wydziału powiatowego. Sztandar sprawiony przez obornicką Powiatową Radę Straży Ludowej

przekazano Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” w Obornikach.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 II Indeks Nazwisk

Stefan Adamczyk - zastępca prezesa miejskiej Rady Ludowej,

Stanisław Hojnacki - sekretarz miejskiej Rady Ludowej,

Wiktoria Kaźmierska - skarbniczka miejskiej Rady Ludowej,

Edmund Sowiński - mianowany przez Powiatową Radę Ludową szkolnym

inspektorem na okręg obornicki,

Robiński - mianowany przez Powiatową Radę Ludową szkolnym inspektorem

na okręg rogoziński,

X. prob. Stankiewicz - 24.11.1918r. wybrany delegatem na sejm dzielnicowy do

Poznania,

Roszkiewiczowa - 24.11.1918r. wybrana delegatem na sejm dzielnicowy do Poznania,

Szczepan Jackowski - 24.11.1918r. wybrany delegatem na sejm dzielnicowy do

Poznania,

Kazimierz Speichert - prezes miejskiej Rady Ludowej,

X. prob. Sylwester Kosiak – vice prezes - Powiatowej Rady Ludowej,

Jadwiga Kniatówna - stała sekretarka Powiatowej Rady Ludowej,

Helena Skąpska - sekretarka i gospodyni Powiatowej Rady Ludowej,

Tadeusz Nowicki - po 04.01.1919r. - zajmował się zaopatrywaniem w broń

i amunicję powstańców obornickich,

Tadeusz Grossmann - zastąpił Stefana Neymana na stanowisku w urzędzie węglowo

- zbożowym,

Leon Krüger - pełnił funkcję naczelnika okręgu północnego, do którego należały

wsie: Słonawy, Leśna Dąbrówka, Nowołoskoniec, Bębnikąt, Kowanówko,

Kowanowo. Po 04.01.1919r. odpowiedzialny był za komisariat południowy,

Andrzej Przybecki - brał bezpośredni udział w przejęciu władzy w Obornikach,

rusznikarz i podoficer broni, sprawował nadzór nad bronią,

Stanisław Dudek - podoficer żandarmerii, mianowany wachmistrzem żandarmerii

polskiej, po przejęciu władzy w Obornikach, otrzymał 14 polskich żandarmów i pełnił

służbę bezpieczeństwa,

Hepke - wraz ze Stanisławem Jordanem 04.01.1919r. objął urząd starosty

obornickiego,

Mieczysław Muszyński - po 04.01.1919r. - zajmował się zaopatrywaniem w broń

i amunicję powstańców obornickich,

Stefan Neyman - przed świętami Bożego Narodzenia w 1918r. wyjechał do Rogoźna

na spotkanie z p. Paderewskich (w Obornikach dawał znak lampką, w którym wagonie

znajdowali się goście). Po 04.01.1919r. jako pierwszy odpowiedzialny był za urząd

węglowo - zbożowy.

Henryk Dolacki - był komendantem oddziałów powstańczych, a także komendantem

Straży Ludowej na powiat obornicki. W porozumieniu z członkiem Naczelnej Rady


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Ludowej Brownsfordem zdobył dla powstańców obornickich 500 karabinów

i amunicję. 04.01.1919r. brał udział w przejęciu władzy w Obornikach.

X. prob. Adam Schmidt - wraz ze Stanisławem Jordanem przygotowuje potajemnie

powstanie na ziemiach obornickich. Był prezesem Powiatowej Rady Ludowej.

W dniach walki o Chodzież uzyskał od Głównej Kwatery w Poznaniu 100 karabinów

i amunicję.

Edmund Dondajewski - pomagał Andrzejowi Przybieckiemu sprawować nadzór

nad bronią, 14.01.1919r. wyruszył na front pod Czarnków,

Stanisław Mazer - pomagał Mędlewskiemu w kierowaniu organizacjami, był

wybitnym działaczem narodowym i prezesem “Sokoła”, był także prezesem

Towarzystwa Przemysłowców, 04.01.1919r. Brał udział w przejęciu władzy

w Obornikach,

Stefan Nowicki - po 04.01.1919r. Odpowiedzialny za komisariat północny,

Sylwester Mierzyński - po 04.01.1919r. wraz z Bogusławem Skrzetuskim

odpowiedzialny za działanie poczty,

Józef Grossmann - 04.01.1919r. brał udział w przejmowaniu władzy w Obornikach,

objął komendę na dworcu kolejowym, zdołał w ostatniej chwili przeszkodzić

w usuwaniu wagonów do niemieckiej jeszcze Bydgoszczy, pełnił funkcję starszego

sekretarza powiatowego,

Roman Jankowski - dostarczał z Biedruska broń i amunicję oddziałowi

powstańczemu,

Bolesław Smorawski - pomagał Mędlewskiemu, inicjator spotkania (11.11.1918r.)

w Strzelnicy Bractwa Kurkowego, podczas którego utworzono Powiatową Radę

Ludową, 17.11.1918r. zostaje wybrany na członka magistratu do pomocy

burmistrzowi Janikowi, skarbnik Powiatowej Rady Ludowej, delegat na sejm

dzielnicowy do Poznania, członek komisji finansowej Powiatowej Rady Ludowej

(ściągał składki na fundusz narodowy), wyjechał do Rogoźna na spotkanie p.

