Embed Size (px)
Citation preview
ZORG OM VERNIEUWING
Bouwstenen voor een nieuw regeerakkoord
Instituut “Clingendael” - 25 januari 2006
6e Clingendael European Health Forum
Clingendael, 25 januari 2006
Tilburgse School voor Politiek en Bestuur
TNS-Nipo
Zorg om Vernieuwing
Inleiding
Dynamiek in de gezondheidszorg
Patiënten/Zorgvragers/Burgers
Zorgaanbieders/professionals
Zorgverzekeraars
Rijksoverheid
Overheidsdiensten
Gemeenten
Medische industrieBanken
Werkgevers
EU
Vraagstelling
Hoofdvraag
Aan welke randvoorwaarden moet voldaan worden zodat een marktgerichte zorg ook innoverend kan zijn?
Deelvragen:
• Hoe verhouden de trends aan de vraagzijde zich tot de trends aan de aanbodzijde?
• Zijn randvoorwaarden voor innovatie en vraaggerichtheid in het nieuwe zorgstelsel aanwezig?
• Welke kansen en bedreigingen treden op?
De innovatieparadox (1)
Er treedt een drietal paradoxen op bij de ontwikkeling en verspreiding van innovaties.
1. Decentralisatieparadox:
> Centralisatie in het kader van decentralisatie.
> Van controle vooraf naar toezicht achteraf: verwijdering of verplaatsing van bureaucratie?
> Oorzaak: de wetgever, maar ook instellingen, verzekeraars, beroepsgroepen en burgers zelf.
De innovatieparadox (2)
2. Informatieparadox
> Meer meten is niet altijd meer weten.
> De grenzen van de transparantie.
3. Keuzevrijheidsparadox
> Naarmate patiënten meer keuzes voorgeschoteld krijgen dan kiezen ze steeds minder.
> Vraagsturing is soms ‘verkapte’ aanbodsturing.
Onderzoeksverantwoording
• Universiteit van Tilburg
>Expertgesprekken/interviews
>Stakeholderanalyse
>Documentonderzoek
• TNS-Nipo
>Enquête zorgverleners (n=290)
>Enquête burgers (n=549)
• Gezamenlijke analyse: confrontatie van perspectieven van verschillende stakeholders.
Trends(vraagkant)
Tevredenheid over Nederlandse gezondheidszorg
8 11 10 10 12
66 64 6472
60
23 18 1915
22
34 4
4 623
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Publiek, werkzaamin de zorg
Publiek, nietwerkzaam in de
zorg
Totaal publiek Huisartsen Specialisten
Heel tevreden Tamelijk tevreden Niet zo tevreden
Helemaal niet tevreden Geen mening
%
Belangrijkste problemen in de gezondheidszorg
Totaal Huis- Specia-publiek artsen listen
% % %
Wachtlijsten 37 26 8
Hoge werkdruk 33 8 18
Onpersoonlijk 14 12 6
Te weinig geld 11 4 5
Slechte samenwerking 10 14 8
Bureaucratie, papierwerk 7 32 34
Te grote invloed derden 7 26 29
Management/vergadercultuur 5 8 18
Gemiddeld aantal genoemde problemen 1,72 2,23 2,05
Wie is verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van goede zorg?
50
79
51
73
19
11
22
810
5
12
1421
515
5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Totaal publiek 1999 Totaal publiek 2005 Zorg-verleners 1999 Zorg-verleners 2005
De overheid Zorgverzekeraars Huisartsen en specialisten Andere(n)
%
Stelling: ‘In ziekenhuizen heb je tegenwoordig te veel managers in verhouding tot het aantal doctoren’
48
71
36
23
14
3 2
2
1
0 20 40 60 80 100
Huisartsen
Specialisten
Helemaal mee eens Grotendeels mee eens Grotendeels niet mee eens
Helemaal niet mee eens Geen mening
%
Behoefte aan zorgverleners buiten kantooruren
63
82
41
54
43
36
30
38
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Nederlandse bevolking 1999 Nederlandse bevolking 2005
Huisarts Medisch specialist Fysiotherapeut Psychotherapeut
%
Heeft iedereen in de praktijk gelijke rechten op gezondheidszorg ….
