Zobowizania podrcznik; Witold Czachrski

Rozdzia II Istota zobowizania5. Pojcie zobowizania w oglnoci I. Okrelenie zobowizaniaZobowizanie stosunek prawnym, w ktrym jedna osoba (wierzyciel) moe da od drugiej (dunik) wiadczenia, a ta ostatnia powinna to wiadczenie speni. 3 elementy zobowizania jako stosunku prawnego: 1) podmioty (osoby), midzy ktrymi ten stosunek istnieje ; wierzyciel i dunik 2) przedmiot wiadczenie; tj. okrelone zachowanie si dunika, ktrego spenienia moe domaga si wierzyciel 3) tre stosunku prawnego uprawnienia wierzyciela i odpowiadajce im obowizki dunika W zasadzie 2 podmioty stosunku zobowizaniowego; dunik i wierzyciel wyjtkowo mona wczy do stosunku zobowizaniowego 3 osob (np. porczyciela) po obu stronach moe istnie wielo podmiotw uprawnionych lub zobowizanych. Moliwo posugiwania si w stosunku zobowizaniowym innymi osobami; np. penomocnik, dziaanie przedstawiciela ustawowego Z powodu wizi prawnej wynikajcej z stosunku zobowizaniowego, musi on istnie midzy wierzycielem i dunikiem jako oznaczonymi osobami. W zasadzie musi to mie miejsce w chwili powstania zobowizania. istnienie przypadkw w ktrych indywidualizacja osb nastpuje pniej, jednak nie pniej ni w chwili spenienia wiadczenia. S to m.in.: -przyrzeczenie publiczne -niektre ubezpieczenia -zobowizania wynikajce z wystawienia dokumentu na okaziciela Zobowizania realne takie w ktrych osoby wierzyciela lub dunika, s wyznaczane przez inny stosunek prawny, w szczeglnoci przez stosunek prawa rzeczowego wiadczenie zachowanie si dunika zgodne z treci zobowizania i polegajce na zadouczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela wiadczenie nie musi mie charakteru majtkowego Przedmiot zobowizania wiadczenie Przedmiot wiadczenia - przedmiot do ,ktrego dane wiadczenie w pewnych przypadkach moe si odnosi (np. jakie dobro materialne czy te niematerialne) Tre zobowizania zawsze uprawnienia wierzyciela i odpowiadajce im obowizki dunika. Ich rodzaj zaley od konkretnego stosunku zobowizaniowego.

6. Uprawnienia wierzyciela obowizki dunikaCharakter wzgldny wizi prawnych wynikajcych z stosunkw zobowizaniowych, ich skuteczno jedynie inter partes. Wypadki zwikszonej ochrony wierzytelnoci: 1) z art. 59 kc:Art. 59. W razie zawarcia umowy, ktrej wykonanie czyni cakowicie lub czciowo niemoliwym zadouczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta moe da uznania umowy za bezskuteczn w stosunku do niej, jeeli strony o jej roszczeniu wiedziay albo jeeli umowa bya nieodpatna. Uznania umowy za bezskuteczn nie mona da po upywie roku od jej zawarcia

2) z przepisw o czynach niedozwolonych:Art. 415. Kto z winy swej wyrzdzi drugiemu szkod, obowizany jest do jej naprawienia

3) tzw. roszczenie pauliaskie:Art. 527. 1. Gdy wskutek czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskaa korzy majtkow, kady z wierzycieli moe da uznania tej czynnoci za bezskuteczn w stosunku do niego, jeeli dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziaa lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie. 2. Czynno prawna dunika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeeli wskutek tej czynnoci dunik sta si niewypacalny albo sta si niewypacalny w wyszym stopniu, ni by przed dokonaniem czynnoci. 3. Jeeli wskutek czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskaa korzy majtkow osoba bdca w bliskim z nim stosunku, domniemywa si, e osoba ta wiedziaa, i dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli. 4. Jeeli wskutek czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzy majtkow uzyska przedsibiorca pozostajcy z dunikiem w staych stosunkach gospodarczych, domniemywa si, e byo mu wiadome, i dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli. Art. 528. Jeeli wskutek czynnoci prawnej dokonanej przez dunika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskaa korzy majtkow bezpatnie, wierzyciel moe da uznania czynnoci za bezskuteczn, chociaby osoba ta nie wiedziaa i nawet przy zachowaniu naleytej starannoci nie moga si dowiedzie, e dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli

4) niektre prawa wzgldne uzyskuj zwikszon ochron wobec osb trzecich poprzez wpisanie tych praw do ksig wieczystych

1

5) waciwoci niektrych praw wykazujcych skuteczno np. wobec dalszego nabywcy rzeczy II. Wierzytelno jako prawo podmiotowe Z punktu widzenia wierzyciela mona je traktowa jako jego prawo podmiotowe. Wynikaj z niego uprawnienia do dania spenienia roszczenia wzgldem dunika. Istnienie jednak take (rzadkich) uprawnie nie bdcych roszczeniami. Podzia uprawnie wierzyciela na 2 kategorie: 1) zasadnicze (gwne) su do zaspokojenia podstawowego interesy wierzyciela , sprowadzaj si do: a) uprawnienia do uzyskania wiadczenia, lub b) uzyskania odszkodowania zamiast ,albo obok wiadczenia przewidzianego w stosunku obligacyjnym 2) pomocnicze (uboczne) charakter uzupeniajcy wobec uprawnie zasadniczych, wpywaj porednio na uzyskanie przez wierzyciela wiadczenia od dunika. Nie mog powsta bez istnienia uprawnie zasadniczych III. Przymusowa realizacja uprawnie wierzyciela Dochodzenie przed odpowiedni wadz pastwow, w wyjtkowych przypadkach dozwolona samopomoc. Gdy nie mona wyegzekwowa wiadczenia okrelonego w naturze, wierzyciel moe zrealizowa swoje uprawnienia przez tzw. wykonanie zastpcze. Np.:Art. 479. Jeeli przedmiotem wiadczenia jest okrelona ilo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel moe w razie zwoki dunika naby na jego koszt tak sam ilo rzeczy tego samego gatunku albo da od dunika zapaty ich wartoci, zachowujc w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikej ze zwoki. Art. 480. 1. W razie zwoki dunika w wykonaniu zobowizania czynienia, wierzyciel moe, zachowujc roszczenie o naprawienie szkody, da upowanienia przez sd do wykonania czynnoci na koszt dunika. 2. Jeeli wiadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel moe, zachowujc roszczenie o naprawienie szkody, da upowanienia przez sd do usunicia na koszt dunika wszystkiego, co dunik wbrew zobowizaniu uczyni. 3. W wypadkach nagych wierzyciel moe, zachowujc roszczenie o naprawienie szkody, wykona bez upowanienia sdu czynno na koszt dunika lub usun na jego koszt to, co dunik wbrew zobowizaniu uczyni

W wypadku gdy dunik uchyla si od zoenia oznaczonego owiadczenia woli, prawomocne orzeczenie sdu je zastpuje.

IV. Zasada realnego wykonania zobowiza V. Obowizki dunika w oglnoci Dunik bez zgody wierzyciela nie moe si zwolni od wykonania zobowizania poprzez zapat odszkodowania. Odpowiedzialno dunika za dug jest odpowiedzialnoci majtkow 7. Odpowiedzialno dunika I. Dug a odpowiedzialno Dug (niem. Schuld, franc. Obligation) wyraz powinnoci wynikajcej z zobowizania ,a odpowiedzialno (niem. Haftung franc. Responsabilite) odnosi si do kwestii pokrycia dugu, w wypadku przymusowej realizacji wiadczenia. Moe istnie dug bez odpowiedzialnoci (np. zobowizania naturalne w ktrych nie mona sdowo egzekwowa zobowizania). W Niemczech istnieje odpowiedzialno bez dugu ( dug gruntowy) II. Rodzaje odpowiedzialnoci 2 rodzaje: 1) odpowiedzialno osobista jest odpowiedzialnoci majtkow, gwarancj cay majtek dunika (w zasadzie odpowiedzialno nieograniczona). 2) odpowiedzialno rzeczowa w przypadku zastawu i hipoteki. Gwarancj spenienia zobowizania jest okrelona rzecz. III. Ochrona wierzyciela Przeciwko dunikowi umniejszajcemu majtek na szkod swoich wierzycieli mona korzysta z roszcze pauliaskich, zaskarajc owe rozporzdzenia.. Brak jednak rodka obrony przeciwko pogarszaniu sytuacji majtkowej dunika w drodze zacigania przez niego nowych zobowiza 8. Zobowizania niezupene I. Pojcie zobowizania niezupenego Zobowizania niezupene (naturalne) wizi zobowizaniowe, w ktrych wierzyciel nie ma moliwoci przymusowego dochodzenia wiadczenia. 2 cechy skadowe: 1) ich niezaskaralno 2) nie mona si domaga zwrotu przedmiotu wiadczenia po wykonaniu, naley do wierzyciela. W kc wymieniono: 1) przedawnione zobowizania, ktre jednak mimo tego nie wygasy (na podstawie przepisw szczeglnych) 2) zobowizania z gry i zakadu 3) zobowizania, ktre speniono nienalenie, ale zgodnie z zasadami wspycia spoecznego (naleay si) Moliwo potrcenia zobowizania niezupenego z innego zupenego jedynie gdy:Art. 502. Wierzytelno przedawniona moe by potrcona, jeeli w chwili, gdy potrcenie stao si moliwe, przedawnienie jeszcze nie nastpio

9. Zobowizanie jako jedna cao

Rozdzia III Tre i rodzaje wiadczenia10. Oglne uwagi o wiadczeniuwiadczenie zachowanie si dunika zgodne z treci zobowizania i polegajce na zadouczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela

2

O tym czy miao miejsce wiadczenie w ramach danego stosunku rozstrzygajce znaczenie powinien mie punkt widzenia wierzyciela z tego stosunku

II. Dwojaka posta wiadczenia wiadczenie moe polega na: a) dziaaniu b) zaniechaniu III. Oznaczenie wiadczenia Konieczne oznaczenie wiadczenia lub co najmniej sposobu, ktry pozwoli je oznaczy w przyszoci, najpniej w chwili wykonania zobowizania. IV. Moliwo spenienia wiadczenia wiadczenie musi by moliwe do spenienia, inaczej nie zobowizuje. 2 rodzaje niemoliwoci: 1) niemoliwo pierwotna gdy wiadczenie od samego pocztku nie jest moliwe do spenienia, zobowizanie w ogle nie powstaje 2) niemoliwo nastpcza gdy wiadczenie staje si niemoliwe do spenienia ju po powstaniu zobowizania. Zobowizanie albo wygasa i dunik uwolniony od obowizku jego spenienia, albo utrzymane i dunik obowizany do dania odszkodowania w miejsce wiadczenia 11. Niektre rodzaje wiadcze I. wiadczenia jednorazowe, cige, okresowe Kryterium czasu. wiadczenie jednorazowe gdy jego spenienie wymaga jednorazowego zachowania si dunika (choby i skadao si na nie kilka czynnoci faktycznych). Gdy jest podzielne ,to moe by spacane w ratach, co nie zmienia faktu, e jako cao jest wiadczeniem jednorazowym wiadczenie cige gdy jego spenienie wymaga jakiego zachowania si dunika przez pewien przecig czasu, i ponadto ze wzgldu na rodzaj czynnoci nie moe by ono wykonane jednorazowo. Nie pokrywa si cakowicie z terminem zobowizania o charakterze cigym Zobowizanie o charakterze cigym wytwarza stosunek prawny ktry moe (ale nie musi) by oznaczony terminem. Jego charakter jest trway i mog z niego wypywa obowizki cige lub okresowe. Wygasa w wyniku wypowiedzenia dokonanego przez jedn z stron wiadczenie okresowe - w ramach jednego i tego samego stosunku obligacyjnego dunik ma speni wiele wiadcze jednorazowych, ktre mog nie skada si na cao z gry okrelon. Istot powtarzanie kolejnych wiadcze w regularnych odstpach czasu kade z kolejnych wiadcze okresowych uznawane za osobne , samodzielne wiadczenie. II. wiadczenia podzielne i niepodzielne Charakter podzielny gdy wiadczenie moe by spenione czciowo bez zmiany jego przedmiotu lub wartoci. charakter ten moe wynika zarwno z celu stosunku prawnego, jak i umowy stron.Art. 379 2. wiadczenie jest podzielne, jeeli moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartoci

III. wiadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo wiadczenie oznaczone indywidualnie (co do tosamoci) gdy dany przedmiot oznaczony wedug przymiotw jemu tylko waciwych i z tego powodu nie da si go zastpi innym wiadczenie oznaczone rodzajowo (co do gatunku) gdy dany przedmiot okrelony wedug przymiotw rodzajowych, przez wskazanie cech, ktre s na og waciwoci wikszej grupy, z jakiej wydziela si najczciej za pomoc liczby, wymiaru, wagi itp. Ograniczone wiadczenia rodzajowe gdy w okreleniu gatunkowym przedmiotu, wystpuje skonkretyzowanie masy rzeczy z ktrej ma pochodzi dany przedmiot (np. 2 konie z gospodarstwa X) Wiksza swoboda dunika w zobowizaniu, w ktrym przedmiotem s rzeczy oznaczone rodzajowo. Przy konkretyzacji wiadczenia okrelonego rodzajowo:Art. 357. Jeeli dunik jest zobowizany do wiadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jako rzeczy nie jest oznaczona przez waciwe przepisy lub przez czynno prawn ani nie wynika z okolicznoci, dunik powinien wiadczy rzeczy redniej jakoci

Chwila wyboru danego przedmiotu (tj. konkretyzacja): 1)chwila wyodrbnienia konkretnych rzeczy przez jednostronn czynno dunika 2)chwila wyodrbnienia konkretnych rzeczy przez porozumienie si stron co do takiego wyodrbnienia 3)chwila rzeczywistego wykonania wiadczenia Konkretyzacja wiadczenia prowadzi do zmiany jego charakteru z oznaczonego co do rodzaju na indywidualnie oznaczony Nie wystarcza samo przygotowanie przez dunika konkretnych rzeczy odpowiadajcych cechom gatunku i zawiadomienie o tym dunika, z wyjtkiem: 1)zwoki wierzyciela, gdy dunik zaofiarowa wiadczenie 2)przesania rzeczy rodkiem transportu przez dunika Dunik takim wyborem jest zwizany i nie moe zmienia przedmiotu bez zgody wierzyciela (ten jednak moe si sprzeciwi jedynie gdy zmiana taka narusza jego usprawiedliwiony interes) Zniszczenie przedmiotu oznaczonego co do rodzaju obcia wycznie dunika Zniszczenie przedmiotu oznaczonego co do tosamoci powoduje niemono wiadczenia, co obcia wierzyciela (chyba, e to dunik odpowiada za zniszczenie przedmiotu)

3

Przy rzeczach oznaczonych indywidualnie dunik jest obowizany do zachowania ich z naleyt starannoci do chwili wydania, przy oznaczonych rodzajowo ten obowizek pojawia si dopiero po konkretyzacji Przy rzeczach oznaczonych rodzajowo nie ma te wykonania zastpczego

12. wiadczenie pieninePodstawowe w zobowizaniach pieninych i jakby zastpcze w zobowizaniach niepieninych Pienidz wszelkie rodki patnicze ,ktrych uywa si w obrocie sensu stricto wycznie te rodki patnicze, ktrym pastwo nadaje moc umarzania zobowiza pieninych (banknoty i monety pienidz gotwkowy)

III. Zasady nominalizmu pieninego i waloryzacji Zasada nominalizmu wykonanie zobowizania pieninego przez dunika nastpuje przez zapat sumy nominalnej w znakach pieninych, ktre reprezentuj naleno podug wartoci przepisw walutowych pastwa (wartoci nominalnej) Zasada waloryzacji polega na ustaleniu zniki (w wypadku pokrzywdzenia dunika) lub dopaty do sumy nominalnej (gdy poszkodowany wierzyciel), w oparciu na innych miernikach wartoci. Waloryzacj ex aequo et bono waloryzacja sdowa ,ale w odwoaniu do oglniejszych zasad prawa zobowiza (suszno, sprawiedliwo)Art. 3581. 1. Jeeli przedmiotem zobowizania od chwili jego powstania jest suma pienina, spenienie wiadczenia nastpuje przez zapat sumy nominalnej, chyba e przepisy szczeglne stanowi inaczej

dopuszcza ustawow waloryzacj wiadcze pieninych oraz posugiwanie si ustawowymi klauzulami waloryzacyjnymi przez inne ni pienine okrelenie wartoci wiadczenia (np. u rolnikw klauzule zboowe przy niektrych podatkach) 2. Strony mog zastrzec w umowie, e wysoko wiadczenia pieninego zostanie ustalona wedug innego ni pienidz miernika wartoci.

tzw. umowne klauzule waloryzacyjne

3. W razie istotnej zmiany siy nabywczej pienidza po powstaniu zobowizania, sd moe po rozwaeniu interesw stron, zgodnie z zasadami wspycia spoecznego, zmieni wysoko lub sposb spenienia wiadczenia pieninego, chociaby byy ustalone w orzeczeniu lub umowie. tzw. sdowa waloryzacja wiadcze pieninych (kryterium istotnoci, pewna zmiana ley w zakresie ryzyka

kontraktowego)

4. Z daniem zmiany wysokoci lub sposobu spenienia wiadczenia pieninego nie moe wystpi strona prowadzca przedsibiorstwo, jeeli wiadczenie pozostaje w zwizku z prowadzeniem tego przedsibiorstwa. 5. Przepisy 2 i 3 nie uchybiaj przepisom regulujcym wysoko cen i innych wiadcze pieninych

Tzw. sdowa waloryzacja wiadcze pieninych moe nastpowa wielokrotnie nawet ju do orzeczonej wartoci (np. w wypadku gdy dunik zwleka z zapat) odnosi si tylko do wiadcze pieninych powstaych w wyniku stosunkw cywilnoprawnych waloryzacja moe dotyczy take zobowiza oznaczonych w walucie obcejArt. 3581 Art. 3. W razie istotnej zmiany siy nabywczej pienidza po powstaniu zobowizania, sd moe po rozwaeniu interesw stron, zgodnie z zasadami wspycia spoecznego, zmieni wysoko lub sposb spenienia wiadczenia pieninego, chociaby byy ustalone w orzeczeniu lub umowie.

jest tzw. maa klauzula rebus sic stantibus.Art. 3571. Jeeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunkw spenienie wiadczenia byoby poczone z nadmiernymi trudnociami albo grozioby jednej ze stron rac strat, czego strony nie przewidyway przy zawarciu umowy, sd moe po rozwaeniu interesw stron, zgodnie z zasadami wspycia spoecznego, oznaczy sposb wykonania zobowizania, wysoko wiadczenia lub nawet orzec o rozwizaniu umowy. Rozwizujc umow sd moe w miar potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierujc si zasadami okrelonymi w zdaniu poprzedzajcym

jest to tzw. dua klauzulaDua klauzula dotyczy wszelkiego rodzaju wiadcze

13. OdsetkiOdsetki wynagrodzenie za korzystanie z pienidzy lub innych rzeczy oznaczonych tylko rodzajowo, gdy zostaje ono obliczone wedug pewnej stopy procentowej maj one charakter uboczny wzgldem wiadczenia gwnego pobierane periodycznie Z ujcia odsetek jako nalenoci ubocznej wynika: 1)zabezpieczenie wierzytelnoci pieninej hipotek zabezpiecza rwnie w granicach przewidzianych w kpc roszczenie o nie przedawnione odsetki, tak samo z zastawem i porczeniem 2) w razie przelewu wierzytelnoci lub wstpienia osoby trzeciej w prawa wierzyciela, nabywa ona take roszczenie o zapat zalegych odsetek 3) w przypadku zarachowania zapaty, z tego co przypada na rachunek dugu wierzyciel moe zaspokoi przede wszystkim odsetki 4) pisemne potwierdzenie odbioru sumy gwnej uzasadnia domniemanie, e i odsetki zostay zapacone Moliwo pobierania odsetek:Art. 359. 1. Odsetki od sumy pieninej nale si tylko wtedy, gdy to wynika z czynnoci prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sdu lub z decyzji innego waciwego organu. 2. Jeeli wysoko odsetek nie jest w inny sposb okrelona, nale si odsetki ustawowe.

4

3. Wysoko odsetek ustawowych okrela rozporzdzenie Rady Ministrw. Rozporzdzenie to moe zakaza zastrzegania, jak rwnie pobierania odsetek wyszych od tych, ktre okrela jako maksymalne

Zakaz anatocyzmu umawiania si z gry o zapat odsetek od zalegych odsetek:

Art. 482. 1. Od zalegych odsetek mona da odsetek za opnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powdztwa, chyba e po powstaniu zalegoci strony zgodziy si na doliczenie zalegych odsetek do dunej sumy. 2. Przepis paragrafu poprzedzajcego nie dotyczy poyczek dugoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe

Termin zapaty odsetek uzaleniony od tytuu nalenoci gwnej, przy braku okrelenia dunik winien paci co roku z dou, a gdy wierzytelno na czas krtszy ,to w momencie zwrotu dugu.

14. Naprawienie szkody I. Uwagi oglneSzkoda uszczerbek, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkich rodzaju dobrach przez prawo chronionych (zarwno majtkowych jak i niemajtkowych) Czasami oddzielenie zakresw szkody majtkowej od niemajtkowej i tej ostatniej nazywanie krzywd 3 gwne grupy przypadkw, w ktrych przedmiotem wiadczenia jest odszkodowanie: 1) szkoda z tytuu tzw. czynw niedozwolonych (szkoda deliktowa) gdy szkoda zostaje wyrzdzona niezalenie od istniejcego uprzednio midzy danymi osobami stosunku prawnego. Treci stosunku zobowizaniowego powstaego z takiej szkody jest uprawnienie poszkodowanego do uzyskania odszkodowania i odpowiadajcy temu obowizek naprawienia szkody 2) szkoda wyrzdzona przez niewykonanie lub nienaleyte wykonanie zobowizania przez dunika (kategoria szkody kontraktowej) odszkodowanie zastpuje wwczas wiadczenie gwne lub je uzupenia 3) szkoda gdy kto w drodze umowy zobowiza si wobec kontrahenta do wiadczenia odszkodowawczego z tytuu szkody, ktr kontrahentowi wyrzdzi on sam, osoba trzecia lub zajcie jakiego zdarzenia.

II. Szkoda i ustalenie jej wysokociRozrnienie w doktrynie poj szkody na mieniu i szkody na osobie Szkoda jako uszczerbek majtkowy moe mie w wietle przepisw kc posta dwojak: 1) damnum emergens obejmuje strat jakiej doznaje mienie poszkodowanego; wskutek doznania tej straty poszkodowany staje si uboszy 2) lucrum cessans obejmuje utrat korzyci, jakiej poszkodowany mg si spodziewa, gdyby mu szkody nie wyrzdzono; wskutek szkody poszkodowany nie staje si bogatszyArt. 361 2. W powyszych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, ktre poszkodowany ponis, oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono

przyjcie zasady penego odszkodowania Ustalenie szkody: 1)wykorzystywanie tzw. sposobu rnicowego (deyferencyjnego); badanie stanu majtkowego poszkodowanego dla wykrycia rnicy, jak wywoao zjawisko szkody przed i po jej ujawnieniu si. przy uszczerbku majtkowym (damnum emergens), natomiast przy lucrum cessans porwnanie majtku istniejcego po nastpieniu wydarzenia wywoujcego szkod, a stanem hipotetycznym Odrnienie od lucrum cessans tzw. szkody ewentualnej. Przy lucrum cessans hipoteza utraty korzyci graniczy z pewnoci, to przy szkodzie ewentualnej, chodzi jedynie o utrat pewnej szansy uzyskania okrelonej korzyci. Jako taka nie podlega w prawie polskim naprawieniu Chwila decydujca o wysokoci odszkodowania:Art. 363 2. Jeeli naprawienie szkody ma nastpi w pienidzu, wysoko odszkodowania powinna by ustalona wedug cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba e szczeglne okolicznoci wymagaj przyjcia za podstaw cen istniejcych w innej chwili

tj. decydujca chwila wydania wyroku Miernik wartoci zwykle (powszechnie przyjte) jest nim warto rynkowa.

