Esperientziak 65zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

SORGIN SEINALEA

Ondorcngo orri hauek aurkezterakoan zera hau adierazi nahi nukc hasera batetik: ez direla

inolako tcorizarioren oihartzun, eguneroko ekitaldi murritzaren islada baizik.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBASorgin Seinalea nire ikasgelarako material baliagarritzat jo nuenean, honako zioak izan

zircn horretara bultzatu nindutenak:

- OHOcko 6.mailan «B» eredu aurreratu eta serios batetarako jadanik programatu eta

baliaztaturiko material baten cza: maila eta eredu horretan euskara asignatura gisa emateko ez

baitago andino, nik dakidanez behintzat. bcste tokitan aurretik egin den programaziorik.

- Edukinak nolabait «D» eredu arrunt baten parean edota «A» aurreratu batenean

kokatzeko aukera izanik ere, ustc nuen merkatuan <lauden metodologien artean ez zegoela

edukin horick ikasketa saio interesgarrietan sar zitekeen irakurgai norrnalizaturik.

- Beraz, aukeratuetako materialak gutxienez hiru baldintza hauek bete behar zituen:

1. Neuk programaturiko edukinak lantzeko posibilitate zabala ematea.

2. Lanketa hori no la ariketa analitiko serios batzutan hala makrohizkuntzarako hedapen

eta sorkuntza ariketetan ere finkatzeko aukera eskaintzea.

3. Gaia deigarria, interesgarria eta adinarekiko sikologi munduari zegokiona izatea.

Bestalde. Sor gin Seina/eak. aurreko baldintza guzti horiek bete ditzaketen azterketarako

testu eta liburuekin batcra, ikasturteko programa ulerkor. mailakatu eta logiko bat osatzen du.

Hauek <lira, programazioarcn arabera. bcste material hauek:zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA1. cbaluazioan: Karraspioren abenturak (berrikuspen gisa). Alain (47 orrialdetako libu-

ruxka).

2. ebaluazioan: Sorgin Seinalea (komikia +bideoprograma +diapositibak + antzerkia).

3. ebaluazioan: Kamaba (44 orrialdeko liburuxka).

4. ebaluazioan: Errusiarra eta Tartariarra (ETB: Nazioartcko lpuinak; bideoprograma).

5. ebaluazioan: lndieta Beltza. abentura-liburua.

Guzti hori azpimarratu ondoren, Sorgin Seina/eari emandako tratamendua aurkeztuko dut.

Lehenengo pausua komikiak eskaintzen duen testua bideoprograman agertzen denarekin

kidetzea izan da. Hori egin ondoren , ikaslego guztiari eskaini zaio zazpi foliotan.

Lehenik , eta historiak markatzen dituen gertakizunen arabera, bost zatitan banatu dut

trama guztia, zati bakoitzak luzera berdintsua ukan dezan kontutan hartuz.

o Haseratik epaiketaren bukaerara joango litzateke lehenengo zatia, hots, «Ustaritze ,

Lapurdi , 1611-ko Urria»-tik «Beraren alde atera den apaiz kaiku horrek ere izango du

berea»-raino.

o «Handik bi egunetara--tik «Zer arraio dute zakur horiek? Ez dakit, Jauna»-ra bigarrena.

o «Ez da zaunkarik cntzuten--etik «Elbira gaixoa. Honek ez dio mina arinduko--ra

hirugarrena.

o «Handik bi egunera»-tik «Non erosi du artatxikia horren merke»-ra laugarrena.

o «Handik hiru egunetara--tik bukaerara bostgarrena.

Hori egin ondoren. eta bideoprogramari daukan izugarrizko interesa ez kentzearren. bost

egunetan segidan ikusi genuen programa, egun bakoitzean oraintxe aipaturikoa soilik ikusten

zelarik euskarako ikasaioaren haseran. Beraz. garbi geratzen da, testua sakonean landu nahi

bada --eta hau zen gure kasua-, ezinezkoa dela ikusten denak eta gelan egiten den lanak

erritmo bera eramatea.Orduan, esan beharra <lago nahikoa izan zitzaiela ene gelako haurrei hitz batzu ernatca,

ikusten eta entzuten zenaren ideia orokor eta nahiko zehatz bat jasotzeko gutxienez.

Hurrengo pausuak gelako lanera eraman gintuen, hau da, testuaren azterketa ia ahitukor

batetara, bost zatiak banan-banan hartuz. Lan honetan, eta laburtasunagatik, lehenengo

zatiaren estudioa eskainiko dut soilik, <lena aurkezteak izugarri luzatuko bait lidake artikulua.

66zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

l. EDUKINAK

Beraz, lehenik zati horretakozyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAedukinen estudioa egin nuen, arlo hauek landuz:Hiztegia: izenak , izenordeak, adjektiboak , aditzak, aditzondoak.

Aditza.Deklinabidea.Egiturak.Loturak.Esamoldeak.

Izenak

Ustaritze errege gonbito ume azkazal oilar

Lapurdi sorgin , etxe begi txanpon ikatz

Baiona belarlari zapo urkatu zorrotxo ncska

Frantzia salaketa eltze giza hazi osin cmazte

Barraman lekuko makiltxo ukendu ertz sinismen

Jainkoa andere lerde gorputz txarkeria legc

akelarre baba galtzarpe berri harreman

urria deabru inguru leiho aitortza hitz

aita gezur antza beldur arropa indar

feria umezurtz apaiz soro meza senar

musu cskale izun hegaldi zeremonia parroki

buru gau auzitegi baso lizunkcria sagardo

zatar haritz auzi jendc su froga

buruzapi gizon zuku aulki hodei oker

ohitura leku justizia esku hauts apezpiku

umetxo mehatxu mendeku atzea ekaitz cpaimahaia

ama gurutze sorginbelar ipurdi kalte

egun hatz urrilo nazka haragi

jaun aho zaina atzapar pixa

Izenordeak

berahorriberak

Adjektiboak

bat agurgarri bakarti azkar itsusi koxkor

maite goren izugarri asko haundi galerazi

lizun ustariztar santu dotore osoa zarpail

debekatu hau handi ikaragarri hildako purtzil

madarikatu gazte nazkagarri urrezko beren . kaiku

ezer horiek/hori/horrekin zikin guzti haren erraza

batzu aberats egundoko luze lau laztan

Aditzak

Nor

izan zain egon egon hurbildu jarri bcldur izanjoan atera ikaratu hasi bukatu

ctorri iritsi belaunikatu dantzan ari bihurtu

EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA67zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

NorzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBANork

Zer Nori Nork

e man egin uko egin pasa jan

nahi ukan salatu behartu ikusi edan galdu

agindu e san sartu e man jo erabili

atxilotu ezagutu bota jarri igaro puskatu

heldu gurtu ukan zaindu zin egin ordaindu

kendu topo egin atera bukatu amare eman

jakin aurkitu nahasi jantzi bete

jarraitu lagundu igurtzi sortu sorgindu

utzi zapalduerazi hartu poztu balio ukan

Nor Nori

aritu

Aditzondoak

berandu bes tal de ondora han behean bitartean gezurretan

laister handik ge ro aurrean gehien sekula

crabat argi eta ozenki gaincra orduan halako ordea

gchicn han ondoren ondotik meatxuka

lnOIZ bcrtan gabe banan-banan _ horregatikzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Deklinabidea

nango non nondik noren/zcren zerez norengana

nora nor norekin/zerekin nola zertan nolakozyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAnoiz nork zer

Aditza

Nor

trinkoa

ctorkizuna

orainaldi bukatua

agintaldia

lchcnaldi bukatua

Nor Nork

orainaldi bukatua

agintaldia

trinkoa

orainaldi ohiturazkoa

etorkizuna

lehenaldi bukatua

lchenaldi ohiturazkoa

Egíturak

oso berandu da eta

musu bat ematera

zeren zain zaudete?badakite buruzapi hori debekatuta dagoe/a

badakizue nor naizen

haritz baten ondora joateko esan zidan

belaunikatzeko

zaintzeko

gurutzea zapalduerazi

makiltxo batez jor

Zer Nori Nork Nor Nori

agintaldia orainaldi ohiturazkoa

lehenaldi bukatua

ctorkizuna

lehenaldi ohiturazkoa

etxeak ikusi nituenean

egindako txarkeriak/emandako txanponak

dantzan ari ziren bitartean

ez du esan nahi sorgina denik

dantzan ari

debekatutako zapia eraman zuelako

mendekuaren beldur naiz

gehien pozten duena

froga garbirik dugunean

beraren alde atera den apaiz kaiku horrek

68zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Loturak

eta

baina

eta orduan

gero ...

bes tal de

horregatik

ordea

Esamoldeak

egundoko beldurra

handik egun batzutara

argi eta ozenki

ixo!

egun batean

erabat

banan-banan

lizunkeriatan hasi ziren

su baten inguruan

tira, tira!

gezurretan ari dira

Baina osotasunean eginiko Jan horrek oraindik beste pausu bat eskatzen zuen, agian

inportanteena, hots, nire ikasletalde konkreturako egin behar zen egokiketa, ikasleen maila eta

ebaluazio hartan lantzen ari ginen edukinak kontutan hartuz. Eta ondorengo hau izan zen.

bakoitzak ukan zezan, ikasle orori emandako lehenengo zati horren programazio zehatza.

Izenak

zatar haritz antza urrilo atzapar ekaitz

buruzapi mehatxu apaiz zaina azkazal kalte

belarlari gurutze izun urkatu txanpon ikatz

salaketa hatz auzitegi giza hazia zorrotxo sirusrnen

lekuko gonbito auzi ukendu os in oker

akelarre zapo zuku galtzarpe ertz apezpiku

umezurtz eltze mendeku hegal di aitortza

cskale lerdc sorginbelar nazka lizunkeria

Adjektiboak

lizun agurgarri bakarti egundoko galerazi kaiku

debekatu goren izugarri ikaragarri zarpail laztana

madarikatu aberats nazkagarri koxkor purtzil

AditzakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Nor

ikaratu

belaunikatu

bihurtu

Nor Nork

Zer Nori Nork

agindu

atxilotu

hcldu

sala tu

gurtu

zapalduerazi behartu

uko egin nahasi

igurtzi

zin egin

amare eman

sorgindu

EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA69zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Nor Nori

arituzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Aditzondoak

erabatgehicn

inoiz

bestaldeargi eta ozenkihalako

meatxukasekulaordea

Edukinak

egindako txarkeriakemandako txanponakdebekatutako zapia

gehien pozten duena

beraren alde atera den apaiz horrekhorrek ez du esan nahi sorgina denik

Esamoldeak

egundoko beldurrabanan-bananlizunkeriatan hasi zirengezurretan ari dira

2. AHOZKO ARIKET A ANALITIKOAK

Geroko ariketa saila haseran aipatutako mikrohizkuntza eta makrohizkuntza arloetanbanatu genuen, lehendabizi ahozko ariketa analitikoei aintzintasuna emanez. Ariketa hauekarras ezagunak badira ere. uste dut behar-beharrezkoak direla alde batetik ulermena finkatzekoeta bestetik euskararen joskera lantzeko, mekanismoaren bitartez lortzen baita, neurri handibatetan, jatorrizkoa denaren funtsa. Beraz, zazpi motako ahozko ariketa analitikoak egingenituen gelan:

-baiezkoak lortzeko galderak~zezkoak lortzeko galderak-galdera orokorrak , erantzuna galdegaiaren arabera emanez;-galdetu ea ... ;-aditzaren aspektua lantzekoak;-hiztegiaren estudioa, gero aipatuko dugun eran;-testuko esaera jatorren estudioa, hiztegiaren modu berean.

bi hauetan erantzun osoa eskatuz;

2.1. Baiezkoak lortzeko galderak

-Sorgin Seinalea Lapurdiko herri batetan gertatzen al da?-Ustaritze al da herri horren izena?-Historia 161lko urrian al dago kokatuta?-Haurrak oso berandu delako eta bere amak esaten diolako joan behar al du ohera?-Aita, berriz, Baionako feriara joan al da?-Haurrak aitaren musu bat nahi al du ohera joan aurretik? •-Soldaduak Elbira Goitiaren bila etorri al dira?-Lancreko jaunak agindu duelako etorri al dira Elbira atxilotzera?-Elbira heldu ondoren burutik kendu al diote buruzapia?-Buruzapia zatar lizuna dela esan al du buruzagiak?

70zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA Esperientziak

-Debekatuta badago ere. ustariztarrek ohitura horrekin jarraitzen dutela esan al du?-Handik egun batzutara hasi al zen epaiketa?-Frantziako errege gorenaren izenean salatzen al dute Elbira sorgin eta belarlari dela?-Mari Lisalde gaztea izango al da salaketa honen lekuko?-Elbirak engainatuta joan zela akelarrera adierazi al du Marik?-Barraman deabrua gurtu al zuen akelarrean?---Guzti hori gezurra dela baieztatu al du Elbirak?-Halere. jarraitzeko agindu al diote Mariri?-Marik umezurtzat eta eskaletzat jotzen al du bere burua?-Marik dioenez , Ustaritze inguruko baso batetara joateko agindu al zion Elbirak?-Basoan gurutzea zapaldu eta gurutzearen gainean gonbitoak bota ondoren joan al ziren

Elbiraren etxera?-Elbirak makiltxo batez joz atera al zion zapoari bere lerdea?---Gero zenbait gauza nahastuz egin al zuen ukendua?-Ukendu horrez gorputza igurtzi ondoren irten al ziren leihotik hegan?-Marik egundoko beldurra pasa ondoren iritsi al ziren biak basora?-Barramanen aurrera eraman al zuen Elbirak Mari?-Barramanek atzea eman eta ipurdian musu emateko agindu al zion?-Barramanen azkazalak bizkarrean sentitu ondoren joan al zen Mari osinaren ondora?-Sorginen aitortza bukatu ondoren egin al zuen Barramanek meza antzeko zeremonia?-Hura bukatu eta gero hasi al ziren Barraman eta Elbira lizunkeriatan?-Hegaz joan zirenean hodeietatik bota al zituen Barramanek ekaitzak sortzen dituzten

hautsak?-Egunsentiarekin bukatu al zen akelarrea?-Barramanekin ezer jakin nahi ez duelako joan al da Mari justizia eske?-Mari Lisalde gezurretan ari dela eta bere emaztea sinismén handiko emakumea dela adierazi

al du Elbiraren senarrak?-Ustaritzeko apaiza ere eritzi berdinekoa al da?-Apaizaren ustez. elizako haundizkiek ere edaten al dute sagardoa?-Debekatutako buruzapia eraman duelako ezarri al diote Elbirari izuna?-Lancreko jaunak jarraitzen al du Elbira berriro atxilotzeko asmoarekin?

2.2.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAEzezkoak lortzeko galderak

-Elbirari bere senarraren berri ematera etorri al zaizkio Lancreko jaunaren soldaduak?-Buruzapi galerazia eramatea al da Elbiraren aurkako salaketa nagusia?-Mari Lisalderengandik sortu al zen akelarrera joateko ideia?-Bizirik al <laude Mariren gurasoak?--Ustaritzeko pagadi batetara joateko agindu al zion Elbirak Mariri?-Jendez beterik al zegoen leku hura?=-Salda egiteko erabili al zituen Elbirak sorginbelarra eta beste gaiak?--Oso lasai aurkitu al zen Mari Barramanen aurrean?-Atseginez beterik eman al zion Marik atzea Barramani?-Mariren eritziz. hodeiak eta haizea al dira ekaitzak sortzen dituztenak?-Barramanck emandako txanponak urre bihurtu al ziren biharamonean?-Elbirarcn senarrak dioenez , Elbirak noizbait izan al du harremanik dcabruarekin?-Senarraren hitzak ba al du indarrik auzi honetan?-Apaizaren eritziz , erraza al da ohitura zaharrak puskatzen?-Epailcak dioenez , ba al dago benetako frogarik Elbiraren aurka?

2.3. Galdera orokorrak

-Noiz eta non dago kokatuta istorioa?-Zcrgatik ezin zion aitak semeari oheratu baino lehen musu bateman?-Zcin izan da Lancreko jaunaren agindua?=-Noren izenean egiten da Baionan epaiketa?-Zcr bi gauza adierazi nahi ditu Mari Lisaldek «urnezurtza» eta «eskale» dela esaten duenean?

Esperientziak 71

-Zeintzu <lira Elbirak ukendua egiteko erabili zituen gaiak?

=-Zcin agindu eman zion Barramanek Mariri zapo bat eta urrezko Jau txanpon eskuratu

ondoren?

-Zertara joaten ziren sorginak Barramanengana?

-Lizunkeriak bukatu ondoren, non aritu ziren sorginak dantzan?

-Zertan eman zuten sorginek gau osoa akelarrean?

-Zer adierazi zuen apaizak Elbirari buruz?

-Zergatik ordaindu behar izan zuen Elbirak isuna?

-Noiz atxilotuko du Lancreko jaunak berriro Elbira?zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

2.4. Galde ezazu ea ...

-Lancreko jaunaren aginduaren arabera joan diren Elbira atxilotzerazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA(Noren).

=-Sorgin eta belarlari izatea den salaketa nagusia (Zein).

-Argi eta ozenki hitzegiteko agindu dioten Mari Lisalderi (Nola/Nori).

