Zilha Hodžić

8/17/2019 Zilha Hodžić

1/42

INTERNACIONALNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

ODSEK: PEDAGOŠKO-PSIHOLOŠKIH NAUKA

SMER: PSIHOLOGIJA

ZNAČAJ PISANJA NALAZA U

KLINIČKOJ PRAKSI

(DIPLOMSKI RAD)

MENTOR: STUDENT:

Prof. r Bo!"#" Z$%&" Ho'$

NOVI PAZAR *+,.

SADRAJ


2/42

,. UVOD............................................................................................................................................../*. DE0INICIJA PODJELA I ZADACI KLINIČKE PSIHOLOGIJE.......................................1

2.1.Teorije ličnosti u kliničkoj psihologiji....................................................................................52.2. Procena dinamike i internih procesa ličnosti.........................................................................52.3. Test nedovršenih rečenicaT!".............................................................................................#2.$. Test tematske apercepcijeT%T..............................................................................................#2.5. Procena ja& samosvesti ili samstva.........................................................................................'2.#. (o sam ja...............................................................................................................................'2.'. )trategije *a ispitivanje ličnosti.............................................................................................+2.+. )u,jektivne pogreške kod opa-anja i procjenjivanja ličnosti...............................................+2.. /tjecaj kliničara na opa-anje i procjenjivanje ličnosti.........................................................2. 10. Pravila *a opa-anje i procjenjivanje ličnosti.....................................................................11

/. PSIHODIJAGNOSTIČKI INSTRUMENTI KOJI SE KORISTE U.....................................,*KLINIČKOJ PRAKSI....................................................................................................................,*

3.1.(liničkopsihološki instrumentarij.........................................................................................13

3.2. Procjena inteligencije...........................................................................................................1$3.3. Procjena ošteenja sposo,nosti i unkcije mišljenja............................................................153.$. estart test ,enderove..........................................................................................................1#3.#. Prcjena unkcije mišljenja....................................................................................................1'3.'. Psihodijagnostika ra*vojnog do,a.......................................................................................1+3.+. )vojevrsnost psihodijagnostike ra*vojnog do,a..................................................................1+3.. )peciičnost intervjua koji se vodi sa roditeljima................................................................213.10. 4ntervju sa djetetom...........................................................................................................22

1. 0UNKCIONALNA ANALIZA PONAŠANJA U 2IHEJVIORALNOJ PROCJENI..........................*/$.1.(linika..................................................................................................................................2#$.2. ir na -elucu i dvanaestopalačnom crevu............................................................................2#

$.3. Bronhijalna astma................................................................................................................2'$.$. Povišeni krvni pritisak.........................................................................................................2'$.5. 6eerna ,olest......................................................................................................................2+$.#. Zdravlje i proces nastajanja ,olesti......................................................................................2$.'. Proces liječenja....................................................................................................................2$.+. (liničkopsihološka intervencija u školi...............................................................................30$.. (liničkopsihološka intervencija u školi u našim školama...................................................30

3. DIJAGNOSTIKA PORODICE I 2RAKA................................................................................//5.1.Popularni klinički testovi i procjena ,raka i porodice..........................................................3$5.2. 7 nekim pro,lemima ,rčnih i porodičnih inventara............................................................3$5.3. )kala opšte ,račne prilago8enosti i *adovoljstva................................................................3$

5.$. Primjer korišenja genograma.............................................................................................355.5. (linička procjena hendikepiranih........................................................................................3+5.#. Pisanje i korišenje psihološkog nala*a...............................................................................35.'. Teškoe u psihološkoj procjeni hendikepiranih...................................................................3

. ZAKLJUČAK .....................................................................................................................1+


3/42

/

,. UVOD

(valiteta odn. točnostistinitostvjerodostojnost i potpunost samoiska*a o vlastitom ponašanju i do-ivljavanju

je veoma niska odn. ograničena& pogotovo pri opisivanju prošlih do-ivljaja odn. mentalnih stanja i emocija koji nisu u

potpunosti pod svjesnom kontrolom.9e ver,ali*acija jednostavne motorne vještine koja je pod svjesnom kontrolom&

kao što je to npr. vo-nja ,icikla& predstavlja *a veinu 4judi poteškou& a u kliničkoj psihologiji se tra-e mnogo

*ahtjevniji iska*i& koji se ne odnose samo na opise doga8aja& ve prete-no na opise do-ivljaj.Pojedinci koji uspjeh

atri,uiraju vlastitoj sposo,nosti i *alaganju& a neuspjeh nedovoljnom *alaganju imaju i*ra-eniji motiv *a posti*anjem.

Pojedinci koji vlastiti neuspjeh pripisuju nedostatku sposo,nosti imaju ni*ak motiv *a posti*anjem. !ije jasno kako ti

pojedinci atri,uiraju uspjeh& jer su nala*i neodre8eni.

7čekivanje odn. su,jektivna vjerojatnost uspjeha:neuspjeha u ,uduem *adatku je primarno pod utjecajem

dimen*ije percipirane sta,ilnosti:nesta,ilnosti u*roka uspjeha:neuspjeha u prethodnom *adatku; očekuje se da se

sta,ilni u*roci ponavljaju u ,udunosti& a da se ne ponavljaju nesta,ilni u*roci.!a primjer& ako očekujem da pro8em&

a padnem na ispitu& i ishod pripišem sta,ilnom u*roku


4/42

Tako na primer& u okviru neuropsihijatrije& kliničko ispitivanje podra*umijeva i primenu psihodijagnostičkog

ispitivanja& u svojstvu konsultativne& pomone procedure. )a strukturalnog stanovišta& ovaj medicinski model kliničke

metode predstavlja jedan eksplorativni plan koji kom,inuje naturalističke pristupe sa veim ili manjim ,rojem

speciičnih la,oratorijskih ispitivanja& usredsre8enih na pojedinačnog pacijenta& pod nad*orom jednog kliničara& koji

planira& kontroliše i integriše inormacije.

(linički metod u ovom paketu je istovremeno i ekste*ivan i inten*ivan i kvalitativan& jednom rečju kompleksan.

/ tom okviru doga8a se da kvalitativne kliničke opservacije i interpretacije ne do,ijaju potvrdu la,oratorijskih i

tehnoloških aparatura& što mo-e da se komplikuje na ra*ne načine ili se ra*rešava primenom ,aterije mo*gova&

odnosno kon*ilijuma vodeih eksperata(linički metod u psihologiji& u mnogo manjoj mjeri ističe va-nost

organi*acijskih činilaca& interdisciplinarnosti i tehnologije i*vora inormacija. / psihologiji se klinički metod deiniše

kao kvalitativni& eksplorativni i idiograski usmereni pristup.

(linički metod koji vodi ka utvr8ivanju dijagno*e na*iva se psihodijagnostika& a koji vodi terapijskoj promeni&na*iva se terapija& psihoterapija& savetovanje ili intervencija. !aime& uslovi pod kojima dola*i do susreta kliničara i

pacijenta& praktično su istovetni sa uslovima pod kojima se odvija ,ilo koja dijagnostička procedura u medicini. To što

se u ulo*i kliničara nala*i psiholog& a ne medicinar& ne unosi ,itne i*mene u pravila i proceduru& kao što ne predstavlja

nikakvu ,itnu ra*liku& ni činjenica da pacijent ima psihičke a ne somatske disunkcije. )ledea sličnost je što kliničar

pristupa eksploraciji sa *natnim ovlašenjima u pogledu ni*a metodskih i proceduralnih odluka.