III. Wysoko odszkodowania Zwizek przyczynowy ograniczenie odszkodowania do czci uszczerbku rzeczywicie poniesionego przez poszkodowanego ze wzgldu na okrelone ujcie w danym systemie prawa kwestii zwizku przyczynowegoArt. 361. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika. 2. W powyszych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, ktre poszkodowany ponis, oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono.

koncepcja adekwatnej przyczynowoci Wola stron moliwo ograniczenia odszkodowania wol stron zwizanych stosunkiem zobowizaniowym . W zasadzie odnosi si to do odpowiedzialnoci ex contractu Przepisy ustawy moliwo ograniczenia wysokoci odszkodowania na ich podstawie. Np.:Art. 438. Kto w celu odwrcenia grocej drugiemu szkody albo w celu odwrcenia wsplnego niebezpieczestwa przymusowo lub nawet dobrowolnie ponis szkod majtkow, moe da naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osb, ktre z tego odniosy korzy

ustawowe ograniczenie odszkodowania do damnum emergens

5

Ius moderandi moliwo ograniczenia moe wynika z uprawnie przyznanych organowi orzekajcemu o obowizku naprawienia szkody (sd). Wynika to z niemonoci ustalenia pewnej wysokoci szkody; konieczno faktyczna oraz przyznanie takich kompetencji wynikajcych z koniecznoci prawnej; zastosowania zasad prawnych: a) zasada compensatio lucri cum damno jeli zdarzenie wywouje zarwno uszczerbek jak i korzy dla poszkodowanego ,to bierze si pod uwag stan wynikajcy z skompensowania obu pozycji b)zasada uwzgldniania tzw. przyczynienia si poszkodowanego W prawie polskim ius moderandi przyznane sdowi przez:Art. 440. W stosunkach midzy osobami fizycznymi zakres obowizku naprawienia szkody moe by stosownie do okolicznoci ograniczony, jeeli ze wzgldu na stan majtkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkod wymagaj takiego ograniczenia zasady wspycia spoecznego

IV. Sposb naprawienia szkody wiadczenie powinno nastpi tak, by uszczerbek poniesiony przez poszkodowanego zosta wyrwnany. Wyrwnanie moe nastpi: 1)przez przywrcenie stanu poprzedniego 2)drog rekompensaty Od poszkodowanego zaley wybr midzy restytucj naturaln ,a rekompensat pienin:Art. 363. 1. Naprawienie szkody powinno nastpi, wedug wyboru poszkodowanego, bd przez przywrcenie stanu poprzedniego, bd przez zapat odpowiedniej sumy pieninej. Jednake gdyby przywrcenie stanu poprzedniego byo niemoliwe albo gdyby pocigao za sob dla zobowizanego nadmierne trudnoci lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza si do wiadczenia w pienidzu

15. Zwrot nakadw i wydatkwNakad dobrowolne uycie wasnych przedmiotw majtkowych lub rodkw w interesie drugiej strony lub na jej rzecz. Podzia: 1)nakady konieczne podejmowane na utrzymanie jakiej rzeczy i mona je okreli jako niezbdne dla normalnego utrzymania stanu danej rzeczy lub te dla normalnego z niej korzystania 2)inne nakady podejmowane w celu zwikszenia wartoci (nakady uyteczne) lub osignicia celw ubocznych (np. nakady zbytkowne) Niekiedy gdy brak obowizku zwrotu nakadw ,strona ktra ich dokonaa ,jest uprawniona do ich zabrania ius tollendi. Ma to nastpi bez uszkodzenia rzeczy gwnej (jeli nastpi uszkodzenie naley je naprawi)

16. Niektre rodzaje wiadcze stanowice przedmiot obowizkw dodatkowychW stosunkach obligacyjnych; wiadczenia ktrych treci jest wykonanie obowizkw dodatkowych przy innych wiadczeniach gwnych Np.: o przedstawienie spisu masy majtkowej albo zbioru rzeczy zoenie rachunkw obowizek dania zabezpieczenia

17. wiadczenia w zobowizaniach przemiennych I. Pojcie i unormowanie w kcZobowizanie przemienne zobowizanie, ktrego wykonanie moe nastpi przez spenienie jednego z dwch lub kilku wiadcze, zalenie od wyboru osoby do tego uprawnionej Uprawnienie do dokonania wyboru:Art. 365. 1. Jeeli dunik jest zobowizany w ten sposb, e wykonanie zobowizania moe nastpi przez spenienie jednego z kilku wiadcze (zobowizanie przemienne), wybr wiadczenia naley do dunika, chyba e z czynnoci prawnej, z ustawy lub z okolicznoci wynika, i uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia.

Sposb dokonania wyboru:Art. 365 2. Wyboru dokonywa si przez zoenie owiadczenia drugiej stronie. Jeeli uprawnionym do wyboru jest dunik, moe on dokona wyboru take przez spenienie wiadczenia

Gdy uprawniony nie dokonuje wyboru :Art. 365 3. Jeeli strona uprawniona do wyboru wiadczenia wyboru tego nie dokona, druga strona moe jej wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu uprawnienie do dokonania wyboru przechodzi na stron drug.

w wypadku gdy upowaniona osoba trzecia strony mog si zwrci o dokonanie wyboru, gdy brak tego mog si jedynie zwrci do sdu o rozstrzygnicie

II. Upowanienie przemienne Upowanienie przemienne upowanienie takie moe przysugiwa dunikowi jako uprawnienie do jednostronnego zwolnienia si z dugu przez wykonanie innego wiadczenia ni wiadczenie gwne np. obdarowany musi dostarcza rodkw utrzymania darczycy jeli popadnie on w niedostatek, ale moe si od tego uwolni przez oddanie przedmiotu darowizny Tak samo moe w okrelonych okolicznociach postpi wierzyciel, zamiast przysugujcego mu wiadczenia, moe zada innego.

Rozdzia IV Wielo wierzycieli albo dunikw18. Uwagi oglne

6

Zasady oglne ksztatuj si w zalenoci od kwestii: 1)podzielnoci lub niepodzielnoci wiadczenia 2)ewentualnego uznania zobowizania za zobowizanie solidarne Regua podstawowa zobowizanie powinno podzieli si przy wieloci dunikw lub wierzycieli na tyle niezalenych od siebie czci, ilu jest wierzycieli i dunikw

19. Zobowizania podzielne i niepodzielne I. Podstawa podziauwiadczenie podzielne jeli moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartociArt. 379 2. wiadczenie jest podzielne, jeeli moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartoci

wiadczenie rzeczy oznaczonej co do tosamoci jest zawsze niepodzielne

II. Skutki prawne Gdy podzielne:Art. 379. 1. Jeeli jest kilku dunikw albo kilku wierzycieli, a wiadczenie jest podzielne, zarwno dug, jak i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci, ilu jest dunikw albo wierzycieli. Czci te s rwne, jeeli z okolicznoci nie wynika nic innego

W wypadku podziau ,dunicy odpowiadaj tylko za swoj cz; niewypacalno dunika idzie na niekorzy wierzyciela Gdy niepodzielne: 1)gdy kilku wspdunikw wspdunicy odpowiadaj tak jak dunicy solidarni (ale nie s nimi) ; kady z dunikw odpowiada za cao dugu, wierzyciel moe da caoci od wszystkich dunikw cznie, niektrych z nich lub od kadego z osobna. Zaspokojenie przez jednego z dunikw zwalnia pozostaych 2)gdy kilku wspwierzycieli kady z wspwierzycieli moe da spenienia wiadczenia w caoci; jednak przy sprzeciwie wobec tego choby jednego z wierzycieli dunik ma obowizek wiadczy wspwierzycielom cznie lub zoy przedmiot wiadczenia do depozytu sdowego. Pojedynczy wspwierzyciel nie jest uprawniony do zwolnienia dunika

III. Regresy Zagadnienie roszcze regresowych (zwrotnych) midzy wspwierzycielami lub wspdunikami Wierzyciel, ktry otrzyma wiadczenie jest odpowiedzialny wobec innych wierzycieli w czciach, jakie na nich przypadaj (przy braku innych wskaza w czciach rwnych). Analogicznie wspdunik

20. Zobowizania solidarne I. Pojcie solidarnociW kc wymaga si tosamoci wiadczenia ale nie wymaga si w wszystkich wypadach tosamoci tytuu

II. Solidarno bierna i czynna Bierna po stronie dunikw Czynna po stronie wierzycieli Solidarno bierna wierzyciel moe da caoci lub czci wiadczenia od wszystkich dunikw cznie, od kilku z nich lub od kadego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaychArt. 366. 1. Kilku dunikw moe by zobowizanych w ten sposb, e wierzyciel moe da caoci lub czci wiadczenia od wszystkich dunikw cznie, od kilku z nich lub od kadego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaych (solidarno dunikw). 2. A do zupenego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dunicy solidarni pozostaj zobowizani

Solidarno czynna dunik moe speni cae wiadczenie do rk jednego z nich, a przez zaspokojenie ktregokolwiek z wierzycieli dug wygasa wzgldem wszystkich. Wybr naley do niego, chyba e ktry z wierzycieli wytoczy powdztwo , wtedy wiadczenie ma by zwrcone wytaczajcemu. Konieczno szczeglnego tytuu do powstania solidarnoci (biernej i czynnej), jedynie gdy wynika to z ustawy lub z czynnoci prawnej 2 rodzaje solidarnoci wywodzcej si z ustawy: 1)z mocy prawa wyrzdzenie szkody czynem niedozwolonym ,za ktr odpowiada kilka osb, zbycie przedsibiorstwa lub gospodarstwa rolnego, odpowiedzialno wsplnikw za zobowizania spki, osobista odpowiedzialno nabywcw nieruchomoci obcionej prawem doywocia za wiadczenia prawem tym objte, odpowiedzialno wspspadkobiercw za dugi spadkowe, odpowiedzialno nabywcy i zbywcy spadku za dugi spadkowe wobec wierzycieli spadkowych 2)z mocy prawa ,ale o charakterze wzgldnie obowizujce (jeli kontrahenci nie postanowi inaczej) gdy kilka osb zacigno zobowizanie dotyczce ich wsplnego mienia, gdy kilka osb podjo si w umowie kontraktacji wytworzenia produktw rolnych lub hodowlanych we wsplnym gospodarstwie, gdy kilka osb wzio rzecz do uywania w ramach umowy uyczenia, gdy kilka osb dao lub przyjo zlecenie, gdy kilka osb dao lub przyjo rzecz na przechowanie, gdy chodzi o odpowiedzialno porczyciela i dunika gwnego Najczciej solidarno zobowizania wprowadza umowaArt. 368. Zobowizanie moe by solidarne, chociaby kady z dunikw by zobowizany w sposb odmienny albo chociaby wsplny dunik by zobowizany w sposb odmienny wzgldem kadego z wierzycieli

niewane wic czy np. jeden z dunikw zobowizany do wiadczenia w penej wysokoci inny np. tylko do poowy, rnice czasu, miejsca itp.

III. Zakres wizi wsplnej wynikajcej z solidarnoci Solidarno dunikw:

7

Podstawowym przejawem zwolnienie wspdunikw gdy zaspokojenie (w tym m.in. potrcenie itp.) wiadczenia przez jednego z nich Tzw. reprezentacja midzy dunikami na korzy dunikw: 1)zwoka wierzyciela wzgldem jednego z nich odnosi skutek wobec pozostaych 2)wyrok zapady na korzy jednego z dunikw solidarnych, jeeli uwzgldnia zarzuty wsplne, zwalnia wszystkich dunikw polepszenie pooenia prawnego jednego z dunikw jest skuteczne wobec innych Poza tym wzajemna niezaleno pooenia kadego dunika wynikajca z moliwoci rnic co do sposobu i treci wiadczenia, w przypadkach: 1)zmiany zachodzcej w stosunku midzy jednym z dunikw a wierzycielem korzystnej dla tego dunika (np. zwolnienie z dugu) s nieskuteczne wobec innych dunikw 2)zdarzenie dotyczce tylko jednego z dunikw ,dla niego niekorzystne (np. przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia, wyrok), nie moe pogorszy sytuacji pozostaych dunikw 3)dziaania i zaniechania jednego z dunikw, ktre pogarszaj jego pooenie wzgldem wierzyciela (np. zwoka czy uznanie dugu) nie maj wpywu ani na pooenie pozostaych dunikw wzgldem wierzyciela ,ani na wzajemne stosunki W razie tzw. nastpczej niemoliwoci wiadczenia:Art. 471. Dunik obowizany jest do naprawienia szkody wynikej z niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania, chyba e niewykonanie lub nienaleyte wykonanie jest nastpstwem okolicznoci, za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi Art. 475. 1. Jeeli wiadczenie stao si niemoliwe skutkiem okolicznoci, za ktre dunik odpowiedzialnoci nie ponosi, zobowizanie wygasa. 2. Jeeli rzecz bdca przedmiotem wiadczenia zostaa zbyta, utracona lub uszkodzona, dunik obowizany jest wyda wszystko, co uzyska w zamian za t rzecz albo jako naprawienie szkody

gdy wyniko to z dziaa tylko jednego z dunikw, zobowizanie wygasa co do pozostaych, a tylko ten jeden ma naprawi wynik z tego szkod

Solidarno wierzycieli:Art. 367. 1. Kilku wierzycieli moe by uprawnionych w ten sposb, e dunik moe speni cae wiadczenie do rk jednego z nich, a przez zaspokojenie ktregokolwiek z wierzycieli dug wygasa wzgldem wszystkich (solidarno wierzycieli)

Tzw. reprezentacja midzy wierzycielami wobec dunika na ich korzy: zwoka dunika wobec jednego z wierzycieli solidarnych ma skutek wobec pozostaych (tak samo przerwanie lub zawieszenie przedawnienia Nie maj natomiast wpywu na wspwierzycieli solidarnych wydarzenia pogarszajce sytuacj jednego z nich wobec dunika

IV. Regresy Podstaw dla roszcze regresowych (zwrotnych) wynikajcych z zobowiza solidarnych stanowi fakt spenienia wiadczenia W wypadku dunikw solidarnych:Art. 376. 1. Jeeli jeden z dunikw solidarnych speni wiadczenie, tre istniejcego midzy wspdunikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich czciach moe on da zwrotu od wspdunikw. Jeeli z treci tego stosunku nie wynika nic innego, dunik, ktry wiadczenie speni, moe da zwrotu w czciach rwnych. 2. Cz przypadajca na dunika niewypacalnego rozkada si midzy wspdunikw

W wypadku gdy rdem solidarnoci dunikw jest wyrzdzenie szkody czynem niedozwolonym:Art. 441. 1. Jeeli kilka osb ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialno jest solidarna. 2. Jeeli szkoda bya wynikiem dziaania lub zaniechania kilku osb, ten, kto szkod naprawi, moe da od pozostaych zwrotu odpowiedniej czci zalenie od okolicznoci, a zwaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczynia si do powstania szkody.