Paderewskich (przed świętami bożego narodzenie 1918r.), 04.01.2011r. brał udział

w przejęciu władzy w Obornikach , odpowiadał za Powiatową Kasę Oszczędności

Jan Spychała - wysłany przez Powiatową Radę Ludową do Poznania po broń,

Jan Klonek - po 04.01.1919r. odpowiedzialny za dowóz broni i amunicji,

X dziekan Wiktor Mędlewski - kierował Komitetem Wyborczym, Tow. Pomocy

Naukowej im. K. Marcinkowskiego, Tow. Czytelni Ludowych, harcerstwem

i Sokołem, przewodził także Tow. Robotników Katolickich i Tow. Śpiewaczemu,

przygotowywał powstanie na ziemiach obornickich,

Dr Wysocki - pomagał dziekanowi W. Mędlewskiemu w kierowaniu organizacjami

w Obornikach,

Kazimierz Śmigielski - od marca 1919r. pełnił funkcje komendanta Straży Ludowej

w Obornikach,

por. Twardowski - udzielił pomocy przy organizowaniu Straży Ludowej,

Marcin Nowak - zastępca naczelnika okręgu północnego,

Wincenty Bentkowski - zastępca naczelnika okręgu południowego,


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Franciszek Spychała - naczelnik okręgu południowego (Gołaszyn, Antoninek,

Bogdanowo, Uścikowo, Uścikowskie Olędry, Berdychowo),

X prob. Pomorski - inspektor szkolny,

Dr Żółtowski - zastępca starosty (Stanisława Jordana),

Dr mjr Stefanowicz - członek magistratu do pomocy burmistrzowi Janikowi

(17.11.1918r.), członek komisji kontroli Wydziału Wykonawczego (26.11.1918r.),

04.01.1919r. brał udział w przejęciu władzy w Obornikach, działał jako lekarz

w Polskim Czerwonym Krzyżu,

Dr Gładysz - zastąpił Jordana na stanowisku starosty obornickiego,

Stanisław Jordan właściciel Gołaszyna - inicjator przygotowań Obornik

do powstania, w Poznaniu spotkał się z W. Seydą i rozmawiali nad sensem powstania,

po tej konferencji z Mędlewskim i Schmidtem zwołali poufne zebranie w Banku

Ludowym w Obornikach, po utworzeniu tajnego komitetu powiatowego został jego

prezesem, miał za zadanie kontaktować się z Poznaniem i kierować akcją

przygotowawczą do ewentualnego objęcia rządów, członek i prezes Rady Żołniersko -

Robotniczej, był także doradcą przy staroście powiatowym, delegat na sejm

dzielnicowy do Poznania, stał na czele delegacji, która witała p. Paderewskich

w Obornikach, 04.01.1919r. w dniu przejęcia urzędu starosty wygłosił na rynku

przemówienie kierowane do powstańców, objął urząd starosty, 04.04.1919r. ustępuje

z funkcji starosty,

Dr Weise - działał jako lekarz w Czerwonym Krzyżu,

Seweryn Skrzetuski - sierżant zawodowy, kierował ruchem powstańczym,

Aleksander Skrzetuski - po 04.01.1919r. odpowiadał za szkoły,

Bogusław Skrzetuski - po 04.01.1919r. wraz z Sylwestrem Mierzyńskim był

odpowiedzialny za działanie i obronę poczty.

Okopy powstańcze,

przy karabinie maszynowym

Czesław Zieliński z Ryczywołu


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 III Kalendarium najważniejszych wydarzeń, które wydarzyły się na terenie

ziemi obornickiej

Październik 1917 r. – Spotkanie X prob. Schmidta ze Stanisławem Jordanem, podjęta zostaje

decyzja o przygotowaniach do powstania,

12.11.1918 r. – powstaje Powiatowa Rada Robotniczo-Żołnierska w Obornikach

Listopad 1918 r. – wysłanie jeńców z miast i okolic do kraju ojczystego przez Rade

Żołniersko – Robotniczą,

28.11.1918 r. – na zebraniu Wydział Wykonawczy postanowił utrzymać kontakt z Radą

Żołniersko – Robotniczą,

29.11.1918 r. – odbywa się pierwsze zebranie Powiatowej Rady Ludowej,

1.12.1918 r. – zebranie wiecu, wybory do Rady Miejskiej,

03–04.01.1919 r. – zwołanie tajnego zebrania w hotelu Klosego i umówienie odebrania

miasta z rąk niemieckich

04.01.1919 r. – zrzucenie przez Oborniki jarzma Pruskiego, ukazanie się sztandaru polskiego

na starostwie, obsadzenie wszystkich ważnych urzędów w Obornikach przez powstańców,

06.01.1919 r. – Połajewo przyłącza się do powstania,

10.01.1919 r. – ogłoszenie stanu wojennego na terenie powiatu obornickiego,

12.01.1919 r. – zmiana dotychczasowych luźnych kompani powstańczych na regularne

wojsko polskie,

16.01.1919 r. – pierwsze organizacyjne zebranie Polskiego Czerwonego Krzyża,

24.01.1919 r. - na zebraniu przyjęto statut i skompletowano wydział wykonawczy,

30.01.1919 r. – wydanie rozporządzenia w sprawie noszenia mundurów i odznak

wojskowych, nakazawszy osobom niepowołanym zdjęcie wszelkich mundurów i odznak

wojskowych,

Luty 1919 r. – ustalenie nowego podziału dzielnicy poznańskiej na 3 okręgi,

Luty i marzec 1919 r. – ukazanie się wezwania do zwrotu broni i materiałów wybuchowych,

Marzec 1919 r. – założono „Ognisko” dla żołnierzy, w której znajdowała się kantyna

i czytelnia,

Marzec 1919 r. – objęcie starostwa przez dr Mariana Gładysza,



Marzec 1919 r. – mianowanie Kazimierza Śmigielskiego komendantem Straży Ludowej,

06.03.1919 r. - na zebraniu plenarnym postanowiono, że Powiatowa Rada Ludowa będzie

wykładać wsparcie za czas wojny światowej,

04.04.1919 r. – przyjęcie projektu sztandaru Straży Ludowej,

13.04.1919 r. - zjazd Straży Ludowej powiatu obornickiego dla złożenia przysięgi,

Maj 1919 r. – odbywają się tajne i równe wybory do rady miejskiej. Nowa Rada Miejska

wybiera Magistrat, w którego skład wchodzą: Bolesław Smorawski, Leon Kabat, Marcin

Sydon. Rada Miejska w tym składzie funkcjonowała do listopada 1921 r.

