Σύγχρονες θεωρήσεις για τη µάθηση

Γιώργος Αποστολίδης

Εισαγωγή

Ποιες είναι οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης και ποια τα χαρακτηριστικά τους; Πώς μπορούν να μας επηρεάσουν στη διαμόρφωση της

διδασκαλίας; Πώς συνδυάζονται με τη χρήση των ΤΠΕ-E;

Τι είναι η μάθηση;

Διαδικασία τροποποίησης της συμπεριφοράς μας σε σύντομο χρονικό διάστημα με μόνιμο τρόπο. (Gagné) Ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή της οργανωμένης εκπαιδευτικής

διαδικασίας. Η μεταβολή της συμπεριφοράς νοείται ως διαρκής και με σχετικά

μόνιμη. Είναι ενεργή ακρόαση (μελέτη κλπ.), επεξεργασία και

αξιοποίηση των πληροφοριών, κανόνων κλπ. Επηρεάζεται από ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Τα αποτελέσµατά της είναι συνήθως παρατηρήσιµα.

Μάθηση = απόκτηση & μεταβολή

γνώσεων δεξιοτήτων (νοητικών, κινητικών, κοινωνικών) στρατηγικών πεποιθήσεων στάσεων µορφών συµπεριφοράς

Τι είναι η διδασκαλία;

Σύστημα ενεργειών που αποσκοπούν στη μάθηση. Σχέση δασκάλου (;) - μαθητή. Προγραμματισμένη επί σκοπώ διαδικασία μάθησης. Υποβοήθηση του μαθητή να εμπλουτίσει και να

επεξεργαστεί πληροφορίες. Κοινωνικό αγαθό.

Μάθηση και διδασκαλία

1. Η μάθηση μπορεί να προκύψει ανεξάρτητα από τη διδασκαλία;

- Ναι, κάθε φορά που κάποια δραστηριότητα επιφέρει μια σταθερή αλλαγή στη συμπεριφορά του ατόμου (Stones, 1987).

- Απλώς, με τη διδασκαλία η μάθηση μπορεί να επιταχυνθεί.

2. Κατά τη διδασκαλία πραγματοποείται πάντα η μάθηση;- Όχι.Για να συντελεστεί η μάθηση ως μόνιμη τροποποίηση

της συμπεριφοράς, είναι απαραίτητες οι πληροφορίες αλλά και πρόσθετες υποστηρικτικές ενέργειες του υποκειμένου που την υποβοηθούν.

ο δάσκαλος - ο μαθητήςΔιευκολύνει τον σχηματισμό ομάδων και τον διάλογο μεταξύ των μελών

Αποτελεί μέλος μιας ομάδας με κοινό στόχο

Ενθαρρύνει και υποστηρίζει μαθητικές πρωτοβουλίες

Αναλαμβάνει την αποπεράτωση έργου και αναπτύσσει την ανάλογη δράση

Σχεδιάζει το περιβάλλον μάθησης, ώστε να προωθείται η αυτονομία, η αλληλεπίδραση και οι επιλογές

Αλληλεπιδρά με συμμαθητές της ίδιας ομάδας για την εκπλήρωση του στόχου

Εντάσσει την αποκτηθείσα γνώση σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο

Αναζητά τη σύνδεση της γνώσης με την πραγματικότητα

Χρησιμοποιεί ποικίλες στρατηγικές για να καλύψει όλα τα ενδιαφέροντα

Καλλιεργεί τα ταλέντα του και τα χρησιμοποιεί σε όλα τα γνωστικά πεδία

Αξιολογεί τη διαδικασία της δικής του διδασκαλίας

Επιβλέπει τη διαδικασία μάθησης του και αυτο-αξιολογείται

Υποστηρίζει και διευκολύνει τον αναστοχασμό για τη διαδικασίας μάθησης

Αναστοχάζεται την όλη προσπάθεια που κατέβαλε, στέκεται κριτικά και λαμβάνει αποφάσεις για τη μελλοντική του δράση

Χρησιμοποιεί διάφορα εργαλεία για την παρακολούθηση της πορείας μάθησης

Παρακολουθεί τη διαδικασία μάθησης που ακολουθεί και τα αποτελέσματά της

Εργαλεία Τ.Π.Ε. για την υποστήριξη της μάθησης Επεξεργαστής κειμένου Λογιστικά Φύλλα Βάσεις Δεδομένων Φυλλομετρητής Διαδικτυακά μαθήματα Παρουσιάσεις με Multimedia Γνωστικά εργαλεία μάθησης (cognitive tools) Ομάδες συζητήσεων -Ψηφιακές κοινότητες κλπ.

Σύγχρονες θεωρίες για τη µάθηση

1. Μπιχεβιορισμός (θεωρία της συμπεριφοράς)

2. Κονστρουκτιβισμός (Γνωστική θεωρία)

3. Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες

4. Μορφολογικές θεωρίες

5. Ουμανισμός

Ως προς τη μάθηση

Μπιχεβιορισμός: Μάθηση πρόσκτηση της γνώσης

Κονστρουκτιβισμός:

Μάθηση διαδικασία δηµιουργίας της γνώσης

Κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες: Μάθηση συµµετοχή σε κοινωνικές οµάδες

Συμπεριφορισμός ή Μπιχεβιορισμός

(behaviorism)

Κυριότεροι μπιχεβιοριστές

Ι. Pavlov (1849-1936): εξαρτημένα ανακλαστικάE. L Thorndike (1874-1949): οι επαναλήψεις παγιώνουν

τις συνάψεις της μάθησηςJ. B. Watson (1878-1958): η ψυχολογία = αντικειμενική

επιστήμη παρατήρηση της συμπεριφοράς)Ν. Wiener (1894-1964): πληροφορία-έλεγχος-ανάδραση

(feed back). Κυβερνητική: ενιαίο το πεδίο της θεωρίας εντολών και της επικοινωνίας που αφορά τις μηχανές και τα έμβια όντα. Δηλ. υπάρχει μια αναλογία μεταξύ του εγκεφάλου ανθρώπων και ζώων και των ηλεκτρονικών συστημάτων.

B. F. Skinner (1904-1990): προγραμματισμένη διδασκαλία, γραμμική οργάνωση

N. Crowder: διακλαδισμένη οργάνωσηR. Gagne (1916-2002): διδακτικός σχεδιασμός

Συμπεριφορισμός (behaviorism)

Το εσωτερικό του μανθάνοντος υποκειμένου (πιστεύω, προσδοκίες, προθέσεις κλπ.) δεν μπορεί να παρατηρηθεί κατά τρόπο αντικειμενικό.

Οι εσωτερικές διαδικασίες μάθησης = Άρα, μόνο η συμπεριφορά (εξωτερική μεταβολή) είναι προς

μελέτη. Συσχέτιση μεταξύ ερεθισμάτων (Ε) και των αντιδράσεων (A)

που προκαλούνται από αυτά. Δηλ. Ε Α. Άρα, η συμπεριφορά του ατόμου είναι αποτέλεσμα μάθησης.

Συμπεριφορισμός (behaviorism)

1. Η µάθηση προκύπτει από τη σύνδεση ερεθισµάτων-αντίδρασης.

2. Οι επαναλήψεις ενισχύουν τις συνδέσεις Ε-Α, άρα τη µάθηση.

3. Οι θετικές ενισχύσεις (ανταµοιβές) ενισχύουν µια συγκεκριµένη «µάθηση», ενώ οι αρνητικές (ποινές) την αποδυναµώνουν.

4. Κάθε είδος µάθησης µπορεί να αναλυθεί σε στοιχειωδέστερα τµήµατα µέχρι να μεταδοθεί η γνώση.