Roszczenia midzy wierzycielami solidarnymi:Art. 378. Jeeli jeden z wierzycieli solidarnych przyj wiadczenie, tre istniejcego midzy wspwierzycielami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich czciach jest on odpowiedzialny wzgldem wspwierzycieli. Jeeli z treci tego stosunku nie wynika nic innego, wierzyciel, ktry przyj wiadczenie, jest odpowiedzialny w czciach rwnych

Ogln zasad, e wzajemne roszczenia midzy dunikami i wierzycielami przy roszczeniach regresowych, nie s nigdy solidarne

V. Solidarno nieprawidowa (in solidum) Gdy ta sama osoba ma wierzytelno o to samo wiadczenie do 2 lub wicej osb z rnych tytuw prawnych, a nie istnieje midzy nimi solidarno kady z dunikw odpowiada wedug oglnych zasad za cao wiadczenia, a zaspokojenie wierzyciela umarza dugi pozostaych

Rozdzia V Powstanie zobowiza w oglnoci21. Podzia rde zobowizaPodzia: 1)umowy 2)jednostronne czynnoci prawne 3)bezpodstawne wzbogacenie 4)czyny niedozwolone 5)decyzje administracyjne

8

6)inne zdarzenia

Rozdzia VI Umowy23. Umowy jako rdo zobowiza w oglnoci I. Pojcie umowyUmowa czynno prawna dwustronna obejmujca zgodny zamiar stron skierowany na wywoanie powstania, zmiany lub ustania skutkw prawnych

II. Umowy rozporzdzajce i zobowizujce III. Rodzaje umw w dziedzinie zobowiza Umowy jednostronnie i dwustronnie zobowizujce oraz umowy wzajemne Umowy odpatne i nieodpatne Umowy konsensualne i realne (przez umow i wydanie rzeczy np. uyczenie, przechowanie, skad, zadatek) Umowy losowe umowy w ktrych wedug ich treci rozmiar wiadczenia, a nawet jego istnienie s zalene w mniejszym lub wikszym stopniu od przypadku Umowy przyczynowe (kauzalne) i oderwane (abstrakcyjne), norm kauzalne, odstpstwo w prawie wekslowym i czekowym. IV. Umowy nazwane, nienazwane ,mieszane Umowy nazwane te, ktrych esentialia negotii s objte przepisami ustawy, choby majcymi charakter dyspozytywny. Umowy nienazwane gdy tre umowy nie jest przewidziana przez adn z postaci umw nazwanych Umowy mieszane pewien wycinek umw nienazwanych, w ktrych musi znale si zawsze jaki element poczenia treci wystpujcych w innych umowach, najczciej nazwanych.

24. Tre i forma umw I. Swoboda umw w oglnociZasada swobody umw kilka znacze: pena swoboda podmiotw co do tego czy chc zawiza stosunek obligacyjny pena swoboda wyboru kontrahenta strony mog zawieran umow ksztatowa wedug swego uznania (wyjtkiem istnienie norm bezwzgldnie obowizujcych) uwolnienie stron od formalizmu prawnego Zakres pozytywny jak i negatywny zasady swobody stron Negatywny: ograniczenia przez ustaw waciwo natury danego stosunku (np. klauzula o niemonoci rozwizania danej umowy) zasady wspycia spoecznego

Art. 3531. Strony zawierajce umow mog uoy stosunek prawny wedug swego uznania, byleby jego tre lub cel nie sprzeciwiay si waciwoci (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom wspycia spoecznego

Art. 58. 1. Czynno prawna sprzeczna z ustaw albo majca na celu obejcie ustawy jest niewana, chyba e waciwy przepis przewiduje inny skutek, w szczeglnoci ten, i na miejsce niewanych postanowie czynnoci prawnej wchodz odpowiednie przepisy ustawy. 2. Niewana jest czynno prawna sprzeczna z zasadami wspycia spoecznego Art. 412. Sd moe orzec przepadek wiadczenia na rzecz Skarbu Pastwa, jeeli wiadczenie to zostao wiadomie spenione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustaw lub w celu niegodziwym. Jeeli przedmiot wiadczenia zosta zuyty lub utracony, przepadkowi moe ulec jego warto Art. 388. 1. Jeeli jedna ze stron, wyzyskujc przymusowe pooenie, niedostwo lub niedowiadczenie drugiej strony, w zamian za swoje wiadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej wiadczenie, ktrego warto w chwili zawarcia umowy przewysza w racym stopniu warto jej wasnego wiadczenia, druga strona moe da zmniejszenia swego wiadczenia lub zwikszenia nalenego jej wiadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byoby nadmiernie utrudnione, moe ona da uniewanienia umowy. 2. Uprawnienia powysze wygasaj z upywem lat dwch od dnia zawarcia umowy Art. 527. 1. Gdy wskutek czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskaa korzy majtkow, kady z wierzycieli moe da uznania tej czynnoci za bezskuteczn w stosunku do niego, jeeli dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziaa lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie

wyzysk

czynno dokonana w celu pokrzywdzenia wierzycieli

III. Umowy o wiadczenie niemoliweArt. 387. 1. Umowa o wiadczenie niemoliwe jest niewana. 2. Strona, ktra w chwili zawarcia umowy wiedziaa o niemoliwoci wiadczenia, a drugiej strony z bdu nie wyprowadzia, obowizana jest do naprawienia szkody, ktr druga strona poniosa przez to, e zawara umow nie wiedzc o niemoliwoci wiadczenia

Niemoliwo wiadczenia moe istnie od chwili zawarcia umowy (niemoliwo pierwotna). wiadczenie musi by niemoliwe do spenienia obiektywnie (przedmiotowo) tj. dla wszystkich Niemoliwo wiadczenia subiektywna (podmiotowa) nie podwaa wanoci zobowizania, lecz moe jedynie mie wpyw na jego wykonanie.

9

IV. Wyzysk Cechy wyzysku: wiadome wykorzystanie przymusowego pooenia, niedostwa lub niedowiadczenia drugiej strony Umowa zawarta w celu wyzysku nie jest niewana z mocy prawa, ale jedynie zaskaralna. Wyzyskany moe da zmniejszenia swego wiadczenia albo da zwikszenia wiadczenia drugiej strony, albo gdyby byy te dziaania utrudnione ,da uniewanienia umowy. 2 letni termin na wykorzystanie uprawnienia przez poszkodowanego V. Forma umw Jeli z prawa lub z woli stron nie wynika nic innego, umowa moe by zawarta w dowolnej formie.

25. Wzorce umowne . Umowy z udziaem konsumentw I. Uwagi oglne II. Charakter prawny wzorcw umownych. Rodzaje wzorcw. Zakres regulacji. Pojcie konsumentaNie ma znaczenia, w jaki sposb okrelany lub nazwany wzorzec. mechanizm zawarcia umowy przy pomocy wzorcaArt. 384. 1. Ustalony przez jedn ze stron wzorzec umowy, w szczeglnoci oglne warunki umw, wzory umw, regulaminy wi drug stron, jeeli zostay jej dorczone przy zawarciu umowy. 2. W razie gdy posugiwanie si wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjte, wie on take wtedy, gdy druga strona moga si z atwoci dowiedzie o jego treci. Nie dotyczy to jednak umw zawieranych z udziaem konsumentw, z wyjtkiem umw powszechnie zawieranych w drobnych, biecych sprawach ycia codziennego. 3. Za konsumenta uwaa si osob, ktra zawiera umow z przedsibiorc w celu bezporednio nie zwizanym z dziaalnoci gospodarcz

Art. 3841. Wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze cigym wie drug stron, jeeli zostay zachowane wymagania okrelone w art. 384, a strona nie wypowiedziaa umowy w najbliszym terminie wypowiedzenia Art. 385. 1. W razie sprzecznoci treci umowy z wzorcem umowy strony s zwizane umow. 2. Wzorzec umowy powinien by sformuowany jednoznacznie i w sposb zrozumiay. Postanowienia niejednoznaczne tumaczy si na korzy konsumenta Art. 3854. 1. Umowa midzy przedsibiorcami stosujcymi rne wzorce umw nie obejmuje tych postanowie wzorcw, ktre s ze sob sprzeczne. 2. Umowa nie jest zawarta, gdy po otrzymaniu oferty strona niezwocznie zawiadomi, e nie zamierza zawiera umowy na warunkach przewidzianych w 1

zwizanie wzorcem wydanym w trakcie trwania zobowizania cigego pierwszestwo indywidualnie uzgodnionej umowy przed wzorcem

konflikt formularzy w umowach midzy przedsibiorstwami

regulacje ochronne dbajce o interes konsumenta indywidualnego

Art. 3851. 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wi go, jeeli ksztatuj jego prawa i obowizki w sposb sprzeczny z dobrymi obyczajami, raco naruszajc jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowie okrelajcych gwne wiadczenia stron, w tym cen lub wynagrodzenie, jeeli zostay sformuowane w sposb jednoznaczny. 2. Jeeli postanowienie umowy zgodnie z 1 nie wie konsumenta, strony s zwizane umow w pozostaym zakresie. 3. Nie uzgodnione indywidualnie s te postanowienia umowy, na ktrych tre konsument nie mia rzeczywistego wpywu. W szczeglnoci odnosi si to do postanowie umowy przejtych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. 4. Ciar dowodu, e postanowienie zostao uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto si na to powouje. Art. 3852. Oceny zgodnoci postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje si wedug stanu z chwili zawarcia umowy, biorc pod uwag jej tre, okolicznoci zawarcia oraz uwzgldniajc umowy pozostajce w zwizku z umow obejmujc postanowienie bdce przedmiotem oceny. Art. 3853. W razie wtpliwoci uwaa si, e niedozwolonymi postanowieniami umownymi s te, ktre w szczeglnoci: 1) wyczaj lub ograniczaj odpowiedzialno wzgldem konsumenta za szkody na osobie, 2) wyczaj lub istotnie ograniczaj odpowiedzialno wzgldem konsumenta za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie zobowizania, 3) wyczaj lub istotnie ograniczaj potrcenie wierzytelnoci konsumenta z wierzytelnoci drugiej strony, 4) przewiduj postanowienia, z ktrymi konsument nie mia moliwoci zapozna si przed zawarciem umowy, 5) zezwalaj kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowizkw wynikajcych z umowy bez zgody konsumenta, 6) uzaleniaj zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszoci dalszych umw podobnego rodzaju, 7) uzaleniaj zawarcie, tre lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie majcej bezporedniego zwizku z umow zawierajc oceniane postanowienie, 8) uzaleniaj spenienie wiadczenia od okolicznoci zalenych tylko od woli kontrahenta konsumenta, 9) przyznaj kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wicej interpretacji umowy, 10) uprawniaj kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez wanej przyczyny wskazanej w tej umowie, 11) przyznaj tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodnoci wiadczenia z umow, 12) wyczaj obowizek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapaty za wiadczenie nie spenione w caoci lub czci, jeeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania, 13) przewiduj utrat prawa dania zwrotu wiadczenia konsumenta spenionego wczeniej ni wiadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadaj, rozwizuj lub odstpuj od umowy,

zakazane w obrocie z konsumentami klauzule

10

14) pozbawiaj wycznie konsumenta uprawnienia do rozwizania umowy, odstpienia od niej lub jej wypowiedzenia, 15) zastrzegaj dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania wanych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia, 16) nakadaj wycznie na konsumenta obowizek zapaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, 17) nakadaj na konsumenta, ktry nie wykona zobowizania lub odstpi od umowy, obowizek zapaty raco wygrowanej kary umownej lub odstpnego, 18) stanowi, e umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedueniu, o ile konsument, dla ktrego zastrzeono raco krtki termin, nie zoy przeciwnego owiadczenia, 19) przewiduj wycznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez wanych przyczyn, istotnych cech wiadczenia, 20) przewiduj uprawnienie kontrahenta konsumenta do okrelenia lub podwyszenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstpienia od umowy, 21) uzaleniaj odpowiedzialno kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiza przez osoby, za porednictwem ktrych kontrahent konsumenta zawiera umow lub przy ktrych pomocy wykonuje swoje zobowizanie, albo uzaleniaj t odpowiedzialno od spenienia przez konsumenta nadmiernie uciliwych formalnoci, 22) przewiduj obowizek wykonania zobowizania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienaleytego wykonania zobowizania przez jego kontrahenta, 23) wyczaj jurysdykcj sdw polskich lub poddaj spraw pod rozstrzygnicie sdu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a take narzucaj rozpoznanie sprawy przez sd, ktry wedle ustawy nie jest miejscowo waciwy

