Embed Size (px)
Citation preview
Zintegrowane połączenia komunikacji
turystycznej na obszarze funkcjonalnym
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Studium wykonalności
Kwiecień 2015
Przygotowany przez: Centrum Doradztwa i Rozwoju Kompetencji we Wrocławiu
Na zlecenie: Gminy Miejskiej Nowa Ruda
2
Spis treści
1. Przedmiot Studium Wykonalności --------------------------------------------------------------- 3
2. Potencjał położenia geograficznego Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego -------- 4
3. Diagnoza stanu połączeń komunikacyjnych -------------------------------------------------- 10
3.1. Połączenia Drogowe ------------------------------------------------------------------------------- 10
3.2. Połączenia Kolejowe------------------------------------------------------------------------------- 15
3.3. Komunikacja publiczna -------------------------------------------------------------------------- 18
4. Potencjał turystyczny ------------------------------------------------------------------------------ 23
4.1. Ruch turystyczny ---------------------------------------------------------------------------------- 23
4.2. Infrastruktura turystyczna ---------------------------------------------------------------------- 30 4.2.1. Obiekty turystyczne i miejsca noclegowe ------------------------------------------------------------------ 30 4.2.2. Infrastruktura turystyki biznesowej -------------------------------------------------------------------------- 32 4.2.3. Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna ---------------------------------------------------------------------- 33
4.3. Atrakcje turystyczne ------------------------------------------------------------------------------ 35 4.3.1. Muzea ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 35 4.3.2. Zamki, pałace i twierdze --------------------------------------------------------------------------------------- 36 4.3.3. Sanktuaria, kult religijny -------------------------------------------------------------------------------------- 39 4.3.4. Atrakcje natury -------------------------------------------------------------------------------------------------- 44 4.3.5. Atrakcje architektoniczne ------------------------------------------------------------------------------------- 46
5. Diagnoza sieci połączeń komunikacji turystycznej (szlaki piesze, rowerowe, konne)
wraz z określeniem problemów. ------------------------------------------------------------------------ 48
5.1. Istniejące szlaki turystyczne --------------------------------------------------------------------- 48
5.2. Problemy -------------------------------------------------------------------------------------------- 66
6. Diagnoza możliwości zwiększenia konkurencyjności regionu przez rozwój sieci
połączeń turystycznych: --------------------------------------------------------------------------------- 68
6.1. Budowa nowych i rozbudowa istniejących tras turystycznych (pieszych i rowerowych)
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ------------------------------------------------------------ 68
6.2. Ułatwienia i atrakcje na trasach turystycznych Partnerstwa Noworudzko –
Radkowskiego ------------------------------------------------------------------------------------------------ 76
6.3. Propozycja ujednolicenia oznaczeń na trasach turystycznych Partnerstwa
Noworudzko – Radkowskiego ----------------------------------------------------------------------------- 79
7. Podsumowanie i wnioski -------------------------------------------------------------------------- 93
Spisy ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 101
Spis rysunków ----------------------------------------------------------------------------------------------- 101
Spis tabel ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 101
Spis wykresów ----------------------------------------------------------------------------------------------- 101
3
1. Przedmiot Studium Wykonalności Przedmiotem studium jest diagnoza sektora komunikacji turystycznej na obszarze
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego Analizy zostały przeprowadzone głównie
w obszarze turystyki oraz zagadnień społeczno – gospodarczych. Wyciągnięte wnioski,
a przede wszystkim zaprezentowane rekomendacje mają na celu wdrożenie działań
przyczyniających się do rozwoju sieci połączeń turystycznych, a tym samym do zwiększenia
konkurencyjności społeczno-gospodarczej obszaru Partnerstwa Noworudzko-Radkowskiego.
Metodologia pracy nad dokumentem obejmowała zarówno analizę dostępnych danych
źródłowych jak i statystyk publicznych, a także wyniki warsztatów, w których wzięli udział
przedstawiciele zainteresowanych stron ze wszystkich trzech gmin partnerstwa. Warsztaty,
zorganizowane 5 lutego w Nowej Rudzie, pozwoliły zdefiniować problemy w obszarze
transportu publicznego i drogowego, promocji turystycznej, współpracy jst, a także
znakowania tras i małej infrastruktury szlaków. Wyniki pracy warsztatowej w wielu
obszarach potwierdziły wnioski wyciągnięte na podstawie wcześniejszych analiz.
Rysunek 1. Uczestnicy warsztatów – przedstawiciela Radkowa pracują nad wyznaczeniem nowych szlaków
Źródło: opracowanie własne
Całość dokumentu została podzielona na siedem rozdziałów, gdzie pierwszy stanowi
niniejsze wprowadzenie ostatni zaś zawiera podsumowanie i rekomendacje. Rozdziały od
drugiego do szóstego zawierają przeprowadzone analizy oraz diagnozy prowadzone pod
kątem turystyki na obszarze geograficzno-administracyjny trzech gmin. Rozdział drugi skupia
się na przedstawieniu obszaru Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego pod kątem
potencjału dla rozwoju turystyki wynikającego bezpośrednio z położenia geograficznego
gmin wchodzących w skład partnerstwa. W kolejnych rozdziałach analizie poddano stan
i strukturę połączeń komunikacyjnych, w tym również szlaków turystycznych (pieszych,
rowerowych i konnych) a także potencjał turystyczny obszaru partnerstwa z uwzględnieniem
m.in. infrastruktury i ruchu turystycznego. W rozdziale szóstym została przedstawiona
diagnoza możliwości zwiększenia turystycznej konkurencyjności obszaru partnerstwa m.in.
poprzez budowę lub rozbudowę tras turystycznych jak również jednolity system oznaczeń.
Propozycje ujednolicenia oznaczeń na trasach turystycznych również zostały zawarte
w omawianym rozdziale. Nieoceniony wkład merytoryczny w opracowanie niniejszego
Studium Wykonalności wnieśli eksperci: Pan Czesław Dominas i Pan Witold Telus.
4
2. Potencjał położenia geograficznego Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Mikroregion noworudzko-radkowski położony jest w powiecie kłodzkim stanowiącym część
województwa dolnośląskiego, w południowozachodnim rejonie Polski. Obszar Partnerstwa
Noworudzko-Radkowskiego (PNR) graniczy od strony zachodniej z Republiką Czeską, od
strony północnej z powiatem wałbrzyskim i dzierżoniowskim, od strony wschodniej
z powiatem ząbkowickim a od strony południowej z gminami powiatu kłodzkiego (gminą
miejską Kudowa-Zdrój, gminą miejsko-wiejską Szczytna oraz gminą wiejską Kłodzko). Rysunek 2. Obszar Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego na tle województwa dolnośląskiego
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.bratalbert.cp.win.pl/informator/
Powołane w 1997 r. Partnerstwo Noworudzko-Radkowskie leży w północno-zachodniej część
powiatu kłodzkiego i obejmuje swym zasięgiem trzy gminy: Gminę Miejską Nowa Ruda,
Gminę Radków oraz Gminę Nowa Ruda. W skład partnerstwa wchodzi łącznie 36
miejscowości (28 sołectw), a jego powierzchnia wynosi 317 km², co stanowi ponad 19%
powierzchni powiatu kłodzkiego (1643,37 km²) i około 1,6% województwa dolnośląskiego
5
(19 946,74 km²). Łącznie na tym obszarze zamieszkuje ok. 45 070 osób, co stanowi ponad
27% ludności powiatu kłodzkiego i ponad 1,5% ludności województwa dolnośląskiego.
Tabela 1. Miejscowości leżące w obszarze Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Nazwa gminy Rodzaj gminy Powierzchnia
gminy
Miejscowości wchodzące w skład
gminy
Nowa Ruda gmina miejska 37 km² Miasto Nowa Ruda (dzielnice:
Centrum, Słupiec i Drogosław)
Nowa Ruda gmina wiejska 140 km²
Jugów, Bożków, Ludwikowice
Kłodzkie, Bartnica, Świerki,
Włodowice, Wolibórz, Przygórze,
Czerwieńczyce, Dzikowiec, Sokolica,
Krajanów, Sokolec, Bieganów,
Dworki, Nowa Wieś Kłodzka, Koszyn
Radków
gmina miejsko-
wiejska
140 km²
Miasto Radków, Gajów, Karłów,
Pasterka, Raszków, Ratno Dolne,
Ratno Górne, Suszyna, Ścinawka
Dolna, Ścinawka Średnia, Ścinawka
Górna, Tłumaczów, Wambierzyce
Większe, dobrze skomunikowane, miasta położone w bezpośredniej bliskości obszaru PNR to
Kłodzko oddalone od Nowej Rudy o 23 km oraz Wałbrzych oddalony o 35 km. Najbliższe
międzynarodowe porty lotnicze znajdują się we Wrocławiu (100 km) i w Pradze (200 km).
Odległość jaka dzieli obszar Noworudzko-Radkowski od czterech stolic europejskich jest
w każdym przypadku dosyć znaczna i wynosi od 200 km (Praga) do 430 km (Warszawa)
w tym Berlin (370 km) i Bratysława (340 km).
Obszar partnerstwa PNR w strukturze przestrzennego systemu osadniczego województwa
można zaliczyć do pasma sudeckiego o specyficznych warunkach rozwoju związanych
z lokalizacją na obszarze górskim.1 Gminy posiadają urozmaiconą konfigurację i duże
zróżnicowanie krajobrazowe. Położone są w rejonie obniżenia noworudzko-radkowskiego ,
w bezpośrednim sąsiedztwie Gór Sowich, Gór Stołowych i Gór Suchych w Sudetach
Środkowych. Teren charakteryzuje się dużymi różnicami wysokości względnej oraz walorami
przyrodniczymi, krajobrazowymi i kulturowymi. Niewątpliwym atutem PNR, stanowiącym
o jego potencjale turystycznym wynikającym z położenia geograficznego są liczne atrakcje
przyrodnicze w postaci górskiego ukształtowania terenu utworzonego przez masywy: Gór
Sowich, Gór Stołowych, Gór Suchych, Wzgórz Wyrębiańskich oraz Wzgórz Włodzickich.
1 Strategia rozwoju dla obszaru funkcjonalnego Partnerstwa Noworudzko–Radkowskiego; Agencja Rozwoju Regionalnego „AGROREG” S.A., Czerwiec 2014.
6
Rysunek 3. Masywy górskie oraz wzniesienia na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Źródło: opracowanie własne na podstawie https://www.google.pl/maps
Miasto Nowa Ruda usytuowane w Sudetach Środkowych na wysokościach od 360 do 450
m.n.p.m pomiędzy Górami Sowimi, a Wzgórzami Włodzickimi w dolinie rzek Włodzicy
i Woliborki. Podobne położenie ma dzielnica Nowej Rudy - Drogosław. Kolejna dzielnica
miasta - Słupiec położona jest w górnej części Obniżenia Bożkowa pomiędzy Garbem
Dzikowca, a Wzgórzami Włodzickimi w dolinie potoku Dzik. Najwyższe wzniesienie w mieście
to Góra Wszystkich Świętych. (648 m), natomiast na obrzeżach miasta znajdują się takie
wzniesienia jak: Góra Świętej Anny (647 m), Ruda Góra (516m), Góra Bogusza (542 m) oraz
Wilkowiec (532 m) i Przykrzec (602 m) w Garbie Dzikowca. Nowa Ruda cechuje się
położeniem tarasowym z krzyżującymi się na wielu poziomach ulicami, kładkami i mostami,
które można podziwiać z dwóch wież widokowych (na Górze Wszystkich Świętych i Góry Św.
Anny), a nawet wchodząc na okalające miasto wzniesienia.
7
Gmina wiejska Nowa Ruda okala gminę miejską Nowa Ruda leżąc w dolinach Włodzicy i jej
dopływu Woliborki. Teren gminy otoczony jest od wschodu Górami Sowimi oraz od zachodu
Górami Suchymi. Na terenie gminy znajdują się również Wzgórza Włodzickie oraz Wzgórza
Wyrębińskie, a także Garb Dzikowca. Obszar gminy charakteryzuje się dużymi różnicami
wysokości względnej terenu oraz znacznym rozrzeźbieniem. Ośrodki wypoczynkowe oraz
usługi związane z turystyka znajdują się w północnej części gminy (Sokolec, Jugów,
Wolibórz), natomiast południowa część wykorzystywana jest głównie na potrzeby rolnictwa.
Góry Sowie pozwalają na rozwój turystyki aktywnej (nordic walking , kolarstwo górskie) oraz
sportów zimowych (narciarstwo biegowe i zjazdowe). Popularnym ośrodkiem narciarskim
Gór Sowich jest Centrum Sportów Zimowych w Rzeczce - Sokolcu dysponującym 2 wyciągami
i 4 trasami zjazdowymi o długości 500 metrów. Na stokach Bester oraz Rymarz można
pojeździć również w Ośrodku Narciarskim Jugów Park.
Gmina Radków charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu. Ok. 45% powierzchni terenu
stanowią obszary prawnie chronione, wchodzące w skład Parku Narodowego Gór Stołowych.
Na terenie gminy położone są środkowe i najwyższe piętra Gór Stołowych. Są to obszary
o unikatowych walorach nie tylko w skali gminy, ale i województwa. Ruch turystyczny wokół
Gór Stołowych koncentruje się we wsiach Karłów i Pasterka. Ponadto ważnymi centrami
turystycznymi są: Radków z ośrodkiem wypoczynku świątecznego "nad Zalewem
Radkowskim" oraz wieś Wambierzyce z bazyliką – ośrodek kultu religijnego znany w kraju
i zagranicą. Przez Gminę przepływają rzeki: Pośna, Cedron i Ścinawka. Niewątpliwą atrakcją
turystyczną jest wybudowany w latach 60–ych, napełniony źródlaną wodą wypływającą
z Ćernohovskiego Potoku, Zalew Radkowski ze strzeżonym kąpieliskiem oraz ośrodkiem
rekreacyjny z miejscami noclegowymi i wypożyczalnią sprzętu wodnego. Aktywny
wypoczynek zimą zapewnią trasy narciarstwa biegowego wokół Szczelińca, gdzie
wyznaczono trzy główne pętle o łącznej długości 50 km. Na terenie Gminy Radków znajdują
się cztery przejścia graniczne, w tym trzy turystyczne i jedno drogowe. Czynne w sezonie
turystycznym są przejścia graniczne: z Radkowa do Bozanova, z Ostrej Góry do Machowskiej
Lhoty oraz z Pasterki do Machowskiego Krzyża. Polsko - Czeskie drogowe przejście graniczne
z Tłumaczowa do Otovic czynne jest przez cały rok.
Znaczną część obszaru partnerstwa zajmują obszary prawnie chronione w tym m.in.: parki
narodowe i krajobrazowe, obszary krajobrazu chronionego oraz sieci Natura 2000 a także
rezerwaty i pomniki przyrody. Do najważniejszych należy zaliczyć Park Narodowy Gór
Stołowych o powierzchni 63.34 km² wraz z otuliną (117.12 km²) oraz Park Krajobrazowy Gór
Sowich (81.58 km²). Park Narodowy Gór Stołowych zlokalizowany jest na terenie Gminy
Radków, a jego niewiększe atrakcje udostępniane turystom to: skalne miasto na Szczelińcu
Wielkim, labirynty Błędnych Skał, Skalne Grzyby i Radkowski Skały oraz Skały Puchacza.
W Parku stwierdzono występowanie 310 gatunków drzew, krzewów, roślin zielonych,
a w tym 35 gatunków chronionych. Największym kompleksem chronionym na terenie Gminy
wiejskiej Nowa Ruda jest Park Krajobrazowy Gór Sowich oraz Obszar Chronionego
Krajobrazu Gór Sowich, a także strefa chronionego krajobrazu i obszar dolesień
ekologicznych. Park Krajobrazowy Gór Sowich został utworzony 8 listopada 1991 r. na
8
podstawie Rozporządzenia Wojewody Wałbrzyskiego ze względu na konieczność ochrony i
wyeksponowania wysokich walorów krajoznawczych i krajobrazowych Gór Sowich. Masyw
Wielkiej Sowy wraz z Kalenicą i Przełęczą Jugowską, stanowią najatrakcyjniejszą część całego
pasma. Obszar ten charakteryzuje typ górskiego krajobrazu z dużą koncentracją różnych
kontrastowych form na małej powierzchni. Decyduje to o dużej atrakcyjności turystycznej
Parku, przez który wiedzie wiele szlaków, mających zakończenie na szczytach Wielkiej Sowy i
Kalenicy. Otulinę dla Parku stanowi Obszary Chronionego Krajobrazu Gór Bardzkich i Sowich
(198.06 km²) – niewątpliwie największy obszar prawnie chroniony na terenie PNR. Pozostałe
formy ochrony występujące na terenie partnerstwa to Rezerwat Cisy oraz Rezerwat Bukowa
Kalenica w Górach Sowich a także występujące głównie w parkach dworskich pomniki
przyrody, których na terenie Gminy wiejskiej Nowa Ruda jest 9 szt. Lista pomników przyrody
na terenie Gminy Radków zawiera obecnie 24 pozycje w Ścinawce Średniej (7), Ścinawce
Górnej (5), Ratnie Dolnym (7) oraz w Radkowie (2), Tłumaczowie (1) i Wambierzycach (2).
Tabela 2. Obszary prawnie chronione Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/
Z uwagi na liczne parki narodowe i krajobrazowe obszar partnerstwa jest terenem bardzo
zalesionym. Główne kompleksy leśne występują w formie systemu terenów chronionych.
Ponad 11 tys. hektarów to tereny leśne, co stanowi ponad 35% całkowitej powierzchni PNR.
Na terenie Gminy wiejskiej Nowa Ruda obszary prawnie chronione stanowią ponad 60%
całkowitej powierzchni lasów, w tym Park Krajobrazowy Gór Sowich ponad 2 tys. hektarów.
Park Narodowy Gór Stołowych o powierzchni prawie 3 tys. hektarów zajmuje 58% terenów
zalesionych w Gminie Radków. Z uwagi na swój miejski charakter najsłabiej zalesiona jest
Gmina Miejska Nowa Ruda, chociaż wskaźnik lesistości przewyższający 16% powierzchni
9
gminy jest wysoki w porównaniu do innych miast województwa dolnośląskiego. Lasy
występują głównie na wierzchołkach wzniesień lub na stromych zboczach dolin.
Zdecydowanie największą powierzchnią lasów spośród Gmin partnerstwa oraz najwyższym
wskaźnikiem lesistości cechuje się Gmina Wiejska Nowa Ruda.
Tabela 3. Powierzchnia lasów na obszarze Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Gmina Powierzchnia lasów ogółem w ha Lesistość w %
Gmina Miejska Nowa Ruda 617,89 16,7
Gmina Wiejska Nowa Ruda 5731,06 41
Gmina Radków 4977,6 35,6
10
3. Diagnoza stanu połączeń komunikacyjnych
3.1. Połączenia Drogowe
Obszar PNR położony jest w niedalekim sąsiedztwie międzynarodowego korytarza
tranzytowego o kierunku północ–południe, łączącego Wrocław z Pragą z przejściem
granicznym w Kudowie i Tłumaczowie. Gminy posiadają połączenia drogami z Wałbrzychem
oraz Kłodzkiem, a także z Republiką Czeską. Przez obszar Partnerstwa Noworudzko –
Radkowskiego przebiegają drogi wojewódzkie nr 381, 385, 386,387 oraz 388.
Rysunek 4. Sieć dróg wojewódzkich przebiegających przez obszar Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Źródło: https://www.google.pl/maps
Droga wojewódzka nr 381 (DW381) łączy Wałbrzych z Nową Rudą i Kłodzkiem, przebiega
przez malowniczy teren górzysty (Góry Wałbrzyskie, Góry Sowie, Obniżenie Noworudzkie,
Kotlina Kłodzka), w związku z tym na trasie jej przebiegu występują duże różnice wysokości.
Droga ta obsługuje miejscowości położone na południowy zachód od pasma Gór Bardzkich
oraz Sowich i ma istotne znaczenie dla regionu kłodzkiego i wałbrzyskiego. Oprócz funkcji
tranzytowej DW381 pełni również istotną rolę w powiązaniach wewnątrz obszaru
11
partnerstwa łącząc jej część północną, środkową i południową (nakładanie się ruchu
zewnętrznego na wewnętrzny2).
Droga wojewódzka nr 385 (DW385) łączy drogę krajową nr 46 (DK46) w okolicy Jaczowic oraz
Dzierżoniów (poprzez DW384) z przejściem granicznym z Czechami - Tłumaczów-Otovice.
Prowadzi przez Góry Bardzkie (Przełęcz Srebrną 585 m n.p.m.). Droga widokowa o stromych
nachyleniach i dużej różnicy wysokości oraz wielu ostrych zakrętach w okolicy Srebrnej Góry.
Droga wojewódzka nr 386 (DW386) o długość ok. 8 km. łącząca DW381 w Gorzuchowie
z DW387 w Ścinawce Średniej. Droga wojewódzka nr 387 (DW387) o długości 36 km łącząca
DW385 w Ścinawce Górnej z DK8 w Kudowie-Zdroju. Droga o szczególnych walorach
widokowych z wieloma zakrętami prowadząca przez szczytowe partie Gór Stołowych
(biegnie obok Szczelińca Wielkiego). Jej fragment łączący Radków przez Karłów i Lisią
Przełęcz (tu najwyższy punkt, 789 m n.p.m.) z Kudową-Zdrojem. Fragment tej drogi, od
Radkowa do Kudowy, przez Karłów i Lisią Przełęcz , zwany jest Drogą lub Szosą Stu
Zakrętów. Na odcinku około 23 kilometrów różnica wysokości pomiędzy najwyżej i najniżej
położonym punktem drogi wynosi ponad 400 metrów. Niezwykle urokliwa trasa biegnąca
sosnowo-świerkowymi lasami, w niektórych miejscach jest bardzo wąska, z liczny zakrętami
i serpentynami.
Droga wojewódzka nr 388 (DW388) o długości 30 km, przecina DK8 i łączy DK33 w Bystrzycy
Kłodzkiej z DW387 w Ratnie Dolnym. Przy tej drodze leży m.in. miejscowość Wambierzyce.
Obsługę relacji wschód-zachód zapewniają przede wszystkim drogi (posiadające
nawierzchnie twardą ulepszoną): wojewódzka nr 385 relacji: granica państwa – Tłumaczów –
Nowa Ruda – Wolibórz – Ząbkowice Śląskie – Ziębice – Grodków – Jaczowice; powiatowa nr
3312 D relacji: Wolibórz – Dzikowiec – Nowa Ruda (słupiec) – droga nr 386, a także drogi
wychodzące z Nowej Rudy: powiatowa 3356D, 3319D, 3321D. Dla rozwoju turystyki istotne
znaczenie posiada droga nr 387 relacji Tłumaczów – Ścinawka Średnia – Radków – Kudowa
Zdrój. Droga łączy drogę wojewódzką 385 z drogami wojewódzkimi nr 386 i 388 oraz krajową
nr 8 w Kudowie Zdroju.
Sieć drogową obszaru PNR uzupełniają również drogi powiatowe (ponad 30) i gminne.
Przez obszar gminy miejskiej Nowa Ruda przebiegają następujące drogi powiatowe3:
3312D - od drogi nr 386 w Ścinawce Średniej, przez Słupiec, Dzikowiec, do
skrzyżowania dróg nr 384 i 385 w Woliborzu,
3356D - z Nowej Rudy do Sokolca, Rzeczki oraz Walimia,3
3319D - z Nowej Rudy do Przygórza,
3324D - ze Słupca do Bożkowa,
3337D - biegnąca z Nowej Rudy do Ścinawki Średniej,
3321D - od drogi nr 385, po wschodniej granicy zespołu miejskiego, przez Dzikowiec, do
Nowej Wsi Kłodzkiej.
Ponadto Na terenie miasta znajduje się 61,8 km dróg gminnych: 52,2 km stanowią drogi o
nawierzchni bitumicznej, 0,5 km o nawierzchni betonowej, 1,5 km dróg gminnych
wykonanych z kostki.
2 Strategia rozwoju dla obszaru funkcjonalnego Partnerstwa Noworudzko–Radkowskiego; Agencja Rozwoju Regionalnego „AGROREG” S.A., Czerwiec 2014. 3 Strategia rozwoju gminy miejskiej Nowa Ruda na lata 2014-2020
12
Przez obszar gminy wiejskiej Nowa Ruda następujące drogi powiatowe4: 45301 Wojborz – Dzikowiec – Nowa Ruda – Słupiec – Ścinawka Średnia,
45305 Budzow – Zdanow – Wojborz,
45306 Nowa Wieś Kłodzka – Czerwieńczyce,
45307 Jugow – Woliborz,
45309 Sokolec – Ludwikowice Kłodzkie,
45309 Pieszyce – Sokolec,
45339 Ludwikowice Kłodzkie – Więcław,
45340 Sokolec – Jugow - Ludwikowice Kłodzkie,
45342 Nowa Ruda – Przygorze,
45350 Dzikowiec – Podlesie,
45352 Dzikowiec – Bożkow,
45354 Bożkow do drogi woj. Nr 381,
45355 Ścinawka Średnia – Bożkow,
45356 przez wieś Bożkow,
45357 od drogi woj. Nr 387 – Ścinawka Średnia – Ścinawka Dolna – Gorzuchow,
45358 od drogi woj. Nr 386 – Ścinawka Dolna – Raszkow - do drogi Radkow,
45359 przez wieś Ścinawka Średnia,
45360 od drogi woj. Nr 386 – Raszkow,
45362 przez wieś Wambierzyce,
45364 granica państwa – Karłow,
45365 granica państwa – Pasterka – do drogi woj. Nr 387,
45366 Tłumaczow – Radkow,
45367 Ścinawka Gorna – Ścinawka Średnia – do drogi woj. Nr 387,
45369 Świerki – Włodowice,
45371 Sierpnice – Bartnica,
45412 od drogi woj. Nr 381 – Wojborz – Opolnica – Bardo – Przyłęk.
Przez obszar gminy Radków przebiegają następujące drogi powiatowe5: WAMBIERZYCE
45362 2,1 km o nawierzchni asfaltowej
45362 3,4 km przez wieś do skrzyżowania z dr 45189
ŚCINAWKA ŚREDNIA
45367 1,4 km o nawierzchni asfaltowej
45357 1,1 km o nawierzchni asfaltowej
ŚCINAWKA DOLNA
45357 7,0 km o nawierzchni asfaltowej Ścinawka Śr. – Ścinawka Dln.
RASZKÓW
45358 od drogi 386 (Ścinawka Dolna - Raszków - Suszyna - Ścinawka Dolna)
45360 od drogi 388 Raszków - Ścinawka Dolna 0,5 km
45301 Ścinawka Średnia (włączenie do drogi wojewódzkiej nr 386)
4 Strategia Rozwoju Gminy Nowa Ruda do roku 2015 5 Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Radków na lata 2004-2015
13
45364 Karłów - Ostra Góra - granica RP - 5,5 km
45365 Pasterka - granica RP - 5,1 km
45366 Radków - Gajów - Tłumaczów - 6,4 km
Na terenie miasta i gminy Radków znajdują się również drogi gminne o nawierzchni: asfaltowej (24,7 km),
żwirowo-asfaltowej i żwirowo-tłuczniowej(7,7 km)
z kostki kamiennej (0,5 km)
Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Główny Urząd Statystyczny6, w okresie
1.10.2012 – 30.09.2013, samochód osobowy był najczęściej wybieranym środkiem
transportu dla turystycznych podróży po kraju. Skorzystano z niego w 74% podróży. Mimo
bocznego (względem dróg krajowych) położenia obszaru PNR drogowa dostępność
komunikacyjna pozwala na dosyć szybkie dotarcie do Nowej Rudy z większości dużych miast
w kraju. Nawet turystom z Berlina i Pragi podróż samochodem zajmie odpowiednio 4 i 3
godziny. W podobnym interwale czasowym do mikroregionu noworudzko-radkowskiego
dotrą turyści z Krakowa, Łodzi i Poznania. Znacznie szybciej na miejsce dotrą entuzjaści
górskich wycieczek z okolic Wrocławia i Opola.