Μπιχεβιορισμός και διδασκαλία Έμφαση στην αναμετάδοση της πληροφορίας και στην

τροποποίηση της συμπεριφοράς. Ο ρόλος του δασκάλου είναι πολύ σημαντικός, διότι αυτός:

διαμορφώνει κατάλληλο για τη μάθηση περιβάλλον διατυπώνει τους διδακτικούς στόχους του μαθήματος με τη μορφή

συμπεριφορών που οι μαθητές πρέπει να αναπτύξουν παρέχει τα κατάλληλα ερεθίσματα (Ε), ώστε να προκληθούν οι

επιθυμητές αντιδράσεις (Α) ενεργοποιεί, κινητοποιεί τον µαθητή (Skinner). αναλύει τα δύσκολα σημεία σε επιµέρους, και κλιμακώνει τη

δυσκολία προς τα πλέον σύνθετα και δυσνόητα, προσαρμοσμόζοντάς τα στους ρυθμούς του μαθητή.

ανατροφοδοτεί άμεσα (θετικά ή αρνητικά) τον μαθητή. αναδιατυπώνει όσες ερωτήσεις δεν απαντήθηκαν σωστά,

ενδεχοµένως µε άλλη σειρά και διαφορετικό τρόπο, έως ότου ο µαθητής απαντήσει σωστά.

Συμπεριφοριστικά μοντέλα διδασκαλίας

Προγραµµατισµένη διδασκαλία (B. F. Skinner) : Η διδακτέα ύλη

δομείται σε σύντομες διδακτικές ενότητες προσαρμόζεται στους ρυθμούς του μαθητή.

Ο μαθητής πρέπει να:

συμμετέχει ενεργητικά στα βήματα της μάθησης πληροφορείται αμέσως τα αποτελέσματα των προσπαθειών του διορθώνει αμέσως τα λάθη του παίρνει το μέγιστο των ενισχύσεων

Επιστροφή στους μπιχεβιοριστές

Συμπεριφοριστικά μοντέλα διδασκαλίας

Γραμμική Οργάνωση της μάθησης χωρίς διακλαδώσεις (μηχανές Skinner)

H αλληλουχία της ύλης είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να μπορούν να την ακολουθήσουν όλοι οι μαθητές.

Κάθε διδακτικό βήμα αποτελείται από 4 στοιχεία:

πληροφορία, ερώτηση, κενό για απάντηση, σωστή απάντηση.

Επιστροφή στους μπιχεβιοριστές

Συμπεριφοριστικό εκπαιδευτικό λογισμικό- Ποιος έχασε τη μάχη του Μαραθώνα?

- Ο Ομέρ Βρυώνης - Όχι, προσπάθησε ξανά- Οι Πέρσες - Μπράβο!

9 X 5 = 456 X 7 = 436 X 7 = 446 X 7 = 42

Η πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι η Αθήνα:

Σωστό Λάθος

Επιστροφή στους μπιχεβιοριστές

Διακλαδισμένη Οργάνωση (Ν.Α.Crowder): Από την απάντηση του μαθητή καθορίζεται ό,τι ακολουθεί. Άρα, υπάρχει κάποια δυνατότητα εξατομικευμένης ρύθμισης του

μαθησιακού υλικού. Η βασική διαφορά της Διακλαδισμένης Οργάνωσης από τη Γραμμική

Οργάνωση βρίσκεται στην αντιμετώπιση του λάθους του μαθητή. Ενώ ο Skinner πιστεύει ότι τα βήματα πρέπει να μικρά, ώστε να

αποφεύγεται το λάθος του μαθητή, και στη λανθασμένη απάντηση να του προσφέρεται η σωστή, ο Crowder πιστεύει ότι το λάθος αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο στη διαδικασία μάθησης. Όταν ο μαθητής κάνει λάθος του δίνονται συμπληρωματικές εξηγήσεις για να το ξεπεράσει.

Συμπεριφοριστικά μοντέλα διδασκαλίας

Επιστροφή στους μπιχεβιοριστές

Πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι η:α) Αθήνα, β) Σπάρτη, γ) Ναύπλιο, δ) Παρίσι

Διδακτικός Σχεδιασµός (Gagné): Θεωρήθηκε για χρόνια αξιόπιστο μοντέλο προετοιµασίας

προγραµµάτων και µαθηµάτων κατάρτισης.

Περιλαµβάνει 5 στάδια: 1. Ανάλυση του στοχευόµενου κοινού και των αναγκών του

(Analyze)2. Σχεδίαση των µαθηµάτων (Design)3. Ανάπτυξη του διδακτικού υλικού (Develop)4. Εφαρµογή (Implement)5. Αξιολόγηση και επιστροφή στο πρώτο στάδιο (Evaluate)

Συμπεριφοριστικά μοντέλα διδασκαλίας

Επιστροφή στους μπιχεβιοριστές

Διδακτικός Σχεδιασµός (Gagné): 9 εκδηλώσεις κατά τη διδασκαλία:

1. Κεντρίστε την προσοχή-ενδιαφέρον των μαθητών για το θέμα2. Ενημερώστε τους μαθητές για τους στόχους 3. Ανακαλέστε την προηγούμενη γνώση τους για το θέμα4. Παρουσιάστε το διδακτικό υλικό (ερέθισμα) 5. Δώστε οδηγίες στους μαθητές6. Διατυπώστε τα ζητούμενα και συγκεντρώστε τις αποδόσεις7. Ανατροφοδοτήστε τους8. Αξιολογήστε9. Βοηθήστε τους να θυμηθούν και να εφαρμόσουν τις

δεξιότητές τους.

Συμπεριφοριστικά μοντέλα διδασκαλίας

Επιστροφή στους μπιχεβιοριστές

Έμφαση στην παροχή της πληροφορίας και την εμπέδωσή της.

Καθορισμένοι παιδαγωγικοί και διδακτικοί στόχοι. Κλειστού τύπου λογισμικά:

με τη μορφή ηλεκτρονικών βιβλίων ή καθοδήγησης-διδασκαλίας (tutorials)

αξιολόγηση γνώσεων μέσω δραστηριοτήτων εξάσκησης και πρακτικής (drill and practice) με ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών (multiple choice).

Συμπεριφορισμός και ΤΠΕ-Ε

Τα λογισµικά αυτά προσφέρουν: εξάσκηση δεξιοτήτων χαµηλού επιπέδου (εκτέλεση πράξεων,

αποµνηµόνευση κ.ά.) αξιολόγηση, εποπτική διδασκαλία.

Γενικά, ο συµπεριφορισµός επέδρασε στη σχεδίαση και χρήση των εφαρµογών των ΤΠΕ-Ε, διότι έδωσε έµφαση στη διαρκή και ενεργότερη συµµετοχή του µαθητή στη μάθηση συγκεκριμένων πραγμάτων.

Όμως, πρέπει να αποσαφηνίσουμε ποιους παιδαγωγικούς και διδακτικούς στόχους εξυπηρετεί και να κάνουμε επιλεκτική και περιορισμένη χρήση.

Συμπεριφορισμός και ΤΠΕ-Ε

Εποικοδομητισμός ή οικοδομισμός ή δομητισμός

(Constructivism)

Οι σημαντικότεροι εποικοδημιστές

J. Dewey (1859-1952) : ενεργός μαθητής J. Piaget (1896-1980): νοητικά στάδια J. Bruner (1915-): ανακαλυπτική μάθηση A. Bandura (1925- ): γνωστικός ή κοινωνικός συμπεριφορισμός S. Papert (1928-): κονστρουκτιβιστικό μοντέλο, LOGO R. Gagné, A. Newell, H. Simon: Θεωρία της επεξεργασίας

της πληροφορίας Βoyle: Μαθησιακά περιβάλλοντα με υπολογιστές Gardner: πολλαπλή νοημοσύνη

Κονστρουκτιβισµός = νοητικές δομές

Μεγάλη σηµασία έχουν οι εσωτερικές νοητικές δομές και διεργασίες του ατόµου.