Konsument osoba zawierajca umow z przedsibiorc w celu bezporednio nie zwizanym z dziaalnoci gospodarcz

III. Zawarcie umowy przy uyciu wzorca IV. Niedozwolone klauzule umowne Niedozwolone klauzule umowne postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie, jeeli ksztatuj jego prawa i obowizki w sposb sprzeczny z dobrymi obyczajami, raco naruszajc jego interesy. nie dotyczy to jednak essentialia negotii jako przyjmowanych przez strony wiadomie, na zasadzie wyranego konsensusu. Co do podmiotw innych ni konsumenci zastosowanie ma oglna dyrektywa:Art. 3852. Oceny zgodnoci postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje si wedug stanu z chwili zawarcia umowy, biorc pod uwag jej tre, okolicznoci zawarcia oraz uwzgldniajc umowy pozostajce w zwizku z umow obejmujc postanowienie bdce przedmiotem oceny

Nie uzgodnione indywidualnie postanowienia te ,na ktrych tre konsument nie mia rzeczywistego wpywu. Indywidualne uzgodnienie oznacza zaistnienie co najmniej postaci negocjacji w odniesieniu do danej kwestii Ocena czy dany warunek jest niedozwolony nastpuje w odniesieniu do konkretnej umowy, katalog zawarty w art.. 3853 jest jedynie katalogiem pomocniczym. Klasyfikacja wymienionych w art. 3853 niedozwolonych klauzul umownych: 1) odnoszce si do zawarcia i wykonywania umowy; uzalenienie zawarcia lub wykonania umowy od zawarcia innej umowy, uzalenienie spenienia wiadczenia od okolicznoci zalenych tylko od woli kontrahenta konsumenta, przyznanie silniejszej stronie uprawnienia wycznej interpretacji umowy lub uprawnienia do stwierdzenia zgodnoci wiadczenia z umow 2) klauzule dotyczce zmiany umowy, rozwizania umowy lub odstpienia od niej ; m.in. pozbawienie konsumenta uprawnienia do rozwizania umowy, odstpienia od niej lub jej wypowiedzenia, zastrzeenia dla kontrahenta konsumenta uprawnienia do wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokrelony, bez wskazania wanej przyczyny wskazanej w umowie 3) klauzule dotyczce zakresu odpowiedzialnoci stron; m.in. postanowienia wyczajce lub ograniczajce odpowiedzialno wzgldem konsumenta za szkody na osobie, klauzula wyczajca lub istotnie ograniczajca odpowiedzialno wzgldem konsumenta za niewykonanie lub nienaleyte wykonanie umowy, klauzula nakadajca wycznie na konsumenta obowizek zapaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, naoenie na konsumenta, ktry nie wykona zobowizania lub odstpi od umowy, obowizku zapaty raco wygrowanej kary umownej lub odstpnego 4) klauzule jurysdykcyjne wyczenie jurysdykcji sdu polskiego, poddanie pod jurysdykcje sdu polubownego, narzucenie waciwoci sdu, ktry nie jest waciwy w myl ustawy Dodatkowo istnieje rejestr zakazanych klauzul umownych ustalony na podstawie rozstrzygni Sdu Antymonopolowego

V. Sankcja wprowadzenia do umowy niedozwolonych klauzul. Stosunek do oglnych zasad regulujcych dopuszczaln tre czynnoci prawnej Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem ,nalece do kategorii niedozwolonych klauzul umownych nie wi go, w pozostaym za zakresie strony s zwizane postanowieniami umowy. Nie kade np. naruszenie w umowie zasad wspycia spoecznego jest przejawem niedozwolonej klauzuli umownej, jedynie te, ktre raco naruszaj interes konsumenta

26. Zagadnienia szczeglne zwizane z zawarciem umowy I. Odesanie do czci oglnej prawa cywilnego II. Culpa in contrahendoDotyczy szkody wyrzdzonej w czasie pertraktacji

11

Art. 387 2. Strona, ktra w chwili zawarcia umowy wiedziaa o niemoliwoci wiadczenia, a drugiej strony z bdu nie wyprowadzia, obowizana jest do naprawienia szkody, ktr druga strona poniosa przez to, e zawara umow nie wiedzc o niemoliwoci wiadczenia Art. 736. Kto zawodowo trudni si zaatwianiem czynnoci dla drugich, powinien, jeeli nie chce zlecenia przyj, zawiadomi o tym niezwocznie dajcego zlecenie. Taki sam obowizek ciy na osobie, ktra dajcemu zlecenie owiadczya gotowo zaatwiania czynnoci danego rodzaju

w tych przypadkach odszkodowanie nie obejmuje penej szkody, a jedynie tzw. interes ujemny umowy

III. Umowa przedwstpna Treci umowy przedwstpnej jest zobowizanie si do zawarcia w przyszoci oznaczonej umowy jako umowy stanowczejArt. 389. Umowa, przez ktr jedna ze stron lub obie zobowizuj si do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstpna), powinna okrela istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin, w cigu ktrego ma by ona zawarta

Wano umowy przedwstpnej jest zalena: 1) od okrelenia w jej treci essentialia negotii 2) ustalenia terminu w cigu ktrego ma by zawarta Brak koniecznoci zachowania szczeglnych form, nawet gdy taka forma zastrzeona dla wanoci umowy, ktra ma by w przyszoci zawarta. Jednak by umowa przedwstpna wywara silniejszy skutek musi by zawarta w takiej samej formie jak umowa przyrzeczona 2 rodzaje skutkw prawnych wynikajcych z umowy przedwstpnej: 1) skutek silniejszy roszczenie do zawarcia umowy ,nawet wbrew woli dunika 2) skutek sabszy roszczenie o odszkodowanie za nie zawarcie przyrzeczonej umowyArt. 390. 1. Jeeli strona zobowizana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla si od jej zawarcia, druga strona moe da naprawienia szkody, ktr poniosa przez to, e liczya na zawarcie umowy przyrzeczonej. 2. Jednake gdy umowa przedwstpna czyni zado wymaganiom, od ktrych zaley wano umowy przyrzeczonej, w szczeglnoci wymaganiom co do formy, strona uprawniona moe dochodzi zawarcia umowy przyrzeczonej. 3. Roszczenia powysze przedawniaj si z upywem roku od dnia, w ktrym umowa przyrzeczona miaa by zawarta. Jeeli sd oddali danie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenie o naprawienie szkody przedawnia si z upywem roku od dnia, w ktrym orzeczenie stao si prawomocne

poszkodowanemu przysuguje wic w wypadku zachowania odpowiedniej formy upowanienie przemienne. Umowa ramowa porozumienie stron nakierowane na przysze wspdziaanie pomidzy kontrahentami, ktrzy przewiduj utrzymywanie przez pewien czas staych powiza gospodarczych nie ma obowizku ich egzekwowania, jedynie rygory na zasadach oglnych

27. Umowy o wiadczenie prze osob trzeci I. Umowa o wiadczenie przez osob trzeciNie mona obciy osoby trzeciej adnymi obowizkami, ale jeden z kontrahentw (skadajcy obietnic wykonania przez osob trzeci jakiego wiadczenia) bdzie odpowiada za niedotrzymanie danej obietnicy. 2 sytuacje: 1)skadajcy przyrzeczenie zobowizuje si jedynie e dooy stara aby osoba trzecia zachowa si w sposb oznaczony w umowie 2) skadajcy przyrzeczenie bierze na siebie gwarancj, e osoba trzecia zobowie si lub speni na rzecz danego kontrahenta okrelone wiadczenie unormowany w kc jedynie drugi przypadek

Art. 391. Jeeli w umowie zastrzeono, e osoba trzecia zacignie okrelone zobowizanie albo speni okrelone wiadczenie, ten, kto takie przyrzeczenie uczyni, odpowiedzialny jest za szkod, ktr druga strona ponosi przez to, e osoba trzecia odmawia zacignicia zobowizania albo nie spenia wiadczenia. Moe jednak zwolni si od obowizku naprawienia szkody speniajc przyrzeczone wiadczenie, chyba e sprzeciwia si to umowie lub waciwoci wiadczenia Art. 392. Jeeli osoba trzecia zobowizaa si przez umow z dunikiem zwolni go od obowizku wiadczenia, jest ona odpowiedzialna wzgldem dunika za to, e wierzyciel nie bdzie od niego da spenienia wiadczenia

II. Umowa o zwolnienie dunika od obowizku wiadczeniaUmowa taka ,jako nie zawierana z wierzycielem nie powoduje zmiany jego stosunku obligacyjnego z dunikiem innym rodzajem umowy umowa o zmian dunika na ktr wierzyciel musi wyrazi zgod:

Art. 519. 1. Osoba trzecia moe wstpi na miejsce dunika, ktry zostaje z dugu zwolniony (przejcie dugu). 2. Przejcie dugu moe nastpi: 1) przez umow midzy wierzycielem a osob trzeci za zgod dunika; owiadczenie dunika moe by zoone ktrejkolwiek ze stron; 2) przez umow midzy dunikiem a osob trzeci za zgod wierzyciela; owiadczenie wierzyciela moe by zoone ktrejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeeli wierzyciel nie wiedzia, e osoba przejmujca dug jest niewypacalna

brak zgody wierzyciel sprawia, e umowa taka przyjmie charakter umowy z art. 392

III. Umowa o wiadczenie na rzecz osoby trzeciej Jedna strona zobowizuje si wobec drugiej speni nalene jej wiadczenie na rzecz osoby trzeciej, nie biorcej w umowie udziau.Art. 393. 1. Jeeli w umowie zastrzeono, e dunik speni wiadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, moe da bezporednio od dunika spenienia zastrzeonego wiadczenia. 2. Zastrzeenie co do obowizku wiadczenia na rzecz osoby trzeciej nie moe by odwoane ani zmienione, jeeli osoba trzecia owiadczya ktrejkolwiek ze stron, e chce z zastrzeenia skorzysta.

12

3. Dunik moe podnie zarzuty z umowy take przeciwko osobie trzeciej

Wyjtkowo (np. w wypadku umw przewozu) osoba trzecia wraz z otrzymanymi prawami moe te zosta obciona pewnym obowizkiem W wypadku gdy osoba trzecia odmawia przyjcia wiadczenia wierzyciel ilekro nie sprzeciwia si to naturze stosunku (co miaoby miejsce np. w wypadku doywocia) moe da spenienia wiadczenia do swoich rk.