4ako je psihodijagnotika manjeviše ustaljena procedura& ,ar što se tiče kliničara odre8enih proila& ona je u

načelu poluotvoreni sistem. %ko se pojavi neki novi psihodijagnostički instrument& koji ima do,re parametre i koji je

do,uio do,re ocene stručnjaka& onda klinički psiholog mo-e da uključi taj instrument u svoj paket instrumenata& a da ne

dovede u pitanje nijedan ,itan princip kliničkog metoda. !a kraju o,avljene eksploracije kada su o,avljeni svi pregledi&

kada su primjenjeni svi testovi& tehnike i skale procjene& i pošto su sakupljeni svi re*ultati& kliničar& psiholog ili lekar&

mora da i*vrši jednu i*u*etno slo-enu radnju& da klasiikuje do,ijene re*ultate& da ih uva-i ili eleminiše& da uspostavi

me8u njima neki red koji se mo-e o,jasniti ili pove*ati sa pri*natim naučnim sa*nanjima. 7va mentalna operacija je

koiliko nei*,e-na kao inale primene kliničkog metoda& toliko i *agonetna.

(linički metod u psihologijiima neke speciičnosti. 4ako je u pitanju neka radnjakoja se i*vodi u proesionalne ili

naučne svrhe& ona je u mnogo čemu srodna svakodnevnim doga8ajima i* -ivota gde se ljudi sreu& posmatraju& procjenjuju i uopšte komuniciraju. 4* ovih ra*loga smo psihodijagnostiku podelili na naturalističku& koja se sprovodi

prirodnim sredstvima komunikacije me8u ljudima; posmatranjem& ra*govorom i praenjem promjena? i psihotehničku

koja se sprovodi po sredstvom testova& tehnika i skala procjene. 1

lavno pitanje koje se postavlja je sledee; da li se me8uljudska spo*naja odvija po istim pravilima kao i

spo*naja stvari. >noge činjenice upuuju na *aključak da je ovaj epistemološki pro,lem opravdano postavljen& da je

me8uljudks aspo*naja jedna speciična vrsta komunikacija.

rger @.; Psihodijagnostika& !olit& Beograd& 1+$.


5/42

3

*.,.T4or$!4 %$5#o67$ 8 9%$#$59o! 6$&o%o;$!$

*.*. Pro


6/42

sastoji od #0 nedovršenih rečenica aterijal i *aključci do,ijeni upotre,om T!" su AAdu,lji&

odnosno ličniji od materijala upitnika i inventara a i mnogih i*java u intervjuu. 4 pored toga&

preporučuje se da se materijal i* T!" slu-i samo *a hipote*e i aproksimovativne procene&a ne i *a

deinitivne *aključke

*.1. T467 74="7694 "4rari je dao prvi takav sistem pod

na*ivom AApotre,e i pritisciAA& ali nije o,ave*an da to uradi. Bitno je shvati smisao tih priča& da prodre u njihovo *načenje i da svoje shvatanje ormuliše tako da te ormulacije omogue i drugim

stručnjacima da ra*umeju ličnost ispitanika.

*.3. Pro"

/ kliničkoj poraksi je enomen ostao AAdvovlasnički& do kraja je ostalo otvoreno pitanje da

li tre,a procenjivati& ovaj središnji enomen u smislu ega& dakle i* psihoanalitičke perspektive& ili u

smislu samosvesti ili samstva& dakle i* enomenološke perspektive. !aravno& najpogodniji način da

se ove psihološke pojave ispitaju i dijagnostikuju je psihoterapija& ali u nekim slučajevima


7/42

@

psihodijagnostika prethodi psihoterapiji& a mnogo češe ostaje i jedna mogunost stručne procjene

ovog @anusenomena. (od nas se u upotre,i nala*e dve tehnike. @edna je AA(o sam ja& često&

često korišena& i druga sortiranje AA kartica& dosta retko korišena.

*.. Ko 6"= !"

7va tehnika je po ormi slična projektivnim& ali se ne u,raja u tu kategoriju. Za tako nešto je

suviše neposredna i otvorena. 7d ispitanika se tra-i da na listu hartije napiše naslovv AA(o sam

ja i da *atim navede deset odgovora na to pitanje. Broj deset je proi*voljno oda,ran& *nači da

mo-e i više i manje. 4majui u vidu da se ovatehnika koristi u kliničkoj eksploraciji& uporedo sa

svim ostalim postupcima& postavlja se pitanje& šta od nje očekujemo& kakvu ona ima dodatnu

vrijednost.

)asvim je i*vesno da do,ro o,avljena psihodijagnostička eksploracija& naturalistička i

psihotehnička *dru-eno pru-a dovoljno mogunosti kliničaru da sa*na šta kliničar misli o se,i&

kakav je njegov do-ivljaj i koncept samog se,e. Po prirodi stvari& psihološka ekspoloracija ličnosti

se sprovodi posredno& tangecijalno& retko sasvim konkretnim pitanjima. 4skustvo poka*uje da je

takav način u prednosti u odre8enim uslovima i sa pacijentima pre svega.

>o-e da se ka-e da je ova tehnika u okviru kliničke skupine paradoksalna. >e8utim& ona

svojim opstajanjem potvr8uje da pru-a nešto što procenjivačima poma-e da ispitanika shvate i

,olje o,jasne. Pored ovog *adatka& mo-e da se postavlja i drugi AA(akav ,ih -eleo da ,udem.

7vako dvostruko postavljeni *adatak inspirisan je "od-ersovom tehnikom& gsortiranja i njegovim

tumačenjem odnosno stvarnog i idealnog ja ili samstva.

*.@. S7r"74;$!4 " $6$7$>"#!4 %$5#o67$

Postoje tri glavne strategije *a istra-ivanje:ispitivanje ličnosti;

Putem kliničkog intervjua& klinički pristup& koji je usmjerena komunikacija dvije oso,e koje imaju

komplementarne uloge& i koja sadr-i ,ehavioralnu& ver,alnu i emocionalnu komponentu a njen cilj opa-anja je

provo8enje i procenjivanje& prikupljanja podataka& i ono se koristi i *a savjetodavne i terapeutske svrhe


8/42

Empirijskopsihometrijski pristup& putem kom,inacije psihometrijskog i kliničkog pristupa; psihološki

mjerni instrumenti konstruišu se *a mjerenje konstrukata onih ličnosti čije to postojanje pretpostavlja jedna teorija koja

je pola*na& a onda se utvr8uju njihove metrijske karakteristike& da ,i se kasnije klinički primijenili.