Οι εσωτερικές νοητικές δομές δημιουργούνται σταδιακά στην προσπάθεια του ατόμου να ανταποκριθεί στο περιβάλλον.

Οι νοητικές δομές εξελίσσονται κατά ηλικία. Κάθε περίοδος της ζωής έχει τα δικά της χαρακτηριστικά,

τα οποία μεταβάλλονται ποιοτικά και ενσωματώνονται στις γνωστικές δομές των μεγαλύτερων ηλικιών.

Η διδασκαλία πρέπει να στοχεύει στην κατασκευή νέων εννοιών, έχοντας αξιοποιήσει την προϋπάρχουσα γνώση (Schema) των μαθητών.

Η μάθηση

Είναι υποκειμενική και εσωτερική διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων.

Είναι το αποτέλεσμα οργάνωσης και προσαρμογής των νέων πληροφοριών σε ήδη υπάρχουσες γνώσεις.

Δεν µεταδίδεται. Είναι µια διαδικασία προσωπικής κατασκευής της γνώσης,

Απαιτεί την αναδιάταξη και αναδόµηση των νοητικών δοµών του ατόµου, έτσι ώστε αυτές να προσαρµοστούν µε τη νέα γνώση, αλλά και να “προσαρµόσουν” τη νέα γνώση στις υφιστάµενες νοητικές δοµές.

Σχολείο και εποικοδομισμός

Βασική αρχή: η γνώση του κόσμου οικοδομείται από το άτομο.

Το σχολείο καλείται να βοηθήσει να οικοδομηθούν νέες γνώσεις πάνω στις υπάρχουσες.

Ο μαθητής αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην οικοδόμηση της γνώσης του.

Η προηγούμενη γνώση του μαθητή θα πρέπει να τροποποιηθεί και επεκταθεί ως αποτέλεσμα της μάθησης.

Ο δάσκαλος αναλαμβάνει έναν υποστηρικτικό-συμβουλευτικό ρόλο.

Γνωστικές θεωρίες

Εποικοδομισμός ή δομητισμός (constructivism) ως: κλασικός εποικοδομισμός κονστρακτιονισμός (constructionism)

Θεωρία επεξεργασίας της πληροφορίας

Η συμβολή του κονστρουκτιβισμού στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό

Δημιουργήστε τις συνθήκες, αφήνοντας τους μαθητές να ανακαλύψουν, εξάγουν τη γνώση.

Συμβάλλετε στη δημιουργία της γνώσης με αυθεντικές καταστάσεις και δραστηριότητες.

Τοποθετήστε τη γνώση σε πολλαπλά πλαίσια, προετοιμάζοντας για τη μεταφορά σε νέα πλαίσια.

Δημιουργήστε γνωστική ευελιξία με δεδομένο ότι, όλη η γνώση φαίνεται από πολλές προοπτικές.

Βοηθήστε τους εκπαιδευόμενους να συνεργαστούν στην οικοδόμηση της γνώσης.

Στρατηγικές κατά τη διαδικασία μάθησης

διερευνητική / ανακαλυπτική διαδικασία (discovery learning) εργασίες ομάδων (projects based learning) διαλογική συζήτηση συνεργατική μάθηση (collaborative learning) επίλυση προβλημάτων (problem solving)

διδακτικές συνομιλίες

John Dewey (1859-1952)

H μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία. Ο «ενεργός μαθητής» χρησιμοποιεί τις αισθήσεις για να

κατασκευάσει έννοιες. Η εκπαιδευτική διαδικασία διαμορφώνει ένα

υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης.

Jean Piaget (1896-1980)

Η ανάπτυξη της λογικής σκέψης του παιδιού είναι µια εξελικτική διαδικασία µε διάφορες περιόδους και στάδια: 0-2 ετών: Αισθησιοκινητικό: αισθήσεις/αντανακλαστικές κινήσεις2-7 ετών: Προεννοιολογικό ή προσυλλογιστικό : γλώσσα/σύμβολα7-11 ετών: Συγκεκριμένων λογικών ενεργειών: αφηρημένες έννοιες11-15: Τυπικών λογικών ενεργειών ή της αφαιρετικής σκέψης

Κάθε περίοδος περιλαμβάνει και άλλα επιμέρους στάδια. Οι ηλικίες μπορούν να παρουσιάζουν διακυμάνσεις από

άτομο σε άτομο, αλλά όλα τα άτομα περνούν υποχρεωτικά από κάθε στάδιο.

Ο εποικοδοµισµός του J. Piaget

Ο καθένας κατασκευάζει τη γνώση µε το δικό του τρόπο, ενεργητικά και δεν αποτελεί απλώς έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών.

Ένα περιβάλλον πλούσιο σε ποικίλα ερεθίσµατα, συμβάλλει στη μάθηση και δίνει τη δυνατότητα στον µαθητή να αλληλεπιδρά µαζί του.

Άρα, η κοινωνική εμπειρία μπορεί να συμβάλει στην επιτάχυνση της μετάβασης του παιδιού από το ένα στάδιο νοητικής ανάπτυξης στο άλλο.

Η επίδραση του Piaget στη διδασκαλία

Βασικές έννοιες: Αφομοίωση: ενσωματώνουμε μια νέα κατάσταση στις ήδη γνωστές. Συμμόρφωση: επιτυγχάνουμε ένα σκοπό σύμφωνα με τις απαιτήσεις του

περιβάλλοντος. Προσαρμογή: συνισταμένη της αφομοίωσης – συμμόρφωσης. Σχήμα: αποτελεί τη μονάδα μάθησης (μετά την εφαρμογή των αρχών της αφομοίωσης,

συμμόρφωσης, προσαρμογής) Η διδασκαλία στηρίζεται στην ενεργητική συνεργασία

δασκάλου και μαθητών και στη δημιουργική σύμπραξή τους με στόχο την κατάκτηση της γνώσης.

«Μαθαίνω σημαίνει ανακαλύπτω». Οι απόψεις του Piaget συντέλεσαν στη ριζική αναθεώρηση των

σχολικών προγραμμάτων και των διδακτικών βιβλίων τη δεκαετία του ’80 (κυρίως για τα βιβλία του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού).

Κριτική στη θεωρία του Piaget

Επειδή δεν ασχολήθηκε διεξοδικά με την επίδραση του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη του παιδιού, κατηγορήθηκε ότι η θεωρία του στερείται κοινωνικής προοπτικής.

Υποστηρίχτηκε η άποψη ότι η αποτυχία των παιδιών κατά την εκτέλεση διαφόρων πειραμάτων δεν οφείλεται μόνο σε γνωστικούς περιορισμούς της σκέψης του παιδιού αλλά και σε άλλους λόγους, όπως: ο βαθμός οικειότητας του παιδιού με το γενικότερο πλαίσιο που

πραγματοποιείται ο έλεγχος, ο επικοινωνιακός κώδικας μεταξύ πειραματιστή και εξεταζόμενου, η προσοχή την οποία το παιδί αποδίδει στις πληροφορίες που του

παρέχονται, τα κίνητρα που έχει για να ανταποκριθεί με επιτυχία στο έργο που

καλείται να εκτελέσει.

Jerome Bruner (1915- )

Σε κάθε στάδιο της νοητικής του ανάπτυξης το παιδί αντιλαμβάνεται και εξηγεί τον κόσμο με τον δικό του τρόπο.