28. Dodatkowe zastrzeenia umowne I. Uwagi oglneDodatkowe postanowienia majce na celu zabezpieczenie interesw stron lub uelastycznienie wizi prawnej midzy dunikiem i wierzycielem Zwykle s to postanowienia dotyczce zadatku, umownego prawa odstpienia, odstpnego lub odszkodowania umownego (kary umownej)

II. Zadatek Zadatek suma pienina lub rzecz, ktr jedna z stron daje drugiej przy zawarciu umowy Swoboda interpretacji znaczenia zadatku Zadatek sensu stricto (kc) jest surogatem odszkodowania na wypadek, gdy umowa zawarta midzy stronami nie zostanie wykonanaArt. 394. 1. W braku odmiennego zastrzeenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, e w razie niewykonania umowy przez jedn ze stron druga strona moe bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstpi i otrzymany zadatek zachowa, a jeeli sama go daa, moe da sumy dwukrotnie wyszej. 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet wiadczenia strony, ktra go daa; jeeli zaliczenie nie jest moliwe, zadatek ulega zwrotowi. 3. W razie rozwizania umowy zadatek powinien by zwrcony, a obowizek zapaty sumy dwukrotnie wyszej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastpio wskutek okolicznoci, za ktre adna ze stron nie ponosi odpowiedzialnoci albo za ktre ponosz odpowiedzialno obie strony

Specyfika umw z zadatkiem: 1)przy umowach wzajemnych, przy ktrych by dany zadatek, strona uzyskuje specjalne udogodnienie, moe bowiem odstpi od umowy bez wyznaczania dodatkowego terminu 2) strona moe w kadym przypadku zachowa zadatek lub da zwrotu jego podwjnej wysokoci, chociaby adnej szkody nie poniosa, ale jeli poniosa szkod wyszej wartoci to nie moe da wicej ni zadatek 3) strona nie moe zwolni si od umowy przez samo zwrcenie zadatku w podwjnej wysokoci Danie zadatku jest umow realn, same umwienie nie wywouje skutkw, potrzeba take elementu jego wydania

III. Umowne prawo odstpienia Jednostronne odstpienie od umowy przewidziane w prawie zobowiza jako wyjtek, tylko w kilku przypadkach: 1)przy niektrych umowach jak zlecenie (w kadej chwili) lub spka (z wanych powodw) 2) przy umowach wzajemnych w razie niewykonania zobowizana przez drug stron take zastrzeenie:

Art. 395. 1. Mona zastrzec, e jednej lub obu stronom przysugiwa bdzie w cigu oznaczonego terminu prawo odstpienia od umowy. Prawo to wykonywa si przez owiadczenie zoone drugiej stronie. 2. W razie wykonania prawa odstpienia umowa uwaana jest za nie zawart. To, co strony ju wiadczyy, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba e zmiana bya konieczna w granicach zwykego zarzdu. Za wiadczone usugi oraz za korzystanie z rzeczy naley si drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie

Przy wykonaniu prawa odstpienia skutku ex tunc Zezwolenie na zastrzeenie umownego prawa odstpienia od umowy przenoszcej wasno nieruchomoci ( nie jest to zakazanym przez kc warunkiem) LEX COMISSORIA zastrzeenie, e strona moe odstpi od umowy, jeeli druga strona nie speni wiadczenia lub speni je nienaleycie. zwykle w wypadkach gdy takie niewykonanie nastpio z winy drugiej strony, ale moliwe take gdy zostao niezawinione

IV. Odstpne Umowa o odstpne wolno jednej z stron lub obu stronom odstpi od umowy za zapat oznaczonej sumy pieninej (odstpnego)

Art. 396. Jeeli zostao zastrzeone, e jednej lub obu stronom wolno od umowy odstpi za zapat oznaczonej sumy (odstpne), owiadczenie o odstpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostao zoone jednoczenie z zapat odstpnego.

Rozdzia VII Bezpodstawne wzbogacenie29. Pojcie bezpodstawnego wzbogacenia i jego unormowanie I. Uwaga wstpnaBezpodstawne wzbogacenie moe nastpi w wyniku: 1) dziaania wzbogaconego 2) dziaania tego, czyim kosztem wzbogaca si kto drugi 3) dziaania osoby trzeciej 4) zdarze nie majcych w ogle charakteru dziaa ludzkichArt. 405. Kto bez podstawy prawnej uzyska korzy majtkow kosztem innej osoby, obowizany jest do wydania korzyci w naturze, a gdyby to nie byo moliwe, do zwrotu jej wartoci

13

II. Formua generalna 3 przesanki powstania zobowizania z bezpodstawnego wzbogacenia: 1) przesunicie majtkowe 2) zwizek (nie tylko przyczynowy, ale oglny) midzy wzbogaceniem i zuboeniem 3) brak podstawy prawnej (brak causy) Przedmiotem roszczenia jest zwrot korzyci w naturze, a gdy to niemoliwe to zwrot wartoci korzyci Take korzyci i surogaty:Art. 406. Obowizek wydania korzyci obejmuje nie tylko korzy bezporednio uzyskan, lecz take wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostao uzyskane w zamian tej korzyci albo jako naprawienie szkody

Rozliczenie nakadw:Art. 408. 1. Zobowizany do wydania korzyci moe da zwrotu nakadw koniecznych o tyle, o ile nie znalazy pokrycia w uytku, ktry z nich osign. Zwrotu innych nakadw moe da o tyle, o ile zwikszaj warto korzyci w chwili jej wydania; moe jednak zabra te nakady, przywracajc stan poprzedni. 2. Kto czynic nakady wiedzia, e korzy mu si nie naley, ten moe da zwrotu nakadw tylko o tyle, o ile zwikszaj warto korzyci w chwili jej wydania. 3. Jeeli dajcy wydania korzyci jest zobowizany do zwrotu nakadw, sd moe zamiast wydania korzyci w naturze nakaza zwrot jej wartoci w pienidzu z odliczeniem wartoci nakadw, ktre dajcy byby obowizany zwrci

Zakres obowizku zwrotu:Art. 409. Obowizek wydania korzyci lub zwrotu jej wartoci wygasa, jeeli ten, kto korzy uzyska, zuy j lub utraci w taki sposb, e nie jest ju wzbogacony, chyba e wyzbywajc si korzyci lub zuywajc j powinien by liczy si z obowizkiem zwrotu

Sukcesja:Art. 407. Jeeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyska korzy majtkow kosztem innej osoby, rozporzdzi korzyci na rzecz osoby trzeciej bezpatnie, obowizek wydania korzyci przechodzi na t osob trzeci

nabywca w takim wypadku nie moe by jednak traktowany jak osoba ,ktra powinna liczy si z obowizkiem zwrotu ( z art. 409)

30. Nienalene wiadczenie I. Pojcie nienalenego wiadczeniawiadczenie dokonane bez istnienia odpowiedniej causy

II. Poszczeglne przypadkiArt. 410 2. wiadczenie jest nienalene, jeeli ten, kto je speni, nie by w ogle zobowizany lub nie by zobowizany wzgldem osoby, ktrej wiadczy, albo jeeli podstawa wiadczenia odpada lub zamierzony cel wiadczenia nie zosta osignity, albo jeeli czynno prawna zobowizujca do wiadczenia bya niewana i nie staa si wana po spenieniu wiadczenia

Nastpujce przypadki nienalenego wiadczenia: 1)gdy wi zobowizaniowa, usprawiedliwiajca wiadczenie nie istnieje w ogle lub te wprawdzie istnieje, ale nie w stosunku do osoby, ktra uzyskaa wiadczenie 2) gdy wi zobowizaniowa wprawdzie istniaa midzy stronami ale podstawa prawna wiadczenia odpada lub zamierzony cel wiadczenia nie zosta osignity 3) gdy wi zobowizaniowa midzy dwiema osobami miaa wynika z czynnoci prawnej, lecz czynno okazaa si niewana i nie staa si wana po spenieniu wiadczenia Wyczenie zwrotu wiadczenia:Art. 411. Nie mona da zwrotu wiadczenia: 1) jeeli speniajcy wiadczenie wiedzia, e nie by do wiadczenia zobowizany, chyba e spenienie wiadczenia nastpio z zastrzeeniem zwrotu albo w celu uniknicia przymusu lub w wykonaniu niewanej czynnoci prawnej; 2) jeeli spenienie wiadczenia czyni zado zasadom wspycia spoecznego; 3) jeeli wiadczenie zostao spenione w celu zadouczynienia przedawnionemu roszczeniu; 4) jeeli wiadczenie zostao spenione, zanim wierzytelno staa si wymagalna

III. Niegodziwo wiadczeniaArt. 412. Sd moe orzec przepadek wiadczenia na rzecz Skarbu Pastwa, jeeli wiadczenie to zostao wiadomie spenione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustaw lub w celu niegodziwym. Jeeli przedmiot wiadczenia zosta zuyty lub utracony, przepadkowi moe ulec jego warto

IV. Przypadek gry i zakaduArt. 413. 1. Kto spenia wiadczenie z gry lub z zakadu, nie moe da zwrotu, chyba e gra lub zakad byy zakazane albo nierzetelne. 2. Roszcze z gry lub zakadu mona dochodzi tylko wtedy, gdy gra lub zakad byy prowadzone na podstawie zezwolenia waciwego organu pastwowego

V. Skutki nienalenego wiadczenia Stosuje si generalnie przepisy dotyczce bezpodstawnego wzbogacenia]

31. Zbieg roszcze z bezpodstawnego wzbogacenia z innymi roszczeniami I. Uwaga wstpna II. Regua oglna i jej ograniczenia3 grupy najczstszych przypadkw zbiegu:

14

1)zbieg roszcze z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami wynikajcymi z praw rzeczowych, przede wszystkim wasnoci; dopki roszczenia z praw rzeczowych s w mocy, maj one pierwszestwo 2) zbieg roszcze z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami odszkodowawczymi; w wypadkach gdy dunik nie odpowiada za niemono wiadczenia zastosowanie maj przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. 3) Zbieg roszcze z bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami odszkodowawczymi ;brak unormowa, z bezpodstawnego wzbogacenia atwiejsze, ale z odszkodowania zazwyczaj o wikszej wartoci

Rozdzia VIII Czyny niedozwolone32. Uwagi oglne o czynach niedozwolonych I. Pojcie czynu niedozwolonegoPojcie czynu niedozwolonego jest szersze od pojcia deliktu (dziaania ludzkiego i zawinionego). Obejmuje take niektre czyny niezawinione oraz zdarzenia nie majce z dziaaniami ludzkimi nic wsplnego, ilekro wynika z nich szkoda i za t szkod prawo czyni kogo odpowiedzialnym.

II. Rola zobowiza z tytuu czynw niedozwolonych Wynika z oglnych zaoe obowizku naprawienia szkody III. Przesanki i zasady odpowiedzialnoci Przesanki odpowiedzialnoci bez ich istnienia odpowiedzialno nie powstaje, warunkuj tym samym powstanie obowizku naprawienia szkody, trzy przesanki: 1) szkoda w znaczeniu uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej 2) fakt ktry powoduje dan szkod, z ktrym ustawa czy obowizek jej naprawienia 3) zwizek przyczynowy midzy szkod a faktem. Co do faktu nie zawsze wymagana dodatkowa przesanka winy przy jego wywoaniu Zasady odpowiedzialnoci zasady wedle ktrych odpowiedzialno za szkod obcia ten, a nie inny podmiot prawa, 3 zasady: 1) zasada winy 2) zasada ryzyka 3) zasada susznoci korzystanie w wyjtkowych sytuacjach ,gdy 2 pierwsze zasady zawodz, a jednak obcienie kogo odpowiedzialnoci na rzecz poszkodowanego bdzie usprawiedliwione z uwagi na reguy wspycia spoecznego Zasada odpowiedzialnoci absolutnej niezalena od winy, rni si od zasady ryzyka i susznoci swym gwarancyjnym charakterem, nie uznaje si w ogle moliwoci wyczenia tej odpowiedzialnoci. Np. odpowiedzialno ubezpieczeniowa IV. Systematyka przepisw

33. Odpowiedzialno za wasne czyny I. Formua generalnaArt. 415. Kto z winy swej wyrzdzi drugiemu szkod, obowizany jest do jej naprawienia

Pierwszestwo zasady winy przed innymi zasadami odpowiedzialnoci Konieczno ustalenia 3 przesanek: 1) szkoda 2) fakt 3) zwizek przyczynowy Czynem zarwno dziaanie jak i zaniechanie Zarwno co do osoby fizycznej jak i prawnej:Art. 416. Osoba prawna jest obowizana do naprawienia szkody wyrzdzonej z winy jej organu

czyn organu jest uwaany za czyn samej osoby prawnej II. Wina, bezprawno zachowania si, subiektywna naganno Wina zawierajca zarwno elementy subiektywne jak i obiektywne: 1) element obiektywny szeroko rozumiana bezprawno postpowania, naruszanie przez zachowanie jaki regu postpowania, nakazw czy zakazw (take zachowania przekraczajce potrzeb ostronoci wymaganej przez zasady wspycia midzy ludmi, nawet jeli nie unormowane ustawowo). Gdy brak tego elementu (np. obrona konieczna, stan wyszej koniecznoci czy te dozwolona samopomoc, nie mona mwi o winie) 2) element subiektywny wadliwo zachowania si sprawcy, podmiotowy element winy. Niewaciwo zachowania si zwizana z momentem przewidywania i momentem woli. element subiektywny wyczony gdy nawet naruszono obowizujce zasady postpowania, ale naruszajcemu nie mona postawi zarzutu dla braku w danych okolicznociach przewidywania czy monoci kierowania swym postpowaniem 2 koncepcje oceniania winy podmiotowej (subiektywnej): 1) teoria psychologiczna pojmowanie winy jako stosunku psychologicznego sprawcy do czynu, wzgldnie oceny nastpstw, jakie czyn wywouje 2) teoria normatywna ocena nastawienia psychicznego sprawcy z zewntrz, moliwo postawienia mu zarzutu ze strony oceniajcego teoria przewaajce w polskim prawie cywilnym Stopnie winy:

15

umylno zamierzone podjcie dziaa sprzecznych z regu postpowania bd to powstrzymywanie si od dziaania mimo istnienia obowizku czynnego zachowania si. Sprawca chce popeni czyn lub przynajmniej godzi si z jego skutkami niedbalstwo nie dooenie przez sprawc naleytej starannoci. Wzorzec okrelany in abstracto ,niezalenie od cech osobistych i przymiotw sprawcy Przyjcie zasady z art. 355kc do caego prawa zobowiza:Art. 355. 1. Dunik obowizany jest do starannoci oglnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (naleyta staranno).

