zakres podstawowyi rozszerzony

Język polskiPodręcznik

LICEUMTECHNIKUM

2Zrozumieć tekstzrozumieć człowieka

2Język polski w ćwiczeniachonline

Oferta: sklep.wsip.pl

Autorzy podręcznika: Dariusz Chemperek, Adam Kalbarczyk, Dariusz Trześniowski

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr Jadwigi Bednarek, dr. Wojciecha Kaliszewskiego, mgr Teresy Zawiszy-Chlebowskiej.

Zakres kształcenia: podstawowy i rozszerzonyEtap edukacyjny: IVTyp szkoły: szkoły ponadgimnazjalneRok dopuszczenia: 2013

Numer ewidencyjny w wykazie (dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika): 463/4/2013

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.Warszawa 2013Wydanie pierwsze

ISBN 978-83-02-13861-4 (całość)ISBN 978-83-02-13860-7 (część II)

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Agnieszka Fedorowicz, Małgorzata Magenta-Siemiaszko (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny), Anna Rogowska (współpraca redakcyjna)Redakcja językowa: Rozalia SłodczykRedakcja techniczna: Iwona BiałkowskaProjekt okładki: Joanna PlakiewiczProjekt grafi czny i opracowanie grafi czne: Katarzyna TrzeszczkowskaFotoedycja: Natalia MarszałekSkład i łamanie: Recontra Studio Grafi czne

Zalecane wymagania systemowe i sprzętowePodręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).

Pomoc techniczna: epomoc@wsip.com.pl

Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.pl

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

3S P I S T R E Ś C I

M O D E R N I Z M

TABLICA CHRONOLOGICZNA – modernizm i dwudziestolecie międzywojenne ................. 10

1 Młoda Polska – początki modernizmu ................................................................................. 18

INFOGRAFIKA: Secesja .............................................................................................................. 22

2 Szczęście wielkiej energii... Filozofi a modernizmu ................................................................ 24

• Friedrich Nietzsche Moralność panów i niewolników

3 Jedna śmierć w zamian za sto istnień... Credo rosyjskiego nihilisty ..................................... 29

• Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara

4 Po prostu zabiłem... Nowoczesna literacka psychologia zbrodni ........................................ 35

• Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara

5 Czymże byłabym bez Boga? Sonia Marmieładowa – grzesznica i święta ........................... 39

• Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara

6 Potencjalna nieskończoność dialogu... Poetyka powieści polifonicznej R ............................ 44

• Michaił Bachtin Powieść polifoniczna M

7 Co zostało nam, co wszystko wiemy... Dekadentyzm w poezji Młodej Polski ...................... 48

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer Koniec wieku XIX

• Stanisław Korab-Brzozowski O, przyjdź!

8 Krzywiłem ludzi prostych... Współczesne oblicza dekadentyzmu R ................................... 55

• Marcin Świetlicki Żegnanie

• Marcin Świetlicki Zły ptak

9 Lubię, kiedy kobieta omdlewa w objęciu... Poezja miłosna wczoraj i dziś ............................. 58

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer [Lubię, kiedy kobieta...] • Anna Świrszczyńska Rozczarowana i szczęśliwa 10 Przejrzyste, zwiewne [...] błękitne zadumanie... Impresjonizm w malarstwie i w poezji ............................................................................................................................. 63

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer W lesie

11. Nade wszystko muzyki! Muzyczność i nastrojowość poezji impresjonistycznej R ........... 68

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym)

• Paul Verlaine Sztuka poetycka

12 Wynaturzone okazy gatunku ludzkiego... Obraz życia i pracy ludzi wykluczonych ............ 74

• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni 13. Miłe, wykwintne, przyjemne sale... i mieszkanie [...] puste jak psiarnia. Idea domu i bezdomności ......................................................................................................................... 79

• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni 14. Słowo tajemnicze zawierające sens życia... Symbole wyborów moralnych bohaterów powieści Żeromskiego ............................................................................................................ 83

• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni

15. Ten dług przeklęty... Sąd nad Tomaszem Judymem ............................................................. 88

• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni

4

zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka | spis treści

16. Rachuj no się, z łaski swej, ze słowami! Agresja i przemoc w języku .............................. 90

• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni 17. Zatopion w szum, krzak dzikiej róży... Symbolizm w poezji młodopolskiej R .................. 94

• Jan Kasprowicz Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach 18. W ten letni tak piękny poranek... Brzydota w poezji i sztuce R ............................................ 99

• Charles Baudelaire Padlina • Stanisław Grochowiak Czyści 19. O, korowody umarłych cieni... Symboliczna mowa wtajemniczonych R ......................... 104

• Charles Baudelaire Oddźwięki • Wincenty Korab-Brzozowski Powinowactwo cieni i kwiatów o zmierzchu • Konstanty Ildefons Gałczyński Prośba o wyspy szczęśliwe 20. O szyby deszcz dzwoni... Sposoby tworzenia nastroju w wierszu młodopolskim i współczesnym ....................................................................................................................... 111

• Leopold Staff Deszcz jesienny • Piotr Sommer Liść klonu INFOGRAFIKA: Wyspiański – artysta wszechstronny ............................................................ 116 21. Chłop potęgą jest i basta... Obraz wsi polskiej w Weselu ...................................................... 118

22. Sen, muzyka, granie, bajka... Relacje między inteligencją a ludem w Weselu ................... 123

23. Co się komu w duszy gra... Wesele jako dramat symboliczny R ..................................... 128

24. Gdzie pan znalazł tak doskonałego scenarzystę? Ekranizacja Wesela ............................. 133

25. Pańskiego gniewu dzień. Ekspresjonizm w poezji i malarstwie R ............................... 136

• Jan Kasprowicz Dies irae 26. W bolesnej cichości ziemi... Między poetyckością a naturalizmem ..................................... 144

• Władysław S. Reymont Chłopi R 27. Te usta pełne i tak czerwone... Życie erotyczne Lipiec ................................................... 149

• Władysław S. Reymont Chłopi 28. Jak dwa psy wściekłe... Zło w Chłopach ................................................................................. 154

• Władysław S. Reymont Chłopi 29. Pan Jezus z każdego kąta słyszy... Religijność wsi w Chłopach .......................................... 160

• Władysław S. Reymont Chłopi 30. Kiej somsiad z somsiadem się zejdzie... Dialektyzacja w literaturze ............................... 165

• Władysław S. Reymont Chłopi • Edward Redliński Konopielka 31. Zza świata szła noc, rozpacz i śmierć... Naturalizm w utworach Stefana Żeromskiego R ........................................................................................................ 171

• Stefan Żeromski Rozdzióbią nas kruki, wrony... 32. Polski my naród... Różne ujęcia sprawy narodowej w XIX i XX wieku ............................ 176

• Maria Konopnicka Rota • Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym

urzędzie pasterskim • Grzegorz Ciechowski Nie pytaj o Polskę 33. Wędrówką życie jest człowieka... Homo viator w nowoczesnej poezji R ........................... 183

• Arthur Rimbaud Moja Bohema

5S P I S T R E Ś C I

• Edward Stachura Wędrówką życie jest człowieka... • Edward Stachura Piosenka nad piosenkami 34. Dola mojego pokolenia... Cyganeria krakowska i jej inspiracje M ...................................... 188

• Tadeusz Boy-Żeleński Baudelaire, poeta krakowski 35. Myśl o [...] powinowactwie z tym dzikim, namiętnym wrzaskiem Joseph Conrad jako świadek epoki kolonialnej ................................................................. 192

• Joseph Conrad Jądro ciemności 36. Przed nami jest jądro ciemności... Etyka i polityka w opowiadaniu Conrada ..................... 197

• Joseph Conrad Jądro ciemności 37. Nawet dżungla chciała jego śmierci... Coppola czyta Conrada ........................................ 202

38. I pomyśleć [...], żem przeżył swoją największą miłość – dla kobiety, która mi się nie podobała... Czytając Prousta R .................................................................................. 205

• Marcel Proust W poszukiwaniu straconego czasu INFOGRAFIKA: Sztuka modernizmu ..................................................................................... 212

