Istotne zmiany legislacyjne w 2015 oraz 2016 r.

Niestabilność stanu prawnego

• Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2013 poz.1247),

• Ustawa z dnia z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396),

• Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U z 2015 r. , poz. 21)

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 września 2014 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. z dnia 15 września 2014 r.)

• Ustawa z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 11 marca 2016 r. poz. 437)

•

• Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2013 poz.1247 ),

• Ustawa z dnia z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396),

Powody dla których wprowadzona została reforma postępowania karnego w lipcu 2015 r.

• Przewlekłość postępowań,

• Niespójność przepisów i ciągłe zmiany (około 130 zmian),

• Podwójne prowadzenie postępowania przygotowawczego,

• Eliminacja elementów inkwizycyjnych,

• Patologie wieloinstancyjności (wielokrotne uchylanie wyroków w tej samej sprawie),

• Konieczność szerszego stosowania porozumień procesowych.

Szeroka krytyka wprowadzonych zmian

• Zerwanie z zasadą prawdy materialnej,

• Brak zmian postępowania przygotowawczego,

• Nadmierne obciążenie prokuratorów,

• Nieprzygotowanie Policji,

• Zakładany wzrost liczby uniewinnień,

• Nierealne oczekiwania co do liczby postępowań kończonych w trybach konsensualnych.

• Art. 297. [Cel i zakres] § 1 Celem postępowania przygotowawczego jest: • 1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on

przestępstwo, • 2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy, • 3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214, • 4) wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i

rozmiarów szkody, • 5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów w zakresie niezbędnym

do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postępowania, jak również do przedstawienia wniosku o dopuszczenie tych dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem. zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.

Konsekwencje nowelizacji z 2015 oraz 2016 r.

• W praktyce wymiaru sprawiedliwości funkcjonują obecnie trzy różne porządki prawne dla spraw:

• zakończonych przed 1 lipca 2015 r.

• zakończonych w okresie od 1 lipca 2015 r. do 15 kwietnia 2016 r.

• zakończonych po 15 kwietnia 2016 r.

Od lipca 2015 r. wprowadzono liczne zmiany w zakresie prowadzenia dochodzeń:

Uchylono przepis art. 325c k.p.k. Dotyczący tzw. Negatywnych przesłanek dochodzenia • Art. 325c. [Negatywne przesłanki dochodzenia] Dochodzenia nie

prowadzi się: • 1) w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej

sprawie, chyba że: • a) zastosowano zatrzymanie, • b) sprawcę ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem

tymczasowo aresztowano, • 2) jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli

lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.

Organy prowadzące dochodzenie po 1 lipca 2015 r. Art. 325a. § 1. Dochodzenie prowadzi Policja lub organy, o których mowa w art. 312, chyba że prowadzi je prokurator ze względu na wagę lub zawiłość sprawy prokurator postanowi o prowadzeniu w sprawie własnego dochodzenia.

§ 2. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

Art. 312. Uprawnienia Policji przysługują także:

1) organom Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Celnej oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Żandarmerii Wojskowej, w zakresie ich właściwości,

2) innym organom przewidzianym w przepisach szczególnych.

Art. 325b. § 1. Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1) zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100.000 200.000 zł,

2) przewidziane w art. 159, art. 254a i art. 262 § 2 Kodeksu karnego,

3) przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1 art. 279 § 1, art. 286 § 1 i 2 oraz w art. 289 § 2 art. 289 § 2 Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100.000 200.000 zł.

§ 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w § 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, art. 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, 201, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII.

§ 2. Spośród spraw o przestępstwa wymienione w § 1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1, art. 165 § 2, art. 168, art. 174 § 2, art. 175, art. 181-184, art. 186, art. 201, art. 231 § 1 i 3, art. 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI, z wyjątkiem art. 297 i art. 300, i rozdziale XXXVII Kodeksu karnego.

Art. 325e. § 1. Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o którym mowa w art. 304a, i nie wymagają uzasadnienia.

§ 1a. W przypadku gdy zawiadomienie o przestępstwie zostało złożone przez inspektora pracy, uzasadnienie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz umorzeniu dochodzenia sporządza się na jego wniosek.

§ 1b. W razie złożenia wniosku, o którym mowa w art. 59a Kodeksu karnego, postanowienie o umorzeniu dochodzenia wydaje prokurator.