29.11.1919 r. – ostatnie sprawozdawcze zebranie Powiatowej Rady Ludowej,

Lipiec 1920 r. – burmistrz Witt składa urząd i przenosi się do Poznania,

Sierpień 1920 r. – Rada Miejska wybiera komisarza obwodowego z Połajewa Michała

Maćkowiaka burmistrzem Obornik,

Listopad 1921 r. – wybory do Rady Miejskiej (31.12.1925r. zakończenie kadencji)

Ochotnicy z Obornik, w czasie ćwiczeń we Lwówku


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 IV Przewodnik po Obornikach

TAK MAŁO SIĘ MÓWI NA TEMAT

POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO NA ZIEMIACH OBORNIK. NIESTETY

NIEWIELU OBORNICZAN ZNA WAŻNE DLA TEGO WYDARZENIA MIEJSCA.

WARTO JE ZWIEDZIĆ, POZNAĆ BOHATERSKIE CZYNY POLAKÓW.

POZNAĆ, BY UCZCIĆ ICH PAMIĘĆ, ODDAĆ HOŁD.

NIECH TA WYCIECZKA BĘDZIE PODZIĘKOWANIEM

ZA NASZĄ WOLNOŚĆ.

Część kompani obornickiej

W środku d-ca oddziału Anastazy Stepka


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Jesteśmy na rynku w Obornikach. To serce naszego miasta. Od niego zaczynamy

naszą wędrówkę. Kierujemy się na ulicę Sądową, gdzie znajduje się ruina dawnego

klasztorku. Jesteśmy na prawym brzegu Warty.

Klasztorek powstał około roku 1768. Należał

do franciszkanów. Po wyzwoleniu miasta,

w budynku klasztoru stacjonowała kompania

powstańców obornickich, klasztorek pełnił

funkcje koszar.

Kierujemy się teraz na ulicę Powstańców

Wielkopolskich.

W miejscu Banku Spółdzielczego przed 90 laty,

mieścił się Bank Ludowy, w którym

ukonstytuowała się Powiatowa Rada Ludowa.

Prezesem został ks. Schmidt z Rożnowa, rada

posiadała najwyższą władzę w powiecie.

Po drugiej stronie ulicy znajduje się market Schlecker.

Od II połowy grudnia 1918 r. Oborniczanie

gromadzili w tym budynku zwiezioną broń

z Biedruska, Poznania i od mieszkańców ziemi

obornickiej.

Idziemy dalej wzdłuż ulicy Powstańców

Wielkopolskich. Interesuje nas budynek numer 10.

W tamtych czasach był to hotel „Klosego”

Na parterze mieściła się siedziba Rady

Robotniczo-Żołnierskiej. W nim wydano

pierwszy rozkaz wymarszu do powstania.

Od tego miejsca wszystko się zaczęło, byśmy

o tym nigdy nie zapomnieli, na budynku

znajduje się pamiątkowa tablica z roku 1948.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Później musimy cofnąć się na rynek i skierować na ulice Piłsudskiego 7. Obecnie jest

tam sklep komputerowy.

Dawniej był to magistrat, został zajęty przez oborniczan jako jeden

z pierwszych obiektów, tuż obok Starostwa, urzędu pocztowego, kasy

oszczędnościowej oraz stacji PKP. Urząd Burmistrza objął 04.01.1919. r.

dotychczasowy zastępca burmistrza

niemieckiego, pan Janik.

By dojść do kolejnego miejsca kierujemy się

dalej ulicą Piłsudskiego, po czym skręcamy

w ulicę Lipową. Idziemy do dawnego

przedszkola, gdzie w tamtych czasach

mieściło się Starostwo.

W nim doszło do przejęcia władzy przez

Stanisława Jordana z rąk dotychczasowego

starosty niemieckiego Koellera. Został on siłą

sprowadzony z mieszkania przez powstańców.

Gdy oświadczono mu, iż rząd polski przejmuje

miasto, zwrócił się do Jordana ze słowami:

„Ich luge mich der Gewalt, hier ist das

Kreisvermogen” Stanisław Jordan został

pierwszym Starostą polskim w Obornikach.

Następnym miejscem pamięci są groby

powstańców wielkopolskich. Kierujemy się,

więc na cmentarz parafialny. Główna kwatera

jest otoczona grubymi łańcuchami. Wewnątrz

na 31 grobach położono betonowe płyty

z wypisanymi nazwiskami pochowanych pod

nimi osób i stylizowanymi krzyżami

przypominającymi order Virtuti Militarii.

Ponad kwaterą wznosi się okazały pomnik

z 1929 r. z dużych kamieni, zwieńczony krzyżem.

Na nim we wnęce widnieje tablica z nazwiskami

przywódców powstania na ziemi obornickiej

i napisem: „Ku czci powstańców”, ozdobiona

wizerunkiem orła i gałązkami laurowymi.