!edostaci kliničkog pristupa su slijedei;

elativno mala dijagnostička valjanost& osim *a vrlo i*ra-ene oso,ine ličnosti kao što su impul*ivnost.&agresivnost& dominantnost:su,misivnost& tako da varira su,jektivna prosud,a istog PPP koje proi*la*e i* intervjua sa

istim ili ra*ličitim klijentima&

niska pou*danost su,jektivnih prosud,i; kliničarintervjuer& kao nestandardi*irani mjerni instrument varira u

prosud,ama istog klijenta koje proi*la*e i* ra*ličitih intervjua& pa je njegova su,jektivna prosud,a vremenski

nesta,ilna&

su,jektivne pogreške i pristranosti intervjuera kao npr. haloeekt& utjecaj stavova& vjerovanja i očekivanja

intervjuera& koje utječu na interpretaciju prikupljenih podataka

poteškoe ispitanika u točnom samoopa-anju i uvidu& te u kooperativnosti i i*dierenciranosti rječnika.

*.B. S8!497$>#4 o;r4?94 9o o"'"#!" $ ro"#!" %$5#o67$

)u,jektivne pogreške kod procjene i opa-anja su slijedee;


9/42


10/42

Pravila *a opa-anje:procjenjivanje ličnosti i ponašanja imaju *a cilj smanjiti utjecaj ra*ličitih i*vora pogrešaka

putem po,oljšanja psihometrijskih karakteristika opa-anja& pose,no pou*danosti i valjanosti& a odnose se na;

proces opa-anja i procjenjivanja i

sredstva opa-anja i procjenjivanja; kliničara i instrumente koje koristi.

(ako ,i se po,oljšao proces o:p potre,no je preci*no deinirati;'

1= vrijeme& mjesto i trajanje opa-anja& pogotovo ako se radi o naturalističkom opa-anju&

2= ponašanja koja su predmet o:p kao što su npr. socijalne interakcije& speciična ponašanja... tre,a eksplicitno

deinirati te preci*no i detaljno opisati& kako opa-ači ne ,i su,jektivno odre8ivali što opa-ati&

3= način opa-anja; edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10


11/42

,,

skrivenim kamerama& čime se smanjuje tendencija opa-enog da iska*uje socijalno po-eljno ponašanje=& odn.


12/42

pedagoga&

socijalnih radnika&

deektologa

!a*iv psihodijagnostika nosi i grana koja se ,avi konstrukcijom& ra*vojem i prodajom

psiholoških mernih instrumenata& koja pokriva potre,e cjelog područja primjenjene psihologije.

(linička psihodijagnostika u naju-em *načenju o,uhvata metod kojim se koriste klinički psiholo*i

u ispitivanju slučajeva kod kojih se opravdano pretpostavlja da imaju kliničke smetnje& poremeaje

ili mentalno o,oljenje.

(linička psihodijagnostika prati ra*voj i promjene u kliničkoj psihologiji& koja sa svoje strane

i sama pospešuje. 4* tog ra*loga opravdano ra*likujemo;

a= Psihodijagnostiku kao opšti instrumentarij psihologije?

,= (liničku psihodijagnostikuopštu&

c= Psihodijagnostiku ra*vojnog do,a

d= !europsihološku


13/42

,/

deiniciji se ka-e da je psihodijagnostikaspo*najna operativa& pa se postavja pitanje šta to *nači.

7va ormulacija i*ra-ava misao da se psihodijagnostika ne svodi na *,irku psiholoških mernih i

dijagnostičkih instrumenata& odnosno da instrumentarijum samo jedan element sadr-aja

psihodijagnostike& iako ,itan i najspeciičniji.11

Podaci do,ijeni psihološkim ispitivanjima pa-nja& pacijenata ne slu-e samo *ato da da

neposredno olakšaju donošenje nekih odluka. Pro,lem se čisto javlja u ormi pitanja; *ašto se ova

oso,a ormirala u takvu ličnost koja je sklona patološkim promjenama mišljenja& komuniciranja&

do-ivljavanja koja je sklona patološkim promjenama mišljenja& komuniciranja& do-ivljavanja i

ormiranja psihotičnog sindroma.

Za potre,e kliničke upotre,e ormalna klasiikacija nije podesna. Za te potre,e korisnije je

instrumentarij podeliti prema nameni ili prema sadr-aju koji se ispituje. Ponudiemo jednu šemu

koja odgovara najčešim *ahtjevima koji se upuuju psihodijagnostičarima u tra-enju njihove

pomoi;

1. Procjena inteligencije&

2. Procjena ošteenja sposo,nosti i unkcije mišljenja&

3. Procjena ponašanja&

$. /tvr8ivanje crta ili dimen*ija ličnosti


14/42

/.*. Pro

intelektualna sposo,nost i*u*etno *načajna *a -ivot koji ljudi vole pa jei *načajna *a

psihopatologiju. Prvi psihološki test je test inteligencije


15/42

,3

/./. Pro4

9i*uelno motorni geštalttest Iaurete Bender je najstariji psihološki instrument *a detekciju

smetnji u kognitivnom ra*voju kao i unkcionisanju u momentu ispitivanja. Test se sastoji i* serije

erger& @.; Projektivna psihologija& !olit& 1+.


16/42

od deset standardnih geometrijskih crte-a& koji su preu*eti i* eksperimentalnih radova psihologa

geštaltista. / situaciji psihološkog testiranja ispitanik do,ija kostrukcije da precrta jednu po jednu

eksponiranu sliku& na pripremljenom listu hartije. 9rijeme rada nije ograničeno i o,ično traje oko

deset minuta. Psiholog *atim proučava precrtane igure i tra-i nepravilnosti i greške koje imaju

unapred po*nate dijagnostičke vrijednosti.

Do,ar dijagnostičar mo-e na osnovu re*ultata vi*uelno motornog geštalttesta da identiikuje

oso,e sa sumnjom na mo-dano ošteenje ali i da ih ra*likuje od stilova koji karakterišu psiho*u.

Po*itivan nala* ima vrijednost upo*orenja dok negativni nala* nije doka* normalnog stanja i

unkcionisanja ispitanika.

/.3. 24#7o#o> >$84%#o 474#/ okviru kliničkopsihološkog ispitivanja veliki *načaj se pridaje unkcijama mišljenja

pacijenta. Psihopatološki poremeaj u veoj ili manjoj mjeri i*ričito nala-e da se procjeni

unkcionisanje mišljenja& u pogledu orme i sadr-aja. >ada se psihologija veoma studio*no ,avi

mišljenjima u okviru opšte psihologije& ra*vojne psihologije& psihologije ličnosti i ni*a specijalnih

disciplina& ona je u praksi prihvatila jednu neo,ičnu pojavu. Po toj podeli psiholo*i ispituju

inteligenciju& a psihijatriju mišljenja. (ao ilustracija ovog paradoksa stoji podatak da se u kliničkoj

psihodijagnostici& u njenom arsenalu instrumenata ne nala*i nijedan koji je eksplicitno test

mišljenja.


17/42

,@

7dgonetka ovog paradoksa je u tome što su& *apravo& svi psihološki testovi& u manjoj ili veoj

mjeri& testovi mišljenja;

opa-anja

pamenja

kom,inovanja

predvi8anja

ormiranje pojmova

stavova

uvjerenja

i vrednosnih sistema

>e8utim& i* odre8enih ra*loga& svi ovi instrumenti se nude u redeinisanoj ormi& pri čemu se

kognitivni aspekti *anemaruju a neki drugi ističu u prvi plan. )vi testovi ličnosti& interpersonalnih

odnosa i stavova jesu& prema procesima na kojima se *asnivaju& testovi mišljenja. 4pak& njih

svrstavamo u testove ličnosti. !aja,olji primjer toga su projektivne tehnike ispitivanja ličnosti. .