Η μάθηση να μην περιορίζεται στην κατάκτηση συγκεκριμένων γνωστικών στοιχείων, αλλά να παρέχεται στον μαθητή η δυνατότητα να προχωρεί παραπέρα μόνος του.

Θεμελιώδης κανόνας: καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι στο γνωστικό αντικείμενο.

Απαραίτητες συνθήκες: ο μαθητής να μαθαίνει γενικές αρχές, στις οποίες μπορούν να

αναχθούν όλες οι υποπεριπτώσεις. ο μαθητής να διαμορφώνει τη «δομή του γνωστικού αντικειμένου»

μαθαίνοντας τα βασικά στοιχεία ενός μαθήματος, ώστε να μπορεί να τα συσχετίζει με άλλες γνώσεις.

Ένα μάθημα μπορεί να διδαχθεί αποτελεσματικά σε κάθε παιδί, άσχετα από το στάδιο της ανάπτυξής του, αρκεί: α) να χρησιμοποιηθεί η γλώσσα που καταλαβαίνει και β) να υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις.

Άρα, ο δάσκαλος πρέπει να παρουσιάζει στον μαθητή το διδακτικό αντικείμενο:

α) με απλό τρόπο και συμβατό με τις μαθησιακές του δυνατότητες β) με τον τρόπο που ο μαθητής αντιλαμβάνεται τον κόσμο

(αναλογία με τη λειτουργία της μετάφρασης).

Στην πράξη δεν είναι πάντα εφικτή η απλούστευση όλων των θεμάτων σε βαθμό που να μπορούν αυτά να διδαχθούν αποτελεσματικά σε παιδιά μικρής ηλικίας.

J. Bruner

J. Bruner

Οι µαθητές μαθαίνουν (κανόνες, αρχές, ανάπτυξη δεξιοτήτων) µέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες (πείραµα, δοκιµή, επαλήθευση ή διάψευση). Λχ. καλούνται να επιλύσουν προβλήματα/ προβληματικές καταστάσεις µε τον δικό τους ρυθµό και µε βάση τις δικές τους αποφάσεις και επιλογές.

Η σταδιακή ανακάλυψη των εσωτερικών δοµών/ αρχών/ νόµων ενός φαινομένου συντελεί στη βαθύτερη κατανόησή του.

Το άτομο, προκειμένου να κατανοήσει τις πληροφορίες και να αναπτυχθεί γνωστικά, οικοδομεί: έμπρακτες αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με την εκτέλεση δράσεων

(μικρές ηλικίες) εσωτερικές νοητικές εικόνες, που αντιστοιχούν σε δομές χώρου και είναι

ανεξάρτητες της δράσης συμβολικές αναπαραστάσεις

Η σταδιακή ανακάλυψη της γνώσης συνιστά σηµαντικό κίνητρο μάθησης.

Ανακαλυπτική µάθηση

J. Bruner

Πλεονεκτήματα της ανακαλυπτικής µάθησης για τον μαθητή: αυξάνει τις διανοητικές ικανότητές του αυξάνει το επίπεδο προσδοκίας για την επιτυχία αναπτύσσει αυτενέργεια, γνωστικές στρατηγικές, δημιουργική σκέψη

Ο εκπαιδευτικός βοηθά τον μαθητή ή/και τον καθοδηγεί (καθοδηγούµενη ανακάλυψη), λύνει απορίες, ανατροφοδεί, ενθαρρύνει, εμψυχώνει, διευκολύνει.

Ο μαθητής μέσα από συγκρίσεις, κατηγοριοποιήσεις, γενικεύσεις κλπ. αναπτύσσει έννοιες και λύνει προβλήματα, αυτοαξιολογείται.

• Ο Bruner πρότεινε το σπειροειδές ΑΠ (spiral curriculum), το οποίο στηρίζεται στη διαδοχική ανάπτυξη θεμάτων-εννοιών σε διαφορετικά σχολικά επίπεδα.

• Τελευταία ο Bruner έδωσε έμφαση στο πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο των γνωστικών διεργασιών συναντώντας τους εκπρόσωπους της σοβιετικής ψυχολογικής σχολής.

Ανακαλυπτική µάθηση

Μοντέλο Suchman (διερευνητικό μοντέλο)

• Μελέτη θεμάτων φυσικής και βιολογίας με τη διερευνητική μέθοδο και τη χρήση κινηματογραφικών ταινιών.

• Ανάπτυξη διδακτικού υλικού που βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν και να ορίσουν μόνοι τους δύσκολες έννοιες των Φυσικών Επιστημών.

• Στόχοι του μοντέλου Suchman: α) Ο μαθητής να αναπτύξει δεξιότητες αναζήτησης/επεξεργασίας

στοιχείων, ώστε να καλλιεργήσει τη διάθεση για έρευνα και δημιουργική μάθηση.

β) Να διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις, ώστε να προχωρήσει στην περαιτέρω διερεύνηση μόνος του.

γ) Να διαθέτει εσωτερικές πηγές παρότρυνσης και φιλερευνητικής διάθεσης.

• Στην ίδια σχολή (των γνωστικών θεωριών µάθησης) εντάσσονται και άλλες θεωρίες, όπως η θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας και γενικότερα όλες οι νεότερες απόψεις που στηρίζονται στις σύγχρονες προόδους της Βιολογίας και της Νευροφυσιολογίας.

Η κονστρακτιονιστική θεωρία της LOGO Seymour Papert

Η παιδαγωγική θεωρία της LOGO αναπτύχθηκε πάνω στις απόψεις Piaget.

Η γλώσσα προγραμματισμού LOGO σχεδιάστηκε (τέλη δεκαετίας ΄60) για εκπαιδευτικούς κυρίως σκοπούς στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.).

Το όνομά της οφείλεται στην λέξη «λόγος» (λογικό). Βασίζεται σε 2 κύρια επιχειρήματα:

Η εμπειρία με την LOGO οδηγεί στην απόκτηση γνωστικών δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων,

Η LOGO συνιστά ιδανικό τρόπο για τη μάθηση μαθηματικών εννοιών (μεταβλητή, αναδρομικότητα κ.λπ.)

Επιστροφή

Η κονστρακτιονιστική θεωρία του Papert

Η μάθηση είναι αποτελεσματική όταν ο μαθητής πειραματίζεται κατασκευάζοντας ένα προϊόν που έχει νόημα για τον ίδιο.

Οι κονστρακτιονιστές δημιουργούν περιβάλλοντα, όπου τα παιδιά παίζουν, χειρίζονται αντικείμενα και συνεχίζουν να μαθαίνουν νέους συλλογισμούς με φυσικό τρόπο πέρα από την καθιερωμένη εκπαίδευση.

Μικρόκοσμος: σύνολο συγκεκριμένων και αφηρημένων αντικειμένων και σχέσεων καθώς και ένα σύνολο λειτουργιών που επιδρούν πάνω στα αντικείμενα, τροποποιώντας τις σχέσεις τους και δημιουργώντας νέα αντικείμενα.

Τα περιβάλλοντα αυτής της κατηγορίας αποτελούν την πιο διαδεδοµένη κατηγορία λογισµικών (όπως και η ευρύτερη εφαρμογή των ανοιχτών µικρόκοσµων).

http://www.e-yliko.gr/htmls/dir_soft/E_State.aspx

Η γνωστική διεργασία συνίσταται από επεξεργασίες αναπαραστάσεων και γνώσεων.

Οι αναπαραστάσεις = περιστασιακές δομές που δημιουργήθηκαν σε μια συγκεκριμένη κατάσταση και για συγκεκριμένους στόχους και βρίσκονται αποθηκευμένες στη βραχυπρόθεσμη μνήμη.