Totaal Huis- Specia-publiek artsen listen
Op dit moment? % % %Ja 36 58 61Nee 58 39 35Weet niet 6 3 4
----- ----- -----100 100 100
Over 15 jaar? % % %Ja 18 10 17Nee 62 78 65Weet niet 19 13 18
----- ----- -----100 100 100
Meningen over solidariteit
82
75
77
74
60
29
22
25
45
25
17
22
20
24
39
67
73
70
52
72
1
3
3
2
1
4
5
5
3
3
0 20 40 60 80 100
Chronische patiënten
Rest van het publiek
Totaal publiek
Huisartsen
Specialisten
Chronische patiënten
Rest van het publiek
Totaal publiek
Huisartsen
Specialisten
Mee eens Niet mee eens Geen mening
%
Stellling: 'Goede zaak dat rijk meebetaalt voor arm'
Stellling: 'Goede zaak dat gezond meebetaalt voor ziek'
Marktgedrag(aanbodkant)
Strategieën
Veel voorkomende strategieën:
• Specialisatie (Centers of Excellence)
• Verwetenschappelijking
• Ontwikkeling opleidingen (teaching hospitals)
• Internationalisering (Euregio)
• Fusie-, alliantie- en netwerkvorming
> Defensieve, offensieve en differentiatiestrategieën
Typering marktgedrag
• Gemeenschapsgericht ondernemersgedrag
>innovatie via zorgconcerns, zorgnetwerken, coalitieverbanden
• Intern gericht ondernemersgedrag
>innovatie via modernisering productieprocessen, ICT
• Marktgericht ondernemersgedrag
>innovatie via vermarkting van zorg en diensten
Afstemming vraag en aanbod:
meer keuzevrijheid?
Voor welke producten heeft keuzevrijheid het gunstige effect?
36
60 60
34
812
4 31 1
26
31
24
0
10
20
30
40
50
60
70
Totaal publiek Huisartsen Specialisten
Vaste telefonie Zorgverzekering/ gezondheidszorgElektriciteit GasWeet niet/geen van deze
%
Leidt grotere keuzevrijheid tot …..
Totaal Huis- Specia-publiek artsen listen
% % %Lagere prijzen 53 53 64Hogere prijzen 22 24 18Geen verschil/kan niet beoordelen 25 23 18
----- ----- -----100 100 100
Betere kwaliteit 33 28 47Slechtere kwaliteit 36 54 31Geen verschil/kan niet beoordelen 32 18 22
----- ----- ----- 100100 100
Leidt grotere keuzevrijheid tot …..
Voor twee Voor één of meer
Nooit product producten overgestapt overgestaptovergestapt
% % %Lagere prijzen 50 47 67Hogere prijzen 23 25 15Geen verschil/kan niet beoordelen 27 28 18
----- ----- -----100 100 100
Betere kwaliteit 30 31 40Slechtere kwaliteit 38 36 32Geen verschil/kan niet beoordelen 32 33 29
----- ----- ----- 100100 100
Afstemming vraag en aanbod: innovatieve
praktijken?
In welke sector is innovatie het meest nodig?
Totaal Huis- Specia-publiek artsen listen
% % %Gezondheidszorg 31 14 12Overheid 27 43 42Onderwijs 20 21 26Landbouw 4 8 6Industrie 4 6 4Banken en verzekerings- bedrijven 3 1 2Bouw 1 3 3Anders 1 - 3Weet niet 8 3 3
----- ----- -----100 100 100
Belangrijkste niveau van innovatie volgens zorgverleners
10
65
21
4
15
47
36
3
0
10
20
30
40
50
60
70
Institutioneel niveau (stelselals zodanig)
Operationeel niveau (o.a.nieuwe
samenwerkingsverbanden)
Technologisch niveau Geen antwoord
Huisartsen Specialisten
%
Wie is verantwoordelijk voor innovatie van de gezondheidszorg?
Totaal Huis- Specia-publiek artsen listen
% % %
De overheid 60 54 26
Zorgverzekeraars 10 3 3
Huisartsen en specialisten9 34 55
Ziekenhuizen 15 4 13
Farmaceutische bedrijven 1 1 1
Andere(n) 5 4 2
* Voornamelijk de eigen werkgever.
Hoe belangrijk is innovatie in en van de gezondheidszorg?
42
36
36
21
37
40
39
39
51
40
10
17
16
21
15
3
3
3
7
6
5
5
6
2
0 20 40 60 80 100
Publiek, werkzaam in dezorg
Publiek, niet werkzaam inde zorg
Totaal publiek
Huisartsen
Specialisten
Heel belangrijk Tamelijk belangrijk Niet zo belangrijk
Helemaal niet belangrijk Geen mening
%
Verwachtingen van de Zorgverzekeringswet:prikkel tot innovatie?
Weet men voldoende af van de nieuwe zorgverzekering?