Race niedbalstwo niezachowanie starannoci ,jakiej mona wymaga od osb najmniej rozgarnitych

III. PoczytalnoArt. 425. 1. Osoba, ktra z jakichkolwiek powodw znajduje si w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkod w tym stanie wyrzdzon. 2. Jednake kto uleg zakceniu czynnoci psychicznych wskutek uycia napojw odurzajcych albo innych podobnych rodkw, ten obowizany jest do naprawienia szkody, chyba e stan zakcenia zosta wywoany bez jego winy

Niepoczytalny nie odpowiada za czyn wasny, mog za niego odpowiada przy istnieniu odpowiednich przesanek osoby sprawujce nad nim nadzr lub piecze.:Art. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowizany do nadzoru nad osob, ktrej z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczyta nie mona, ten obowizany jest do naprawienia szkody wyrzdzonej przez t osob, chyba e uczyni zado obowizkowi nadzoru albo e szkoda byaby powstaa take przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje si rwnie do osb wykonywajcych bez obowizku ustawowego ani umownego sta piecz nad osob, ktrej z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczyta nie mona

W wyjtkowych wypadach odpowiedzialno niepoczytalnego na zasadach susznoci:Art. 428. Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkod, a brak jest osb zobowizanych do nadzoru albo gdy nie mona od nich uzyska naprawienia szkody, poszkodowany moe da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeeli z okolicznoci, a zwaszcza z porwnania stanu majtkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego

IV. Obrona konieczna, stan wyszej koniecznoci, samopomoc Obrona konieczna polega na odparciu bezporedniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro wasnej lub innej osoby:Art. 423. Kto dziaa w obronie koniecznej, odpierajc bezporedni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro wasne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon napastnikowi

Stan wyszej koniecznoci polega na istnieniu bezporedniego zagroenia dla dobra wasnego lub cudzego nie wskutek zamachu czowieka, lecz wskutek innych zdarze, gdy im przeciwdziaanie wymaga koniecznego wyrzdzenia szkody:Art. 424. Kto zniszczy lub uszkodzi cudz rzecz albo zabi lub zrani cudze zwierz w celu odwrcenia od siebie lub od innych niebezpieczestwa grocego bezporednio od tej rzeczy lub zwierzcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynik std szkod, jeeli niebezpieczestwa sam nie wywoa, a niebezpieczestwu nie mona byo inaczej zapobiec i jeeli ratowane dobro jest oczywicie waniejsze anieli dobro naruszone

Samopomoc stosowanie w celu wykonania lub zabezpieczenia roszcze cywilnoprawnych w zasadzie niedozwolona. Dopuszczalna jedynie wtedy gdy wyranie wskazuje na to ustawa

V. Zwizek przyczynowy Odpowiedzialno za czyn wasny noszcy znamiona winy obcia sprawc, gdy midzy czynem tym a szkod zostanie ustalony zwizek przyczynowy. 2 teorie: 1) teoria rwnowartoci przyczyn wszystkie zdarzenia, ktrych zaistnienie wywouje w ostatecznym rezultacie skutek bdcy przedmiotem badania, s rwnowartociowe, o tyle o ile eliminacja ktregokolwiek z tych zdarze jako przyczyny wyczaaby zaistnienie danego skutku 2) teoria przyczynowoci adekwatnej zwizek przyczynowy dotyczy jedynie normalnych zwykych nastpstw danego czynu, nastpstwa nienormalnej czy nietypowe nie graj roli. + na bazie teorii przyczynowoci adekwatnej teoria zwizkw przyczynowych koniecznych i przypadkowych ( w zalenoci od tego w jakim stopniu czyn przyczyni si do ich wystpienia)Art. 361. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika 2. W powyszych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, ktre poszkodowany ponis, oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono

Jeeli z jednego zdarzenia powstaj rne szkody dla kilku podmiotw jednoczenie, a zwizek przyczynowy w odniesieniu do kadej z nich bdzie adekwatny, naprawienie kadej z tych szkd moe obcia tego, kto za dane zdarzenie jest odpowiedzialny. Jeeli jedna szkoda jest wynikiem dziaania lub zaniechania dwch lub wicej osb zachowanie kadej z nich podlega bdzie ocenie jako element istotny w acuchu przyczyn i skutkw przez to wywoanych , 2 moliwe sytuacje: w razie cznego dziaania lub zaniechania stopie przyczynienia si kadej z osb do wyrzdzenia szkody nie ma w zasadzie wpywu na odpowiedzialno odszkodowawcz ( jedyne efekty w zasadzie tylko co do regresw w stosunkach wewntrznych) w razie rozcznego dziaania osb, kade dziaanie moe wywoa odrbn odpowiedzialno, a zwizek przyczynowy jest ustalany odrbnie dla kadego z sprawcw Przyczynienie si poszkodowanego gdy w rozumieniu koncepcji zwizku przyczynowego z art. 361kc, zachowanie si poszkodowanego moe by uznane za jedno z ogniw prowadzcych do ostatecznego skutku w postaci szkody.

16

Art. 362. Jeeli poszkodowany przyczyni si do powstania lub zwikszenia szkody, obowizek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okolicznoci, a zwaszcza do stopnia winy obu stron

nie uprawnia on do cakowitego zniesienia odszkodowania

VI. Wspsprawstwo a wspodpowiedzialno Wspsprawcy mog odpowiada z oglnego art. 415 kc Podegacze, pomocnicy:

Art. 422. Za szkod odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto j bezporednio wyrzdzi, lecz take ten, kto inn osob do wyrzdzenia szkody nakoni albo by jej pomocny, jak rwnie ten, kto wiadomie skorzysta z wyrzdzonej drugiemu szkody

Odpowiedzialno pomocnikw i podegaczy tak samo jako wspsprawcw:Art. 441. 1. Jeeli kilka osb ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialno jest solidarna

przysuguje im take prawo do regresu, uzalenionego od stopnia przyczynienia si

VII. Rozkad ciaru dowodu Obcia poszkodowanego z :

Art. 6. Ciar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, ktra z faktu tego wywodzi skutki prawne

Istnienie domniema przerzucajcych ciar dowodu na drug osob

34. Odpowiedzialno za cudze czyny I. Uwaga wstpnaNa zasadzie winy: niepoczytalni osoby ktrym powierzono wykonanie czynnoci Na zasadzie ryzyka: podwadni

II. Odpowiedzialno za niepoczytalnych Niepoczytalni nie ponosz odpowiedzialnoci za swoje czynyArt. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowizany do nadzoru nad osob, ktrej z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczyta nie mona, ten obowizany jest do naprawienia szkody wyrzdzonej przez t osob, chyba e uczyni zado obowizkowi nadzoru albo e szkoda byaby powstaa take przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje si rwnie do osb wykonywajcych bez obowizku ustawowego ani umownego sta piecz nad osob, ktrej z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczyta nie mona

Osoby, ktrym nie mona przypisa winy:Art. 425. 1. Osoba, ktra z jakichkolwiek powodw znajduje si w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkod w tym stanie wyrzdzon. 2. Jednake kto uleg zakceniu czynnoci psychicznych wskutek uycia napojw odurzajcych albo innych podobnych rodkw, ten obowizany jest do naprawienia szkody, chyba e stan zakcenia zosta wywoany bez jego winy. Art. 426. Maoletni, ktry nie ukoczy lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialnoci za wyrzdzon szkod

Przyjcie przez kodeks zasady domniemania winy osoby nadzorujcej (art. 427kc) ,przerzucenie na niego obowizku dowodowego. Wyjtek od zasady nieodpowiedzialnoci ,wywodzcy si z zasad wspycia spoecznego:Art. 428. Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkod, a brak jest osb zobowizanych do nadzoru albo gdy nie mona od nich uzyska naprawienia szkody, poszkodowany moe da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeeli z okolicznoci, a zwaszcza z porwnania stanu majtkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego

III. Odpowiedzialno za czyny osb, ktrymi si posuono Zasad odpowiedzialno za szkod wyrzdzon przez osob, ktrej powierzyo si jak czynno Odpowiedzialno taka powstaje gdy nastpio uchybienie co do wyboru waciwej osoby, a szkoda nastpia przy wykonywaniu powierzonej czynnociArt. 429. Kto powierza wykonanie czynnoci drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon przez sprawc przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci, chyba e nie ponosi winy w wyborze albo e wykonanie czynnoci powierzy osobie, przedsibiorstwu lub zakadowi, ktre w zakresie swej dziaalnoci zawodowej trudni si wykonywaniem takich czynnoci

Domniemanie winy w wyborze (trzeba si od niego ekskulpowa) Przesank zastosowania artyku fakt wyrzdzenia szkody przy wykonaniu a nie przy okazji Kwestia winy osoby ktrej powierzono czynno bez znaczenia, prcz 2 przypadkw: 1)znaczenie dla poszkodowanego, gdy sprawca zawini, moe da odszkodowanie zarwno od powierzajcego jak i wykonawcy, ich odpowiedzialno ma wtedy charakter solidarny 2)dla powierzajcego, moe si w wypadku winy sprawcy domaga roszczenia regresowego od sprawcy Osoba ktrej powierzono czynno, jest w zakresie wykonywania czynnoci samodzielna wzgldem powierzajcego

IV. Odpowiedzialno za podwadnegoArt. 430. Kto na wasny rachunek powierza wykonanie czynnoci osobie, ktra przy wykonywaniu tej czynnoci podlega jego kierownictwu i ma obowizek stosowa si do jego wskazwek, ten jest odpowiedzialny za szkod wyrzdzon z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynnoci

Modyfikacja poprzedniej konstrukcje, z tym e powierzajcy czynno (tu zwierzchnik) nie moe si ekskulpowa przez udowodnienie e dokona waciwego wyboru, ponosi odpowiedzialno na zasadzie ryzyka Warunki zastosowania art. 430: 1) gdy czynno powierza zwierzchnik swojemu podwadnemu

17

2) szkoda powsta przy wykonywaniu czynnoci 3) wina sprawcy Za zwierzchnika uwaa si np. osob prawn jako podmiot nadrzdny, nie za bezporedniego przeoonego na stanowisku pracy hierarchicznie wyszym ni stanowisko podwadnego Konsekwencj wprowadzenia przesanki winy sprawcy, jest jego solidarna odpowiedzialno wraz z zwierzchnikiem, oraz moliwo wnoszenia roszcze regresowych wobec niego przez przeoonego Zastosowanie art. 430kc zostaje z reguy wyczone ,ilekro szkod wyrzdza pracownik przy wykonywaniu przez niego obowizkw pracowniczych, wg. Kodeksu pracy odpowiedzialno za szkod obcia wwczas pracodawc

35. Odpowiedzialno Skarbu Pastwa i pastwowych osb prawnych I. Uwaga wstpnaArt. 77 Konstytucji 1. Kady ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zostaa mu wyrzdzona przez niezgodne z prawem dziaanie organu wadzy publicznej