Οι γνώσεις = δομές σταθεροποιημένες στη μακροπρόθεσμη μνήμη

Ο διασυνδεσιασμός (connectionism) Ένα συνδεσιακό δίκτυο σχηματίζεται κατ’ εικόνα των νευρώνων του νευρικού

συστήματος. Η ολική συνεργασία αναδύεται αυτόματα όταν οι καταστάσεις κάθε «νευρώνα» σε

διέγερση φτάσουν σε ένα επίπεδο. Οι νοητικές δομές μπορούν να αναδυθούν από τις νευρωνικές δομές.

Πώς συμβάλλει στο σχεδιασμό Μ.Π.;- Με την επίλυση προβλημάτων- Εννοιολογικής αλλαγής

Θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας

R. Gagne, A. Newell & H. Simon

Επιστροφή

Oικοδομισμός: Μαθησιακά περιβάλλοντα με υπολογιστές (Boyle,1997) Ο οικοδομισμός συνιστά σήμερα ένα από τα κυρίαρχα

μοντέλα στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού λογισμικού. Στόχος του είναι να παρέχει μαθησιακές δραστηριότητες

ενταγμένες σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων, ώστε να γεφυρώνεται το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στο σχολείο και στις δραστηριότητες έξω από το σχολείο.

Οι βασικές αρχές για τον σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με Η/Υ είναι : Παροχή εμπειριών που αφορούν με την διαδικασία οικοδόμησης της

γνώσης. Παροχή εμπειριών πολλαπλών προοπτικών. Ενσωμάτωση της μάθησης σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα που σχετίζονται

με τον πραγματικό κόσμο. Εμπέδωση της μάθησης μέσω κοινωνικής εμπειρίας.

Ενθάρρυνση της χρήσης πολλαπλών μορφών αναπαράστασης. Ενθάρρυνση της αυτοσυναίσθησης στη διαδικασία οικοδόμησης της

γνώσης.

Εποικοδομητισμός και ΤΠΕ-Ε Κυρίαρχο μοντέλο στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού λογισμικού.

Τα εκπαιδευτικά λογισµικά πρέπει να: παρέχουν αυθεντικές μαθησιακές δραστηριότητες (ενταγμένες σε

διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων). υποστηρίζουν την οικοδόµηση της γνώσης από τον ίδιο τον µαθητή, ο

οποίος προσπαθώντας να επιλύσει προβλήµατα αλληλεπιδρά µε το υλικό περιβάλλον (λογισµικό), τους συµµαθητές του και τον εκπαιδευτικό. Ο µαθητής διερευνά, ανακαλύπτει σταδιακά, κάνει υποθέσεις τις οποίες επαληθεύει ή διαψεύδει.

ενθαρρύνουν την προσωπική έκφραση των µαθητών και να υποστηρίζουν την προσωπική τους εµπλοκή, λαµβάνοντας επίσης υπόψη το πολιτισμικό τους πλαίσιο.

παρέχουν πολλαπλές αναπαραστάσεις των εννοιών, σχέσεων και των οντοτήτων που πραγματεύονται.

μην υποδεικνύουν τις ορθές διαδικασίες, αλλά να επιτρέπουν στον μαθητή να εκφράζει τις απόψεις του (έστω και λαθεµένες) και να υποστηρίζουν τη διαδικασία την κοινωνιογνωστικής σύγκρουσης, κατά την οποία ανατρέπονται ενδεχόµενες λανθασµένες αντιλήψεις του.

Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης

Κύριοι εκπρόσωποι

J. Bruner: ανακαλυπτική μάθηση L. Vygotsky (1896-1934): επικοινωνιακή και πολιτισμική

διάσταση Albert Bandura (1925- ): αυτοαξιολόγηση,

αυτοαποτελεσματικότητα, αυτορύθμιση Vygotsky, Leontiev, Luria, Νardi: Θεωρία της

δραστηριότητας L. Doise & Mugny: κοινωνιογνωστικές θεωρίες µάθησης J. Lave & E. Wenger: Εγκαθιδρυμένη μάθηση και

Κοινότητες Πρακτικής και Μάθησης

Κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η βεβαιότητα της άμεσης

επίδρασης του κοινωνιοπολιτισµικού παράγοντα στη μάθηση. Η µάθηση συντελείται µέσα σε συγκεκριµένα πολιτισµικά

πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) και δηµιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόµου µε άλλα άτοµα, σε συγκεκριµένες επικοινωνιακές περιστάσεις και µέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων (activities).

Το άτομο μέσα από τη συνεργασία με άλλα άτομα αναπτύσσει ικανότητες και δεξιότητες που διαφορετικά θα βρίσκονταν σε λανθάνουσα κατάσταση εξέλιξης.

Ο κοινωνικός εποικοδοµισµός δεν είναι ασύµβατος µε τις γνωστικές θεωρίες (όπως με τον συµπεριφορισµό), αλλά λειτουργεί συµπληρωµατικά µ’ αυτές.

Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης

Κοινωνιογνωστικές θεωρίες (κοινωνική αλληλεπίδραση – διερευνητική μάθηση)

Θεωρία της δραστηριότητας (activity theory) Εγκαθιδρυμένη γνώση (situated cognition) Αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση (self-regulated learning) Γνωστική μαθητεία (cognitive apprenticeship) Διδασκαλία με σύνδεση (anchored instruction) Μάθηση με επίλυση προβλήματος (problem-based learning) Κατανεμημένη γνώση (distributed cognition) Γνωστική ευελιξία (cognitive flexibility theory)

Lev Vygotsky (1896-1934) 1/2

Βασική αρχή: Ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης: ανεξερεύνητη περιοχή του εσωτερικού δυναμικού του μαθητή, ο οποίος βρίσκεται σε μία λανθάνουσα κατάσταση εν δυνάμει εξέλιξης και χρειάζεται τη βοήθεια των άλλων για να εξελιχθεί.

Η ανάπτυξη του παιδιού είναι πραγματική (actual) και πιθανή (potential). Η πραγματική ανάπτυξη καθορίζεται από αυτό που ένα παιδί

μπορεί να κάνει χωρίς τη βοήθεια από έναν ενήλικα ή τον δάσκαλο.

Η πιθανή ανάπτυξη αναφέρεται στο τι ένα παιδί μπορεί να κάνει "μέσω της διαδικασίας επίλυσης ενός προβλήματος κάτω από την υποστήριξη ή την καθοδήγηση των ενηλίκων ή τη συνεργασία με τους συνομήλικες που φαίνεται να τα καταφέρνουν

Άρα, για τη γνωστική ανάπτυξη του μαθητή είναι σημαντική η διαμεσολάβηση του ενηλίκου (δάσκαλος, γονέας) και το κοινωνικό περιβάλλον.

Lev Vygotsky 2/2

Η νοητική ανάπτυξη είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συντελείται.

Η μάθηση βελτιστοποιείται από την αλληλεπίδραση/συνεργασία με τους ενήλικες ή τους ικανότερους.

Το παιδί δεν είναι παθητικός δέκτης, αλλά δρών υποκείμενο που διαμορφώνει με τις πράξεις του τη γνωστική του πραγματικότητα.

Διδακτικές προσεγγίσεις: σύνθετες ομαδικές εργασίες και αλληλοδιδακτική.

Σημαντικό ρόλο παίζουν: α) η συνεργασία και β) η γλώσσα ως εργαλείο για τη διαμόρφωση της ταυτότητας.

Albert Bandura (1925- )

Η συμπεριφορά του ατόμου διαμορφώνεται από εξωτερικούς παράγοντες (πχ. μίμηση) και από τους εσωτερικούς, όπως η αυτοαξιολόγηση, η αυτοαποτελεσματικότητα (πόσο θεωρούμε ότι είμαστε ικανοί να χειριστούμε τους ιδιαίτερους στόχους μας).