Tabela 4. Odległości i czasy przejazdu z większych miast kraju i zagranicy do Nowej Rudy
Wyjazd z miasta: Ilość km Czas podróży (h)
BERLIN 371 km 4 godz. 10 min
KRAKÓW 309 km 3 godz. 38 min
ŁÓDŹ 308 km 3 godz. 30 min
OPOLE 140 km 2 godz. 5 min
POZNAŃ 259 km 3 godz. 52 min
PRAGA 199 km 2 godz. 51 min
WARSZAWA 437 km 5 godz. 1 min
WROCŁAW 85,0 km 1 godz. 38 min Źródło: opracowanie własne na podstawie https://www.google.pl/maps
Sieć dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych zlokalizowanych na obszarze partnerstwa
pozwala na dosyć łatwą i szybką komunikację samochodową pomiędzy poszczególnymi
miejscowościami obszaru Noworudzko – Radkowskiego. Jak wynika z danych zamieszczonych
w poniższej tabeli odległość miasta Nowa Ruda o ważniejszych miejscowości analizowanego
terenu, tylko w jednym przypadku (Karłowa) przekracza dystans 20 km. Do większości
miejscowości partnerstwa, atrakcyjnych pod względem turystycznym, można dojechać
samochodem z Nowej Rudy w niespełna 25 min.
Tabela 5. Odległości i czasy przejazdu z Nowej Rudy do atrakcyjnych turystycznie miejscowości partnerstwa
Wambierzyce 18,6 km 24 min
Radków 19,4 km 23 min
Karłów 30,7 km 36 min
6 Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2013 roku. Materiał na konferencję prasową w dniu 30 maja 2014 r.
14
Ścinawka Średnia 11,2 km 14 min
Rzeczka 15,3 km 20 min
Jugów 6,2 km 9 min
Tłumaczów 9,6 km 12 min Źródło: opracowanie własne na podstawie https://www.google.pl/maps
Niewielkie odległości pomiędzy miejscowościami atrakcyjnymi turystycznie a także
atrakcyjne krajobrazowo trasy przebiegu niektórych dróg niewątpliwie zachęcają do
przemierzania ich na dwóch a nie na czterech kółkach. Tym bardziej, że przez obszar
partnerstwa, łącząc Wambierzyce z Nową Rudą, przebiega fragment międzynarodowej trasy
rowerowej ER-8 – Szlak Cystersów oraz pięć regionalnych tras rowerowych tj.:
Trasa 001 - na odcinku Ścinawka Dolna – Ścinawka Średnia – Ścinawka Górna – Sarny –
Tłumaczów – przejście graniczne Tłumaczów/Otovice.
Trasa 002 – na odcinku Dzikowiec – Woliborz – Przygórze – Jugów – Sokolec – Rzeczka.
Trasa 004 – na odcinku Dzikowiec – Nowa Ruda – Krajanów – Świerki – Bartnica – Kolce.
Trasa 005 – na odcinku Wambierzyce – Radkow – przejście graniczne Božanow.
Trasa 009 – na Karłow – Radkow – Božanov.
Rysunek 5. Trasy rowerowe na terenie partnerstwa
Źródło: Koncepcja podniesienia standardu i otwartości transgranicznej tras rowerowych Powiatu Kłodzkiego
15
Dla rowerzystów jak i turystów zmotoryzowanych dostępne są przystanie rowerowe oraz
parkingi z przeznaczeniem dla samochodów osobowych bądź autokarów. Gmina miejska
Nowa Ruda dysponuje 14 parkingami z miejscami na ok. 400 aut bądź 36 autobusów.
Parkingi z miejscami dla autokarów znajdują się przy Centrum Turystyczno – Sportowym,
a także przy ulicach Fredry i Nowa Osada. Dodatkowo w centrum miasta zostały
rozlokowane stojaki na rowery.
W większości miejscowości na terenie gminy wiejskiej Nowa Ruda znajdują się niewielkie
parkingi przeznaczone bardziej do obsługi ruchu lokalnego niż turystycznego. Miejsca
postojowe utworzone z myślą o turystach, to z reguły parkingi prywatne zlokalizowane przy
atrakcjach tj. np. okolice Bukowej Chaty w Jugowie czy wyciągi narciarskie w Sokolcu. Na
szlakach turystycznych przebiegających przez obszar gminy nie ma infrastruktury
wypoczynkowej (przystanie rowerowe) dostosowanej do turystyki rowerowej.
Na terenie Gminy Radków parkingi znajdują się przy głównych atrakcja turystycznych tj. np.
parking górny i dolny na terenie PNGS, parking przy zalewie Radkowskim czy Bazylice
w Wambierzycach.
Najważniejsze parkingi (z liczbą miejsc parkingowych powyżej 10) do wykorzystanie w ruchu
turystycznym zlokalizowane są również w Ścinawce Średniej (przy stacji kolejowej oraz
w centrum), Radkowie (ul. Chrobrego) i Karłowie. Przystanie rowerowe oferujące miejsca
parkingowe, wiaty, stojaki rowerowe oraz tablice informacyjne znajdują się w:
Radkowie - okolice ul. Krótkiej , dostępna infrastruktura: 10 miejsc parkingowych, 3
wiaty rowerowe do biwakowania, stojaki na rowery, tablice informacyjne.
Ścinawka Średnia koło cmentarza, dostępna infrastruktura: 10 miejsc parkingowych,
miejsce do odpoczynku, stojaki rowerowe, tablice informacyjne.
Dodatkowo pięć przystani rowerowych, ale bez miejsc parkingowych, znajduje się
w Ścinawce Średniej i na Nowym Świecie.
3.2. Połączenia Kolejowe
Transport kolejowy opiera się na linii kolejowej nr 286 Wałbrzych – Kłodzko. Linia została
otwarta dla ruchu w latach 1879 – 1880 jako druga część Śląskiej Kolei Górskiej i była częścią
najkrótszego połączenia kolejowego Berlin-Wiedeń. Jej atrakcją są tunele, mosty i widoki
krajobrazowe. Na trasie linii znajdują się trzy tunele zgrupowane w odległości 17 km, 2 mosty
i 8 wiaduktów. Ze względu na ulokowanie w bezpośredniej bliskości kilku dużych
kamieniołomów, linia nr 286 ma duże znaczenie dla wywozu kruszywa wydobywanego na
obszarach: Gór Sowich (ładownia w Głuszycy oraz przy kopalni w Nowej Rudzie Słupcu na
linii kolejowej nr 327) i Gór Kamiennych (ładownia w Bartnicy) oraz w Tłumaczowie. Linią nr
286 kruszywo jest dowożone jest do linii magistralnych nr 274 (Wrocław – Zgorzelec) oraz nr
276 (Wrocław – Lichkov).
Na obszarze partnerstwa znajdują się dwie stacje kolejowe (w Ścinawce Średniej i Nowej
Rudzie) oraz pięć punktów eksploatacyjnych w ruchu pasażerskim. Przystanki osobowe
przeznaczone do obsługi ruchu pasażerskiego to: Nowa Ruda Przedmieście, Zdrojowisko,
Ludwikowice Kłodzkie, Świerki Dolne oraz Bartnica. Koleje dolnośląskie S.A zapewniają
16
komunikację na trasie Kudowa Zdrój – Kłodzko Główne - Wałbrzych. Codzienne połączenia
osobowe obsługuje 8 pociągów (głownie autobusy szynowe), w tym trzy połączenia
w godzinach porannych (jedno do Kłodzka 6:55 i 5:10; 7:49,) oraz pięć połączeń w godzinach
popołudniowych i wieczornych 14:09 – 19:39 (dwa do Wałbrzycha i trzy do Kudowy Zdrów).
Korzystając z przejazdów kolejowych z Nowej Rudy można bezpośrednio dotrzeć do: Kudowy
Zdrój, Lewina Kłodzkiego, Szczytnej, Dusznik, Polanicy, Starego Wielisławia, Kłodzka,
Bierkowic, Gorzuchowa, Ścinawki Średniej, Zdrojowiska, Ludwikowic Kłodzkich, Świerk
Dolnych, Bartnicy, Głuszycy, Jedliny Zdrój, Wałbrzycha. Rysunek 6. Linia kolejowa przechodząca przez obszar Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Źródło: http://mapa.plk-sa.pl/
Pod względem turystycznym najistotniejsze są stacje kolejowe w Ścinawce Średniej, Nowej
Rudzie, Zdrojowisku oraz Świerkach Dolnych, gdyż miejscowości te umożliwiają bezpośrednie
rozpoczęcie wędrówki po oznakowanych trasach turystycznych. Przez Ścinawkę Średnią
przebiega szlak turystyczny znakowany kolorem czerwonym będący jednocześnie Głównym
Szlakiem Sudeckim im. Mieczysława Orłowicza. To szlak ciągły prowadzący od Świeradowa-
Zdroju do Prudnika przez najciekawsze partie Sudetów. Szlak podzielony został na 39
odcinków, z czego na terenie PNR znajduje się 7 (od 20 do 26) o łącznej długości 67 km
(i prognozowanym łącznym czasie przejścia 16:20 h). Turysta wysiadający z pociągu
w Ścinawce Średniej może udać się na 23 odcinek szlaku w kierunku Słupca lub na 24 odcinek
szlaku w kierunku Wambierzyc. W Nowej Rudzie krzyżują się trzy szlaki turystyczne. Turysta
ma do wyboru trasę znakowaną kolorem:
17
żółtym – w kierunku Przełęczy pod Słoneczną przez Bielawską Polankę i szczyt Kalenicy
lub w kierunku Karłowa przez Górę Św. Anny z odnowioną wieżą widokową,
Tłumaczów, Radków i Góry Stołowe.
niebieskim – prowadzącą bezpośrednio od budynku dworca kolejowego do
miejscowości Broumov w Czechach. Szlak przyjaźni polsko-czeskiej o długość 6,7 km po
polskiej stronie kończący się na granicy państwa w okolicy Ptasiego Szczytu.
zielonym – w kierunku Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej (Kościelec) przez Górę Św.
Anny i szczyt Góry Wszystkich Świętych lub grzbietem Wzgórz Włodzickich w kierunku
Wielkiej Sowy.
Ze stacji w Zdrojowisku można bezpośrednio ruszyć na szlak turystyczny znakowany kolorem
żółtym w kierunku Bielawskiej Polanki. Odcinek szlaku czerwonego prowadzący do Rozdroża
pod Włodzicką Górą ma swój początek nieopodal stacji kolejowej Świerki Dolne.
Istotną atrakcją turystyczną związaną z linią kolejową nr 286 jest pociąg turystyczny Kilof.
Rokrocznie na przełomie sierpnia i września, Instytut Rozwoju i Promocji Kolei we
współpracy ze spółką Przewozy Regionalne w wybrany dzień uruchamia przejazd pociągiem
specjalnym złożonym z parowozu Ol49 i wagonów osobowych typu 111A oraz 120A.
W zależności od roku, pociąg pokonuje linię w kierunku od Wałbrzycha w stronę Kłodzka,
bądź od Kłodzka w stronę Wałbrzycha
Dzięki funkcjonującej linii kolejowej istnieje bezpośrednie połączenie z Kudową Zdrój,
Kłodzkiem oraz Wałbrzychem, a dalej poprzez węzeł wałbrzyski możliwe są połączenia
z całym Dolnym Śląskiem. Jednakże istniejące połączenia kolejowe nie zaspokajają potrzeb
mieszkańców i turystów w zakresie komunikacji z okolicznymi miejscowościami. Z tej formy
komunikacji prawie zupełnie wyłączona jest Gmina Radków, przez teren której przebiega
jedynie fragment linii kolejowej 286 i jedyny dworzec kolejowy w Ścinawce Średniej.
Istniejące od 1902 r. połączenie kolejowe Radkowa ze Ścinawką Średnią zostało w 1987 r.
zawieszone. We wrześniu 1999 r. linia została rozebrana.7 W związku z powyższym dla
turystów podróżujących koleją niedostępny jest cały obszar Gór Stołowych oraz
miejscowości atrakcyjne turystycznie tj. Radków czy Wambierzyce. Analiza połączeń
kolejowych pomiędzy Nową Ruda a większymi miastami w kraju i za granicą wykazała
jednoznacznie, że dostępność kolejowa dla turystów spoza Dolnego Śląska nie należy do
atutów obszaru PNR i może mieć istotny wpływ na liczbę odwiedzających. Nawet mieszkańcy
Wrocławia – miasta oddalonego o niecałe 100 km od Nowej Rudy – nie mają
bezpośredniego połączenia kolejowego (konieczna przesiadka w Wałbrzychu lub Kłodzku),
a podróż może zająć od dwóch i pół do ośmiu godzin. Dla porównania przebycie trasy
Wrocław – Nowa Ruda samochodem zajmuje ok. 2 godzin i nie wymaga przesiadek. Czas
podróży, ilość przesiadek, a także brak możliwości dotarcia do większości miejsc atrakcyjnych
turystycznie na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego to z pewnością czynniki
zniechęcające turystów zwłaszcza tych nie zmotoryzowanych.
7 http://pl.wikipedia.org/wiki/Linia_kolejowa_nr_286
18
Tabela 6. Komunikacja kolejowa – zestawienie czasów podróży i ilości przesiadek
Wyjazd z miasta: Czas podróży (h) Ilość przesiadek
BERLIN 8:30 – 14:30 3 – 6
KRAKÓW 6:30 – 10:30 2 – 3
ŁÓDŹ 6:40 – 10 2 – 4
OPOLE 4 – 7:30 2
POZNAŃ 6 – 8:30 1 – 2
PRAGA 4:30 – 14 2 – 7
WARSZAWA 6 – 12 2 – 4
WROCŁAW 2:30 – 8 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie http://rozklad-pkp.pl/
3.3. Komunikacja publiczna
Pasażerską komunikację samochodową na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
obsługują trzej główni przewoźnicy:
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Kłodzku Spółka Akcyjna (PKS
w Kłodzku) posiadające Placówkę Terenową w Nowej Rudzie
Firma „Beskid” z Wrocławia
Firma „Smilebus Transport Osób” z Nowej Rudy
PKS w Kłodzku S.A. obsługuje cały obszar partnerstwa zapewniając bezpośrednie połączenia
autobusowe z Kłodzka do:
Nowej Rudy przez Ścinawkę Dolną lub Ścinawkę i Włodowice lub Bożków
Radkowa przez Polanicę Zdrój i Wambierzyce lub Stary Wielisław
Karłowa przez Polanicę Zdrój, Wambierzyce i Radków (linia nie kursuje od 1
października do 31 maja).
W sezonie wakacyjnym PKS w Kłodzku S.A. uruchamia bezpośrednie połączenia
z miejscowościami nadmorskim oferując przejazdy na trasie Kłodzko – Rowy oraz Kłodzko –
Świnoujście. PKS w Kłodzku S.A. obsługuje również połączenia z Nowej Rudy do innych
miejscowości obszaru partnerstwa tj.: Bartnica, Dworki, Ludwikowice Kłodzkie, Bożków,
Dzikowiec, Jugów, Radków, Sokolec, Tłumaczów, Ścinawka Średnia, Włodowice. Ponadto
oferuje również stałe przejazdy z Kłodzka przez Nową Rudę do: Głogowa, Jawora, Jedliny-
Zdroju, Jugowa, Legnicy, Lubinia, Świebodzic, Strzegomia i Wałbrzycha. Ten sam przewoźnik
obsługuje połączenia autokarowe z Radkowa do Karłowa, Kłodzka, Nowej Rudy, Polanicy
Zdrój i Wałbrzycha.
Dwaj pozostali przewoźnicy, z wykorzystaniem busów, świadczą swoje usługi na
pojedynczych trasach. Firma „Beskid” obsługuje obszar miasta i gminy Nowa Ruda
zapewniając mieszkańcom oraz turystom dogodne połączenia na trasie Nowa Ruda –
Kłodzko - 24 połączenia w każdą stronę. Dwanaście z tych połączeń zostało wydłużonych do
Wrocławia, umożliwiając bezpośrednie połączenie ze stolicą Dolnego Śląska przez siedem dni
w tygodniu. Firma „Beskid” na trasie Nowa Ruda – Kłodzko – Ząbkowice Śląskie – Wrocław
19
oferuje 12 połączeń w kierunku Wrocławia od 4:45 do 18:00 średnio co godzinę oraz 12
połączeń w kierunku Nowej Rudy od 6:40 do 20:30 średnio co godzinę.
Firma Smilebus Transport Osób obsługuje dwie trasy na terenie partnerstwa:
Nowa Ruda Słupiec – Nowa Ruda - Jugów Górny oferując 8 połączeń w każdą stronę
Nowa Ruda – Ścinawka – Wambierzyce – Radków oferując 5 połączeń w każdą stronę
Na terenie miasta Nowa Ruda znajduje się dworzec autobusowy oraz 15 przystanków PKS.
Trudności, zwłaszcza osobom przyjezdnym, może sprawiać fakt, iż przewoźnicy prywatni
zatrzymują się również poza wyznaczonymi przystankami PKS, a kursy realizowane przez PKS
w Kłodzku S.A. do poszczególnych miejscowości na terenie partnerstwa realizowane są tylko
z niektórych przystanków. Z dworca autobusowego w Nowej Rudzie można dostać się
jedynie do Bartnicy i Sokolca i to tylko w dni nauki szkolnej dla województwa dolnośląskiego.
Większość połączeń tego przewoźnika pomiędzy miejscowościami partnerstwa kursuje od
poniedziałku do piątku lub w dni nauki szkolnej. Analiza rozkładów jazdy PKS w Kłodzku S.A.
wykazuje, iż wiele wyłączeń kursów dotyczy również dni świątecznych oraz okresu
zimowego. Połączenia komunikacji autobusowej ukierunkowane są na osoby uczące się lub
pracujące. W sezonie wakacyjnym uruchamiane są dwa kursy na trasie Nowa Ruda –
Kłodzko, obejmującej jedynie fragment PNR. Sytuacja wygląda podobnie w przypadku obu
przewoźników prywatnych, którzy również swoją ofertę kierują głównie do osób uczących się
i pracujących. Dwanaście z 24 kursów oferowanych przez firmę „Beskid” na trasie Nowa
Ruda – Kłodzko realizowanych jest od poniedziałku do piątku. Pozostałe 12 kursów na trasie
na trasie Nowa Ruda – Kłodzko – Ząbkowice Śląskie – Wrocław funkcjonuje przez siedem dni
w tygodniu. Busy firmy Smilebus na linii Nowa Ruda Słupiec – Nowa Ruda - Jugów Górny
kursują od poniedziałku do piątku i nie kursują we wszystkie dni świąteczne. Drugie,
z oferowanych przez Smilebus, połączeń Nowa Ruda – Radków przez Włodowice, Ścinawkę
Górną, Ścinawkę Średnią, Ratno Dolne, Wambierzyce i Ratno Górne jest znacznie bardziej
dostosowane do potrzeb turystów, a z rozkładu nie wynikają żadne czasowe wyłączenia
kursów. Zadziwiający może być jedynie fakt, iż w Wambierzycach zatrzymują się tylko dwa
z pięciu busów do Radkowa i tylko jeden z pięciu jadących z Radkowa do Nowej Rudy.
Sieć połączeń samochodowej komunikacji publicznej uzupełniają:
INTERTRANS PKS S.A. Głogów oferując całoroczne przewozy w obie strony na trasie
Kłodzko – Głogów oraz Kudowy Zdrój – Kłodzko – Głogów. Dzięki temu możliwe jest
bezpośrednie połączenie z takimi miejscowościami jak: Głuszyca, Jedlina-Zdrój,
Wałbrzych, Świebodzice, Strzegom, Rogoźnica, Jawor, Legnica, Lubin, Polkowice,
Jerzmanowa. Dodatkowo w sezonie wakacyjnym uruchamiany jest dodatkowy kurs
w obie strony na trasie Kłodzko – Głogów.
PKS Zielona Góra Sp. z o.o. oferując całoroczne przewozy w obie strony na trasie
Zielona Góra – Kudowa-Zdrój. Codziennie realizowane są dwa kursy w każdą stronę
jeden przez Wrocław drugi przez Legnicę.
PKS Gorzów Wlkp. Sp. z o.o. oferując całoroczne przewozy w obie strony na trasie
Kudowa-Zdrój – Gorzów Wielkopolski (przez Wrocław i Zieloną Górę). W sezonie
20
wakacyjnym przewoźnik uruchamia dodatkowe połączenie relacji Kłodzko – Gorzów
Wielkopolski.
Czeski przewoźnik CDS s.r.o. Náchod oferujący ciekawe, niestety tylko sezonowe,
połączenie pomiędzy dwoma czeskimi miastami Náchod i Broumov przebiegające m.in.
przez: Kudowę Zdrój, Karłów, Radków, Ścinawkę Średnią, Włodowice, Nową Rudę
i Otovice.
Rysunek 7. Połączenie autobusowe Náchod – Broumov przechodzące przez teren partnerstwa
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.e-podroznik.pl/
Analiza połączeń autobusowych pomiędzy Nową Ruda a większymi miastami w kraju i za
granicą wykazała jednoznacznie, że dojazd do obszaru PNR dla turystów spoza Dolnego
Śląska nie wymaga zbyt wielu przesiadek i zbyt długiego czasu spędzonego w podróży.
Dogodne połączenia komunikacji autobusowej opierają się głównie na przewoźnikach
prywatnych tj. PolskiBus oferujących bezpośrednie połączenie pomiędzy Wrocławiem
i innymi większymi miastami w Polsce. Opisane powyżej dobre skomunikowanie
samochodowych przewozów pasażerskich na trasie Wrocław – Nowa Ruda sprawia, że jest
to efektywny, w miarę komfortowy i stosunkowo tani sposób dotarcia do obszaru
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego.
Tabela 7. Pasażerska komunikacja samochodowa – zestawienie czasów podróży i ilości przesiadek
Wyjazd z miasta: Czas podróży (h) Ilość przesiadek
BERLIN 7:30 – 14 4 – 5
KRAKÓW 6:30 1 – 2
ŁÓDŹ 6 – 8 1 – 2
21
OPOLE 4 – 5 1
POZNAŃ 6 – 8 1 – 2
PRAGA 6:30 3
WARSZAWA 9 1 – 2
WROCŁAW 2 – 2:30 0 – 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.e-podroznik.pl
Przystanki komunikacji autobusowej są najczęściej rozlokowane w bezpośredniej bliskości
szlaków turystycznych, dlatego też turyści wybierający tą formę transportu nie mają
problemów z rozpoczęciem wędrówki.
Główny szlak Sudecki im. M. Orłowicza znakowany kolorem czerwony na odcinku Przełęcz
Sokola - Karłów w Górach Stołowych przebiega przy przystankach PKS:
w Nowej Rudzie – przystanek przy ul. Kłodzkiej, w Ścinawce Średniej, w Wambierzycach, w Karłowie.
Na szlak znakowany kolorem żółtym łączący Przeworno i Przełęcz Puchacza turyści dostaną
się bezpośrednio z przystanków PKS:
w Jugowie przystanek przy skrzyżowaniu ul. Głównej i Grzybowskiej,
w Nowej Rudzie – przystanek przy ul. Pułk. J. Sokola lub ul. A. Fredry
w Ścinawce Górnej,
w Tłumaczowie,
w Radkowie,
w Karłowie.
Szlak Zielony na odcinku Kościelec – Wielka Sowa, przebiega bezpośrednio przy przystanku
PKS w Sokolcu i w Świerkach oraz w odległości ok. 500 m od Dworzec PKS w Nowej Rudzie.
Natomiast Zielony Szlak Graniczny przebiega obok przystanku PKS w Tłumaczowie. Turyści
planujący wędrówkę tym szlakiem z takich miejscowości jak Bartnica, Dworki, Krajanów będą
mieli do pokonania drogę o długości ok. 1 km od przystanku PKS w tych miejscowościach do
wejścia na szlak. Do Zielonego Szlaku Granicznego można się również dostać z przystanku
PKS w Świerkach pokonując ok. 2 km szlakiem czerwonym lub z przystanku PKS we
Włodowicach wędrując ok. 3 km szlakiem niebieskim do Ptasiego Szczytu.
Szlak przyjaźni polsko-czeskiej rozpoczyna się przy dworcu kolejowym w Nowej Rudzie
i prowadzi aż do miejscowości Broumov w Czechach. Turyści korzystający z komunikacji
autobusowej powinni wysiąść na dworcu PKS w Nowej Rudzie oddalonym od dworca
kolejowego o ok. 500 m, lub na przystanku PKS we Włodowicach, który znajduje się
w odległości ok. 50 m od szlaku.
Wybierając szlak znakowany kolorem fioletowym, łączący Przełęcz Walimską i Sokolą, turyści
powinni wysiąść na przystanku PKS w Sokolcu a następnie pokonać odległość 1,3 km do
Przełęczy Sokola, gdzie szlak fioletowy – Srebrna Droga ma swój początek. Do Przełęczy
Sokola turyści mogą dotrzeć również szlakiem zielonym (odległość ok. 8 km) przebiegającym
w pobliżu stacji kolejowej w Świerkach.
22
Szlak znakowany kolorem czarnym łączący Przygórze i Kamieniec Ząbkowicki zaczyna się koło
przystanku PKS w Przygórzu.
Kłodzka Droga św. Jakuba zaczyna się na Górze Iglicznej koło Międzygórza, a kończy na
przejściu granicznym w Radkowie. W bezpośredniej bliskości tej trasy znajduje się przystanek
PKS w Radkowie, Wambierzycach i Ścinawce Dolnej.
Obok przystanku PKS w Dzikowcu, Czerwieńczycach i Nowej Rudzie przebiega niebieski szlak
pielgrzymkowy. Szlak ma swój początek na Placu Matejki w Nowej Rudzie a kończy się
w Bazylice w Bardzie Śląskim.
23
4. Potencjał turystyczny
4.1. Ruch turystyczny
Z miejsc noclegowych dostępnych na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
skorzystało w 2013 roku łącznie 27.785 osób, to o prawie 12 tys. osób więcej niż w roku
bazowym 2004. W analizowanym okresie najwięcej turystów (ok. 28,5 tys. osób) odwiedziło
obszar partnerstwa w 2012 r. W tym też roku najwięcej osób w przeciągu minionej dekady
skorzystało z noclegów w Gminie Radków (ok. 17 tys.) oraz w Gminie wiejskiej Nowa Ruda
(ok. 5 tys.). Analogicznie wyglądała sytuacja dla całego powiatu kłodzkiego, w 2012 r.
z noclegów skorzystała rekordowa liczba turystów (ok. 269 tys.). Rekordowy, pod tym
względem, dla Dolnego Śląska okazał się rok 2013. W mieście Nowa Ruda najwięcej turystów
nocowało w 2006 r.
Wykres 1. Korzystający z noclegów ogółem w latach 2004 - 2013
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie Nowa Ruda Miasto Nowa Ruda Radków
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
W przeciągu ostatnich 10 lat liczba turystów korzystających z noclegów na terenie
Partnerstwa Noworudzko-Radkowskiego sukcesywnie rosła. W porównaniu do 2004 roku
liczba osób korzystających z noclegów wzrosła o 74%. Analizowany wskaźnik wzrósł
najwięcej – bo aż o 209% na terenie Gminy wiejskiej Nowa Ruda. Na terenie Gminy Radków
osiągnął wartość 109%, a na ternie miasta Nowa Ruda w porównaniu do 2004 r. wzrósł
o 10%. Porównując liczbę osób korzystający z noclegów w roku 2013 z analogicznymi danymi
z roku bazowego 2004, należy stwierdzić, iż wzrost wartości analizowanego wskaźnika
24
zarówno dla województwa dolnośląskiego jaki i powiatu kłodzkiego był na poziomie bardzo
zbliżonym i wynosił odpowiednio 31% województwo dolnośląskie i 35% powiat kłodzki.
Analiza danych GUS za lata 2004 – 2013 wykazała, że liczba osób korzystający z noclegów
powyżej średniej (dla badanego okresu) utrzymywała się przez okres 4 lat dla obu
noworudzkich gmin, 5 lat dla Gminy Radków i 7 lat dla całego obszaru partnerstwa. Ta
pozytywna tendencja (z wyjątkiem miasta Nowa Ruda) utrzymywała się przez okres
ostatnich 4-5 lat.
Obszar Średnia Liczba lat
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie 227 66 7
Nowa Ruda Miasto 7 481 4
Nowa Ruda 3 047 5
Radków 12 238 4
Liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów na terenie partnerstwa również
wzrosła. W roku 2004 liczba turystów zagranicznych dla całego partnerstwa wynosiła 1 204
osób i stanowiła 7,5% wszystkich turystów korzystających z noclegów na terenie
analizowanego obszaru. W roku 2013 liczba turystów zagranicznych korzystających z
noclegów na terenie partnerstwa wynosiła 1 318 osób i była o 114 większa niż w roku
bazowym, co stanowi wzrost o ok. 9,5%. Z uwagi na duży wzrost liczy turystów ogółem
korzystających z noclegów na terenie partnerstwa odsetek turystów zagranicznych
korzystających z noclegów wynosił znacznie mniej bo tylko 4,7%. Wykres 2. Korzystający z noclegów turyści zagraniczni w latach 2004 - 2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
W ostatnich trzech latach istotnie zmniejszyły się dysproporcje pomiędzy gminami
partnerstwa w liczbie turystów zagranicznych korzystających z noclegów. W 2013 r. w
Gminie Radków z noclegów skorzystało prawie 30% wszystkich korzystających z noclegów
turystów zagranicznych na terenie Partnerstwa, natomiast w gminie miejskiej i wiejskiej
Nowa Ruda adekwatnie ok. 50% i 21%.
