Zofia JaniszewskaUrząd Regulacji Energetyki

Perspektywy liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce -

– szanse i zagrożenia

Warszawa, czerwiec 2005

O czym będzie mowa?

Po co i komu potrzebna jest liberalizacja Prawne i instytucjonalne uwarunkowania

liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce

Przeszkody w drodze do wolnego rynku Odpowiedzi na pojawiające się trudności

Po co i komu potrzebna jest liberalizacja? Szansa dla odbiorcy… szansa na usługę łatwo

dostępną, tańszą i lepiej zorganizowaną Mobilizacja dla przedsiębiorcy… działania

proefektywnościowe szansą na uzyskanie dobrej pozycji konkurencyjnej na rynku międzynarodowym

Nadzieja na lepsze jutro – innowacyjność, ochrona środowiska…

Liberalizacja – wszędzie tam, gdzie to jest możliweRegulacja – tylko tam, gdzie to jest konieczne

Co ogranicza liberalizację?

Bariery rozwoju konkurencyjnego rynku energii: prawne (ramy legislacyjne),

instytucjonalne (struktura rynków), organizacyjne (przygotowanie do uczestnictwa w rynku),

ekonomiczne (ograniczenie swobody kształtowania cen), psychologiczne (niechęć do podejmowania ryzyka).

Ramy prawne procesu liberalizacji – - regulacje europejskieDyrektywa 2003/54 - Preambuła Strategia Lizbońska - wezwanie do przyspieszenia

liberalizacji elektroenergetyki Swobody gwarantowane obywatelom przez Traktat:

swobodny przepływ towarów, wolność świadczenia usług, prawo do swobodnego przepływu osób

możliwe są tylko w warunkach w pełni otwartego rynku, zapewniającego wszystkim konsumentom swobodny wybór sprzedawców, a wszystkim sprzedawcom swobodną dostawę dla własnych odbiorców

Ramy prawne procesu liberalizacji – - regulacje krajowe Dostęp stron trzecich do sieci

Zatwierdzanie IRiES (przesyłowej i dystrybucyjnych) w zakresie bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi,

Zwalnianie z obowiązku przedstawiana taryf do zatwierdzenia

Kontrola rynku - możliwość cofnięcia udzielonego zwolnienia

Ustawowe przesłanki podjęcia decyzji o zwolnieniu - art. 49 ust. 3.

Ramy instytucjonalne rynku energii – wytwarzanie energii elektrycznej (1) około 120 koncesjonowanych wytwórców 12 elektrowni lub zespołów elektrowni 18 elektrociepłowni lub zespołów elektrociepłowni

Udział w wolumenie sprzedaży energii wytwórców systemowych w 2004 r. - największy wytwórca - 38,76% - trzej najwięksi wytwórcy - 65,54%

Ramy instytucjonalne rynku energii – wytwarzanie energii elektrycznej (2)

kontraktypoza kontraktami

Podział rynków wytwórców i odbiorców w Polsce na podstawie danych statystycznych za rok 2004

Rynek wytwórców systemowych

odbiorcyuprawnieni doTPApozostaliodbiorcy

odbiorcykorzystajacy zTPApozostaliodbiorcy TPA Rynek

odbiorców

Ramy instytucjonalne rynku energii – przesyłanie energii elektrycznej naturalny monopol sieciowy szeroki zakres regulacji, m.in. w zakresie:

- koncesjonowania- zatwierdzania taryf- zatwierdzania zasad wymiany transgranicznej- uzgadniania planów rozwoju sieci- zatwierdzania IRiESP (w części dotyczącej zasad

bilansowania i zarządzania ograniczeniami) Operator Systemu Przesyłowego - PSE-Operator S.A.

– wydzielenie i plan „uskarbowienia”

Ramy instytucjonalne rynku energii – dystrybucja energii elektrycznej (1) naturalne monopole sieciowe o zasięgu lokalnym –

- 14 Spółek Dystrybucyjnych zakres regulacji – podobny jak w przypadku

działalności przesyłowej brak prawnego rozdziału działalności dystrybucyjnej i

obrotowej (wyłącznie rozdział księgowy) ↔ brak niezależnych Operatorów Systemów Dystrybucyjnych

planowana dalsza konsolidacja - 9 skonsolidowanych spółek dystrybucyjnych…

Ramy instytucjonalne rynku energii – dystrybucja energii elektrycznej (2)Przewidywany podział rynku skonsolidowanych spółek dystrybucyjnych

Przedsiębiorstwo

Wolumen sprzedaży

[TWh]

Udział w rynku

sprzedaży [%]

Ilość odbiorców

[mln]

Udział w rynku

odbiorców [%]