§ 2. Postanowienia, o których mowa w § 1, z nie wymagają zatwierdzenia przez prokuratora, z wyjątkiem postanowienia o wszczęciu dochodzenia oraz umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, zatwierdza prokurator umorzeniu dochodzenia prowadzonego przeciwko osobie i postanowienia o zawieszeniu postępowania. Prokurator stosuje art. 323; nie dotyczy to sprawy, którą po umorzeniu wpisano do rejestru przestępstw.

§ 3. Nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia.

§ 3. (uchylony).

§ 4. Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

Problem z zakresem nadzoru prokuratora nad dochodzeniem

- Kwestia czynności incydentalnych stanowiących wyłączną kompetencję prokuratora w postępowaniu przygotowawczym, np. zwolnienie z tajemnicy służbowej bądź zawodowej, powołanie biegłych psychiatrów oraz biegłego psychologa, zwolnienie z tajemnicy bankowej, wystąpienie do Sądu Okręgowego z wnioskiem o zwolnienie z tajemnicy bankowej bądź lekarskiej.

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym. • Art. 326. [Zakres nadzoru, uprawnienia prokuratora] § 1. Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem

przygotowawczym w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi; prokurator może także objąć nadzorem postępowanie, o którym mowa w art. 307.

• § 2. Prokurator jest obowiązany czuwać nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania.

• § 3. Z tytułu sprawowanego nadzoru prokurator może w szczególności:

• 1) zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywać kierunki postępowania oraz wydawać co do tego zarządzenia,

• 2) żądać przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania,

• 3) uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia,

• 4) wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie.

• § 4. W razie niewykonania przez organ nie będący prokuratorem postanowienia, zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe; o wyniku postępowania informuje się prokuratora.

Umorzenie rejestrowe po 1 lipca 2015 r.

• Art. 325f. [Umorzenie rejestrowe] § 1. Jeżeli dane uzyskane w toku czynności, o których mowa w art. 308 § 1, lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw.

• § 2. Po wydaniu postanowienia, o którym mowa w § 1, Policja, na podstawie odrębnych przepisów, prowadzi czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.

• § 3. Jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy, Policja wydaje postanowienie o podjęciu na nowo dochodzenia. Przepis art. 305 § 4 stosuje się odpowiednio; przepisów art. 305 § 3 zdanie pierwsze oraz art. 327 § 1 nie stosuje się.

• § 4. Na postanowienie, o którym mowa w § 1, przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych. (uchylony).

Obecny stan prawny

• Art. 325a. [Organy; odpowiednie stosowanie przepisów o śledztwie]

• § 1. Dochodzenie prowadzi Policja lub organy, o których mowa w art. 312, chyba że ze względu na wagę lub zawiłość sprawy prokurator postanowi o prowadzeniu w sprawie własnego dochodzenia. Dochodzenie prowadzi Policja lub organy, o których mowa w art. 312, chyba że prowadzi je prokurator.

• § 2. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

Obecny stan prawny

• Art. 325e. [Wszczęcie, odmowa wszczęcia, umorzenie, zawieszenie dochodzenia, zażalenie] § 1. Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o którym mowa w art. 304a, i nie wymagają uzasadnienia. Na wniosek strony organ prowadzący dochodzenie podaje ustnie najważniejsze powody rozstrzygnięcia.

• § 1a. W przypadku gdy zawiadomienie o przestępstwie zostało złożone przez inspektora pracy lub Najwyższą Izbę Kontroli, uzasadnienie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz umorzeniu dochodzenia sporządza się na ich wniosek. Przepisy art. 422 i art. 423 stosuje się odpowiednio. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.

• § 2. Postanowienia, o których mowa w § 1, nie wymagają zatwierdzenia przez prokuratora, z wyjątkiem postanowienia o umorzeniu dochodzenia prowadzonego przeciwko osobie i postanowienia o zawieszeniu postępowania. Prokurator stosuje art. 323; nie dotyczy to sprawy, którą po umorzeniu wpisano do rejestru przestępstw. § 2. Postanowienia, o których mowa w § 1, z wyjątkiem postanowienia o wszczęciu dochodzenia oraz umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, zatwierdza prokurator. Przepisy art. 323 stosuje prokurator, a w sprawie, którą po umorzeniu wpisano do rejestru przestępstw - Policja.

• § 3. (uchylony).