0
200
400
600
800
1000
1200
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Nowa Ruda Miasto Nowa Ruda Radków
25
Analiza obszaru partnerstwa pod względem wskaźnika rozwoju bazy noclegowej (liczba osób
korzystających z noclegów w obiektach turystycznych w przeliczeniu na 1 miejsce
noclegowe) w 2013 r. wykazała iż wartość tego wskaźnika dla samego partnerstwa jak
i poszczególnych gmin wchodzących w jego skład jest niższy niż wartość adekwatnego
wskaźnika dla powiatu kłodzkiego i województwa dolnośląskiego. Przeciętna wartość
wskaźnika rozwoju bazy noclegowej w roku 2013 w województwie kształtowała się na
poziomie 38 korzystających z noclegów na 1 miejsce noclegowe, natomiast w powiecie 25.
Ze wszystkich trzech gmin partnerstwa i powiatu kłodzkiego najwyższą wartość tego
wskaźnika (28) odnotowano w Gminie miejskiej Nowa Ruda. Najniższe wartości wskaźnika
rozwoju bazy noclegowej wystąpiły w Gminie wiejskiej Nowa Ruda oraz w gminie Radków,
gdzie na 1 miejsce noclegowe przypadło odpowiednio 9 i 15 korzystających. Średnia wartość
wskaźnika rozwoju bazy noclegowej dla całego Partnerstwa Noworudzko Radkowskiego
wynosi 17 turystów korzystających z noclegów na 1 miejsce noclegowe. Przyczyn tego stanu
rzeczy można doszukiwać się w rozbudowanej bazie noclegowej w gminie Radków i Nowa
Ruda.
Tabela 8. Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej w 2013 r.
Dolnośląskie 38
Powiat kłodzki 25
Nowa Ruda Miasto 27
Nowa Ruda 9
Radków 15
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie 17 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Odnotowania wymaga fakt, iż wskaźnik rozwoju bazy noclegowej dla wszystkich trzech
analizowanych gmin a tym samym również dla całego obszaru partnerstwa wzrósł
w porównaniu do roku bazowego 2004. Tabela 9. Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej na obszarze partnerstwa w roku 2004 i 2013.
2004 2013
Nowa Ruda Miasto 22 27
Nowa Ruda 5 9
Radków 14 15
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie 14 17 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Analiza dynamiczna zmian liczby turystów korzystających z noclegów w stosunku do roku
poprzedniego wykazała, iż wahania pomiędzy kolejnymi latam są znacznie większe na
poziomie poszczególnych gmin, a tym samym również partnerstwa niż na poziomie powiatu
kłodzkiego czy województwa dolnośląskiego.
26
Wykres 3. Zmiana liczby turystów korzystających z noclegów w latach 2005-2013
-30%
-20%
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Dolny Śląsk powiat kłodzki Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Średnia fluktuacja liczby turystów korzystających z noclegów na przestrzeni lat 2004 – 2013
wynosi dla całego Dolnego Śląska – 3%, dla powiatu kłodzkiego – 4% a dla obszaru
partnerstwa – 8%. W przypadku Gminy miejskiej Nowa Ruda, Gminy wiejskiej Nowa Ruda
oraz Gminy Radków – średnia wartość zmian to odpowiednio 5%, 18% i 10%.
Wykres 4. Zmiana liczby turystów korzystających z noclegów w gminach partnerstwa w latach 2005-2013
-60%
-40%
-20%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Nowa Ruda Miasto Nowa Ruda Radków
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Zmiany na poziomie lokalnym nie korelują z kierunkiem zmian na poziomie regionalnym.
Największe różnice w tym zakresie odnotowano w roku 2009, kiedy liczba turystów
korzystających z noclegów na terenie województwa spadła o 10% w stosunku do roku
poprzedniego, na terenie Gminy wiejskiej Nowa Ruda liczba turystów korzystających
z noclegów w stosunku do roku 2008 wzrosła aż o 84%. W tym samym okresie o 5% turystów
27
mniej niż w roku 2008 skorzystało z noclegów na terenie powiatu kłodzkiego, a na terenie
partnerstwa w roku 2009 nocowało o 17% turystów więcej niż w roku poprzednim.
Wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej, mierzony relacją liczby udzielonych noclegów do
liczby miejsc noclegowych w 2013 r. dla Dolnego Śląska i powiatu kłodzkiego kształtował się
na poziomie 101,3. Pod tym względem powiat kłodzki należy do czołówki jedenastu
dolnośląskich powiatów dla których wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej kształtuje się
na poziomie powyżej 96.
Rysunek 8. Udzielone noclegi na 1 miejsce noclegowe w 2013 r.
Źródło: Urząd Statystyczny we Wrocławiu: TURYSTYKA W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W 2013 R. Wrocław, maj 2014 r.
Wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej w roku 2013 dla Partnerstwa Noworudzko
Radkowskiego ukształtował się na poziomie 62,8 i był niższym niż wskaźnik dla powiatu
i województwa. Najwyższą wartość, analizowany wskaźnik osiągnął w Gminie miejskiej Nowa
Ruda – 97,8, najniższą zaś w Gminie wiejskiej Nowa Ruda – 28,7. Wskaźnik wykorzystania
bazy noclegowej na terenie Gminy Radków wyniósł w 2013 r. – 62 i był bardzo zbliżony do
poziomu wskaźnika dla całego obszaru partnerstwa. Szczegółowe dane obrazujące zmiany
wartości analizowanego wskaźnika na przestrzeni lat w poszczególnych gminach i dla całego
obszaru partnerstwa obrazuje poniższa tabela.
Tabela 10. Wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej na terenie Partnerstwa w latach 2004-2013
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
28
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie
56,21 56,27 79,72 68,17 54,97 56,52 60,15 57,59 60,02 59,61
Nowa Ruda Miasto 90,99 101,72 110,91 101,42 73,41 73,61 63,51 53,45 70,97 97,80
Nowa Ruda 16,56 20,14 31,26 49,45 30,62 46,10 40,06 41,21 40,08 28,74
Radków 53,28 44,80 93,20 59,97 56,63 53,45 66,30 64,46 63,34 61,99 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
W przeciągu ostatnich 10 lat na terenie Partnerstwa Noworudzko-Radkowskiego
sukcesywnie rosła zarówno liczba udzielonych noclegów jak i liczba turystów z nich
korzystających. W porównaniu do 2004 roku liczba udzielonych noclegów wzrosła o 71%
(liczba osób korzystających z noclegów wzrosła o 74%). Proporcjonalny wzrost liczby
korzystających z noclegów do liczby udzielonych noclegów wskazuje, że w badanym okresie
nie wydłużyła się średnia długość pobytu turystów na obszarze partnerstwa i w roku 20013
podobnie jak w 2004 wynosi niecałe 4 dni.
Wykres 5. Udzielone noclegi oraz turyści z nich korzystający w latach 2004 - 2013
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
korzystający z noclegów
udzielone noclegi
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Dane GUS na koniec 2013r. wykazywały, że łączna liczba noclegów udzielonych na terenie
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego wyniosła 108.006, co stanowi ok. 10% wszystkich
udzielonych noclegów w powiecie kłodzkim. W porównaniu do roku 2004 r. liczba
udzielonych noclegów wzrosła o prawie 45 tys. Najwięcej noclegów zostało udzielonych na
terenie Gminy Radków – 67 tys., co stanowi ponad 62% wszystkich noclegów udzielonych na
terenie partnerstwa w 2013 r. Najmniej noclegów udzielono turystom w Gminie wiejskiej
Nowa Ruda – 12,6 tys. (ok. 12% wszystkich noclegów), ale to właśnie na terenie tej gminy
najwięcej wzrosła liczba udzielonych noclegów na przestrzeni ostatnich 10 lat. W roku 2004
na terenie gminy wiejskiej udzielono niewiele ponad 4 tys. noclegów. W Gminie miejskiej
Nowa Ruda udzielono w 2013 r. 28 tys. noclegów (26% wszystkich noclegów) i jest to
o ponad tysiąc noclegów mniej niż w roku 2004.
29
Analiza danych statystycznych dotyczących udzielonych noclegów na przestrzeni ostatnich
dziesięciu lat wykazała korelację pomiędzy zwiększającą się liczbą noclegów udzielanych
w Gminie Radków przy jednoczesnym zmniejszaniu się liczby udzielanych noclegów na
terenie miasta Nowa Ruda. W roku 2004 liczba udzielonych noclegów w obu tych
jednostkach administracyjnych była bardzo zbliżona, a w dwóch następnych latach liczba
noclegów na terenie miasta wynosiła odpowiednio 56% i 48% wszystkich noclegów
udzielonych w danym roku na obszarze partnerstwa. W 2007 r. znacznie więcej noclegów
zostało udzielonych na terenie Gminy Radków i Gminy wiejskiej Nowa Ruda. W związku
z powyższym udział noclegów na terenie miasta Nowa Ruda spadł do poziomu niecałych
40%. Od 2008 r. rokrocznie na terenie Gminy Radków udzielanych jest ponad połowa
wszystkich noclegów na obszarze partnerstwa.
Wykres 6. Udzielone noclegi ogółem w latach 2004 - 2013
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie Nowa Ruda Miasto Nowa Ruda Radków
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Mając na uwadze powyższą analizę, należy jednak nadmienić, że przy obliczeniu wartości
poszczególnych wskaźników nie brano pod uwagę wszystkich obiektów oferujących noclegi,
m.in. pokoi gościnnych i kwater agroturystycznych, a jedynie obiekty objęte statystyką
publiczną. Zaprezentowane dane statystyczne oraz przeprowadzone na ich podstawie analizy
obrazują natomiast zmiany jakie zaszły na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat, ponadto dają
obraz trendów rozwojowych w turystyce na obszarze Partnerstwa Noworudzko –
Radkowskiego.
30
4.2. Infrastruktura turystyczna
4.2.1. Obiekty turystyczne i miejsca noclegowe
Pod względem rozwoju infrastruktury turystycznej województwo dolnośląskie jest
niejednolite – charakteryzuje się znacznym stopniem koncentracji przestrzennej. Blisko 70%
turystycznych obiektów noclegowych znajdowało się na południu województwa, tj. w 7
powiatach graniczących z Czechami (zgorzeleckim, lubańskim, lwóweckim, jeleniogórskim,
kamiennogórskim, wałbrzyskim i kłodzkim) oraz w Jeleniej Górze (26,0% powierzchni
województwa). Ponad połowa wszystkich zasobów jest zlokalizowana w dwóch powiatach
o dużych walorach turystycznych zajmujących łącznie 2,3 tys. km2 (11,4% ogółu powierzchni
województwa), tj. w powiecie jeleniogórskim (301 obiektów stanowiących 33,1% ogólnej
liczby obiektów turystycznych województwa) i w powiecie kłodzkim (169 obiektów – 18,6%).
Według stanu na koniec lipca 2013 r. powiaty te skupiały łącznie 28,2 tys. miejsc
noclegowych w obiektach turystycznych (48,3% ogółu miejsc w województwie).
Według danych GUS na dzień 31 lipca 2014 roku na terenie Partnerstwa Noworudzko -
Radkowskiego znajdowały się łącznie 23 turystyczne obiekty noclegowe (ok. 14% wszystkich
obiektów w powiecie kłodzkim), które łącznie oferowały 1.870 miejsc noclegowych, co
stanowi ponad 17% wszystkich miejsc noclegowych na terenie powiatu kłodzkiego.
W porównaniu z poprzednimi latami zauważalny jest trend wzrostowy zarówno
w odniesieniu do ilości obiektów jak i miejsc noclegowych. W roku 2004 na terenie
partnerstwa było zaledwie 11 takich obiektów. W przeciągu dekady liczba turystycznych
obiektów noclegowych wzrosła aż o 109%. w tym aż o 89% wzrosła liczba obiektów
całorocznych. Szczegółowe dane dotyczące turystyki obrazują poniższe dane:
Tabela 11. Turystyczne obiekty noclegowe na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Cecha 2004 2012 2013 2014
Obiekty ogółem w tym: 11 21 22 23
Nowa Ruda Miasto 3 3 2 2
Nowa Ruda 2 6 6 8
Radków 6 12 14 13 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
W porównaniu do roku 2004 baza noclegowa na terenie Gminy Radków powiększyła się
o siedem obiektów (wzrost o ponad 100%) a na terenie Gminy wiejskiej Nowa Ruda liczba
turystycznych obiektów noclegowych wzrosła czterokrotnie, powiększając się o 6 nowych
obiektów. W badanym okresie liczba obiektów noclegowych w mieście Nowa Ruda
zmniejszyła się z 3 do 2 obiektów.
Zgodnie z danymi krótkookresowymi GUS w lipcu 2014 roku najliczniejszym typem
noclegowych obiektów turystycznych są gospodarstwa agroturystyczne (8 z 23 obiektów).
Wśród pozostałych typów dominują inne obiekty hotelowe, zespoły domków turystycznych,
31
Kempingi oraz pokoje gościnne/kwatery prywatne. Należy podkreślić, iż dane GUS dotyczą
wszystkich turystycznych obiektów noclegowych, które posiadają 10 i więcej miejsc
noclegowych oraz, które złożyły sprawozdania statystyczne.
Tabela 12. Typy i liczba noclegowych obiektów turystycznych
Typy noclegowych obiektów turystycznych liczba obiektów Gmina
hotele 1 Radków
pensjonaty 1 Nowa Ruda
inne obiekty hotelowe 2 Nowa Ruda, Radków
domy wycieczkowe 1 Nowa Ruda Miasto
schroniska 1 Nowa Ruda
ośrodki wczasowe 1 Nowa Ruda
ośrodki kolonijne 1 Radków
ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe 1 Radków
zespoły domków turystycznych 2 Radków
kempingi 2 Nowa Ruda, Radków
pokoje gościnne/kwatery prywatne 2 Nowa Ruda Miasto, Nowa Ruda
kwatery agroturystyczne 8 Nowa Ruda, Radków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Analiza internetowych serwisów noclegowych wykazała, że na terenie Partnerstwa
Noworudzko – Radkowskiego, funkcjonuje aktualnie 90 różnego rodzaju obiektów
oferujących miejsca noclegowe. Przeważają gospodarstwa agroturystyczne i pokoje
gościnne, najwięcej obiektów oferujących noclegi jest zlokalizowanych w Radkowie (19),
Sokolcu (12) i Karłowie (10). Na uwagę zasługuje również fakt, iż turyści mogą znaleźć nocleg
nawet w tak małych miejscowościach jak Gajów czy Raszków.
Tabela 13. Miejscowości i liczba turystycznych obiektów noclegowych
Miejscowość Liczba obiektów Miejscowość Liczba obiektów
Bieganów 3 Raszków 1
Bożków 1 Ratno Dolne 2
Gajów 1 Ratno Górne 5
Jugów 7 Sokolec 12
Karłów 10 Ścinawka Dolna 1
Krajanów 1 Ścinawka Górna 8
Ludwikowice
Kłodzkie 3 Ścinawka Średnia 2
Nowa Ruda 5 Tłumaczów 1
Pasterka 3 Wambierzyce 3
Radków 19 Wolibórz 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.eholiday.pl/ oraz http://noclegi.pl/
Zgodnie z danymi GUS, na koniec lipca 2014r. na terenie Partnerstwa Noworudzko –
Radkowskiego dostępnych było łącznie 1870 miejsc noclegowych, to o 58 miejsc więcej niż w
roku poprzednim i aż o 745 w porównaniu do roku 2004. Wraz ze zmniejszeniem liczby
turystycznych obiektów noclegowych w mieście Nowa Ruda o 36 spadła również łączna
32
liczba miejsc noclegowych na terenie tej gminy. W związku z rozbudową bazy noclegowej w
dwóch pozostałych gminach partnerstwa liczba miejsc noclegowych w stosunku do 2004 r.
wzrosła o 518 w Gminie Radków i 263 w Gminie wiejskiej Nowa Ruda. Porównując wzrost
liczby obiektów zbiorowego zakwaterowana do wzrostu liczby miejsc noclegowych należy
zauważyć, iż statystycznie na obszarze Gminy Radków powstały niewielkie obiekty –
oferujące mniej niż 20 miejsc noclegowych. Natomiast na terenie Gminy wiejskiej Nowa
Ruda powstałe obiekty oferują ponad 50 miejsc noclegowych.
Tabela 14. Miejsca noclegowe ogółem na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Cecha 2004 2012 2013 2014
Miejsca noclegowe ogółem w tym: 1125 1796 1812 1870
Nowa Ruda Miasto 324 330 288 288
Nowa Ruda 243 365 440 506
Radków 558 1101 1084 1076 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wykres 7. Miejsca noclegowe ogółem w latach 2004 - 2013
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie Nowa Ruda Miasto Nowa Ruda Radków
4.2.2. Infrastruktura turystyki biznesowej
Turystyka biznesowa obejmuje liczne podróże w interesach, uczestnictwo w targach,
kongresach i konferencjach oraz udział w szkoleniach zawodowych i spotkaniach
integracyjnych pracowników różnych form. Należy podkreślić, że stanowi ona jeden
z kluczowych segmentów rynku turystycznego wielu miast i regionów. Położenie Partnerstwa
Noworudzko - Radkowskiego na obszarze Dolnego Śląska, na którym krzyżują się ważne
drogi europejskie i międzynarodowe, wpływa na rozwój tego rodzaju turystyki skierowanej
33
zarówno do turysty krajowego, jak i międzynarodowego. Istotne znaczenie dla powiatu ma
także bliskość pogranicza z Czechami i Niemcami.8
Na obszarze partnerstwa obiektem, który można zaklasyfikować jako ośrodek konferencyjno
– biznesowy jest niewątpliwie Centrum Biznesu i Innowacji w Nowej Rudzie-Słupcu, na
terenie Noworudzkiego Parku Przemysłowego. Centrum dysponuje 3 nowoczesnymi, w pełni
wyposażonymi salami konferencyjnymi na 50, 14 i 60 osób. CBI zapewnia dodatkowo
możliwość skorzystania ze sprzętu projekcyjnego i audiowizualnego z nagłośnieniem.
4.2.3. Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna
Bazę sportowo-rekreacyjną na terenie partnerstwa stanowią wyciągi narciarskie, pływalnia,
kąpielisko, karty tenisowe, boiska i sale sportowe, zbiorniki wodne oraz szlaki turystyczne. Te
ostatnie, zarówno piesze, konne jak i rowerowe, jako główny przedmiot niniejszego studium,
zostały omówione w rozdziale piątym. Warto również zaznaczyć, że obszar Partnerstwa
Noworudzko – Radkowskiego to znakomite miejsce do uprawiania wspinaczki oraz jazdy
konnej.
NARCIARSTWO
Popularnym ośrodkiem narciarskim Gór Sowich jest Centrum Sportów Zimowych w Rzeczce -
Sokolcu dysponującym 2 wyciągami i 4 trasami zjazdowymi o długości 500 metrów oraz
Kompleks Wyciągów Narciarskich Górnik oferujący cztery wyciągi i trasy zjazdowe o trzech
stopniach trudności. Na stokach Bester oraz Rymarz można pojeździć również w Ośrodku
Narciarskim Jugów Park. Na Przełęczy Jugowskiej narciarze mają do dyspozycji wyciąg
orczykowy na Rymarzu, długość trasy 600 m., i Bester Ski – wyciąg orczykowy, długość trasy
350 m. Aktywny wypoczynek zimą zapewnią trasy narciarstwa biegowego wokół Szczelińca,
gdzie wyznaczono trzy główne pętle o łącznej długości 50 km. W Górach Sowich zostało
wytyczonych ponad 26 km do narciarstwa biegowego w ramach kilku tras o różnej długości
i stopniu trudności:
Trasa nr 1 – Trasa „Niedźwiedź” (Przełęcz Jugowska – Kozie Siodło) – 2,13 km
Trasa nr 2 – Trasa „Lis” (Kozie Siodło – Lisie Skałki) – 2,0 km
Trasa nr 3 – Trasa „Sowa” (Kozie Siodło – Schronisko „Sowa”) – 2,0 km Trasa nr 4 – Trasa „Nietoperz” (Przełęcz Jugowska – Bielawska Polana - Przełęcz
Jugowska) – 8,5 km
Trasa nr 5 - Trasa „Dziewięć Buków” (Przełęcz Srebrna – Przełęcz Wilcza - Przełęcz
Srebrna) – 10,0 km
Trasa „Salamandra” – 2,0 km9
JAZDA KONNA
Przez teren partnerstwa przebiega Sudecki Szlak Konny PTTK, który jest jednym
z najtrudniejszych szlaków konnych w Europie. Trasa liczy ok. 360 km i wiedzie od Karpacza
8 Turystyka na Dolnym Śląsku. Stan i kierunki rozwoju, red. nauk. J. Wyrzykowski, Wrocław 2004 9 Na podstawie http://gorysowie.org/turystyka-aktywna/sowiogorskie-trasy-do-narciarstwa-biegowego/trasy-2014-2015.html
34
po Lądek Zdrój. Jedną ze stajni na trasie szlaku jest – kwalifikowane przy PTTK – Rancho
Overo znajdujące się na Górze Świętej Anny w Nowej Rudzie. Ośrodek oferuje naukę jazdy
konnej oraz rajdy w Stylu Western prowadzone przez wykwalifikowanych Przodowników
Turystyki Jeździeckiej PTTK. Przejażdżki konne oraz bryczką a także kilkudniowe rajdy po
terenie partnerstwa oferuje Krucza Dolina - stanica koni i gospodarstwo agroturystyczne.
Stanica dysponuje 12 końmi, prowadzi lekcje jazdy w siodle jak również powożenia bryczką.
Miłośnicy koni mogą również skorzystać z oferty RANCHA "ROKADO" położonego na granicy
Nowej Rudy i Ścinawki Średniej. Ranczo oprócz przepięknych widoków oferuje jazdy konne
na padoku i w terenie. Właściciele organizują również kuligi, ogniska oraz imprezy
okolicznościowe. Możliwość jazdy konnej oferuje również Centrum Rekreacji HARENDA
w Ludwikowicach Kłodzkich. Centrum posiada stajnię dysponującą spokojnymi końmi, co
pozwala wykonać pierwsze kroki w nauce jazdy. Dla zaawansowanych (z uprawnieniami)
istnieje możliwość wypożyczenia koni do wyjazdów w teren. Do dyspozycji dzieci jest kucyk.
W „Harendzie” można również przejechać się bryczką i sańmi, a także wziąć udział w kuligu.
Ponadto liczne gospodarstwa agroturystyczne również posiadają w swojej ofercie
rekreacyjne przejażdżki konne a nawet zajęcia i turnusy hipoterapeutyczne.
SPORTY WODNE
Idealnym miejscem dla amatorów sportów wodnych jest Zalew Radkowski ze strzeżonym
kąpieliskiem oraz infrastrukturą dodatkową. Zalew, położony w malowniczej scenerii
u podnóża Gór Stołowych, ma około 5 ha powierzchni, kilometra długości i trzystu metrów
szerokości. Teren wokół zalewu jest zagospodarowany i dostosowany do pełnienia funkcji
turystycznych. Wybudowano tam domki kempingowe i restaurację, działają wypożyczalnia
sprzętu wodnego oraz odkryty basen. Zbiornik jest zarybiony, stanowi więc doskonałe
miejsce również dla wędkarzy. Strzeżonym kąpieliskiem oraz wypożyczalnią sprzętu
pływającego (kajaki, rowery wodne, żaglówka) dysponuje również Centrum „Harenda”
Dodatkową atrakcją jest oddzielne łowisko pstrąga. Amatorzy spędzania wolnego czasu nad
woda odpoczną także w Dzikowcu. Znajduje się tam sztuczny zbiornik wodny
o powierzchni 3,5 ha. Jest on dość atrakcyjnym zbiornikiem rekreacyjno-wędkarskim,
znajduje się w ładnie położonym miejscu: w małej dolinie, otoczony jest lasami. W Centrum
Turystyczno - Sportowym w Nowej Rudzie znajduje się Basen Aqua Centrum, który składa się
z 8-torowego basenu sportowego o dł. 25 m, basenu rekreacyjnego, zjeżdżalni o dł. 60 m,
biczów wodnych, gejzerów. Basen odkryty posiada również Jugów i Nowa Ruda, jednak
obiekty te podobnie jak Zalew Radkowski wymagają nakładów inwestycyjnych w celu
utrzymania należytego standardu oraz podniesienia ich atrakcyjności turystycznej.
WSPINACZKA
Na terenie partnerstwa znajdują się dwa niezwykle ciekawe miejsca wspinaczkowe. Pierwsze
to najwyższa w Polsce ścianka wspinaczkowa o wysokości prawie 60 m. Na wieżę
wspinaczkową został zaadoptowany nieczynny od lat Szyb Nowy I kopalni węgla kamiennego
w Nowej Rudzie. Uchwyty do wspinana zostały umieszczone zarówno na zewnętrznej jak i
wewnętrznej ścianie budynku. W efekcie obiekt oferuje dwie ścianki wspinaczkowe
(wewnętrzną i zewnętrzną) i będzie dostępny przez cały rok.
35
Drugim miejscem, przyciągających amatorów wspinaczki skałkowej, są specjalnie w tym celu
wyznaczone miejsca na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Wspinaczkę skałkowa
można uprawiać m.in. na: południowo-wschodniej ścianie Szczelinica Wielkiego, na ścianach
masywu Radkowskie Skały – wzdłuż zielonego szlaku oraz na Kopie Śmierci (od Narożnika do
Trzmielowej Jamy). Wszystkie miejsca przeznaczone do wspinaczki skałkowej na mocy
zarządzenia Dyrektora PNGS nr 4/2005 w sprawie udostępniania i korzystania z zasobów
przyrodniczych Parku Narodowego Gór Stołowych przedstawia poniższy obrazek.
Rysunek 9. Tereny przeznaczone do wspinaczki skałkowej
Źródło: http://www.radkowdomki.pl/index.php?id=1e
4.3. Atrakcje turystyczne
4.3.1. Muzea
Muzeum Górnictwa w Nowej Rudzie
Noworudzkie kopalnie należą do jednych z najstarszych w Polsce - pierwsze informacje na ich
temat pochodzą z początku XV w. Wszystkie kopalnie zostały zlikwidowane po roku 1989 r.,
a pozostała infrastruktura została zaadoptowana na Muzeum Górnictwa. W 4 salach
wystawowych muzeum można zobaczyć eksponaty górnictwa podziemnego i poznać historię
wydobywania węgla na terenach Dolnego Śląska. W nadziemnej części kompleksu znajdują
się również piece i wieże szybowe. Zapoznać tu się można również z różnymi modelami
maszyn górniczych, rozmaitymi typami ładunków strzałowych oraz przeróżnym sprzętem
zabezpieczającym. Do zwiedzania udostępniona jest także oryginalna dyspozytornia,
36
stanowiąca niegdyś centrum kierowania kopalnią10. Największą atrakcją turystyczną jest
licząca ok. 700 m. długości podziemna trasa turystyczna oraz podziemna kolejka, która jest
pierwszą tego typu atrakcją w Polsce, a czwartą w Europie. Dawniej służyła do przewozu
górników, dzisiaj korzystają z niej turyści wyposażeni w górnicze hełmy i lampy
akumulatorowe. Zwiedzanie podziemnych wyrobisk to wycieczka trwająca ok. 1,5-godzinn.
Muzeum Josepha Wittiga
Dom Pamięci Josepha Wittiga – wybitnego teologa i poety został otwarty w maju 1997 roku.
W pomieszczeniach parteru przygotowano dwie sale ekspozycyjne. W jednej z nich
prezentowana jest wystawa biograficzna, w drugiej zaś na podstawie zdjęć archiwalnych
odtworzono dawne wnętrze, przypominające otoczenie w jakim żył i mieszkał Joseph Wittig,
nastrój i atmosferę pracy oraz wypoczynku. 11
Ruchoma szopka
Mieści się ona w Wambierzycach przy ulicy Objazdowej 6. Jej twórcą był mieszkaniec
Wambierzyc Longinus Wittig, który do 1882 r. w czasie 28 lat wyrzeźbił ogromny zespół około
800 figurek z drewna lipowego, z których ok. 300 poruszanych jest mechanizmem zbliżonym
do zegarowego12. Twórcą mechanizmu był również Wittig, z zawodu ślusarz. Bardzo
rozbudowana jest dekoracja architektoniczna szopki, przypominająca okoliczny krajobraz.