Test tematske projekcije


18/42

)lika ,r 2.

/.@. P6$&o$!";#o67$9" r">o!#o; o"

Psihodijagnostika ra*vojnog do,a predstavlja sastavni deo AAopšte psihodijagnostike koja

se kao grana kliničke psihologije ,avi praktičnim i metodološkim pitanjima dijagnostikovanja i

psihološke procjene o!4>r6#o67 6$&o$!";#o67$94 r">o!#o; o"

/*rast koji AApokriva psihodijagnostika ra*vojnog do,a je u*rast do , ;o$#": "9%4

6$&o$!";#o67$598 rooro4#547" 44 o / ,* ,B =4644 $ 7r$

;o$#4 4747" r4?9o%69o; 8r"67" $=48 / $ o#o6#o @ ;o$#" ?9o%69o; !47"7 $=48 -@ $ ,1

;o$#" $ r"#o"o%46"9o= o!4$#"5#o= o #">44#$& 8r"67" 9%$#$59$ 6$&o%o; $!";#o67$5"r #"%"$ r4 >4o="

r"%$5$7$= ""$& =o;8#o67$ 6"o?7">"#!" 8o7r4#$& 7467o>#$&

=o;8#o67$ 6744#" $ >r$!4#o67$ " " $!";#o67$59$ o8&>"7 6" or44#$= !4747o= or44#o;

8r"67".

A9o $6=o #"!87$%$7"r#$!4 o98?"%$ " $>o!$=o o#4 =o=4#74 9o!$ 5$#4 #"!$7#$!4 64o!#o; o" o#" $ 7o $%$:

,. =o7$>"edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10


19/42

,

,. Mo7$>"$%8 #4 o%"$ 6"=o o#o6#o o 6>o!o! >o%!$ #"

6$&o%o?9o $6$7$>"#!4. N!4;" o>o$ ro$74%! $%$ #!4;o> "=4#$9 !4r !4 7o 6"=o '4%4o $%$ o #"%o;8

>"6$7"5" #"67">#$9" $%$ %49"r". To #"5$ " $= #4o>o%!#o o#"7$& o#o6#o r"8=%!$>$& r"%o;" " #!4;o>" =o7$>$6"#o67 " $6$7$ o #$" 5$#$%"$%8 #" 6$&o%o?9o $6$7$>"#!4 o%"4 6"=$ $ o6$= 8 r4$=

6%85"!4>$=" 74?94 $=4#!4#o67$ 6"=$ "!8 o"794 o 64$ 9" 68 4 "=4#$9 #8'"# !4 $ #4$4'"# 9"o $>or $#for="47%8 o"7"9" 9o!4 !4 o# "o 6";%4">"!8 64 $ 78="54 $ r48%7"7$ 6" 7467o>". C4%o98"# "%!$

o678"9 9o!$ 6%4$ 6$&o$!";#o67$59o= >4"# !4 " $ $4 r49o ro$74%!".

/. R">o!#4 o%$94 9o=8#$9"r67" 7467o>" 4 $7$ r$=!4#!4#" =4r" 89o!o! 4 ro$74%! $7$ o6r4#$9 $%$$ $r497#$ 8546#$9 8 $6$7$>"#!8 $ #"r">#o ="#!" $%$ >4" o8"#o67

$ r4$97$>#o67 o$!4#$& r48%7"7".

Š4=" 6$&o$!";#o67$594 "74r$!4 6" #"!54?4 9or$?4#$= 7467o>$=" 8 #"?o! 6$&o$!";#o67$59o! r"96$

o8#!">" 6%$98 o 6>o!4>r6#o67$ 6$&o$!";#o67$94 r">o!#o; o":

A. INTERVJU--6" ="!9o= o4 #or=4 6$&o=o7or#o; r">o!"

2r$#4-L4$#o> 7467 6$&o=o7or#o; r">o!"


20/42

C. T467o>$ INTELIGENCIJE

2$#4-S$=o#o>" 69"%"

(#o>" 4o;r"69" r4>$$!")

FISK (REVISK)

R"#4o>4 ro;r46$>#4 ="7r$$ " HENDIKEPIRANE

M#o;$ 7467o>$ 9o!$ 68 8 r>o$7#o! for=$ 9o#67r8$6"#$ $ 8o7r4%!$>$ " !4"# 8r"6#$ r"6o# o$%$ 68

$ 6>o!8 49674#$!8 #">$?4 $%$ #"#$'4 9"o #r. 2r$#4-L$o>" 69"%" !4 ro?$r4#" 8 >$8 2LC for=4 o / o

;o$#" FISC 8 >$8 FUPS 69"%4 o +-3 ;o$#". $7. I r"%o;" ?7o 68 r4%"#$ 8r"67$

#"!ro%4="7$5#$!$ " ro


21/42


22/42

/.,+. I#74r>!8 6" !4747o=

M"" !4 8o$5"!4#o " 64 o"o =%"4; r4?9o%69o; 8r"67" 8$="!8 o

#!4;o>$& ro$74%!" 9or$6#o !4 $ 5467o r4or85%!$>o >o$7$ r";o>or $ 6" 6"=$= !4747o=. Č"9 $ #"

o>o= #"!=%"4= 8r"678 !o? >$?4 9"" r"$ o !47478 ?9o%69o; 8r"67" o#o 4 #" >6o! #"5$# 8 o9>$r8

6>o!$& r">o!#$& =o;8#o67$ "7$ o 64$ !4$#67>4#4 o"794 r4 6>4;" "7o ?7o 68 6"6>$=

"87r4#7$5#$.,Po67o!4 #"r">#o #494 o6#o>#4 o67">94 $ r">$%" 9o!" $7#o o="'8 8 9o=474#7#o=

>o4#!8 $#74r>!8" 6" !4747o= " o$5#o 64 o7$="%#$= 8r"67o= 6="7r" r"6o# $=48 7r44 $ 46474

;o$#4.

Tr$!"" "r"=47r" 9o!$ 86=4r">"!8 $#74r>!8 9" 6=$6"o#o= $!";#o67$59o= 9o#7"978 6"

!4747o= 5$#4:

") Ur"67

) Po%

/. Pro"%$747 o!497#$& o#o6" 6" r$="r#$= $ r8;$= o!497$="1. Pro"%$747 !4747o>$& "f49"7"

3. Pro

. Pro

M48 #49" o6#o>#" r">$%" >o4#!" $#74r>!8" 6" !4747o= 6""!8 $ o#" 9o!" 64 o#o64 #" 7o ":

-r$678 !47478 7r4" " 84 "97$>"# r$!"74%!69$ 68or7"7$>"# 8 >4o! =!4r$ #4;o 9"" !4 8 $7"#!8

or"6%" o6o" " $67o>r4=4#o 7r4" " 84 r$678 r">#or">#o! o6o$

-6$&o%o; 7rr4" " #"67o!$ " 84 8 !4747o> 6>$!47 " r$ 7o=4 #4 6=4 " "8$=" r$!"74%!69$ 67">-8

67>"r$ r48?7" !47478 " $#$"#!" 8"%!">"#!"