III. Zasada generalna i jej modyfikacjeArt. 417. 1. Skarb Pastwa ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon przez funkcjonariusza pastwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci. 2. Funkcjonariuszami pastwowymi w rozumieniu niniejszego tytuu s pracownicy organw wadzy, administracji lub gospodarki pastwowej. Za funkcjonariuszy pastwowych uwaa si rwnie osoby dziaajce na zlecenie tych organw, osoby powoane z wyboru, sdziw i prokuratorw oraz onierzy si zbrojnych

wyliczenie kto jest funkcjonariuszem ma charakter cisy ,a nie przykadowy Wina funkcjonariusza stanowi konieczn przesank odpowiedzialnoci opartej na art. 417 kc Przesanki odpowiedzialnoci Skarbu Pastwa: 1) szkoda 2) przez funkcjonariusza pastwowego 3) przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci 4) dziaaniem noszcym znamiona winy Czciowe odstpienie od zasady winy przez wprowadzenie tzw. winy bezimiennej ,odpowiedzialnoci Skarbu Pastwa gdy udowodniono e win ponosi kto z zespou funkcjonariuszy, ale nie mona ustali kto

Wedug SN mona przy braku winy funkcjonariusza powoa si bezporednio na art. 77 Konstytucji Zlikwidowanie przez orzeczenie TK Modyfikacja odpowiedzialnoci Skarbu Pastwa, rozszerzenie na zasadzie susznoci:Art. 419. W wypadku gdy Skarb Pastwa nie ponosi wedug przepisw niniejszego tytuu odpowiedzialnoci za szkod wyrzdzon przez funkcjonariusza pastwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci, poszkodowany moe da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody przez Skarb Pastwa, jeeli dozna uszkodzenia ciaa lub rozstroju zdrowia albo utraci ywiciela, a z okolicznoci, zwaszcza ze wzgldu na niezdolno poszkodowanego do pracy albo ze wzgldu na jego cikie pooenie materialne, wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego

w wypadku braku winy, gdy spenione przesanki: 1) postaci szkody tylko szkoda na osobie 2) niezdolno do pracy lub cikie pooenie materialne uzasadniajce przyznanie odszkodowania Decyzja uznaniowa sdu Unormowania w tych artykuach nie przesdzaj odpowiedzialnoci samego funkcjonariusza, moe on odpowiada take na warunkach oglnych, jego odpowiedzialno wwczas solidarna z Skarbem Pastwa

IV. Odpowiedzialno pastwowych osb prawnych Uregulowanie tak samo kwestii odpowiedzialnoci funkcjonariusza pastwowej osoby prawnej, z tym e:Art. 420. Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez funkcjonariusza pastwowej osoby prawnej, odpowiedzialno za szkod ponosi zamiast Skarbu Pastwa ta osoba prawna.

Pastwowa osoba prawna jedynie te spki prawa handlowego ,ktrych kapita zakadowy lub akcyjny pochodzi wycznie z mienia pastwowego

V. Odpowiedzialno jednostek samorzdu terytorialnegoArt. 4201. 1. Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona przez funkcjonariusza jednostki samorzdu terytorialnego przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci, odpowiedzialno za szkod ponosi ta jednostka samorzdu terytorialnego, w ktrej imieniu czynno bya wykonywana. Przepisy art. 419 i 420 stosuje si odpowiednio. 2. Funkcjonariuszami jednostek samorzdu terytorialnego w rozumieniu niniejszego tytuu s pracownicy samorzdowi, radni, czonkowie zarzdw gmin, powiatw i wojewdztw, a take inne osoby, do ktrych stosuje si przepisy o pracownikach samorzdowych. Za funkcjonariuszy jednostek samorzdu terytorialnego uwaa si take osoby dziaajce na zlecenie organw jednostek samorzdu terytorialnego oraz ich zwizkw. Art. 4202. Jeeli jednak szkoda zostaa wyrzdzona przez funkcjonariusza jednostki samorzdu terytorialnego przy wykonywaniu okrelonych ustawami zada z zakresu administracji rzdowej lub zleconych przez ustawy albo powierzonych, odpowiedzialno za szkod ponosz Skarb Pastwa i jednostka samorzdu terytorialnego solidarnie

VI. Przepisy szczeglneArt. 421. Przepisw powyszych o odpowiedzialnoci Skarbu Pastwa albo jednostki samorzdu terytorialnego za szkod wyrzdzon przez funkcjonariusza nie stosuje si, jeeli odpowiedzialno ta jest uregulowana w przepisach szczeglnych

S to m.in.: 1) solidarna odpowiedzialno komornika i Skarbu Pastwa wobec poszkodowanego 2) odszkodowanie za niesuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie

18

3) ograniczenia moliwoci dochodzenia przez onierzy odszkodowa z tytuu wypadku lub choroby pozostajcy wzwizku z sub wojskow (SN niezgodne z Konstytucj)

36. Odpowiedzialno za zwierzta i rzeczy I. Uwaga wstpna II. Odpowiedzialno za zwierzta2 przypadki: 1)gdy zwierze jest tylko narzdziem w rku czowieka odpowiada czowiek tak jakby wyrzdzi szkod czynem wasnym (z oglnego art. 415) 2) gdy zwierze wyrzdza szkod z wasnego popdu i przez swoje nie kierowane przez czowieka zachowanie odpowiedzialno waciciela itd.Art. 431. 1. Kto zwierz chowa albo si nim posuguje, zobowizany jest do naprawienia wyrzdzonej przez nie szkody niezalenie od tego, czy byo pod jego nadzorem, czy te zabkao si lub ucieko, chyba e ani on, ani osoba, za ktr ponosi odpowiedzialno, nie ponosz winy. 2. Chociaby osoba, ktra zwierz chowa lub si nim posuguje, nie bya odpowiedzialna wedug przepisw paragrafu poprzedzajcego, poszkodowany moe od niej da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody, jeeli z okolicznoci, a zwaszcza z porwnania stanu majtkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego

chodzi w 1 o win w nadzorze

III. Odpowiedzialno za wyrzucenie ,wylanie lub spadnicie czego z pomieszczeniaArt. 433. Za szkod wyrzdzon wyrzuceniem, wylaniem lub spadniciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba e szkoda nastpia wskutek siy wyszej albo wycznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za ktr zajmujcy pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialnoci i ktrej dziaaniu nie mg zapobiec

Odpowiedzialno na zasadzie ryzyka, zwolnienie od odpowiedzialnoci przez udowodnienie dziaania siy wyszej, wycznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej

IV. Odpowiedzialno za zawalenie si budowliArt. 434. Za szkod wyrzdzon przez zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli, chyba e zawalenie si budowli lub oderwanie si jej czci nie wyniko ani z braku utrzymania budowli w naleytym stanie, ani z wady w budowie

Odpowiedzialno na zasadzie ryzyka Budowla w szerokim tego sowa znaczeniu, rwnie jeli chodzi o przedmioty trwale przyczone

37. Odpowiedzialno za szkody wyrzdzone w zwizku z ruchem przedsibiorstw i uyciem elementarnych si przyrody I. Uwaga wstpna II. Koncepcja odpowiedzialnociArt. 435. 1. Prowadzcy na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad wprawiany w ruch za pomoc si przyrody (pary, gazu, elektrycznoci, paliw pynnych itp.) ponosi odpowiedzialno za szkod na osobie lub mieniu, wyrzdzon komukolwiek przez ruch przedsibiorstwa lub zakadu, chyba e szkoda nastpia wskutek siy wyszej albo wycznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za ktr nie ponosi odpowiedzialnoci. 2. Przepis powyszy stosuje si odpowiednio do przedsibiorstw lub zakadw wytwarzajcych rodki wybuchowe albo posugujcych si takimi rodkami

Musi chodzi tu o to eby od uycia si przyrody zaleao funkcjonowanie zakadu, uycie pojedynczych maszyn nie uzasadnia stosowania art. 435 kc Osob odpowiedzialn osoba prowadzca, w razie wtpliwoci obcia si samoistnego posiadacza Odszkodowanie naley si zarwno osobom postronnym jak i tym ktrych czy z zakadem stosunek pracy (mona zastosowa gdy odszkodowanie z tytuu ubezpieczenia i etc. nie pokryo roszcze pracownika) Przyczyny wyczajce odpowiedzialno: 1) sia wysza 2) szkoda nastpia wycznie z winy poszkodowanego 3) szkoda nastpia wycznie z winy osoby trzeciej, za ktr osoba prowadzca nie ponosi odpowiedzialnoci

III. Zakaz wycze ogranicze Charakter iuris cogens normy

38. Odpowiedzialno za szkody I. Uwaga wstpna II. Koncepcja odpowiedzialnociArt. 436. 1. Odpowiedzialno przewidzian w artykule poprzedzajcym ponosi rwnie samoistny posiadacz mechanicznego rodka komunikacji poruszanego za pomoc si przyrody. Jednake gdy posiadacz samoistny odda rodek komunikacji w posiadanie zalene, odpowiedzialno ponosi posiadacz zaleny. 2. W razie zderzenia si mechanicznych rodkw komunikacji poruszanych za pomoc si przyrody wymienione osoby mog wzajemnie da naprawienia poniesionych szkd tylko na zasadach oglnych. Rwnie tylko na zasadach oglnych osoby te s odpowiedzialne za szkody wyrzdzone tym, ktrych przewo z grzecznoci.

Podmiotem ponoszcym odpowiedzialno samoistny posiadacz (take zodziej), lub posiadacz zaleny. Odpowiada on take za czyny np. kierowcy

19

Gdy odpowiada jednoczenie posiadacz jak i kierowca (na zasadach oglnych) obaj s solidarnie zobowizani wobec poszkodowanego

III. Modyfikacja reguy podstawowej Ograniczenie odpowiedzialnoci z zasady ryzyka , do podstawowych zasad winy w 2 wypadkach: 1)zderzenia pojazdw (oba si poruszaj) 2)przewozu z grzecznoci IV. Zakaz wycze i ogranicze Charakter ius cogens V. Obowizkowe ubezpieczenia komunikacyjne 39. Odpowiedzialno za szkody wyrzdzone przy wykonywaniu praw podmiotowych I. Rnorodne przypadki II. Poniesienie szkody w cudzym lub wsplnym interesieArt. 438. Kto w celu odwrcenia grocej drugiemu szkody albo w celu odwrcenia wsplnego niebezpieczestwa przymusowo lub nawet dobrowolnie ponis szkod majtkow, moe da naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osb, ktre z tego odniosy korzy

40. Bezporednie zagroenie nastpienia szkodySytuacja nazywana roszczeniami zapobiegawczymiArt. 439. Ten, komu wskutek zachowania si innej osoby, w szczeglnoci wskutek braku naleytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez ni przedsibiorstwa lub zakadu albo nad stanem posiadanego przez ni budynku lub innego urzdzenia, zagraa bezporednio szkoda, moe da, aeby osoba ta przedsiwzia rodki niezbdne do odwrcenia grocego niebezpieczestwa, a w razie potrzeby take, by daa odpowiednie zabezpieczenie

Roszczenie prewencyjne, jego legitymacja czynna (prawo do wniesienia pozwu) przyznane wsko, tylko osobie bezporednio zainteresowanej

41. Naprawienie szkody w przypadkach szczeglnychW zwizku z naruszeniem dbr osobistych czowieka 1. Szkoda majtkowa Zasada penego odszkodowaniaArt. 444. 1. W razie uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynike z tego powodu koszty. Na danie poszkodowanego zobowizany do naprawienia szkody powinien wyoy z gry sum potrzebn na koszty leczenia, a jeeli poszkodowany sta si inwalid, take sum potrzebn na koszty przygotowania do innego zawodu. 2. Jeeli poszkodowany utraci cakowicie lub czciowo zdolno do pracy zarobkowej albo jeeli zwikszyy si jego potrzeby lub zmniejszyy widoki powodzenia na przyszo, moe on da od zobowizanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. 3. Jeeli w chwili wydania wyroku szkody nie da si dokadnie ustali, poszkodowanemu moe by przyznana renta tymczasowa

W wypadku mierci poszkodowanego:Art. 446. 1. Jeeli wskutek uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia nastpia mier poszkodowanego, zobowizany do naprawienia szkody powinien zwrci koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je ponis. 2. Osoba, wzgldem ktrej ciy na zmarym ustawowy obowizek alimentacyjny, moe da od zobowizanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do moliwoci zarobkowych i majtkowych zmarego przez czas prawdopodobnego trwania obowizku alimentacyjnego. Takiej samej renty mog da inne osoby bliskie, ktrym zmary dobrowolnie i stale dostarcza rodkw utrzymania, jeeli z okolicznoci wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego. 3. Sd moe ponadto przyzna najbliszym c