39. Młoda Polska jako czas przełomu – wędrówka przez symbole i motywy ....................... 214

MODERNIZM – POLECENIA NA KONIEC DZIAŁU ....................................................................... 217

MODERNIZM – WYPRACOWANIA KROK PO KROKU .................................................................. 218

D W U D Z I E S T O L E C I E M I Ę D Z Y W O J E N N E –   N U R T K L A S Y C Z N Y

40 Dwudziestolecie międzywojenne – kryzys i schyłek nowoczesności .............................. 220

41 Zmierzch Zachodu. Historiozofi a kryzysu nowoczesności ................................................ 226

• Oswald Spengler Zmierzch Zachodu 42. Kto odczaruje nas? Fascynacja miasteczkiem w twórczości Chagalla i Tuwima ......... 230

• Julian Tuwim Przy okrągłym stole • Antoni Słonimski Elegia miasteczek żydowskich43. Najistotniejszy, najzdrowszy, najtęższy obraz przedwiośnia... Inicjacje Cezarego Baryki ..... 236

• Stefan Żeromski Przedwiośnie 44. Krew płynęła [...] jako rzeka wieloramienna... Rewolucja i jej skutki ................................. 242

• Stefan Żeromski Przedwiośnie • Stefan Żeromski Rewolucja w bibliotece M 45. Polsce trzeba na gwałt wielkiej idei! Projekty odrodzonego państwa w Przedwiośniu ......... 247

• Stefan Żeromski Przedwiośnie 46. Wszystko tu było na swoim miejscu... Żeromski wobec narodowych mitów ...................... 252

• Stefan Żeromski Przedwiośnie47. Jeszcze nie widział w swym życiu takiego zjawiska jak ten entuzjazm Polaków... Powieść Żeromskiego w ekranizacji Bajona .................................................................. 257

48. O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa... Estetyzm w poezji R .................................. 261

• Leopold Staff Wysokie drzewa • Marcin Świetlicki Prawda o drzewach

6

zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka | spis treści

• Siergiej Jesienin [Porzuciłem mój dom rodzinny...] • Leopold Staff [Daleko pójdę, z daleka wrócę...] 49. A wiosną – niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę... Poeci Skamandra wobec historii ........... 266

• Julian Tuwim Do krytyków • Jan Lechoń Herostrates INFOGRAFIKA: Poeci Skamandra .......................................................................................... 270

50. Trzeba kochać po majowemu... Kult życia w poezji Juliana Tuwima ................................. 272

• Julian Tuwim Przemiany • Kazimierz Wierzyński [Tyś jest, jak dzień wiosenny...] • Julian Tuwim Trudy majowe51. Coraz mniej sukienek... Przemiany społeczne i obyczajowe w dwudziestoleciu międzywojennym M ............................................................................................................. 277

• Piotr Osęka Bolszewizm zmysłów precz 52. Jak paryska Nike z Samotraki... Poetki dwudziestolecia międzywojennego o miłości ................................................................................................................................. 282

• Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Miłość • Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Nike • Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Listy • Maria Pawlikowska-Jasnorzewska La précieuse • Kazimiera Iłłakowiczówna Błękitna chwila • Halina Poświatowska Manekiny 53. Jest się takim, jak miejsce, w którym się jest... Dyskusja z determinizmem w Granicy ............................................................................................................................... 288

• Zofi a Nałkowska Granica 54 Jakaś granica, za którą nie wolno przejść... Problematyka moralna Granicy ...................... 292

• Zofi a Nałkowska Granica 55 Sufi t, który dla innych był podłogą... Problematyka społeczna w Granicy ........................ 296

• Zofi a Nałkowska Granica 56 Kładka przez ową przepaść... Starość i śmierć w literaturze międzywojnia ..................... 300

• Maria Dąbrowska Noce i dnie • Zofi a Nałkowska Granica • Anna Świrszczyńska Łzy 57 I stały się maliny narzędziem pieszczoty... Miłość w wierszach Leśmiana ......................... 306

• Bolesław Leśmian [W malinowym chruśniaku...] • Bolesław Leśmian Dwoje ludzieńków • Bolesław Leśmian Szczęście 58 I czuję twe pocałunki i coraz bardziej umieram... Śmierć w poezji Leśmiana.................... 311