• § 4. Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia, o umorzeniu postępowania w sprawie oraz o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

W zasadzie co do istoty nie zmieniły się regulacje dotyczące stron postępowania. Zmiany w zakresie obowiązków informowania o prawach stron – nowe pouczenia. Zmiany są nieznaczne. Jeżeli chodzi o przedstawicieli społecznych – art. 90 oraz 91 k.p.k. Regulacje w ogóle nie były nowelizowane.

Przedstawiciel społeczny może działać tylko w stadium postępowania sądowego (literalna wykładnia przepisu art. 90 § 1 k.p.k.) Jego obecności nie przewidują przepisy we wcześniejszym stadium, tj. w fazie postępowania przygotowawczego. Przedstawiciel społeczny nie działa na rzecz żadnej ze stron.

Przesłanki udziału w postępowaniu sądowym przedstawiciela organizacji społecznej Sąd rozpoznając wniosek w przedmiocie dopuszczenia przedstawiciela organizacji społecznej, powinien zwrócić uwagę na następujące elementy: 1) Czy wniosek został złożony w odpowiednim czasie, tj. do momentu

rozpoczęcia przewodu sądowego, 2) Czy w realiach przedmiotowej sprawy zachodzi potrzeba ochrony

interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi organizacji społecznej, która zgłasza do postępowania swojego przedstawiciela,

3) Czy dopuszczenie przedstawiciela organizacji społecznej leży w interesie wymiaru sprawiedliwości.

Uprawnienia procesowe przedstawiciela organizacji społecznej

Przedstawiciel organizacji społecznej dopuszczonej do udziału w rozprawie może: 1) Uczestniczyć w rozprawie, 2) Wypowiadać się, 3) Składać oświadczenia na piśmie.

Przedstawiciel organizacji społecznej dopuszczonej do udziału w rozprawie Nie ma prawa: 1) Zadawania pytań osobom przesłuchiwanym przed sądem, 2) Składania wniosków dowodowych, 3) Zaskarżania decyzji procesowych (zarówno w formie zażalenia jak i

apelacji)

• Art. 305. [Wszczęcie, odmowa wszczęcia, umorzenie śledztwa] § 1. Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa.

• § 2. (uchylony).

• § 3. Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator.

• § 4. O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach.

• Art. 306. [Zażalenie na odmowę wszczęcia lub umorzenie śledztwa] § 1. Na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa przysługuje zażalenie:

• 1) pokrzywdzonemu,

• 2) instytucji wymienionej w art. 305 § 4 (osoba lub instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie),

• 3) osobie wymienionej w art. 305 § 4, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.

• § 1a. Na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie:

• 1) stronom,

• 2) instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie,

• 3) osobie, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie określonym w art. 228-231, art. 233, art. 235, art. 236, art. 245, art. 270-277, art. 278-294 lub w art. 296-306 Kodeksu karnego, jeżeli postępowanie karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek tego przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.

• § 1b. Uprawnionym do złożenia zażalenia, o którym mowa w § 1 i 1a, przysługuje prawo przejrzenia akt. W celu przejrzenia akt prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej.

• § 2. (uchylony).

• § 3. Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.

Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka

- ANOMIMIZACJA AKT - Ochrona pokrzywdzonych, - Ochrona innych uczestników postępowania (świadków, biegłych), - Powstrzymanie pozaprocesowego wykorzystania danych

ANONIMIZACJA AKT

- Dotyczy miejsca zamieszkania, - Miejsca pracy

ZAKRES PODMIOTÓW OBJĘTYCH ANONIMIZACJĄ

- Pokrzywdzony ( art.. 191 § 1 k.p.k.) - Świadek (art. 191 § 1 k.p.k.) - Osoba zawiadamiająca o przestępstwie (art. 304 k.p.k.) - Biegły (art. 197 k.p.k.), - Tłumacz (art. 204 § 3 k.p.k.)

Art. 156a. [Udostępnianie danych lub oryginałów dokumentów] Dane lub oryginały dokumentów znajdujące się w załączniku adresowym udostępnia się wyłącznie organom państwowym oraz organom samorządu terytorialnego na ich wniosek, jeżeli jest to niezbędne dla wykonywania ustawowych zadań tych organów. Można je udostępnić także na wniosek innych instytucji lub osób, jeżeli przemawia za tym ich ważny interes.

Ochrona i pomoc dla pokrzywdzonego i świadka • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25

października 2012 r. ustanawiająca normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępująca decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW:

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony.