Udajemy się wreszcie ulicą Piłsudskiego, by dojść

na dworzec główny PKP. Jest ważny w tej

wędrówce wspomnień, bowiem Ignacy Jan

Paderewski w drodze z Gdańska do Poznania zatrzymał się i wzniecił

w oborniczanach wolę walki o wolność.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Było to 26 grudnia 1918 roku. Morawski i Neyman wyjechali naprzeciw

polskim delegatom do Rogoźna, gdzie przywitali Paderewskiego i resztę

oficerów polskich. W obornikach, czekali na przyjazd Paderewskiego

mieszkańcy miasta. Aby wiedzieli, w którym wagonie siedzi kompozytor,

pan Neyman dawał zgromadzonym znak latarką. Gdy pociąg się

zatrzymał Paderewski wyszedł z pociągu, został przywitany

przez Stanisława Jordana oraz przez małą dziewczynkę, która wręczyła

mu bukiet kwiatów.

Dlaczego Ignacy Paderewski jest tak ważny dla historii

Obornik? O tym dowiemy się, gdy odwiedzimy ulicę

Ignacego Paderewskiego. Na skwerze pomiędzy dwoma

jezdniami stoi głaz z metalową tablicą przypominającą

zasługi kompozytora. Jego postać odgrywa ważną rolę

w powstaniu, gdyż jego przybycie przyśpieszyło wybuch

powstania. Kamień ustawiono na niskim cokole

betonowym. Pomnik odsłonięto z inicjatywy

Stronnictwa Demokratycznego.

Udajemy się w stronę schroniska dla psów,

by zwiedzić ostatnie miejsce naszej podróży.

Idziemy wzdłuż dawnej linii kolejowej, po czym

skręcamy w lewe skrzydło ulicy Czarnkowskiej, by

dojść do drewnianego kościółka. W nim miały

miejsce pogrzeby bohaterów naszego

miasta, czyli powstańców wielkopolskich.

Po mszy korowód żałobny przechodził na

cmentarz parafialny, gdzie składane były

ciała zmarłych żołnierzy.

spod kościółka kierujemy się ulicą Czarnkowską na rynek.

04.01.1919 r. koło godziny 15.00 na płycie

rynku zebrało się 44 ochotników, którzy

na rozkaz Stanisława Jordana oswobodzili

miasto z niewoli niemieckiej po 123 latach

zaborów. Cztery miesiące później w tym

samym miejscu odbyła się przysięga

powstańców wielkopolskich z ziemi

obornickiej.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Karta ćwiczeń 1.

CO PRZEDSTAWIAJĄ PONIŻSZE FOTOGRAFIE.

…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………

………………………………………………………………. …………………………………………………………

…………………………………………………………….. …………………………………………………………



1. Podajcie nazwę organizacji sportowej, działającej

na terenie Obornik w latach 1914-1918?

2. Skąd przywieziono poległych Oborniczan, pochowanych

w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym?

3. Kto był prezesem Sokoła?

4. W jakim miesiącu zostały wyzwolone Oborniki?

5. W jakim budynku, podjęto decyzję o wyzwoleniu miasta?

6. Jaki obiekt, został wyzwolony na początku przez

powstańców?

7. Gdzie nastąpiło podpisanie traktatu w 1919 r?

8. Kto był wodzem duchowym ludu polskiego na Górnym Śląsku?

9. Ile osób zjawiło się na dworcu PKP by powitać I.

Paderewskiego.?

10. Kto wręczył bukiet kwiatów Ignacemu Paderewskiemu

w czasie postoju w Obornikach?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Antoni Rulczyński –Pamiętnik z Powstania Wielkopolskiego

(…)Urodziłem się 29.12.1901r. w Garzynie pow. Leszno. Ojciec mój Władysław, syn kołodzieja

dworskiego, od 1905r. prowadził własny warsztat kołodziejski i był właścicielem domu przy Rynku

w Osiecznie, zmarł w 1909r. Matka Maria wychowywała nas 4 braci i siostrę, od 1909r. sama

dopilnowywała, by mogliśmy opanować polski elementarz. Rządził wówczas Wielkopolską Wilhelm II,

lecz duch polski w Poznańskiem górował, bo w klasie szkolnej było na 70 chłopców - 63 Polaków,

na podwórzu szkolnym brzmiał wyłącznie język polski. Do szkoły niemieckiej uczęszczałem od 1907-

1915r. Dnia 01.10.1916r. wstąpiłem do nauki w rzemiośle fryzjerskim u mistrza Kazimierza Koteckiego

w Obornikach, którego powołano do wojska niemieckiego, ale zakład był czynny dalej.



Kotecki był sokołem i członkiem Tow. Przemysłowców Polskich, do których należeli kupcy

i przemysłowcy. Ja od pierwszego dnia nauki należałem do Tow. Terminatorów Polskich.

Było nas około 100 członków. Przedstawienia amatorskie na scenie, śpiew polski i prelekcje o historii

polskiej z czynną biblioteką, były programem naszej pracy w organizacji, urządzano i wycieczki

połączone z musztrą harcersko-wojskową (skautów). Większość naszych druhów należała do Sokoła

i raz w tygodniu odbywały się przez 2 godziny ćwiczenia w sali na przyrządach i gimnastyka, którą

prowadzili Sokoli niezdolni do wojska i wojny na pewien czas, m. in. Brodniewicz, Dondajewski,

Edmund Kowalski, Władysław Ciosański i inni.