27
27
27
28
32
50
45
46
53
51
23
27
27
19
17
0 20 40 60 80 100
Publiek, werkzaam in dezorg
Publiek, niet werkzaam inde zorg
Totaal publiek
Huisartsen
Specialisten
Weet er voldoende van af Twijfelt of men er voldoende vanaf weet Weet er onvoldoende van af
%
Hoe pakt nieuwe Zorgverzekeringswet financieel voor u uit?
5
8
3
9
7
23
25
25
26
25
65
55
61
54
56
8
12
11
11
12
0 20 40 60 80 100
Publiek, werkzaam in dezorg
Publiek, niet werkzaam inde zorg
Chronische patiënten
Rest van het publiek
Totaal publiek
Gunstig Neutraal Ongunstig Weet niet
%
De kwaliteit van de zorg zal door de nieuwe Zorgverzekeringswet …
4
4
2
3
60
53
54
26
42
26
23
23
60
44
15
20
19
12
11
0 20 40 60 80 100
Publiek, werkzaam in dezorg
Publiek, niet werkzaam inde zorg
Totaal publiek
Huisartsen
Specialisten
Verbeteren Gelijk blijven Verslechteren Weet niet
%
Leiden eigen risico en no claim tot afname van de vraag naar zorg?
15
30
26
33
51
83
67
71
63
48
2
3
3
4
1
0 20 40 60 80 100
Chronische patiënten
Rest van het publiek
Totaal publiek
Huisartsen
Specialisten
Denkt van wel Denkt van niet Geen mening
%
Verklaringen voor de innovatieparadox
De belangrijkste invloedsfactoren
• Stelselproblemen
• Niet alles wat kan is geoorloofd en andersom
• De patiënt komt er aan, maar is er nog niet
• Culturele en sociale factoren doorslaggevend
• De aanwezigheid van een korte én/of lange termijn perspectief op innoveren
• Afnemend vertrouwen
Enkele kansen voor innovatie
• Ruimere aanbodmogelijkheden
• Overheid als marktmeester
• Koopkrachtige en geïnformeerde burgers
• Best practices doen volgen
• Grote bereidheid tot veranderen (niet bij burgers!)
• Meer transparantie: benchmarks, keuzemogelijkheid
• Prikkels voor doelmatigheid en kwaliteit
• Managementprofessie ontwikkelt zich verder
• Nieuwe spelers komen de zorgarena binnen
Bedreigingen voor innovatie
• Onzekerheid en onduidelijkheid stelselverandering: dalend vertrouwen
• Nieuwe bureaucratie: toezicht & controle
• Reactieve houding veld (innoveren loont niet altijd)
• Slechte communicatie over best practices
• Innoveren loont niet altijd
• Dominantie prijs boven kwaliteit
• Grenzen aan keuzevrijheid
• Defensief marktgedrag (monopolisering)
• Slecht imago managers en verzekeraars
Conclusies & aanbevelingen
Enkele conclusies
• Stelselherziening alleen is niet voldoende voor innovatie.
• Innovatieparadox treedt op: te beperkte verspreiding en implementatie van innovaties.
• Innoveren is samenspel (ook cultureel bepaald!).
• Wisselend vertrouwen in nieuw zorgstelsel:> experts: gematigd positief
> zorgverleners: negatief over mogelijke keuzevrijheid en over invloed verzekeraars en niet-medici
> consumenten: onduidelijkheid, onzekerheid, maar wél negatieve financiële verwachtingen voor de toekomst;
> men gaat wel switchen van verzekeraar
Voorbij de innovatieparadox: aanbevelingen 1. Verspreiding van innovaties via keteninnovatie
2. Meer prominente publicatie van best en bad practices
3. Sterker aanspreken beroepsverenigingen op implementatie!
4. Stel kwaliteit centraal in het toezicht
5. Politiek moet zich beheersen
6. Versterking kennisinfrastructuur (via innovatiecentra)
7. Verzekeraars beoordelen op inkoop innovatieve praktijken
8. Betere instrumentatie patiënten- en consumenten
9. Industrie moet zijn innoverende rol versterken
10. Krachtig arbeidsmarktbeleid en focus op innovaties op het gebied van preventie.
Wie is de grote ‘winnaar’ bij de invoering van de Zorgverzekeringswet?
Totaal Huis- Specia-publiek artsen listen
% % %
GEEN ‘grote winnaar’ 25 15 29
De zorgverzekeraars 36 70 47
De overheid 30 9 14
De minister zelf 17 38 24
De farmaceutische bedrijven4 2 1
Anders 9 7 3
Weet niet 12 2 4