ENEA 15,0 15,4 2,2 14,3EnergiaPro 11,1 11,4 1,6 10,4ENION 14,5 14,9 2,3 14,7ENERGA 16,8 17,2 2,7 17,1GZE 8,0 8,2 1,1 7,0L5 16,2 16,6 3,1 19,9EN Podkarpacka 3,6 3,7 0,7 4,2Ł2 6,6 6,8 1,1 7,0STOEN 5,7 5,8 0,8 5,2Razem 97,5 100,0 15,7 100,0

Uwaga: dane dotyczące wolumenu sprzedaży pochodzą ze sprawozdań spółek dystrybucyjnych i dotyczą wyłącznie sprzedaży do odbiorcy końcowego

Ramy instytucjonalne rynku energii – obrót energią elektryczną ok. 300 koncesjonowanych przedsiębiorstw,

z czego… …ok. 20 aktywnych na rynku spółek obrotu… …o rocznym wolumenie sprzedaży ok. 30-35 TWh

(ok. 22-25 % całkowitego zapotrzebowania).

Zagrożenia dla procesu liberalizacji – konsolidacja pionowa(1) „unbundling” i (2) niezależność operatorów sieci są podstawami skutecznego działania rynku

dostęp do sieci musi być:- przejrzysty- wolny od dyskryminacji - rzetelnie wyceniony

(Dyrektywa 2003/54)

Odpowiedź - operatorzy systemów elektroenergetycznych 28 lipca 2004 r. - wyznaczenie OSP (PSE - Operator

S.A.) - odpowiedzialny za przesył energii w sieciach wysokich napięć oraz bezpieczeństwo systemu

1 lipca 2007 r. - ostateczny termin wydzielenia OSD – odpowiedzialnych za dystrybucję energii w sieciach średnich i niskich napięć – ze spółek dystrybucyjnych

Zagrożenia dla procesu liberalizacji – kontrakty długoterminowe (KDT) KDT wiążą około 50% produkowanej energii energia objęta KDT jest dostępna wyłącznie dla

PSE SA, konserwując duży udział tego przedsiębiorstwa w zakupie energii w kraju

wytwórcy posiadający KDT nie odczuwają konieczności zwiększania efektywności, ponieważ kształtują ceny w oparciu o własne koszty

wytwórcy ci mają zapewniony odbiór energii - nie muszą pozyskiwać odbiorców

Odpowiedź – nowy projekt rozwiązania KDT (podstawowe informacje) Warunek rozwiązania kontraktu - wyrażenie zgody

przez wytwórcę, który w zamian otrzyma… …środki na pokrycie kosztów osieroconych

powstałych w wyniku rozwiązania kontraktów… …w wysokości i na zasadach określonych zgodnie z

metodologią Komisji Europejskiej, czyli… …wypłata „z góry” bazowej wysokości kosztów

osieroconych i… …coroczna korekta wypłaconej kwoty w zależności

od poziomu cen rynkowych.

Zagrożenia dla procesu liberalizacji – karygodne praktyki przedsiębiorstw… … głównie Spółek Dystrybucyjnych, utrudniających

uprawnionym odbiorcom zmianę dostawcy poprzez: narzucanie nieuzasadnionych wymagań

technicznych, np. w zakresie opomiarowania lub dróg transmisji danych

niekorzystną zmianę warunków dostarczania energii odbiorcom odchodzącym „na rynek”

Odpowiedź – działania Prezesa URE, w zakresie: rozstrzygania sporów (art. 8 ustawy – Prawo

energetyczne) – na wniosek strony tworzenia standardów zmiany dostawcy publikowania stanowisk wydawania opinii w sprawach indywidualnych

Prezes URE zachęca do składania wniosków o rozstrzygnięcie sporów w sprawie TPA…

Zagrożenia dla procesu liberalizacji – mankamenty rozwiązań systemowych brak dywersyfikacji źródeł wytwarzania w wyniku

spłaszczania profilu dobowego cen na rynku energii zakłócone działanie konkurencji cenowej wskutek

subsydiowania produkcji niektórych wytwórców przychodami z „gry ograniczeniami technicznymi”

brak właściwych sygnałów ekonomicznych dla lokalizacji nowych źródeł energii elektrycznej i dużych odbiorców

brak motywacji do działań inwestycyjnych nastawionych na usuwanie ograniczeń technicznych

wysoki udział opłaty przesyłowej w kosztach pozyskania energii elektrycznej przez odbiorców

Odpowiedź – Zespół do spraw Rozwiązań Systemowych Rynku Energii Elektrycznej…powołany 14 marca b.r. przez ZPE Cel - opracowanie rozwiązań zmierzających do

eliminacji negatywnych skutków obecnego modelu i ustalenie harmonogramu wdrożenia nowych rozwiązań

Skład: - przewodniczący - Prezes URE- członkowie – przedstawiciele MGiP, UOKiK, UKIE,

PSE-Operator S.A., TGPE, PTEZ, PTPiREE i TOE