Moi bracia wyuczyli się rzemiosła piekarskiego, rzeźniczego, a najmłodszy Marian też fryzjerskiego,

siostra Władysława była również fryzjerką. Zaznaczam, że bracia ojca byli kowalem, drugi kołodziejem,

trzeci szewcem, czwarty krawcem w Ryczywole, bo rodzina ojca sięgała w Ryczywole w 1927r. od 600

lat jako rodzina mieszczańska i nadal Rulczyńscy tam mieszkają. Po moim ojcu Władysławie

jest dotychczas 20 Rulczyńskich łącznie z wnukami i prawnukami.

Nadszedł 11.11.1918r. pruska potęga na obu frontach się załamała. Od tego dnia rządy w Prusach

objęły sądy robotniczo-żołnierskie, a zarazem zaświeciło słońce wolności dla narodu polskiego.

Najwspanialszym dniem mego życia było drugie Święto Bożego Narodzenia w roku 1918. Wróciłem

z nabożeństwa z kościoła. O godz. 12.30 obiegła kurenda Tow. Terminatorów Polskich, że o godz. 18.30

będzie przez Oborniki przejeżdżał Ignacy Paderewski z Londynu - przez Gdańsk, Piłę, Oborniki –

do Poznania, w towarzystwie oficera angielskiego i Wojciecha Korfantego, z małżonką panią

Paderewską. Taką samą kurendą zostali powiadomieni członkowie Sokoła, Tow. Przemysłowców, Tow.

Robotników, Tow. Śpiewu i inne związki polskie.

Ze zwiniętymi sztandarami, pojedynczo, zebraliśmy się wszyscy - około 300 osób - na peronie

kolejowym w Obornikach. Właściciel majątku p. Jordan z Gołaszyna koło Obornik razem z prezesem

„Sokoła” Smorawskim, właścicielem browaru, dał polecenie do powitania Naczelnika Państwa

Polskiego. Na dworcu p. Jordan przygotował swych pracowników dworu z pochodniami, by dobrze

oświetlić peron, tam rozwinięto sztandary związków. Było ich około 10. Córka mego wychowawcy

w zawodzie, Bogumiła Kotecka, wręczyła p. Paderewskiemu bukiet kwiatów biało-czerwonych

i powiedziała wiersz powitalny.

Ja stałem na peronie przed wagonem specjalnym, w którym jechali p. Paderewski z małżonką,

a w oknie wagonu stał przystojny, wysoki Wojciech Korfanty, wódz duchowy ludu polskiego Górnego

Śląska, sylwetka jego do dziś pozostała w mej pamięci.

Po odjeździe pociągu w kierunku Poznania, wszyscy zebrani utworzyli pochód z otwartymi

sztandarami w kierunku centrum miasta, obchodząc rynek pod salę Sokoła. Z dworca kolejowego

do miasta śpiewano bez przerwy :Jeszcze Polska nie zginęła" i "Boże coś Polskę". Z okna sali Sokoła

przemawiał prezes p. Smorawski do zebranych, by się spokojnie rozeszli i czekali następnych rozkazów.

Po drodze z dworca kolejowego w oknach domów niemieckich ukazywały się głowy Niemców z trwogą,

co się dzieje w Obornikach.


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Moje miasto oswobodziło się 5 stycznia 1919r. po południu, około godz. 16-tej.

Z podwórza hotelu Narożyńskiego wyjechała czarna karoca z zaprzęgiem 2-ch białych koni, na której

stał ze sztandarem biało-czerwonym obywatel ziemski p. Jordan, późniejszy starosta powiatu

obornickiego, za karocą maszerowała grupa uzbrojonych powstańców z Obornik i zaraz zebrała się

większa gromada obywateli.

Tam przemawiał p. Jordan, że godzina wolności wybiła dla Obornik i Polski. Wezwał wszystkich

mężczyzn od wieku 18-go pod broń, po czym udał się w karocy pod starostwo Landsratsamt, objął

władzę, a następnie przejął Pocztę, Dworzec Kolejowy i Młyn wodny Dahlmanna. Zabezpieczono mosty

nad rzeką Wartą, węzły kołowe i kolejowe.

Ja będąc uczniem fryzjerskim przerwałem pracę i dołączyłem do grupy zdobywców miasta. Oborniki

poddały się bez jednego strzału.

W następnych dniach rozpoczął się werbunek powstańców, chłopów dworskich, rzemieślników,

kupców i innych na front pod Czarnkowem i Chodzieżą - w cywilu i mundurach poniemieckich,

w rogatywkach i opaskach na ramieniu biało-czerwonych. Rozdawano karabiny i amunicję i po

nabożeństwie z błogosławieństwem proboszcza Jaraczewskiego - ruszyły kompanie na dworzec

kolejowy i dalej pociągami w stronę Czarnkowa, Chodzieży i Żnina.

Młodzi sokoli ćwiczyli strzelanie z karabinu w pociągu przez okna, bo nie wszyscy znali obchodzenie

się z bronią. Właściciele okolicznych majątków, a także kupcy - organizowali żywność dla walczących

na frontach powstańców - inni składali pieniądze do rąk Komitetu Powstańczego.

Już 17.01.1919r. przywieziono grupę poległych oborniczan z frontu pod Chodzieżą, którzy zostali

pochowani na cmentarzu w Obornikach, gdzie w grobie wspólnym, pod pomnikiem z wypisanymi

nazwiskami, spoczywają ku chwale wolnej Ojczyzny.