-N"=4#8


23/42

*/

N49$ o?7$ r$#o4#!" $#74r>!8" o#o64 64 #" 7o ":

-$#74r>!84r 7r4" " ;o>or$ o%"9o $ !4#o67">#o

-" r4for=8%$?4 8;ro'">"!8" $7"#!",@

-" for=8%$?4 $7"#!4 8 &$o747$59o! for=$

-" r$&>"7" 4747o> #"5$# $6o%!">"#!" 4=oor" $ o#"?"#!" " $ 64 r$%$'$o !47478 !4r !4 7o

#"!6$;8r#$!$ #"5$# " $6"#4 6=$!4?"# $ " ;" !474 o""!8 8 or44#4 9"74;or$!4 $%$ "7o%o?94 4#7$7474. S=$6"o !4 7"9>o; o6789" " 64 o=o8

or44#$& 6$&o%o;$!69$& $#67r8=4#"7" 87>r$ o67o!"#!4 $%$ #4o67o!"#!4 7$$5#$& #"9o>" o678"#!"

9o!" 89"8!8 #" #49$ or4=4"! o%467 $%$ 6=47#!8. D" $ o?%$ o o7r4#$& o"7"9" 9%$#$59$

6$&o%o$ 9or$674 or44# ro! $#67r8=4#"7"-$#74r>!8 r"#4 7467o>4 6o6o#o67$ (64#or#4 =o7or#4

$#74%4978"%#4) 7467o>4 %$5#o67$ (8$7#$94 ro!497$>#4 74$94) 74 74$94 " 87>r$>"#!4 or;"#69$&

o?744#!".

D>" 68 o6#o>#" r"%o;" o; 9o!$&$!";#o67$59" 4>"%8"$or"%#o! 74r"$!$ r4=47 "#$="#!" $ 7r47="#" !4 #49o o6o$7o o#"?"#!4 o!4$#4 o9o%$#4. Z"7o !4 6>r&" $!";#o67$594 4>"%8"o= r$6788 " 64 87>r$ ?7o !4 ro%4= 8 7o= o!4$#"5#o= 6%85"!8. 08#94# $!";#o67$59$ o678"9 " 6>"9$ o!4$#$ 6%85"!,B

*. Z" r"%$98 o 8o$5"!#4 $!";#o67$594 4>"%8"


24/42

r$o#$!47$ ro=!4#4 8 '4%!4#o= 6=!4r8. I o>4 >$!4 o6#o>#4 r"%$94 $=48 7r"$o$ 8 9%$#$59$= 8>!47$="-8 6o$ 6$&o%o;" #"

o%#$59o= o!4%8 o%$9%$#$59o! 6%8'$ $%$ 8 64$?4 " #49$ ="#!4 "o>o%!">"!8" =47r$!69" o4%4'!". N"!54?4 68 r4=47 6=87#!4

ro!497$>#4 74$94 !4r $= 64 "=!4r" #4o>o%!#" o!497$>#o67 o"#!". 24 o$r" #" =o;84

#4o67"794 7$& $#67r8=4#"7" r"#$ ""4$#4 9%$#$59$& 6$&o%o;" or"8=$!4>"!8 o>%"">"#!4

#!$&o>o= r$=!4#o= $ $#74rr47"4%$9 9"o ?7o !4 $ ro! $ ?"ro%$9o67 %!869$& o#"?"#!".,

I"9 #"!54?4 64 6o=$#!8 9"o =!4r4 o#"?"#!":

-85467"%o67 #49o; o#"?"#!" 8 !4$#$r!4=4#" (6"7 "# 7!4"#)

-$#74#$747

-7r"!"#!4

-r$=!4r4#o67 7r"'4#o= o#"?"#!8

-6=!4r o#"?"#!".

U 6>"9o= o!4$#o= 6%85"!8 o7r4#o !4 o%85$7$ 9o!$ 4 64 >$ o#"?"#!" =!4r$7$ $ 4%4'$7$ " %$

4 64 =!4r$7$ >$?4 "649"7" " %$ 4 64 8 7o98 o6789" =$!4#!"7$ =!4r4 r4=" o7r4$ $7.*+

IDENTI0IKACIJA ODA2RANOG PONAŠANJA o#"?"#!4 9o!4 9%$!4#7 o#"5">" ($%$ ro$74%! !4747")

9"o ro%4r" o#"?"#!" #4 =or" o6789o= $&4-

ro& >.; Klinička psihologija, >edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10erger @.;Psihološke pomone dijagnostičke metode& Psihijatrija& Beograd& Zagre,&1#+


25/42


26/42

Prva istra-ivanja odnosa i*me8u nastanka ukusa i emocionalnog stanja *apočeta su još u

prošlom vijeku? me8utim& sistematska pročavanja& su sproveli ranije pomenuti )tjuart i Cerold 9ol

i došli do sledeih *aključaka; stanje straha& depresije i oseanje ,e*na8a praeni su usporenim

pokretima -eluca& sla,ijim lučenjem -eludačne kiseline i ,ledilom slu*nice.

)a druge strane& ,es& gnev& oseanje nepravde e8utim kod njega postoji nesra*mera i*me8u -elja i

mogunosti; dok tip % ima sposo,nosti da o,avi *apočete poslove i uspešan je& dotle& ulkusna

ličnost& -ivi i*van svojih mogunosti.

1./. 2ro#&$!"%#" "67="

(ao i veina drugih psihosomatskih ,olesti& i astma je u*rokovana *,irnim delovanjem&

inektivnih& alergijskih i emocionalnih aktora& a klinička slika je posledica su-enja va*dušnih

puteva& koji i*a*ivaju pojačano lučenje slu*i i koje stvara lepljivi sekret i dovodi do ošteenja

gušenja& praenog strahom od ugušenja.

/loga emocionalnih aktora u nastanku i toku astmatičnog napada je pomno ispitana& te

dosadašnja istra-ivanja uka*uju;

1. Da se napad o,ično dešava u odre8eno vrijeme i to ne samo *ato što tada preovladava

parasimpatikus& putem koga se i odvija napad& nego i *,og uslovnoreleksnog odvijanjanja

celog doga8aja. Bolesnik& naime& očekuje sa strahom napad u odre8eno vrijeme& taj strah

dovodi& na vee predodre8enom terenu& do napada& tako da se kasnije& kada ,olest u*me

hronični tok& sve odvija skoro automatski i krug se *atvara; napadAstrahAnapad?22

2. 7d emocija koje prethode seriji napada& kao i prvom napadu& istra-ivači uka*uju na strah od

ro& >.; Klinička psihologija, >edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10


27/42

*@

napuštanja& odla*ak od kue& gu,itak podrške.

3. !e postoji uniormisani proil astmatičnog pacijenta $?4#$ 9r>#$ r$7$6"9

Dosadašnja psihosomatska istra-ivanja povišenog pritiska& nedvosmisleno uka*uju na ulogu

hroničnog potiskivanja ljutnje& ,esa i agresivnosti kao ,itnog etiološkog aktora. /koliko se jedna

oso,a nala*i u stanju trajne eg*istencijalne ugro-enosti& uvjek spremna na neprijateljstvo okoline u

stanju stalne opre*nosti& veoma često se kod nje ra*vija povšen krvni pritisak& koji nestaje ukoliko

se otkloni ugro-avajue pretnja. /koliko ono traje du-egodinama i decenijama ,olest prela*i u

hroničnu a*u& kada se vrednost krvnog pritiska ustaljuje na visokom nivou23

To su potvrdile ,rojne studije na -ivotinjama; kod pacova dola*i do ,r*og ra*voja povišenog

pritiska ukoliko se nala*i u po -ivot opasnoj situaciji. Pritisak se utoliko ,r-e ra*vija& ukoliko je

pacov ,e* -enke i ukoliko mu je sprečeno kretanje.