-Elbirak Mariri Ustaritze inguruko haritz haundi baten ondora joateko esan zion (Nork/Zer/

Nora). ·

=-Leku bakarti hartan gurutzea zapaldu ondoren Jainkoari uko egitera behartu zuen (Non/Noiz/

Zertara).

=-Zapo handi eta nazkagarri bati lerde zikin bat atera zion (Nori/Zer).

--Galtzarpetik hartuta leihotik atera ziren hegan (Nondik/Nondik).

-Egundoko beldurra pasa zuen Marik han behean etxeak eta soroak ikusi zituenean

(Zer/Nork/Noiz).

-Bizkar gainean atzaparra jarri ondoren azkazalak sartu zizkion (Noiz).

=-Deabruzko meza itsusi hura bukatu zenean Barraman Elbirarengana hurbildu zen (Noiz/

Norengana).

-Lapur koskor baten hitzak galduko otc duen emakume on bat (Zerk/Nor).

-Erraza den ohitura zaharrak puskatzea (Zer),

=-Debekatutako buruzapia eraman zuelako ordaindu beharko duen isuna (Zergatik/Zer).

=-Lancreko jaunaren ustez , apaiz kaiku horrek ere izango duen berea (Nork/Zer/Noren ... ).

2.5. Aditzaren aspektua ariketak (laguntzailea eta bere aspektua lantzeko ariketak)zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Bete itzazu nik irakurtzerakoan uzten ditudan hutsuneak. Nor Nork sistema erabili behar

duzu.

«Ernakume hauek ohitura madarikatu horrekin jarraitzen ... Eta horregatik , hemen gaude-

nok sorgin eta belarlari dela salatzen ... Elbira. Beraz, orain zer gertatu zitzaidan kontatuko

dizuet. Elbirak eskutik hartu eta biok baso batetara joan behar. .. esan zidan. Han gizon aberats

bat aurkituko ... Hara iritsi ginenean, gurutze santuaren gainera gonbitoak bota ... Gero berriro

bere etxera joan ginen. Han ukendu bat egin .. ., eta ukendu horrekin bere gorputza igurtzi ...

Horren ondoren hegan irten ginen eta egundoko beldurra pasa nuen han behean etxeak eta

soroak ikusi ... Akelarrera iritsi ginen eta Barramanen aurrean sorginek beren aitortza egin ...

Aitortza bukatu ... Elbira Barramanen gainean jarri zen eta biak hodeietara joan ziren. Handik

hauts zikin batzu bota ... Barramanek».

Orain, berriz . Zer Nori Nork erabiliko duzu. Historia 3. pertsonan kontatu behar da.

«Gau halan bertan, Ustaritze inguruko haritz handi baten ondora joateko esan eta hara

iritsi ondoren berak lagunduko ... Leku bakarti hartan mehatxu izugarriak egin Gurutzea

zapa! erazi ... eta Jainkoari uko egitera behartu. Gero hatzak ahoan sartu ... Guzti hori egin

ondoren, Elbirak eskutik hartu eta Barramanen aurrean belaunikafzeko esan Barramanek

atzea eman ... eta ipurdian musu emateko agindu. Honek Mariri nazka ematen baina egin

zuen. Orduan Barramanek Mariren bizkar gainean jarri zuen bere atzapar itsusi hura eta

azkazalak sartu ... ».

72zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

2.6. Hiztegia

Esperientziak

Hiztegia lantzerakoan, eta nire gelako haurrak «B» eredu aurreratu batetan daudenez gero,uste nuen arlo honi tratamendu berezi bat eman behar niola. Badakit nahiko luzea gertatzen delahonela hiztegiaren ikasketa, baina uste dut ongarria dela eta itzulpenaren erreinura iritsi aurretikinteresgarria Iitzatekeela pausu hauek ematea. Horregatik zortzi zatitan landu dugu hitz

bakoitza:a) hitzab) sinonimoad) antonimoae) azalpenaf) ikasig) interpretapenah) adibide itxiai) adibide irekia

Adibide irekiari buruz , ohar bat: ebaluazio honetako bi egitura nagusiak konpletiboezezkoak eta erlatibozkoak direnez gero, interesgarria iruditu zait adibide ireki guzti horiek ildohorretatik jo dezaten, aditzek erezyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBANor Nork eta Zer Nori Nork-eko lehenaldian behar dutela

egon kontutan hartuz.Honako hauek izan ziren horrela landutako hitzak:

Izenak Adjektiboak Aditzak Aditzondoak Esaera jatorrak

okerra agurgarria ikaratu gehien argi eta ozenkiindarra koskorra hurbildu sekula gezurretan ari dasinismena laztana atxilotu ondoramusua kaikua utzi laisterertza dotorea jantzi erabat

Eta adibide gisa hemen eskaintzen dut beraiei emandako izenen tratamendua:

Hitza:

sinonimoa:antonimoa:azalpena:ikasi:interpretapena:adibide itxia:adibide irekia:

Hitza:

sinonimoa:antonimoa:azalpena:ikasi:interpretapena:adibide itxia:adibide irekia:

Hitza:

sinonimoa:antonimoa:azalpena:ikasi:interpretapena:adibide itxia:adibide irekia:

okerra

txarkeriaongiabesteren txarrerako egiten den zerbaitburuzmimikaz, tonueraz , marrazkiz ...«Hori ez da inor galtzeko okerra»Ez <lagookerren bat edo beste egin ez duen gizonik

indarra

botereaahuleziagauzak egiteko ahalmena ematen duburuzmimikaz, tonueraz , marrazkiz ...«Zure hitzak ez du auzi honetan indarrik»Ez nekien horrenbeste indar eman zizutenik

sinismena

fedeasinesgabekeriazerbaitekin bat etortzea eta horri atxikuzeaburuzmimikaz, tonueraz, marrazkiz ...«Nire emaztea sinismen handiko emakumea da»Ez genuen uste sinismen haundia zutenik

Esperientziak 73zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Hitza:

sinonimoa:

antonimoa:

azalpena:

musua

apa

ikasi:

interpretapcna:

adibide itxia:

adibide irekia:

norbaitek bcsteren bat maitatzen ducnean ezpainez egiten dion

laztana

buruz

mirnikaz , tonucraz , marrazkiz ...«Aita etorriko al da gero niri musu bat ernatera?»