Już przed świętami Bożego Narodzenia wrócił z wojny mój wychowawca i mając wtedy 40 lat zgłosił

się do szeregów Rady Ludowej, by pełnić funkcję wartowniczą przy mostach, magazynach i dworcu

kolejowym w czasie Powstania Wielkopolskiego. Spełniał tę służbę wartowniczą na zmianę ze mną,

co drugą noc z karabinem na ramieniu, w ten sposób zabezpieczaliśmy bezpieczeństwo na tyłach frontu

powstańczego.

Po dwóch miesiącach nastąpiło zawieszenie broni z polecenia komisji alianckiej, a przy końcu roku

1919 nastąpiło podpisanie traktatu pokojowego w Paryżu w pałacu Wersalskim, który z ramienia Rządu

Polskiego podpisał Ignacy Paderewski i Roman Dmowski. Pióro, którym podpisali oglądałem w roku

1937 w pałacu Wersalskim w gablotce sali lustrzanej. Byłem ogromnie dumny, że i ja mogłem się

przyczynić do obrony za frontowej, by zabezpieczyć mienie i komunikację potrzebną do zaopatrzenia

w amunicję i żywność walczących na frontach powstańców.

Po zakończeniu powstania, kontynuowałem naukę i egzamin czeladniczy złożyłem w kwietniu 1920r.

po trzy i pół letniej nauce, a już w maju 1920 powołano mnie do szeregów Wojska Polskiego i po trzech

miesiącach służby - jako starszy szeregowiec sanitarny pojechałem na front litewski ze szpitalem

polowym na etacie kaprala do Suwałk, tam w koszarach porosyjskich urządziliśmy szpital polowy.

Pacjentami naszymi byli żołnierze chorzy na różne przeziębienia i zapalenia, nie wyłączając biegunki.

W styczniu 1921 zostaliśmy ewakuowani do Stęszewa i tam zdemobilizowani.



Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy odpowiedz na pytania.

1. Wymień nazwę jednej organizacji patriotycznej, która w listopadzie 1918 r. rozpoczęła

w Obornikach przygotowania powstańcze.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Jakiej organizacji przewodniczył Stanisław Jordan?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3. Skąd powstańcy oborniccy mieli broń?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

4. Kto w Obornikach sprawował urząd burmistrza w chwili wybuchu Powstania

Wielkopolskiego?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Kiedy podjęto decyzję o ostatecznym przejęciu władzy z rąk niemieckich?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

6. Kto został pierwszym starostą powiatu obornickiego po wyzwoleniu?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

7. Gdzie powstańcy z Obornik, Rogoźna, Wągrowca i Czarnkowa stoczyli pierwszą krwawą bitwę

z Niemcami?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

8. Ile lat w Wielkopolsce trwały zabory?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

9. Ilu oborniczan poległo w walce pod Chodzieżą?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 FRAGMENT: Michał Maćkowiak –Kronika miasta powiatowego Oborniki

Miasto Oborniki zrzuciło jarzmo pruskie w dniu 4 stycznia 1919 roku. Nieopisana radość ogarnęła

ludność polską w Obornikach, gdy w dniu 4 stycznia 1919 roku ukazał się sztandar Polski

na Starostwie, czyli dawniejszej Landraturze, gdzie jako zastępcę Landrata wprowadziło dowództwo

kompanii bojowej w Obornikach właściciela dóbr Jordana z Gołaszyna, który objął urząd pierwszego

Starosty polskiego w Obornikach. Landrat von Kohler przy odbiorze mu urzędu oświadczył słowa:

"Ich weiche der Gewalt" i założył agendy urzędowe w ręce pana Jordana. Na czele kompanii

obornickiej powstańców, która w dniu 4 stycznia roku 1919 obsadzała wszystkie urzędy

w Obornikach Polakami :

Stanisław Jordan z Gołaszyna.

Seweryn Skrzetuski,

Zygmunt Stefanowicz,

Wacław Stachowiak,

Kazimierz Borowiak,

Stanisław Mazer,

Bolesław Smorawski,

Stefan Neyman,

Henryk Dolacki.

Zastępcą burmistrza został jak już wspomniałem Ludwik Janik z Obornik.

Burmistrz Dr. Villaret zrezygnował ze stanowiska dobrowolnie pod warunkiem, że miasto zapłaci

mu przeprowadzkę z Obornik do Westfalii, na co się miasto Oborniki zgodziło.

W styczniu zaczynają się walki z Niemcami pod Chodzieżą i Czarnkowem. Kompania obornicka

pod dowództwem pana Seweryna Skrzetuskiego, Stefanowicza, Wacława Stachowiaka i Kaźmierza

Korowiaka, idzie w bój i bije się dzielnie o wolność ziemi polskiej. Na polu walki z Niemcami poległo

9 powstańców z Obornik i to ochotnicy:

1. Władysław Fitzner,

2. Roman Garstka,

3. Tomasz Tabat,

4. Wiktor Fromm,

5. Józef Filipiak,

6. Józef Kempiński,

7. Michał Dusterhoft,

8. Wawrzyn Kasprzak,

9. Józef Kuźniak.

Na tem miejscu schylam głowę przy słowach "Cześć Ich Pamięci".

Za przykładem miasta Obornik idzie cały powiat i wszędzie zrzucają jarzmo pruskie i dążą

do obrony granic ku Chodzieży i Czarnkowa. W dniu 6 stycznia 1919 roku powstaje Połajewo,

ten najważniejszy i zagrożony odcinek powiatu obornickiego. Po oswobodzeniu miasta Obornik

zaczyna się życie polskie.