Trei doka* je terapija; ve-ina lekova& počev od ve od klasičnog "eserpina& u stvari& djeluu

kao sedativi.

1.3. Š44r#" o%467

Dija,etes melitus nije klasična psihosomatska ,olest; uloga nasle8a i načina ishrane u

nastanku ,olesti je *načajnija nego uticaj psihičkih aktora. /koliko su o,a roditelja ,olesna od

dija,etesa& dete nee moi da i*,egne? /koliko je ,olestan samo jedan& nastanak ,olesti *avisi od

,rojnih aktora& me8u kojima su način ishrane i način -ivota ,itni. !agomilavanje emocionalnih

pro,lema mo-e dovesti do ,olesti& ali samo na ve predodre8enom terenu. esto se navodi da je

neki ,olesnik do,io dija,etes posle neke emocionalne traume; to samo na prvi pogled i*gleda tako?

uvjek postoji odre8ena predispo*icija na kojoj se supenponiraju ti psihički pro,lemi.

erger @.;Psihološke pomone dijagnostičke metode& Psihijatrija& Beograd& Zagre,&1#+


28/42

Dosadašnja psihosomatska istra-ivanja u dija,etologiji su poka*ala da;

!e postoji dija,etična ličnost& ,ar ne ovako opisana& kako je to uradila Klanders Dan,ar. 7no

što se do,ijaistra-ivanjem psihološke strukture o,olelog& pasivnost& *avisnost i oralne crte karaktera pre su reakcije na tešku hroničnu i nei*lečivu ,olest& nego oso,ine koje su postojale pre nastanka

,olesti.

2. Tok dija,etesa u velikoj mjeri *avisi od psihičkih aktora;

a= Emocionalne traume mogu *natno pogoršati ,olest tj. Bolesnika dovesti do prave dija,etične

kome? ,= 7sim toga& postoje ,rojna svedočanstva da grupna i individualna psihijatrija *natno po,oljšava

kliničku sliku

c= !aša istra-ivanja su poka*ala da struktura ličnosti igra ,itnu ulogu u kontroli dija,etesa;

d= Lpacijenti sa niskim i su te-e kontrolisali svoj dija,etes?

e= Cisterična struktura ličnosti je korelirala sa nesta,ilnima

= 7psesivna sa sta,ilnim dija,etesom

Do,ili smo ono što smo očekivali; jasno je da oso,a sa niskim 4 ne mo-e uspešno da se ,ori sa

svim *ahtevima koji pred nju postavlja hronična i često teška ,olest. Tako8e je jasno da histerično

strukturisana ličnost teško prihvata *a,rane& dijetu i ustaljeni -ivotni ritam koji namee ,olest. 2$

1.. Zr">%!4 $ ro.; Klinička psihologija, >edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10erger @.;Psihološke pomone dijagnostičke metode& Psihijatrija& Beograd& Zagre,&1#+


29/42

*

kao podra-aj se mo-e odnositi na slijedee;

a= katastroalni doga8aj el*ack protumačio kako centralni mehani*mi

inhi,itorno i selektivno djeluju na perierne poruke o ,olu.Psihogena ,ol najčeše se javlja u djece i

adolescenata i to u o,liku a,dominalne ,oli i glavo,olje. 7,ično im prethode o,iteljske kri*e i

navika roditelja da se -ale na slične simptome. )imptome ,ola mo-e prekriti neki drugi pro,lem& ili

se javlja kao posledica neočitovane napetosti.

/ testiranju organske ,oli psiholo*i preporučuju učenje tehnika samokontrole& distrakciju

pa-nje& djelovanju na aktor očekivanja. (ontrola ,oli mo-e se& ovisno o pacijentovim potre,ama

provesti u* pomo ,ihevioralnih tehnika kao što su trening& relaksacije& tehnike *a redukciju

anksio*nosti& ,ioeed,ack& ili u* pomo tradicionalnijih psihoterapija usmjerenih na uvid.

1.B. K%$#$59o6$&o%o?9" $#74r>4#


30/42

/ poslednje dve dekade sve češe pose,no u inostranoj literaturi& susreu se opisi

psihodijagnostičkog rada i kliničkog pristupa u školskim institucijama& te njegova uvo8enja ili

uvo8enja njegovih alternativa u školsku psihologiju.

(liničkopsihološka intervencija postala je sastavni i ne*ao,ila*ni deo rada na *aštitimentalnog *dravlja po školama& u primarnoj i sekundarnoj prevenciji& terapiji& savetovanju&

konsultacijama& psihodijagnostici& trija-nom radu i slično. (oristi se kako u radu sa djecom i

omladinom tako i sa odraslima& roditeljima i nastavnicima.

1.. K%$#$59o6$&o%o?9" $#74r>4#.; Klinička psihologija, >edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10


31/42

/,

Pose,na kategorija o,uhvatala ,i one kojima prema procjeni psihologa i okoline& aktuelna

pomo nije potre,na& a ni oni sami je ne tra-e& ali su upueni psihologu jer neko drugi tra-i takvo

investiranje. (ategorija oso,a koja tra-i stručnu pomo psihologa *aposlenog u školi je heterogena&

ra*ličito po u*rastu& vrsti pro,lema i ni*u drugih speciičnosti. / redovnim školama& u kojima jenaj,rojnija upravo tako*vana normalna populacija& često su to adaptivni pro,lemi& poremeaji

ponašanja ili navika& pro,lemi u školi& učenju& uspjehu adolescentske kri*e ili reakcije& neurotične

reakcije ili stanja& porodični interpersonalni pro,lemi i slično& prije svega kod djece ali i odraslih. /

*avisnosti od vrste slučaja& edukaciju psihologa koja radi u školi u o,lasti terapije i savjetovanja i

njegove procjene adekvatnosti uslova rada *a konkretan slučaj& kliničkopsihološku intervenciju

primenie i psiholog koji je i sam *aposlen u školi ili pak stručnjak ovog proila u nekoj drugoj

specijali*ovanoj instituciji u koju je oso,a upuena.

2'

Pretpostavljamoi da je oso,a kojoj je potre,na psihološka pomo& dijete a prolemi raličiti;

adaptacioni

neurotične reakcije ponašanja

porem&eaji ponašanja ili navika

4 drugi pro,lemi u;

intelektualnoj

emocionalnoj

ili socijalnoj seri ličnosti unkcija i procesa

>ogunosti rada su višestruke. / savjetodavnom trerapijskom radu sa djecom& psiholog u

pojedinim situacijama procjenjuje da e *a uspješno ra*rešavanje pro,lema ,iti dovoljno raditi

samo sa djecom. 7dlučuje se *a individualni ili grupni tretman kao i *a teorijsku orijentaciju rada.