Oprócz scen i postaci biblijnych w szopce są sceny i figurki typowe dla okolic Wambierzyc
w XIX w. w tym scena z kopalni węgla kamiennego.
Skansen Dawnych Sprzętów w Wambierzycach
Skansen w Wambierzycach to okazały kompleks budynków muzealnych z niezliczoną liczbą
eksponatów, który powstał z prywatnej inicjatywy na terenie jednego z gospodarstw
agroturystycznych. Są tu drobne sprzęty domowe, wyposażenie wnętrz izb mieszkalnych,
warsztatów pracy (m.in. kuźni i stolarni) oraz maszyny i urządzenia rolnicze. Większość
eksponatów jest odrestaurowana, wystawiona w gablotach lub witrynach i opisana. unikalną
kolekcję form gipsowych do wyrobu figurek, wykonanych i używanych przez Longinusa
Wittiga – twórcę słynnej szopki wambierzyckiej). W skansenie są również stare wozy i sanie
oraz ciekawa kolekcja uprzęży na konie, woły i krowy. W skansenie można zobaczyć także
prawdziwy chodnik górniczy ze zbiorem lamp karbidowych.
4.3.2. Zamki, pałace i twierdze
Podobnie jak na całym Dolnym Śląsku, również na obszarze partnerstwa znajdują się liczne,
zabytkowe zamki, dwory i pałace. W wielu wypadkach zamek (lub jego szczątki) istnieje
i można go zwiedzać bądź oglądnąć z zewnątrz – takie obiekty zaznaczono na poniższej
mapie kolorem zielonym. Na czerwono zaznaczone zostały miejsca, w których dawniej istniał
10 http://www.rodzinna-turystyka.pl/ciekawe-miejsca/podziemia/kopalnia/kopalnia-wegla-nowa-ruda.html 11 http://www.ziemiaklodzka.pl/muzeum-josepha-wittiga 12 http://www.radkowklodzki.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=149&strona=1&sub=1&subsub=99
37
zamek, ale obecnie nie ma już żadnego śladu murów, a mogły jedynie pozostać zarysy fosy
i wałów.
Rysunek 10. Mapa zamków na terenie województwa dolnośląskiego
Źródło: http://zamki.res.pl/woj-dolnos2-d.htm
Gmina miejska Nowa Ruda
Ratusz w Nowej Rudzie - z II poł. XIX wieku Pierwszy ratusz pośrodku prostokątnego,
pochyłego rynku - jako budowlę drewnianą na kamiennych fundamentach - wzniesiono
w 1445 roku. w 1525 roku został on zmodernizowany, a w 1577 roku postawiono nowy -
wzbogacony w 1595 roku o kramy chlebowe i mięsne. Obecny, trzeci ratusz został
zbudowany w 1884 roku (po wielkim pożarze) w stylu biedermeier. w okresie 1892-1894
powiększono go poprzez podniesienie dachu oraz ozdobiono (portal, wykusze i okienne
szczyty). w północno-zachodnim narożniku budynku postawiona została fontanna
z barokową figurą Św. Floriana (1756 r.).
38
Zamek Stillfriedów XVI-wieczny zamek – dawna rezydencja baronów von Stillfried –
kilkukrotnie przebudowywany, w tym gruntownie w latach 1700-1730 prawdopodobnie wg
projektu znanego włoskiego architekta Andrea Carove. Okazały czteroskrzydłowy budynek
z wewnętrznym dziedzińcem i pięcioosiowym portykiem zwieńczonym balustradą wznosi się
na krawędzi skarpy tzw. górnego miasta i od strony południowo-zachodniej zamyka, wraz
z dawnym placem przedzamcza, noworudzki rynek.
Zamek w Nowej Rudzie
Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1352 roku. Wzniesiony tuż obok rynku nad rzeką
Włodzicą pełnił ważną rolę, miasto nie posiadało bowiem murów obronnych. Spustoszenie
przynoszą wojny husyckie. Odbudowano zarówno zamek jak i miasto w XVII wieku. Ostatni
właściciele / od początku XVIII wieku do roku 1945/ to rodzina Magnisów.
Gmina wiejska Nowa Ruda
Bożków
Pałac barokowy - zbudowany w latach 1787 – 1791 jako rezydencja rodu Magnisów, po
pożarze w 1870 roku został rozbudowany, ma postać wielotraktowego, trzykondygnacyjnego
założenia, w narożniku północno-wschodnim zachowana dominująca nad całością wieża,
części pierwotnego barokowego założenia zachowane w części środkowej obiektu; w parku
sztuczna XIX wieczna ruina z wmontowanymi 16 płytami nagrobnymi i tarczami herbowymi
z XVI wieku, pawilon ogrodowy z ok. 1800 roku, parterowy, z mansardowym dachem.
Czerwieńczyce
Wieża mieszkalna pierwotnie wzniesiona jako obronna na początku XVI wieku,
przebudowana po pożarze w 1646 roku, restaurowana w XIX wieku, murowana,
czworoboczna, trzykondygnacyjna, nakryta dachem dwuspadowym, na elewacji zachowane
fragmenty sgrfittowej dekoracji oraz sześć gotyckich okiennych obramień.
Dzikowiec
Dwór pierwotnie barokowy z 2. połowy XVII wieku, gruntowna przebudowa w XIX wieku,
murowany, prostokątny, dwutraktowy, dwukondygnacyjny, nakryty dachem
czterospadowym, portal wejściowy z uszakowatym obramieniem, wewnątrz zachowanych
kilka sal sklepionych kolebkowo.
Włodowice
Dolny Dwór zbudowany ok.1594 roku jako rezydencja rodziny Stillfriedów, w której władaniu
pozostawał do XIX wieku, budowla renesansowa, dwukondygnacyjna, na elewacji frontowej
widoczne fragmenty pierwotnego grafitti i piaskowcowe obramienia okien, we wnętrzu
zachował się oryginalny układ pomieszczeń
Gmina Radków
Zamek Kapitanowo
39
Średniowieczny zamek rycerski w Ścinawce Średniej. Aura oraz atmosfera zamku jest
absolutnie niezwykła pomimo jego stanu technicznego. Dodatkowo potęgują ją: piwnice z 1
połowy XIV - jako pozostałość po pierwszej wieży - dworze, zniszczonym w 1425 r. przez
husytów. Część obiektu stanowią dwie wieże mieszkalno - obronne w tym jedna z nich w
kształcie i formie donżonu - jest jedną z największych w Polsce. Bogatą bryłę zamku
dodatkowo oprawiają oraz urozmaicają wieże alkierzowe. Mimo wieloletniego opuszczenia i
dewastacji zachowało się 98% kamieniarki drzwiowej i okiennej. w zespole jest XVII wieczna
stajnia.
Zespół pałacowo-folwarczny w Sarnach
Zespół pałacowo-folwarczny Sarny położony w Ścinawce Górnej składa się z pałacu
powstałego z przebudowy renesansowego dworu, kaplica pw. św. Jana Nepomucena
wzniesionej w latach 1722-1730, kilku zabudowań gospodarczych, zabytkowego spichlerza z
drugiej połowy XVII w., pałacu letniego z 1730 r. oraz parku z XVIII-XIX w. Początkowo w XV
w. wybudowany jako skromny dwór obronny. W 1590 r. został rozbudowany i powstał
trójkondygnacyjny dwór w stylu renesansowym. Po przebudowach w XVII i XVIII stał się
jednym z najokazalszych pałaców w Kotlinie Kłodzkiej. W XIX wieku pałac został sprzedany
przez rodzinę Götzenów i zaczął podupadać. Od 1945 r. właścicielem nieruchomości było
pierwotnie Państwowe Przedsiębiorstwo Hodowlane a następnie Agencja Nieruchomości
Rolnych. Największe zniszczenia miały miejsce po 1989 r. i likwidacji Państwowych
Gospodarstw Rolnych.13 Od 2013 r. pałac należy do Fundacji Odbudowy Dworu Sarny, która
prowadzi prace remontowe mające na celu przywrócenie pałacowi jego dawnej świetności.
Zamek rycerski w Ratnie Dolnym
Pierwotny zamek zbudowany w pierwszej połowie XIV w. Przebudowany i rozbudowany
w stylu renesansowym przez dwóch kolejnych właścicieli w 1505 i 1563 r. Po zniszczeniu
podczas wojny trzydziestoletniej, w drugiej połowie XVII w. odbudowany i ponownie
rozbudowany tym razem w stylu barokowym. Zamek zbudowany jest na nieregularnym
planie, ma surowy wygląd - jedyną ozdobą jest oryginalna renesansowa attyka, często
spotykana na Śląsku oraz barokowy portal z 1677 r. Uwagę zwraca bardzo wysoka 6-o
kondygnacyjna wieża. Obok zamku stoi kilka budynków, także zwieńczonych tą samą attyką
oraz mały cmentarz z niemieckimi grobami, zapewne właścicieli zamku. Poniżej rozciąga się
park zamkowy z jeziorem i strumykiem.14 Do roku 1998 zamek był zadbany i funkcjonowała
w nim m.in. kawiarnia, jednak w wyniku wielkiego pożaru został zniszczony i zamknięty dla
zwiedzających.
4.3.3. Sanktuaria, kult religijny
Na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego znajduje się bardzo wiele kościołów
i kapliczek oraz różnego rodzaju miejsc kultu religijnego. W niniejszym podrozdziale
13 http://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%82ac_w_Sarnach 14 http://zamki.res.pl/ratno.htm
40
przedstawiono jedynie kilka przykładowych, które mogą być istotne z punktu widzenia ruchu
turystycznego.
Niewątpliwie najważniejszym, z punktu widzenia turystyki pielgrzymkowej, jest Sanktuarium
Matki Bożej Wambierzyckiej Królowej Rodzin leżące we wsi Wambierzyce w Gminie Radków.
Bazylika w stylu włoskiego baroku z bogatym wystrojem wnętrza nazywana "Dolnośląską
Jerozolimą" jest znanym, zarówno w Polsce jak i za granicą, ośrodkiem pielgrzymkowym
związanym z kultem Matki Bożej. Tu jak głosi przekaz, w XII wieku niejaki Jan z Ratna
odzyskał wzrok, a jego oczom ukazała się postać Matki Bożej. Na pamiątkę tego wydarzenia
wybudowano w 1263 roku drewnianą kaplicę.15 Na jej miejscu w XVII wieku
wybudowano Bazylikę. Obecnie jest to majestatyczna budowla, do której prowadzą
monumentalne schody. Kościół posiada interesującą barokową architekturę oraz cenny i
bogaty wystrój z XVIII wieku. Będąca przedmiotem kultu, wykonana z lipowego
drewna figurka Matki Boskiej Królowej Rodzin pochodzi z XIV wieku. W centrum Wambierzyc
oraz na okolicznych wzgórzach znajdują się liczne kaplice, kapliczki i bramy, wchodzące w
skład Kalwarii. Powstawała ona w latach 1683 – 1709 z inicjatywy ówczesnego właściciela
tych ziem, Daniela von Ostenberga. Jedna z największych Kalwarii w Europie składa się z ok.
150 kaplic i stacji pochodzących głównie z XVIII i XIX w. Wystrój kaplic oraz figury pochodzą
w większości z XIX i XX w.
Gmina miejska Nowa Ruda
Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej na Górze Wszystkich Świętych Odbudowana w latach 90-
tych XX wieku kaplica 15 września 2002 roku została podniesiona do rangi Sanktuarium
Matki Boskiej Bolesnej Ziemi Noworudzkiej. Stylem architektonicznym i wystrojem wnętrza
nawiązuje do poprzedniej zniszczonej.16 Wewnątrz na uwagę zasługuje ołtarz główny
z kolumnami korynckimi oraz figurą Matki Boskiej Bolesnej. na terenie sanktuarium znajduje
się również przepiękny ołtarz polowy. Dawniej miejsce to zwano Gaje, Podgaje, Kościelec
obecnie Góra Wszystkich Świętych / 648 m npm/. Budowano etapami aby poświęcić kościół
w roku 1680. Było to wotum za uratowanie ludności przed cholerą. Miejsce pielgrzymek do II
wojny światowej. Od połowy lat 50-tych kościół popadał w ruinę, powstały pęknięcia
w wyniku robót górniczych. Odbudowany przez mieszkańców zainspirowanych przez ks.
Siemasza. Ponownie poświęcony w roku 1996 przez kard. H. Gulbinowicza.
Kościół pomocniczy pod wezwaniem św. Anny. Inspiracją do wzniesienia na szczycie góry
kaplicy była drewniana figurka św. Anny Samotrzeciej z 1495 r. Obecna kaplica została
wzniesiona w 1644 roku. Wielokrotnie remontowana, ostatniego remontu doczekała się
w połowie lat 90-tych XX wieku. Od 1665 roku przy kaplicy osiedlali się pustelnicy, którzy byli
jednocześnie jej strażnikami. we wnętrzu kaplicy znajduje się ołtarz główny z dwoma
kolumnami korynckimi z 1760 oku, w którym umieszczono olejny obraz „Św. Anna ucząca
Maryję w towarzystwie św. Joachima, rzeźby świętych Piotra i Pawła, obok ołtarza
15 http://turystyka.klodzko.pl/wambierzyce 16 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009
41
zawieszona jest barokowa ambona. Od początku XVII wieku kaplica była miejscem
ożywionego kultu religijnego. w dniu święta patronki na szczycie góry odbywały się
uroczystości odpustowe cieszące się dużą popularnością wśród okolicznych mieszkańców.
Góra św. Anny była również miejscem obchodów świąt górniczych. Wydarzenia te
przyczyniły się do wytyczenia wielu ścieżek prowadzących z noworudzkiego rynku na szczyt
góry. Do dziś korzystając z uroków leśnych spacerów odnajdujemy wiele pamiątek po
tamtych wydarzeniach. 17
Kościół pomocniczy pod wezwaniem św. Krzyża (ul Cmentarna) Kościół św. Krzyża był
pierwszym kościołem parafialnym miasta. Wzniesiony przed 1403 r., zniszczony już w XIV w.
szybko utracił swoje znaczenie. Obecny zbudowany został w 1659 r. według projektu Andrea
Carove w stylu barokowym (być może z wykorzystaniem reliktów starszego). Był nieznacznie
przebudowany w latach 1886 – 1887 i często remontowany z powodu szkód górniczych. Jest
to niewielka budowla salowa z wydzielonym prostokątnym prezbiterium o ściętych narożach.
na osi kwadratowa wieża, częściowo płynnie wtopiona we fronton i połączona z nim
zakrzywionymi płaszczyznami spływów, zwieńczona hełmem z prześwitem. w wieży skromny
portal z datą 1726 w kluczu. Naroża elewacji akcentowane lizenami w tynku, otwory okienne
zamknięte półkoliście i odcinkowo. Wewnątrz barokowe wyposażenie z XVIII w., m.in.
drewniany, polichromowany ołtarz, drewniana, polichromowana ambona, liczny zespół
drewnianych, polichromowanych rzeźb i obrazów olejnych.
Kościół pomocniczy pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (ul.
Cmentarna) Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny był początkowo kościołem św.
Mikołaja wzniesionym na terenie dolnego miasta przed 1424 r. Obecny powstał w 1502 r. i
do 1623 r. służył protestantom. w latach 1725 - 1730 przebudowany, remontowany w 1917
r. Prosta bryła z wydzielonym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium kryje salowe wnętrze.
z boku dostawiona zakrystia. Całość nakrywa dwuspadowy dach, przy czym szczyt frontowy
wykonany również jak połać dachu. na kalenicy smukła ośmioboczna sygnaturka zwieńczona
hełmem z prześwitem. Gładkie elewacje z oknami zakończonymi ostro łukowo i półkoliście.
Nad bocznym wejściem wnęka z barokową figurką Wniebowzięcia NMP z ok. 1700 r.
Wewnątrz barokowo - rokokowe drewniane, polichromowane ołtarze z XVIII w., barokowo -
rokokowa drewniana, polichromowana ambona z XVIII w., drewniana, polichromowana
figurka barokowa oraz gotycka, drewniana, polichromowana figurka MB z Dzieciątkiem z XV
w. Przy kościele stoi kamienne Ukrzyżowanie z XIX w.
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Barbary Znajduje się przy ul. Jana Pawła II w
Drogosławiu. Wzniesiono go w latach 1910 - 1911. Jest to okazała budowla o cechach
architektury neoromańskiej łączonej z neogotykiem i neorenesansem. Stanowi trójnawową
bazylikę z półkoliście zamkniętym prezbiterium z westwerkiem i transeptem. Wnętrze
świątyni zdobią polichromie kłodzkiego malarza R. Richtera. Barokowy ołtarz główny
pochodzi z poł. XVIII w., a obraz ołtarzowy przedstawiający św. Barbarę z początku XX w. W
17 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009
42
1967 roku założono w kościele instalację elektryczną, a rok później odnowiono polichromię
wnętrza.
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny.18 Mieści się przy ul. Parkowej w Słupcu.
Stanowi okazałą budowlę neogotycką z czerwonego piaskowca, za wyjątkiem kondygnacji
wieży, która została wzniesiona w stylu neoromańskim. Zbudowany został w latach 1885 -
1887 na miejscu starego kościoła, który nie był już w stanie pomieścić coraz większej liczby
wiernych. Konsekracja świątyni nastąpiła dopiero w 1895 r. Od 1953 roku kościół jest
siedzibą parafii. Stanowi trójnawową budowlę w formie hali o sklepieniu krzyżowo -
żebrowym z bardzo wąskimi bocznymi nawami i drewnianym chórem wbudowanym w nawę
główną. Całość wystroju dopełnia dekoracyjna polichromia wnętrza oraz witraże.
Kościół pomocniczy pod wezwaniem Bożego Ciała.19 Jednowieżowy dawny kościół
ewangelicki zbudowany został z czerwonego piaskowca w latach 1866 – 1868 w stylu
neogotyckim. Po II wojnie światowej, kiedy niemieccy ewangelicy opuścili miasto, z braku
gospodarza przekazany Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska‖, która urządziła w nim
sklep z materiałami żelaznymi. Na początku lat 90-tych XX w. sklep został zlikwidowany i
kościół przez kilka lat stał pusty. Od 1997 roku po przeprowadzeniu koniecznych prac
remontowych, konsekracji i nadaniu mu imienia Bożego Ciała stanowi własność
noworudzkiej parafii. Plac przy kościele nazwano imieniem pierwszego powojennego
proboszcza ks. Michała Białowąsa.
Kaplica Matki Bożej Loretańskiej.20 Barokowa kaplica z lat 1767 - 1768 ufundowana m.in.
przez mieszczanina A. Klambta. Stanowi interesujące założenie przestrzenne na skraju zbocza
z tarasowym ogrójcem i monumentalnymi kamiennymi schodami po bokach. Zbudowana
została na rzucie prostokąta, nakryta jest czterospadowym dachem z sygnaturką. Przed
kaplicą skarpa z murem oporowym, na którym stoi kamienne Ukrzyżowanie z 1773 r., a niżej
pozostałości ogrójca z tego samego roku z figurką klęczącego Chrystusa i fragmentem innych,
uszkodzonych figur. w 1994 r. kaplica została odremontowana z inicjatywy Fundacji Odnowy
Ziemi Noworudzkiej.
Klasztor Zgromadzenia Córek Maryi Wspomożycielki (siostry salezjanki) Barokowy, piętrowy
budynek z 1690 r. przy ul. Kościelnej 10, przebudowany na przełomie XIX i XX w. Pierwotnie
służył jako sierociniec i dom starców. W 1900 roku rozpoczęły tu działalność siostry
jadwiżanki, które założyły przy nim szkołę. Obecnie własność sióstr salezjanek prowadzących
przedszkole oraz szkolny oddział „0”.
Gmina wiejska Nowa Ruda
18 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009 19 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009 20 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009
43
Bożków
Kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła pierwsze wzmianki z 1352 roku,
obecnie barokowy z ok. 1708 roku (data na portalu), murowany, jednonawowy, brak
wydzielonej części prezbiterialnej, sklepienie kolebkowe z lunetami, wyposażenie kościoła
późnobarokowe, pochodzi z końca XVIII wieku. Kamienny późnobarokowy krucyfiks z lewej
strony przy wejściu do kościoła. Plebania wzniesiona w 1797 roku, późnobarokowa,
murowana, dwukondygnacyjna, dwuskrzydłowa, z dachem dwuspadowym ujętym w
pilastrowe szczyty.
Czerwieńczyce
Kościół parafialny św. Bartłomieja pierwsze wzmianki z 1347 roku, pierwotny wzniesiony w
końcu XV wieku, dwukrotnie przebudowywany: pod koniec XVII wieku i w 2. połowie XVIII
wieku, murowany, jednonawowy, wieża w części zachodniej kościoła, półkoliste
prezbiterium oddzielone od nawy tęczą; barokowe wyposażenie kościoła pochodzi z czasów
jego ostatniej przebudowy.
Dzikowiec
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Marcina wzmiankowany 1337 roku, obecny barokowy
został wzniesiony w połowie XVII wieku, po pożarze w 1690 roku etapami odbudowywany,
na początku XX wieku restaurowany; obiekt murowany, jednonawowy, z kwadratową,
trójkondygnacyjną wieżą i z zakończonym trójbocznie prezbiterium, sklepienie kolebkowe z
lunetami, wyposażenie barokowe, pochodzi z końca XVIII wieku, prawy ołtarz boczny
prawdopodobnie wykonany przez Michała I. Klahra.
Jugów
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny pierwotnie wzmiankowany jako kaplica
w 1374 roku, w 1651 roku wymurowany jako kaplica, obecny, barokowy, zbudowano
w latach 1718 - 1722, częściowo przebudowany na początku XX wieku, później kilkakrotnie
remontowany z powodu szkód górniczych, budowla trzynawowa, z wewnętrznymi
emporami, półkoliście zakończonym prezbiterium i czworoboczną wieżą zwieńczoną hełmem
z 2-kondygnacyjnym prześwitem, sklepienie kolebkowe z lunetami, zachowane barokowe
wyposażenie kościoła z czasów jego budowy, ołtarz drewniany z 1780 roku dłuta I. Klahra,
drewniana ambona z figurami Ewangelistów i Trójcy Św.
Krajanów
Kościół filialny św. Jerzego barokowy, wzmiankowany jako kaplica w 1416 roku, w obecnym
kształcie wybudowany w połowie XVIII wieku, restaurowany w 1928 roku, murowany,
jednonawowy, czworoboczna wieża, prezbiterium zakończone trójbocznie, sklepienie
kolebkowe z lunetami, zachowane barokowe wyposażenie kościoła.
Świerki
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja wzmiankowany jako kaplica w 1483 roku,
barokowy, wzniesiony ok. 1748 roku, restaurowany w 1929 roku, murowany, jednonawowy,
44
kwadratowe prezbiterium zakończone półkolistą absydą i wieżą od frontu, sklepienie
kolebkowe z lunetami, wyposażenie barokowe, gotycka Madonna z Dzieciątkiem z ok. 1480
roku.
Wolibórz
Kościół filialny pod wezwaniem św. Jakuba Starszego wzmiankowany w 1362 roku,
początkowo gotycki, przebudowany przez władający wsią ród von Hemmów ok. 1770 roku
w stylu barokowo - klasycystycznym, budowla jednonawowa, z wieżą od strony zachodniej,
wyposażenie głównie późnobarokowe, uwagę zwraca oryginalna ambona w formie łodzi,
umieszczona na prawej stronie nawy, jej cechą charakterystyczną jest brak masztu i żagla,
zamiast których wyrzeźbiono górę z palmami i stadem owiec, wypasanym przez św. Piotra,
co miało symbolizować raj; w środku nawy płyta nagrobna ostatniego właściciela Woliborza
z rodu von Hemmów
4.3.4. Atrakcje natury
Góry stołowe
Skalne Labirynty "Błędne Skały"
Obszar ochrony ścisłej o powierzchni ok. 22 ha, znajdujący się na wysokości 915m n.p.m.
Obejmuje on swoim zasięgiem zespół osobliwych form skalnych o wysokości 6 - 11 m,
wytworzonymi wskutek wietrzenia piaskowca. Błędne Skały to labirynt szczelin i zaułków,
niekiedy niezwykle wąskich, oddzielających bloki skalne kilkunastometrowej wysokości.
Wiele skał ma własne nazwy np.: "Skalne Siodło", "Kurza Stopka", "Labirynt", "Tunel",
"Wielka Sala". W pobliżu Błędnych Skał znajduje się "Głaz Trzech Krzyży". Powstałe bloki
skalne tworzą kilkusetmetrową trasę turystyczną o niepowtarzalnym uroku. Wysokość
korytarzy waha się w granicach 6-8 m, szerokość jest różna - miejscami wynosi tylko
kilkadziesiąt centymetrów21.
Szczeliniec Wielki
Najwyższy szczytem Gór Stołowych 919 m.npm., na który prowadzi droga zbudowana
z ponad 600 kamiennych stopni (czas wejścia ok. 40 min.). Płaski wierzchołek to ogromny
labirynt powstały w naturalny sposób z oryginalnie uformowanych form skalnych. Nazwy
nadane najciekawszym formom pochodzą od ich charakterystycznych kształtów: Wielbłąd,
Słoń, Wiewiórka czy Małpolud będący niejako znakiem rozpoznawczym tych gór.
Ciekawostką są dwie skały tzw. Chybotki oraz Kołyska Księżniczki Emilki, które pomimo
znacznej masy można przy niewielkim wysiłku poruszyć. Wewnątrz licznych korytarzy panuje
swoisty mikroklimat, a w niektórych miejscach śnieg utrzymuje się do lipca (Piekiełko). Na
szczycie znajduje się kilka punktów widokowych, skąd przy dobrej widoczności można
zobaczyć całą Ziemię Kłodzką, a także pasmo Sudetów wraz z Karkonoszami22. Na szczycie
21 http://www.ziemiaklodzka.pl/bledne-skaly-labirynty 22 http://www.ziemiaklodzka.pl/szczeliniec-wielki
45
działa schronisko z bufetem. Skały Szczelińca stanowią również doskonałe miejsce
wspinaczkowe. Bardzo blisko Szczelińca Wielkiego znajduje się nieco niższy, ale równie
rozległy masyw Szczelińca Małego. Szczeliniec Mały jest objęty ochroną ścisłą i jest
całkowicie zamknięty dla ruchu turystycznego.
Wielkie Torfowisko Batorowskie
Obszar ochrony ścisłej przy Kręgielnym Trakcie, w dolinie Czerwonej Wody. Rezerwat ma
powierzchnię 39,53 ha, leży na wysokości 705-715 m n.p.m. i obejmuje torfowisko wysokie
zarastające lasem świerkowo-sosnowym. Na terenie rezerwatu występują takie ciekawostki
florystyczne jak: wierzba lapońska, widłak torfowy, wrzosiec bagienny, rosiczki i turzyce,
brzoza omszona, sosna błotna. Przez rezerwat nie prowadzi żaden szlak turystyczny, jedynie
jego południowo-wschodnim skrajem leśną drogą przechodzi żółty szlak z Dusznik-Zdroju do
Karłowa.23 Część torfowiska, w wyniku działań melioracyjnych przeprowadzonych w XIX w.,
zamarła i zarosła lasem świerkowym. Na terenie pozostałych torfowisk utworzono w 1938 r.
rezerwat przyrody. Teren ponownie uległ zabagnieniu po roku 1958 r. kiedy to został
utworzony rezerwat "Wielkie Torfowisko Batorowskie".
Skalne Grzyby
Skupisko oryginalnie ukształtowanych form skalnych skał znajdujące się w południowo-
wschodnim fragmencie Gór Stołowych na wysokości ok. 680–700 m n.p.m.. Ciągną się na
długości około 2 km między Batorowem a Radkowskimi Skałami Jest to grupa, ciągnących
się,. Skałki są rozrzucone i często ustawione na sobie piętrowo, mają kształty grzybów,
maczug, baszt i bram. Szereg form skalnych posiada własne nazwy, są to np. "Borowik",
"Skalne Wrota", "Zrośnięte Grzyby", "Pingwinki", "Piętrowe Grzyby".