Środki ochrony i pomocy – art. 3 ustawy

1. Ochrona na czas czynności procesowej, 2. Ochrona osobista, 3. Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu, 4. Pomoc psychologiczna.

Szeroki zakres temporalny zastosowania ustawy

Wskazane w ustawie środki mogą być stosowane zarówno w trakcie w trakcie prowadzenia postępowania przygotowawczego, po jego zakończeniu, a także jeszcze przed jego wszczęciem (art. 1 ustawy)

• Art. 16. [Czas stosowania środków ochrony i pomocy] 1. Środki ochrony i pomocy stosuje się na czas oznaczony wskazany w zarządzeniu w przedmiocie środków ochrony i pomocy.

• 2. Jeżeli okoliczności uzasadniające udzielenie środka ochrony i pomocy nie ustały, właściwy komendant Policji, na wniosek osoby chronionej albo na wniosek sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, może za zgodą osoby chronionej wydać zarządzenie o udzieleniu środków ochrony i pomocy na dalszy czas oznaczony. Przepisy art. 12 ust. 2-6 stosuje się odpowiednio.

Przesłanki stosowania środków ochrony

Art. 2. [Ocena stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia] Przy ocenie stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych bierze się pod uwagę ich właściwości i warunki osobiste, związek ze sprawcą, rodzaj, sposób i okoliczności popełnienia czynu oraz motywację sprawcy.

Ochrona na czas czynności procesowej

• Art. 4. [Ochrona na czas czynności procesowej] 1. Ochrona na czas czynności procesowej może zostać udzielona w przypadku zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej.

• 2. Ochrona na czas czynności procesowej może polegać na obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej w trakcie czynności procesowej z jej udziałem, w drodze do miejsca przeprowadzenia tej czynności lub w drodze powrotnej.

Ochrona osobista

• Art. 5. [Ochrona osobista] 1. Ochrona osobista może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej w związku z postępowaniem karnym lub karnym skarbowym, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, oraz w sprawach o przestępstwa określone w art. 197 § 1 i 2 oraz art. 207 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także w innych sprawach.

• 2. Ochrona osobista może polegać na:

• 1) stałej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;

• 2) czasowej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;

• 3) czasowej obserwacji osoby chronionej i otoczenia, w którym przebywa;

• 4) wskazaniu osobie chronionej bezpiecznych miejsc przebywania oraz czasu i bezpiecznego sposobu przemieszczania się;

• 5) określeniu zakresu, warunków i sposobu kontaktowania się osoby chronionej z innymi osobami.

Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu

• Art. 6. [Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu] 1. Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej w związku z postępowaniem karnym lub karnym skarbowym, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, a inne środki ochrony i pomocy mogą być niewystarczające, w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także w innych sprawach.

• 2. Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu polega na podejmowaniu czynności organizacyjnych umożliwiających osobie chronionej pobyt w innym miejscu niż dotychczasowe poprzez:1) udostępnienie tymczasowego lokalu mieszkalnego, zapewniającego zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych;

• 2) pomoc w wynajęciu mieszkania;

• 3) pomoc w przeprowadzce lub zagospodarowaniu;

• 4) pomoc w załatwieniu ważnych spraw życiowych związanych ze zmianą miejsca pobytu.

Pomoc psychologiczna

• Art. 10. [Pomoc psychologiczna] 1. W przypadku zagrożenia dla zdrowia psychicznego pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych organ prowadzący czynności operacyjno-rozpoznawcze albo postępowanie sprawdzające lub postępowanie przygotowawcze albo sąd informuje pokrzywdzonego lub świadka o możliwości uzyskania pomocy psychologicznej świadczonej przez podmioty, które otrzymały na ten cel dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, o którym mowa w art. 43 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy, lub inne podmioty świadczące pomoc psychologiczną, wraz ze wskazaniem listy tych podmiotów i określeniem sposobu kontaktu.

• 2. Organ albo sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub świadka, wzywa podmiot, który otrzymał dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, do udzielenia pomocy psychologicznej w terminie 14 dni od dnia wezwania.

Tryb przyznawania pomocy

• Art. 11. [Koordynator do spraw ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka] 1. W komendach wojewódzkich (Stołecznej) Policji powołuje się koordynatorów do spraw ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.