7d nje tokom rada mo-e i odstupati& uvodei ra*ličitre tehnike prema potre,i. >e8utim prema

sopstvenoj potre,i mo-e se ve i unapred odlučiti i *a kom,inaciju ra*ličitih terapsijskih pristupa i

električki pristup u radu.. !a odl*uke e& pored vrste pro,lema i drugih speciičnosti uticati i u*rast

djeteta& njegove sposo,nosti& njegovih sposo,nosti& motivisanost *a saradnju& porodična situacija

itd.2+

/ radu sa poremeajima navika i ponaanju kod djece ovog i starijeg u*rasta& pose,no

erger @.;Psihološke pomone dijagnostičke metode& Psihijatrija& Beograd& Zagre,&1#+ ro& >.; Klinička psihologija, >edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10


32/42

pogodnim poka*ale su nam se tehnike ,ihevioralnog pristupa. @edna od mogunosti je uvo8enje

dnevnika& pri čemu se od roditelja ili samog djeteta u saradnji sa roditeljem tra-i da ,ele-e

učestalost i inte*itet javljanja pojave koja se -eli eleminisati& te uvo8enje speciičnog nagr8ivanja

*a speciično odre8en rok u kome nema negativne pojave. !a ovaj način mogue je produ-avati i

vremenski period u kome negativne pojave nema& a i *amenjivati jedno speciično potkrepljenje&drugim.

/ psihološkom tretmanu strahova kod mla8e djece školskog u*rasta& pored tehnika

,ihevioralnog pristupa& uspješno nam se poka*ala i podjela straha sa *aštitnikom pomagačem.

Zaštitnika o,ično predstavlja igračka u kui ili sitni predmet koji priu-a sigurnost. 4*,ro igračke ili

sitnog predmeta prepušta se djetetu. Psiholog samo usmjerava proces odlučivanja i i*,or u skladu

sa mogunostima i praktičnošu u konkretnom slučaju.. Dogovor se pravi u saradnji sa djetetom iroditeljem istovremeno. (od starije& poreko trinaest godina& dogovor se mo-e praviti samo sa

djetetom. !akon i*,ora speciičnog o,jekta& sa djetetom i roditeljem pravi se i plan *aštitnika

pomagača. Preci*iraju se detalji;

gde e ovaj stajati

kada& gde i kako e se koristiti i sl.

!a ovaj način& potre,i se mogu predvi8ati i *amene o,jekata& od krupnih ka sitnijim& kao i

poveavati ra*daljina i*mešu *aštitnikapomagača i samog djeteta.

/ djece i*me8u sedam i osam godina starosti& normalnog& intelektualnog& emocionalnog i

socijalnog ra*voja& odgovarajueg nivoa *relosti& *a kalendarski u*rast& iskustva su n,am poka*ala

da je često dovoljno koristiti djete samo *a uočavanje pro,lema& a pri tome u savetodavnom

procesu raditi sa roditeljima i nastavnikomna i*mneni spoljašnjih uslova& promeni načina i vrsti

stimulacije i me8uso,nih interakcija. 2

Za potre,e školske populacije me8u ra*ličitim o,licima psihološkog tretmana& i savjetovanja

prema našim iskustvima& pose,no je pogodan o,lik kratke psihološke terapije. >odel koji smo

ra*vijali u sopstvenoj praksi& na*vali smo kratka& inten*ivna su,stitutivna psihološka terapija. 7vim

o,liokom kloiničko psihološke intervgencije predvi8a se da se na otklanjanju pro,lema deteta i

odrasle oso,e tokom jednog do tri sastanka u trajanju od po #0 min.

(ratka& inten*ivna& supstitativna& psihološka terapija poka*ala nam se pčose,no pogodnom u



33/42

//

radu sa djecom na eleminisanju sledeih pro,lema;

pro,lema primarno u ve*i sa školom

ponašanju

emocionalnih pro,lemastrahova

mucanja i sl.

/ radu sa odraslima& proesionalnih i interpersonalnih teškoa& emocionalnih pa i

psihosomatskih tego,a& kako onih prisutnih u du-em vremenskom intervalu& tako i u ve*i sa

kri*nim situacijama i stanjima.

3. DIJAGNOSTIKA PORODICE I 2RAKA

(ao sastavni deo opšte teorije sa*nanja& psihodijagnostika je deinisana kao metod

antropognostike; od nje se očekuje ,olje shvatanje čovjeka& ali i o,jašnjenje o tome kako se odvija

sa*nanje o drugoj oso,i kao realnosti.

6tra e nam ormalni testovi o ,raku i porodiciM

!a jednom kraju je Tordnjak i njegove tvrdnje& da ono što se ne mo-e meriti& ne tre,a ni da postoji&

a na drugom ekstrem kome su skloni psihoterapeuti& da je ono što se mo-e mjeriti& irelevantno.

Tako 9aclavik ka-e;

)tatistika je kao ,ikini& ono što nam otkriva mo-e ,iti sugestivno& ali ono što pokriva je

vitalno.

(lasični psihološki merni instrumenti mere individualne ra*like. (ada koristimo grupni skor&

individualni skor se gu,i. %li& ne mo-emo i*računati prirodni skor *a mu-a i -enu. >o-da ,ismo i

mogli& ka-u Kredman i 6erman& ako nas *anima njegova telesna te-ina i njen uticaj na trajnost

njihovog namještaja. 30

rger @.; )ocijalno psihološki model porodične terapije& Beograd.


34/42

3.,.Po8%"r#$ 9%$#$59$ 7467o>$ $ ro4#7"r"

>eriti ,rak& naravno& nije isto što i mjeriti čitanje. Termin skala& inventar& upitnik& koristi se *a

mjerenje tipičnih& a ne naj,oljih i*vo8enja. Postavlja se pitanje po*icije ispitivačadijagnostičara

koji se umee i*me8u para ili porodice i terapeuta ili i*me8u para ili članova porodicekoliko

ispitivač kao autsajder mo-e ,iti neometajui.

3./. S9"%" o?74 r"5#4 r$%";o4#o67$ $ "o>o%!67>"

Test ,račne prilago8enosti Iok 9elas 5'

)kala dijadne prilago8enosti )panijer '$

)kala ,račnog *adovoljstva "oč& Krej*er& Bounden +

4nventar ,račnog *adovoljtva )najder +

Protokol ,račne agende !otarijus& 9ancetil +3

/pitnici *a procjenu porodice

6ema *a procjenu porodice us +

4nventar porodičnih osjeanja


35/42

/3

akasnije pore8enje. /*orak češe čine volonteri& a oni nisu ni slučajni niti repre*entativan u*orak.