Niemcy i żydzi sprzedają realności swe i wyprowadzają się do Niemiec. Życie polskie wzrasta

z dnia na dzień. Nauczycielstwo bierze się do pracy i uczy dziatwę naszą po polsku śpiewać i czytać.

Słychać śpiew "Boże, coś Polskę" i "Marsz Dąbrowskiego", łzy radości i płacz matek polskich, które

z radości całują dzieci swe, widać na ulicach miasta naszego. Tworzy się życie państwowe naszej

ukochanej Polski. (…)

Odezwa do ludu obornickiego, sporządzona przez Radę Robotniczo-Żołnierską

(…)„Odezwa !W tych poważnych czasach przełomu zostały przez żołnierzy w pośpiechu

i nieświadomości stosunków mundury i przybory wojskowe jak np. broń, amunicja, konie, zaprzęgi

i wozy, tymczasowo zabrane, porzucone lub sprzedane. Przez to państwu wyrządzona została wielka

strata, która właśnie w tych poważnych czasach, przy bardzo trudnych gospodarczych stosunkach daje

się we znaki. Obowiązkiem każdego, który pragnie dobra ogólnego jest, dopomóc nam i starać się

o to, ażeby rzeczy, kute do państwa należą, natychmiast zwrócone zostały. Wszystkich przełożonych

gmin i mieszkańców powiatu wzywamy do natychmiastowego doniesienia komendanturze

w Biedrusku, gdzie się przedmioty wyżej wymienione znajdują, ażeby takowe mogły być odebrane lub

innym urzędom przekazane.”

Komendantura placu ćwiczeń w Biedrusku

Rada Żołnierzy w Biedrusku

„Stosownie do odezwy, a nawet jak poprzednio postąpiła Rada Żołniersko-Robotnicza w Obornikach

i osiągnęła już znaczne rezultaty, wzywamy raz jeszcze wójtów i mieszkańców powiatu obornickiego

aby znalezioną lub kupioną broń, amunicję, koni, wozy, półszorki itd. bezzwłocznie Radzie Żołniersko-

Robotniczej dostawili i o wszelkich dalszych wykroczeniach donosili.


Stanisław Jordan

Przewodniczący Rady Żołniersko-Robotniczej.



Konspekt zajęć 1.

„Powstanie Wielkopolskie w mojej małej ojczyźnie”

Cele:

Poznanie dziejów historii Polski w latach 1918/19

Analiza historii regionu w okresie Powstania Wielkopolskiego.

Harmonogram:

Treść Forma Czas.

Sprawy organizacyjne

--------------

5 min.

Wprowadzenie do tematu zajęć, zadanie

uczestnikom zajęć kilku pytań:

Ile w historii Polski było

zwycięskich powstań?

Które, z nich było zwycięskie i

zadecydowało o zachodniej granicy

Polski po I wojnie światowej?

Kim był Ignacy Paderewski?

Czy oborniczanie przyczynili się do

odzyskania niepodległości?

Dyskusja 5 min.

Prowadzący przedstawia przygotowania i

przebieg powstania na ziemi obornickiej.

Powstanie Rady Robotniczo-

żołnierskiej

Powstanie i działania Powiatowej

Rady Ludowej

Przyjazd Paderewskiego

Podjęcie decyzji o wyzwoleniu

Obornik, krótki przebieg

poszczególnych działań oddziału

powstańczego oraz Powiatowej Rady

Ludowej.

Walki kompani obornickiej na froncie

– walki o Budzyń, Chodzież,

Czarnków,

Prelekcja 15 min.

Na podstawie materiałów źródłowych

uczestnicy odpowiadają na pytania związane

z powstaniem wielkopolskim w Obornikach. –

karata ćwiczeń 3.

Praca w Grupach 10 min

Wyznaczone osoby z grup udzielają

odpowiedzi na pytania z ćwiczenia.

Podsumowanie 5 min


Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 Konspekt zajęć 2.

„Wielkopolanie po 11. Listopada 1918 r.

na przykładzie mieszkańców Obornik”

Cele:

Zapoznanie uczestników zajęć z wydarzeniami, które miały miejsce

po odzyskaniu niepodległości, (po 11 listopada 1918 r.)

Zapoznanie uczestników zajęć z organizacjami patriotycznymi

działającymi w Obornikach.

Poznanie życia oborniczan na przełomie 1918/19 r.

Harmonogram:

Treść Forma czas

Sprawy organizacyjne --------- 5 min.

Prowadzący zadaje pytania

uczestnikom:

Co przyczyniło się do odzyskania

niepodległości przez Polskę?

Dlaczego 11 listopada jest

uznawany przez Polaków za święto

„odzyskania niepodległości”

dyskusja 5 min.

Uczestnicy, próbują rozpoznać obiekty

znajdujące się na fotografiach. Karta

ćwiczeń 1.

Praca w grupach 5 min.

Prowadzący przedstawia nastawienie

Polaków na terenie zaboru pruskiego

po wybuchu rewolucji.

Powstawanie Rad robotniczo-

żołnierskich,

Powstawanie organizacji

patriotycznych – skauting,

towarzystwo gimnastyczne „sokół”

bractwo kurkowe, towarzystwo

śpiewacze etc.

Przygotowanie do zbrojnego

wystąpienia przeciwko zaborcy.

Rola I. Paderewskiego w

odzyskanie Niepodległości.

prelekcja 15 min.

Uczestnicy w grupach rozwiązują

krzyżówkę – karta ćwiczeń 2.

Praca w grupach 10 min

Podsumowanie zajęć. 5 min.

Temat do przemyślenia po zajęciach:

„Czy powstanie na terenie Wielkopolski było potrzebne, jak wyglądała

by Wielkopolska i Polska, gdyby te wydarzenie nie miało miejsca.”