• 2. Do zadań koordynatora należy: • 1) zapewnienie współdziałania jednostek Policji w zakresie stosowania

środków ochrony i pomocy; • 2) przekazywanie jednostkom Policji informacji o podmiotach udzielających

pomocy psychologicznej; • 3) przekazywanie Ministrowi Sprawiedliwości posiadanych informacji o

odmowie świadczenia pomocy psychologicznej przez podmiot, który otrzymał na ten cel dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

• Art. 12. [Udzielenie lub odmowa udzielenia środków ochrony i pomocy] 1. Środków ochrony i pomocy udziela właściwy komendant Policji na pisemny wniosek:

• 1) pokrzywdzonego lub świadka, złożony za pośrednictwem organu prowadzącego czynności operacyjno-rozpoznawcze albo postępowanie sprawdzające lub postępowanie przygotowawcze albo sądu, który może przedstawić pisemną opinię w przedmiocie wniosku;

• 2) organu prowadzącego czynności operacyjno-rozpoznawcze albo postępowanie sprawdzające lub postępowanie przygotowawcze albo sądu, złożony za zgodą pokrzywdzonego lub świadka.

• 2. We wniosku o udzielenie środków ochrony i pomocy należy wskazać okoliczności uzasadniające ich udzielenie każdej osobie, wobec której mają one być stosowane.

• 3. Zarządzenie w przedmiocie udzielenia środków ochrony i pomocy wydaje właściwy komendant Policji w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania wniosku, po przeprowadzeniu oceny okoliczności uzasadniających udzielenie środków ochrony i pomocy odpowiednio do stopnia zagrożenia dla osób chronionych. Zarządzenie o udzieleniu środka ochrony i pomocy podlega natychmiastowemu wykonaniu.

• 4. O udzieleniu lub odmowie udzielenia środków ochrony i pomocy niezwłocznie powiadamia się osobę chronioną, której dotyczy zarządzenie, oraz sąd albo organ, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, a w postępowaniu przygotowawczym organ nadzorujący to postępowanie.

• 5. Osoba, której odmówiono udzielenia środków ochrony i pomocy, może w terminie 7 dni od dnia powiadomienia o odmowie złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

• 6. Jeżeli nie ujawniły się nowe okoliczności, ponowny wniosek o udzielenie środków ochrony i pomocy nie podlega rozpatrzeniu, o czym zawiadamia się wnioskodawcę.

• 7. W szczególnie uzasadnionych przypadkach po złożeniu wniosku, o którym mowa w ust. 1, można stosować środki ochrony i pomocy do czasu jego rozpatrzenia. Przepisów art. 7 nie stosuje się.

Obowiązki osoby chronionej

• Art. 13. [Zobowiązania osoby chronionej] 1. Przed rozpoczęciem stosowania środków ochrony i pomocy pełnoletnia osoba chroniona składa właściwemu komendantowi Policji pisemne zobowiązanie do:

• 1) przestrzegania zasad i zaleceń w zakresie udzielonej ochrony i pomocy;

• 2) wykonywania obowiązków ciążących na niej z mocy ustawy oraz wynikających z prawomocnych orzeczeń i decyzji - w przypadku udzielenia pomocy w zakresie zmiany miejsca pobytu.

• 2. Właściwy komendant Policji przedstawia osobom chronionym zasady i zalecenia w zakresie stosowania środków ochrony i pomocy.

• Art. 17. [Uchylenie środków ochrony i pomocy] 1. Komendant Policji, który wydał zarządzenie w przedmiocie środków ochrony i pomocy, uchyla te środki, jeżeli:

• 1) ustały przesłanki, które uzasadniały ich udzielenie;

• 2) osoba chroniona bezpodstawnie uchyliła się od złożenia zeznań w toku postępowania, w związku z którym udzielono jej środka ochrony i pomocy;

• 3) osoba chroniona pomimo wezwania nie złożyła pisemnego zobowiązania, o którym mowa w art. 13;

• 4) osoba chroniona złożyła wniosek o ich uchylenie.