Radkowskie Skały
Formy skalne o bardzo wymyślnych kształtach znajdujące się południowo-wschodniej części
Gór Stołowych na wysokości ok. 600 m n.p.m. Poszczególne skały, o niemal pionowych
ścianach dochodzących wysokości do 100 m., porozdzielane są stromymi wąwozami,
labiryntami, tunelami i głębokimi szczelinami. Atrakcją Radkowskich Skał są licznie
poprowadzone drogi wspinaczkowe.
Góry Sowie
Rezerwat przyrody Bukowa Kalenica
Leśny rezerwat przyrody utworzony 21 kwietnia 1962 r. na podstawie Zarządzenie Ministra
Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Monitor Polski z 1962 r., Nr 44, Poz. 208. Jest to rezerwat
obejmujący las oraz grunty leśne o łącznej powierzchni 28,78 ha, 24utworzony dla ochrony
wielu rzadkich gatunków roślin chronionych oraz naturalnych zbiorowisk leśnych. Obejmuje
szczyty Kalenicy i Słonecznej oraz górne partie ich zboczy. Położony na wysokości 800–960 m
n.p.m., jest to najwyżej położona partia lasów bukowych w Górach Sowich.
23 http://pl.wikipedia.org/wiki/Obszar_ochrony_%C5%9Bcis%C5%82ej_Wielkie_Torfowisko_Batorowskie 24 http://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat_przyrody_Bukowa_Kalenica
46
4.3.5. Atrakcje architektoniczne
Wiadukt kolejowy nad doliną Woliborki
Wzniesiony w latach 1879 - 1880, o potężnej metalowej konstrukcji wspartej na kamiennych
filarach. Uważany niegdyś za najwyższy w całej monarchii, przez noworudzian nazywany
Czarnym Mostem. Wysokość od osi toru do powierzchni lustra wody rzeki wynosi 36m, a jego
długość - 148 metrów25. Został poprowadzony po łuku, co w XIX wieku było posunięciem
nowatorskim. Jedna z atrakcji na linii kolejowej Kłodzko –Wałbrzych.
Wieża widokowa na Górze Wszystkich Świętych
W 1889 została wzniesiona pierwsza wieża, znacznie mniejsza od obecnej, o wysokości 2,8
m. Nową wieżę, z czerwonego piaskowca, zaczęto budować 12 czerwca 1913 roku. Wieża
otrzymała imię Helmuta von Moltke, pruskiego feldmarszałka, który najprawdopodobniej
częściowo sfinansował jej budowę. Nad wejściem widnieje wykuty w kamieniu wizerunek
feldmarszałka. Wieża stanowi doskonały punkt widokowy na polskie i częściowo czeskie
Sudety.
Schronisko na Górze św. Anny.
Schronisko "Chata Anna" wzniesione w 1903 roku na szczycie Góry św. Anny w stylu
budownictwa letniskowego do dziś zachwyca swoim niepowtarzalnym urokiem. Obiekt służył
turystom zwiedzającym Góry Sowie jak i pielgrzymom przybywającym do kaplicy św. Anny.26
Jest to budynek częściowo murowany, częściowo drewniany, który aktualnie jest
remontowany przez nowego właściciela.
Wieża widokowa na górze św. Anny.
Wieża została wzniesiona w 1911 roku z lokalnego czerwonego piaskowca dawniej służąca
jako punkt widokowy na Sudety Środkowe oraz część Sudetów Zachodnich. W dolnej części
wieży znajdowała się restauracja.27 Po niedawnym remoncie, wieża ponownie została
udostępniona turystom.
Willa rodziny Rose
Zbudowana w stylu budownictwa ceglanego, odnosi się do architektury średniowiecznej,
renesansu oraz manieryzmu. Obok willi znajdował się ogród z ciekawym starodrzewiem.
Niegdyś własność rodziny wydawcy i drukarza Wilhelma Klambta, później właścicieli
wydawnictwa Rose.28
Wieża widokowa „Suszynka”
25 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009 26 http://nowa_ruda.fotopolska.eu 27 Na podstawie: Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009 28 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009
47
W Suszynie, miejscowości leżącej w gminie Radków, w grudniu 2014 r. została otwarta 27 m.
wieża widokowa. Platforma widokowa, z której można podziwiać m.in. Góry Bardzkie,
Orlickie, Sowie, Złote a także Masyw Śnieżnika, znajduje się na wysokości 22 m. Wieża jest
w całości zabudowana a na platformę prowadzi 140 schodów. Wieża została wybudowana
w ramach projektu „Miejsca pełne widoków w Euroregionie Glacensis” współfinansowanego
ze środków Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska -
Rzeczpospolita Polska 2007 – 2013. 29
„Szwajcarka”
Schronisko na Szczelińcu Wielkim. Pierwsza drewniana altana będąca schronem dla
wędrowców powstała w tym miejscu w 1815 roku. W roku 1845 wzniesiono schronisko –
gospodę. 30Jest to budynek o wysokiej drewnianej podmurówce z drewnianym 2 piętrowym
korpusem nakryty charakterystycznym dwuspadowym dachem. Stylowo nawiązuje do
budownictwa tyrolskiego lub szwajcarskiego. Jest to najstarsze w Sudetach Schronisko
turystyczne, pozbawione jakiejkolwiek możliwości dojazdu, wybudowane od razu
z przeznaczeniem dla zwiedzających szczyt.
29 http://klodzko24.pl/wiadomosci/radkow/339,od-piatku-widoki-z-suszyny.html 30 Koncepcja Rozwoju Subregionalnych Produktów Turystycznych Ziemi Kłodzkiej. 2009
48
5. Diagnoza sieci połączeń komunikacji turystycznej (szlaki piesze, rowerowe, konne) wraz z określeniem problemów.
5.1. Istniejące szlaki turystyczne
Szlaki piesze
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Główny szlak Sudecki im. M. Orłowicza
Oznaczenie ścieżki Szlak czerwony
Początek i koniec ścieżki Świeradów Zdrój – Prudnik
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Początkiem ścieżki jest Przełęcz Sokola (754m n.p.m.) w
Górach Sowich szlak na chwilę opuszcza granice gmin
Partnerstwa na Srebrnej Przełęczy aby okrążyć Twierdzę
Srebrna Góra. Następnie przez Wzgórza Włodzickie i
Ścinawskie prowadzi do Karłowa w Górach Stołowych, gdzie
kończy swój bieg w granicach gmin Partnerstwa.
Dogi publiczne prowadzące do
ścieżek
Droga 381, 384, 385,386, 387, 388,
Linia kolejowa Wałbrzych - Kłodzko (bezpośrednio na szlaku
znajduje się stacja kolejowa Ścinawka Średnia, a stacje Nowa
Ruda, Świerki oraz Ludwikowice Kłodzkie w niedużej
odległości od Głównego Szlaku Sudeckiego).
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz
z podaniem odległości (wg google
maps)
Przystanek PKS w Sokolcu (odległość do przełęczy Sokola
1,3km),
Przystanek PKS w Jugowie (2,6 km odległość do schroniska
PTTK Zygmuntówka),
Przystanek PKS w Srebrnej Górze (1,1 km),
Przystanek PKS w Nowej Wsi Kłodzkiej (szlak przebiega
przy przystanku),
Przystanek PKS w Przygórzu (szlakiem czarnym do
Przełęczy Woliborskiej 3,6km, przewyższenie 258m, czas
około 50 minut),
Przystanek PKS w Nowej Rudzie ul. Kłodzka (100m),
Przystanek PKS Ścinawka Średnia (szlak przebiega przy
przystanku),
Przystanek PKS w Wambierzycach (szlak przebiega koło
przystanku),
Przystanek PKS w Karłowie (szlak przebiega przy
przystanku),
Stacja kolejowa w Świerkach (zielonym szlakiem do
przełęczy Sokola 8km, przewyższenie 563m, czas około 3
h),
Dworzec PKP w Ludwikowicach Kłodzkich (szlak zielony do
schroniska PTTK Zygmuntówka 6,2 km, przewyższenie
49
337m, czas około 1h50 min),
Dworzec PKP w Nowej Rudzie (szlakiem zielonym przez
górę Anny na górę Wszystkich Świętych 5,8 km
przewyższenie 378m, czas około 1h50 min),
Dworzec PKP w Ścinawce Średniej (szlak przebiega koło
dworca).
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Sokolec: Schronisko „Orzeł”, Schronisko „ Sowa”, Chata „Pod
Sową”, CRK „Harenda”, Ośrodek Wypoczynkowy „Wisła”,
Pensjonat „Zachęta” oraz kilka gospodarstw
agroturystycznych.
Jugów: Schronisko PTTK Zygmuntówka, Bukowa Chata, Chata
Ale Lipa i kilka gospodarstw agroturystycznych.
Wolibórz: Pensjonat Leśny Dwór oraz kilka gospodarstw
agroturystycznych.
Srebrna Góra: Hotel „Srebrna Góra”, Centrum Turystyki
Niekonwencjonalnej, Hotel „Koniuszy”, Dom „Pod Twierdzą”,
Pensjonat „Sokółka”,
Dom Wypoczynkowy „Pod Fortami”
Nowa Ruda – Słupiec: Dwór Górny, Centrum Biznesu i
Innowacji, Hotel Parkowa, Dom Wypoczynkowy „Sport
Centrum” oraz kilka okolicznych gospodarstw
agroturystycznych.
Ścinawka Średnia: duża oferta gospodarstw
agroturystycznych.
Ratno Dolne: Gospodarstwa agroturystyczne oraz kwatery
prywatne.
Wambierzyce: Kwatery prywatne i gospodarstwa
agroturystyczne.
Studzienno: „Noclegi Pod Rogaczem” oraz gospodarstwa
agroturystyczne.
Karłów: Schronisko PTTK na Szczelińcu, Ośrodek
Wypoczynkowy „Pod Szczelińcem”, Ośrodek Wypoczynkowy
„Szczeliniec”, Pensjonat ”Michałówka”, Hotel „Karłów kilka
gospodarstw agroturystycznych oraz pokoi do wynajęcia.
Pasterka: Schronisko PTTK „Pasterka”, Dom Wypoczynkowy
„Szczelinka”, Ośrodek Rekolekcyjno-Wypoczynkowy Caritas,
kwatery prywatne oraz gospodarstwa agroturystyczne.
Radków: Ośrodek Wypoczynkowo-Kolonijny PAFAWAG, Dom
Gościnny „Radków”, Domki „Kolonia Leśna”, duża oferta
kwater prywatnych, domków letniskowych oraz
gospodarstwa agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Część Głównego Szlaku Sudeckiego biegnąca przez gminy
zrzeszone w Partnerstwie rozpoczyna się na Przełęczy Sokola
w Górach Sowich, idąc w górę na Wielka Sowę (1015m
n.p.m.) po drodze mijamy schronisko „Orzeł” i schronisko
„Sowa”, czas potrzebny na zdobycie szczytu i wejścia na
wieżę widokową to około 50 minut. Po zdobyciu Wielkiej
50
Sowy szlak schodzi przez Kozie Siodło i Kozią Równię (930m
n.p.m.) do Przełęczy Jugowskiej i Schroniska PTTK
„Zygmuntówka”. Na pokonanie tego odcinka czerwonego
szlaku należy przewidzieć około 70 minut. Z malowniczo
położonego schroniska szlak wiedzie na szczyt Kalenicy
(964m n.p.m.). Na szczycie Kalenicy można wejść na
metalową wieżę widokową lub odpocząć pod wiatą.
Zdobycie Kalenicy powinno zając około 1 godziny i 10 minut.
Schodząc z Kalenicy kierujemy się na Przełęcz Woliborską.
Tutaj można odpocząć pod wiatą. Na przełęczy Woliborskiej
znajduje się parking, który może posłużyć za bazę wypadową
zarówno na Kalenicę lub Wielką Sowę albo w dalszą część
czerwonego szlaku. Przewidywany czas to jedna godzina. Z
przełęczy Woliborskiej szlak wiedzie w kierunku Małej
Przełęczy Srebrnej i twierdzy w Srebrnej Górze. Przejście
tego odcinka powinno zając około 2,5 godziny. Po o
puszczeniu fortów Srebrnej Góry Główny Szlak Sudecki
prowadzi do Nowej Rudy, a konkretnie do Słupca. Tutaj
wkraczamy we Wzgórza Włodzickie przez ul. Ugory, ul.
Eugeniusza Kwiatkowskiego, oraz Radkowską szlak wspina
się przez Połoniny na Górę Wszystkich Świętych (648m
n.p.m.). Po drodze na wieżę widokową szlak prowadzi przez
kalwarie do Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej. Wieża
widokowa wraz z infrastrukturą towarzyszącą jest świetnym
miejscem na postój lub nawet biwak. Trasa ze Srebrnej Góry
na Górę Wszystkich Świętych powinna zając około 2 godziny i
40 minut. Po zdobyciu wieży widokowej trasa wiedzie do
Ścinawki Średniej, po obejściu Dworca kolejowego w
Ścinawce Średniej przez środek wsi kierujemy w kierunku
dolnośląskiej Jerozolimy, czyli Wambierzyc. Tutaj
obowiązkowo należy zwiedzić Barokową Bazylikę,
Wambierzyce już od średniowiecza są celem pielgrzymek
katolików z tej części europy. Bazylika jest jednym z
najbardziej znanych miejsc pielgrzymkowych w Sudetach.
Warto również odwiedzić Kalwarię oraz ruchomą szopkę.
Opuszczając Wambierzyce kierujemy się ku Górą Stołowym,
najpierw spokojnie przez pola i łąki, następnie przez bukowy
las do cichej i spokojnej wioski Studzienno. Jest to idealne
miejsce na wypoczynek dla turystów lubiących ciszę i spokój,
a także dla grzybiarzy. Ze Studziennej kierujemy się lasem w
kierunku Karłowa, po drodze spotykamy liczne formacje
skalne zwane „Skalnymi Grzybami”. Następnie szlak
prowadzi nad malowniczym urwiskiem „Radkowskimi
Skałami” w kierunku Szczelińca Wielkiego, szlak skręca pod
samymi schodami prowadzącymi na szczyt Szczelińca.
Szczeliniec Wielki to najwyższy mierzący 919m n.p.m. szczyt
Gór Stołowych, na szczycie zbudowane jest schronisko PTTK.
51
Miejsce to co roku odwiedza około 200 tys. turystów. Szlak
kieruje się w kierunku centrum wsi Karłów. Tutaj znajduje się
wiele punktów gastronomicznych, oraz duża baza
noclegowa, Hotel, pensjonaty, domki oraz pokoje i
gospodarstwa agroturystyczne.
Długość opisanego odcinka Głównego Szlaku Sudeckiego to
około 65,7 km, przewidywany czas potrzebny do przejścia
tej odległości to17 h 30 min, suma podejść w górę na trasie
to około 2177 m.
Problemy występujące na ścieżce Problemami z którymi może spotkać się turysta na trasie to:
zniszczona infrastruktura do odpoczynku, niektóre wiaty i
miejsca na biwak są zdewastowane lub po prostu poddały się
upływowi czasu. Problemem są również prace leśne, które
ograniczają poruszanie się szlakiem lub dewastują trasę.
Część szlaku biegnie przez tereny błotniste.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Część obiektów takich jak wiaty czy ławki powinny zostać
odnowione lub zbudowane od podstaw. Warto pomyśleć
nad budowa kładek lub drewnianych przepraw w miejscach
podmokłych. Prace leśne nie powinny rujnować dróg,
którymi przebiega szlak, pozostawione gałęzie i koleiny po
ciężkim sprzęcie utrudniają wędrówkę turystom. Źródła: http://mapa-turystyczna.pl/; http://www.sudecki.republika.pl/; Mapa turystyczna Sudety Środkowe Wyd. Turystyczna PLAN; Mapa turystyczna Góry Stołowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Szlak żółty
Oznaczenie ścieżki Szlak żółty
Początek i koniec ścieżki Przeworno – Przełęcz Puchacza
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Początkiem ścieżki jest Przełęcz pod Słoneczną (879m
n.p.m.). Szlak kończy swój bieg w granicach Partnerstwa
w Karłowie.
Dogi publiczne prowadzące do
ścieżek
Droga 381, 385,387
Linia kolejowa Wałbrzych - Kłodzko
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz
z podaniem odległości (wg google
maps)
Przystanek PKS w Jugowie skrzyżowanie ul. Głównej i
Grzybowskiej (szlak przebiega przy przystanku),
Przystanek PKS ul. Pułk. J. Sokola (szlak przebiega przy
przystanku),
Przystanek PKS ul. A. Fredry (szlak przebiega przy
przystanku),
Dworzec PKS Nowa Ruda (1 km odległość do dworca PKP
W Nowej Rudzie położonego na szlaku),
Przystanek PKS Włodowice (szlakiem niebieskim do
dworca PKP Nowa Ruda 2,2 km, przewyższenie 135m,
czas około 30 minut),
Przystanek PKS Ścinawka Górna (szlak przebiega przy
przystanku),
Przystanek PKS Tłumaczów (szlak przebiega przy
52
przystanku),
Przystanek PKS w Radkowie (szlak przebiega przy
przystanku),
Przystanek PKS w Karłowie (szlak przebiega przy
przystanku),
Stacja kolejowa Nowa Ruda – Zdrojowisko (szlak
przebiega przy stacji),
Dworzec PKP Nowa Ruda (Dworzec znajduje się na trasie
szlaku),
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Sokolec: Schronisko „Orzeł”, Schronisko „ Sowa”, Chata „Pod
Sową”, CRK „Harenda”, Ośrodek Wypoczynkowy „Wisła”,
Pensjonat „Zachęta” oraz kilka gospodarstw
agroturystycznych.
Jugów: Schronisko PTTK Zygmuntówka, Bukowa Chata, Chata
Ale Lipa i kilka gospodarstw agroturystycznych.
Nowa Ruda – Słupiec: Dwór Górny, Centrum Biznesu i
Innowacji, Hotel Parkowa, Dom Wypoczynkowy „Sport
Centrum” oraz kilka okolicznych gospodarstw
agroturystycznych.
Bieganów: Stanica Konna „Krucza Dolina”
Ścinawka Górna: duża oferta gospodarstw
agroturystycznych.
Tłumaczów: Gospodarstwa agroturystyczne oraz kwatery
prywatne.
Gajów: Gospodarstwa agroturystyczne.
Radków: Ośrodek Wypoczynkowo-Kolonijny PAFAWAG, Dom
Gościnny „Radków”, Domki „Kolonia Leśna”, duża oferta
kwater prywatnych, domków letniskowych oraz gospodarstw
agroturystycznych.
Pasterka: Schronisko PTTK „Pasterka”, Dom Wypoczynkowy
„Szczelinka”, Ośrodek Rekolekcyjno-Wypoczynkowy Caritas,
kwatery prywatne oraz gospodarstwa agroturystyczne.
Karłów: Schronisko PTTK na Szczelińcu, Ośrodek
Wypoczynkowy „Pod Szczelińcem”, Ośrodek Wypoczynkowy
„Szczeliniec”, Pensjonat ”Michałówka”, Hotel „Karłów kilka
gospodarstw agroturystycznych oraz pokoi do wynajęcia.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Część żółtego szlaku biegnąca przez gminy zrzeszone w
Partnerstwie rozpoczyna się na Przełęczy pod Słoneczną,
potem szlak wiedzie na szczyt Kalenicy (964m n.p.m.). Na
szczycie Kalenicy można wejść na metalowa wieżę widokową
lub odpocząć pod wiatą. Schodząc z Kalenicy kierujemy się
na Bielawską Polankę pokonanie tej części trasy powinno
zając około 55 minut. Z Bielawskiej Polanki schodzimy w
kierunku wioski Jugów to duża wioska, z zabytkowym
kościołem i pałacykiem, w którym ma teraz siedzibę
Nadleśnictwo, w wiosce znajduje się odkryty basen. Szlak
prowadzi dalej na stację kolejową Zdrojowisko. Obok stacji
53
znajduje się zabytkowy budynek dawnego uzdrowiska.
Odległość z Bielawskie Polanki do Zdrojowiska wynosi 5,5
km, szacowany czas to około 1h20 minut. Ze stacji
Zdrojowisko szlak prowadzi na górującą nad Drogosławiem
Górę Bogusza (539m. n.p.m.) następnie przez miasto na
dworzec kolejowy w Nowej Rudzie. Nowa Ruda to stare
miasto z pięknymi zabytkami, warto zboczyć ze szlaku i
udając się ul. Kolejową zwiedzić odnowiony Rynek i Ratusz,
następnie schodząc ul. Podjazdową zwiedzić ul. Piastów,
dawne domy tkaczy nad Włodzicą i przespacerować
deptakiem na rzeką. Warto także zwiedzić Muzeum
Górnictwa w Drogosławiu. Ze Zdrojowiska na dworzec
kolejowy w Nowej Rudzie trasa mierzy około 5,2km czas
przejścia blisko 70 minut. Następnym ciekawym punktem na
żółtym szlaku jest Góra Św. Anny (647m n.p.m.) z odnowioną
wieżą widokową, wieża znajduje się obok szlaku. Z wieży
rozciąga się wspaniały widok na okoliczne szczyty, przy
dobrej pogodzie widać nawet Śnieżkę. Zdobycie góry
powinno zając około 35 minut, trasa z stacji kolejowej mierzy
2km. Szlak prowadząc przez Bieganów zmierza do Ścinawki
Górnej, tutaj warty uwagi jest pałac z zespołem dworski,
który dzięki nowemu właścicielowi powoli odzyskuje swój
dawny blask. Z Ścinawki Górnej szlak biegnie przez wioski
Tłumaczów i Gajów do Radkowa. Trasa z Góry Świętej Anny
do Radkowa mierzy 13,5km czas potrzebny do przebycia tej
drogi to około 4h. Radków to miasto u podnóża Gór
Stołowych, Jest ono doskonałą baza wypadową do wycieczek
w góry. Miasto posiada wiele zbytków m.in. Ratusz,
kamienice w rynku czy Kościół Św. Doroty. Zalew w
Radkowie to świetne miejsce do uprawiania sportów i
odpoczynku nad wodą. To z Radkowa prowadzi większość
szlaków w Góry Stołowe. Z Radkowa szlak wiedzie w Góry
Stołowe przez pozostałości po dawnych Wodospadach Pośny
i Skalne Wrota, Przyjacielską Ścieżką docieramy do
Schroniska PTTK „Pasterka”, to miejsce ma swój klimat i
duszę. To w Pasterce co roku odbywa się festiwal sztuk
niebanalnych „Pasterskie Anioły”. Z Pasterki szlak prowadzi
na Przełęcz pod Szczelińcem. Sam Szczeliniec Wielki to
najwyższy mierzący 919m n.p.m. szczyt Gór Stołowych, na
szczycie zbudowane jest schronisko PTTK. Miejsce to co roku
odwiedza około 200 tys. turystów. Szlak z Przełęczy pod
Szczelińcem kieruje się w kierunku centrum wsi Karłów. Tutaj
znajduje się wiele punktów gastronomicznych, oraz duża
baza noclegowa, Hotel, pensjonaty, domki oraz pokoje i
gospodarstwa agroturystyczne. Długość opisanego odcinka
szlaku żółtego przebiegającego przez gminy zrzeszone w
Partnerstwie to około 39km, przewidywany czas potrzebny
54
do przejścia tej odległości to 11h30 minut, suma podejść na
trasie to blisko 1300m.
Problemy występujące na ścieżce Szlak żółty w wielu miejscach przebiega ruchliwymi drogami
asfaltowymi. Uboga infrastruktura dla turystów, a istniejąca
wymaga naprawy lub całkowitej wymiany.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Trasa szlaku powinna zostać przeanalizowana pod katem
zmiany jego biegu na trasy mniej zmotoryzowane. Powinna
zostać stworzona większa ilość miejsc do odpoczynku,
potrzebne są wiaty oraz ławki. Źródło: http://mapa-turystyczna.pl/; http://www.sudecki.republika.pl/; Mapa turystyczna Sudety Środkowe Wyd. Turystyczna PLAN; Mapa turystyczna Góry Stołowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Szlak Kościelec – Wielka Sowa
Oznaczenie ścieżki Szlak Zielony
Początek i koniec ścieżki Kościelec Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej – Wieża
widokowa na Wielkiej Sowie
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Zielony szlak ma swój początek obok bramy wejściowej do
Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej (Kościelec), a kończy się
na szczycie Wielkiej Sowy przy wieży widokowej.
Dogi publiczne prowadzące do
ścieżek
Droga 381, 383, 385,
Linia kolejowa Wałbrzych-Kłodzko (bezpośrednio na szlaku
znajdują się stacje Świerki i Nowa Ruda).
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz
z podaniem odległości (wg google
maps)
Przystanek PKS w Sokolcu (szlak przebiega przy
przystanku),
Przystanek PKS w Świerkach (szlak przebiega przy
przystanku),
Dworzec PKS w Nowej Rudzie (500m),
Stacja kolejowa w Świerkach (szlak przebiega obok
stacji),
Dworzec PKP w Nowej Rudzie (szlak przebiega obok
dworca PKP).
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Sokolec: Schronisko „Orzeł”, Schronisko „ Sowa”, Chata „Pod
Sową”, CRK „Harenda”, Ośrodek Wypoczynkowy „Wisła”,
Pensjonat „Zachęta” oraz kilka gospodarstw
agroturystycznych.
Bartnica: Pensjonat „Pod Dwiema Lipami”
Nowa Ruda – Słupiec: Dwór Górny, Centrum Biznesu i
Innowacji, Hotel Parkowa, Dom Wypoczynkowy „Sport
Centrum” oraz kilka okolicznych gospodarstw
agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Zielony szlak ma swój początek obok bramy wejściowej do
Sanktuarium Matki Biskiej Bolesnej (Kościelec), prowadzi on
na szczyt Góry Wszystkich Świętych (648m n.p.m.) gdzie
znajduje się odnowiona wieża widokowa z której rozpościera
się wspaniały widok na Góry Sowie, Góry Suche, Góry
55
Bardzkie, Góry, Góry Stołowe, Góry Bystrzyckie, Kotlinę
Kłodzką oraz Masyw Śnieżnika. Następnie zielony szlak
prowadzi ostro w dół obok czynnego kamieniołomu
czerwonego piaskowca do drogi, a potem pod górkę obok
masztu GSM do wieży widokowej na Górze Św. Anny. Wieża
jest odnowiona i wyposażona w ławy i stoły do odpoczynku.
Góra Św. Anny mierzy 647m n.p.m., pokonanie drogi 3,8km i
175 m podejść powinno zając turyście około 75 minut. Szlak
prowadzi do miasta Nowa ruda przez dworzec PKP Nowa
Ruda. Nowa Ruda to stare miasto z pięknymi zabytkami,
warto zboczyć ze szlaku i udając się ul. Kolejową zwiedzić
odnowiony Rynek i Ratusz, następnie schodząc ul.
Podjazdową zwiedzić ul. Piastów, dawne domy tkaczy nad
Włodzicą i przespacerować się deptakiem na rzeką. Warto
także zwiedzić Muzeum Górnictwa w Drogosławiu. Z Góry
Św. Anny do dworca PKP w Nowej rudzie odległość wynosi
około 2km czas przejścia 30 minut. Z Nowej Rudy szlak
prowadzi grzbietem Wzgórz Włodzickich do jego
najwyższego szczytu Góry Włodzickiej (757m n.p.m.), na
szczycie znajdują się ruiny wieży widokowej a na jej zboczu
kilka ławek i stołów dla turystów. Ten odcinek szlaku mierzy
około 7,5km suma podejść to blisko 400m, czas potrzebny do
przejścia trasy to w przybliżeniu 2h20 minut. Schodząc z
Góry Włodzickiej kierujemy się w kierunku wioski Świerki, po
drodze mijamy ruiny dawnych urządzeń załadowczych po
okrążeniu stacji PKP Świerki zaczynamy zdobywać stok Góry
Gontowej należącej już do Gór Sowich. Szlak przechodzi
stokiem pozostawiając w dole Ludwikowice Kłodzkie i
schodzi do wioski Sokolec. Po drodze mijamy warty uwagi
„Kompleks Gontowa”, który wciąż kryje tajemnice projektu
„Riese”. Następnie po przejściu przez centrum wioski wzdłuż
Sowiego Potoku zmierzamy do Schroniska PTTK „Sowa”,
potem kierujemy się na szczyt Wielkiej Sowy (1015m n.p.m.)
i znajdującej się tam wieży widokowej. Odległość z ruin wieży
widokowej na Górze Włodzickiej do wieży widokowej na
Wielkiej Sowie to około 11 km i prawie 700m podejść w
górę, szacowany czas przejścia to około 3h40 minut. Długość
zielonego szlaku od Kościelca do wieży na Wielkiej Sowie to
około 24km, czas przejścia 7h30 min, suma podejść w górę
na trasie to około 1270m.