• Bolesław Leśmian Rok nieistnienia • Bolesław Leśmian [Po ciemku, po ciemku łkasz...]59. Zabóstwiło się cudacznie... Poetyckie (i nie tylko) sposoby poszerzania języka ........... 314

• Bolesław Leśmian Ballada bezludna • Bolesław Leśmian Topielec 60 Świat cały za mną zatrzaśnięty na wieki!!! Czas akcji i narracja w Cudzoziemce R ........ 319

7S P I S T R E Ś C I 7

Treści zakresu rozszerzonego

Treści przygotowujące do egzaminu maturalnego

Zagadnienia z nauki o języku

R Ocena, wartościowanie

Analiza porównawcza

Analiza dzieła sztuki

61. Znużona królowa. Kształt powieści psychologicznej R ..................................................... 322

• Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka62. Czy to zawsze tak z sercem?... Film psychologiczny na podstawie psychologicznej powieści R ............................................................................................ 327

• Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka 63. Ani słowa, ani jednego ludzkiego słowa... Intencja i etykieta językowa ........................... 330

• Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka 64 Nie za mną, a przede mną życie... Dwie powieści o pamięci, nieszczęściu i tęsknocie R .......................................................................................................................... 334

• Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka • Stanisław Lem Solaris65. Nie potrzeba nam innych światów... Fantazja i rzeczywistość w konwencji science fi ction R ........................................................................................ 338

• Stanisław Lem Solaris66. Literackie kontynuacje w dwudziestoleciu – problemy i tematy ...................................... 341

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE (NURT KLASYCZNY)

– POLECENIA NA KONIEC DZIAŁU ............................................................................................ 344

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE (NURT KLASYCZNY)

– WYPRACOWANIA KROK PO KROKU ........................................................................................ 345

Więcej o tekstach i kontekstach. Lektury ............................................................................ 346

Indeks pojęć .......................................................................................................................... 348

Alfabetyczny spis tekstów zamieszczonych w podręczniku ............................................. 350

Źródła ilustracji ..................................................................................................................... 351

8

Odesłanie do elektronicznego

zeszytu ćwiczeńna WSiPnet.pl

Jak korzystać z podręcznika

Numer kolejnejlekcji i temat

Treści zakresu rozszerzonegopozwalające przygotować się

do egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym

Pytania i polecenia do danego tekstu,

opracowane na wzór zadań maturalnych

Podręcznik składa się z części odpowiadających kolejnym epokom literackim. Części te zostały podzielone na rozdziały tworzące osobne lekcje.

Pojęcia kluczowe, czyli defi nicje terminów

niezbędnych do analizy tekstu lub dzieła sztuki

9

Wiedzieć więcej...,czyli interesujące

wiadomości pogłębiające wykład

Lekcja poświęcona analizie dzieła sztuki

Osie czasu ułatwiające zapamiętanie czasu powstania i opublikowania utworów literackich

Atrakcyjne infografi ki przybliżające wybrane zagadnienia

Konteksty współczesne

Treści przygotowujące do egzaminu maturalnego

Zagadnienia z nauki o języku

Ocena, wartościowanie

Analiza porównawcza

Analiza dzieła sztuki

Autor i gatunek,czyli ważne informacje na temat autora oraz utworu i jego cech gatunkowych

ki

ga

K Piotr Sommer Liść klonu

Przypisy objaśniające dawne wyrażenia i trudne fragmenty

utworów (jeśli objaśnienie dotyczące rzeczy materialnej nie

jest dla ciebie wystarczające, poszukaj ilustracji w internecie)

1865–1866 r.