Ez dakit atzo emandako musu haick egiazkoak ote ziren

Hitza:

smorurnoa:

antonimoa:

azalpena:

ertza

egia

erdigunea

zenbait gauzaren bukaera markatzen ducn puntua: mahaian, itsa-

soan ...

buruz

mimikaz, tonueraz, marrazkiz ...

« ... osinaren crtzean zapo talde bat zaintzeko agindu zidan»

Ez genuen uste aintziraren ertzean egongo zinetenik

ikasi:

interpretapena:

adibide itxia:

adibide 'irekiazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

3. IDATZIZKO ARIKET AK

ldatzizko ariketak aurkezterakoan nahitaez laburtu beharko ditut egindakoak , baina halcrc

uste dut interesgarria litzatekeela, edo interesgarri ez bada ere egiazkoa gutxicnez. egindako

ororen berri ernatea. iradokizun eran besterik ez bada ere.

Ariketa hauek , edukinei dagokionez, hiru arlotan zatiturik cskaini ditut: aditza lantzeko

ariketak , zehazki Nor Nork eta Zer Nori Nork lehenaldiko pertsona guztietan; deklinabidea

lantzekoak , Norengana eta Norengandik kasuak; eta, azkenik , egiturak lantzcko arikctak.

3.1. Aditza lantzeko ariketak

Aditza lantzcko hiru motako arikcta analitikoak cman dizkict haurrci:zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAa) Egin ezazu ereduaren arabera. Bi, hiru eta lau fasetako ariketak laukian azpimarratu-

riko hiztegia (izenak+ aditzak¡ erabiliz . Esate baterako: Hemen dituzu hamar galdera .

Ondoren eskaintzen zaizkizun hitz horiek erabi/i behar dituzu erantzuteko, aditz bakoitzari

hobekien dagokiona aukeratuz .

zapoa/hatzak/ukendua/txan ponak/lcrdca/ guru tzca/mchatx ua/buruzapia/ sorginbelarra/ gon-

bitoak

1. Zer jarri zizutcn buruan?

2. Zerez igurtzi zenion gorputza?

3. Zer kcndu ziotcn erreskatea ordaindu zuencan?

4. Zer sartu zion ahoan?

5. Zer bota zizun gainean zorabiatu zencan?

6. Zer zapalducrazi zenioten misiolari hari?

7. Zer atera zizuten eltzctik?

8. Zer utzi zenicn haurrei ahotik zintzilik?

9. Gogoratzcn al duzu zcr edan crazi genion?

10. Zer agindu zenigun?

Orain zuk egin ditzakezu beste zenbait galdera aditz eta ize_nberdinak erabiliz .

b) Berdin jokatu nucn Nor Nork-en lehenaldia lantzeko . izcn/aditzondo eta aditz hauek

crabiliz , kontutan hartuz orain galdegaiek bariatuagoak behar dutela izan, eta aditza forma

czezkoan landu nahi nuela.

74zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA Esperientziak

atxilotu inon noiz gurtu InOIZsalatu inoiz nork galdu inorkzaindu inork nondik bota inondikbehartu inola nora sartu morasorgindu inon no la aurkitu inola

non

noizzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAnork

no la

non

Esate baterako: -Non atxilotu zintuzten?

-Ez ninduten inon atxilotu.

1. Non atxilotu zintuen?

2. Noiz salatu zituzten?

3. Nork zaindu zucn?

4. Nola behartu zcnuen?

5. Non sorgindu gintuzun?

6. Noiz gurtu zintudan? Gogoratzen al duzu?

7. Nork galdu zuen?

8. Nondik bota zintuztcten?

9. Nora sartu zintuztedala esan duzue?

1O. Nola aurkitu zenuten?zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Orain erabil itza:u adit: berak zuk asmatutako esa/dietan.

d} Aukera ezazu, testua osatuz

Mari Lisaldek bere aitortza bukatu (zuenean-zenean-zionean) Elbiraren senarra altxa

egin zen denen aurrean eta neska hura gezurretan ari (zuela-zela-ziola) esan zuen, bere

emaztea sinismen handiko emakumea zela eta ez (zela-ziola-zuela) sekula deabruarekin

harremanik izan. Baina hori esan (zcnean-zuenean-zionean) berehala altxa zen epailea

senarraren aitortzak ez (zuela-ziola-zela) ezer balio esanez. Beraz. ondoren apaiza altxa

(zuen-zcn-zion) esanez: «Nik hau adierazi nahi (dut-zaituztet-dizuet) guztioi: emakume

hori nire parrokiko andrerik onenetakoa da». Epaileak hori entzun zuenean zera erantzun

(zuen-zitzaion-zion) apaizari, hots. ez (zucla-zela-ziola) horregatik bakarrik kondenatuko,

Elbirak galerazitako buruzapia ere erabiltzen bait (zen-zuen-zion).

Hori egin ondoren, irakur eza:u testua zuk aukeratu duzun bezala eta idatz ezazu berriro,boina begiratu gabe .

3.2.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBADeklinabidea lantzeko ariketak

Programaketaren barruan Norengana era Norengandik kasuak ari ginen lantzen bereziki;

beraz , horri atxikitu gintzaizkion ariketak egiterakoan, beti bezala testuan agertzen zen

perpausa eredutzat hartuz eta testuan azaltzen diren Nor sistemako aditzak oinarritzat joz.

Horrez gainera beharrezkoa izan zitzaigun testuko subjetu pertsonifikatuak erabiltzea(izenak +ad jcktiboak).