Problemy występujące na ścieżce Szlak zielony jest trudny do nawigowania, gdyż duża jego
część wiedzie przez łąki i pola. Infrastruktura turystyczna na
części szlaku leżącym w Gminie Nowa Ruda mogłaby być
bardziej liczna. Zły stan wieży na Górze Włodzickiej zagraża
turystom, którzy próbują wejść na pozostałości wieży.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Na odcinku szlaku pomiędzy Góra Włodzicką a Nowa Ruda
powinny się znaleźć kamienne drogowskazy lub rogacze, na
56
rozległych pastwiskach znajduje się wiele dróg i ścieżek
łatwo zgubić szlak. Na tej samej trasie mogłoby się znaleźć
kilka ławek lub wiata np. w okolicach Krępca na
Włodowicami. Warto by odbudować wieżę widokową na
Górze Włodzickiej, wyraźnie brakuje jej na szlaku, gdyż
pozostałe wysokie szczyty je posiadają. Źródła: http://trail.pl/szlaki/zielony-szlak-koscielec-gora-wszystkich-swietych-gora-swietej-anny-3715; http://mapa-turystyczna.pl/; Mapa turystyczna Góry Stołowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Zielony Szlak Graniczny
Oznaczenie ścieżki Szlak Zielony
Początek i koniec ścieżki Boguszów-Gorce PKP – Przejście graniczne Tłumaczów-
Otovice
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Zielony szlak na granicy Gminy Nowa ruda pod Leszczyńcem
(736m n.p.m.) a kończy swój bieg na przejściu granicznym w
Tłumaczowie.
Dogi publiczne prowadzące do
ścieżek
Droga 381, 385,
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek
wraz z podaniem odległości (wg
google maps)
Przystanek PKS w Bartnicy (1km),
Przystanek PKS w Świerkach (2 km czerwonym szlakiem),
Przystanek PKS w Dworkach (około 1km),
Przystanek PKS w Krajanowie (około 1 km),
Przystanek PKS w Włodowicach (szlakiem niebieskim do
Ptasiego Szczytu 3km około 45 minut),
Przystanek PKS w Tłumaczowie (szlak przebiega obok
przystanku).
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Bartnica: Pensjonat „Pod Dwiema Lipami”
Tłumaczów: Gospodarstwa agroturystyczne oraz kwatery
prywatne.
Opis ścieżki (w tym np. czas
przejścia – przejazdu, różnice
wysokości, , atrakcje turystyczne itp
)
Zielony szlak ma swój początek na przełęczy pod Leszczyńcem
(736m n.p.m.) prowadzi on wzdłuż granicy Polski z Czechami.
Po kolei zdobywamy graniczne szczyty Słoneczną Kopę (713m
n.p.m.), Głowy (743m n.p.m.), Wysoką (749m n.p.m.),
Włodarz (668m n.p.m.) oraz Ptasi Szczyt (535m n.p.m.). Na
Ptasim Szczycie krzyżują się szlaki zielony i niebieski. Dotarcie
z Leszczyńca do Ptasiego Szczytu wymaga pokonania 9km w
czasie około 2 godzin. Z Ptasiego Szczytu szlak prowadzi
wzdłuż granicy przez Tłumaczówek do przejścia granicznego
Tłumaczów - Otovice. Droga z Ptasiego Szczytu do przejścia
granicznego mierzy 5,5 km i wymaga do przejścia czasu około
50 minut. Długość Zielonego Szlaku Granicznego od przełęczy
pod Leszczyńcem do przejścia granicznego w Tłumaczowie to
około 15km, czas przejścia około 3 godziny, suma podejść w
górę na trasie to około 300m.
Problemy występujące na ścieżce Brak infrastruktury turystycznej ławek, wiat oraz koszy na
śmieci. Brak oznaczeń, które doprowadzą nas na szlak z
57
głównych dróg czy przystanków.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Powinny powstać miejsca do odpoczynku na trasie. Warto
wykonać oznaczenie tras z przystanków PKS Bartnicy,
Świerkach, Dworkach i Krajanowie do zielonego szlaku. Źródła: http://mapa-turystyczna.pl/; Mapa turystyczna Sudety Środkowe Wyd. Turystyczna PLAN; Mapa turystyczna Góry Stołowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Szlak przyjaźni polsko-czeskiej
Oznaczenie ścieżki Szlak niebieski
Początek i koniec ścieżki Dworzec kolejowy w Nowej Rudzie – Broumov w Czechach
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Szlak niebieski ma swój początek koło budynku dworca PKP
w Nowej Rudzie. Kończy się na granicy państwa w okolicy
Ptasiego Szczytu.
Dogi publiczne prowadzące do
ścieżek
Droga 381, 385
Linia kolejowa Wałbrzych-Kłodzko (bezpośrednio na szlaku
znajduje się stacja Nowa Ruda).
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz
z podaniem odległości (wg google
maps)
Przystanek PKS we Włodowicach (50m),
Dworzec PKS w Nowej Rudzie (500m),
Dworzec PKP w Nowej Rudzie (szlak przebiega obok
dworca PKP).
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Nowa Ruda – Słupiec: Dwór Górny, Centrum Biznesu i
Innowacji, Hotel Parkowa, Dom Wypoczynkowy „Sport
Centrum” oraz kilka okolicznych gospodarstw
agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Szlak przyjaźni polsko-czeskiej zaczyna się koło budynku
stacji PKP w Nowej Rudzie. Nowa Ruda to stare miasto z
pięknymi zabytkami, warto zboczyć ze szlaku i udając się ul.
Kolejową zwiedzić odnowiony Rynek i Ratusz, następnie
schodząc ul. Podjazdową zwiedzić ul. Piastów, dawne domy
tkaczy nad Włodzicą i przespacerować się deptakiem na
rzeką. Warto także zwiedzić Muzeum Górnictwa w
Drogosławiu. Szlak prowadzi schodami od stacji koło
odrestaurowanego XVI wiecznego dworu w kierunku mostu
nad torami, następnie zboczem Krępca wzdłuż linii kolejowej
do mostu kolejowego nad Włodowicami. Przechodząc przez
centrum wsi koło kościoła szlak zaczyna biec pod górę w
kierunku Fluchtu. Pod szczytem nad ogrodami działkowymi
mijamy pokaźny dąb, będący dumą i wizytówką tej części
Włodowic. Szlak prowadzi przez Marcowy Potok będący
jednocześnie granica pomiędzy Górami Suchymi a
Wzgórzami Włodzickimi. Po przekroczeniu potoku kierujemy
się droga w górę w stronę granicy z Republiką Czeską.
Zgodnie z opisem znakarzy Koła PTTK z Nowej Rudy szlak
przechodzi na czeską stronę w okolicy słupka granicznego
oznaczonego numerem 195/4. Długość szlaku po polskiej
stronie wynosi 6,7km czas potrzebny do pokonania jego
58
trasy to około 2h 10min.
Problemy występujące na ścieżce Na szlaku brak jest infrastruktury turystycznej.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Na szlaku powinny powstać miejsca do odpoczynku np. wiaty
na grzbiecie wzniesienia Gaik. Źródła: http://www.kolo-nowaruda.klodzko.pttk.pl/files/Przewodnik%20po%20szlaku.pdf; http://mapa-turystyczna.pl/
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Fioletowy szlak – Srebrna Droga
Oznaczenie ścieżki Szlak fioletowy
Początek i koniec ścieżki Przełęcz Walimska (755m n.p.m.)- Przełęcz Sokola (754m
n.p.m.)
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Początek fioletowego szlaku w granicach partnerstwa
znajduje się powyżej schroniska PTTK Sowa a kończy się na
Przełęczy Sokola
Dogi publiczne prowadzące do ścieżek Droga 381, 383,
Linia kolejowa Wałbrzych - Kłodzko
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google
maps)
Przystanek PKS w Sokolcu (odległość do przełęczy
Sokola 1,3km),
Stacja kolejowa w Świerkach (zielonym szlakiem do
przełęczy Sokola 8km, przewyższenie 563m, czas około
3 h),
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Sokolec: Schronisko „Orzeł”, Schronisko „ Sowa”, Chata
„Pod Sową”, CRK „Harenda”, Ośrodek Wypoczynkowy
„Wisła”, Pensjonat „Zachęta” oraz kilka gospodarstw
agroturystycznych.
Jugów: Schronisko PTTK Zygmuntówka, Bukowa Chata,
Chata Ale Lipa i kilka gospodarstw agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Szlak fioletowy to jedyny taki szlak w Polsce. Jego
wyjątkowość polega nie tylko na kolorze jakim został
oznaczony, nie jest on oficjalnym kolorem stosowanym
przez PTTK. Ale został on stworzony przez prywatna osobę
z prywatnych środków. Stworzył go właściciel jednego ze
schronisk pod Wielką Sową, zmęczony opieszałością władz
i znakarzy. Stworzył on szlak łączący Przełęcz Sokola
z Przełęczą Walimską. Część szlaku znajdująca się
w granicach partnerstwa ma swój początek właśnie na
przełęczy Sokola i prowadzi szlakiem do Schroniska PTTK
Orzeł oraz dalej do Schroniska PTTK Sowa a następnie
skręca w lewo i „Srebrną Drogą” prowadzi do Kamienia
Gwarków. Pokonanie części fioletowego szlaku do
schroniska PTTK Sowa z przełęczy Sokola powinna zając
turyście około 40 minut, trasa mierzy około 1,5 km.
Problemy występujące na ścieżce Infrastruktura szlaku wymaga wymiany. Należałoby
wykonać nowe znakowanie.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Poprawa infrastruktury dla turystów.
59
Źródła http://mapa-turystyczna.pl/; Mapa turystyczna Sudety Środkowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Czarny szlak
Oznaczenie ścieżki Szlak czarny
Początek i koniec ścieżki Przygórze – ul. Ogrodowa Kamieniec Ząbkowicki
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Początkiem ścieżki jest przystanek PKP w Przygórzu, szlak
kończy swój bieg w granicach Partnerstwa na Przełęczy
Woliborskiej
Dogi publiczne prowadzące do ścieżek Droga 381, 383
Linia kolejowa Wałbrzych - Kłodzko
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Przystanek PKS w Przygórzu (szlak zaczyna się koło
przystanku)
Stacja kolejowa PKP w Zdrojowisku około 4 km
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
W Przygórzu gospodarstw agroturystycznych oraz Ośrodek
Turystyki Weekendowej „Przy Górze” z nowo otwartym
stokiem narciarskim wraz z wyciągiem.
Wolibórz: Pensjonat Leśny Dwór oraz kilka gospodarstw
agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Szlak zaczyna się koło wiaty przystankowej w Przygórzu i
kieruje w kierunku budynków wielorodzinnych. Następnie
szlak prowadzi dolina pomiędzy wzgórzami Garncarz i
Dziczek . Po wejściu na stok Średniaka czarny szlak
prowadzi do Przełęczy Woliborskiej. Tutaj można odpocząć
pod wiatą. Na przełęczy Woliborskiej znajduje się parking,
który może posłużyć za bazę wypadową zarówno na
Kalenicę lub Wielką Sowę albo w dalszą część czarnego
szlaku lub Głównego Szlaku Sudeckiego oznaczonego
kolorem czerwonym. Szlak z Przygórza do Przełęczy
Woliborskiej mierzy 3,6 km suma przewyższeń to prawie
260 m a czas potrzebny do pokonania trasy to około 50
minut.
Problemy występujące na ścieżce Na szlaku brak jest infrastruktury turystycznej.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Szlak bardzo ciekawy, warto go przedłużyć w kierunku
Miasta Nowej Ruda. Źródła: http://mapa-turystyczna.pl/; http://poznajdolnyslask.pl/fioletowy-szlak-pod-wielka-sowa; Mapa turystyczna Sudety Środkowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Kłodzka Droga św. Jakuba
Oznaczenie ścieżki Żółta muszla na niebieskim tle
Początek i koniec ścieżki Początek drogi św. Jakuba w kotlinie Kłodzkiej znajduje się
na Górze Iglicznej koło Międzygórza w Sanktuarium Matki
Boskiej Śnieżnej, koniec drogi znajduje się na granicy
państwa na przejściu granicznym w Radkowie.
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Droga św. Jakuba zaczyna swój bieg w granicach
partnerstwa w Ścinawce Dolnej a Kończy na granicy z
60
Republiką Czeską w Radkowie.
Dogi publiczne prowadzące do ścieżek Droga 386, 388
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Przystanek PKS w Ścinawce Dolnej (0,3km),
Przystanek PKS w Wambierzycach (przystanek znajduje
się koło Bazyliki),
Przystanek PKS w Radkowie (0,1km),
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Suszyna i Ścinawka Dolna: Gospodarstwa Agroturystyczne,
Wambierzyce: Kwatery prywatne i gospodarstwa
agroturystyczne.
Studzienno: „Noclegi Pod Rogaczem” oraz gospodarstwa
agroturystyczne
Radków: Ośrodek Wypoczynkowo-Kolonijny PAFAWAG,
Dom Gościnny „Radków”, Domki „Kolonia Leśna”, duża
oferta kwater prywatnych, domków letniskowych oraz
gospodarstw agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Droga św. Jakuba w Ścinawce Dolnej rozpoczyna swój bieg
w granicach partnerstwa, następnie przez pola prowadzi w
kierunku Suszyny oraz Raszkowa. Z Raszkowa wiedzie do
Wambierzyc. Tutaj obowiązkowo należy zwiedzić Barokową
Bazylikę, Wambierzyce już od średniowiecza są celem
pielgrzymek katolików z tej części europy. Bazylika jest
jednym z najbardziej znanych miejsc pielgrzymkowych w
Sudetach. Warto również odwiedzić Kalwarię oraz ruchomą
szopkę. Trasa ze Ścinawki Dolnej do Wambierzyc mierzy
około 10,5 km powinna turyście zając około 2h15 minut. Z
bazyliki w Wambierzycach kierujemy się drogą przez Nowy
Świat do Rakowa, po drodze mijamy wiele zabytkowych
kapliczek. Radków to miasto u podnóża Gór Stołowych, Jest
ono doskonałą baza wypadową do wycieczek w góry.
Miasto posiada wiele zbytków m.in. Ratusz, kamienice w
rynku czy Kościół Św. Doroty. Zalew w Radkowie to świetne
miejsce do uprawiania sportów i odpoczynku nad wodą. To
z Radkowa prowadzi większość szlaków w Góry Stołowe. Z
Radkowa droga św. Jakuba prowadzi do Broumova przez
przejście graniczne nad Radkowskim Zalewem. Trasa z
Wambierzyc przez Radków do granicy Polski z Czechami
mierzy około 7,5 km czas potrzebny na jej pokonanie to
około 1h i 40 minut.
Problemy występujące na ścieżce Szlak powinien zostać lepiej oznakowany.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Nowe oznakowanie oraz promocja tego ciekawego
kulturowo i historycznie szlaku. Źródła: http://www.camino.net.pl/muszle-na-ziemi-klodzkiej/; Mapa turystyczna Góry Stołowe Wyd. Turystyczna PLAN
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Niebieski szlak pielgrzymkowy
Oznaczenie ścieżki Niebiesko-Żółty znak z herbem Nowej Rudy oraz postacią
Matki Boskiej
61
Początek i koniec ścieżki Szlak ma swój początek na Placu Matejki w Nowej Rudzie a
kończy się w Bazylice w Bardzie
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Szlak ma swój początek Na Palcu Matejki w Nowej Rudzie, a
opuszcza granice partnerstwa w Czerwieńczycach.
Dogi publiczne prowadzące do ścieżek Droga 381, 385
Linia kolejowa Wałbrzych - Kłodzko
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Dworzec PKP w Nowej Rudzie (1km),
PKS Nowa Ruda (0,2km),
Przystanek PKS w Dzikowcu (szlak przebiega obok
przystanku PKS),
Przystanek PKS w Czerwieńczycach (szlak przebiega
obok przystanku PKS),
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Nowa Ruda – Słupiec: Dwór Górny, Centrum Biznesu
i Innowacji, Hotel Parkowa, Dom Wypoczynkowy „Sport
Centrum” oraz kilka okolicznych gospodarstw
agroturystycznych.
Dzikowiec i Czerwieńczyce: Gospodarstwa Agroturystyczne.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Szlak zaczyna się na Placu Jana Matejki w Nowej rudzie stąd
ulicami miasta kieruje się w kierunku Koloni Dzikowiec a
dalej w kierunku Kościoła w centrum wsi Dzikowiec. Po
opuszczeniu Dzikowca szlak wiedzie w kierunku osiedla
Dębówka. Kolejna miejscowością na trasie są
Czerwieńczyce, tutaj Niebieski Szlak Pielgrzymkowy
opuszcza Gminę Nowa Ruda a tym samym granice
partnerstwa. Trasa od Placu Jana Matejki w Nowej Rudzie
do Czerwieńczyc mierzy około 11,5 km, czas przejścia jest
szacowany na około 2h 20 minut.
Problemy występujące na ścieżce Brak infrastruktury turystycznej
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Budowa infrastruktury turystycznej oraz tablic
informacyjnych, promocyjnych. Źródła: http://www.kolo-nowaruda.klodzko.pttk.pl/index.php?view=article&catid=40&id=281; Mapa turystyczna Sudety Środkowe Wyd. Turystyczna PLAN
Szlaki rowerowe
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Wokół Szczelinca, pętla Gór Stołowych PNGS
Oznaczenie ścieżki Szlak zielony
Początek i koniec ścieżki Karłów – Pasterka
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Karłów – Pasterka
Drogi publiczne prowadzące do ścieżek droga wojewódzka 387
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Przystanek PKS w Karłowie – do 1 km
62
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Pasterka: Schronisko PTTK „Pasterka”, Dom Wypoczynkowy
„Szczelinka”, Ośrodek Rekolekcyjno-Wypoczynkowy Caritas,
kwatery prywatne oraz gospodarstwa agroturystyczne.
Karłów: Schronisko PTTK na Szczelińcu, Ośrodek
Wypoczynkowy „Pod Szczelińcem”, Ośrodek
Wypoczynkowy „Szczeliniec”, Pensjonat ”Michałówka”,
Hotel „Karłów kilka gospodarstw agroturystycznych oraz
pokoi do wynajęcia.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Długość 24 km, czas przejazdu ok 2,3 h, stopień trudności:
trudny, trasa w całości biegnie na terenie Parku
Narodowego Gór Stołowych. Tworzy ona następującą pętlę:
Karłów - Pasterka - Droga nad Urwiskiem - Skalne Grzyby -
Batorów - Karłów, atrakcje: (rezerwat Szczeliniec Wielki,
najwyższy szczyt Gór Stołowych, labirynt skalny, z krawędzi
znakomite widoki), Białe Skały – rezerwat Wielkie
Torfowisko Batorowskie (leśne torfowisko porośnięte
świerkowo-brzozowym lasem), Batorówek – Skalne Grzyby
(skupisko piaskowcowych skałek w formie grzybów),
Krzywa Droga – Droga Nad Urwiskiem – rezerwat Wrota
Pośny (zespół żyznej buczyny sudeckiej), Pasterka
(barokowy kościół z 1786 r.)
Problemy występujące na ścieżce Brak miejsc do odpoczynku, słabe oznakowanie,
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Dodatkowe oznakowanie trasy, oczyszczenie trasy,
utworzenie większej liczby miejsc do odpoczynku np. wiaty i
ławki, tablice lokalizacyjne do atrakcji i przy atrakcjach. Źródło: opracowanie własne
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Główna trasa Gór Sowich
Oznaczenie ścieżki Szlak niebieski
Początek i koniec ścieżki Sokolec – Srebrna Góra
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Sokolec – Wolibórz
Dogi publiczne prowadzące do ścieżek Droga wojewódzka 385, droga powiatowa 3313D, 3314D
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Przystanek PKS w Sokolcu ok 1 km.
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Pensjonaty: „Harenda”, „Zachęta”, „Wisła”, „Sokolec”,
schroniska: „Sowa” i „Orzeł”.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Długość ok 31,1 km, czas przejazdu ok 4,3 h, stopień
trudności: bardzo trudny, atrakcje: Sokolec (barokowo-
klasycystyczny kościół z 1786 r., letnisko), wieża widokowa
na Wielkiej Sowie, wieża widokowa na Kalenicy,
Problemy występujące na ścieżce Brak miejsc do odpoczynku, słabe oznakowanie,
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Dodatkowe oznakowanie trasy, oczyszczenie trasy,
utworzenie większej liczby miejsc do odpoczynku np. wiaty i
63
ławki. Lokalizacja tablic kierunkowych do i przy w/w
atrakcjach. Źródło: opracowanie własne
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Broumov – Radków
Oznaczenie ścieżki b/d
Początek i koniec ścieżki Broumov – Radków
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Tłumaczów – Radków
Drogi publiczne prowadzące do ścieżek Drogi wojewódzkie 385, 386, 387
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Przystanek PKS w Radkowie przy trasie
Przystanek PKS w Tłumaczowie przy trasie
Przystanek PKS w Wambierzycach przy trasie
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Wambierzyce: gospodarstwa agroturystyczne „Skansen”,
„Zielona Zagroda” i „Srebrny Świerk”. Dom Gościnny
Radków, Ośrodek Wypoczynkowo-Kolonijny PAFAWAG ,
Ośrodek Wypoczynkowy Gminnego Centrum Kultury Sportu
i Turystyki w Radkowie, "CHRIS" Radków. Tłumaczów:
gospodarstwa agroturystyczne oraz kwatery prywatne,
Ścinawka Dolna, Średnia i Górna: duża oferta gospodarstw
agroturystycznych.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Długość ok 28 km (oraz 10 km po stronie Czeskiej w
miejscowościach Broumov i Otovice) czas przejazdu ok 1 h,
stopień trudności: zróżnicowany, przebieg trasy:
Tłumaczów, Ścinawka Górna, Ścinawka Średnia, Ścinawka
Dolna, Raszków, Suszyna, Wambierzyce, Radków, atrakcje:
Wambierzyce (potężna bazylika Nawiedzenia NMP z lat
1715-1720, największa w Polsce kalwaria, skansen Mini
Zoo) – Radków (renesansowy ratusz z 1545 r., późnogotycki
kościół św. Doroty z 1588 r.), Zalew w Radkowie, wieża
widokowa w Suszynie
Problemy występujące na ścieżce Zły stan techniczny dróg powiatowych.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
Poprawa nawierzchni dróg powiatowych.
Źródło: opracowanie własne
Szlak konny
Wyszczególnienie OPIS
Nazwa ścieżki Główny Sudecki Szlak Konny PTTK
Oznaczenie ścieżki Pomarańczowe koło umieszczone centralnie na białym
kwadracie
Początek i koniec ścieżki Wieś Stójków koło Lądka Zdroju – wieś Ściegny koło
Karpacza
64
Początek i koniec ścieżki w granicach
administracyjnych gmin Partnerstwa
Wambierzyce – Sokolica
Drogi publiczne prowadzące do ścieżek drogi wojewódzkie 385,387
Przystanki komunikacji publicznej
znajdujące się w pobliżu ścieżek wraz z
podaniem odległości (wg google maps)
Dworzec PKP w Nowej Rudzie – ok 250 m
Dworzec PKS w Nowej Rudzie – ok 450 m
Przystanek PKS w Wambierzycach – ok 300 m
Miejsca noclegowe znajdujące się w
pobliżu ścieżki
Hotel i Restauracja Parkowa, Hotel Dwór Górny Rancho
Overo w Nowej Rudzie.
Wambierzyce: gospodarstwa agroturystyczne „Skansen”,
„Zielona Zagroda” i „Srebrny Świerk”. Bieganów: Stanica
Konna „Krucza Dolina”.
Opis ścieżki (w tym np. czas przejścia
– przejazdu, różnice wysokości, ,
atrakcje turystyczne itp )
Długość ok 55 km, czas przejazdu ok 2,5h, stopień
trudności: zróżnicowany, przebieg: Wambierzyce -
Ścinawka Średnia - Góry Świętej Anny - Włodowice -
Sokolica , atrakcje: Wambierzyce: Sanktuarium MB
Wambierzyckiej w Wambierzycach, zespół kalwarii, kaplice
na górze Tabor i górze Kalwaria, ruchom szopka; Nowa
Ruda Góra Anny - Kościół pw. św. Anny, wieża widokowa,
Zespół staromiejski w Nowej Rudzie, afiliowany przy PTTK -
Rancho Górska Turystyka Konna – Overo.
Problemy występujące na ścieżce Brak miejsc do odpoczynku, niektóre odcinki szlaku mogą
być zbyt trudne dla jeźdźców i koni bez dużego
doświadczenia w górskiej turystyce konnej.
Propozycje zmian, udoskonaleń,
modernizacji
oczyszczenie trasy, utworzenie większej liczby miejsc do
odpoczynku np. wiaty i ławki. Źródło: opracowanie własne
65
66
5.2. Problemy
Przedstawione powyżej opisy szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych, konnych i pielgrzymkowych) zawierają wskazania dotyczące zarówno problemów występujących na poszczególnych ścieżkach jak również propozycje zmian, udoskonaleń i modernizacji. Jednakże problemy dotyczące sieci połączeń komunikacji turystycznej na obszarze Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego nie odnoszą się jedynie do infrastruktury samych szlaków. Równie istotne problemy występują chociażby w zakresie wodnej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, zbyt małej ilości turystycznych tras rowerowych, transportu czy promocji. Przedstawiciele partnerstwa uczestniczący z warsztatach zorganizowanych 5 lutego 2015 r. zdefiniowali pięć obszarów problemowych odnoszących się do: znakowania tras, współpracy jednostek samorządu terytorialnego wchodzących w skład partnerstwa, infrastruktury szlaków, transportu publicznego i drogowego oraz promocji turystycznej. We wszystkich zdefiniowanych obszarach uczestnicy zdiagnozowali konkretne zagadnienia problemowe, które mogą w sposób negatywny wpływać na rozwój turystyki mikroregionu Noworudzko – Radkowskiego. Tabela 15. Problemy sieci połączeń komunikacji turystycznej
Obszar problemowy Wyszczególnienie
Znakowanie tras
Nieuregulowana kwestia odpowiedzialności oddziałów PTTK
za znakowanie tras na obszarze partnerstwa.
Brak należytej kontroli czytelności istniejących oznaczeń oraz
regularnej ich konserwacji.
Niedostateczne oznakowanie tras oraz miejsc postojowych
dla turystów.
Brak należytej kontroli stanu technicznego i drożności tras.
Brak odpowiednich mechanizmów/narzędzi umożliwiających
turystom bezpośrednie zgłaszanie zauważonych uszkodzeń
na szlakach.
Brak wprowadzenia niezbędnych zmian w przebiegu szlaków
wynikających ze struktury własności gruntów.
Nieciągłość tras rowerowych (np. ER-8), brak połączenia
trasami rowerowymi miejsc atrakcyjnych turystycznie.
Brak zintegrowanej informacji o wszystkich trasach
turystycznych na terenie całego partnerstwa.
Niewystarczające do potrzeb zaangażowanie jednostek
samorządu terytorialnego w utrzymanie stanu technicznego
szlaków i czytelności oznaczeń na terenie całego
partnerstwa.
Współpraca JST
Niedostateczny poziom współpracy w zakresie turystyki
pomiędzy samorządami partnerstwa.
Brak współpracy z partnerami po stronie czeskiej.
Niedostateczny poziom wzajemnej komunikacji i przepływu
informacji, skutkujący dublowaniem działań bądź realizacją
zadań obejmujących jedynie fragment obszaru partnerstwa.
Mała infrastruktura szlaków Zdewastowane wieże i punkty widokowe.
67
Brak lub niewystarczająca ilość tablic informacyjnych
dotyczących przebiegu szlaków bądź danych dotyczących
atrakcji turystycznych czy ciekawostek przyrody.
Brak lub niewystarczająca ilość małej infrastruktury
turystycznej tj. miejsca odpoczynku, wiaty, ławki, kosze na
śmieci.
Brak wyznaczonych miejsc do biwakowania, grillowania bądź
rozpalania ognisk.
Brak dostosowanych miejsc parkingowych dla rowerów.
Transport publiczny i drogowy
Niedostateczna liczba połączeń komunikacji publicznej
pomiędzy miejscami atrakcyjnymi turystycznie na obszarze
partnerstwa (weekendowych, sezonowych).
Niedostateczna liczba transgranicznych połączeń komunikacji
publicznej.
Zbyt mała liczba parkingów.
Niewystarczająca liczba miejsc parkingowych na istniejących
parkingach (zwłaszcza dla autokarów wycieczkowych)
Zły i bardzo zły stan techniczny dróg wojewódzkich
i powiatowych.