Στόχος του δασκάλου να συμβάλει ώστε οι μαθητές του να αναπτύξουν δεξιότητες αυτο-ρυθμιζόμενης μάθησης.

Η αυτορύθμιση είναι πολύ σημαντική, διότι σημαίνει βαθμιαία μεγαλύτερη χειραφέτηση και υπευθυνότητα στη μάθησή τους.

Στην εποχή της γρήγορης αλλαγής των πληροφοριών, είναι σημαντικό για όλους τους ανθρώπους να έχουν ισχυρές δεξιότητες στη δυνατότητα για αυτο-ρύθμιση και αυτο-καθοδήγηση (self-direction) στη συμπεριφορά τους, όταν μάλιστα γίνεται έντονος λόγος για δια-βίου μάθηση, για διαρκή εκπαίδευση, επιμόρφωση και κατάρτιση (on the job training).

H θεωρία της δραστηριότητας Vygotsky, Leontiev, Luria, Nardi

Η δράση διαμεσολαβείται από πολιτισμικά σύμβολα (cultural signs), λέξεις και εργαλεία, τα οποία επιδρούν στη δραστηριότητα του ατόμου και συνεπώς στις νοητικές του διεργασίες.

Βασική μονάδα ανάλυσης είναι η δραστηριότητα η οποία αποτελείται από: το υποκείμενο (άτομο/ομάδα), το αντικείμενο (στόχος), τα διαθέσιμα εργαλεία (όργανα, σήματα, γλώσσες) που

δημιουργούν τα άτομα για να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους. Η activity theory έχει σημαντικές εφαρμογές στην έρευνα που

αφορά στην επικοινωνία ανθρώπου-μηχανής και ειδικότερα στον σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με Η/Υ (συνεργατική μάθηση, collaborative learning)

Οι θεωρίες της δραστηριότητας (activity theory) και οι θεωρίες της εγκαθιδρυμένης µάθησης και της κατανεµηµένης νόησης (situated cognition, distributed cognition) είναι νεότερες θεωρίες εντάσσονται στη γενικότερη οµάδα των κοινωνιοπολιτισµικών και κοινωνιογνωστικών θεωριών.

Οι κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες υποστηρίζουν τη συνεργατική µάθηση σε όλες τις µορφές της.

Άρα, ένα µάθηµα οργανωµένο έτσι ώστε να λαµβάνει υπόψή του τις θεωρίες αυτές, πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασµένο έτσι ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ των µαθητών και γενικότερα την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Ο ρόλος του δασκάλου (1/2)

Σύμβουλος και συμπαραστάτης, διευκολυντής, συντονιστής κι εμψυχωτής στη διαδικασία της μάθησης.

Μαθητοκεντρικός. Προκαλεί και διατηρεί το ενδιαφέρον των μαθητών. Δεν προσφέρει έτοιμες πληροφορίες, αλλά ερεθίσματα. Απορρίπτει την αντίληψη της μιας στοιχειώδους αλήθειας. Χρησιμοποιεί την ταξινόμηση, ανάλυση, πρόβλεψη,

δημιουργία. Ενθαρρύνει την πρωτοβουλία/αυτονομία των μαθητών. Γνωρίζει το γνωστικό επίπεδο των μαθητών.

Ο ρόλος του δασκάλου (2/2)

Ενθαρρύνει και καλλιεργεί τον δημιουργικό διάλογο με τους μαθητές και μεταξύ τους.

Επισημαίνει και προκαλεί αντιφάσεις στις αρχικές υποθέσεις τους και ενθαρρύνει έπειτα τη συζήτηση.

Υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση και επομένως οργανώνει/ σχεδιάζει το μάθημα (σενάρια, ΦΕ, κλπ), έτσι ώστε να στηρίζεται στη συνεργασία τους.

Αναθέτει στους μαθητές τη διερεύνηση του ζητήματος που τους ενδιαφέρει μέσα από τη δυναμική της ομάδας και τις διεργασίες λειτουργίας τους.

Επιμένει στην κοινωνική δικτύωση και τις ανοικτές συνεργασίες.

Κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες και ΤΠΕ-Ε

Οι κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες µάθησης είναι συµβατές µε τα νέα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, τα οποία ενσωµατώνουν πολλές δυνατότητες αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας των µαθητών.

Συνιστούν ένα πολύ συγκροτηµένο θεωρητικό πλαίσιο για τη διδακτική αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το Web 2.0 και η κοινωνική δικτύωση.

Υπάρχουν λίγα αυτόνοµα λογισµικά που σχεδιάστηκαν µε βάση τις κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες.

Ωστόσο, όλα τα σύγχρονα εκπαιδευτικά λογισµικά και περιβάλλοντα περιλαµβάνουν υπηρεσίες επικοινωνίας και συνεργασίας.

Τέλος, οι κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες επηρέασαν τον τρόπο ένταξης των εκπαιδευτικών λογισµικών στη διδασκαλία - καθώς ευνόησαν το µοντέλο συνεργασίας των μαθητών µε τη βοήθεια των Τ.Π.Ε.

Προτεινόµενες ∆ραστηριότητες

Χωρισμένοι σε 3 ομάδες (ισάριθμες των θεωριών μάθησης) εντοπίστε πληροφορίες για τη θεωρία που εκπροσωπείτε.

Τα πεδία έρευνας είναι: Οι θέσεις σας περί μάθησης Η διδακτική διαδικασία (μαθητής, εκπαιδευτικός, σχέσεις,

διδακτικό αντικείμενο, εργαλεία κλπ) Η αξιοποίηση των ΤΠΕ-Ε

Παρουσιάστε σε ppt συνοπτικά (5-10΄) τις θέσεις σας.

Εργασία εμπέδωσης Δημιουργήστε σε λογισμικό παρουσίασης ένα φύλλο

εργασίας (ατομικό ή/και ομαδικό) σ’ ένα διδακτικό αντικείμενο της προτίμησής σας.

Το Φ.Ε. να περιλαμβάνει 3 τουλάχιστον ερωτήσεις, και κάθε μία να αντιστοιχεί στη λογική μιας θεωρίας μάθησης.

Προσθέστε σε κάθε ερώτηση 1-2 υπερδεσμούς (λχ. πληροφόρησης, ανατροφοδότησης)

Αναρτήστε το Φ.Ε. στα Google.docs και ενημερώστε όλη την ομάδα σχετικά.