Hau zen oinarrizko perpausa: «Horregatik etorri naiz mengana justizia eske». Eta ariketa

hau ez zen bcsteak bezain direktiboa izan, ereduaren arabera bere kasako esaldiak asmatzeko

aukera eman bait nien. baina aurrez aurre neuk aukeratutako hiztegia erabiliz, hots:

Norengana-rako Aditzak -

erregea eskalea madarikatua hildakoa joan iritsi

sorgina apaiza ustariztarra laztana etorri hurbildu

belarlaria emaztea gaztea hau/horiek/hori atera bihurtu

deabrua se narra aberatsa zu/bera/bestea

umezurtza apezpikua san tu a

Deklinabidearen arloan, azkenik , eta haurrak OHOeko 6.mailakoak direla kontutan hartuz

jolas bat proposatu nien, GaldegaienzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAsafari fotografikoa, sarrera honekin:

Esperientziak 75

«Testu hau baso batetan kokaturik dago. Piztiak galdegaiak <lira, baina ezkutuan <laude.Zu argazkilaria zara eta guztiak diapositibatu behar dituzu. Dena den, pista bezala. azpimarra-tuta topatuko dituzu diapositibatu behar dituzun guztiak. Diapositibatu ondorcn. zeurckoademoan azalduko dituzu eta galdera-erantzunak egingo dituzu. Hemen duzu adibidea:zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

«Leku bakarti hartan mehatxu izugarriak egin zizkidan»Diapositiba: «Leku bakarti hartan mehatxu izugarriak egin zizkidan»

Non

Zure koademoan1. ldatzi testu osoa eta jarri diapositibatu duzun piztia bakoitzaren azpian galdegaiaren

izcna.

2. Galdera-erantzunak: -Non egin zizkizun mehatxu izugarriak?-Leku bakarti hartan egin zizkidan».

Egun batean Elbira Goitiarekin topo cgin nuen. Gau hartan bertan . Usturitze ingurukoharitz handi baten ondora joateko esan zidan. Han gizon aberats bat aurkituko nucla eta bcraklagunduko zidala.

Leku bakarti hartan mahatxu izugarriak egin zizkidan. Gurutzea zapalerazi zidan etaJainkoari uko egitera behartu. Gero hatzak ahoan sartu zizkidan ... eta ... gurutze santuaren

gainera gonbitoak bota nituen. Ondoren bere etxera joan ginen. Etxean zapo handi eta

nazkagarri bat zuen eltze batean eta makiltxo batez joz lcrde zikin bat atera zion. Baba hori,sorginbelarra. urriloaren zainak, bataiatu gabeko ume baten begia eta urkatu baten giza hazianahasi eta ukendua egin zuen. Ukendu horrekin bere gorputza igurtzi zuen. Gero galtzarpctikhartu eta leihotik atera ginen hegan. Egundoko beldurra .pasa nucn han behean etxeak eta

soroak ikusi nituenean. Hegaldia azkarra izan zen. Baso batera iritsi ginen; jende asko zegoenhan. Aulki dotore batean escrita Barraman zegoen. Eta inguruan sorgin asko. Erabat ikaratunintzen. Elbirak eskutik hartu eta Barramanen aurrean belaunikatzeko esan zidan. Barramanek

atzea eman zidan eta ipurdian musu emateko agindu. Nazka ematen zidan. baina egin nuen.Orduan nire bizkar gainean jarri zuen bere atzapar ikaragarri hura eta ... azkazalak sartuzizkidan. Gero zapo bat eman zidan eta urrezko lau txanpon zorrotxo batean, eta inguruko ume

batzurekin osinaren ertzean zapo-talde bat zaintzeko agindu zidan.

3.3.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAEgiturak lantzeko ariketak

Edukinen laukian adierazi dugun bezala, edukinen aldetik Sorgin Seinalea oso aberatsaizanik urtean zehar landu behar ditugun egitura gehientsuenak sakontzeko, ebaluazio honetanbatez ere bi egitura landu baldin baditugu, horretan zentratu gara, hau da: konpletibo ezezkoan

eta --dakol-tako erlatibozkoetan.

Halaber, uste dut ariketak prestatzerakoan orain ere inportantea dela edukinen laukikohiztegiari custea: hori alde batctik, eta bestetik --dakol-tako erlatibozkoen murriztzaileizakera azpimarratzea eta, era berean. osatu ondoren daukaten indefinitasuna markatzea.

a) Berridatz itzazu perpaus hauek -takol-dako erabiliz

1. Ustaritze ondoan aurkitu nuen gizon batek lagunduko zidala esan zuen.2. Ahoan sartu zizkidan hatzek gonbitoak botarazi zizkidaten.3. Han pasa nuen beldurrak markatuta utzi ninduen.4. Aulkian eserita zegoena Barraman zen.5. Barramanengana joan ziren egin zituzten txarkeria guztien berri ematera.6. Barramanek eman zidan zapoa osinaren barrura joan zen.7. Hodeietatik bota zituen hautsek ekaitzak sortzen dituzte ;8. Sorginek hit zirenen haragia jaten zuten.9. Piarresek epaileari esan zizkion hitzek ez zuten baliorik izan.

10. Elbirak erabili zuen buruzapia debekatuta zegoen.

76 EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

b¡ Gara itzazu perpaus hauek, dauzkaten posibilita te guztiak adieraziz

Adibidez: Barramanek gainean jarritako atzaparra izugarria zen.

Barramanek bizkar gainean jarri zidan atzaparra izugarria zen.

zion

zigun

zizun

zizuenzien

1. Nahasitako belarrak onak gertatu ziren.

2. Barramanek sorgindutako emakumea ez zen batere purtzila.

3. Auzian salatutako andreak cz zuen inolako errurik.

4. Guri zapalerazitako gurutzea egurrezkoa zen.

5. Etxean utzitako ukendua galdu egin zen.

6. Gure elizetan gurtutako Jainkoa ez dakigu ongi nolakoa den.

7. Horregatik ordaindutakoa gehiegikeria iruditu zait.

8. Kaikutzat jotako apaiza ustariztarra da.

9. Botatako gonbitoak haritz ondoan geratu ziren.

10. Auzian jarritako isuna nazkagarria iruditu zitzaidan.

d¡ Begira adibidea

- Ustc dut azkazalak mozteko esan ziotela.