Wysokie koszty utrzymania dróg (remonty, odśnieżanie)
Brak kolejki linowej ułatwiającej turystom starszym lub
niepełnosprawnym dotarcie na Szczelinie Wielki.
Promocja turystyczna
Niewystarczająca promocja szlaków i turystyki noworudzko-
radkowskiej w mediach masowego przekazu: Internet (w tym
social media), radio, telewizja.
Brak wspólnych działań gmin partnerstwa na rzecz promocji
walorów turystycznych obszaru.
Brak wspólnych i skoordynowanych akcji marketingowych.
Niewystarczająca znajomość lokalnych atrakcji
turystycznych, które mogą stanowić ważny czynnik
przyciągający turystów. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników prac grupowych uczestników warsztatów z dnia 05.02.2015r.
68
6. Diagnoza możliwości zwiększenia konkurencyjności regionu przez rozwój sieci połączeń turystycznych:
6.1. Budowa nowych i rozbudowa istniejących tras turystycznych (pieszych i rowerowych) Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Istniejące szlaki turystyczne do skorygowania
Szlak żółty Radków – Gajów – Ścinawka Górna. Korekta polega na przełożeniu szlaku na
polną drogę, równoległą do drogi jezdnej na odcinku 1,5 km, dalsza część pozostaje bez
zmian, aż do Gajewa, gdzie odbije w stronę Wzgórz Ścinawskich (na wschód), drogą wzdłuż
potoku, pomiędzy wzgórzami Kamionka (510) i Nowa Kopa (553), aż do kaplicy w Ścinawce
Górnej, gdzie szlak wejdzie na drogę wiodącą wzdłuż rzeki Ścinawka, w kierunku północnym,
aż do skrzyżowania nieopodal Pałacu Sarny. Modyfikacja dotyczy odcinka o długości 5 km,
zatem całkowita długość obu odcinków do zmiany wynosi 6,5 km. W związku z tym należy
zlikwidować dotychczasowy przebieg szlaku na odcinku Gajów – Tłumaczów – Sarny. (6,5
km). Likwidacja szlaku na tym odcinku wymagać będzie zatem przedłużenia
dotychczasowego przebiegu szlaku łącznikowego niebieskiego o odcinek Tłumaczów kościół
– Sarny, według poprzedniej trasy szlaku żółtego (2,65 km). Z uwagi na kolejną część
opracowania konieczna będzie zmiana koloru szlaku na odcinku Tłumaczów (skrzyżowanie
z drogą do Tłumaczówka) – Sarny na kolor czarny i utworzenie węzła szlaków
w Tłumaczowie. Wędrowanie drogą asfaltową jest mało atrakcyjne, męczące i dość
niebezpieczne, ze względu na ruch samochodów i brak drzew. Przebieg ten ustalono
w czasach, gdy na tej trasie nie było ruchu kołowego, a sama droga była drogą polną. Dziś
ten przebieg nie ma już racji bytu, należy zatem dostosować ją do współczesnych warunków,
a dodatkowo turysta będzie mógł odpocząć od upału lub nadmiernych opadów w lesie.
Ponadto w Gajowie, obok „Domu na Wzgórzu” planowany jest węzeł szlaków ze szlakiem
czarnym w kierunku Janikowa i Tłumaczowa i Sonova. Przedłużenie szlaku niebieskiego jest
konieczne, aby zachować połączenie ze szlakiem zielonym I-22, który rozpoczyna się na
przejściu granicznym w Tłumaczowie.
Szlak czerwony Słupiec – Dzikowiec – Czerwieńczyce. Korekta zakłada odejście z kamienistej
ulicy Ugory i wykorzystanie dawnego przebiegu przy budynkach gospodarczych. Za Garbem
Dzikowca należy skierować szlak w stronę Dzikowca-Dębówki, następnie w stronę zalewu
i dalej Pohulanką w kierunku Jaroty, aby wyjść na drogę pomiędzy Nową Wsią
i Czerwieńczycami i skierować szlak w stronę Czerwieńczyc, gdzie trafi na dotychczasowy
przebieg. Do modyfikacji: 4,5 km do skasowania, 5,5 km do naniesienia. Pierwsza część jest
aktualnie zagrożona zniszczeniem z uwagi na intensywne prace wydobywcze pobliskich
kamieniołomów. Proponowana droga jest ocieniona, a przy drodze znajduje się stary krzyż.
Odcinek za Garbem Dzikowca miałby mieć odtworzony dawny przebieg, z ominięciem
uciążliwego i monotonnego odcinka przez osadę Borek. Udostępniamy turyście okolice
69
zalewu w Dzikowcu (infrastruktura turystyczna) i proponujemy bardziej zacieniony odcinek
drogą leśną.
Szlak zielony, odcinek Góra św. Anny – Góra Wszystkich Świętych. Od szczytu Góry św.
Anny poprowadzić szlak skrajem wału kamiennego, z pominięciem często zagradzanego
pastwiska. Wymagać to będzie udrożnienia ścieżki aż do obozowiska. Od obozowiska należy
zmienić przebiego na widoczną, polną drogę (zamiast przebiegu dotychczasowego,
zarośniętego i prowadzącego przez prywatne pole). Droga ta dochodzi do drogi powiatowej,
skręcamy na północny wschód i wracamy do dawnego przebiegu. Za kamieniołomem
czerwonego piaskowca szlak aktualnie skręca na wschód, przez stare wyrobisko
kamieniołomu, zamiast prowadzić na południe (według starego przebiegu). Problemem są
powalone dwa drzewa i chwasty, wymaga więc to udrożnienia ścieżki. Proponowana korekta
doprowadza turystę prosto do wieży widokowej. Na szczycie Góry św. Anny istnieje
pastwisko. Wędrujący (szczególnie dzieci) nie mogą być narażeni na atak ze strony zwierząt
i nie mają prawa niszczyć własności prywatnej. W okolicach kamieniołomów szlak prowadzi
przez teren prywatny (dawne wyrobisko kamieniołomów), a dodatkowo turyści są narażeni
na niebezpieczeństwo związane z użytkownikami quadów. Do korekty: 2,5 km.
Szlak żółty, Bogusza – Drogosław – Zdrojowisko. Od strony Zdrojowiska przenieść szlak
z drogi wojewódzkiej, na wysokości mostku nad Jugowskim Potokiem. Szlak należy skierować
w stronę ul. Stara Droga, a następnie Dworską do Świdnickiej i dalej starym przebiegiem. Do
modyfikacji: 1 km. Aktualnie szlak prowadzi wzdłuż głównej drogi, co jest niezbyt bezpieczne
i mało przyjemne (spory ruch na drodze). Można zaproponować mniej ruchliwą część miasta,
dodatkowo udostępniając formacje skalne i widoki na Górę Dębową.
Nowe szlaki
Szlak czarny Przygórze – Kopalnia Turystyczna – Ruda Góra – Stacja kolejowa Nowa Ruda
(8 km). Jest to przedłużenie szlaku SKPS, który obecnie „urywa sie” w Przygórzu. Główna
tematyka obiektów wzdłuż szlaku związana jest z pamiątkami o charakterze przemysłowym
i przyrodniczym. Na naszym terenie udostępni turyście ruiny strażnicy Klingenburg na
wzgórzu Garncarz, pozostałości huty „Barbara” w Przygórzu, zabudowania dawnej kopalni
„Bolesław”, typowe osiedla przemysłowe, urządzenia sportowe kompleksu „Przygórze”,
gospodarstwa agroturystyczne wzdłuż potoku Piekielnica, dwa mosty kolejowe na linii
Wałbrzych – Kłodzko, zabudowania dawnej kopalni „Piast” w Nowej Rudzie, Kopalnię
Turystyczną w Nowej Rudzie, pozostałości placu straceń na Rudej Górze (dawna Góra
Szubieniczna) oraz zabytkowe mosty w centrum Nowej Rudy i wreszcie zabytkowe
zabudowania stacji kolejowej w Nowej Rudzie. Szlak dołączy do węzła szlaków przy budynku
dworca.
70
Rysunek 11. Projektowany szlak czarny Przygórze – Kopalnia Turystyczna – Ruda Góra –Nowa Ruda.
Źródło: opracowanie własne
Szlak zielony Wambierzyce – Suszynka – Stacja kolejowa Gorzuchów – Grodziszcze –
Wilkowiec – Ranczo w dolinie – Góra Wszystkich Świętych (22,5 km). Szlak jest
rozwinięciem koncepcji „Szlaku Wież Widokowych”, który w założeniu miałby spiąć 5
obiektów tego typu: Wielka Sowa, Góra Włodzicka, Góra św. Anny, Góra Wszystkich
Świętych, Grodziszcze i Suszynka. Szlak zaczynałby się w ważnym ośrodku turystycznym
i religijnym – Wambierzycach, następnie poprowadziłby wzdłuż drogi krzyżowej na wzgórze
Synaj, skąd dalej można się dostać do Raszkowa, gdzie osiągniemy Wzgórza Ścinawskie.
Punktem węzłowym jest wieża „Suszynka”, skąd dalej można wędrować przez Wzgórza
Ścinawskie w kierunku stacji kolejowej Gorzuchów. Ze stacji wchodzi się już w pasmo Wzgórz
Włodzickich, udostępniamy tam ruiny wieży widokowej Grodziszcze oraz zabytkową
leśniczówkę w Bożkowie oraz rejon Bagnistego Lasu, ważnego stanowiska roślinności
bagiennej, dalsza droga prowadzi na zbocze Wilkowca (starodrzew bukowy, punkt
widokowy) oraz do miejsca odpoczynku – „Ranczo w dolinie”. Ostatni etap szlaku to
dołączenie do Głównego Szlaku Sudeckiego i związanie z już istniejącym szlakiem zielonym
na Kościelcu.
71
Szlak czarny Głowy – Dworki – Ludwikowice (6 km). Łącznik ten połączy Góry Suche,
Wzgórza Włodzickie i Wzgórza Wyrębińskie oraz stację kolejową. Turysta będzie mógł
odwiedzić Góry Suche wędrując od stacji kolejowej. W tamtym terenie nie ma
oznakowanego dojścia bezpośrednio w Góry Suche (Javori Hory) i dalej w góry czeskie.
Utworzy się alternatywne dojście do Góry Włodzickiej, Nowej Rudy i do pasma Gór Suchych.
Obecnie dojście do tych gór wymaga pokonania bardzo długiego i trudnego technicznie
odcinka z Głuszycy Górnej lub z Tłumaczowa. Oba odcinki są długie i dlatego prawie nie są
uczęszczane, w przeciwieństwie do strony czeskiej, która jest częstym celem wycieczek.
Rysunek 12. Projektowany szlak czarny Głowy – Dworki – Ludwikowice
Źródło: opracowanie własne
Szlak żółty Słupiec – Garb Golińca – Kłodzko (17 km). Garb Golińca to teren bardzo bogaty
w rozmaite formacje skał, będące wynikiem licznych w dawnym okresie wyrobisk wapienia
i piaskowców. Nigdy nie powstało także połączenie szlaków turystycznych obszaru Nowej
Rudy i Kłodzka, a sam Garb Golińca znany jest tylko nielicznym entuzjastom cykloturystyki.
Widoki z Golińca, dzięki unikatowemu położeniu, są porównywalne do widoków z wież
widokowych.
Ustalenia będące efektem zajęć warsztatowych w dniu 05.02.2015r.
Szlak jeździecki niebieski (wariant Szlaku Sudeckiego). Radków (granica PL/CZ) – Leśna –
Górne Wambierzyce – Drzewina – Raszków – Suszyna – Ścinawka Dolna – Ścinawka Średnia –
Ranczo w Dolinie – Kościelec – Góra św. Anny – Ranczo „Overo” (połączenie ze Szlakiem
Sudeckim). Szlak jeździecki będzie wariantem dla Szlaku Sudeckiego, znakowanego kolorem
pomarańczowym. Jego niebieski wariant pozwoli połączyć węzłowy ośrodek „Overo” na
Górze św. Anny z Ranczem w Dolinie (kolejny ważny punkt dla jeźdźców) i dalej – wieżę
widokową oraz węzeł szlaków „Suszynka”. Dalszy ciąg pozwoli na dojazd do Wambierzyc –
kolejnego ośrodka turystycznego gminy Radków i na koniec – do granicy PL/CZ w Radkowie,
gdzie w przyszłości będzie miał kontynuację po stronie czeskiej.
72
Szlak rowerowy zielony (ER-8) (uzupełnienie brakującego odcinka). Nowa Ruda (Rynek) –
Włodowice – Grządka – Sokolica – Dworki – Świerki – Bartnica – Kolce – Głuszyca. Europejski
Szlak Cysterski ER-8 to trasa transeuropejska, która na terenie PNR przebiega od strony
Polanicy Zdroju, przez Wambierzyce i Ścinawkę do Nowej Rudy. Ostatni znak szlaku znajduje
się na ul. Armii Krajowej w Nowej Rudzie i nie został on nigdy dokończony. Ciąg dalszy szlaku
ER-8 znajduje się dopiero w Głuszycy, skąd prowadzi w kierunku Krzeszowa. Należy
koniecznie dokończyć znakowanie szlaku, wykorzystując widokowe trasy Wzgórz Włodzickich
i Gór Suchych i doprowadzić szlak do Głuszycy.
Szlak rowerowy łącznikowy do ER-8 (żółty). Włodowice – Sarny (dolną drogą). Szlak
europejski ER-8 powinien mieć połączenie ze szlakiem polsko-czeskim Janovicky – Broumov –
Otovice – Tłumaczów - Ścinawka Górna - Ścinawka Średnia - Ścinawka Dolna – Raszków –
Suszyna – Wambierzyce – Radków - Studena Voda – Bozanov – Martinkovice – Broumov.
Wymaga to utworzenia trasy łącznikowej z wykorzystaniem walorów tzw. „Dolnej Drogi”
łączącej Gminę Nowa Ruda i Gminę Radków przez Włodowice i Sarny. Po drodze napotykamy
renesansowy dwór we Włodowicach i kompleks pałacowy „Sarny” w Ścinawce Górnej.
Rysunek 13. Projektowany szlak rowerowy łącznikowy do ER-8 Włodowice – Sarny
Źródło: opracowanie własne
Szlak rowerowy „Trasą Kolei Sowiogórskiej” (czerwony) Dzikowiec – Podlesie – Przełęcz
Srebrna – Srebrna Góra. Szlak rowerowy będzie adaptacją dawnego szlaku kolejowego. Na
podbudowie dawnej infrastruktury kolejowej (nasypy, wiadukty, przepusty) można stworzyć
idealny szlak rowerowy będący połączeniem sieci szlaków rowerowych Gminy Nowa Ruda
73
i Gminy Stoszowice. Szlak pozwoli na udostępnienie turystom m.in. zabytków techniki
kolejowej oraz da alternatywny wylot z obszaru sudeckiego na obszar Obniżenia
Podsudeckiego bez konieczności pokonywania stromych wzniesień górskich.
Szlak pieszy (niebieski + zielony) Gajów – Janików – Tłumaczów – Tłumaczówek – Sonov.
Szlak graniczny I-22 był projektowany wiele lat temu i proponowano przedłużenie go aż do
Stołowogórskiego Parku Narodowego. Na skutek braku porozumienia szlak przerwano na
przejściu granicznym Tłumaczów/Otovice. Proponowany szlak połączy zielony szlak czeski
w Sonovie z Tłumaczówkiem i Tłumaczowem, dalej doprowadzi do okolic przejścia
granicznego Tłumaczów/Otovice, gdzie zmieni się kolor na zielony i powstanie kontynuacja
szlaku I-22. Szlak poprowadzi przy granicy, zboczem wzniesienia Przepiórka (491) do Gajowa,
gdzie połączy się ze szlakiem żółtym przy „Chacie na Wzgórzu”.
Rysunek 14. Projektowany szlak pieszy Gajów – Janików – Tłumaczów – Tłumaczówek – Sonov
Źródło: opracowanie własne
Szlak pieszy niebieski Dwór Księżno (węzeł ze szlakiem czerwonym) – punkt widokowy –
Ranczo w Dolinie – Wilkowiec (węzeł ze szlakiem zielonym projektowanym). Szlak niebieski
będzie szlakiem łącznikowym dla zielonego „Szlaku Wież Widokowych” do Głównego Szlaku
Sudeckiego, pozwoli na udostępnienie turystom punktu widokowego „Księżno” nad
Ścinawką Średnią i punktu noclegowo-gastronomicznego „Ranczo w Dolinie”.
74
Szlak pieszy czerwony Polanica – Niwa – Suszyna (węzeł przy wieży Suszynka). Szlak
czerwony pozwoli na skomunikowanie węzła turystycznego „Suszynka” z Polanicą Zdrój,
pozwalając na przedłużenie szlaku czerwonego z Dusznik Zdroju.
Szlak pieszy żółty Węzeł Pod Grodziszczem (z projektowanym szlakiem zielonym) – Ścinawka
Dolna – Zielony Dwór – Wygwizdów – Leśniczówka Bożków (węzeł ze szlakiem zielonym,
projektowanym). Proponowany szlak wariantowy dla „Szlaku Wież Widokowych” pozwoli na
alternatywny dostęp do ruin na Grodziszczu od strony Ścinawki Dolnej oraz udostępni
punkty widokowe „Jasna Dolina” oraz „Las Bagnisty” w Bożkowie i Ścinawce.
75
76
6.2. Ułatwienia i atrakcje na trasach turystycznych Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Ułatwienia w obszarze infrastruktury szlaków dotyczą podstawowych elementów
warunkujących bezpieczeństwo i komfort turystów takich jak w szczególności: punkty
odpoczynkowe, tablice informacyjne oraz oznakowanie szlaków i atrakcji na tych szlakach się
znajdujących. Zapewnienie turystom podstawowej infrastruktury pozwala na wdrażanie
kolejnych ułatwień podnoszących atrakcyjność turystyczną obszaru partnerstwa. W tym
zakresie pomocne mogą się okazać nowoczesne rozwiązania informacyjno – komunikacyjne
(aplikacje mobilne, QR kody), dobre praktyki funkcjonujące u zachodnich sąsiadów („Bett &
Bike”) czy różnego typu gry rekreacyjne urozmaicające piesze wędrówki i jednocześnie
wpisujące się w coraz popularniejszy nurt „turystyki uczestniczącej”31.
Oznakowanie tras turystycznych powinno być wykonane w sposób trwały, jednolity,
widoczny i pozwalający na jednoznaczny wybór drogi. W literaturze przedmiotu
wskazywanych jest wiele dobrych praktyk dotyczących wytyczania i znakowania tras
turystycznych. Wśród kryteriów wymienianych najczęściej w kontekście wytyczania szlaków
znajdują się spójność, bezpośredniość, atrakcyjność, bezpieczeństwo i wygoda. Biorąc pod
uwagę wskazane kryteria szlaki powinny:
tworzyć spójną całość łącząc się ze wszystkimi źródłami i celami podróży;
oferować turystom możliwość wyboru jak najkrótszego połączenia (bez zbędnych
kilometrów);
być zaprojektowane w sposób zapewniający czytelny przebieg szlaku przez atrakcyjne
tereny oraz wysoką estetyka oznakowania;
gwarantować bezpieczeństwo turystów zarówno pieszych, konnych jak i rowerzystów,
a także ewentualnych innych użytkowników dróg;
umożliwiać wygodną wędrówkę lub też jazdę rowerem/koniem (łatwość korzystania,
możliwość wyboru różnych stopni trudności, infrastruktura turystyczna na szlakach).
Spełnienie powyższych kryteriów i warunków powoduje wzrost efektywności całego systemu
szlaków a turyści będą z niego chętnie korzystać i będą zadowoleni. Dobre praktyki
w zakresie znakowania tras turystycznych zwracają uwagę iż znaki:
powinny być widoczne z odległości ok. 50 metrów;
nie powinny być umieszczane w miejscach zbyt oddalonych od szlaku bądź w miejscach
gdzie mogą być zasłonięte przez drzewa lub krzewy;
powinny być umieszczane przodem prostopadle do szlaku i kierunku wędrówki/jazdy;
na prostych odcinkach należy umieszczać co 200-300 metrów, chyba że brak jest
zakrętów i skrzyżowań, wówczas rozmieszczenie może być znacznie rzadsze32;
Równie istotne jak właściwe oznakowanie tras jest utworzenie miejsc odpoczynku nie tylko
dla turystów pieszych, ale również rowerzystów, kajakarzy (jeżeli jest taka potrzeba) czy
zwolenników turystyki konnej. Punkty odpoczynkowe są to miejsca, które zwiększają wygodę
31 J. Zdrojewski TREK; Turystyka rowerowa przewodnik dobrych praktyk, Gdańsk 2012 32 j.w.
77
i bezpieczeństwo poruszania się turystów zarówno pieszych jak i rowerowych. Dla
bezpieczeństwa użytkowników, punkty te należy lokalizować w pobliżu dróg, raczej na
terenie otwartym i o ile to możliwe, w atrakcyjnej okolicy. Optymalnym miejscem lokalizacji
punktu odpoczynkowego jest skrzyżowanie kilku szlaków lub tras rowerowych (węzeł
szlaków). Możliwe jest również takie zaplanowanie punktu, aby służył on nie tylko pieszym
czy rowerzystom, ale również np. kajakarzom (o ile szlak pieszy, konny czy rowerowy
przecina rzekę będącą szlakiem kajakowym). Punkty odpoczynkowe pozwalają turystom
schronić się przed deszczem, odpocząć, zjeść posiłek czy zaplanować dalszą trasę dlatego
powinny być wyposażone w zadaszoną wiatę ze stołem i ławkami, tablice informacyjne oraz
bezpieczne stojaki dla rowerów i oczywiście kosze na śmieci. Bardziej rozbudowane punkty
odpoczynku mogą zostać uzupełnione o zadaszony parking dla rowerów, miejsce do
biwakowania lub piknikowania, kamienny grill lub wyznaczone odpowiednio przygotowane
miejsce ogniskowe. Dostosowując infrastrukturę do potrzeb turystów rowerowych należy
pamiętać o tym, iż rozstaw pomiędzy stojakami powinien zapewniać możliwość
pomieszczenia rowerów posiadających sakwy. Do stojaków zapewniony powinien być
swobodny dostęp, a przymocowany do nich rower nie może utrudniać ruchu pieszych
i pojazdów.33
Bardzo istotnym elementem szlaku jest także infrastruktura edukacyjno – informacyjna. Na
początku, końcu i w głównych węzłach warto postawić tablice z naniesionymi przebiegami
szlaków, zaś na trasie tablice edukacyjne, informujące o walorach przyrodniczych, czy też o
obiektach przy szlaku. Jeśli takowy obiekt jest oddalony, warto utworzyć krótki szlak
łącznikowy do niego i tam postawić tablicę informacyjną.34 Wszystkie opisane powyżej
elementy infrastruktury szlaków turystycznych wzmacniają atrakcyjność tras, pozwalają na
efektywne poznanie terenu oraz budowę konkurencyjnego produktu turystycznego.
Na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego, na zasadzie dobrych praktyk, może
zostać wdrożone ciekawe rozwiązanie prowadzące do rozwoju turystyki rowerowej. „Bike
Friendly” czyli „przyjazny rowerom” to określenie używane w celu wyróżnienia obiektów
dostosowanych w szczególny sposób dla użytkowników tego środka lokomocji. Określenie to
obejmuje zarówno obiekty turystyczne – noclegowe, gastronomiczne, muzea i inne atrakcje,
jak i obiekty użyteczności publicznej, edukacyjnej, zdrowotnej i rekreacyjnej.35 W Niemczech
od wielu lat funkcjonuje marka „Bett & Bike”, czyli sieć ponad 5 500 obiektów turystycznych
przyjaznych rowerzystom. Podstawowe kryteria jakie muszą spełniać obiekty certyfikowane
w ramach standardu „Bett & Bike” to:
Możliwość skorzystania przez turystę tylko z jednego noclegu w danym miejscu
(pomimo kosztów związanych z wymianą pościeli itp.);
Bezpieczny parking rowerowy;
Możliwość wysuszenia mokrych ubrań i sprzętu;
Udostępnienie narzędzi do podstawowych napraw rowerów;
Przy poważniejszych naprawach powinien być wskazany serwis rowerowy;
33 J. Zdrojewski TREK; Turystyka rowerowa przewodnik dobrych praktyk, Gdańsk 2012 34 http://szlaki-zachodniopomorskie.pl/articles.php?article_id=117 35 J. Zdrojewski TREK; Turystyka rowerowa przewodnik dobrych praktyk, Gdańsk 2012
78
Do dyspozycji gości powinny być informacje turystyczne, rozkłady jazdy autobusów
i pociągów;
Dla gości powinno być serwowane wartościowe śniadanie.
Obiekt turystyczne uczestniczące w programie „Bett & Bike” mogą oferować dodatkowe
usługi swoim gościom tj. np.: transport rowerów, bagaży lub nawet samych gości,
wypożyczenie sprawnych rowerów bądź udostępnienie części zamiennych, przygotowanie
suchego pakietu na drogę, zorganizowanie wycieczek po okolicy czy zarezerwowanie
kolejnych noclegów w następnych obiektach „Bett & Bike”.
W Polsce nie funkcjonuje na szeroką skalę obiekty typu „Bett & Bike”. Certyfikat „Przyjazny
Rowerom” posiada tylko kilka obiektów w regionie pomorskim.36 Wdrożenie na terenie
partnerstwa systemu „Bett & Bike” byłoby przedsięwzięciem innowacyjnym na skalę kraju,
a to niewątpliwie wzmocniłoby konkurencyjność mikroregionu pod katem turystycznym.
Pozwoliłoby również na stworzenie nowych produktów turystycznych oraz wzrost
efektywności działań promocyjnych prowadzonych w oparciu o ofertę skierowaną do
turystów rowerowych. Sieć kwater „przyjaznych rowerzystom” przynosi korzyści nie tylko
samym turystom, ale także właścicielom kwater funkcjonujących w sieci oraz gminom, na
których terenie takie sieci powstały. Przewodnik dobrych praktyk dla turystyki rowerowej37
wskazuje m.in. takie korzyści jak:
możliwość samodzielnej naprawy w przypadku awarii roweru;
zaplanowanie dłuższego wyjazdu w oparciu o sprawdzone, rekomendowane obiekty
noclegowe;
zmniejszenie obciążenia roweru w związku z brakiem potrzeby zabierania sprzętu
biwakowego;
większy komfort i bezpieczeństwo podróżowania;
możliwość wykupienia niedrogiego noclegu z uwagi na fakt, iż większość obiektów
w tego typu sieciach to kwatery agroturystyczne, niedrogie pensjonaty i pokoje
gościnne;
pokonanie dużych odległości w czasie jednego wyjazdu rowerowego zgodnie z zasadą
„jednego noclegu w jednym miejscu”;
wzrost przychodów z turystyki rowerowej.
W obszarze nowoczesnych technologii informacyjno – komunikacyjnych ułatwienia
w zakresie turystyki dotyczą głównie szerszego i łatwiejszego dostępu do informacji
praktycznie z każdego miejsca na trasie. W tym celu turyści mogą skorzystać ze specjalnych
mobilnych aplikacji na smartfony dzięki którym będą mogli zgłosić zagrożenie, zniszczenia na
szlakach bądź w każdym momencie sprawdzić dalszy przebieg trasy. Kolejną innowacją
techniczną dla turystów mogą być Kody QR, które za pomocą czarno-białego, pozornie
abstrakcyjnego obrazka pozwalają turyście na bezpośredni dostęp do treści tekstowych,
multimedialnych (zdjęcia, audioguide, filmy), linków do stron internetowych lub aplikacji. QR
kody mogą zostać umieszczone na szlakach turystycznych, materiałach/gadżetach
36 J. Zdrojewski TREK; Turystyka rowerowa przewodnik dobrych praktyk, Gdańsk 2012 37 j.w.
79
promocyjnych czy tablicach informacyjnych. Zakodowane informacje mogą zawierać mapy,
wskazówki, opisy atrakcji spotykanych na szlaku a nawet audycje dźwiękowe.38
Rozwiązaniem mogącym istotnie wpłynąć na atrakcyjność tras turystycznych Partnerstwa
Noworudzko – Radkowskiego mogą być różnego typu zabawy bądź gry terenowe. Do
najpopularniejszych w ostatnim czasie należą Geocaching oraz Questing.