ZBRODNIA I KARA

XIX XX XXI

10

po 1890 – proces zajmowania Afryki Zachodniej przez Fran-cję i Afryki Środkowo-Wschod-niej przez Wielką Brytanię

1894 – początek afery Alfreda Dreyfusa, kampania antysemicka we Francji1894–1917 – panowanie w Rosji ostatniego cara Mikołaja II

1895 – Włodzimierz Lenin zakłada Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej

1897 – wybuch „gorączki złota” na Alasce (kupionej przez USA od Rosji w 1867)1898 – konfl ikt kolonialny między Wielką Brytanią a Francją w Afryce (o Faszodę nad Nilem)1899–1901 – powstanie bokserów w Chinach przeciw ingerencji mocarstw w wewnętrzne sprawy państwa

po 1890 – wzmożona emigracja ludności polskiej do Stanów Zjednoczonych i do Brazylii

1893 – uchwalenie programu Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS); – przekształcenie Ligi Polskiej w Ligę Narodową; – powstanie Socjaldemo-kracji Królestwa Polskiego1895 – założenie Stronnictwa Ludowego (od 1903: Polskie Stronnictwo Ludowe)

1897 – założenie Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego

1890 – opera Rycerskość wieśniacza Pietra Mascagniego (czytaj: maskaniego), początek weryzmu (naturalizmu) w operze; – Głód Knuta Hamsuna; – Paul Fort zakłada w Paryżu Théâtre d’Art (czytaj: teatr dar), początek wielkiej reformy teatru w Europie; – Droga z cyprysami Vincenta van Gogha (czytaj: fan hoha)1891 – Ślepcy Maurice’a Maeterlincka (czytaj: morisa meterlęka); – Moulin Rouge – La Goulue Henriego de Toulouse--Lautreca (czytaj: mulę ruż la guli ąriego de tuluz lotreka)1891 – Portret Doriana Graya Oscara Wilde’a1892 – Mata Mua (Dawne czasy) Paula Gauguina (czytaj: pola gogena)1893 – Krzyk Edvarda Muncha1894 – Księga dżungli Rudyarda Kiplinga; – preludium Popołudnie fauna Claude’a Debussy’ego (czytaj: kloda debissiego)1895 – pierwszy pokaz fi lmowy braci Lumière (czytaj: limier)1895 – Wehikuł czasu Herberta George’a Wellsa – popularność literatury science fi ction1896 – pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie w Atenach; – Ubu król Alfreda Jarry’ego (czytaj: żariego) 1897 – założenie stowarzysze-nia Secesja przez wiedeńskich twórców (patrz: s. 22–23); – Konstanty Stanisławski zakłada Moskiewski Teatr Artystyczny (MCHAT) 1899 – Zmartwychwstanie Lwa Tołstoja; – Pawana na śmierć infantki Maurice’a Ravela (czytaj: morisa rawela) – wersja fortepianowa

1891 – debiuty poetyckie Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Jana Kasprowicza; – Rybacy brodzący Leona Wyczółkowskiego

1893 – Emancypantki Bolesława Prusa1894 – Szał uniesień Władysława Podkowińskiego; – Dziewczynka z chryzantemami Olgi Boznańskiej1895 – Opowiadania Stefana Żeromskiego 1896 – Quo vadis Henryka Sienkiewicza; – pierwsze na ziemiach polskich pokazy kinematografu1897 – Błędne koło Jacka Malczewskiego1898 – Stanisław Przyby-szewski redaktorem „Życia” krakowskiego; – Krzak dzikiej róży Jana Kasprowicza; – Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego1899 – Confi teor (czytaj: konfi teor) Stanisława Przybyszewskiego; – Sztuka i krytyka u nas Stanisława Witkiewicza1900 – Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego; – opera Manru Ignacego Paderewskiego

Najważniejsze wydarzenia Najważniejsze wydarzenia historyczne i polityczne z dziejów kultury

EUROPA I ŚWIAT ZIEMIE POLSKIE EUROPA I ŚWIAT ZIEMIE POLSKIE

Pozbawienie Alfreda Dreyfusa dystynkcji ofi cerskich

Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie, 1896, bieg maratoński

Jacek Malczewski, Portret Jana Kasprowicza, 1903, Muzeum Narodowe, Warszawa

11M O D E R N I Z M I D W U D Z I E S T O L E C I E M I Ę D Z Y W O J E N N E

Najważniejsze wydarzenia Najważniejsze wydarzenia historyczne i polityczne z dziejów kultury