Znamo da se ni u*orci *a testove postignua& mada se kreu i na desetine hiljada& ne mogu smatrati

repre*entativnim i striktnom *načenju. >e8utim& pošto je još uvjek nova i neispitana o,last&

sla-emo se sa autorima koji smatraju da nije ni neophodno da u*orak ,ude slučajno oda,ran i

repre*entativan.%jtem anali*a i današnje vrijeme nije tako impresivan posao& jer se radi u* primjenu kompjuter /

procjesu dotjerivanja upitnika& autori ,i prema Kredmanu i 6ermanu& tre,alo da odgovore na

sledea pitanja;hoe li se procjenjivanje slo-iti u pogledu skora koji pojedinac do,ija?

idu li ajtemi inventara ili su,testova *ajedno& tako da se mo-e koristiti *ajednički skor? akonemaju

unutrašnju kon*istenciju& opšti skor je ,eskoristan. 4dealni cilj su mjere pou*danosti koje se kreu

od 0& +0 do 0& 0.

sta,ilnost skoro u vremjenu? ako se skorovi menjaju u kraim vremenskim ra*macima i to ,e*dejstva terapije& nemogue je takav instrument koristiti *a procjenu učenika terapijskih mjera.31

inventar tre,a da ra*likuje sta,ilne i nsta,ilne porodice& tj. 7ne koje su ,e* simptoma i one čiji

članovi imaju simptome

re*ultati inventara tre,a da su kon*istentni sa teorijama na kojoj se *asnivaju.

!euspješna komunikacija skoro da je univer*alna pojava u nesrenim ,rakovima i porodicama. /

odre8enoj mjeri& pokret porodične i ,račne terapije ra*vio se kao roces o,ogaenja komunikacija i

intimnosti. Postoje ,rojne skale *a ispitivanje ,račnih komunikacija

3.1. Pr$=!4r 9or$?4#!" ;4#o;r"="

Cipote*e i sugestije *a dalji rad sa porodicom& proi*ila*e i* podataka koji se mogu pročitati sa

genograma. APacijent je dječak od 5 godina& čija vaspitačica i* vrtia po*iva majku na ra*govor&

jer dječak odnedavno mokri u krevet *a vrijeme popodnevnog odmora. Podaci na genogramu su i*

prvog ra*govora sa porodicom.

Domainstvo čine;dječak& njegova majka i njeni roditelji. >ajka i otac dječaka ra*dvojili su se

prije dvije godine& *,og nesloge u ,raku i suko,a *etroditelji. "a*vod se ogla-e kako ,i otac

djeteta iskoristio šansu *a rješavanje stam,enog pro,lema. >ajka dječaka odavno je sa manjim

*akašnjenjem *avršila studije& našla stalan posao i planira da ode na usavršavanje u inostranstvo na

godinu dana. Briga o djčaku preu*eli ,i *a to vrijeme ,a,a i deda. (onlikti u porodici oko

podi*anja dječaka su česti& kad majka pokušava da ga disciplinuje& deda se umeša i štiti ga. Dječak

djeli so,u sa dedom& koji je odnedavno pen*ioner. Ba,a još radi.

erger @.; )ocijalno psihološki model porodične terapije& Beograd.


36/42

>uško -ensko trudnoa sin ki

Brak van,račna ve*a spontani

po,ačaj

Bliska ve*a van,račna ve*a indukovani po,ačaj

/daljenost otu8enje& prekid

)la,a& konliktna u*ija& konliktna


37/42

/@

Nensko& muško& nosilac

simptoma

/mrli članovi nosilac simptoma

"a*vijeni ,rak

ra*dvojenost


38/42

4sto domainstvo

U.B*

V.B* +.

3B +.B

B/.

Poro$


39/42


40/42

so,i *a testiranje& su o,lici ponašanja. (oji se *natno češe sreu kod ometene nego kod

neometene djece. !ekada je djete spremno *a saradnju i prihvata sve *ahtjeve ispitivača ali pri

i*vo8enju *adatih operacija ispoljava ra*dra-ljivost& kao reakciju na situaciju u kojoj se osjea

nesigurno. !ekada dijete sara8uje samo nekoliko minuta& a da posle toga psiholog primjeti prekid

saradnje. Pad motivacije *a saradnju je mnogo češi u test situaciji& nego kad se unkcije procjenjuju kro* igru."oditelji& učitelji i trerapeuti koji su u svakodnevnom kontaktu sa djetetom&

mogu pomoi ispitivaču u procjeni& a u nekim slučajevima poslu-iti i kao direktni posrednici u test

situaciji.

. ZAKLJUČAK

Bremenita svim speciičnostima ra*vojnog do,a& usporavana u svom ra*voju

speciičnostima našeg podne,lja& psihodijagnostika ra*vojnog do,a u našoj stručnoj sredini& sa

i*vesnim *akašnjenjem& ipak prati ra*vojne tokove dečje psihodijagnostike u svijetu. To je&

,e* sumnje& do,ro. 7stalo je o,eavajue. Podaci do,ijeni psihološkim ispitivanjima pa-nja&

pacijenata ne slu-e samo *ato da da neposredno olakšaju donošenje nekih odluka. Pro,lem se

čisto javlja u ormi pitanja; *ašto se ova oso,a ormirala u takvu ličnost koja je sklona

patološkim promjenama mišljenja& komuniciranja& do-ivljavanja koja je sklona patološkim

promjenama mišljenja& komuniciranja& do-ivljavanja i ormiranja psihotičnog sindroma.

(linički metod u ovom paketu je istovremeno i ekste*ivan i inten*ivan i kvalitativan& jednom rečju

kompleksan. / tom okviru doga8a se da kvalitativne kliničke opservacije i interpretacije ne do,ijaju potvrdu

la,oratorijskih i tehnoloških aparatura& što mo-e da se komplikuje na ra*ne načine ili se ra*rešava primenom

,aterije mo*gova& odnosno kon*ilijuma vodeih eksperata(linički metod u psihologiji& u mnogo manjoj mjeri

ističe va-nost organi*acijskih činilaca& interdisciplinarnosti i tehnologije i*vora inormacija. / psihologiji se

klinički metod deiniše kao kvalitativni& eksplorativni i idiograski usmereni pristup.

%ko je sposo,nost djeteta *a komunikaciju *načajnioje ošteena& djeca i roditelji mogu

uspostaviti neku vrstu signalnog sistema koji ometeno dijete nije spremno da koristi u kontaktu sa

nepo*natim oso,ama.3$

Pose,nu pa-nju tre,a o,ratiti na ure8enje so,e *a testiranje. )o,a& a pose,no& sto *a testiranje&

tre,a da ,udu ,e* o,jekta koji skreu pa-nju djeteta. Pose,no tre,a o,ratiti pa-nju na to kako

smjestiti dijete& naročito kada se readi o tjelesno invalidnoj djeci koja imaju teškoa da ,udu u



41/42


42/42

instrumenata koji e imati ,olju prediktivnu validnost& osim tako8e korisnih mogunosti

ra*likovanja *adovoljnih i ne*adovoljnih& unkcionalnih i disunkcionalnih parova u porodici.

%kcenat se tako8e mo-e staviti na dalji ra*voj instrumenata koji e se *asnivati na

strukturiranim tehnikama intervjua& a ne samo tehnika tipa papir olovka.

@. LITERATURA

1. Berger @.; P6$&o$!";#o67$9"& !olit& Beograd& 1+$.

2. Berger @.;P6$&o%o?94 o=o#4 $!";#o67$594 =47o4 Psihijatrija& Beograd& Zagre,&1#+

3. Biro& >.; Klinička psihologija, >edicinska knjiga& BeogradZagre,& 10

$. Berger& @.; Pro!497$>#" 6$&o%o;$!"& !olit& 1+.

5. Berger @.; So

Documents

Zilha Hodžić