• 2. Właściwy komendant Policji może uchylić środki ochrony i pomocy, jeżeli:

• 1) wydano postanowienie o przedstawieniu osobie chronionej zarzutów złożenia fałszywych zeznań w toku postępowania, w związku z którym udzielono jej środków ochrony i pomocy;

• 2) osoba chroniona umyślnie wprowadziła w błąd lub zataiła istotne informacje co do okoliczności, w związku z którymi udzielono jej środków ochrony i pomocy;

• 3) osoba chroniona nie przestrzega zasad lub zaleceń w zakresie udzielonych środków ochrony i pomocy;

• 4) osoba chroniona korzysta ze środków ochrony i pomocy niezgodnie z ich przeznaczeniem.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1390)

• Art. 8a ustawy - do zadań Prokuratora Generalnego należy opracowywanie i wydawanie co najmniej raz na dwa lata wytycznych dotyczących zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

• Wytyczne Prokuratora Generalnego PG VII G 021.6.2016 z dnia 22 lutego 2016 r. dotyczące zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Wytyczne wprowadzają m.in.: • Obowiązek poinformowania pokrzywdzonego w przystępnej i

zrozumiałej formie o wszelkich formach pomocy udzielanej osobom pokrzywdzonym (pkt 2 wytycznych)

• Obowiązek poinformowania o uprawnieniach jako strony postępowania (pkt 3 wytycznych)

• Obowiązek poinformowania o możliwości uzyskania pomocy psychologicznej (pkt 5 wytycznych)

• Podczas przesłuchania pokrzywdzonego należy ustalić, czy została wszczęta procedura „Niebieska Karta”. Jeżeli była prowadzona dokumentacja, to należy ją uzyskać do akt postępowania przygotowawczego .

Stosowanie środków zapobiegawczych

• W każdym przypadku braku przesłanek do wystąpienia z wnioskiem o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, należy rozważyć zasadność stosowania środka zapobiegawczego określonego w art. 275a k.p.k.

• W razie konieczności prokurator inicjuje procedurę „Niebieskie Karty”. (pkt 9 zd. 3 wytycznych).

• Art. 9 ust. 4. ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie - wszczęcie procedury "Niebieskie Karty" następuje przez wypełnienie formularza "Niebieska Karta" w przypadku powzięcia, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie.

• Art. 9 ust. 5 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie - Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, procedurę "Niebieskie Karty" oraz wzory formularzy "Niebieska Karta" wypełnianych przez przedstawicieli podmiotów realizujących procedurę "Niebieskie Karty", mając na uwadze skuteczność działań wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie i dobro tych osób.

• Kwestie te są aktualnie uregulowane w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. (Dz.U. z 2011 r. nr 209, poz. 1245).

Akty wykonawcze wydane na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

• Procedura "Niebieskie Karty" oraz wzory formularzy "Niebieska Karta".

• Dz.U.2011.209.1245 | rozporządzenie z dnia 13 września 2011 r.

• Nadzór i kontrola nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

• Dz.U.2011.126.718 | rozporządzenie z dnia 3 czerwca 2011 r.

• Procedura postępowania przy wykonywaniu czynności odebrania dziecka z rodziny w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie.

• Dz.U.2011.81.448 | rozporządzenie z dnia 31 marca 2011 r.

• Standard podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacje osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowe kierunki prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacje osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne.

• Dz.U.2011.50.259 | rozporządzenie z dnia 22 lutego 2011 r.

• Zespół Monitorujący do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.

• Dz.U.2011.28.146 | rozporządzenie z dnia 28 stycznia 2011 r.

• Wzór zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie.

• Dz.U.2010.201.1334 | rozporządzenie z dnia 22 października 2010 r.

• Standard podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, a także szczegółowe kierunki prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych.

• Dz.U.2006.127.890 | rozporządzenie z dnia 6 lipca 2006 r. | Akt utracił moc

• Ustanowienie Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020.

• M.P.2014.445 | uchwała z dnia 29 kwietnia 2014 r.

• Art. 275a. [Nakaz opuszczenia przez oskarżonego lokalu mieszkalnego]

• § 1. Tytułem środka zapobiegawczego można nakazać oskarżonemu o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej okresowe opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

• § 2. W postępowaniu przygotowawczym środek przewidziany w § 1 stosuje się na wniosek Policji albo z urzędu.

• § 3. Jeżeli wobec oskarżonego, zatrzymanego na podstawie art. 244 § 1a lub 1b, zachodzą podstawy do zastosowania środka zapobiegawczego przewidzianego w § 1, Policja niezwłocznie, nie później niż przed upływem 24 godzin od chwili zatrzymania, występuje z wnioskiem do prokuratora o zastosowanie tego środka zapobiegawczego; wniosek powinien być rozpoznany przed upływem 48 godzin od chwili zatrzymania oskarżonego.