Konspekt zajęć 3.

„Powstanie Wielkopolskie”

Cele:

Przestawienie uczestnikom zajęć – faktów o powstaniu

wielkopolskim,

Treść Forma Czas. Sprawy organizacyjne 5 min

Prowadzący zadaje uczestnikom zajęć

pytania:

Co to jest powstanie oraz jakie

znają powstania w historii

Polski,

Które z wymienionych powstań były

zwycięskie?

dyskusja 5 min

W krótkim filmie przedstawiono:

przyczyny, przygotowania, przebieg

oraz skutki Powstania Wielkopolskiego

Pokaz filmowy 55 min

Uczestnicy w grupach przygotowują

scenkę z Powstania Wielkopolskiego

Praca w grupach 10 min.

Uczestnicy zajęć przedstawiają

chronologicznie przygotowane scenki,

odtwarzając w ten sposób przebieg

powstania.

teatrzyk 10 min.

Podsumowanie zajęć 5 min.

Źródło:

Film „Zapomniane Powstanie”

http://www.youtube.com/watch?v=z6-poUU6Rac




Konspekt zajęć 4.

„ Postacie Powstania Wielkopolskiego na ziemi

obornickiej”

Cele:

Zapoznanie uczestników zajęć z ważnymi postaciami powstania

wielkopolskiego w Obornikach

Harmonogram:

Treść Forma Czas

Sprawy organizacyjne ----------------- 5 min.

Zadanie uczestnikom

zajęć pytania. Czy

wiedzą kim był Taczak,

Dowbór-Muśnicki,

Paderewski, Piłsudski,

Korfanty,

Zadaje pytanie czy znają

oborniczan, którzy

podobnie jak wymienieni

panowie wcześniej

dokonali czegoś

w odzyskaniu

niepodległości.

dyskusja 8 min

Prowadzący w krótkim

wykładzie przedstawia

następujące postacie:

Wiktor Mędlewski,

Stanisław Jordan, Ksiądz

Schmidt, Mazer, dr

Stefanowicz, Smorawski,

Dolacki

Prelekcja 12 min

Na podstawie mat.

Źródłowego uczestnicy

odpowiadają na pytania

karta ćwiczeń nr 2,

15 min.

Podsumowanie zajęć 5 min



VII. Wybrane groby powstańców na cmentarzu

parafialnym w Obornikach

Podporucznik Józef Boch

Powstaniec Wielkopolski

(1887-1979)

(kwatera 7, rząd 11, 16 grób od prawej strony)

Stanisław Ratajczak


(1898-1978)

(kwatera 7, rząd 11, grób 14 od prawej

strony)

Stanisław Nowicki


Walczył pod Czarnkowem

(24.04.1878-08.05.1967)

(kwatera 6, rząd 4, 2 grób od lewej strony)



Edwin Robakowski


Major WP

(17.09.1895-19.02.1973)

( 8 kwatera, 11 rząd, 13 grób od lewej strony)

Walenty Chudy


Uczestnik I i II wojny światowej

Odznaczony krzyżem oficerskim O.O.P

(02.02.1900-31.12.1988)

( 12 grób od lewej strony w 11

rzędzie, w 8 kwaterze)

Grabowski Jan


(08.05.1901-14.03.1972)

(kwatera 7, rząd 4, 9 grób od prawej

strony)



Anastazy Stepka

Powstaniec Wielkopolski – szeregowy,

członek kompani obornickiej, pełnił

funkcję telegrafisty; plutonowy podczas

walk o Czarnków

(2.08.1895-19.02.1983)

( kwatera 4, rząd 1, 17 grób od lewej

strony)

Jan Biedny

Powstanie Wielkopolski, członek kompani

obornickiej,

walczył pod Czarnkowem

(17.06.1898-18.03.1969)

(kwatera 8, rząd 11,6 grób od lewej strony)

Franciszek Jaworski

Powstaniec Wielkopolski, walczył pod

Czarnkowem

(03.10.1900 – 11.01.1975)

(kwatera 2, rząd 9 grób 28 od prawej

strony)



Józef Kaczmarek

Powstaniec Wielkopolski, walczył pod Czarnkowem

(1879-1967)

( kwatera 3, rząd 4, 7 grób od prawej strony)

Stanisław Leszczyński


Czarnkowem

(26.01.1891-06.01.1954)

(kwatera 3, rząd 6, grób 25 od lewej strony)

Franciszek Maćkowiak


Czarnkowem

(03.08.1887 – 17.04.1963)

(kwatera 3, rząd 7, grób 1 od prawej strony)



Jan Krajewski


Czarnkowem.

(15.04.1900 – 23.02.1978)

(kwatera 3 rząd 4, grób 11 od prawej strony)


( 8 kwatera, 1 rząd 15 grób od lewej strony)


( 8 kwatera, 1 rząd, 14 grób od lewej strony)



VIII Źródła:

www.27grudnia.pl

www.poznań.pl/powstanie

www.oborniki.com.pl


„DZIEJE POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO W POWIECIE OBORNICKIM I NAD NOTECIĄ”

Alfred Kucner.

http://www.27grudnia.pl/

http://www.poznań.pl/powstanie

http://www.oborniki.com.pl/


Documents

ZIEMI OBORNICKIEJ Powstanie Wielkopolskie 1918-1919raporty.rokregionow.zhp.pl/web/uploads/reports/raport_2357.pdf · Poradnik historyka Regionu Ziemi Obornickiej – Powstanie Wielkopolskie