- Ez dut uste azkazalak mozteko esan ziotenik.

1. Uste zuten apezpikuari etortzeko agindu zeniola.

2. Uste genuen sorginak atxilotu zuela.

3. Uste zenuen gerritik heldu nizula, ezta?

4. ldoiak pentsatzen zuen eskaleak salatu ninduela.

5. Uste dut Marik deabrua gurtu duela.

6. Esan zenuten Marik gurutzeari uko egin ziola.

7. Uste zuten txarkeriak egitera behartu zintudala.

8. Esan zuen Jainkoaren aurrean zin egin zuela.

9. Soldaduak uste du amore eman duzula.

1O. Gorputza ukenduz igurtzi diozula esan dute.

Egituratze ariketa hauek osatu ondoren, berriro ere hiztegia lantzeko mementua izango

litzateke ene programazioaren barruan, baina lehen neuk eginda eskaini dudanez, nahikotzat

jotzen dut orain ikasleak berak egin behar duela ariketa herbera esatea.

Bcraz , hcmen, landu behar dituen hitzen zerrendatxoa eskaintzen dut , gogoratuz sinoni-

moa/antonimoa/azalpena/adibide itxia eta adibide irekia osatu behar dituela ikasleak kasu

bakoitzean.

antza

beldurra

osina

lizunkeria

ekaitza

debekatua

madarikatua

gorena

cgundoko

galerazia

berandu

ondoren bertan

banan-banan inoiz

ldatzizko ariketa multzoari amaiera ernateko , esaldien eta gertakizunen ordena lantzeko

ariketari buruz zcrbait esan nahi nuke. Ariketa hau mikrohizkuntzatik makrohizkuntzarako

bidea egin duen ariketa lez aurkez daiteke , egitan horrela gertatzen baita, batez ere bukaeran bai

idatzizkoa bai ahozkoa bezala molda daitekeelako.

Uste dugu testu bati buruzko ulermen maila adierazteko garrantzi handikoa dela nolabait

gertakizunen ordenaren menperapena demostra dezakeen ariketa hau. Beraz, alde batetik test

gisa egin daitekeen ariketa da eta bestaldetik espresamen idatzia, eta ahozkoa bultzatzeko eta

sendotzeko ere ongarri gerta dakiguke. Nire kasuan, behintzat, zeharo interesgarritzat jotzen

dut, ongi esperimentatu ondoren. Inportantea da gertakizunen sekuentzia ongi aukeratzea, adieraz-

garri izan dadin eta istorioaren muina emateko balio dezan.

EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA77

Bi eratakoa izan daiteke:a) testu dcskriptiboa. mintzamen diskurtsiboa lantzearren:b) testu elkarrizketatua. mintzamen espresiboa lantzearren.Kasu honetan biak landu baditugu ere. nik adibide gisa lchcncngoa aurkeztuko dut

oraingoan. Aurrena istorioaren mementurik adierazgarrienen keinu izan daitezkeen zenbait

marrazki aukeratzen ditut. Istorioa marrazkigabea bada irakaslcak egin beharko ditu marrazki--sekuentzia horiek. Ez dazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBASorgin Seinalearen kasua. Beraz, askoz errazagoa gertatu zait lehe-nengo pausu hau betetzea.

Ostcra, marrazki-sekuentzia hori desordenaturik ematen zaie ikasleei folio batetan.Marrazkiekin hatera, marrazki bakoitzari dagokion istorioaren testu zatia ematen zaie.

Orduan• ariketaren lehenengo pausua marrazkiak ordenaturik jartzea da:• bigarren pausua marrazki bakoitzaren parean edo azpian dagokion testu zatia jartzea da:• hirugarrcna. guzti horretaz jabetzea.Azkenik , eta ariketaren muin gisa, ikasleei zera esaten zaie: dena gordetzeko eta ahalik eta

detaile gehienez beren koademotan marrazkiak berregiteko eta ondoren istorioa beren moduraidazteko. Azkeneko pausu hau oso interesgarria gertatzen da bai idatziz bai ahoz egiten denean.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

4. MAKROHIZKUNTZ ARIKET AK

Guzti horrekin uste dut testuaren lanketa serios eta sakon bat orobat egina gelditzen dela.bai ahozkoa bai idatzia. Baina Sorgin Seinalea, testua izatez aparte, beste bi gauza da: komikiaeta bideoprograma. Beraz, aurreko pausu horiek edozein komiki eta bideoprogramarentzatbeharrezko eta baliagarritzat jotzen baditugu ere. uste dut are gehiago landu daitekeela, batez

ere mintzamenaren arloan.

4.1. Diapositibaz

Horrcgatik , guk 376 diapositibatan osatu genuen komikia. Hori egin ondoren, eta istorioabost zatitan landu dugunez gcro. bost zati horiei dagozkien bost diapositiba-multzntan banatuditugu diapositibak. Era berean zortzina ikasleko bost taldetan zatitu genuen klasea eta zortziegun eman bakoitzari , zegokion istorioaren zatia prestatzeko. lkasleek markaturik zeukatenzein egunetan ukan zezakeen bakoitzak diapositiba-multzo bakoitza, egun hartan bere kasaikastetxeko zenbait proiektoreren bitartez istorioa presta zezan. Hurrengo hamabostaldianbanan-banan eman behar izan zuten ahoz beren istorioa.

Nik azkeneko ahozko emanaldi hau klase ordutik kanpo egiten dudanez, zeresanik ez dagobakoitzari hitzegiteko 10 minututako epea emanez ere zenbait ordu sartu behar izan dudala.Baina merezi duela uste dut.