• § 4. Środek przewidziany w § 1 stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli nie ustały przesłanki jego stosowania sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy, na wniosek prokuratora, może przedłużyć jego stosowanie na dalsze okresy, nie dłuższe niż 3 miesiące.

• § 5. Wydając postanowienie o nakazie okresowego opuszczenia przez oskarżonego lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, można, na wniosek oskarżonego, wskazać mu miejsce pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe. Placówkami wskazanymi do umieszczenia oskarżonego nie mogą być placówki pobytu ofiar przemocy w rodzinie.

• Art. 244 § 1a k.p.k. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

•

• We wnioskach dotyczących wymiaru kary i środków karnych w sprawach dotyczących przestępstw związanych z przemocą w rodzinie, a także w w przypadku kierowania w tych sprawach wniosków o warunkowe umorzenie postępowania karnego każdorazowo należy wnosić o orzeczenie właściwych środków karnych wyszczególnionych w art. 39 k.k., obowiązków określonych w art. 72 k.k., środków kompensacyjnych oraz w razie konieczności środków zabezpieczających, uwzględniając ewentualne skutki dla sytuacji finansowej rodziny. (pkt 23 wytycznych)

• Art. 39. [Wykaz środków karnych] Środkami karnymi są:

• 1) pozbawienie praw publicznych,

• 2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

• 2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi,

• 2b) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,

• 2c) zakaz wstępu na imprezę masową,

• 2d) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych,

• 2e) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,

• 3) zakaz prowadzenia pojazdów,

• 4) (uchylony),

• 5) (uchylony),

• 6) (uchylony),

• 7) świadczenie pieniężne,

• 8) podanie wyroku do publicznej wiadomości.

• Art. 41a. [Fakultatywny lub obligatoryjny zakaz kontaktowania się]

• § 1. Sąd może orzec zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego lub inne przestępstwo przeciwko wolności oraz w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym zwłaszcza przemocy wobec osoby najbliższej. Zakaz lub nakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu, a zakaz zbliżania się do określonych osób - również kontrolowany w systemie dozoru elektronicznego.

• § 2. Sąd orzeka zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. Zakaz lub nakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu, a zakaz zbliżania się do określonych osób - również kontrolowany w systemie dozoru elektronicznego.

• § 3. Sąd może orzec zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu dożywotnio w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w § 2.

• § 3a. W razie orzeczenia nakazu okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym za przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI sąd orzeka na ten sam okres zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego.

• § 4. Orzekając zakaz zbliżania się do określonych osób, sąd wskazuje odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować.

• § 5. Orzekając nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, sąd określa termin jego wykonania.

• Art. 43. [Okres obowiązywania środków karnych] § 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozbawienie praw publicznych oraz zakaz i nakaz wymienione w art. 39 pkt 2d i 2e (nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym)orzeka się w latach, od roku do lat 10, zakazy wymienione w art. 39 pkt 2-2b i 3 (zakaz kontaktowania się z określonymi osobami , zbliżania się do określonych osób) orzeka się w latach, od roku do lat 15, a zakaz wymieniony w art. 39 pkt 2c orzeka się w latach, od lat 2 do 6.

• § 1a. Obowiązek, o którym mowa w art. 41a § 1 zdanie drugie i § 2 zdanie drugie, orzeka się w miesiącach, najkrócej na 3 miesiące, najdłużej na 12 miesięcy (zakaz połączony z dozorem policyjnym bądź elektronicznym).

• § 2. Pozbawienie praw publicznych, zakazy i nakaz obowiązują od uprawomocnienia się orzeczenia.

• § 2a. Okres, na który orzeczono zakazy, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo.

• § 2b. Okres, na który orzeczono pozbawienie praw publicznych za dane przestępstwo, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności za to przestępstwo.

• Art. 72. [Obowiązki okresu próby] § 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd zobowiązuje, a jeżeli orzeka środek karny, może zobowiązać skazanego do:

• 1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,

• 2) przeproszenia pokrzywdzonego,

• 3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,

• 4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,

• 5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,

• 6) poddania się terapii uzależnień,

• 6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,

• 6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,

• 7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

• 7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,

• 7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,

• 8) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa,

• - przy czym orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków.

• Ewentualne działania w zakresie pozakarnym.