∆ικτυογραφία Οι Νέες Τεχνολογίες στη ∆ιδακτική και τη Μαθησιακή ∆ιαδικασία: http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/eisigisi2.pdf ∆ιδασκαλία και Μάθηση µε τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών: http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/

p125raptis.pdf Εγκέφαλος, µάθηση και µνήµη: http://www.cs.phs.uoa.gr/el/courses/neuroscience/brain-learning-memory.pdf Θεωρίες Μάθησης και Τ.Π.Ε.: http://www.netschoolbook.gr/epimorfosi/theories.html Ψυχολογία της µάθησης: από το βιβλίο του Εµµ. Κολιάδη "Γνωστικές Θεωρίες”: http://paroutsas.jmc.gr/psychol.htm Μάθηση µέσω δράσης µε τη βοήθεια Λογισµικών Παιχνιδιών: http://conta.uom.gr/conta/publications/html/

Mathisi%20Meso%20Drasis.htm Περί… εκπαιδεύσεως ο λόγος: http://ekpaideusi.blogspot.com/ Θεωρίες µάθησης: http://users.hol.gr/~digiavri/theories%20mathisis%20perix.htlm Σύγχρονες θεωρίες µάθησηςQ http://www.aegean.gr/culturaltec/vandoulakis/Courseware06/p age7.html Σχεδιασµός µιας ∆ιαδικασίας Μάθησης µέσω του ∆ικτύου Υπολογιστών: http://hyperion.math.upatras.gr/tea/Bb.html#B15 Υποστηρικτικό υλικό για θεωρίες µάθησης: http://www.e-yliko.gr/htmls/langyliko/langyl1.aspx Θεωρίες και Μορφές Μάθησης: www.cs.phs.uoa.gr/el/courses/introduction_psychology/Learnin g.revised.ppt Μάθηση: www.cs.phs.uoa.gr/el/courses/introduction_psychology/Learnin g.revised.ppt ∆ραστηριότητες Μάθησης µέσω Υπολογιστή: http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/p127raptis.pdf Τεχνικές Θετικής και Αρνητικής Ενίσχυσης: http://www.ibrt.gr/ekpaideysi/2_enisxisi.pdf Θεωρίες µάθησης και Τεχνολογίες Πληροφορικής http://dtps.unipi.gr/files/notes/2003-

2004/eksamino_6/ekpaideysh_apo_apostash/learningtheories.p pt Εφαρµογές των νέων Τεχνολογιών στη διδασκαλία και µάθηση: www.mtee.net/Comenius1/Nees_Texnologies.ppt Ο Σχεδιασµός µιας ∆ιαδικασίας Μάθησης µέσω του ∆ικτύου Υπολογιστών:

http://hyperion.math.upatras.gr/tea/Bb.html#B15 ∆ραστηριότητες Μάθησης µέσω Υπολογιστή: http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/p127raptis.pdf

Ευχαριστώ για την προσοχή σας

Εκπαιδευτικό λογισμικό είναι Εφαρμογές που χρησιμοποιούμε στον Η/Υ για την

υποστήριξη της διδασκαλίας και της μάθησης CD-ROM, δικτυακοί τόποι, κλπ. επεξεργαστής κειμένου, παρουσίασης, λογιστικό φύλλο, βάσεις

δεδομένων κλπ.

Επιστροφή

Eγκαθιδρυμένη ή εμπλαισιωμένη γνώση (situated cognition) Jean Lave (1/2)

Η μάθηση εμπεριέχει δράση, άμεσα συνδεδεμένη με το πλαίσιο και την κουλτούρα στην οποία συντελείται.

Είναι κοινωνικό φαινόμενο και συνέπεια κοινωνικής αλληλεπίδρασης των μελών σε μια κοινότητα πρακτικής (community of practice).

Τα μέλη της κοινότητας ενστερνίζονται συγκεκριμένα «πιστεύω», αντιλήψεις, αναπτύσσουν συμπεριφορές, υιοθετούν έναν ή περισσότερους ρόλους, συνεργάζονται με άτομα διαφορετικής εμπειρίας.

Τα μη έμπειρα μέλη της κοινότητας από το περιθώριο της ομάδας, βαθμιαία δραστηριοποιούνται περισσότερο, αναγνωρίζονται από τους υπόλοιπους, προχωρούν προς το κέντρο της κοινότητας και γίνονται εμπειρογνώμονες. Εκπαιδευόμενοι και ειδικοί.

Η συνεισφορά στην κοινότητα- ή η ενδυνάμωση (empowerment) - δημιουργεί τις προϋποθέσεις/κίνητρα για μάθηση.

Επιστροφή

Eγκαθιδρυμένη ή εμπλαισιωμένη γνώση (2/2)

Η γνώση-μάθηση συντελείται δυναμικά καθώς κινούμαστε, επικοινωνούμε, συνεργαζόμαστε, ενεργούμε.

Κωδικοποιούμε πληροφορίες, ανακαλούμε γνώσεις-εμπειρίες, κατασκευάζουμε προσωπικές αναπαραστάσεις, προσαρμοζόμαστε, συνθέτουμε νέες αντιλήψεις και σχέδια δράσης.

Άρα, είναι σημαντικό να δημιουργούμε: α) κοινότητες πρακτικής σε αυθεντικά πλαίσια μάθησης (εργαστήριο, αρχαιολογικός χώρος κλπ.), β) ρόλους, γ) συνθήκες μαθητείας (apprenticeship), δ) συνεργασίας, ε) δυνατότητες αναστοχασμού (self-reflection), στ) υποστήριξη και βοήθεια (coaching, scaffolding), ζ) καθήκοντα (tasks), η) δραστηριότητες (activities), θ) γνωστικά εργαλεία (cognitive tools).

Δηλ. ο μαθητής μαθαίνει μέσα από πραγματικές εμπειρίες αυτόνομα αλλά και με την κοινωνική και γνωστική υποστήριξη του περιβάλλοντός του.

Επιστροφή

Αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση (Self-regulated learning)

Ας βοηθήσουμε τους μαθητές μας: να οδηγηθούν στον εντοπισμό των γνωστικών τους ικανοτήτων και

ανεπαρκειών. να επιλέγουν με προσωπική ευθύνη τον στόχο τους. να συνειδητοποιήσουν τις γνωστικές απαιτήσεις του έργου. δημιουργώντας τις συνθήκες, όπου η γνώση και οι δεξιότητες

επιδεικνύονται από τους ειδικούς στον τομέα και οι ίδιοι στη συνέχεια ασκούνται στα ίδια πεδία.

ενημερώνοντάς τους για την πορεία που ακολουθούν και την προσέγγιση ή απόκλιση από τον στόχο.

να προσαρμόσουν την αποκτηθείσα δεξιότητα σε ευρύτερες καταστάσεις και κυρίως σε καθημερινές καταστάσεις ζωής.

Επιστροφή

Γνωστική μαθητεία (cognitive apprenticeship) 1/2

Ο εκπαιδευτικός βοηθά τους μαθητές να δημιουργήσουν ένα υπόβαθρο υποστήριξης και οικοδόμησης της γνώσης σαν μια «σκαλωσιά» (scaffold) που βοηθά τη μάθηση και την απόκτηση γνωστικών στρατηγικών.

Μερικά βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής μαθητείας είναι: ευρετικές μέθοδοι (heuristics), εμπλαισιωμένη μάθηση (situated learning), επίδειξη προτύπων μορφών συμπεριφοράς (modeling), άσκηση (coaching), ορθή διατύπωση (articulation), αναστοχασμός (self-reflection), ανακάλυψη (exploration), και σταδιακή αύξηση της δυσκολίας (increasing complexity).

Επιστροφή

Γνωστική μαθητεία 2/2

Οι μαθητές οικοδομούν τη δική τους κατανόηση για τα ακαδημαϊκά πρότυπα και εσωτερικεύουν τις διαδικασίες της σκέψης. Άρα, αναπτύσσουν γνωστικές και μεταγνωστικές δεξιότητες, προκειμένου να τις χρησιμοποιήσουν σε νέες καταστάσεις. Ερμηνεύουν, αιτιολογούν και μαθαίνουν με μοναδικά πρότυπα, αναλύσεις περιπτώσεων, αυθεντικές καταστάσεις και είναι σε θέση να επιλύουν σύνθετα, ανεπαρκώς δομημένα προβλήματα.