EUROPA I ŚWIAT ZIEMIE POLSKIE EUROPA I ŚWIAT ZIEMIE POLSKIE

1900 – Tosca Giacoma Pucci-niego (czytaj: toska dżakoma pucziniego); – Lord Jim Josepha Conra-da (czytaj: dżozefa konrada); – René Lalique (czytaj: lalik) prezentuje wyroby jubilerskie w stylu art nouveau (czytaj: nuwo) na Wystawie Światowej w Paryżu; – pierwsze wręczenie Nagród Nobla; – Trzy siostry Antoniego Czechowa1901 – Objaśnianie marzeń sennych Zygmunta Freuda (czytaj: frojda), początek psychoanalizy; – Wola mocy Friedricha Nietzschego (czytaj: fridrisia niczego)1902 – Jądro ciemności Josepha Conrada; – V symfonia Gustava Mahlera (czytaj: malera)1903 – pierwsze wręczenie nagrody Goncourtów (czytaj: gąkurtów) za najwybitniejsze osiągnięcie prozatorskie roku (Francja); – Zew krwi Jacka Londona 1904 – Wiersze o Przepięknej Pani Aleksandra Błoka 1905 – Salome Richarda Straussa (czytaj: risiarda sztrausa); – Morze Claude’a Debussy’ego1906 – Matka Maksyma Gorkiego1907 – Ewolucja twórcza Hen-rie go (czytaj: ąriego) Bergsona; – Pragmatyzm Williama Jamesa (czytaj: dżejmsa); – Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnára; – Panny z Awinionu Pabla Picassa, początek kubizmu; – Pocałunek Constantina Brâncuşi’a (czytaj: bronkusza)

1903 – rozłam w Socjaldemo-kratycznej Partii Rosji – na bol-szewików (pod przywództwem Lenina) i mienszewików

1904 – zakończenie budowy kolei transsyberyjskiej1904–1905 – wojna rosyjsko--japońska; bitwy pod Mukde-nem i Cuszimą (zwycięstwo Japonii); – rewolucja 1905 roku w Rosji

1907 – zakończenie formowa-nia trójporozumienia (ententy, czytaj: antanty) między Fran-cją, Wielką Brytanią i Rosją1908 – Austro-Węgry anektują Bośnię i Hercegowinę; – tzw. wybuch tunguski: meteoryt na Syberii niszczy tajgę na obszarze 2–3 tys. km2 1909 – Robert Peary (czytaj: peri) zdobywa biegun północny; – zajęcie Tybetu przez Chiny; – powstanie Unii Południowej Afryki

1901 – strajk dzieci we Wrześni w zaborze pruskim (strajk szkolny)

1905–1907 – rewolucja w Królestwie Polskim: strajk powszechny, strajki szkolne, manifestacje robotnicze i starcia z policją carską (głównie w Warszawie i Łodzi), uaktywnienie Organizacji Bojowej PPS; – ogłoszenie przez władze carskie stanu wojennego w Królestwie Polskim

1900 – Krzyżacy Henryka Sienkiewicza

1901 – Wesele Stanisława Wyspiańskiego; – Ginącemu światu Jana Kasprowicza; – Sny o potędze Leopolda Staff a; – powstanie w Krakowie towarzystwa Polska Sztuka Stosowana

1903 – Dziwny ogród Józefa Mehoff era1904 – Szkice tragikomiczne Witolda Wojtkiewicza; – Chłopi Władysława Stanisława Reymonta (całość)1905 – Macierzyństwo Stanisława Wyspiańskiego; – założenie kabaretu Zielony Balonik w Krakowie; – literacka Nagroda Nobla dla Henryka Sienkiewicza za całokształt twórczości1906 – poemat symfoniczny Odwieczne pieśni Mieczysława Karłowicza; – utworzenie grupy Młoda Polska w muzyce1907 – Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej; – Krajobraz zimowy z rzeką Juliana Fałata (fragment obrazu poniżej; Muzeum Narodowe, Warszawa)

D1G11r

J

F

P

B

2

Władysław Skoczylas, Demonstracja uliczna, 1905, Muzeum Narodowe, Warszawa

Strona tytułowa Lorda Jima

Josepha Conrada, 1900