4.2. Bideoz

Batez ere bi ariketa mota egin ditut:a) Haurrak irakurketa ulerkor batetara bultza ditzakeen testuaren perpaus barruko fun-

tzioekiko zatiketa, hau da, istorioa ikusi eta entzuten zuten bitartean arkatzez egindakomarratxoren bitartez zatitzen zuten perpaus bakoitza. Hori egin ondóren, pertsonaiekin hateraegiten zuten irakurketa-prozesua. bideoaren ahotsa topean jarrita eta haurrak nahiko suabemintzatuz. Horrela zenbait zati landu ditugu, aspergarria gerta ez dadin.

b) Bigarren ariketa askoz interesgarriagoa egin zaie haurrei, askoz zailagoa izanik ere.Guk , eta gero Sor gin Seinalea antzerki gisa antzezteko prestatzen ari garenez gero, bi talde cginditugu klasean, hogeikoa bakoitza. Haurrei istorioan agertzen den pertsonaia bana eman dicgu,pertsonaia hori joka dezaten. Zoritxarrez istorioan hogeitalau pertsonaia azaltzen dira. Beraz,zenbait haurrek bi taldetan parte hartu behar izan dute zenbakia-osatzeko.

Gero, bakoitzak bere rola buruz ikasi ondoren, bideogelara joan ginen eta programahcrriro pasa soinua ahalik eta baxuen jarrita. Ez zen erraza izan, baina interesgarria.

78 EsperientziakzyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

4.3. Antzerkiz

Beraz , azkenik antzeztu egin dugula esan behar da. eta arrakasta haundiz , ordu eta Jan

asko eman badigu ere. Horretarako behar izan dugun materiala honako hau izan da:

• artista profesional batek margotu dizkigun 5zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBAX 2,65eko hiru dekoratu eroangarriak:• eskenatokian egiteko oso zailak ziren zenbait eskenari aurpegi ematearren diapositibak

erabili ditugu. 46 denetara;

• horretarako pantaila eroangarri bat muntatu dugu, bi auto-kurpiletan zutitutako bimakila eta 5 x 2.65eko oihal bat erabiliz.

Horrela edozein antzerki-lanak behar duen mugimendu eta malgutasuna eman diogu

obrari. Hala ta guztiz ere. ordu betetik pasa zaigu emanaldi bakoitza.

* * *

Bukatzeko azken pentsakizun bat. Badakit horrelako programa batekin zenbait gauza

gehiago eta agian interesgarriagoak egin daitezkeela. baina lerro hauen helburua esperientzia

kontatzea zelarik. hortan utzi dut soilik , eta horrela irakurri eta ulertu behar da.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

Patxi EzkiagazyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

8.URRATSEAN

LEXIKO«TEKNIKOA»LANTZEN

1.1. Uneon. euskaldungintzarako eskuartean darabilgun materiala oparoa da. batipat

lehen urratsetan. Hor ditugu, beste askoren artean, AEK eta HA.BEko talde didaktikoek eman

dizkigutenak: HABEren Euskalduntzearen A Mailarako Langaiak , lehen lau urratsetakoak ,

edota AEKk hamar ziklotarako prestatu digun material berri-berria. AIZU eta HABE aldiz-

kariek ere emari joriak argitaratzen dizkigute epeka-epeka. Lehen, orain dela hamar urte edo,

klaseetarako langaiak sortzen izaten genuen nahikoa lan; egun, berriz, materiala aukeratzen

izan ohi dugu lana. Orain hamar urtetik gaur egunera, franko aurreratu dugu; badago aldeederrik.

1.2. Hori egia da; baina orain ere. 7. eta 8. urratsetako euskaldunberrien klaseak , bereziki

ikastaro trinkokoak. ematen ditugunok konturatzen gara oraindik material aldetik hutsarte

nabarmenak dauzkagula; adibidez , lcxiko-arloan, ikasgelatan lantzeko, material egokia etataxuz mailakatua falta zaigu.

Lexiko «teknikoa» lantzeko, Goierriko Euskal Eskolan egindako esperientzia txiki bat

azalduko dizuegu jarraian.

2.1. Euskalduntze etapak amaitu eta «zorioneko» EGA lortutako hamaika euskaldunberri

pasa da Lazkaotik. Euskalduntzetik EGArako urratsa ematerakoan. nabaritu diegun hutsune

larria, beste zenbaiten arrean, lexiko-gabezia izan da.

2.2. Akats hori ere pikatu eta zorrozteko asrnoz , joan den lau urteotan bederen. ahaleginik

asko egin dugu. Elkarrizketa arrunt batetatik irtetean edo zenbait gai teknikotara igarotzean.

!aster nabarmentzen da euskaldunberrien ezina edo zein hankaz herren egiten duten. Gai

teknikoak aipatzean. euskal geografía. historia. ekonomia. literatura ... hartzen ditugu gaiberezitzat.

2.3. Euskal sail horietan ikasleak trebatzeko, oeharrezko ziren testuak bilatzea, aukera-

tzea edo, ez zegoenean, sortzea. Horretan zerbait eginak gara.

3.zyxwvutsrqponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA1. Erabiltzen dugun materiala. soilik idatzitako testuz osaturikoak. honako hauxe da:

3.1. 1. Histori atorra

- Euskal Herriko Historia 1 eta 11. Gordailu.

-- Jparraguirre. Gaiarre, Olentzaro. Gordailu.

- Goierriko Euskal Eskolako zenbait apunte.

- Goiherri , Gasteiz, Lapurdi Itsas-hegia ... Gordailu.

3.1.2. Geografi saila

- Euskalerriko Geografía Fisikoa 1. O.H.O. F. Barcelo eta P. Esnal.

- Euskalerriko Giza Geografia 2. O.H.O. F. Barcelo eta P. Esnal.