Η γνώση κατακτιέται καλύτερα όπου υπάρχουν: αυθεντικό πλαίσιο αυθεντικές δραστηριότητες προτυποποίηση των διαδικασιών της σκέψης πολλαπλοί ρόλοι και προοπτικές συνεργατικά περιβάλλοντα μάθησης άσκηση και υλικά σκαλωσιάς για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ολοκλήρωση πιο δύσκολων έργων αναστοχασμός ορθή διατύπωση που δηλώνει ότι η μάθηση κατακτήθηκε αξιολόγηση μέσα από τους στόχους

Επιστροφή

Διδασκαλία με σύνδεση (anchored instruction) 1/2

Anchor = οποιαδήποτε προβληματική κατάσταση ή μελέτη περίπτωσης, απ’ όπου αγκιστρώνεται μια σειρά δραστηριοτήτων.

Στόχος της διδασκαλίας με σύνδεση: οι μαθητές να μπορούν να αντιλαμβάνονται κριτικά τα χαρακτηριστικά των προβλημάτων και, βλέποντας την κατάσταση από διαφορετικές οπτικές γωνίες, να βιώνουν τις αλλαγές στην αντίληψή τους και την κατανόηση στη σύνδεση.

Σύμφωνα με τις αρχές της διδασκαλίας με σύνδεση, η όλη δραστηριότητα επικεντρώνεται γύρω από ένα πρόβλημα δοσμένο σε ρεαλιστικό περιβάλλον όπου οι μαθητές : συμμετέχουν ενεργά στην εξεύρεση λύσης, διασπούν το αρχικό πρόβλημα σε υπο-προβλήματα και επινοούν τη

μεταξύ τους συνάφεια, μεταφέρουν την αποκτημένη γνώση σε πολλά/ διαφορετικά επίπεδα, συμμετέχουν παραγωγικά και προσωπικά.

Επιστροφή

Διδασκαλία με σύνδεση (anchored instruction) 2/2

Ο δάσκαλος καλείται να: δημιουργεί αυθεντικά περιβάλλοντα με παρουσιαζόμενες

προβληματικές καταστάσεις ανάλογες με αυτές της αληθινής ζωής δημιουργεί ρόλους ανάλογους σε αυτούς της καθημερινότητας φροντίζει, ώστε το παρουσιαζόμενο πρόβλημα να υπο-διαιρείται σε

υπο-προβλήματα δημιουργεί συνδέσεις με αλληλεπιδραστικά περιβάλλοντα δίνει τη δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων εξασφαλίζει τη δυνατότητα στον μαθητή να πλοηγείται σε διάφορα

περιβάλλοντα προκειμένου να ασκήσει το ρόλο του κατά το δυνατόν αποτελεσματικότερα

έχει ρόλο μεσάζοντα-διευκολυντή.

Επιστροφή

Η μάθηση μέσω επίλυσης προβλήματος (Problem-Based Learning)

Ανάλογα με τον βαθμό εντοπισμού του προβλήματος μιλάμε για α) Επαρκώς Δομημένα και β) Ανεπαρκώς Δομημένα Προβλήματα.

Ένα γνωστό μοντέλο επίλυση προβλημάτων είναι το I.D.E.A.L. (Identify, Define, Explore, Act, Look at) των Bransford & Stein (1993).

Βασικές αρχές για τον σχεδιασμό της μάθησης με επίλυση προβλήματος: Δημιουργούμε αυθεντικά περιβάλλοντα με προβληματικές καταστάσεις

προσομοιωμένες με αυτές της αληθινής ζωής. Προσφέρουμε στους μαθητές μια ποικιλία προβλημάτων (με τη δυνατότητα να

προσθέσουν και οι ίδιοι κάποια), ώστε να επιλέξουν αυτό που τους ενδιαφέρει περισσότερο. Το ίδιο ισχύει και με τη μεθοδολογία που θα ακολουθήσουν.

Παρέχουμε μια σειρά πηγών πληροφόρησης προκειμένου να οδηγηθούν στην εύρεση του αναγκαίου στοιχείου για την κατάκτηση του στόχου τους.

Συμπεριλαμβάνουμε ατομικές και συνεργατικές δραστηριότητες κατά την εξερεύνηση του προβλήματος.

Επιστροφή

Κοινή ή Κατανεμημένη γνώση (shared distributed cognition)

Η γνωστική λειτουργία (ατόμου και κοινωνίας) και η γνώση δεν είναι μια ατομική υπόθεση, αλλά κοινωνικό/πολιτισμικό προϊόν.

Κάθε περιβάλλον (ανθρωπογενές ή μη) περιέχει πολλαπλά γνωστικά πεδία. Άρα, η γνώση υπάρχει παντού.

«Κατανεμημένη» γνώση ενυπάρχει στον κόσμο των ατόμων, των εργαλείων, των αντικειμένων, καθώς και των βιβλίων που χρησιμοποιούν, των κοινοτήτων και των πρακτικών στις οποίες συμμετέχουν στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και επικοινωνία.

Η μάθηση προκύπτει μέσα από τις αισθήσεις, τις νοητικές δομές, τις ψυχικές καταστάσεις του καθενός αλλά ταυτοχρόνως μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον μας (υλικό και έμψυχο).

Επιστροφή

Γνωστική ευελιξία (cognitive flexibility theory) 1/2

Με τον όρο εννοούμε την ικανότητα της άμεσης επαναδόμησης των γνώσεων με πολλούς τρόπους, ως αυτενεργό αντίδραση σε μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες.

Ένα «γνωστικό τοπίο» είναι μία πολύπλοκη και συλλαμβάνουμε μόνο ένα μέρος του με μια μόνον περιήγηση. Διασχίζοντάς το (criss-crossing) όμως πολλές φορές και σε διαφορετικές κατευθύνσεις, μαθαίνουμε περισσότερα.

Στόχος: η δημιουργία μίας «δικτυομορφικής» γνώσης που κατασκευάζεται και που έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες. Η γνώση αυτή είναι πιο ευέλικτη και ικανή να ανταποκριθεί σε ποικιλία περιπτώσεων.

Απαιτείται μία σωστή αρχιτεκτονική που θα καθοδηγήσει την εξερεύνηση των πληροφοριών και θα αντικαταστήσει την τυχαία αναζήτηση. Χρήσιμος ένας χάρτης πλοήγησης, μια λίστα περιεχομένων, μια διαγραμματική παρουσίαση του θέματος κλπ., όπου θα υπάρχουν οι αναφορές σε διάφορα κείμενα, θεωρίες, μεθοδολογία, οργάνωση της τάξης, ομιλίες, παραδείγματα, φιλοσοφικά ευρήματα, βιβλιογραφία, έρευνες, εφημερίδες, forum, κοινότητες μάθησης, site, blog, βιντεοσκοπημένα μαθήματα, επικοινωνία κλπ.

Επιστροφή

Γνωστική ευελιξία 2/2

Συστατικά για τη μαθησιακή διαδικασία: θέματα, περιπτώσεις, υποπεριπτώσεις και οπτικές. Όλα προσφέρονται για υπερκειμενική (hypertext) πρακτική.

Βασικές αρχές: Στη διδασκαλία να αποφεύγουμε την υπεραπλούστευση, διότι διαφορετικά θα

αδυνατούμε να συσχετίζουμε τις έννοιες και να συνδέουμε τις ιδέες με προηγμένες περιοχές γνώσης.

Οι δραστηριότητες πρέπει να χρησιμοποιούν πολυποίκιλες αναπαραστάσεις. Να δίνεται έμφαση σε πραγματικά παραδείγματα. Σημαντικό οι μαθητές να αναπτύξουν τις δικές τους εννοιολογικές κατασκευές,

ώστε να προσαρμόζουν τη γνώση σε διαφορετικές καταστάσεις για μελλοντική χρήση.

Οι πηγές γνώσης πρέπει να διασυνδέονται. Να παρουσιάζουμε πολλαπλές αναπαραστάσεις των ίδιων πληροφοριών αλλά

και διαφορετικών θεματικών προοπτικών.

Επιστροφή