Do zabawy w geocaching niezbędny jest odbiornika GPS, gdyż cała gra terenowa polega na
chowaniu i odnajdowaniu skarbów skrzynkach (zwanych „geocache” lub „cache”), które są
ukryte w lokalizacjach określonych współrzędnymi GPS. Amatorzy geocachingu poszukują
różnego rodzaju skrzynek (tradycyjna, multi-cache, quiz, itp.), w których znajduje się zwykle
upominek i dziennik. Po znalezieniu danej skrzynki geocacher wpisuje do dziennika dane
znalazcy z adresem e-mail i datę znaleziska39.
Questing to zabawa, której celem jest rozwiązywanie różnego typu zagadek związanych
z danym regionem. Pomocą w rozwikłaniu łamigłówek są ukryte wskazówki, podpowiedzi,
rozmowy z mieszkańcami itp. Wszystko to odbywa się podczas zwiedzania i poznawania
danego obszaru. Poprzez taką zabawę turyści mają szansę poznać lokalną społeczność,
uczestniczą w ich pracach, poznają bliżej kulturę i obyczaje lokalne. Daje też możliwość
większego zaangażowania turystów w procesy poznawcze, zwiększając atrakcyjność
i personalizując sposób przekazu. Często używa się w questingu rymowanek, wierszy lub
innych form przekazu, atrakcyjniejszych od zwyczajnych przewodników turystycznych40
6.3. Propozycja ujednolicenia oznaczeń na trasach turystycznych Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Jednym z wymaganych elementów niniejszego Studium wykonalności jest przedstawienie
jednolitego sposobu oznaczeń na trasach turystycznych. W tym celu zostały przygotowane
projekty graficzne obejmujące zarówno oznaczenie graficzne samego produktu
turystycznego w postać tras turystycznych obszaru noworudzko-radkowskiego jak również
oznaczeń dla poszczególnych szlaków pieszych rowerowych i konnych. Pięć poniższych
propozycji graficznych zostało zaprezentowanych podczas zajęć warsztatowych
zorganizowanych w Nowej Rudzie.
38 J. Zdrojewski TREK; Turystyka rowerowa przewodnik dobrych praktyk, Gdańsk 2012 39 j.w. 40 J.w.
80
81
82
83
84
85
Powyższe propozycje graficzne dotyczące jednolitego sposobu oznaczania tras turystycznych
zostały przedstawione uczestnikom warsztatów zorganizowanych dnia 5 lutego 2015 r.
w Nowej Rudzie. Przedstawiciele zainteresowanych stron z wszystkich trzech gmin
wchodzących w skład partnerstwa, mieli okazję zapoznać się i wypowiedzieć odnośnie
opracowanych i zaprezentowanych propozycji graficznych. Spośród nich wybrano jeden, nad
którym prowadzono dalsze prace w uzgodnieniu z Zamawiającym reprezentowanym przez
Referatu Turystyki i Promocji Urzędu Miejskiego w Nowej. Poniżej przedstawione grafiki
prezentują uzgodnioną jednolitego sposobu oznaczeń na trasach turystycznych.
86
87
88
89
90
91
92
93
7. Podsumowanie i wnioski
Niewątpliwym atutem PNR, stanowiącym o jego potencjale turystycznym wynikającym
z położenia geograficznego są liczne atrakcje przyrodnicze w postaci górskiego
ukształtowania terenu utworzonego przez masywy: Gór Sowich, Gór Stołowych, Gór
Suchych, Wzgórz Wyrębiańskich oraz Wzgórz Włodzickich. Teren charakteryzuje się
dużymi różnicami wysokości względnej oraz walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi
i kulturowymi.
Na atrakcyjność turystyczną partnerstwa wpływ mają obszary prawnie chronione
(zajmujące znaczną część obszaru) w tym m.in.: parki narodowe i krajobrazowe,
obszary krajobrazu chronionego oraz sieci Natura 2000 a także rezerwaty i pomniki
przyrody.
Linia kolejowa nr 286 i jaj walory architektoniczno – krajobrazowe są niewątpliwie
istotnym atutem Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego, jednakże słaba dostępność
kolejowa do obszaru partnerstwa i po obszarze partnerstwa jest czynnikiem
niekorzystnie wpływającym rozwój ruchu turystycznego.
Perspektywicznym kierunkiem rozwoju w powiązaniu z linią kolejową nr 286 jest
transgraniczne połączenie Ścinawka-Otovice (CZ). Odcinek ten wymaga odbudowy41.
Na terenie partnerstwa nie ma lotniska ani lądowiska, co stanowi duże ograniczenie
w dostępności obszaru z wykorzystaniem komunikacji lotniczej. Turyści mogą korzystać
z oferty czeskich lotnisk lub portu lotniczego we Wrocławiu, jednakże odległości,
konieczność przesiadek i koszty z tym związane mogą niekorzystnie oddziaływać na
rozwój ruch turystycznego.
Obszar Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego posiada nieco boczne położenie
względem dróg krajowych i tras międzynarodowych. Jednakże odległości nie są na tyle
duże by istotnie wpływać na dostępność PNR dla turystów zmotoryzowanych.
Obszar PNR posiada rozbudowaną sieć dróg umożliwiającą łatwe i szybkie dotarcie do
każdej miejscowości na jej terenie. Strategiczne znaczenie mają drogi wojewódzkie
i powiatowe, gdyż stanowią główne arterie w ruchu turystycznym. Niestety,
charakteryzują się one złym i bardzo złym stanem technicznym wykluczającym właściwe
realizowanie opisanych wcześniej funkcji. Drogi gminne pełnią funkcję uzupełniającą
a ich stan techniczny jest dobry42.
Pod względem samochodowej komunikacji publicznej Partnerstwo Noworudzko –
Radkowskie charakteryzuje duża dostępność „zewnętrzna” i niewystarczająca
dostępność „wewnętrzna”. Do obszaru PNR, a zwłaszcza do Nowej Rudy, turyści mogą
dostać się w sposób wygodny i szybki. Połączenia oferowane prze PKS lub prywatnych
przewoźników są przeciwwagą dla nieefektywnych połączeń kolejowych, a pod
względem cenowym mogą stanowić ciekawą alternatywę również dla indywidualnej
turystyki zmotoryzowanej.
41 Strategia PNR 42 Strategia NR miasto
94
Połączenia autokarowe oraz kursujące busy umożliwiają (z większości dużych miast
w Polsce a także z Pragi i Berlina) wygodne i szybkie dotarcie do obszaru PNR,
a zwłaszcza do Nowej Rudy. Mała liczba przesiadek, niezbyt długi czas podróży to
czynniki korzystnie wpływające na „zewnętrzną” dostępność komunikacyjną
partnerstwa, stanowiącą istotną alternatywę dla niezadowalającej dostępności
kolejowej.
Dostępność zarówno kolejowa jak i autobusowa do obszaru partnerstwa w najbliższych
latach nie powinna ulec pogorszeniu, gdyż transportowa dostępność mikroregionu
noworudzko-radkowski jest istotna z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju
publicznego transportu zbiorowego województwa dolnośląskiego. Dokumenty
planistyczne w tym zakresie definiują Nową Rudę jako zintegrowany węzeł
przesiadkowy w komunikacji lokalnej, natomiast Radków i Wambierzyce jako ośrodki
ciążenia. Rysunek 15. Sieć kolejowa i autobusowa na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego
Źródło: opracowanie własne na podstawie PLAN ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
Niewystarczająca dostępność „wewnętrzna” wiąże się przede wszystkim z trudnościami
w przemieszczaniu się między Nową Rudą, a pobliskimi miejscowościami oraz brakiem
możliwości dotarcia do większości miejsc atrakcyjnych turystycznie na terenie
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego.
95
„Wewnętrzna” publiczna komunikacja samochodowa koncentruje się na obsłudze
pasażerów dojeżdżających codziennie do pracy lub szkoły. Przewoźnicy praktycznie nie
dysponują ofertą skierowaną do turystów chcących poznać atrakcje turystyczne PNR.
Czynnikiem mogącym niekorzystnie wpływać na rozwój turystyki na obszarze
partnerstwa jest niewystarczająca komunikacja z czeskimi gminami przygranicznymi.
Większość szlaków turystycznych obszaru partnerstwa jest dobrze skomunikowana.
W bezpośredniej bliskość większości szlaków znajdują się przystanki PKS lub dworce
PKP, dzięki czemu turyści korzystający z komunikacji zbiorowej (autobusowej bądź
kolejowej) nie powinni mięć większych problemów z rozpoczęciem pieszej wędrówki
po wybranej trasie.
Turyści mogą napotkać ewentualne trudności w dojściu na Zielony szlak graniczny
i szlak znakowany kolorem fioletowy w bezpośredniej bliskości szlaków nie ma
przystanków PKP i PKS. Wejście na szlak wymaga pokonania odległości od 1 do 8 km.
Rozwiązaniem mogłyby być nowe przystanki autobusowe np. na żądanie, które
zostałyby zlokalizowane w bliższej odległości od szlaków.
Promocja turystyczna PNR we współpracy z przewoźnikiem INTERTRANS PKS S.A.
Głogów oferuje swoim pasażerom jednodniowe wyjazdy narciarskie lub turystyczne do
Karpacza.43 Oferta Gór Sowich i Stołowych może być ciekawą alternatywą dla
mieszkańców Głogowa i okolic.
W przeciągu ostatnich 10 lat sukcesywnie rosła liczba turystów korzystających
z noclegów na terenie Partnerstwa Noworudzko-Radkowskiego. W porównaniu do
2004 roku wzrosła zarówno liczba osób korzystających z noclegów o 74% jak i liczba
turystów zagranicznych (o 114) korzystających z noclegów na terenie partnerstwa.
Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej w 2013 r. (liczba osób korzystających z noclegów
w obiektach turystycznych w przeliczeniu na 1 miejsce noclegowe) w porównaniu do
roku bazowego 2004 wzrósł dla wszystkich trzech analizowanych gmin, a tym samym
również dla całego obszaru partnerstwa.
Wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej w roku 2013 dla Partnerstwa Noworudzko
Radkowskiego ukształtował się na poziomie 62,8 i był niższy niż wskaźnik dla powiatu
i województwa. Najwyższą wartość, analizowany wskaźnik osiągnął w gminie miejskiej
Nowa Ruda – 97,8, najniższą zaś w gminie wiejskiej Nowa Ruda – 28,7. Wskaźnik
wykorzystania bazy noclegowej na terenie gminy Radków wyniósł w 2013 r. – 62 i był
bardzo zbliżony do poziomu wskaźnika dla całego obszaru partnerstwa. Wysoka
wartość wskaźnika wykorzystania bazy noclegowej w mieście Nowa Ruda może
wskazywać na zasadność rozbudowy tamtejszej bazy noclegowych obiektów
turystycznych.
W przeciągu ostatnich 10 lat na terenie Partnerstwa Noworudzko-Radkowskiego
sukcesywnie rosła zarówno liczba udzielonych noclegów jak i liczba turystów z nich
korzystających. W porównaniu do 2004 roku liczba udzielonych noclegów wzrosła
o 71% (liczba osób korzystających z noclegów wzrosła o 74%). Proporcjonalny wzrost
liczby korzystających z noclegów do liczby udzielonych noclegów wskazuje, że
43 Więcej na stronie przewoźnika http://www.intertranspks.com.pl/index.php/uwaga-podrozni lub http://www.intertranspks.com.pl/images/intertrans/pdf/KARPACZ_2015.pdf
96
w badanym okresie nie wydłużyła się średnia długość pobytu turystów na obszarze
partnerstwa i w roku 20013 podobnie jak w 2004 wynosi niecałe 4 dni.
Dane GUS na koniec 2013r. wykazywały, że łączna liczba noclegów udzielonych na
terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego wyniosła 108.006, co stanowi ok.
10% wszystkich udzielonych noclegów w powiecie kłodzkim. W porównaniu do roku
2004 r. liczba udzielonych noclegów wzrosła o prawie 45 tys. Najwięcej noclegów
zostało udzielonych na terenie Gminy Radków – 67 tys., co stanowi ponad 62%
wszystkich noclegów udzielonych na terenie partnerstwa w 2013 r. Najmniej noclegów
udzielono turystom w Gminie wiejskiej Nowa Ruda – 12,6 tys. (ok. 12% wszystkich
noclegów), ale to właśnie na terenie tej gminy najwięcej wzrosła liczba udzielonych
noclegów na przestrzeni ostatnich 10 lat.
Partnerstwo Noworudzko – Radkowskie leży w powiecie kłodzkim tj. jednym z dwóch
dolnośląskich powiatów (obok jeleniogórskiego), w których skupione jest 48,3% ogółu
miejsc noclegowych w województwie. Według danych GUS na dzień 31 lipca 2014 roku
na terenie partnerstwa znajdowały się łącznie 23 turystyczne obiekty noclegowe (ok.
14% wszystkich obiektów w powiecie kłodzkim), które łącznie oferowały 1.870 miejsc
noclegowych, co stanowi ponad 17% wszystkich miejsc noclegowych na terenie
powiatu kłodzkiego. Potencjał ten należy uznać za niewystarczający w relacji do
atrakcyjności turystycznej regionu.
W porównaniu z poprzednimi latami zauważalny jest trend wzrostowy zarówno
w odniesieniu do ilości obiektów jak i miejsc noclegowych. W odniesieniu do roku 2004
baza noclegowa na terenie Gminy Radków powiększyła się o siedem obiektów (wzrost
o ponad 100%), a na terenie Gminy wiejskiej Nowa Ruda liczba turystycznych obiektów
noclegowych wzrosła czterokrotnie, powiększając się o 6 nowych obiektów.
W badanym okresie liczba obiektów noclegowych w mieście Nowa Ruda zmniejszyła się
z 3 do 2 obiektów.
Zgodnie z danymi GUS, na koniec lipca 2014r. na terenie Partnerstwa Noworudzko –
Radkowskiego dostępnych było łącznie 1870 miejsc noclegowych, to o 58 miejsc więcej
niż w roku poprzednim i aż o 745 w porównaniu do roku 2004. Wraz ze zmniejszeniem
liczby turystycznych obiektów noclegowych w mieście Nowa Ruda o 36 spadła również
łączna liczba miejsc noclegowych na terenie tej gminy. W związku z rozbudową bazy
noclegowej w dwóch pozostałych gminach partnerstwa liczba miejsc noclegowych
w stosunku do 2004 r. wzrosła o 518 w Gminie Radków i 263 w Gminie wiejskiej Nowa
Ruda.
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego posiada rozbudowaną infrastrukturę do
uprawiania różnego rodzaju sportów i turystyki aktywnej. Bazę sportowo-rekreacyjną
na terenie partnerstwa stanowią wyciągi narciarskie, pływalnia, kąpielisko, korty
tenisowe, boiska i sale sportowe, zbiorniki wodne oraz szlaki turystyczne. Te ostatnie,
zarówno piesze, konne jak i rowerowe, jako główny przedmiot niniejszego studium,
zostały omówione w rozdziale piątym. Warto również zaznaczyć, że obszar partnerstwa
to znakomite miejsce do uprawiania wspinaczki oraz jazdy konnej. Z punktu widzenia
atrakcyjności turystycznej (zwłaszcza w sezonie wakacyjnym) istotne znaczenie ma
infrastruktura związana z rekreacją i sportami wodnymi. Konieczne jest zatem
97
przeprowadzenie niezbędnych remontów oraz utrzymanie należytego standardu takich
obiektów jak odkryte baseny czy kąpieliska na akwenach otwartych.
Na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego znajduje się bardzo wiele atrakcji
turystycznych i przyrodniczych w postaci muzeów, zamków, parków narodowych oraz
krajobrazowych, a także miejsc kultu religijnego.
Na wielu aktualnie istniejących szlakach brakuje infrastruktury turystycznej tj.: ławek,
wiat, koszy na śmieci oraz tablic informacyjnych. Brakuje również oznaczeń, które
z przystanków czy głównych dróg doprowadzą turystów na szlak. Konieczna jest zatem
rozbudowa infrastruktury turystycznej na szlakach, budowa kładek lub drewnianych
przepraw w miejscach podmokłych, a także odnowienie i rozszerzenie oznaczeń.
Wszystkie opisane powyżej elementy infrastruktury szlaków turystycznych wzmacniają
atrakcyjność tras, pozwalają na efektywne poznanie terenu oraz budowę
konkurencyjnego produktu turystycznego.
W celu uatrakcyjnienia istniejącej sieci połączeń komunikacji turystycznej Partnerstwa
Noworudzko – Radkowskiego możliwa jest zarówno budowa nowych jak i rozbudowa
istniejących tras turystycznych zarówno pieszych jak i rowerowych (np. Nowa Ruda –
Słupiec).
Uzasadnionym działaniem będzie wdrożenie sprawdzonych na świecie rozwiązań
odpowiadających na konkretne potrzeby określonych grup turystów jak np.:
o budowa i promocja celowanych produktów turystycznych np. Certyfikat
„Przyjazny Rowerom”.
o Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjno – komunikacyjnych
poprzez aplikacje mobilne i QR kody do zwiększenia atrakcyjności
turystycznej, poprzez social media do promocji turystycznej (tras, produktów,
wydarzeń) również na skalę międzynarodową.
W celu minimalizacji negatywnych wpływów zdiagnozowanych zagadnień problemowych na
rozwój turystyki mikroregionu Noworudzko – Radkowskiego, konieczne jest podjęcie działań
we wszystkich zdefiniowanych obszarach.
Tabela 16. Działania w obszarach problemowych
Obszar działań Wyszczególnienie działań
Znakowanie tras
Uregulowanie kwestii odpowiedzialności oddziałów PTTK za
znakowanie tras na obszarze partnerstwa.
Wdrożenie należytej kontroli czytelności istniejących
oznaczeń, regularnej ich konserwacji oraz narzędzi
umożliwiających turystom bezpośrednie zgłaszanie
zauważonych uszkodzeń na szlakach (aplikacja mobilna).
Rozbudowa systemu oznakowanie tras oraz miejsc
postojowych dla turystów.
wprowadzenia niezbędnych zmian w przebiegu szlaków
zgodnych ze struktury własności gruntów.
Rozbudowa dotychczasowych oraz wytyczenie nowych tras
rowerowych np. Nowa Ruda – Słupiec
98
Wdrożenie zintegrowanej informacji o wszystkich trasach
turystycznych na terenie całego partnerstwa.
Zaangażowanie jednostek samorządu terytorialnego na rzecz
utrzymania stanu technicznego szlaków i czytelności
oznaczeń na terenie całego partnerstwa.
Współpraca JST
Zwiększenie poziomu współpracy w zakresie turystyki
pomiędzy samorządami partnerstwa poprzez np. powołanie
Grupy roboczej ds. turystyki, w skład której weszliby
przedstawiciele wszystkich gmin partnerstwa. Utworzenie
takiego międzygminnego zespołu turystycznego korzystnie
wpłynęłoby na poziom wzajemnej komunikacji i przepływu
informacji niwelując jednocześnie problemy dotyczące
podejmowania działań fragmentarycznych bądź ich
dublowania,
Zaaranżowanie współpracy z partnerami po stronie czeskiej.
Mała infrastruktura szlaków
Remont/odbudowa wież i punktów widokowych.
Rozbudowa infrastruktury edukacyjno - informacyjnej.
Rozbudowa małej infrastruktury turystycznej tj. miejsca
odpoczynku, wiaty, ławki, kosze na śmieci.
Wyznaczenie miejsc do biwakowania, grillowania bądź
rozpalania ognisk.
Dostosowanie miejsc parkingowych dla rowerów.
Transport publiczny i drogowy
Lobbing na rzecz sezonowego i weekendowych zwiększenia
liczba połączeń komunikacji publicznej pomiędzy miejscami
atrakcyjnymi turystycznie na obszarze partnerstwa.
Współpraca z partnerami zagranicznymi na rzecz
transgranicznych połączeń komunikacji publicznej.
Rozbudowa infrastruktury parkingowej poprzez budowę
nowych lub zwiększeniem liczby miejsc parkingowych na
istniejących parkingach (zwłaszcza dla autokarów
wycieczkowych).
Promocja turystyczna
Wspólna promocja tras turystycznych całego obszaru PNR
w mediach masowego przekazu: Internet (w tym), radio,
telewizja.
Realizacja wspólnych i skoordynowanych akcji
marketingowych.
Wykorzystanie mediów elektronicznych np. social media do
promocji szlaków noworudzko-radkowskich oraz ciekawych
wydarzeń turystycznych.
Włączenie do Grupy roboczej lokalnych entuzjastów
turystyki w celu rozwijania znajomość lokalnych atrakcji
turystycznych, które mogą stanowić ważny czynnik
przyciągający turystów. Źródło: opracowanie własne
99
Podjęcie działań wskazanych w powyższej tabeli przyczyni się nie tylko do wyeliminowania
zdiagnozowanych problemów, wpłynie również na rozwój turystyki a tym samym osiągnięcie
wielu korzyści dla obszaru partnerstwa. Korzyści z rozwoju turystyki dla lokalnej gospodarki
wynikają z dochodów uzyskiwanych z obecności turystów, a co za tym idzie z rozwoju
przedsiębiorczości, innowacyjności, powstania nowych miejsc pracy i zmniejszenia
bezrobocia, napływu nowych inwestycji. Turystyka wpływa na rozwój oraz poprawę lokalnej
infrastruktury, w tym przede wszystkim komunikacyjną, noclegową czy gastronomiczną. Rysunek 16. Schemat wpływu turystyki na gospodarkę lokalną.
Źródło: „Badanie ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku w ujęciu powiatowym i subregionalnym wg Aktualizacji Programu Rozwoju
Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego”; RAPORT KOŃCOWY, listopad 2012.
Z badań przeprowadzonych w roku 2011 wynika, że największy popyt wśród turystów
występuje w stosunku do walorów krajoznawczych, związanych z obiektami
architektonicznymi, kulturą oraz ogólnie pojętą przyrodą. Walory wypoczynkowe związane ze
środowiskiem naturalnym umożliwiającym regenerację sił, charakteryzują się średnim
popytem, natomiast walory specjalistyczne dające możliwość uprawiania turystyki
Powstanie nowych miejsc
pracy, zmniejszenie bezrobocia
Rozwój
infrastruktury
Pieniądze włączone
bezpośrednio do lokalnego obiegu gospodarczego
TURYSTYKA
100
kwalifikowanej i aktywnej cieszą się najmniejszym popytem.44 Oferta turystyczna
Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego, ze względu na bogate walory obszaru, jest
idealną odpowiedzią na najważniejsze potrzeby turystów. Wykres 8. Skala popytu na walory turystyczne
43,80%
32,30%
23,90%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
50,00%
Walory krajoznawcze Walory wypoczynkowe Walory specjalistyczne
Źródło: Na podstawie: : „Badanie ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku w ujęciu powiatowym i subregionalnym wg Aktualizacji Programu
Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego”; RAPORT KOŃCOWY, listopad 2012., s. 67
Realizacja wspólnych działań w zakresie rozwoju szlaków komunikacji turystycznej,
uwzględniających aktywności promocyjne może przyczynić się do stworzenie warunków,
które zachęcą jak największą liczbę turystów do odwiedzin Partnerstwa Noworudzko -
Radkowskiego. Sprzyjają temu liczne atrakcje stanowiące potencjalne składniki nowych
produktów turystycznych w ujęciu sieciowym i liniowym. Diagnozy oraz analizy zawarte
w niniejszym studium potwierdzają, że Partnerstwo Noworudzko-Radkowskie, z uwagi na
swe wyjątkowe położenie oraz niespotykane walory przyrodnicze, posiada potencjał w
zakresie rozwijania nowych produktów turystycznych. Rozbudowa sieci szlaków
turystycznych jak również uzupełnienie drobnej infrastruktury oraz oznakowania szlaków
warunkują wzrost konkurencyjności noworudzko-radkowskiej oferty turystycznej oraz
wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa przeszłości dla podniesienia atrakcyjności
mikroregionu na rynku regionalnym, krajowym i międzynarodowym. W konsekwencji
rozwój komunikacji turystycznej Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego przyczyni się to
do wzrostu znaczenia turystyki jako czynnika stymulującego rozwój gospodarczy i społeczny.
44 „Badanie ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku w ujęciu powiatowym i subregionalnym wg Aktualizacji Programu Rozwoju Turystyki dla
Województwa Dolnośląskiego”; RAPORT KOŃCOWY, listopad 2012.
101
Spisy
Spis rysunków Rysunek 1. Uczestnicy warsztatów – przedstawiciela Radkowa pracują nad wyznaczeniem nowych
szlaków ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3 Rysunek 2. Obszar Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego na tle województwa dolnośląskiego -------- 4 Rysunek 3. Masywy górskie oraz wzniesienia na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ------- 6 Rysunek 4. Sieć dróg wojewódzkich przebiegających przez obszar Partnerstwa Noworudzko –
Radkowskiego --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 Rysunek 5. Trasy rowerowe na terenie partnerstwa ----------------------------------------------------------------- 14 Rysunek 6. Linia kolejowa przechodząca przez obszar Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ------- 16 Rysunek 7. Połączenie autobusowe Náchod – Broumov przechodzące przez teren partnerstwa ------------ 20 Rysunek 8. Udzielone noclegi na 1 miejsce noclegowe w 2013 r. --------------------------------------------------- 27 Rysunek 9. Tereny przeznaczone do wspinaczki skałkowej -------------------------------------------------------- 35 Rysunek 10. Mapa zamków na terenie województwa dolnośląskiego --------------------------------------------- 37 Rysunek 11. Projektowany szlak czarny Przygórze – Kopalnia Turystyczna – Ruda Góra –Nowa Ruda. 70 Rysunek 12. Projektowany szlak czarny Głowy – Dworki – Ludwikowice -------------------------------------- 71 Rysunek 13. Projektowany szlak rowerowy łącznikowy do ER-8 Włodowice – Sarny ------------------------ 72 Rysunek 14. Projektowany szlak pieszy Gajów – Janików – Tłumaczów – Tłumaczówek – Sonov--------- 73 Rysunek 15. Sieć kolejowa i autobusowa na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ----------- 94 Rysunek 16. Schemat wpływu turystyki na gospodarkę lokalną. -------------------------------------------------- 99
Spis tabel Tabela 1. Miejscowości leżące w obszarze Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ------------------------- 5 Tabela 2. Obszary prawnie chronione Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ----------------------------- 8 Tabela 3. Powierzchnia lasów na obszarze Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego ------------------------ 9 Tabela 4. Odległości i czasy przejazdu z większych miast kraju i zagranicy do Nowej Rudy ---------------- 13 Tabela 5. Odległości i czasy przejazdu z Nowej Rudy do atrakcyjnych turystycznie miejscowości
partnerstwa ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 13 Tabela 6. Komunikacja kolejowa – zestawienie czasów podróży i ilości przesiadek -------------------------- 18 Tabela 7. Pasażerska komunikacja samochodowa – zestawienie czasów podróży i ilości przesiadek ------ 20 Tabela 8. Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej w 2013 r. ------------------------------------------------------------ 25 Tabela 9. Wskaźnik rozwoju bazy noclegowej na obszarze partnerstwa w roku 2004 i 2013. --------------- 25 Tabela 10. Wskaźnik wykorzystania bazy noclegowej na terenie Partnerstwa w latach 2004-2013 -------- 27 Tabela 11. Turystyczne obiekty noclegowe na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego -------- 30 Tabela 12. Typy i liczba noclegowych obiektów turystycznych --------------------------------------------------- 31 Tabela 13. Miejscowości i liczba turystycznych obiektów noclegowych ------------------------------------------ 31 Tabela 14. Miejsca noclegowe ogółem na terenie Partnerstwa Noworudzko – Radkowskiego -------------- 32 Tabela 15. Problemy sieci połączeń komunikacji turystycznej ----------------------------------------------------- 66 Tabela 16. Działania w obszarach problemowych -------------------------------------------------------------------- 97
Spis wykresów Wykres 1. Korzystający z noclegów ogółem w latach 2004 - 2013 .................................................................. 23 Wykres 2. Korzystający z noclegów turyści zagraniczni w latach 2004 - 2013 .............................................. 24 Wykres 3. Zmiana liczby turystów korzystających z noclegów w latach 2005-2013 ..................................... 26 Wykres 4. Zmiana liczby turystów korzystających z noclegów w gminach partnerstwa w latach 2005-2013
..................................................................................................................................................................... 26 Wykres 5. Udzielone noclegi oraz turyści z nich korzystający w latach 2004 - 2013 .................................... 28 Wykres 6. Udzielone noclegi ogółem w latach 2004 - 2013 .............................................................................. 29 Wykres 7. Miejsca noclegowe ogółem w latach 2004 - 2013 ............................................................................ 32 Wykres 8. Skala popytu na walory turystyczne ............................................................................................. 100
